Châm Cứu Học - tập 1 - Bác sỹ y học cổ truyền

8/4/2019 Chm Cu Hc - tp 1 - Bc s y hc c truyn

1/308


2/308

B y t

Chm cu hc(tp 1)

Sch o to Bc s y hc c truynM s: .08.Z.21

Ch bin:

PGS. TS. Phan quan ch hiu

Nh xut bn y hc

H ni - 20071


3/308

Ch o bin son:V Khoa hc & o to, B Y t

bin son:PGS. TS. Phan Quan Ch Hiu

Tham gia t chc bn tho:ThS. Ph Vn Thm

Bn quyn thuc B Y t (V Khoa hc v o to)

2


4/308

Li gii thiu

Thc hin mt s iu ca Lut Gio dc, B Gio dc & o to v B Yt ban hnh chng trnh khung o to bc s y hc c truyn. B Y t tchc bin son ti liu dy - hc cc mn c s, chuyn mn v c bn chuynngnh theo chng trnh trn nhm tng bc xy dng b sch chun trongcng tc o to nhn lc y t.

Sch Chm cu hc tp 1 c bin son da trn chng trnh gio dcca Trng i hc Y Dc thnh ph H Ch Minh trn c s chng trnhkhung c ph duyt. Sch c PGS. TS. Phan Quan Ch Hiu, mt nhgio giu kinh nghim v tm huyt vi cng tc o to bin son theo phngchm: kin thc c bn, h thng, ni dung chnh xc, khoa hc; cp nht cctin b khoa hc, k thut hin i vo thc tin Vit Nam.

Sch Chm cu hc tp 1 c Hi ng chuyn mn thm nh schv ti liu dy - hc chuyn ngnh bc s y hc c truyn ca B Y t thm nhvo nm 2006. B Y t ban hnh lm ti liu dy - hc t chun chuyn mnca ngnh Y t trong giai on 2006 - 2010. Trong qu trnh s dng, sch phic chnh l, b sung v cp nht.

B Y t xin chn thnh cm n PGS. TS. Phan Quan Ch Hiu dnhnhiu cng sc hon thnh cun sch ny; cm n GS. Hong Bo Chu v GS.Nguyn Ti Thu c, phn bin cun sch c hon chnh kp thi phcv cho cng tc o to nhn lc y t.

Ln u xut bn, chng ti mong nhn c kin ng gp ca ngnghip, cc bn sinh vin v cc c gi ln xut bn sau c hon thin hn.

V khoa hc v o toB Y t

3


5/308

4


6/308

Li ni u

Sch Chm cu hc (tp I) l ti liu hc tp dnh cho sinh vin chuyn khoa y hc ctruyn (YHCT). Ti liu hc tp ny khng ch phc v cho cc bc s chuyn khoa chmcu, chuyn khoa ng y m cn l ti liu hc tp quan trng cho nhng hc vin mongmun tm hiu v ng y (ni chung) v chm cu (ni ring).

Sch c trnh by theo 3 chng:

Chng 1: Hc thuyt kinh lc Chng 2: Phng php ho chm Chng 3: Phng php chm cu khc

Chng I: cp n ton b hc thuyt Kinh lc ca YHCT. Hc thuyt Kinh lc l

mt trong nhng l thuyt c bn ca YHCT ni chung v ca chm cu hc ni ring.Ni dung ca chng cung cp cho cc bn hc vin nhng kin thc c bn, ton din

v h thng kinh lc, bao gm:

12 kinh chnh 12 kinh cn 12 kinh bit H thng bit lc K kinh bt mch

Ni dung ca 12 kinh thy, do tnh ng dng thc t khng nhiu, nn khng c cp trong ti liu hc tp ny.

Ton b hc thuyt Kinh lc c son v trnh by trong mt chng ring nhmmc ch:

+ Gip cc bn hc vin d dng t c mc tiu hc tp.+ H tr thm c vic tham kho ti liu, pht huy tnh tch cc hc tp ca

ngi hc.

+ Cung cp thm cho ngi hc ci nhn y , ton din, ng n v h kinh lc;gip hc vin trnh c nhn thc cha ng v hc thuyt Kinh lc. Nichung, cc bn hc vin thng c suy ngh hc thuyt kinh lc ch dnh cho chm

cu hc, cho nhng thy thuc iu tr bng chm cu v ch vn dng hc thuytny khi phi iu tr v chm sc bnh nhn bng chm cu m thi.

Chng ti mong rng, qua vic hc tp v tham kho chng I, cc bn sinh vin, hcvin s thy c th hn h kinh lc khng ch gii hn trong chm cu m cn c vndng trong ton b hot ng YHCT t chn on n iu tr. Nh vy, cc bn sinh vin,hc vin s hiu r hn cu ni sau trong kinh vn c: Ngi mi hc Y(YHCT) phi hc hkinh lc.. v ngi c hiu bit v Y cng phi hc n. Sch Linh khu, Thin 11, on 1c ghi ny qua on vn sau: i! Thp nh kinh mch l ni m con ngi da vo sng, ni m bnh da vo thnh, ni m con ngi da vo tr, ni m bnh da vo khi ln; ci hc (v y) bt u t y, s kho lo (ca ngi thy thuc) phi t n....(Ph! Thp nh kinh mch gi, nhn chi s d sinh, bnh chi s d thnh, nhn chi s d tr,

bnh chi s d khi, hc chi s th, cng chi s ch d, th chi s d, thng chi s nan d...).

5


7/308

V th, khi cp n tng h thng ca h kinh lc; chng ti khng ch ch m tl trnh ng kinh, m cn ch phn tch, vn dng chng trong chn on, iu tr(nht l phn chn on).

Chng II: tp trung vo hnh thc iu tr ph bin, thng dng nht ca chmcu, c gi l ho chm.

Bao gm nhng bi ging: V tr v tc dng ca 128 huyt thng dng. K thut chm v cu. Th thut b v t. Nguyn tc chn huyt.

Nhng bi ging ni trn s gip cho cc bn hc vin:

Bit cch chn c nhng huyt thch hp cho iu tr. Bit s dng nhng k thut c bn xc nh ng v tr huyt trn c th. Bit p dng ng nhng k thut chm v cu, b v t thch hp trong iu tr.

Hiu bit y chng II s gip cc bn sinh vin, hc vin d dng t c mctiu chng III, v ngoi tr mt s c im ring, nhng phng php chm cu khcu da trn nhng kin thc c bn c cp chng II.

Chng III: nhng phng php chm cu khc

Bao gm nhng bi ging:

Phng php chm loa tai (nh chm). Phng php g kim hoa mai (mai hoa chm). Phng php iu tr in trn huyt (in chm).

Ph

ng php chm u (u chm). Phng php chm t.

Trong nhng bi ging, ngoi ni dung mang tnh k thut, c tnh ng dng, chngti c gng thm vo nhng t liu lch s ca cc phng php chm cu nhm cungcp cho cc bn hc vin thm t liu v mn hc. Mong rng nhng kin thc tng qut nitrn s lm tng thm s hng th trong hc tp ca cc bn.

Tt c cc bi ging u c km theo phn cu hi trc nghim (t n tp) gip ccbn c th t hc.

Nhng bi ging l thuyt ny s c minh ha trn thc t ti cc c s thc tpca Khoa YHCT, i hc Y Dc TP. H Ch Minh (c s 3 - Bnh vin i hc Y Dc

thnh ph H Ch Minh, Vin Dc hc dn tc thnh ph H Ch Minh, Bnh vin Y hcdn tc thnh ph H Ch Minh...).

B mn Chm cu, Khoa Y hc c truyn, i hc Y Dc thnh ph H Ch Minh rtmong c cc bn sinh vin, hc vin tham kho k li ta ca ti liu hc tp ny trckhi tham gia vo qu trnh hc tp mn hc v rt mong c s ng gp kin ca ccbn sinh vin v cc ng nghip.

PGS. TS. BS. Phan Quan Ch Hiu

6


8/308

Mc lc

Li gii thiu 3

Li ni u 5Chng I.Hc thuyt kinh lc 15

M u 16

I. i cng 16

II. Vai tr ca h kinh lc 20

A. Sinh l bnh thng 20

B. Bnh l 20

III. Quan nim ca y hc hin i v h kinh lc 21

Bi 1. L trnh v hi chng bnh ca 12 kinh chnh 23I. i cng 23

II. Chc nng sinh l ca ng kinh 24

III. ng tun hon ca 12 kinh chnh 24

IV. Kh huyt trong cc ng kinh 26

V. Mi hai kinh chnh 26

A. Kinh (th thi m) Ph 26

B. Kinh (th dng minh) i trng 28

C. Kinh (tc dng minh) V 31

D. Kinh (tc thi m) T 34

E. Kinh (th thiu m) Tm 37

F. Kinh (th thi dng) Tiu trng 38

G. Kinh (tc thi dng) Bng quang 39

H. Kinh (tc thiu m) Thn 43

I. Kinh (th quyt m) Tm bo 44

J. Kinh (th thiu dng) Tam tiu 46

K. Kinh (tc thiu dng) m 47

L. Kinh (tc quyt m) Can 49

Bi 2. Phng php vn dng l trnh ng kinh 56

I. i cng 56

II. Vn dng l trnh ng kinh 57

A. Vn dng h kinh lc chn on 57

B. Nhng v d c th 59

III. Phng php khm ng kinh 60

7


9/308

Bi 3. Kinh cn v cch vn dng 67

I. i cng 67

A. Cc im c th ca kinh cn 67

B. Vai tr trong bnh l v iu tr 68

C. S cu thnh h thng c bit 4 hp 69

II. H thng th 1 (3 kinh cn dng chn) 70

A. Kinh cn Bng quang 70

B. Kinh cn m 71

C. Kinh cn V 73

D. Kho st huyt hi ca 3 kinh cn dng chn 74

III. H thng th 2 (3 kinh cn m chn) 75

A. Kinh cn T B. Kinh cn Thn 76

C. Kinh cn Can 76

D. Kho st huyt hi ca 3 kinh cn m chn 77

III. H thng th 3 (3 kinh cn dng tay) 78

A. Kinh cn Tiu trng 78

B. Kinh cn Tam tiu 79

C. Kinh cn i trng 79D. Kho st huyt hi ca 3 kinh cn dng tay 80

V. H thng th 4 (3 kinh cn m tay) 81

A. Kinh cn Ph

B. Kinh cn Tm bo 82

C. Kinh cn Tm 83

D. Kho st huyt hi ca 3 kinh cn m tay 83

Bi 4. Kinh bit v cch vn dng 88I. i cng 88

A. H thng c bit v lc hp 88

B. Vai tr sinh l 88

C. Vai tr trong bnh l v iu tr 89

II. H thng hp th I (Bng quang - Thn) 90

A. Kinh bit Bng quang 90

B. Kinh bit Thn 91

8


10/308

III. H thng hp th II (m - Can) 91

A. Kinh bit m

B. Kinh bit Can 92

IV. H thng hp th III (V - T) 92

A. Kinh bit V

B. Kinh bit T 92

V. H thng hp th IV (Tiu trng - Tm) 93

A. Kinh bit Tiu trng 93

B. Kinh bit Tm 93

VI. H thng hp th V (Tam tiu - Tm bo) 94

A. Kinh bit Tam tiu 94

B. Kinh bit Tm bo 94VII. H thng th VI (i trng - Ph) 95

A. Kinh bit i trng 95

B. Kinh bit Ph 95

Bi 5. Bit lc v cch vn dng 99

I. i cng 99

A. Cc lc ngang

B. Cc lc dc 100II. L trnh cc lc v cch s dng 101

A. Lc ca th thi m Ph kinh 101

B. Lc ca th thiu m Tm kinh 102

C. Lc ca th quyt m Tm bo kinh 102

D. Lc ca th thi dng Tiu trng kinh 103

E. Lc ca th dng minh i trng kinh 104

F. Lc ca th thiu d

ng Tam tiu kinh 104G. Lc ca tc thi dng Bng quang kinh 105

H. Lc ca tc thiu dng m kinh 105

I. Lc ca tc dng minh V kinh 106

J. Lc ca tc thi m T kinh 107

K. Bit lc ca tc thiu m Thn kinh 107

L. Lc ca tc quyt m Can kinh 108

M. Bit lc ca mch Nhm 109

9


11/308

N. Bit lc mch c 109

O. i lc ca t (i bao) 110

Bi 6. Tm mch khc kinh 113

I. i cng 113

A.ngha ca nhng tn gi 114B. c im chung ca 8 mch khc kinh 114

C. Phng php s dng k kinh bt mch 115

II. H thng mch Xung, mchm duy 116 A. Mch xung

B. Mchm duy 118

III. H thng mch Nhm - mchm kiu 120

A. Mch Nhm

B. Mchm kiu 122IV. H thng mch c, mch Dng kiu 124

A. Mch c

B. Mch Dng kiu 126

V. H thng mch i, mch Dng duy 128

A. Mch i

B. Mch Dng duy 129Chng II. Phng php ho chm 135

Bi 7. V tr v tc dng iu tr ca nhng huyt thng dng 136

I. nh ngha huyt 136

II. Tc dng ca huyt v chm cu theo ng y 137

A. Tc dng sinh l 137

B. Tc dng trong bnh l 137

C. Tc dng chn on 137D. Tc dng phng v cha bnh 137

III. Phn loi huyt 137

A. Huyt nm trn ng kinh 138

B. Huyt nm ngoi ng kinh 139

C. Huyt ch au (a th huyt) 140

IV. Vi nt v lch s pht hin huyt 140

A. Giai on huyt cha c v tr c nh 140

10


12/308

B. Giai on c tn huyt 141

C. Giai on phn loi c h thng 141

V. C s ca vic t tn huyt v chm cu 141

A. Da vo hnh th ca s vt 142

B. Da vo v tr ca huyt trn c th 142

C. Da vo tc dng tr liu ca huyt 142

VI. V tr v tc dng ca 128 huyt 143

A. Kinh Ph

B. Kinh i trng 145

C. Kinh V 147

D. Kinh T 150

E. Kinh Tm 152F. Kinh Tiu trng 153

G. Kinh Bng quang 155

H. Kinh Thn 159

I. Kinh Tm bo 161

J. Kinh Tam tiu 162

K. Kinh m 164

L. Kinh Can 167M. Mch Nhm 169

Bi 8. K thut chm v cu 175

I. K thut chm 175

A. nh ngha chm 1

B. S lc v cc loi kim chm 175

C. Nhng ni dung cn ch khi chm cu 176

D. Ch nh v chng ch nh ca chm 184E. Cc tai bin khi chm v cch phng 185

II. K thut cu 186

A. nh ngha cu 1

B. Nhng vic lm tng hiu qu ca cu 186

C. Phng tin 187

D. Cu bng iu ngi 187

E. Cu bng mi ngi 188

11


13/308

F. Ch nh v chng ch nh ca cu 189

G. Tai bin xy ra v cch phng 189

Bi 9. Th thut b t trong chm 194

I. Ch nh ca php b 194

II. Ch nh ca php t 194

III. Nhng loi th thut b v t kinh in 194

IV. Nhng loi th thut b v t thng dng hin nay 196

V. Nhng th thut v ch nh thng dng 197

Bi 10. Nguyn tc chn huyt 203

I. Chn huyt theo nguyn tc ti ch 203

II. Chn huyt theo l lun ng kinh 204

A. Chn huyt nguyn - lc ca 12 ng kinh chnh 204

B. Chn huyt du m 206

C. Chn huyt ng du 208

D. Chn huyt khch 211

III. Chn huyt c hiu 212

Chng III. Nhng phng php chm cu khc 221

Bi 11. Phng php chm loa tai (nh chm) 222

I. S lc v qu trnh hnh thnh v pht trin nh chm 222

A. Nh chm v y hc c truyn phng Ty 222

B. Nh chm v y hc c truyn ng phng 224

C. Tnh hnh nh chm hin nay 225

II. C s l lun ca nh chm 226

A. Theo y hc c truyn 226

B. Theo thn kinh sinh l hc 228

III. Nhng thay i bnh l loa tai khi c th c bnh 231

IV. Cch pht hin nhng thay i bnh l trn loa tai 231

V. Phn b vng i biu trn loa tai 233

VI. Dng loa tai vo iu tr 235

VII. Dng loa tai vo chn on 236

VIII. Dng loa tai vo phng bnh 236

IX. K thut chm cu trn loa tai 237

12


14/308

X. Tai bin v cch x tr 238

XI. Ch nh v chng ch nh ca phng php chm loa tai 238

Bi 12. Chm kim hoa mai (mai hoa chm) 242

I. i cng 242

II. Lch s pht trin ca chm kim hoa mai 242

III. Cch lm kim hoa mai n gin 243

IV. Cch cm kim hoa mai 243

V. C s l lun ca g kim hoa mai 243

VI. T th thy thuc v ngi bnh 244

VII. Cc vng iu tr trn c th 244

A. Vng thng quy 244

B. Vng u mt 245

C. Vng c 246

D. Vng chi trn 247

E. Vng chi di 249

F. Vng ngc 250

G. Vng bng 251

H. Vng lng 251

VIII.p dng vo iu tr 252

A. Ch nh v chng ch nh 252

B. Th thut g kim hoa mai 252

C. Trnh t g kim hoa mai 252

D. Phn ng ph v cch x l 253

E. Mt s im cn ch 253

F. Mt s cng thc iu tr 253

G. Mt s cch g khc 255

Bi 13. in chm 260

I. i cng 260

A. nh ngha

B. c im chung ca in chm 260

II. C s l lun ca phng php in chm theo YHH 261

A. Nhng phng php iu tr in trn huyt 261

13


15/308

B. Dng in mt chiu u 261

C. Cc dng in xung tn s thp, in th thp 262

III. K thut iu tr in trn huyt 263

A. Cc cch iu tr in trn huyt 263

B. Cch tin hnh chm in 264

C. Liu trnh in chm 265

D. Tai bin v cch x tr, phng 266

Bi 14. Chm t 269

I. i cng 269

II. S lc lch s pht trin ca chm t 269

III. Phng php chm t 270

A. Vn ngi bnh trong chm t m 270

B. Trnh t tin hnh mt cuc m chm t 271

C. Ni dung phng php chm t 272

IV. Li ch v tn ti ca chm t 278

A. Li ch ca chm t 278

B. Nhc im ca chm t 278

Bi 15. u chm 282

I. i cng 282

II. V tr v tc dng iu tr ca cc vng chm u 282

A. Nhng tuyn quan trng 282

B. V tr v tc dng ca nhng vng chm u 282

C. K thut chm u 286

D. Ch nh v nhng im ch trong u chm 287

14


16/308

Chng I

Hc thuyt kinh lc

15


17/308

Bi 1

Bi M u

I. I CNG

Hc thuyt Kinh lc , cng nh nhng hc thuyt m dng, Ng hnh,Tng ph, Dinh, V, Kh, Huyt... l mt trong nhng hc thuyt c bn ca yhc c truyn. Hc thuyt ny c cp ch yu trong 04 thin (10, 11, 12,13)ca sch Linh khu. Tuy nhin, ni dung ny cng cn c cp ri rcthm trong cc thin khc (17, 33, 61...)

Hc thuyt Kinh lc ng vai tr rt ln trong sinh bnh l hc y hc ctruyn, trong chn on cng nh trong iu tr. Sch Linh khu, thin 11, on

1 nu ln tm quan trng ca hc thuyt ny nh sau: i! Thp nh kinhmch l ni m con ngi da vo sng, ni m bnh da vo thnh, nim con ngi da vo tr, ni m bnh da vo khi ln; ci hc (v y) btu t y, s kho lo (ca ngi thy thuc) phi t n.....

Kinh lc l nhng ng vn hnh kh huyt. Nhng con ng ny chykhp chu thn, t trn xung di, t di ln trn, c bn trong ( cc tngph) ln ngoi nng. Hc thuyt Kinh lc quy np c mt h thng lin h

cht ch gia tt c cc vng ca c th thnh mt khi thng nht , th hiny cc hc thuyt m Dng, Tng ph, Ng hnh, mi lin quan trongngoi - trn di....

H kinh lc bao gm:

Mi hai kinh chnh. Tm mch khc kinh (k kinh bt mch). Mi bn lc v i lc ca t. Mi hai lc ngang (nhng lc ngang ny thng c m t chung vi 12kinh chnh. Trong ti liu ny, chng c xp chung vo h thng lc

gm: cc bit lc, lc ngang, lc mch nh, lc mch ni nng).

Mi hai kinh bit. Phn ph thuc gm: tng ph, 12 kinh cn, 12 khu da (b b). Tng ph,

cn c, b phu u do kh huyt tun hon trong kinh mch nui dng:nu nui dng tng ph th ly tn tng ph. V d kinh Ph l kinhthi m tay i vo Ph, on kinh Ph nui dng khi cn c th ly tnl kinh cn Ph v mi khu da u do mt kinh c th nui dng.

16


18/308

Di y l nhng hnh nh m t v l trnh mt s ng kinh chnhtrong h thng kinh lc c ghi nhn trong cc ti liu chm cu c xa.

Hnh 1. Kinh Ph Hnh 2. Kinh i trng

Hnh 3. Kinh V Hnh 4. Kinh T

17


19/308

Hnh 5. Kinh Tm Hnh 6. Kinh Tiu trng

Hnh 7. Kinh Bng quang Hnh 8. Kinh Thn

18


20/308

Hnh 9. Kinh Tm bo Hnh 10. Kinh Tam tiu

Hnh 11. Kinh m Hnh 12. Kinh Can

19


21/308

Hnh 13. Mch Nhm

II. VAI TR CA H KINH LC

A. SINH L BNH THNGC th con ngi c cu to bi:

ng tng, lc ph, ph khc thng (k

hng), ng th (da, lng, gn, c, mng),cc mc (cch m, mng phi, mng tim,mng bng, mc treo), ng quan, cukhiu, tinh, kh, thn v kinh lc... Mithnh phn cu to u m trch mtchc nng sinh l ca c c th. Tt cnhng chc nng sinh l ny d c chhuy bi nhng thnh phn khc nhau,ring bit nhng li lin h mt thit vinhau v to nn tnh thng nht ca cth. Tnh trng C th thng nhtnythc hin c l nh vo h kinh lc.

Thin 33,sch Linh khu c on: i! Thp nh kinh mch, bn trong thucv tng ph, bn ngoi lc vi t chi v ct tit.... Do , h kinh lc ca YHCT lh thng lin lc gia cc tng ph bn trong v cc phn c th bn ngoi.

Thin 47, sch Linh khu ni v chc nng ca h kinh lc nh sau: ...Huyt, kh, tinh, thn ca con ngi l nhm phng s cho s sng v chu hnhtrn vn cho tnh v mnh. Kinh mch l nhm vn hnh cho huyt kh, m rng

cho m dng, lm trn nhun cho cn ct, lm thng li cho cc khp xng.iu 33, sch Nn kinh c ghi: Nh vy, h kinh lc gip cho kh huyt,

nhng thnh phn c bn trong vic nui dng v duy tr i sng, vn hnhkhng ngng ngh i khp chu thn, m bo vai tr t dng.

Nhng on kinh vn nu trn u nu r : kinh lc l ni tun hon cakh huyt nui dng ton thn, duy tr hot ng sng bnh thng ca cth. Bn trong th nui dng tng ph, ngoi th nui dng chn tay xngkhp, lm c th thnh mt khi thng nht.

B. BNH LC th xem h kinh lc l ng xm nhp ca ngoi t vo cc tng ph.

Chng 56, sch T Vn vit: Nu kh huyt ca h kinh lc b ri lon, vai trchng ngoi t ca c th s gim st v tc nhn gy bnh s theo h kinhlc m xm nhp vo su cc tng ph.

Ngc li, bnh tng ph c th mn h kinh lc biu hin ra bnngoi cc chi, cc khp. Thin 71, sch Linh khu c ghi: Khi tm v ph c tkh th n s lu li ni 2 cnh ch; khi can c t kh, n s lu li ni 2 bnnch; khi T c t kh, n s lu li ni 2 mu chuyn ln; khi Thn c t kh,

n s lu li ni 2 khoeo chn....

20


22/308

Thng thng, biu hin ca bnh tt ty thuc vo th cht ca ngibnh (chnh kh) v c lc ca tc nhn gy bnh (t kh ); nhng bt bucbnh tt s c biu hin bi cc triu chng c th ca kinh lc m nmn ng.

1. H kinh lc c s chn onNh vo h kinh lc, ngi thy thuc c th bit c biu hin ca bnhtt, kim sot cc h thng chc nng ca c th. Thin 52, sch Linh khu nur: (Nu ta bit) phn bit 12 kinh ca m dng, ta s bit c (bnh) sinh rani u. (Nu ta c th) nm c s biu hin h thc ti ni no, ta s bitc bnh xy ra trn cao hay di thp....

Do vy, h kinh lc gip ngi thy thuc xc nh c v tr bnh, phnbit c trng thi h thc ca bnh. Thc t lm sng, n cn c vai tr don cc bin chng c th xy ra (nhng bin chng ny c th c xc nhtrn mt hay nhiu ng kinh).

Mt vi bnh tt c nhng triu chng c th nh bnh l ca ph thngxut hin au ngc, bnh l ca can thng au h sn. Nhng cng c nhngtrng hp phc tp hn khi c 2 hoc nhiu ng kinh chi phi cng mtvng v c th lm xut hin cc triu chng chung. Chng hn nh c nhngtrng hp ho, kh th gy nn do cc ri lon ca thi m Ph v thiu mThn. Do vy vic xc nh kinh lc b tn thng c da trn cc du chngi km, du chng xut hin trc v sau...

Ho, kh th km trng ngc, au h thng n, au mt trc trong vail do ri lon kinh Ph, tng Ph v y l vng c th m kinh Ph i qua.

Ngc li, ho, kh th km ho ra mu, bt rt km theo hi dn t bng diln trn thng l do ri lon kinh Thn (kinh Thn t bng di i ln can,xuyn cch m, ln ph, dn ra trc tm).

2. H kinh lc: phng tin iu tr

Trong iu tr, h kinh lc c vai tr dn thuc cng nh dn truynnhng kch thch ca chm cu n nhng tng ph bn trong. Tnh cht dntruyn nhng phng tin iu tr (thuc v chm cu) ca h kinh lc l c sca vic chn huyt theo l lun ng kinh, khi nim quy kinh trong dctnh ca thuc.

H kinh lc, vi vai tr chc nng nh trn, c xem nh l h thng giiphu - sinh l ca YHCT. Do vy, h kinh lc c vai tr c bn, quan trng trongh thng l lun YHCT v ch o trong mi chuyn khoa ca YHCT (thuc,chm cu, ni hay ngoi khoa...).

III. QUAN NIM CA Y HC HIN I V H KINH LCGii khoa hc ngy nay cha c thng nht v s hin hu ca ng kinh

chm cu v mt gii phu hc.

21


23/308

Cc nh khoa hc ngy nay ch cng nhn s hin hu ca chm cu vmt hiu qu tr liu v v mt in sinh vt/huyt.

Trn c th ngi sng, nhng vng da m cc nh chm cu hc mt c l trnh ng kinh th in tr da (rsistance cutane) v tr khng(incompdance) lun thp hn vng da xung quanh v ti nhng ni c m t lhuyt th in tr da cn thp hn na .

R R Rng kinh chm cu

Huyt v chm cuR R R

R: in tr da /huyt

R: in tr da ti ng kinhR: in tr da ti vng khng trng vi huyt v ng kinh

Hc thuyt kinh lc

- Hc thuyt Kinh lc, cng nh nhng hc thuyt m dng , Ng hnh, Tng ph, Dinh, V,Kh, Huyt l mt trong nhng hc thuyt c bn ca Y hc c truyn.

- Hc thuyt Kinh lc l tp hp l lun v h kinh lc (nhng ng vn hnh kh huyt). Hcthuyt Kinh lc quy np c mt h thng lin h cht ch gia tt c cc vng ca c

th thnh mt khi thng nht.- H Kinh lc bao gm 12 kinh chnh, 08 mch khc kinh (k kinh bt mch), 14 bit lc v i

lc ca t, 12 kinh bit, 12 kinh cn, h b b.

- Kinh lc l dng vn hnh kh huyt, h thng lin lc gia cc tng ph bn trong v ccphn c th bn ngoi, l ng xm nhp ca ngoi t vo cc tng ph, l ng bnh tng ph biu hin ra bn ngoi cc chi, cc khp.

- Thy thuc ng y s dng h thng kinh lc chn on bnh (phi hp vi cc hcthuyt khc) v iu tr bnh.

- Cc nh khoa hc ngy nay cha c thng nht v s hin hu ca chm cu v mt hiuqu tr liu v v mt in sinh l

22


24/308

Bi 1

L TRNH V HI CHNG BNH

CA 12 KINH CHNH

MC TIU1. M t c l trnh ca 12 ng kinh chnh.

2. Nu c cc triu chng bnh l ch yu ca tng ng kinh v tng phtng ng.

3. Gii thch c c s l lun ca cc triu chng bnh l ca tng ng kinh.

I. I CNGMi hai kinh chnh l phn chnh ca hc thuyt Kinh lc, gm:

Ba kinh m tay:+ Kinh th thi m Ph+ Kinh th thiu m Tm+ Kinh th quyt m Tm bo.

Ba kinh dng tay :+ Kinh th dng minh i trng+ Kinh th thiu dng Tam tiu+ Kinh th thi dng Tiu trng.

Ba kinh m chn:+ Kinh tc thi m T+ Kinh tc quyt m Can+ Kinh tc thiu m Thn.

Ba kinh dng chn :+ Kinh tc thi dng Bng quang+ Kinh tc thiu dng m+ Kinh tc dng minh V.

23


25/308

Mi kinh chnh u c vng phn b nht nh mt ngoi ca thn thv tng ph bn trong. V vy, mi kinh u bao gm mt l trnh bn ngoi vmt l trnh bn trong.

Mi kinh u c s lin lc gia tng v ph c quan h biu (ngoi nng)- l (trong su),cho nn mi ng kinh u c nhng phn nhnh ni linvi kinh c quan h biu l vi n (v d ni gia ph v i trng, gia can vm...

II. CHC NNG SINH L CA NG KINHV chc nng, kinh mch l ni tun hon ca kh huyt i nui dng

ton thn duy tr hot ng bnh thng ca c th, lm trn khp, nhungn xng (Linh khu - Bn tng lun). Kinh mch gi, s d hnh huyt khnhi dinh m dng, nhu cn ct, li quan tit gi d.

ng thi, kinh mch cng l con ng m t kh bnh tt theo xmnhp vo trong cng nh l con ng m bnh tt dng biu hin ra ngoikhi cng nng ca tng ph tng ng b ri lon.

Tc dng ca 12 kinh chnh rt quan trng. Thin Kinh mch, sch Linhkhu c cu: Tc dng ca kinh mch mt mt ni ln chc nng sinh l bnhthng, s thay i bnh l ca c th; mt khc c th da vo quyton s sng cht, chn on mi bnh, cn dng n iu ha h thc,lm quy tc ch o lm sng cho nn kinh mch khng th khng thng c.Kinh mch gi, s d nng quyt t sinh, x bch bnh, iu h thc, bt khbt thng.

III. NG TUN HON CA 12 KINH CHNHMt cch tng qut, ng tun hon kh huyt trong 12 kinh chnh nh sau:

Ba kinh m tay: i t bn trong ra bn tay. Ba kinh dng tay: i t bn tay vo trong v ln u. Ba kinh dng chn: i t u xung bn chn. Ba kinh m chn: i t bn chn ln bng ngc.

Chiu ca cc ng kinh c xc nh da vo 2 l thuyt:

L thuyt m thng (i ln trn) dng ging (i xung).

L thuyt con ngi ha hp vi v tr: Thin - a - Nhn.

24


26/308

TriDngging

(Thuc tnh dng)

(Thuc tnh m)m thng

t

Hnh 1.1. Quy lut m thng - dng ging

Kh huyt vn hnh trong kinh mch, kinh sau tip kinh rc v tothnh mt ng tun hon kn i khp c th theo s di y:

t

Th thi m hp Th dn nhg mi i tr ng

Tc dng minh VTc thi m T

Th thiu m Tm

Ngc

Th thi dng Tiu trng

Tc thi dng Bng quang

G m

Tc thiu m Thn

Th quyt m Can Tc thiu dng m

Th quyt m Tm bo Th thiu dng Tam tiu

Ngn chn

Ngn tay

Ngn chnMi

Ngn tay

Ngn chn

ui mt

Ngn tayNgc

25


27/308

IV. K 1. Kh ing nhau

t kh.

nhiu.

2. Kh gy

n lun v th thut(n) (v d:

vo i trng)., phi dng lc

ot chm t....

yt trong tng ng kinh trong ngy: gi dn (gi ca Ph).

gi mo (gi ca i trng).

u).

+ T 23 gi n 1 gi gi t gi ca m .

: ( ).

V. M CHN

A. Kinh ph1. L trnh

B ung tiu ( r , vng ln d dy (mn v,m ln Ph. T Ph tip tc ln kh qun, thanh qun,

xut hin ngoi mt da ti giao im khe lin sn 2v r xung khuu b ngoitm g

(ng t) v tn cng gc ngoi mng tay ci.

H HUYT TRONG CC NG KINH huyt trong cc ng kinh khng g

Kinh thi dng, kinh quyt m: huyt nhiu,

Kinh thiu d

ng, kinh thiu m, kinh thi m: huyt t, khKinh dng minh: huyt nhiu, kh nhiu.

huyt trong cc ng kinh thay i trong n

Trng Cnh Nhc dn li ca Cao V (khi bchm cu) ni rng: Nghnh c ngha l gp lc kh laidn thi, kh lai ch vo ph; mo thi, kh lai chBy gi l lc m kh ca ph v i trng va thnh

S thnh suy ca kh hu+ T 3 gi n 5 gi+ T 5 gi n 7 gi:+ T 7 gi n 9 gi: gi thn (gi ca V).+ T 9 gi n 11 gi: gi t (gi ca T).+ T 11 gi n 13 gi: gi ng (gi ca Tm).+ T 13 gi n 15 gi: gi mi (gi ca Tiu trng) .+ T 15 gi n 17 gi: gi thn (gi ca Bng quang).+ T 17 gi n 19 gi: gi du (gi ca Thn).+ T 19 gi n 21 gi: gi tut (gi ca Tm bo).+ T 21 gi n 23 gi: gi hi (gi ca Tam ti : ( )+ T 1 gi n 3 gi gi su gi ca Can

I HAI KINH H

(th thi m)ng kinh

t u t tr v)vng xung i t ngtm v), xuyn qua cchhng, r ngang xung

nh delta - ngc, ri i mt trc ngoi cnh tay,n c nh u, tip tc i mt trc cng tay n rnh ng mch quay

( b trong trc u di xng quay). Tip tc xung b ngoi ngn tay ci

26


28/308

Phn nhnh: t huyt lit khuyt tch ra mt nhnh i pha lng bntay n gc ngoi gc mng tay tr ni vi kinh i trng

2. Cc huyt trn ng kinh Ph

C tt c 11 huyt ca ng kinh ph. Nhng huyt tn nghing lnhng huyt thng dng

1. Trung ph 2. Vn mn 3. Thin ph

4. Hip bch 5. Xch trch 6. Khng ti

7. Lit khuyt 8. Kinh c 9. Thi uyn

10. Ng t 11. Thiu thng

3.

ch, sch Linh khu c cu:c Th ng s lm cho ph b trng mn, ngc cng

ln th n b au, nu au nng th 2 tay phi btcho ta gi y l chng t quyt . Nu l bnhthucphin t t mp trc pha trong t cnh tay nc ng b thng;b phong hn th vai vlng kh n khng th; mu nc tiu b bin.

bnh ph trng mn bnh bnh nhi suyn khi. Khuytbn trung thng thm tc giao lng th nhi mu. Th vi t quyt. Th ch Phs sinh bnh gi. Khi th suyn kht, phin tm hung mn, nao t nitin l g nhit. Kh thnh hu d tc kin bi thng,

phon n s nhi khim , kh h tc kin bithng c niu sc bin vi th chbnh.

nhn bn ngoi:ng.

g xut hin do nguyn nhn bn trong:

.

Biu hin bnh l

on 2, thinKinh mNu l bnh thunh suyn, ho; gia khuyt b

nhau m cm thy phin lon,S sinh ca ph s gy thnh bnh ho, thng kh, suyn, hi th th,m, ngc b y thng quy

ng tay, trong lng bn tay b nhit. Kh thnh hu d th vai v l, m hi ra; trng phong, i tiu nhiu ln m t. Kh h

b thng hn, thiu

Th ng tcng kh

im thng quyt chng trun g hn hn xut, trng phong tiu ti, hn thiu kh bt tc d t

Triu chng xut hin do nguyn

+ Ngc y tr+ Ho v kh th.+ au nhiu h thng n.+ Trong trng hp nng: bnh nhn m ly ngc (vi 2 tay cho nhau),

ngi phin lon (t quyt).

Triu chn+ Ho v kh th.+ Kh nghch+ Kht nc, lo lng.

27


29/308

+ au mt trong cnh tay.+ Cm gic nng trong lng bn tay.

Bnh thc.

HI M) PH

n h n:

+ Ch

- Do

n thi m (thp - th) nn nhng biu hin thng gp l xut

h trch, khng ti, lit khuyt, kinhc

+ au vai lng.+ Pht st.+ S lnh, ra m hi (phong hn).+ Tiu nhiu ln m t (trng phong).+ au u, nght mi, au h trn n, au ngc hoc b vai, cnh tay

lnh nhc.

Bnh h:+ au vai lng, lnh au tng.+ S lnh.+ Ho suyn, on hi.+ Nc tiu trong.

KINH (TH T

- L trnh kinh chnh Ph c li

c nng ca Ph v i tr

ng.+ Vng c th: kh qun, thanh qun, hng, mt trc vai, mt trc cnh tay, mt trcngoi cng tay - bn tay.

- Do c lin h n chc nng Ph(ph v, ch kh), kh qun v hng nn bnh thc caph thng l nhng triu chng ca cm nhim, vim mi - hng, vim ng h hptrn, vim kh- ph qun.

- Do c lin h n chc nng Ph(Ph tc ging kh, thng iu thy o) nn bnh hcaPh thng l nhng triu chng ca nhng bnh h hp - tim mch (hen ph qun,COPD, suy h hp, suy tim .).

l trnh ng kinh c i qua vng c th tng ng nn bnh kinh Ph c nhng biuhin bnh l cc b phn n i qua.

- Do kinh Ph c quan htit: khc m, chy nc mi.

- Nhng huyt thng dng ca kinh Ph: trung ph, xc, thi uyn, ng t, thiu thng

B. K h) i trn1. L

gc ngoi gc mn dc theo b ng

gia 2 xng bn tay 1 v 2 (hp cc), chy tip vo h tam gic. i dc b ngoi

inh (Th dng min g trnh ng kinh

Bt u t g tr, chy n tr, i qua k

28


30/308

cng ngoi np kh . n pha tr ngung hi vi kinh ng) Tiu trbnh c mch huy Tr li h trnln c vo chn rng hm trn. Hai u nhn trung v kinh bn phi tn cng cn bn tri, kinh bn tri

tn cng cnh cnh mi bn phi., c nhnh ngm i vo trong lin lc vi Ph, qua c

honh n i tr

2. C

5. Dng kh 6. Thin lch

h ng l 14. T nhu 15. Kin ngung

18. Ph t

1 20. Nghinh hng

3. Biu hin bnh l

, sch Linh khu c cu:

Nu l bnh thuc Th ng s lm cho au rng, c sng thng. V lch tn dch cho nn nu bnh thuc S sinh s lm cho mt vng, ming kh,chy mu mi, c hng (hu) b t, cnh tay trc vai b au nhc, ngn ci vngn tr b au nhc khng lm vic c. Khi no kh hu d, th nhng nim mch i qua s b nhit v sng thng. Khi no kh h s lm cho b hnrun ln, khng m tr li c.

Th ng tc bnh x thng, cnh thng. Th ch tn dch S sinh bnh

gi, mc hong khu can, cu nc, hu t, kin tin nao thng, i ch th chthng. Kh hu d tc dng mch s qu gi nhit thng. H hc hn lt, btphc

Triu chng xut hin do nguyn nhn bn ngoi+ au nhc rng+ Vim au nu rng+ C hng sng au

tay n np gp) i theo b sau vai giao

uu (khc tr)(thi d

c mm vai (kinng huyt

phong v vi t i chy. n, tip tc i, ln mt di ri vng mi kinh giao nha

h cnh mi

T h thng nng.

c huyt trn ng kinh i trng

C tt c 20 huyt trn ng kinh i trng. Nhng huyt tn nghingl nhng huyt thng dng.

1. Thng dng 2. Nh gian 3. Tam gian

4. Hp cc7. n lu 8. H lim 9. Thng lim

10. Th tam l 11. Khc tr 12. Tru liu

13. T

16. C ct 17. Thin nh

9. Ha liu

on 3, thinKinh mch

29


31/308

Triu chng xut hin do nguyn nhn bn trong:+ Mt vng.+ Hng kh.+

Chy mu mi.+ Sng au hng (hu).+ au mt trc vai, cnh tay, ngn ci v ngn tr b au nhc khng

lm vic c.

Bnh thc:+ Pht st.+ Cm gic nng vng m ng knh i qua.

Bnh h

: s lnh, lnh run

Kinh (th dng minh) i trng

- L trnh kinh chnh i trng c lin h n:

+ Chc nng ph v i trng.

+ Vng c th: mi, rng hm di, mt ngoi vai, mt ngoi cnh tay, mt sau ngoi cngtay - bn tay.

- Do kinh i trng l kinh dng nn c vn dng vo chn on v iu tr ch yu

phn ngoi, nng ca c th.- Do c lin h n cc vng c th nh mi, rng hm di, mt ngoi vai, mt ngoi cnh

tay, mt sau ngoi cng tay - bn tay nn bnh thc ca i trng thng l nhng triuchng ca vim nhim vng mi - hng, vim tu rng v au vng ng kinh i qua.

- Do kinh i trng c quan h vi dng minh (to - kim) nn nhng biu hin thngmang tnh cht ca kh, to, nhit: st cao, hng kh, chy mu mi, mi kh, to bn.

- Nhng huyt thng dng ca kinh i trng: hp cc, thin lch, th tam l, khc tr, tnhu, kin ngung, nghinh hng.

30


32/308

Hnh 1.2. Kinh th thi m Ph Hnh 1.3. Kinh th dng minh i trng

C. Kinh (Tc dng minh) v1. L trnh ng kinh

Khi u t ch lm hai bn sng mi ln khe mt trong (giao vi kinhBng quang huyt tnh minh ), chy tip n di h mt (on ny ngkinh i chm). on ni bt u t gia di h mt, i dc theo ngoi mi, vohm trn, quanh mi, giao cho xung hm di gia cm, i dc theo di mn gc hm (gip xa ). Ti y chia hai nhnh:

Mt nhnh qua trc tai, qua chn tc ln nh trn (u duy). Mt nhnh i xung c n h thng n. T h thng n ng kinh

li chia lm hai nhnh nh (chm v ni).

+ Nhnh chm: i vo trong n T V, ri xung bn ni vi nhnh ini bn ngoi.

+ Nhnh ni: i thng xung ngc theo ng trung n. n on bng, ng kinh chy cch ng gia bng 2 thn v n np bn.

Hai nhnh nh ny hp li np bn, ng kinh chy xung theo bngoi i, n b ngoi xng bnh ch. Chy xung dc b ngoi cng chnn c chn (gii kh), chy tip trn lng bn chn gia xng bn ngn 2 v 3v tn cng gc ngoi gc mng ngn 2.

31


33/308

2. Cc huyt trn ng kinh v

C tt c 45 huyt trn ng kinh. Nhng huyt tn nghing l nhnghuyt thng dng:

1. Tha khp 2. T bch 3. C liu

4.a thng 5. i nghinh 6. Gip xa7.H quan 8.u duy 9.Nhn nghinh

10. Thy t 11. Kh x 12. Khuyt bn

13. Kh h 14. Kh phng 15. c

16. ng song 17. Nh trung 18. Nh cn

19. Bt dung 20. Tha mn 21.Lng mn

22. Quan mn 23. Thi t 24. Hot nhc mn

25. Thin xu 26. Ngoi lng 27. i c

28. Thy o 29. Quy lai 30.Kh xung

31.B quan 32.Phc th 33. m th

34.Lng khu 35.c t 36. Tc tam l

37. Thng c h 38. iu khu 39. H c h

40.Phong long 41. Gii kh 42.Xung dng

43. Hm cc 44.Ni nh 45. L oi

3. Biu hin bnh l

on 4, thinKinh mch, sch Linh khu c cu:

Nu l bnh thuc Th ng th s b chn hn mt cch ngm ngm, haythan th (rn r), ngp nhiu ln, sc mt en. Khi bnh n th ngi gp ngiv la, mi ln nghe ting ng ca mc (g) s b kinh s, tm mun pmnh, mun ng kn ca ln v ca s li ngi mt mnh. Khi no bnh

nng th bnh nhn mun leo ln cao ca ht, mun trt b qun o chyrong. Trng v b ku si ln, bng b trng ln. Ta gi y l chng cnquyt. V l ch huyt nn nu l bnh thuc S sinh s b chng cung ngc,n kh qu dm (nhiu) s lm cho m hi ra, chy mu mi, ming mo, mi l,c sng thng, cung hng b t, phn i phc (bng trn) b thy thng, ugi b sng thng, au nhc. Sut ng i t ngc v xung ti huyt kh nhai,v, huyt phc th , dc mp ngoi xng chy n trn mu bn chn u aunhc, ngn chn gia khng c ng c. Nu kh thnh th pha trc thnu b nhit. Khi kh hu d v lm tiu cc kh, d b i, nc tiu muvng. Nu kh bt tc th pha trc thn u lnh. Nu trong v b hn th s b

trng mn.

32


34/308

Th ng tc bnh si chn hn, thin thn, s khim, nhan hc; bnh chtc nhn, d ha, vn mc thanh tc dch nhin nhi kinh tm, dc ng, cb h, tc d nhi x, thm tc dc thng cao nhi ca, kh y nhi tu, b hng,

phc trng, th v cn quyt. Th ch huyt S sinh bnh gi cung ngc, ndm, hn xut, cu nc, khu oa, thn chn, cnh thng, hu t, i phc thy

thng, tt tn thy thng, tun ng nh kh nhai c phc th, cn ngoi limtc ph thng giai thng, trung ch bt dng. Kh thnh tc thn d tin giainhit. K hu d vu v tc tiu cc thin c, niu sc hong. Kh bt tc tc thnd tin giai hn lt. V trung hn tc trng mn

Bnh do ngoi nhn gy nn:+ Lnh run.+ Hay than th (rn r), ngp nhiu ln.+ Sc mt en.+ Ngi gp ngi v la.+ Nghe ting ng ca g s b kinh s, tim p mnh. Mun ng kn

ca ln, ca s li ngi mt mnh.

+ Trong nhng trng hp bnh nng: bnh nhn mun leo ln cao caht, mun trt b qun o chy rong, trng v b ku si ln, bngb trng ln. Ta gi y l chng cn quyt.

Bnh do ni nhn gy nn:+

St cao, ra m hi.+ Pht cung, ni sng.+ au mt, mi kh, chy mu cam, l mi ming, au hng sng c, mo

ming, au ngc, vim tuyn v, tc tia sa.

+ Bng trn b sng trng.+ u gi b sng thng, au nhc.+ au dc ng kinh i: sut ng kinh i t ngc v xung ti huyt

kh nhai, v, huyt phc th , dc mp ngoi xng chy n trn mu

bn chn u au nhc, ngn chn gia khng cm gic

Bnh thc:+ Thng xuyn c cm gic i.+ Nc tiu vng.

Bnh h:+ Cm gic lnh phn trc thn.+ Trng bng, y hi, kh tiu (khi v c hn).

33


35/308

KINH (TC DNG MINH) V

- L trnh kinh chnh V c lin h n:

+ Chc nng ca V v T.

+ Vng c th: mt phng trn (face frontale) ca u, ngc (tuyn v) bng, mt trc ngoichi di, lng bn chn (gia ngn 2 - 3).

- Do kinh i trng l kinh dng nn c vn dng vo chn on v iu tr ch yu phn ngoi (nng) ca c th.

- Do c lin h n cc vng c th nhmi, rng hm trn, mt phng trn ca u, tuyn v,nn bnh ca kinh V thng l nhng triu chng ca vim nhim vng mi - hng, vimtuyn v v au vng ng kinh i qua.

- Do kinh V c quan h vi dng minh (to, kim) nn nhng biu hin thng mang tnh chtca kh, to, nhit: st cao, pht cung, hng kh, chy mu mi, mi kh, to bn.

- Nhng huyt thng dng ca kinh V: tha khp, t bch, a thng, gip xa, h quan, uduy, nhn nghinh, lng mn, thin xu, thy o, quy lai, kh xung, b quan, phc th, m th,lng khu, c t, tc tam l, thng c h, phong long, gii kh, xung dng, ni nh

D. Kinh (Tc thi m) t1. L trnh ng kinh

Bt u t gc trong gc mng chn ci, chy dc theo ng ni da mubn chn v da gan bn chn n trc mt c trong, ln cng chn dc theo bsau xng chy, ln mt trong khp gi, chy tip mt trong i. L trnh bng, ng kinh chy cch ng gia bng 4 thn. L trnh ngc, ng

kinh chy theo ng nch trc ri n tn cng lin sn 6 ng nch gia(i bao).

ng kinh T c nhnh lin lc vi mch Nhm (ng gia bng) bng di ( huyt trung cc, quan nguyn)v bng trn (h qun).

on ng kinh bng trn c nhnh chm n T V, xuyn qua chonh n Tm, tip tc i ln dc hai bn thanh qun n phn b di li.

2. Cc huyt trn ng kinh T

C tt c 21 huyt trn ng kinh. Nhng huyt tn nghing l nhnghuyt thng dng

1.n bch 2. i 3. Thi bch

4. Cng tn 5. Thng khu 6. Tam m giao

7. Lu cc 8. a c 9.m lng tuyn

10.Huyt hi 11. K mn 12. Xung mn

13. Ph x 14. Phc kt 15.i honh

16. Phc ai 17. Thc c 18. Thin kh

19. Hung hng 20. Chu vinh 21. i bao

34


36/308

3. Biu hin bnh l


Nu l bnh thuc Th ng th s gy thnh chng cung li cng, nvo th i ra. V hon au, bng b trng, hay , mi ln i tin th ng thi

chuyn c kh ra theo phn. Sau thn ngi tin ti suy kit rt nhanhchng, thn th u nng n. Nu l bnh thuc S sinh ca T s lm chocung li b au, thn th khng lay ng c, n khng xung, phin tm.Tm h b cp thng, chng ng h tit, thy b, hong n, khng nmc, rng ng lu b ni thng v quyt i v, ngn chn ci khng cncm gic

Th ng tc bnh thit bn cng, thc tc u, v hon thng, phctrng, thin i, c hu d kh tc khoi nhin nh suy, thn th giai trng. Thch t S sinh bnh, thit bn thng, th bt nng ng dao, thc bt h, phin

tm. Tm h cp thng,

ng h tit, thy b, hong n, bt nng nga c

nglp, c tt ni thng quyt, tc i ch bt dng.

Bnh do ngoi nhn gy nn:+ Cng li.+ i ma sau khi n.+ au vng thc qun, bng trng hi, hay .+ Trung tin nhiu khi i cu.+ Thn th nng n v au nhc.

Bnh do ni nhn gy nn:+ au cung li, ngi c cm gic cng kh c ng.+ n km, cm gic thc n b chn, n khng xung.+ au thng v, tiu chy hoc mun i cu m khng i c (ging

nh l).

+ Hong n.+ Khng nm c, ng lu b ph v c cm gic lnh mt trong i.+ Ngn chn ci khng c ng c.

35


37/308

KINH (TC THI M) T

- L trnh kinh chnh T c lin h n:

+ Chc nng ca T, V v tm.

+ Mch Nhm 2 on: bng di (sinh dc) v bng trn (tiu ha).+ Vng c th: mt trong bn chn, mt trong chi di, bng, di li.

- Do c lin h n chc nng T V (T vn ha thy thp), chc nng tiu ha (mch Nhm -bng trn) nn bnh ca t ch yu l nhng triu chng ca nhng bnh ca h thng tiuha - gan mt (ri lon tiu ha, ri lon hp thu, vim d dy - rut, vim i trng mn, .).

- Do c lin h n chc nng T, V (T ch c nhc, thng nhip huyt), h sinh dc (mchNhm - bng di) nn bnh ca t cn c nhng triu chng ca nhng bnh ca h thngsinh dc (ri lon kinh nguyt, rong kinh, v kinh.).- Do l trnh ng kinh c i qua vng c th tng ng nn bnh kinh T c nhng biu hinbnh l cc b phn n i qua.

- Do kinh T c quan h vi thi m (thp - th) nn nhng biu hin thng mang tnh chtca thp - xut tit: ph, thn th nng n, tiu chy, l.

- Nhng huyt thng dng ca kinh T: thi bch, cng tn, thng khu, tam m giao, mlng tuyn, huyt hi, i honh.

Hnh 1.4. Kinh tc dng minh V Hnh 1.5. Kinh tc thi m T

36


38/308

E. Kinh (Th thiu m) tm1. L trnh ng kinh

Bt u t Tm phn lm 3 nhnh:

Mt nhnh qua c honh lin lc vi Tiu trng. Mt nhnh dc cnh thanh qun, c hng thng ln mt. Mt nhnh i ngang ra y h nch xut hin ngoi mt da (cc tuyn).

i xung dc b trong mt trc cnh tay n np gp trong np khuu(thiu hi). Dc theo mt trong cng tay, dc mt lng bn tay gia xngbn ngn 4 v 5. c tay, ng kinh i b ngoi gn c tr trc. KinhTm n tn cng gc ngoi gc mng tay th 5 (thiu xung).

2. Cc huyt trn ng kinh tm

C tt c 9 huyt trn ng kinh Tm. Nhng huyt tn nghing lnhng huyt thng dng

1. Cc tuyn 2. Thanh linh 3. Thiu hi

4. Linh o 5. Thng l 6.m khch

7. Thn mn 8. Thiu ph 9. Thiu xung

3. Biu hin bnh l


Nu l bnh thuc Th ng th s lm cho c hng b kh, tm thng, khtmun ung nc, gi y l chng t quyt. Nu l bnh S sinh do Tm lmch s lm cho mt vng, hng sn thng; mp sau pha trong ca cnh tay vcng tay b thng, quyt; gia gan bn tay b nhit, thng.

Th ng tc bnh ch can, tm thng, kht nhi dc m, th vi t quyt.Th ch tm S sinh bnh gi, mc hong, hip thng, nao t ni hu lim thngquyt, chng trung nhit thng.

Bnh do ngoi nhn gy nn:+ C hng kh.+ au vng tim, kht mun ung nc.+ T quyt (xem kinh Ph).

Bnh do ni nhn gy nn:+ Vng mt.+ au vng hng sn.+ au v c cm gic lnh mt trong cnh tay, cng tay.+ Nng lng bn tay.

37


39/308

KINH (TH THIU M) TM

- L trnh kinh chnh Tm c lin h n:

+ Chc nng ca Tm v Tiu trng

+ Vng c th: vng trc tim, c hng, mt, mt trc trong chi trn- Do c lin h n chc nng tm (Tm ch huyt mch), chc nng tun hon nn bnh

ca Tm ch yu l nhng triu chng ca tim mch nhkh th (suyn), au nhiu vngtrc tim t quyt.

- Do c lin h n cc vng c th nh c hng, mt, mt trc trong chi trn nn bnhca kinh Tm thng biu hin vi cc triu chng: vng mt, au c hng, au mt trctrong cnh tay, au vng tim

- Nhng huyt thng dng ca kinh Tm: cc tuyn, thiu hi, thng l, thn mn, thiu ph.

F. Kinh (Th thi dng) tiu trng1. L trnh ng kinhBt u t gc trong gc mng ngn tay th 5, chy dc theo ng ni da

lng v da lng bn tay, ln c tay i qua mm trm tr, chy dc theo mttrong cng tay n rnh rng rc, tip tc i b trong mt sau cnh tay nnp nch sau, ln mt sau khp vai i ngon ngoo trn v di gai xng bvai (c on ni vi kinh Bng quang v mch c),i vo h trn n ri dctheo c ln m. Ti y chia thnh 2 nhnh:

Mt nhnh n ui mt ri n hm trc np bnh tai. Mt nhnh n khe mt trong (tnh minh) ri xung tn cng g m

(quyn liu ).

on ng kinh chm: t h thng n c nhnh ngm i vo trong ntm, qua c honh n v ri lin lc vi tiu trng.

2. Cc huyt trn ng kinh Tiu trng

C tt c 19 huyt trn ng kinh Tiu trng. Nhng huyt tn nghingl nhng huyt thng dng

1. Thiu trch 2. Tin cc 3.Hu kh

4. Uyn ct 5. Dng cc 6. Dng lo

7. Chi chnh 8. Tiu hi 9.Kin trinh

10. Nhu du 11. Thin tng 12. Bnh phong

13.Khc vin 14. Kin ngoi du 15.Kin trung du

16. Thin song 17. Thin dung 18. Quyn liu

19. Thnh cung

38


40/308

3. Biu hin bnh l


Nu l bnh thuc Th ng th s gy thnh chng au c, hm sng thng,khng ngoi li sau c, vai au nh nh ri, cnh tay au nh gy ra. Nu lbnh thuc

S sinhv ch v dch s lm cho tai b ic, mt vng, m sng, c,

hm, vai, cnh tay, khuu tay, mp sau pha ngoi cng tay, tt c u au.

Th ng tc bnh ch thng, hm thng bt kh d c kin t bt, nao tchit. Th ch dch S sinh bnh gi, nh lung, mc hong, gip thng, cnh,hm, kin, nao, tru, t ngoi hu lim thng

Bnh do ngoi nhn gy nn:+ au c, khng ngoi li pha sau c.+ Hm sng.+ au mt sau vai v cnh tay nh b gy.

Bnh do ni nhn gy nn:+ ic tai, vng mt.+ Sng m v gc hm.+ au c, hm, mt sau vai, cnh tay, khuu tay, mp sau trong cng tay.

KINH (TH THI DNG) TIU TRNG

- L trnh kinh chnh Tiu trng c lin h n:+ Chc nng ca Tiu trng v Tm.+ Vng c th: mt sau ngoi chi trn, mt sau vai, h trn n, c, m, tai.- Do kinh Tiu trng l kinh dng nn c vn dng vo chn on v iu tr ch yu

phn ngoi, nng ca c th.- Do kinh Tm c quan h vi thi dng (hn - thy) nn bnh ngoi cm - thi dng

chng (phn bn ngoi nht/c th) thng c biu hin theo kinh Tiu trng nh st,au c vai.

- Do c lin h n cc vng c th nh mt sau ngoi chi trn, mt sau vai, h trn n,c, m, tai nn bnh ca kinh Tiu trng c nhng biu hin nh au c vai, au mtsau vai, sng m v gim thnh lc.

- Nhng huyt thng dng ca kinh Tiu trng: thiu trch, hu kh, uyn ct, chi chnh,kin trinh, thin tng, khc vin, kin trung du, thin dung, thnh cung.

G. Kinh (Tc thi dng) bng quang1. L trnh ng kinh

Bt u t khe mt trong (tnh minh), chy ln trn, vng t trc trnra sau gy ( on ny ng kinh c nhnh giao hi vi c mch u, tchmt nhnh ngang i t nh u n mm tai v mt nhnh vo no). T y

chia lm 2 nhnh:

39


41/308

Nhnh 1 chy xung lng cch ng gia lng 1,5 thn, chy tip xungmng, mt sau i ri vo gia khoeo chn.

Nhnh 2 chy xung lng cch ng gia lng 3 thn, chy tip phangoi mt sau i n hp vi nhnh th 1 gia khoeo chn (y trung).

ng kinh tip tc chy xung mt sau cng chn, xung pha sau mtc ngoi (ti huyt cn ln) ri chy dc b ngoi mu bn chn n tn cng gc ngoi gc mng chn th 5.

ng kinh Bng quang vng tht lng c nhnh ngm i vo thn rin Bng quang.

2. Cc huyt trn ng kinh Bng quang

C tt c 67 huyt trn ng kinh Bng quang. Nhng huyt tn nghingl nhng huyt thng dng.

1. Tnh minh 2. Ton trc 3. Mi xung4. Khc sai 5. Ng x 6. Tha quan

7. Thng thin 8. Lc khc 9. Ngc chm

10. Thin tr 11.i tr 12.Phong mn

13.Ph du 14. Quyt m du 15. Tm du

16.c du 17. Cch du 18. Can du

19.m du 20. T du 21. V du

22. Tam tiu du 23. Thn du 24.Kh hi du

25.i trng du 26. Quan nguyn du 27. Tiu trng du

28.Bng quang du 29. Trung l du 30.Bch hon du

31. Thng liu 32. Th liu 33. Trung liu

34.H liu 35. Hi dng 36. Tha ph

37.n mn 38. Ph khch 39. y dng

40. y trung 41. Ph phn 42. Phch h

43. Cao hoang 44. Thn ng 45. Y hy

46. Cch quan 47. Hn mn 48. Dng cng

49.x 50. V thng 51. Hoang mn

52. Ch tht 53. Bo hoang 54. Trt bin

55. Hp dng 56. Tha cn 57. Tha sn

58.Phi dng 59. Ph dng 60. Cn ln

61. Bc tham 62. Thn mch 63. Kim mn

64.Kinh ct 65. Thc ct 66. Thng ct

67. Ch m

40


42/308

3. Biu hin bnh l


Nu l bnh thuc Th ng th s gy thnh chng xung u thng, mtau nh mun thot ra ngoi, c gy nh b gy ri ra, ct sng b au, thtlng nh gy, mu chuyn ln khng th co li c, khoeo chn nh kt li,bp chui nh nt ra, ta gi y l chng kha quyt. y l chng S sinhbnh ch v cn: tr ngc, cung in tt, gia nh u b au nhc, mtvng, chy nc mt, chy mu cam; tt c t c, gy, lng, tht lng, xngcng, khoeo chn, chn u au nhc; ngn t khng cn cm gic.

Th ng tc bnh xung u thng, mc t thot hng nhbt, tch thng, yu t chit, b bt kh d khc, quc nh kt thuyn nh lit. Th vi Khaquyt. Th ch cn S sinh bnh gi tr ngc cung in tt, u tn nhthng, mc hong, l xut, cu nc, hng bi yu cu quc thuyn cc giaithng, tiu ch bt dng.

Triu chng xut hin do nguyn nhn bn ngoi: cm gic nh khthng nghch gy nn au u, mt au nh mun thot ra ngoi, c gynh b gy ri ra, b xoay vn, au ct sng, tht lng au nh b gy,khng gp c gi, au nh b nn h nhng chn, au bp chnnh b nt, x.

Triu chng xut hin do nguyn nhn bn trong: tr, st v lnh run,in cung, gia nh u b au nhc, mt vng, chy nc mt, chymu cam. Tt c t c, gy, lng, tht lng, xng cng, khoeo chn, chnu au nhc, khng c ng c ngn chn t.

KINH (TC THI DNG) BNG QUANG- L trnh kinh chnh Bng quang c lin h n:

+ Chc nng ca Bng quang v Thn.+ Vng c th: mt (pha trong), u (ch yu nh v mt sau), gy, lng, mng, mt sau chi di.- Do kinh Bng quang l kinh dng nn c vn dng vo chn on v iu tr ch yu

phn ngoi (nng) ca c th.

- Do kinh Bng quang c quan h vi thi dng (hn - thy) nn bnh ngoi cm - thi dngchng (phn bn ngoi nht/c th) thng c biu hin theo kinh Bng quang nh st, ugy cng au, au cng lng, au nhc nhng chn.

- Do c lin h n cc vng c th nh u, mt sau thn, mt sau chi di, nn bnh cakinh Bng quang c nhng biu hin nh au u km au mt d di (Xung u thng),au c lng km au cng xng cng, khoeo chn (kha quyt).

- Kinh chnh Bng quang thc t khng c lin h n vng hu mn (giang mn). Tuy nhinkinh bit Bng quang (tham kho thm bi kinh bit Bng quang) li c quan h n vngny nn bnh ca kinh Bng quang c nhng biu hin nhau vng hu mn do tr.

- Nhng huyt thng dng ca kinh Bng quang: tinh minh, ton trc, thin tr, i tr, phongmn, ph du, quyt m du, tm du, c du, can du, cch du, m du, t du, v du, tam tiudu, thn du, kh hi du, i trng du, quan nguyn du, tiu trng du, bng quang du, bchhon du, thng liu, th liu, trung liu, h liu, n mn, y dng, y trung, cao hoang, chtht, trt bin, tha sn, phi dng, cn ln, kinh ct, ch m

41


43/308

Hnh 1.6. Kinh th thiu m Tm Hnh 1.7. Kinh th thi dng Tiu trng

Hnh 1.8. Kinh tc thi dng Bng quang Hnh 1.9. Kinh tc thiu m Thn

42


44/308

H. Kinh (tc thiu m) thn1. L trnh ng kinh

Bt u t lng bn chn (dng tuyn), i dc di xng thuyn phatrong bn chn (nhin cc) n sau mt c trong ri ngc ln bp chn n

khoeo chn gia gn c bn gn v gn c bn mng (m cc). i tip ln mttrong i. bng, ng kinh Thn chy cch ng gia 1/2 thn, ngc chycch ng gia 2 thn v tn cng di xng n (du ph).

T np bn, kinh Thn c nhnh ngm vo ct sng on tht lng, nThn ri n Bng quang. T Thn chy tip n Can, qua c honh ln Phdn vo Tm, chy tip theo hng, thanh qun v tn cng cung li.

2. Cc huyt trn ng kinh Thn

C tt c 27 huyt trn ng kinh Thn. Nhng huyt tn nghing l

nhng huyt thng dng1. Dng tuyn 2. Nhin cc 3. Thi kh

4. i chung 5. Thy tuyn 6. Chiu hi

7. Phc lu 8. Giao tn 9. Trc tn

10.m cc 11. Honh ct 12. i hch

13. Kh huyt 14. T mn 15. Trung ch

16. Hoang du 17. Thng khc 18. Thch quan

19.m 20. Thng cc 21. U mn22. B lang 23. Thn phong 24. Linh khu

25. Thn tng 26. Hoc trung 27. Du ph

3. Biu hin bnh l


Nu l bnh thuc Th ng th s gy thnh chng i m khng munn, mt en nh du en, lc ho nh nc bt thy c mu, suyn nghe kh kh,

ngi xung li mun ng ln, mt l m nh

khng thy g. Tm nh

b treoln, lc no cng nh ang b i. Khi no kh bt tc th s d b s st Tmnh hi hp, nh s c ngi ang n bt mnh, ta gi y l chng ctquyt. Nu b bnh S sinh ch v Thn th s lm cho ming b nhit, li bkh, yt b sng thng, b chng kh, c hng b kh v au nhc, b phin tm,tm b thng, b hong n, trng phch, mp sau ca v trong v ct sng bau, chng nuy quyt , thch nm, di chn b nhit v thng

Th ng tc bnh c bt dng thc, din nh tt si, khi tha tc huhuyt, i i nhi suyn, ta nhi dc khi, mc hoang hoang nh v s kin. Tmnh huyn, nhc c trng. Kh bt tc tc thin khng. Tm dch dch nh

43


45/308

nhn tng b chi. Th vi ct quyt. Th ch Thn S sinh bnh gi, khu nhitthit can, yt thng thng kh ch can cp thng, phin tm, tm thng, hongn, trng phch, tch c ni hu lim thng, nuy quyt , th nga, tc h nhitnhi thng.

Triu chng xut hin do nguyn nhn bn ngoi: i m khng mun n ,mt en nh du en, ho nh nc bt thy c mu, th nhanh, kh kh,ngi xung li mun ng ln, mt m. Nu Thn kh bt tc th s d bs st, hi hp, trng ngc Ta gi y l chng ct quyt.

Triu chng xut hin do nguyn nhn bn trong+ Hng nng, kh li, au hng.+ Lo lng, au vng tim, hong n, l.+ au lng, au mt trong i.+ Chng nuy quyt (chi b lit v lnh).+ Thch nm, lng bn chn nng v au.

KINH (TC THIU M) THN

- L trnh kinh chnh Thn c lin h n:

+ Nhng chc nng Thn, Bng quang, Can, Ph v Tm.

+ Vng c th: ct sng tht lng, mt trong chi di, hng, thanh qun, cung li.- Do c quan h vi chc nng b tng ca Thn nn c triu chng gy, da xm en.

- Do c quan h vi chc nng np kh ca Thn v kinh Thn c lin h vi Ph nn bnh ca

Thn c th c biu hin th nhanh, kh kh.- Do c lin h vi Tm nn bnh ca Thn c th c biu hin au vng tim, hi hp, trng ngc.

- Do c lin h vi can (ch s tit) nn bnh ca thn c th c biu hin lo lng, ng ngikhng yn, bt rt.

- Do c lin h n cc vng c th nh ct sng tht lng, mt trong chi di, hng, thanhqun, cung li nn bnh ca kinh Thn c nhng biu hin nh au tht lng, hngau, nng

- Nhng huyt thng dng ca kinh Thn: dng tuyn, nhin cc, thi kh, i chung, chiuhi, phc lu, trc tn.

I. Kinh (th quyt m) tm bo1. L trnh ng kinh

Bt u t tm bo xuyn qua c honh n lin lc vi tam tiu (thngtiu, trung tiu, h tiu). T Tm bo i ra cnh sn n xut hin ngoi mtda di np nch 3 thn (ti huyt thin tr: lin sn 4, t ng gia ra 5thn), chy vng ln nch, chy xung theo mt trc cnh tay gia 2 kinh Phv Tm, n b trong tm gn c 2 u np khuu tay (khc trch), chyxung cng tay gia gn c gan bn tay ln v gan bn tay b, chy trong lng

bn tay gia xng bn ngn 3 v 4 v n tn cng u ngn tay gia.

44


46/308

2. Cc huyt trn ng kinh Tm bo

C tt c 9 huyt trn ng kinh Tm bo. Nhng huyt tn nghing lnhng huyt thng dng

1. Thin tr 2. Thin tuyn 3.Khc trch

4.Khch mn 5. Gin s 6.Ni quan7.i lng 8.Lao cung 9. Trung xung

3. Biu hin bnh l


Nu l bnh thuc Th ng th s lm cho lng bn tay b nhit, cng tayv khuu tay co qup, nch b sng. Nu bnh nng s lm cho ngc v hngsn b tc y, trong tm p thnh thch, mt , mt vng, mng vui cikhng thi. Nu l bnh thuc S sinh, ch v mch s lm cho b phin tm,tm b thng, gia gan bn tay b nhit.

Th ng tc bnh th tm nhit, t tru luyn cp, dch thng, thmtc hung hip chi mn. Tm trung m m i ng, din xch, mc hong,h tiu bt hu. Th ch mch s sinh bnh gi , phin tm, tm thng,chng trung nhit

Triu chng xut hin do nguyn nhn bn ngoi+ Lng bn tay nng, cng tay v khuu tay co qup, vng nch b sng.+ Trng hp bnh nng: au tc ngc v hng sn, trng ngc, mt ,

mt vng, hay ci khng thi. Triu chng xut hin do nguyn nhn bn trong: lo lng, au vng trc

tim, lng bn tay nng.

KINH (TH QUYT M) TM BO

- L trnh kinh chnh Tm bo c lin h n:

+ Chc nng ca Tm bo v tam tiu.

+ Vng c th: ngc, mt trc chi trn, gia lng bn tay.- Do c quan h vi chc nng ch huyt ca Tm (Tm bo v Tm c cng chc nng) v lin h

vi vng ngc, sn nn c triu chng ca tun hon nhau vng trc tim, trng ngc.

- Do c quan h vi chc nng ch thn minh ca Tm v lin h vi vng ngc, s n nn ctriu chng ca tm thn nhcung, ci ni khng thi.

- Do c lin h n cc vng c th nh ngc, mt trc chi trn, gia lng bn tay nn bnhca kinh Tm bo c nhng biu hin nh lng bn tay nng, cng tay v khuu tay co qup,vng nch b sng

- Nhng huyt thng dng ca kinh Tm bo: khc trch, khch mn, gin s, ni quan, i

lng, lao cung.

45


47/308

J. Kinh (th thiu dng) tam tiu1. L trnh ng kinh

Bt u t gc trong gc mng ngn tay th 4, i dc ln lng bn tay giaxng bn ngn tay 4 v 5 ln c tay, i gia hai xng quay v tr ln ci ch,

i dc mt sau ngoi cnh tay ln vai ri vo h trn n. T h trn n lngy n sau tai, vng dc theo ra tai t sau ra trc tai ri n tn cng uilng my (ty trc khng).

T h thng n c nhnh ngm i vo Tm bo v lin lc vi Tam tiu.T sau tai c nhnh ngm i vo trong tai ri ra trc tai.

2. Cc huyt trn ng kinh Tam tiu

C tt c 23 huyt trn ng kinh Tam tiu. Nhng huyt tn nghing lnhng huyt thng dng

1. Quan xung 2. Dch mn 3. Trung ch4.Dng tr 5.Ngoi quan 6. Chi cu

7. Hi tng 8. Tam dng lc 9. T c

10. Thin tnh 11. Thanh lnh uyn 12. Tiu lc

13. Nhu hi 14. Thin liu 15.Kin liu

16. Thin d 17.phong 18. Kh mch

19. L tc 20. Gic tn 21.Nh mn

22. Ha liu 23. Ty trc khng3. Biu hin bnh l


Nu l bnh thuc Th ng th s lm cho tai ic mt cch , c hngsng (thc qun), c hng t (thanh qun). Nu l bnh thuc S sinh, ch vkh s lm cho bnh m hi, kho mt ngoi au, m b au, pha sau tai, vai,cnh tay, khuu tay, mt ngoi cnh tay u au nhc. Ngn tay p t , phangn t khng cm gic

Th ng tc bnh nh lung, hn hn thun thun, ch thng, hu t. Thch kh S sinh, mc nhu t thng, gip thng, nh hu, kin, nao, tru tngoi giai thng, tiu ch, th ch bt dng.

Triu chng xut hin do nguyn nhn bn ngoi: tai, ic tai, sngau hng.

Triu chng xut hin do nguyn nhn bn trong:+ Hay m hi, kho mt ngoi au, m b au, au gc hm.+ Pha sau tai, vai, cnh tay, ci ch, mt ngoi cnh tay u au nhc.+

Kh c ng ngn tay p t v ngn t.

46


48/308

KINH (TH THIU DNG) TAM TIU

- L trnh kinh chnh Tam tiu c lin h n:

+ Chc nng ca Tam tiu v Tm bo

+ Vng c th: mt sau bn tay, mt sau chi trn, tai, mt (pha ngoi).

- Do kinh Tam tiu l kinh dng nn c vn dng vo chn on v iu tr ch yu phnngoi (nng) ca c th.

- Do c lin h n cc vng c th nh mt sau bn tay, mt sau chi trn, tai, mt (pha ngoi)nn bnh ca kinh Tam tiu c nhng biu hin nh tai, gim thnh lc, au vng c th cng kinh i qua

- Nhng huyt thng dng ca kinh Tam tiu: trung ch, dng tr, ngoi quan, chi cu, tamdng lc, t c, thin tnh, kin liu, thin d, phong, nh mn, ty trc khng.

K. Kinh (tc thiu dng) m1. L trnh ng kinh

Bt u t ui mt, ln gc trn vng xung sau tai, vng t sau u ratrc trn, vng tr li gy i dc c xung mt trc vai vo h trn n rixung nch, chy xung theo vng hng sn n mu chuyn ln, tip tc ixung theo mt ngoi i, n b ngoi khp gi, xung cng chn chy trcngoi xng mc, trc mt c ngoi, chy tip trn lng bn chn gia xngbn ngn 4 v 5 v tn cng gc ngoi gc mng th 4.

T ui mt c nhnh ngm i xung h thng n, vo trong ngc linlc vi Can - m ri xung tip vng bn n ni vi nhnh bn ngoi mu chuyn ln.

2. Cc huyt trn ung kinh m

C tt c 44 huyt trn ng kinh m. Nhng huyt tn nghing lnhng huyt thng dng

1.ng t liu 2. Thnh hi 3. Thng quan

4. Hm yn 5. Huyn l 6. Huyn ly7. Khc tn 8. Sut cc 9. Thin xung

10. Ph bch 11. Khiu m 12. Hon ct

13. Bn thn 14.Dng bch 15. u lm khp

16. Mc song 17. Chnh doanh 18. Tha linh

19. No khng 20.Phong tr 21.Kin tnh

22. Uyn dch 23. Trp cn 24. Nht nguyt

25. Kinh mn 26.i mch 27.Ng xu

47


49/308

28. Duy o 29. C liu 30.Hon khiu

31.Phong th 32. Trung c 33. Tt dng quan

34.Dng lng tuyn 35. Dng giao 36. Ngoi khu

37. Quang minh 38. D

ng ph 39. Tuyt ct40.Khu kh 41. Tc lm khp 42. a ng hi

43. Hip kh 44. Tc khiu m

3. Biu hin bnh l


Nu l bnh thuc Th ng th s lm cho ming ng, thng hay thmnh, tm v hng sn au, kh xoay tr. Nu bnh nng hn th mt nh

ng lp bi mng, thn th khng nhun trn, pha ngoi bn chn li nng.y gi l chng dng quyt. Nu l bnh thuc S sinh ch v ct s lm chou nhc, hm nhc, kho mt ngoi nhc, vng khuyt bn b sng thng vau nhc, di nch b sng thng, chng ung th m hip anh, m hi ra, strt, chn hn; ngc hng sn, mu chuyn ln, pha ngoi u gi cho ncng chn, pha ngoi xng tuyt ct, mt c ngoi v cc t xng, tt c ub au nhc. Ngn chn p t khng cn cm gic.

Th ng tc bnh khu th, thin thi tc. Tm hip thng, bt nngchuyn trc, thm tc din vi hu trn, th v cao trch, tc ngoi phn nhit,th vi dng quyt. Th ch ct S sinh bnh gi, u thng, hm thng, mcnhu t thng, khuyt bn trung thng thng, dch h thng, m ao hip anh,hn xut chn hn ngc, hung hip lc b tt ngoi ch hnh tuyt ct ngoi

kha tin cp ch tit giai thng. Tiu ch, th ch bt dng.

Triu chng xut hin do nguyn nhn bn ngoi:+ Ming ng, thng hay th di.+ Vng ngc v hng sn au, kh xoay tr.Trng hp bnh nng: mt nh ng lp bi mng, da kh mt nc,

thn th khng nhun trn, cm gic nng mt ngoi chn, y gi l chng

dng quyt. Triu chng xut hin do nguyn nhn bn trong:

+ au u nhc, au vng di cm, au kho mt ngoi, h trn nsng v au nhc, vng di nch sng au, hch nch.

+ Hay ra m hi, st rt.+ au vng ngc, hng sn.+ au mu chuyn ln xng i, au pha ngoi u gi cho n pha

ngoi cng chn, au mt c ngoi.

+ Khng c ng c ngn chn p t.48


50/308

KINH (TC THIU DNG) M

- L trnh kinh chnh m c lin h n:

+ Chc nng ca m v Can.

+ Vng c th: mt bn u, tai, mt bn ca thn (hng sn), mt bn (ngoi) chi di.

- Do kinh m l kinh dng nn c vn dng vo chn on v iu tr ch yu phnngoi (nng) ca c th.

- Tuy nhin m li l ph k hng (tit ra m chp gip cho tiu ha v c nh h ng ntrng thi tinh thn, quyt on xut yn) nn bnh ca kinh m c triu chng ming ng,lo lng, hay th di.

- Do c lin h n cc vng c th nh mt bn u, tai, mt bn ca thn (hng sn), mtbn (ngoi) chi di nn bnh ca kinh m c nhng biu hin nh vng ngc v hng snau, kh xoay tr, au vng c th c ng kinh i qua (au mt bn u, au kho mtngoi, h trn n sng v au nhc, vng di nch sng au), au mt ngoi chn.

- Nhng huyt thng dng ca kinh m: ng t liu, thnh hi, sut cc, dng bch, phongtr, kin tnh, i mch, ng xu, c liu, hon khiu, phong th, dng lng tuyn, quang minh,tuyt ct, khu kh, tc lm khp.

L. Kinh (tc quyt m) can1. L trnh ng kinh

Bt u t gc ngoi gc mng chn ci, chy dc trn lng bn chn giaxng bn ngn 1 v 2 ri n trc mt c trong, ln mt trong cng chn giaovi kinh T ri bt cho ra sau kinh ny, ln mt trong khoeo chn bn ngoign c bn mng, chy tip ln mt trong i n np bn, vng quanh b sinhdc ngoi ln bng di v tn cng hng sn (k mn).

T y c nhnh ngm i vo trong n Can m ri vo Ph, xuyn chonh ln phn b cnh sn, i dc theo sau kh qun, thanh qun ri lnvm hng, ln ni vi quanh mt ri chia lm 2 nhnh:

+ Mt nhnh ln hi vi c mch gia nh u (bch hi).+ Mt nhnh xung m vo vng trong mi.

2. Cc huyt trn ng kinh Can

C tt c 14 huyt trn ng kinh Can. Nhng huyt tn nghing lnhng huyt thng dng

1. i n 2.Hnh gian 3. Thi xung

4. Trung phong 5. Li cu 6. Trung

7. Tt quan 8. Khc tuyn 9.m bao10. Tc ng l 11.m lim 12. Cp mch

13. Chng mn 14.K mn

49


51/308

3. Biu hin bnh lon 13, thinKinh mch, sch Linh khu c cu:Nu l bnh thuc Th ng th s lm cho au lng n khng ci nga

ra c. n ng s c chng i sn; n b s c chng thiu phc b sngthng. Nu bnh nng s lm cho c hng b kh, mt nh ng lp bi v tht

sc. Nu l bnh thuc S sinh thuc can s lm cho ngc b y , i nghch, xntit, h sn, i dm, b i

Th ng tc bnh yu thng, bt kh d ph ngng. Trng phu isn, ph nhn thiu phc thng, thm tc ch can, din trn thot sc. Th canS sinh bnh gi, hung mn u nghch, xn tit, h sn, di niu, b lung.

Triu chng xut hin do nguyn nhn bn ngoi:+ au lng khng ci nga c, n ng s c chng i sn (co tht v

sa bu); n b s c chng bng di b sng thng.

+ Trng hp bnh nng: c hng kh, mt nh ng lp bi v tht sc. Triu chng xut hin do nguyn nhn bn trong:

+ Ngc b tc y, i ma, cm gic nh kh nghch ln trn.+ Tiu chy, y bng, kh tiu.+ Co tht v sa bu.+ i dm, b i, i kh.

Kinh (tc quyt m) can

- L trnh kinh chnh Can c lin h n:

+ Chc nng ca Can, m v Ph.+ Vng c th: nh u, mt, quanh mi, vm hng, hng sn, sinh dc ngoi, bng di, mt

trong chi di

- Do c quan h vi chc nng ch cn ca Can nn cc triu chng ca Can mang hnh nhca vn ng nhco cng, co tht (au co cng khng ci nga c), b sinh dc co tht

- Do c quan h vi chc nng ch s tit ca Can nn bnh ca kinh Can c triu chng b tcy, cm gic nhkh nghch ln trn, ngi bt rt.

- Do c lin h n cc vng c th nh nh u, mt, quanh mi, vm hng, hng sn, sinh

dc ngoi, mt trong chi di nn bnh ca kinh Can c nhng biu hin nh co tht v sabu, i dm, b i, i kh, au vng c th c ng kinh i qua

- Nhng huyt thng dng ca kinh Can: hnh gian, thi xung, chng mn, k mn.

50


52/308

Hnh 1.10. Kinh th quyt m Tm bo Hnh 1.11. Kinh th thiu dng Tam tiu

Hnh 1.12. Kinh tc thiu dng m Hnh 1.13. Kinh tc quyt m Can

51


53/308

T lng gi

A. Cu hi 5 chn 1 - Chn cu ng1. Khi u ca kinh Ph(ngoi mt da) l

A. u np nch,

ng nch tr

cB. ng trung n, lin sn 6

C. Gia hm nch

D. u np nch, ng nch sau

E. Giao im khe lin sn 2 v rnh delta ngc

2. Khi u ca kinh Tm bo (ngoi mt da) l

A. Lin sn 4, t ng gia ra 1 thn

B. Lin sn 4, t ng gia ra 2 thn

C. Lin sn 4, t ng gia ra 3 thn

D. Lin sn 4, t ng gia ra 5 thn

E. Lin sn 4, ng trung n

3. Tn cng ca kinh T (ngoi mt da) l

A. Giao im ng nch gia v lin sn 7

B. Giao im ng nch trc v lin sn 7

C. Giao im rnh delta ngc v lin sn 2

D. Giao im rnh delta ngc v lin sn 3

E. Giao im ng nch trc v lin sn 4

4. Tn cng ca kinh Bng quang l

A. Chn mng ngn chn 5, m trong

B. Chn mng ngn chn 5, m ngoi

C. Chn mng ngn chn 4, m ngoi v pha ngn 5

D. Gia gan bn chn

E. Gia gn gt v mt c ngoi

5. vng c tay, kinh Tm i quaA. H lo gii phu

B. Gia hai gn c cng tay

C. Gia hai gn c dui ring ngn 5 v dui chung cc ngn

D. ln ch c tay, b trong c tr trc

E. ln ch c tay, b ngoi c tr trc

52


54/308

6. vng vai, kinh Ph i quaA. Mm cng vai

B. Hm nch

C. Trung im rnh delta ngc

D. u np ng nch trc

E. Np gp ng nch sau ln 2 thn

7. vng bng, kinh Thn i quaA. Cch ng gia bng 1/2 thn

B. Cch ng gia bng 1 thn

C. Cch ng gia bng 1, 5 thn

D. Cch ng gia bng 2 thn

E. Cch ng gia bng 4 thn

8. cng chn, kinh Can i quaA. Mt trc ngoi xng chy

B. Gia xng chy v mc

C. Mt sau cng chn

D. Mt trong cng chn

E. St b trong xng chy

9. c chn, kinh Bng quang i quaA. Gia xng bn ngn 1 - 2

B. Gia gn gt v mc c trong

C. Gia hai gn c dui

D. Gia mt c ngoi v gn gt

E. Gia gn gt

10. Tn cng kinh Tiu trng (ngoi mt da) l

A. Trn np bnh tai

B. Di np bnh tai

C. Hm trc np bnh tai

D. Khe trong mt

E. u ngoi ui mt

53


55/308

B. Chn cu SAI1. L trnh kinh Ph c nhnh n

A. Thanh qun D. i trng

B. Hng E. Kh qun

C. Mi

2. L trnh kinh i trng c nhnh n

A. Ph D. Rng hm trn

B. i trng E. c mch.

C. Rng hm di

3. L trnh kinh T c nhnh n

A. Tm D. VB. Ph E. Mch Nhm.

C. T

4. L trnh kinh Bng quang c nhnh n

A. c D. No

B. Bng quang E. y li

C. Thn

5. L trnh kinh Thn c nhnh n

A. Ct sng tht lng D. Tm

B. Cung li E. T

C. Can

6. L trnh kinh Tiu trng c nhnh n

A. Tm D. Thn

B. V E. Mch c

C. Tiu trng

7. L trnh kinh Can c nhnh n A. B sinh dc D. Quanh mi

B. Ph E. Mt

C. V

8. L trnh kinh chnh ca i trng i qua

A. B ngoi ngn tr

B. H tam gic

C. B ngoi tm gn c hai u

54


56/308

D. H thng n

E. Chn cnh mi bn i din

9. L trnh kinh chnh ca T i qua

A. Gc trong gc mng chn ci

B. B sau xng chy

C. Mt trong i

D. Mt trong khp gi

E. Cch ng gia bng 1/2 thn

10. L trnh kinh chnh ca Tm bo i qua

A. Gia kinh Tm v Ph(on cnh tay)

B. B ngoi tm gn c 2 u

C. Gia gn c bn tay ln v gan bn tay b

D. Gia xng bn ngn 3 v 4

E. nh ngn tay th 3 (ni tn cng)

55


57/308

Bi 2

PHNG PHP VN DNG L TRNH NG KINH

MC TIU1. Trnh by c 3 im c bn s dng trong vic vn dng khi nim ng

kinh chn on bnh.2. Lit k c nhng triu chng khi tng ph hoc ng kinh tng ng b ri

lon trn c s vn dng l trnh ng kinh.3. Trnh by c phng php khm ng kinh bng tay.

4. Nhn thc c vai tr nn tng ca hc thuyt Kinh lc trong h thng l luny hc phng ng.

I. I CNGKinh lc l nhng ng vn hnh kh huyt. Nhng con ng ny chy

khp chu thn, t trn xung di, t di ln trn, c bn trong ( cc tngph) ln ngoi nng. Hc thuyt Kinh lc quy np c mt h thng lin hcht ch gia tt c cc vng ca c th thnh mt khi thng nht , th hiny cc hc thuyt m dng, Tng ph, Ng hnh; mi lin quan trongngoi, trn di...

Hc thuyt Kinh lc ng vai tr rt ln trong sinh bnh l hc y hc ctruyn, trong chn on cng nh trong iu tr. S d nh vy l do h thngkinh lc c chc nng rt c bn sau y:

H thng kinh lc c chc nng lin lc thng tin t trong ra ngoi v tngoi vo trong: c th con ngi c cu to bi nhiu thnh phn: ngtng, lc ph, t mc, ng quan, da lng, c nhc v kh huyt...Mi thnhphn u m nhim mt chc nng ring ca mnh v tham gia vo tngth chc nng sinh l ca c c th. Tnh trng c th thng nht ny

thc hin c l nh vo h kinh lc. Thin 33, Linh khu c on: ithp nh kinh mch, bn trong thuc v tng ph, bn ngoi lc vi t chiv ct tit.... (h kinh lc l h thng lin lc gia cc tng ph bn trongv cc phn c th bn ngoi).

Trong trng hp bnh, y cng chnh l ng m t kh mn ng

xm nhp. Chng 56, sch T vn c on: Nu kh huyt ca h kinh lc

56


58/308

b ri lon, vai tr chng ngoi t ca c th s gim st v tc nhn gybnh s theo h kinh lc m xm nhp vo su cc tng ph.

Ngc li bnh tng ph c th mn h kinh lc th hin ra bnngoi cc chi, cc khp. Thin 71, Linh khu c ghi: Khi Tm v Ph c t khth n s lu li ni hai cnh ch, khi can c t kh, n s lu li ni hai bnnch; khi t c t kh, th n s lu li ni hai mu chuyn ln; khi Thn c t

kh, n s lu li ni hai khoeo chn....

H thng kinh lc c vai tr nui dng ton thn: thin 47, sch Linhkhu c nu: ....Huyt, Kh, Tinh, Thn ca con ngi l nhm phng chos sng v chu hnh trn vn cho tnh v mnh. Kinh mch l nhm vnhnh cho huyt, kh; m rng cho m dng; lm trn nhun cho gn ct,lm thng li cc khp xng.

iu 33, sch Nn kinh c ghi: Nh vy, h kinh lc gip cho kh huyt,

nhng thnh phn c bn trong vic nui sng v duy tr i sng, vn hnhkhng ngng ngh i khp chu thn, m bo vai tr t dng.

Vi nhng chc nng trn, kin thc v h kinh lc c th v nh kin thcgii phu sinh l (kin thc c bn) ca ngi thy thuc. V th m sch Linh

khu, thin 11, on 1 c vit: i thp nh kinh mch l ni m con ngi davo sng, ni m bnh da vo thnh, ni m con ngi da vo tr, nim bnh da vo khi ln; ci hc (v y) bt u t u, s kho lo (cangi thy thuc) phi t n.....

Nh vo h kinh lc, ngi thy thuc c th bit c biu hin ca bnh

tt, kim sot cc h thng chc nng ca c th. Trong iu tr , h kinh lc cvai tr dn truyn cc tc dng ca thuc (quy kinh) cng nh dn truynnhng kch thch ca chm cu n nhng tng ph bn trong.

H kinh lc c vai tr chc nng nh trn, c xem nh h thng giiphu sinh l ca YHCT. Do vy, h thng kinh lc ng vai tr c bn, ch yutrong h thng l lun YHCT v ch o trong mi chuyn khoa ca YHCT(thuc, chm cu, ni hay nhi khoa....).

II.VN DNG L TRNH NG KINH

Vi nhng chc nng nu trn, h thng kinh lc c vn dng vovic chn on bnh tt v c iu tr. Ni dung trnh by trong bi ny ch nuln vic vn dng khi nim ng kinh chn on bnh.

A. VN DNG H KINH LC CHN ON vn dng l trnh ng kinh vo mc ch chn on, nht thit phi

nm vng 3 ni dung c bn sau:

Thuc lng l trnh ng kinh i.

57


59/308

Lit k y v phn tch chnh xc nhng chc nng ca tng ph mng kinh c lin h n.

Phn tch, xem xt tt c nhng khi nim, nhng ni dung nu trntrong nhng mi quan h vi nhau.

1. Hc l trnh ng kinhH thng kinh lc l mt h thng lin h cht ch gia tt c cc vng

ca c th thnh mt khi thng nht,th hin y cc hc thuyt trit hcng phng nh m dng, tng ph, ng hnh; mi lin quan trong ngoi,trn di....

Gii khoa hc ngy nay cha cng nhn s hin hu ca ng kinh chmcu v mt gii phu hc. Cc nh khoa hc ngy nay ch cng nhn s hinhu ca chm cu v mt hiu qu tr liu v v mt in sinh vt. Trn c thngi sng, nhng vng da m cc nh chm cu hc m t c l trnh

ng kinh th in tr da (rcistance cutane) v tr khng (incompdance)lun thp hn vng da xung quanh v ti nhng ni c m t l huyt th intr da cn thp hn na.

Vi quan nim nu trn, vic hc thuc lng l trnh ng kinh (kin thcc s, kin thc gii phu sinh l) l nu c y :

Tt c nhng vng c th m ng kinh bn ngoi c i n, trn onng kinh chi (tay hoc chn) cn m t chnh xc theo mc gii phu YHH(y hc hin i).

Tt c nhng vng, nhng tng ph m l trnh bn trong c cp n.Kin thc phn ny khng phi nht thit phi theo ng th t trc sau,m ch cn y , khng c thiu. V d vic m t l trnh bn trong kinhPh bt u t trung tiu, vng xung i trng, tr ngc ln xuyn cch m,phn hai nhnh vo ph, nhp li kh qun, chy thng ln hng, vng trxung ra trc vai xut hin ngoi da... cng tng ng vi vic m t nhsau: l trnh bn trong kinh Ph bt u t trung tiu, nPh, i trng, khqun, hng ri n trc vai v bt u l trnh bn ngoi.

2. Lit k y v phn tch chnh xc nhng chc nng ca tng ,

ph m ng kinh c quan hTrong vic vn dng khi nim ng kinh, vic lit k y nhng chc

nng sinh l ca tng ph m ng kinh c lin h n th rt quan trng,nht l khi vn dng nhng ng kinh m (khi vn dng nhng ng kinhdng, ch yu l vn dng l trnh bn ngoi ca ng kinh y, vn dngnhng vng c th m ng kinh y c m t c i n).

Phn tch v vn dng ng ngha ca nhng chc nng sinh lc cp l ni dung quan yu v nh hng trc tip n vic vn dng tipsau . Vic phn tch chc nng ny i khi rt t nh v ngn ng s dng l

ngn ng c.

58


60/308

3. Phn tch, xem xt tt c nhng khi nim, nhng ni dung nu trntrong nhng mi lin h vi nhau

Phng php s dng trong ng y hc l phng php bin chng (do m c tn bin chng lun tr ), ngha l phng php xem xt s vt, hintng trong mi quan h vi nhng s vt hin tng khc. Vic phn tchnhng triu chng bnh l khi ng kinh hoc tng ph tng ng c bnhcng phi c thc hin trong tt c mi quan h ca n. Tuy nhin, trongphm vi vn dng l trnh ng kinh, ch nhng ni dung c lin quan nng kinh mi c xem xt nh dng minh kinh (to, kim), thi dng kinh(hn, thy),....kinh kh t, huyt nhiu; kinh a kh, a huyt..., vng c th mng kinh i qua.

B. NHNG V D C THHai v d cp di y (mt ng kinh m, mt ng kinh dng)

gip minh ha phng php vn dng l trnh ng kinh chm cu chnon bnh ng y.

Nhng triu chng xut hin trong trng hp h thng tng ng b rilon l kt qu ca nhng lin h ca tt c nhng ni dung c lin quan nh thng y, bao gm nhng vng c th c lin quan, nhng chc nng sinh lv nhng khi nim ng y tng ng.

V d 1:

Th dng minh

i trng

ToKim

Vngc thc linquan

Mi - rng

Vai

Mt ngoi chi trn

i trng - Ph

a kh - a huyt

Mi kh

Chy mu cam

To bn

Phn kh to

St cao

Dng tr lit chi trn

59


61/308

V d 2:

Tc thi m T

ThpTh

Vng c thc lin quan

Mch NhmVng bng di(sinh dc)

(tiu ha)

Vng bng trn

Vng di li

Chc nngtng ph

Vn ha thy thpKm n

Mi nht nhtT sinh huyt

V kinh

y bng kh tiu

phn sng, lng

Sa sinh dc

Rong kinh

Rong huyt

Kinh t

au bng thng v

Cu

Cu ra mu, xut huyt

C teo nho

T thng nhip huyt

T ch c nhcSa d dy

PHNG PHP VN DNG H KINH LC TRONG CHN ON

- Trn c s thuc l trnh ng kinh i, lit k y nhng chc nng tng ph v vngc th m ng kinh c lin h

- Ph n.

- Phn th vi

n tch chnh xc nhng chc nng ca tng ph m ng kinh c lin h

ch, xem xt tt c nhng khi nim, nhng ni dung nu trn trong nhng mi quannhau (phng php bin chng)

III. PHrn gip ngi

thy thucthi, nhng i

khm thch hp.

NG PHP KHM NG KINHH thng kinh lc khi vn dng vo chn on nh t

gii thch c c s l lun ca nhng triu chng bnh l; ngng kinh cng cn tham gia vo qu trnh chn on bnh tt bng

m phn ng trn ng kinh bnh khi pht hin bng phng php

60


62/308

c

Phng php khm ng kinh bng cch n dc (khm bng tay) theoln php c in nht v cng l phng php

n

thngny qua vic trn nu.

rong trng hp

cn ch khi khm ng kinh bng tay:

: lc mnh; vng c mng, ngi gy:

snh vi bn i din hoc so

Phc (Trung Cc Ngha Hng).C th tm tt nguyn l ca phng php ny nh sau:

+ o lng thng in qua huyt nguyn ca ng kinh b bnh: nubnh thuc thc chng th lng thng in qua huyt nguyn ca kinh tng ln. Nu bnh thuc h chng th lng thng in qua huyt

nguyn ca kinh gim xung.+ o lng thng in qua huyt nguyn trc v sau khi iu tr bng

chm cu nhn thy: ngi bnh khi, lng thng in qua huytnguyn ca kinh b bnh li tr v gi tr bnh thng.

Phng php h nng nhng tnh huyt: y l phng php kho stng kinh ca nhm nghin cu Nht Bn (Akabane), cn c gi lphng php o cm gic v nhit. Qua qu trnh nghin cu , ngghi nhn:

ba phng php khm ng kinh t trc n nay c cp:

trnh ng kinh tm im au (im phn ng). Phng php khmg kinh bng tay l phng

thng c s dng nht.

Vic khm ng kinh c th c tin hnh nht lot trn tt c ccg kinh.

Chn nhng ng kinh cn khm: tuy nhin, trn thc t lm sng,ngi thy thuc xc nh nhng ng kinh cn khm. Vic xc nhc nh hng bi nhng triu chng khai thc c trn bnh nhn vvn dng hc thuyt kinh lc nh

+ Nhng vng cn khm trn nhng ng kinh c chn: on t khuu n ngn (t ci ch n ngn tay v t u gi n

chn). c bit cn ch khm cc huyt khch tau nhc cp.

Nhng huyt du, m thn (cn c gi l huyt chn on).Nhng im

Lc n phi: ng nht trn mt vng c th. D vy, phi thayi lc n cho ph hp vi tng vng c th, ph hp tng ngibnh ( vng c dy, ngi mplc yu).

Trong qu trnh khm lun lun sosnh vi ni khng au.

ng php o in tr da nguyn huyt: y l phng php c p nhiu bi nhng nh nghin cu Nht Bn

61


63/308

+ Khi mt ng kinh b bnh th cm gic v nng huyt ca ngkinh s thay i, cm gic bn bnh khc bn lnh, s chnh lch

) s dng phng php o thiit so snh s chnh lch gia hai bn phi

kt qu tng t.

PHNG PHP KHM NG KINH- Tng ph bn trong khi ri lon chc nng c th biu hin ra ngoi ng kinh tng ng

bng im nhy cm (kinh in), hoc thay i in tr da/nguyn huyt, hoc cm gickh chu khi h nng tnh huyt kinh bnh (nhng tc gi Nht Bn).

ch on bng ng kinh:

+ o i

+ H nng cc tnh huyt.

ny th hin rt r huyt tnh.

+ C th s dng phng php ny, so snh s chnh lch gia hai bnphi tri tm ra ng kinh c bnh.

+ Tc gi ng Tha Thng (Trung Qucgian cm ng vi nhtri v cng c ghi nhn

- C 3 phng php n

+ Khm ng kinh bng tay.

n tr da ti nguyn huyt.

T lng giCu

1. h bng tay

2. iu trng bng tay

ng l

nh

E. Tiu trng du, dng lo, quan nguyn

hi 5 chn 1 - Chn cu NGNhng huyt cn ch khi khm kinh P

A. Lit khuyt, thi uyn, ph du

B. Ph du, trung ph, lit khuyt

C. Lit khuyt, trung ph, thi uyn

D. Lit khuyt, thi uyn, khng tiE. Ph du, trung ph, khng ti

Nhng huyt cn ch khi khm kinh T

A. Tiu trng du, thch mn, th

B. Uyn ct, dng lo, chi chnh

C. Uyn ct, chi chnh, thn mn

D. Tiu trng du, uyn ct, chi ch

62


64/308

3. Nhng huyt cn ch khi khm kinh Tm bo bng tay

A. n trung, khch mn, quyt m du

h mn, hi tng

, dng tr

n nguyn, dng tr

n, ngoi quan

am tiu du

i bch

ng tn

. Khm kinh lc chn on bnh ca ph m, cn ch

h

h

t

B. i lng, ni quan, c khuyt

C. C khuyt, quyt m du, i lng

D. C khuyt, tm du, ni quan

E. Ni quan, i lng, khch mn

4. Nhng huyt cn ch khi khm kinh Tam tiu bng tay

A. Tam tiu du, thc

B. Hi tng, ngoi quan

C. Tam tiu du, qua

D. Tam tiu du, quan nguy

E. Dng tr, ngoi quan, t

5. Khm kinh lc chn on bnh ca tng T, cn ch

A. T du, thi bch

B. T du, chng mn

C. T du, cng tn

D. Chng mn, th

E. Chng mn, c6. Khm kinh lc chn on bnh ca tng Can, cn ch

A. K mn, thi xung

B. Can du, thi xung

C. Can du, k mn

D. K mn, li cu

E. Can du, li cu

7A. m du, khu kh

B. m du, quang min

C. Quang minh, khu k

D. Nht nguyt, m du

E. Khu kh, nht nguy

63


65/308

8. Khm kinh lc chn on bnh ca tng Thn, cn ch

A. Thn du, thi kh

B. Thn du, kinh mn

C. Thi kh, kinh mn

D. Kinh mn, i chung

ca tng Tm bo, cn ch

A. i lng, ni quan

B. Quyt m du, ni quan

C. Quyt m du, i lng

D. Quyt m du, n trung

Cu h A1. Biu hin bnh l c a kin i t

D. Chy mu cam

E. St cao

c

2. Biu hin bnh l c a kin i t

on nc trong D. Chy mu cam

E. St cao

3. Biu hin bnh l c a kinh T

D. au bng kinh

a s nh dc

E. Thi kh, i chung

9. Khm kinh lc chn on bnh ca tng Tm, cn ch

A. C khuyt, tm du

B. C khuyt, thn mn

C. C khuyt, thng l

D. Tm du, thn mn

E. Thn mn, thng l

10. Khm kinh lc chn on bnh

E. i lng, n trung

i 5 chn 1 - Chn cu S I h rng

A. Mi kh

B. Mi nght

C. Mi chy n

h rng

A. Tiu chy t

B. Mi nght

C. Mi kh

A. V kinh

B. t kinh E. S i

C. Rong kinh

64


66/308

4. Biu hin bnh l c a kinh T

g sn D. Bng chng y

E. C teo nho

ng

5.

D. Lit mt

E. au rng

n

6. a kinh V

g D. L sng ming

E. St cao

g h

7. in V

D. Hng kh kht

. Chy mu cam

8. Biu hin bnh l c a kinh Ph

h D. au ngcau hng

C

9. B

D. Di mng tinh

Ng km

C

10.g D. Hi hp, trng ngc

Ho, suyn

11.

, cng

m

C. Kh th

A. au vng hn

B. Sa d dy

C. Cu phn s

Kinh V c s dng trong iu tr

A. Lit chi di

B. Lit rut

C. Lit chi tr

Biu hin bnh l c

A. au rn

B. au hng

C. au u vn n

Biu hin bnh l ca k h

A.n nhiu

B. Cu phn sng E

C. St cao

A. Da lng kB. Xut huyt di da E.

. Ph thng

iu hin bnh l ca kinh Thn

A. au vng lng

B. Tiu m E.

. Gy rc

Biu hin bnh l ca kinh Thn

A. Ph thn

B. au nhc b phn sinh dc ngoi E.

C. Hot ng tr c gim st

Biu hin bnh l ca kinh Thn

A. y bng, kh tiu D. Tay chn run

B. Ri lon i tiu tin E. Ng k

65


67/308

12.

di cm

E. tai

13.

m bn chn

E. St, n lnh

14.

n chn

E. au th

ng v

15.

th 4

E. au mt sau vai

16.

goi bn chn

E. au na u

C. au mt ngoi chn

17. Biu hin bnh l ca kinh Can

A. au mt trc i D. Bt rt, cu gt

B. au b phn sinh dc ngoi E. Ng km

C. au bng kinh

Biu hin bnh l ca kinh Tiu trng

A. au mt trc ngoi vai D. au vng c,

B. Cu phn lng

C. au mt sau trong cnh tay

Biu hin bnh l ca kinh Bng quang

A. au u vng ch D. au mt ngoi

B. au thng v

C. au mt sau chn

Biu hin bnh l ca kinh Bng quang

A. au vng h v D. au mt ngoi b

B. St, n lnhC. au mt sau chn

Biu hin bnh l ca kinh Tam tiu

A. tai, ic tai D. au ngn tay

B. St, n lnh

C. au mt sau cnh tay

Biu hin bnh l ca kinh m

A. au vng h v D. au mt nB. au hng sn

66


68/308

Bi 3

KINH CN V CCH VN DNG

MC TIU1. Xc nh v nu ln c vai tr ca cc kinh cn trong sinh l bnh thng v

trong qu trnh bnh l.2. M t chnh xc l trnh ca 12 kinh cn.3. Lit k c cc triu chng bnh l ca tng kinh cn khi b ri lon v cch

iu tr bnh ca kinh cn.

4. Nu ln c cc triu chng chc nng v khm ng kinh xc nh kinhcn c bnh.

5. Chn on phn bit c bnh ca tng ng kinh cn trong tng nhm cacc nhm:- Nhm 3 kinh cn dng chn.- Nhm 3 kinh cn m chn.- Nhm 3 kinh cn dng tay.- Nhm 3 kinh cn m tay.

I. I CNGy l cc nhnh ln xut pht t cc ng kinh chnh v chy n c v

gn (v th m c tn l kinh cn). Chng gm 3 kinh m v 3 kinh dng cachn v tay.

A. CC IM C TH CA KINH CN1. V chc nng sinh l:cc ng kinh cn ch lin h duy nht vi phn

nng ca c th, chng khng c tc dng n phn su ngha l tng/ph.Trng Cnh Nhc c ch gii v vn ny nh sau: Kinh cn c nhim vni lin n trm hi ct; do n tht cht, lin lc ton thn v u c chnh v ca n. Tuy rng kinh cn c nhng ng vn hnh tng ng vi

kinh mch, th nhng nhng ch kt, ch thnh ca kinh cn u nm cckhong ca kh cc. l v cn kh hi nhau nhng ni ct tit. Cn thucMc, hoa ca n tro, v th 12 kinh cn u khi ln t nhng mng tay chn,

67


69/308

sau chng thnh ln ph ct, kt khuu tay v c tay, rng buc vo ugi, lin h vi c nhc, ln trn n c v gy, chm dt u v mt. Trn yl con ng i i lc ca kinh cn trong thn th.

2. Cc kinh cn khi pht lun lun u ngn tay hoc ngn chn, chng

ni cc khp ln li vi nhau, sau chng phn nhnh mt tr

c/sau ca cth hoc u.

3. Cui cng cc ng kinh cn chi phi nhng vng m khng c kinhchnh hay kinh bit i qua.

B. VAI TR TRONG BNH L V IU TRCc ri lon ca cc kinh cn c biu hin ngay ti vng m cc ng

kinh y i qua. Cc ri lon ny thng cc b v thng ch phm vi c, gnca vng u thn v chi, t khi c km biu hin lm sng tng/ph. Triu

chng ch yu l au km t (algoparesthsia) hay nga.Cn phi nhc rng, nh vo h thng kinh cn m c mt s huyt c

nhng tc dng ngoi ng kinh chnh v kinh bit.

V d: hp cc v dng kh tr c au u l do kinh cn i trng it vng trn bn ny bng qua nh pha bn kia, sau i xung hm trn bni din.

V thc hnh, kinh cn ng vai tr quan trng trong iu tr cc bnh gil biu m nguyn nhn khng l thuc vo cc kinh chnh v kinh bit.

Phng php tr liu ch yu gm 2 yu t: Chn huyt: ch yu l s dng nhng huyt au ti ch dc theo l trnh

kinh cn bnh. Thin 13, sch Linh khu khi m t l trnh ca 12 kinhcn, triu chng bnh l ca tng kinh cn u nu r ch c mt cchchn huyt nh sau: Khi chm nn tm ch no au (thng im) xem l du huyt chm.

Chn phng php v thi gian chm: cng nh trn, th php v thigian chm tr bnh ca tt c kinh cn u nh nhau. l chm c kmcu nng, php chm phi cng t nhanh, khng cn phi theo Php

nghinh ty xut nhp g c. Thin 13, sch Linh khu c nu v th phpny nh sau: ...Php tr nn chm bng php phn chm ui hn tcho nhanh. Khng k s ln chm, chm cho n khi ht th thi. V phpphn chm, Trng Cnh Nhc ch gii nh sau: Phn chm l phpthiu chm. Ch kip ni dng ha kh ui gp hn t kh. TrngCnh Thng li ch: Phn chm tc l thiu chm. Kip thch ni phpchm ny nh ang th ot kh nhanh, chm vo l t kh phi ra i,khng theo php nghinh ty xut nhp g c.

68


70/308

C. S CU THNH H THNG C BIT 4 HPCc ng kinh cn lin h vi nhau theo quy cch: 3 ng kinh m, 3

ng kinh dng.

Chng 13, sch Linh khu xc nh:

Ba kinh cn dng chn hp xng hm trn (apphyse zygomatique). Ba kinh cn m chn hp nhau b phn sinh dc. Ba kinh cn dng tay hp 2 bn s (u duy ). Ba kinh cn m tay hp nhau bn lng ngc.

Bn hp ca kinh cn:

+ Kinh cn Bng quang - m - V.+ Kinh cn T - Can - Thn.+ Kinh cn Tam tiu - Tiu trng - i trng.+ Kinh cn Ph- Tm bo - Tm.

C IM CHUNG CA KINH CN

- L trnh kinh cn lun xut pht t u ngn tay hoc chn v c hng i hng tm. Kinhcn ch phn b phn ngoi ca c th, ch yu l gn, c, khp.

- L trnh kinh cn phn ln trng khp vi l trnh ni ca kinh chnh tng ng, do hc l

trnh kinh cn ch yu da vo l trnh ni ca kinh chnh tng ng + phn khc bit cakinh cn.

- Mi hai kinh cn hp vi nhau thnh 4 hp, theo quy cch: 3 ng kinh m tay, 3ng kinh dng tay, 3 ng kinh m chn, 3 ng kinh dng chn.

- Biu hin bnh l ca kinh cn ch yu:

+ au ti ch (c th km t) ni kinh cn c i qua.

+ Khng c biu hin triu chng ca tng ph tng ng.

- Chn on bnh ca kinh cn da vo:

+ au theo l trnh phn b ca kinh cn.+ im phn ng ti hp huyt ca cc kinh cn.

- iu tr bnh ca kinh cn gm:

+ Cng thc huyt l tng hp cc im phn ng.

+ K thut l phn chm v ngng iu tr khi khng cn im phn ng

- Tin lng bnh ca kinh cn: d tr

69


71/308

II. H THNG TH 1 (3 kinh cn dng chn)A. KINH CN BNG QUANG1. L trnh ng kinh

Xut pht gc ngoi gc mng t(c

h m),

n mt c ngoi => chia lm3 nhnh:

Nhnh ngoi: theo mt ngoi cng chn ln n phn sau, ngoi u gi. Nhnh trong: i xung gt, sau i ln mt trong cng chn v gn vo

h nhng.

Nhnh sau ngoi: nhnh ny cho qua nhnh trong h nhng,

Documents

Châm Cứu Học - tập 1 - Bác sỹ y học cổ truyền