Monika Bobkiewicz Oddział Higieny Pracy Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Opolu

Opole, 28.04.2016 r.

Definicja choroby zawodowej

Choroba, która jest wymieniona w wykazie chorób zawodowych i w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy, albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych narażeniem zawodowym. Art.2351 Kodeksu pracy

Przepisy prawne

Kodeks pracy - ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r.

rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie chorób zawodowych z 30.06.2009 r., tekst jednolity z dnia 4 września 2013 r.

rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób z dnia 1.08. 2002 r. tj. z dnia 29 lipca 2013 r.

Wykaz chorób zawodowych

załącznik do rozporządzenia R.M. w sprawie chorób zawodowych z dnia 30 czerwca 2009 r.

zawiera 26 pozycji;

określono okres, w którym wystąpienie dokumentowych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej, pomimo wcześniejszego zakończenia pracy w narażeniu zawodowym. Np. zespól cieśni nadgarstka -1 rok, uszkodzenie słuchu - 2 lata, choroby zakaźne i pasożytnicze – nie można określić.

4

Czynniki sprawcze chorób zawodowych

Biologiczne – bakterie, wirusy, grzyby, pasożyty.

Chemiczne – środki stosowane do dezynfekcji i sterylizacji, leki, lateks, gazy anestetyczne, pył.

Fizyczne – promieniowanie (jonizujące, podczerwone), drgania mechaniczne, hałas.

Sposób wykonywania pracy - obciążenie statyczne układu ruchu, praca wymagająca wykonywania ruchów monotypowych, powtarzalnych w długich przedziałach czasowych, długotrwały ucisk na tkanki i struktury narządu ruchu, nadmierne obciążenie wysiłkiem fizycznym.

2016-05-02 5

Choroby zawodowe stwierdzane u pracowników opieki zdrowotnej w latach 2010-2014

• choroby zakaźne i pasożytnicze • choroby skóry • przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego • przewlekłe choroby narządu ruchu • choroby układu wzrokowego • astma oskrzelowa • alergiczny nieżyt nosa Pojedyncze przypadki • zatrucia • nowotwory • zespół wibracyjny • choroba płuc wywołane działaniem pyłu metali twardych

Jednostka chorobowa 2010 r. 2011 r. 2012 r 2013 r. 2014 r.

ogółem 200 175 190 155 128

choroby zakaźne i pasożytnicze 133 123 114 105 80

choroby skóry 25 14 14 11 14

przewlekłe choroby obwodowego

układu nerwowego 18 14 16 17 15

przewlekłe choroby narządu ruchu 12 14 10 14 13

choroby układu wzrokowego 2 3 2 1 2

astma oskrzelowa 2 2 2 1 1

alergiczny nieżyt nosa 2 1 2 2 1

zawód 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r. 2014 r.

pielęgniarka 101 89 92 70 67

lekarz medycyny 22 24 21 21 5

lekarz dentysta 15 13 22 25 22

ratownik medyczny 1 3 - - 2

inny pracownik ochrony

zdrowia (pracownie elektrokardiografii, fizykoterapii, radiologii, prosektorium, apteki szpitalnej, p. administracyjno-techniczny)

61 46

55

39 19

woj. opolskie

województwo opolskie

2010 r. wzw B

wzw C

pielęgniarka

pielęgniarka

2011 r. - -

2012 r. - -

2013 r. wzw C studentka pielęgniarstwa

2014 r. zespół cieśni

nadgarstka

gruźlica

technik dentystyczny

pielęgniarka

2015 r.

wzw B lekarz

choroby zakaźne i pasożytnicze

choroby najczęściej stwierdzane w tej grupie to wirusowe zapalenia wątroby i gruźlica;

w 1989 r. wprowadzenie szczepień ochronnych pracowników służby zdrowia przeciwko wzw typu B;

wyraźna tendencja spadkowa wzw B - od 1993 r. intensywny program profilaktyki wzw typu B - objęcie szczepieniami również osób przygotowywanych do planowanego zabiegu operacyjnego (szczepienia bezpłatne przeprowadzane były do 2001 r.)

wirusowe zapalenie wątroby

zakażenia zawodowe wirusem zapalenia wątroby dotyczą głównie personelu medycznego mającego kontakt z krwią, wydzielinami i wydalinami pacjentów;

pielęgniarki stanowią najliczniejszą grupę zawodową ulegającą zakażeniu wzw.

gruźlica

Populacje zawodowe szczególnie narażone na ryzyko zakażenia prątkami gruźlicy :

pielęgniarki,

lekarze,

pracownicy laboratoriów – w szczególności bakteriologicznych,

salowe, głównie na oddziałach pulmonologicznych i IOM

szczególne ryzyko istnieje podczas wykonywania zabiegów bronchoskopii i intubacji.

choroby skóry

Najczęściej rozpoznawanymi w opiece zdrowotnej

chorobami zawodowymi skóry są:

alergiczne kontaktowe zapalenia skóry;

kontaktowe zapalenia skóry z podrażnienia;

wyprysk kontaktowy;

pokrzywka.

choroby skóry

Wywołują je przede wszystkim:

środki dezynfekujące

środki czystości

lateks

tiuramy, merkaptobenzotiazol lub inne nieokreślone składniki gumy,

metale - nikiel i chrom

antybiotyki, głównie penicylina, ampicylina,

inne leki np. nowokaina, aminofilina, paracetamol i inne.

uczulenia w tej grupie zawodowej powodują tlenek etylenu, cement ortopedyczny.

Choroby układu ruchu

choroby obwodowego układu nerwowego

zespół wibracyjny

przewlekłe chorób układu ruchu wywołanych sposobem wykonywania pracy: przeciążeniem podczas pracy, wymuszoną pozycją ciała

główne przyczyny zmian przeciążeniowych układu ruchu w przypadku pielęgniarek - wykonywanie czynności pielęgnacyjnych przy pacjentach leżących, w szczególności podnoszenie i przemieszczanie, konieczność częstego pochylania się i przykucania podczas pracy, wykonywanie czynności w zbyt małej przestrzeni roboczej, nie stosowanie zasad ergonomii.

Choroby układu ruchu

Głównie miejsce wśród schorzeń w populacji lekarzy

dentystów zajmują:

zapalenia nadkłykcia kości ramiennej;

zapalenie barku, kanału łokciowego;

zespół cieśni nadgarstka;

zespół ucisku nerwu bocznego skórnego uda.

Środki kontroli ryzyka

utrzymanie w stałej sprawności urządzeń ograniczających

lub eliminujących narażenie,

prawidłowa wentylacja,

zapewnienie środków ochrony indywidualnej i zbiorowej,

profilaktyka zakłuć

szczepienia ochronne.

Środki kontroli ryzyka - układ ruchu

wykorzystanie technik bezpiecznego obracania i przemieszczania pacjenta na łóżku lub wózku inwalidzkim,

stosowanie łóżek o regulowanej wysokości, stosowanie systemów dynamicznego odciążenia, schodołazów

cykliczna rotacja pracowników narażonych np. fizjoterapeutów

Podstawa prawna przeprowadzania szczepień pracowników

Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wykazu

rodzajów czynności zawodowych oraz zalecanych

szczepień ochronnych wymaganych u pracowników,

funkcjonariuszy, żołnierzy lub podwładnych

podejmujących pracę, zatrudnionych lub wyznaczonych

do wykonywania tych czynności (Dz. U. z 2012 r. poz. 40)

Zalecane

Czynności, w trakcie których dochodzi do kontaktu z

materiałem biologicznym pochodzenia ludzkiego (krew i

inne płyny ustrojowe oraz wydaliny i wydzieliny) lub

sprzętem skażonym tym materiałem biologicznym -

szczepienie przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby

typu B.

Zasady zgłaszania chorób zawodowych

pracodawca niezwłocznie zgłasza przypadek podejrzenia choroby zawodowej do PIS i do okręgowego PIP

pracownik aktualnie zatrudniony – zgłasza podejrzenie za pośrednictwem lekarza medycyny pracy

były pracownik – bezpośrednio do PIS

Skierowanie na badania w celu rozpoznania choroby zawodowej

Państwowy Inspektor Sanitarny;

Lekarz;

Lekarz dentysta, który podczas wykonywania zawodu powziął podejrzenie choroby zawodowej.

Tryb rozpoznawania Jednostki orzecznicze I szczebla diagnostycznego

Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy (WOMP) właściwy ze względu na

miejsce zamieszkania pracownika

Kliniki i poradnie chorób zawodowych akademii medycznych

(uniwersytetów medycznych)

Poradnie chorób zakaźnych WOMP lub poradnie chorób zakaźnych

poziomu wojewódzkiego

Podmioty lecznicze, w których nastąpiła hospitalizacja z powodu

ostrych objawów choroby

Jednostki orzecznicze II szczebla diagnostycznego

Instytuty Medycyny Pracy w Łodzi i Sosnowcu, Instytut Medycyny Wsi

w Lublinie, Instytut Medycyny Morskiej i Tropikalnej w Gdańsku

Elementy rozpoznania

Badania lekarskie i pomocnicze

Ocena dokumentacji medycznej z przebiegu leczenia

Ocena dokumentacji przebiegu zatrudnienia (badania profilaktyczne)

Ocena narażenia zawodowego

Orzeczenie lekarskie

Ocena narażenia zawodowego

Czynniki chemiczne – rodzaj, poziom narażenia, droga

wchłaniania, czas narażenia;

Biologiczne – rodzaj czynnika, ustalenie kontaktu, okres od kontaktu do rozwoju choroby oraz stwierdzenie mechanizmu działania albo drogi szerzenia czynnika, bez określenia stężenia czynnika;

Alergeny – rodzaj czynnika i stwierdzenie kontaktu z nim poprzez narzędzia, surowce, półprodukty, gotowe wyroby, (test ekspozycji zawodowej);

Ocena narażenia zawodowego

Czynniki rakotwórcze – czynnik klasyfikowany jako rakotwórczy/mutagenny 1 A, pierwotna lokalizacja, okres latencji;

Sposób wykonania pracy – stopień obciążenia wysiłkiem fizycznym, chronometraż czynności stwarzających zagrożenie, sposób wykonywania pracy.

stwierdzenie

Powiatowy/Wojewódzki Inspektor Sanitarny

Dwuinstancyjność postępowania;

Decyzja administracyjna

Tryb odwoławczy

Skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego

właściwego ze względu na siedzibę organu PIS II instancji.

Uprawniony:

• Pracownik

• Pracodawca/pracodawcy

Apelacja do Naczelnego Sądu Administracyjnego w

Warszawie

• Pracodawca

• Pracownik za pośrednictwem prawnika

• organ PIS

Świadczenia

Ustawa z dnia 30.10.2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t. j. z dnia 22 września 2009 r. , Dz. U. Nr 167, poz. 1322)

na podstawie art. 2371 KP pracownikowi przysługują świadczenia z ubezpieczenia społecznego określone w ustawie

2016-05-02 29

2016-05-02 30