Chrząszcz - Październik 2012 (nr 79)

7/31/2019 Chrzszcz - Padziernik 2012 (nr 79)

1/12

NR 10 (7) PADZIERNIK 2012ORGAN STOWARZYSZENIA PRZYJACI SZCZEBRZESZYNA

Jesienne akordy.W naszych warunkach klimatycznych padziernik

bywa zazwyczaj pogodny i ciepy, cho oczywiciesoce nie grzeje tak mocno jak latem. Bardzochodnym nocom coraz czciej towarzysz

przymrozki. Najbardziej charakterystycznymizjawiskami w padziernikowej przyrodzie s:

kulminacja zabarwienia usychajcych lici oraztrwajce, w jesiennych kniejach, godyjeleniowatych.

W padzierniku zapadaj w sen zimowy borsuki,jee, popielice, a take niedwiedzie. Te ze zwierzt,ktre nie mog pozwoli sobie na taki luksus i zimspdz pod goym niebem, ju teraz zmieniaj letnisier na zimow dusz, bardziej gst, chronic

przed utrat ciepa.Min okres kwitnienia rolinnoci wodnej,

zmienia si sceneria nadwodnych krajobrazw.

Powiej any przybrzenych trzcinowisk, stopniowopustoszej wody, bdce miejscem lgwi odpoczynku wielu gatunkw ptakw.Gdzieniegdzie, w spokojnych i niedostpnych

zaktkach wd spotka mona skrzydlatychwdrowcw kaczki, abdzie, gsi, urawie i inne.

Widziaam jesie.Spotkaam j w parku, w penym majestacie;Sza gra gwn rol w jesiennym dramacie.Z nut melancholii wplecion we wosy

Wchaa w alejach liliowe wrzosy.Wiatr gwizda cichutko pomidzy drzewamiZajty bez reszty rnymi psotami;Kiedy j zobaczy, peen witej trwogi,Zrywa zote licie, cieli jej pod nogi.

Widziaem ja w polu, kiedy zota caa,Mgy biae po pustych kach rozcigaa.

Nad szarym zagonem wprost si rozczuliaI szronem srebrzystym go przyozdobia.

Widziaem j w lesie, kiedy pracowaa:Szyszki i odzie na ziemi strcaa.

Nim gocinne progi lasu opucia,Do snu go bieluk pierzynk okrya.Waleria Prochownik

SZCZEBRZESZYN


2/12

2

CHRZSZCZ NR 3 (7)

2

CHRZSZCZ NR 10 (7)

Z naszej historii.

2 padziernika 1413 r. za panowania krlaWadysawa Jagiey w Horodle zawarto uni, ktraustalia zasady, na jakich mia si opiera zwizekPolski i Litwy. Krl Polski mia by rwnoczenienajwyszym ksiciem litewskim i pozostawazwierzchnikiem wobec panujcego na Litwiewielkiego ksicia.

16 padziernika 1384 r.koronowano Jadwig na,,krla Polski. Bya onacrk wadcy Wgier,Ludwika Wielkiegoz dynastii andegaweskiej,zwanego u nasWgierskim. Prawa do

tronu Ludwik uzyska odKazimierza Wielkiego,ostatniego wadcy

polskiego z rodu Piastw.Ludwik, tak jak Kazimierz,nie mia syna, a tylko

syn mg dziedziczy tron, porozumia si wic zeszlacht polsk a po jej zezwoleniu, prawa dokorony przeszy na crki. Gdy spostrzeono, e tronmia przypa starszej Marii, szlachta zadaakoronacji zaledwie jedenastoletniej Jadwigi. Ta za,

za porednictwem panw polskich zawaramaestwo z ksiciem Litwy, Jagie, ktryrwnoczenie przyj chrzest.

29 padziernika 1466 r. zakoczona zostaa,pokojem w Toruniu, wojna trzynastoletnia zZakonem Krzyackim. Polska odzyskaa PomorzeGdaskie, Ziemi Chemisk i Michaowsk,Powile z uawami, Malborkiem i Elblgiem oraz

biskupstwo warmiskie. Cae to terytorium od tejpory byo nazywane Prusami Krlewskimi.

Pozostaymi ziemiami z Krlewcem wada dalejwielki mistrz Zakonu, lecz od tej pory by on

poddany zwierzchnoci krla polskiego.R.

Polski padziernik 1956 -potoczne okrelenie przeomu politycznego w Polscew 2. poowie 1956. Po wydarzeniach poznaskiegoczerwca kierownictwo PZPR zadeklarowao chnaprawy tzw. "bdw i wypacze".W spoeczestwie i w samej partii narasta sprzeciw

wobec stalinizmu, wykorzystywany przez walczceo wpywy frakcje partyjne (tzw. grupa puawskai grupa natoliska).

Wadysaw Gomuka

Punktem kulminacyjnym byy obrady VIII PlenumKC PZPR (19-21 padziernika), podczas ktregowybrano na I sekretarza W. Gomuk. W trakcie obradtoczyy si rwnolege rozmowy z przybyym doWarszawy kierownictwem Komunistycznej Partii

Zwizku Radzieckiego (z N.S. Chruszczowem naczele), zaniepokojonym sytuacj w Polsce.

Jednoczenie w kierunku Warszawy przesuway siwojska radzieckie ze stacjonujcej w Polsce tzw.Pnocnej Grupy. Ostatecznie jednak ZSRR niezdecydowa si na zbrojn interwencj. Zwolennicydemokratyzacji organizowali wiece poparcia dlaW. Gomuki (najwikszy odby si 24 padziernika naPlacu Defilad w Warszawie z udziaem 400 tys. ludzi).

Rezultatem polskiego padziernika byy istotneprzemiany spoeczne: uwolnienie kardynaaS. Wyszyskiego (28 padziernika), odwoanieministra obrony narodowej K. Rokossowskiego(13 listopada) i in. generaw oraz wyszych oficerwradzieckich w Wojsku Polskim, zaniechaniekolektywizacji rolnictwa, masowe rehabilitacje ofiar

przeladowa politycznych, ograniczenie dziaalnociSuby Bezpieczestwa oraz ustalenie korzystniejszychdla Polski zasad polsko-radzieckiej wsppracygospodarczej, a take wznowienie repatriacji Polakwz ZSRR.

Dzie Wszystkich witych.Uroczysto Wszystkich witych wywodzi sigwnie z czci oddawanej mczennikom, ktrzy

powicili swoje ycie dla wiary w Chrystusa,a ktrych nie wspomniano ani w martyrologiachmiejscowych, ani w kanonie Mszy witej.Pierwotnie wito to obchodzono 13 maja.W III wieku rozpowszechnia si tradycja przenoszeniacaych relikwii witych, lub ich czci, na inne

miejsca.W ten sposb chciano podkreli, e wici swasnoci caego Kocioa.


3/12

CHRZSZCZ NR 10 (7)

3

Kiedy w 610 papie Bonifacy IV otrzyma odcesarza staroytn wityni pogask Panteon,kaza zoy tam liczne relikwie i powici t

budowl na koci pod wezwaniem Matki BoejMczennikw. Od tego czasu oddawano czewszystkim zmarym mczennikom( w dniu 13maja).

Papie Grzegorz III w 731 przenis t uroczystoz 13 maja na 1dzie listopada. Powodem byy

prawdopodobnie trudnoci z wyywieniem rzeszpielgrzymw przybywajcych do Rzymu na wiosn.W 837 Grzegorz IV rozporzdzi, aby odtd1 listopada by dniem powiconym pamici nietylko mczennikw, ale wszystkich witychKocioa Katolickiego. Jednoczenie na probcesarza Ludwika Pobonego rozszerzono to witona cay Koci.

Pierwszy dzie listopadajest w Polsce dniemwolnym od pracy, co

powoduje, e wiele osbpodruje nawet na wielkieodlegoci, aby odwiedzigroby swoich bliskich.Ludzie odwiedzajcmentarze, aby ozdobigroby kwiatami, zapaliznicze i pomodli si

w intencji swoichzmarych. To wito ma charakter religijny, gwniekatolicki, ale dobrym zwyczajem obchodzi je takewiele osb innych wyzna oraz nie wyznajcychadnej religii. Jest to wyrazem pamici oraz oddaniaczci i szacunku zmarym.wito to byo dniem wolnym rwnie w czasachPRL-u, ale oficjalnie starano si nada mu charakterwiecki i nazywano je dniem Wszystkich Zmarych

bd witem Zmarych. Nazwa ta utrwalia siw wiadomoci wielu osb, jako kocielna nazwa

uroczystoci liturgicznej: Wszyscy wici.Nastpnego dnia po Wszystkich witych w DzieZaduszny (2 listopada) obchodzony jest dziewspominania zmarych (w Polsce zwanyZaduszkami). Dla katolikw aciskich i wieluinnych chrzecijan zachodnich jest to dzie modlitwza wszystkich wierzcych w Chrystusa, ktrzyodeszli ju z tego wiata. Pami o zmarychznajduje rwnie bardziej wiecki wyraz. Organizujesi zaduszkowe koncerty, wystawy i spektakle

powicone zmarym artystom, wydaje

okolicznociowe czasopisma i ksiki.n.

Jzef Brandt(1841 -1915)

"Nie ma sobie rwnego w odtwarzaniu stepw, koni,zdziczaych dusz stepowych i krwawych scen, ktrerozgryway si dawniej na onych pobojowiskach.Takie obrazy mwi, bo na ich widok przychodz namyl stare tradycje, stare pieni i podania rycerskie,sowem wszystko to, co byo, przeszo, a yje tylko wewspomnieniach, zaklte w czar poezji. Brandt jest po

prostu poet stepowym, tak jak by Goszczyski,Zaleski lub nawet Sowacki w Beniowskim. Czasyzamare zmartwychwstaj pod jego pdzlem, a nawidok jednego epizodu mimo woli odtwarza siw duszy cay wiat rycersko kozaczy" - pisa HenrykSienkiewicz. Jzef Brandt zasyn jakoniekwestionowany przywdca tzw. monachijskiejszkoy malarstwa polskiego.

Jzef Brandt Autoportret z koniem

Urodzi si 11 lutego 1841 roku w Szczebrzeszyniejako syn Alfonsa Jana Fryderyka Brandta - naczelnego

lekarza Ordynacji Zamoyskiej i Krystyny z Lessw -malarki amatorki. Po omiu latach Alfons Brandtprzenis si z on i synem do Warszawy, gdzie objobowizki akuszera gubernialnego i od 1845 rokulekarza ordynatora w Szpitalu Dziecitka Jezus.Wkrtce jednak zarazi si tu tyfusem i zmar rok

pniej. Wychowaniem syna zaja si matka. Towanie ona udzielaa mu pierwszych lekcji rysunku. Wstolicy Jzef Brandt uczszcza najpierw do znanegoZakadu Leszczyskiego, a nastpnie na lekcje piewu irysunku do Instytutu Szlacheckiego, ktry ukoczy w

1858 roku. Nastpnie wyjecha do Parya, gdzierozpocz studia inynierskie w Szkole Drg i Mostw,co wcale nie oznaczao zerwania z malarstwem.


4/124

CHRZSZCZ NR 10 (7)

Wprost przeciwnie - Brandt cay czas tworzy noweobrazy. Swoje prace przedstawi spotkanemuw Paryu Juliuszowi Kossakowi, ktry zachci godo podjcia studiw malarskich. Po krtkimnamyle Brandt porzuci studia inynierskiei rozpocz w 1859 roku nauk u mistrza malarstwahistorycznego Leona Cognieta. Nauk udzielali muwwczas rwnie sam Juliusz Kossaki przebywajcy wwczas w Paryu HenrykRodakowski.Pod urokiem stepu

W 1860 roku artysta powrci na pewien czas dokraju, by rok pniej odby wraz z JuliuszemKossakiem podr na Ukrain i Podole. "Pierwszezetknicie si z tamtejsz przyrod i stylem ycialudzi wywaro decydujcy wpyw na okreleniezasadniczej sfery jego zainteresowa tematycznych.Ukraiskie fascynacje Brandta znalazy

odzwierciedlenie w motywach jego pierwszychprac" - pisze w ksice "Jzef Brandt" Ewa Micke-Broniarek. Bezkresne rwniny, owiane legendami

pobojowiska i tajemnicze rubiee pozostan od tegoczasu niezmiennym motywem malarskiego wiataJzefa Brandta. Po powrocie ze wschodu uda siartysta do Monachium, gdzie od 1862 rokukontynuowa studia w Krlewskiej Akademii SztukPiknych w klasie kompozycji Karla Piloty'ego.Talent malarski szlifowa rwnie w pracowniTeodora Horschelta, w ktrej znajdowaa si

unikatowa kolekcja starej broni i rynsztunkuwojskowego, oraz w prywatnym atelierznakomitego batalisty Franza Adama. Ewa Micke-Broniarek pisze, i "ukoronowaniem studiw podkierunkiem Adama sta si obraz Chodkiewicz podChocimiem, nawizujcy do zwyciskiej obrony

przez wojska polskie granicznej twierdzyw Chocimiu przed nawa tureck w 1621 roku,zapowiadajcy monumentalne kompozycje

batalistyczne Brandta o epickim rozmachui ogromnej sile ekspresji ("Bitwa pod Wiedniem",

1873; "Odbicie jasyru", 1878). W tychpanoramicznie ujtych scenach o rozbudowanychplanach przestrzennych udao si artycie stworzyniezwykle sugestywne wraenie bitewnego zgieku,gwatownych emocji walczcych ludzi i penejimpetu dynamiki ruchu koni i jedcw".

Co istotne, w czasie studiw w MonachiumBrandt do perfekcji doprowadzi realizm szczegui wzbogaci ukady kompozycyjne. Do malowaniaobrazw przedstawiajcych bitwy artysta

przygotowywa si bardzo starannie, badajc

odpowiednie rda historyczne. Ich tematykazaczerpnita bya czsto z poematw historycznychWincentego Pola, Adama Mickiewicza, KajetanaSuffczyskiego,

Bohdana Zaleskiego oraz z pamitnikw JanaChryzostoma Paska i ksidza WojciechaDembockiego.

Jzef Brandt HusarzPierwsze swe prace artysta zaprezentowa

w Warszawie w 1861 roku na wystawie nowozaoonego Towarzystwa Zachty Sztuk Piknych.Przychylno midzynarodowej i krajowej krytyki,a wkrtce te niesabnce uznanie kolekcjonerwzdoby, prezentujc na Wystawie Powszechnejw Paryu wspomniany obraz "Chodkiewicz podChocimiem". W "Biesiadzie Literackiej" pisanowwczas: "Plan szeroki, bezgraniczny, stepowy - dwawojska poszy na siebie, wojenna kurzawa zakryahoryzont, ale na ten horyzont nikt nie patrzy,

bo Chodkiewicz przed nim. W tego wodza i artysta siwpatrzy dusz ca, a wojsko rozsypa koo niego,

jak kwiaty i burzany na stepie. Majestatu wodzapolskiego opisa nie podobna - to onierz, ale zarazemjaka w nim biblijno - jaka posgowo, na ktrejOjczyzna bezpiecznie oprze si moe"."Szkoa polska"Wkrtce zaoy Brandt w Monachium wasn

pracowni, sync z przepychu i bogactwa zbiorw,ktra przycigaa zamieszkaych tam polskichartystw. Staa si ona szybko nieoficjaln szko

malarsk i wanym miejscem spotka Polakwprzybywajcych do stolicy Bawarii, a malarstwoBrandta cenione w niej byo jako najlepszy przykadtamtejszej "szkoy polskiej". "Jednz charakterystycznych cech twrczoci Brandta byaniezwyka zdolno sugerowania rodkami malarskimiwrae akustycznych, wynikajcych ze specyfiki

przedstawianej sceny. Ten aspekt jego malarstwa,niewtpliwie pyncy z uzdolnie muzycznych artysty,w sposb szczeglnie sugestywny ujawniaj takiedziea, jak: Powitanie stepu, 1874 (motyw znany z

wielu replik, wystpujcych rwnie pod tytuem"Pie zwycistwa"), "Bogurodzica", ok. 1909, czy"Wesele kozackie", 1893" - pisze Broniarek. C.d.n.

Piotr Czartoryski Sziler


5/12

CHRZSZCZ NR 10 (7)

5

Kazimierz Sawic - wspomnieniaUrodziem si 26 stycznia 1908 r. w SzperwceGmina Szczebrzeszyn. Byem synem Wojciecha iTekli z domu uczka.

W styczniu 1940 r. w miejscowoci Szperwka

wraz z Piotrem Jwiakiem zamieszkaym w BrodachDuych, Marianem Chwiejczakiem zamieszkaym wurawnicy i Jonem (imienia nie znam)zorganizowalimy organizacj podziemn pod nazwZwizek Walki Zbrojnej. Do organizacji tej wstpili:Stanisaw Grygiel- sotys wsi Szperwka, JzefChadam, Czesaw Pipa i nauczycielka szkoy

podstawowej w Szperwce o imieniu Hanusia.Organizacja miaa za zadanie werbowanie nowychczonkw i kolportowanie gazetek p.t. Niwa. Przezokres czterech miesicy organizacja zostaa

rozbudowana do przeszo stu osb. Przewanie byli tomieszkacy Szperwki oraz tzw. wygnacy wysiedleni z okolic Turka, Piy i Bydgoszczy. Ju na

pocztku 1941 r. czonkowie tej organizacji, a wrdnich i ja, pod dowdztwem Piotra Jwiaka otrzymalizadanie gromadzenia broni, odziey i ywnoci.Dokonywano napadw na sklepy w celu gromadzeniaodziey i ywnoci, za bro , przewanie karabiny,cigali od chopw z okolicznych wsi.

Jako jeden z organizatorw ruchu oporu, jakoaktywny czonek organizacji zostaem

zadenuncjowany i dostaem si na list andarmeriistacjonujcej w Szczebrzeszynie. Od tej porymusiaem ukrywa si w lasach nalecych do wsiSzperwka. Pomimo zachowywanej ostronoci, wdniu 1 lipca 1943 r., podczas akcji na wieSzperwk, zostaem wraz z innymi mczyznamiujty i osadzony w obozie przejciowym wZwierzycu. Tam przebywaem przez okres 1miesica. Byem w czasie przesuchiwania bity itorturowany. W dniu 29 lipca wraz z innymiwiniami zostaem wywieziony i osadzony w oboziekoncentracyjnym na Majdanku.

Kazimierz Sawic

Dostaem przydzia na pole nr IV barak nr 1i otrzymaem numer 9606. Dostaem si do grupywykonujcej cikie roboty ziemne. Codziennoci wobozie by gd i niedostatek. W dniu 7 marca 1944 r.wraz z mieszkacami Szperwki: Janem Kusymi Franciszkiem Rybakiem zostaem zwolnionyz obozu. Powrciem do miejsca zamieszkania.

Po powrocie z obozu nie poprzestaem w walcez hitlerowskim najedc. Wstpiem do ruchu oporu

pod nazw Armia Krajowa, gdzie dowdc placwkiby Tadeusz Kuncewicz ps. ,,Podkowa. Otrzymaempseudonim ,,Kolka. Braem udzia w akcjachzbrojnych, wszdzie tam, gdzie walczy mj oddzia.

W lipcu 1944 r. skoczya si wojna. Skoczy sirwnie mj wojenny trud.

Kazimierz Sawic

MATURA 2012 w LOIM. ZAMOYSKICH W SZCZEBRZESZYNIE

Analiza egzaminu maturalnego zostaa sporzdzonana podstawie danych Okrgowej KomisjiEgzaminacyjnej w Krakowie.Wykresy przedstawiaj rednie wyniki uzyskiwane

przez absolwentw w wojewdztwie, powieciezamojskim, miecie Zamo oraz w naszej szkole.Absolwenci Liceum Oglnoksztaccego

im. Zamoyskich uzyskali wyniki niejednokrotniewysze w porwnaniu z wynikami w wojewdztwielubelskim, powiecie zamojskim i miecie Zamo.Dziki wysokim rezultatom absolwenci naszej szkoymaj moliwo kontynuacji nauki na uczelniachwyszych.Przedmiotyzdawane rednia rednia w woj.obowizkowo: szkoy: lubelskim:Jzyk polski 63,6 % 54, 9 %Matematyka 65,2 % 58,8 %

Jzyk niemiecki 97,0 % 64, 9 %Jzyk angielski 69,4 % 68, 4 %


6/12

6

CHRZSZCZ NR 10 (7)

Grayna Popielec

LICEUM OGLNOKSZTACCE

DLA PRACUJCYCHw Zamociu Filia w Szczebrzeszynie w latach1960 1977.

Zgodnie z zapowiedzi w poprzednim numerze,,Chrzszcza podajemy niej list nauczycieliLiceum Oglnoksztaccego dla Pracujcychw Zamociu, Filia w Szczebrzeszynie, dziaajcegow latach 1960 1977:1.Helena Koodziejczyk - jzyk rosyjski - 1960 r.2.Zofia Makara - jzyk polski - 1960 1964,3.Aleksander Przysada historia - 1960 1974

4.Felicja Piwowarek - jzyk polski - 1960 1964,5.Anna Koodziejczyk - jzyk polski - 1960,6.Stanisaw Kapica - geografia - 1960,7.Wacaw Matua matematyka - 19608.Franciszek Hawryluk fizyka - 1960 1963,9.Jerzy Koodziejczyk - jzyk polski - 1961,10. Mieczysaw Kadubowski-matematyka -1961 196611.Regina Bulak - jzyk polski - 1962,12.Mieczysaw Chmielewski biologia - 1960 1964,13. Franciszek Chmiel - jzyk rosyjski - 1962 1969,14.Edward Sowa - fizyka - 1963 1964,15.Jan Nawrocki - jzyk polski - 1963,

16.Maria Moskwa - jzyk rosyjski - 1965,17.Maria Padziska - jzyk rosyjski - 1964,18.Julian Sarzyski - fizyka - 1964,19.Ewa Klewicka - biologia i chemia, geografia - 1964,20.Wiesawa Jagoda - matematyka - 1964,21.Maria Grniak - jzyk polski 196422. Stefania Przyczyna - historia - 1965 i 1976,23.Krystyna ukaszewska biologia - 1970 1977,24.Teresa Moskal - jzyk polski - 1970 1977,25.Henryk Mrz - matematyka26.Ewa Otachel - matematyka27.Zenon Hasiec - matematyka - 1970 1977,28. Jan Godzisz - fizyka29.Maria Szczuchniak - chemia30.Stanisaw Tumiowicz - geografia31.Jadwiga Winiarczyk - jzyk polski

32.Wanda Ziarkiewicz - jzyk polski33.Barbara Herc - jzyk rosyjski34.Jadwiga ywiec - fizyka35.Maria Misiarz - fizyka.

Ponadto podajemy wyniki wizytacji przeprowadzonejprzez wizytatora Czesawa

Niedzielskiego przy udziale dyrektora Kurza, ktraodbya si 4 lutego 1961 r.Wizytator stwierdzi, e Liceum dla Pracujcych jestszko o specjalnych i trudnych warunkach. Warunki

pracy szkoy w Szczebrzeszynie oceni jako dobre, gdyuczniowie korzystaj z pomieszcze i pomocynaukowych Liceum Pedagogicznego, i dowiadczeninauczyciele tej szkoy ucz rwnie w liceumwieczorowym. Jeli chodzi o metody pracy nauczycieli,trzeba przyzna, e budowa lekcji wszdzie jest nadobry lub bardzo dobry. Naley dba o to, aby na kadej

lekcji byo utrwalenie materiau ( piknie to wystpiona biologii, fizyce i historii). Nie prowadzi si lekcjiwerbalnie. Jest pokaz np. na zoologii, chemii i fizyce.Jest praca z podrcznikiem jzyk polski i jzykrosyjski. Suszne jest wyrabianie na matematyce pojciakwadratu, sumy algebraicznej na wielu przykadach,a nie w sposb sowny. Bardzo wana jest przystpnonauczania, ktra na hospitowanych lekcjach bya

przestrzegana. Wida pewne osignicia szkoyodnonie wykorzystania pomocy naukowych, codowodzi, e nauczyciele wykazuj kunszt a nierzemioso nauczycielskie.

Jestem zadowolony z wynikw przeprowadzonej

wizytacji i sdz, e uczniowie tej szkoy uzyskaj

odpowiednie wyniki nauczania. Prac szkoy zalecam

oprze na przepisach, ktre reguluj w sposb pewnyproblem przyj do Liceum Wieczorowego dla

Pracujcych, co uatwi prac dydaktyczn.

W szczebrzeskich szkoach rednich pracujcynauczyciele wraz z uczniami realizowali programdydaktyczno wychowawczy i naukowo owiatowy,

ktry zawiera take postpowe tradycja historyczne,stanowice o naszej tosamoci narodowej. Stanowiyone wany czynnik pamici narodowej tak potrzebnejspoeczestwu, zwaszcza w okresie rozbiorw,

przygotowa do organizowania powsta narodowychw latach 1830 i 1863, a take I i II wojny wiatowej.Tak wanie rol peniy w Szczebrzeszynie i naZamojszczynie od 1811 r., przez dwiecie latz przerwami, szkoy rednie: im. Zamoyskich w latach1811 1852, a po odzyskaniu niepodlegoci w 1918 r.Seminarium Nauczycielskie Mskie i Gimnazjum 502,

w okresie okupacji niemieckiej nauczaniekonspiracyjne, po wojnie Liceum Pedagogiczne,


7/12

CHRZSZCZ NR 10 (7)

7

nastpnie Liceum Oglnoksztacce i LiceumOglnoksztacce dla Pracujcych.

W pierwszym okresie dziaalnoci Liceum dlaPracujcych, szczeglnie w latach 60 - tych, sporcz uczniw stanowili byli partyzanci, ofiarywysiedle, jecy z obozw niemieckich i

peerelowskich wizie. Oni, uczc si w jednymbudynku z uczniami Liceum Pedagogicznego,przekazywali modziey wiedz pync z wasnychdowiadcze i przey z okresu okupacji, gdywalczyli o niepodlego jako czonkowie ruchuoporu.

Jako pracownicy miejscowych zakadw pracy:magistratu, szpitala, banku, spdzielczoci, CukrowniKlemensw, ,,Alwy i innych, podnosili kultur pracyi wpywali na oywienie ekonomiczne miasta. Oni

jako uczniowie, pracownicy i rodzice wpywali

znaczco, wraz z modzie szkoln, na integracjspoeczn miasta i okolic, dla ktrych przez lataSzczebrzeszyn stanowi wany orodek owiatowo kulturalny i administracyjno gospodarczy.

Aleksander Przysada

Bronisaw Makara.Cisi bohaterowie wojen ojczynianych.

Urodzi si 12 wrzenia 1912 roku w Kulikowie. Jegoojciec pracowa tam jako ekonom w folwarkach

Kulikow i Deszkowice.Gdy wybucha I wojna wiatowa w 1914 r. rodzina

Makarw zostaa ewakuowana na wschd. Przezpierwsze dwa lata wojny rodzina przebywaaw Piotrogrodzie. Gdy w trzecim roku wojny zaczysi kopoty z zaopatrzeniem miasta w ywno,Makarowie przenieli si na rosyjsk wie w okoliceWoogdy.

Po zakoczeniu wojny polsko bolszewickiejrodzina Makarw, liczca cztery osoby, powrcia doPolski i osiada w Michalowie. Tam Bronisaw

uczszcza do szkoy podstawowej.W 1933 roku zosta powoany do odbycia suby

wojskowej. Miejscem odbywania suby by 2 PukSaperw Kaniowskich w Puawach. Po odbyciusuby wojskowej wrci do cywila w stopniu kaprala.W 1935 roku rozpocz prac jako lusarz w FabryceKalafonii i Terpentyny w Brodach Maych.Tam zastaa go wojna. Po zmobilizowaniu, wraz zonierzami swojego puku, w dniach 3 i 4 wrzenia,

bierze udzia w zwalczaniu dywersji niemieckiej wBydgoszczy. Dzie 3 wrzenia hitlerowski minister

propagandy Goebels, nazwa Bromberger Blutsonntag(bydgoska krwawa sobota).

Po stumieniu dywersji puk zosta skierowanyw okolice Czstochowy, tam bra udzia w obroniemiasta. Po zajciu Czstochowy przez Niemcw pukzostaje przesunity do obrony Warszawy, nastpnie doLublina, gdzie Bronisaw zostaje ranny. Z Lublinazosta ewakuowany pocigiem Polskiego CzerwonegoKrzya w okolice Wodzimierza Woyskiego iumieszczony w szpitalu polowym. 19 wrzenia 1939r. szpital zajmuj Sowieci. Po wyjciu ze szpitala zostaaresztowany przez modych polskich ydw, ktrzy

przeszli na sub NKWD i trudnili si wyapywaniempolskich onierzy.

Po aresztowaniu umieszczono go w oboziew Szepietowie. Tam spotka dwch z czterechszczebrzeskich policjantw, ktrzy opowiedzieli mu,

jak zostali aresztowani. Wszyscy oni zostali pniejzamordowani przez Sowietw w Miednoje. Pod koniec

padziernika wraz z innymi jecami zosta zaadowanydo pocigu, ktry pod eskort NKWD skierowano dorzeki Bug, gdzie na prowizorycznym mocie wHrubieszowie, zostaa dokonana wymiana jecw

pomidzy sojusznikami. Tak trafi do przejciowegoobozu jenieckiego zlokalizowanego koo dworcakolejowego w Lublinie. Po dwch dniach, dziki

pomocy kolejarzy, uciek z niewoli i 10 listopada1939r. powrci do domu, do Michalowa. Do dziw rodzinnych dokumentach zachowaa si oryginalnakartka, ktr PCK wysa w dniu 2 listopada 1939 r. do

ojca Bronisawa, zawiadamiajc go, e syn byw niewoli sowieckiej a teraz jest w niewoli niemieckiej.Po ucieczce z niewoli podejmuje prac w ,,Alwiew Brodach Maych a potem w Cukrowni Klemensw.

W styczniu 1942 r. wstpuje do ZWZ, a po jegoprzemianowaniu - do Armii Krajowej w placwceMichalw. Dowdc placwki by Piotr uk.

Na pocztku 1943 r. bra udzia, wraz z innymionierzami AK, we wsparciu oddziaw dokonujcychakcji odwetowej na Ukraicach w powieciehrubieszowskim. W poowie 1944 r. uczestniczy w

akcjach zbrojnych na folwark Michalw i CukrowniKlemensw, podczas ktrych zarekwirowane zostayzwierzta i towary przeznaczone na zaopatrzenie wojskniemieckich. Dziki pracy w cukrowni, przekazywainformacje o lotnisku niemieckim w Klemensowie.Materiay te posuyy potem wywiadowi AK dosporzdzenia mapy lotniska, zawierajcejrozmieszczenie hangarw, barakw lotnikw i punktwochrony.

Po wyzwoleniu spod okupacji niemieckiej pracujenadal w Cukrowni Klemensw. Do nowej ideologii

przyniesionej ze wschodu mia stosunek zdecydowanienegatywny. Nigdy nie wstpi do PPR czy PZPR, branatomiast czynny udzia w wielu akcjach spoecznych

jak: praca w Komitecie Rodzicielskim w szkole


8/12

CHRZSZCZ NR 10 (7)

8

w Michalowie, dziaalno w zarzdzie KasySpdzielczej w Szczebrzeszynie.By wzorowym pracownikiem nagradzanym przez

przeoonych. Dostawa odznaczenia i dyplomy.W 1978 r. wstpuje do ZBOWiD. W swoim

yciorysie musia pomin wzmiank o niewolisowieckiej. By typowany do odznaczenia KrzyemKawalerskim Odrodzenia Polski, lecz dopiero w roku1989 otrzyma to odznaczenie.

Pomimo wielu trudnoci yciowych, przeyciadwu wojen wiatowych, pod koniec swojego ycia

by z niego zadowolony. Zmar w padzierniku2001 r., zosta pochowany na cmentarzuw Szczebrzeszynie. Po mierci zosta awansowany nastopie oficerski WP.

Danuta Zalewska

Romuald Sas JaworskiWielkim uznaniem darzymy to, co stao si wnaszym kraju po tylu latach; moemy by wmiejscach, gdzie dokonano bohaterskiego czynu,ktrego rezultatem byo powicenie najdroszegoskarbu, jakim jest ycie, za wolno Ojczyzny.Dziki tym, ktrzy problem ten, cho pno, ale

podnieli do godnoci ludzkiej, moemy bywiadkiem obecnych uroczystoci ( uroczystociKatyskie red.).

Sdz, e ludziom, ktrzy potrafili piknie y ipiknie umiera za wolno naszej Ojczyzny, nalesi wieczna pami i chwaa:

,,Bo jeli komu droga otwarta do nieba,Tym, co su Ojczynie.

Stanisaw Sas - Jaworski ojciec Romualda bypukownikiem wojsk polskich na obczynie(Orenburg), zgin w rewolucji 1917 roku.

Romuald Sas Jaworski urodzi si 25 stycznia1897 r. w Ranie n/Narwi, pochodzi z licznejziemiaskiej rodziny, ktra po utracie swoich

posiadoci ksztacia synw w kierunku wojskowym.Po odzyskaniu przez Polsk niepodlegoci znalazsi w szeregach Wojska Polskiego i w latach 1918 1919 bra udzia w formowaniu na Zamojszczynieoddziaw pniejszego Puku Uanw Lubelskich(w tym puku walczy z bolszewikami).

Puk stacjonowa w Misku Mazowieckim.Za walki z bolszewikami puk zosta odznaczonyKrzyem Virtuti Militari. Romualda za mstwo wtych walkach odznaczono take Krzyem Virtuti

Militari i nadano mu trzykrotnie Krzy Walecznychoraz inne odznaczenia wojskowe.

Jako mody podporucznik, w subie Ojczynie, byranny w walkach z bolszewikami oraz ponowniew wojnie obronnej z Niemcami w dniu 26 wrzenia1939 r.

Na wojn obronn w 1939 r. wyszed w skadzieMazowieckiej Brygady Kawalerii & Puku Uanw(M.B.K.) w stopniu majora , penic obowizkikwatermistrza puku. Po kampanii wrzeniowejlad po nim zagin. Nie pomogy adne proby,dowiadywanie si, pisanie do Czerwonego Krzyado Genewy, czy ju po wojnie do ambasady

polskiej w Rosji. Los nieznany!Brat Tomasz Sas Jaworski we wrzeniu 1939

r. trafi do niewoli niemieckiej i w oflagu 2c Waldenberg przey 5 lat. W czasie pobytuw oflagu zosta wczony do grupy wizionychoficerw polskich, ktra przez Niemcw bya

przewieziona do Katynia i naocznie ogldaazbrodni katysk. Czy mg pomyle, e tamspoczywa jego brat? Dopiero dziaania wadz

polskich dla wyjanienia losw oficerwzaginionych w 1939 r. ustaliy, e Romualdznajduje si wrd zmordowanych w Katyniu.

Na licie kozielskiej zamieszczonej wRodzinnym Tygodniku Katolickim ,,Zorza nr 13 z1989 r. Romuald Sas Jaworski widnieje pod nr1657. Figuruje rwnie na licie starobielskiej.

Major kawalerii 7 Puku Uanw Romuald Sas

Jaworski by bratem mojej matki Walentyny Sas Jaworskiej Sawickiej.Ja jestem czonkiem Stowarzyszenia Zamojska

Rodzina Katyska, nr legitymacji 41.Walentyna Sawicka - Koszko

Biegi Uliczno - Terenoweim. Bronisawa Pietruszyskiego

W rod 19 wrzenia 2012r. odbyy siV Jubileuszowe Biegi Uliczno - Terenowe

im. Bronisawa Pietruszyskiego. Imprez, naktrej tradycyjnie obecna bya rodzina BronisawaPietruszyskiego, poprowadzi w tym roku znanydziennikarz Marian Zacharczuk - ucze patrona

biegw.


9/12

9

Na zdjciu:od lewej czonkowie rodzinyPietruszyskich,

czwarta Sekretarz Urzdu Miasta MariaLoc Oczko,

Wiceburmistrz miasta Jerzy BanaszkiewiczFot. T.Gaudnik

WYNIKI OGLNEV Otwartych Biegw Uliczno-Terenowych im.Bronisawa PietruszyskiegoWSPZAWODNICTWO SZKOLNESzczebrzeszyn 19 wrzenia 2012r.SZKOY PODSTAWOWE

I. SP nr 1 w Szczebrzeszynie 14 pkt.II. SP w Gorajcu 6 pkt.III.SP w Bodaczowie 4,5 pkt.IV.SP nr 3 w Szczebrzeszynie 4 pkt.V. SP w Czarnymstoku 3 pkt.VI.SP w Michalowie 2 pkt.

GIMNAZJAI. Gimnazjum w redniem Duym 11pkt.II. Gimnazjum w Bodaczowie 8,5 pkt.

III.Gimnazjum w Szczebrzeszynie 8 pkt.IV.Gimnazjum w Gorajcu 5 pkt.V. Gimnazjum w Michalowie 1 pkt.

SZKOY REDNIEI. Zesp Szk nr 1 Szczebrzeszyn 4II. Zesp Szk nr 2 Szczebrzeszyn 3

Wydawnictwa Stowarzyszenia PrzyjaciSzczebrzeszyna

We wrzeniu ukazay si trzy nowe wydawnictwaStowarzyszenia Przyjaci Szczebrzeszyna: tomik

poezji proza ycia i Sownik terminw i pojjudaistycznych autorstwa Reginy SmoterGrzeszkiewicz oraz Sownik gwaryszczebrzeskiej autorstwa Tomasza Gaudnika.

Niej prezentujemy esej i wiersz z tomikupoezji Pani Reginy.

Warto sowaJednym sowem stworzy Pan Bg wiat, zatemsowo ma moc niepowtarzaln - moe budowai rujnowa, pociesza i rani. Sowem monanajpikniejsze banie opowiada, wyrazi mio

i bl, tsknot i pragnienie. Sowa s potrzebne izbdne, czasem warto zastanowi si nad ichuyciem, biegn razem z ludmi przez czas jednym idrugim darowany, a czas wytrawia sowa jakwyborne wino, niektre dopiero z upywem latnabieraj znaczenia, wartoci, sensu. Sw niemona rzuca na wiatr, wtedy trac racj bytu.

Pierwsze sowo wypowiedziane przezdziecko na zawsze pozostaje w pamici i sercurodzicw. Sowo rzucone na poegnanie,w popiechu (bo oddech ju za krtki, bo dal

nieznana przywouje) dugo, bardzo dugo koaczesi w sercu tego, kto jeszcze tutaj pozosta ...Dobrym sowem czstujemy ludzi na

powitanie, serdecznym sowem piecztujemy uciskdoni, piknym sowem malowane s pieni, wierszei poematy wzniose, sowem hardym, jak staldwiczcym nasze patriotyczne uniesieniazapisujemy w pamici potomnych, Sowem Boym,nasze czowieczestwo jest ksztatowane.

Co jeszcze mona powiedzie o sowie?Mdro ludzk wyraa albo gupot, potrzebne jest,

by uczucia odmalowa i gniew rozbudzi, a czasemktni podprawi do smaku. Czasem sowo jestmilczeniem, wtedy najbardziej boli. Niektrzy swnie potrzebuj, gestem mwic, co ich cieszy.

Niektrzy nie mog y bez sw, bo w sowie tymdobrym nadzieja oczywicie drzemie, bo w sowietym miym smutek si roztapia, w sowie dobrocinasyconym - bogosawiestwo.

Na pocztku byo Sowo, zatem najstarszejest na tym wiecie, szacunek mu si z tej racjinaley, powaanie jakie. Kto, kto sw szanowa

nie umie, wymyli przeklestwa. Smutne toodkrycie, ale przeklina i bluni si te sowami.

Regina Smoter Grzeszkiewicz

CHRZSZCZ NR 10 (7)


10/12

CHRZSZCZ NR 10 (7)

10

oni ucz mnie mioci ...

mioci do tej Ziemiuczy mnie czasupywajc

budzi w sercu wspomnieniatsknotza bkitnym niebemkromk chlebaw ktrej zapach zb

poranny oddech socai krople potu

mioci do tej Ziemiucz mnie ludzie

prociznak krzya czynicy

nad dorodnym bochnem chlebana sercu, by pokorneswoj wdziczno piewao Bogu

mioci do tej Ziemiuczysz mnie Ty, Boetutaj zbudowae mj domstrzege pierwszych krokwnieporadnych w gszczu yciatutaj mieszkasz wrd obokwnad koysk si pochylasz

bogosawic ycia dari ostatnia myl zamykaszw utrudzonych doniach

(wiersz nagrodzony w Oglnopolskim Konkursieim. Jana Pocka, 2011)

Regina Smoter Grzeszkiewicz

Dzie Papieski 2012:Jan Pawe II - Papie Rodziny

Rzeczywicie jest to dzieo, ktre naley wspiera,dla dobra caego narodu...

Jan Pawe II

XII Dzie Papieski obchodzony w tym roku wniedziel 14 padziernika upyn pod hasem JanPawe II Papie Rodziny. Jest to okazja do

podkrelenia szczeglnego miejsca jakie zajmowaymaestwo i rodzina w nauczaniu ks. KarolaWojtyy, pniejszego arcybiskupa Krakowa,wreszcie Papiea.

Wernisa wystawy "CHRYSTUSY".

W miniony pitek w sali widowiskowej MiejskiegoDomu Kultury odby si wernisa wystawy ZygmuntaJarmua "CHRYSTUSY". Otwarcie wystawy, ktrautor zadedykowa b. Janowi Pawowi II wpisao siw obchody Dnia Papieskiego. Wieczruwietni debiutancki wystp nowopowstaegozespou muzycznego MDK. Zesp muzyczny

prezentowa poezj piewan ,a take najbardziejulubione przez papiea Jana Pawa II pieni, midzyinnymiBark.Wystaw "CHRYSTUSY" mona oglda do 8listopada 2012r.

MDK Szczebrzeszyn

Zygmunt Jarmu w tle jedno z jego dzie.

Wystpuje zesp muzyczny MDK Szczebrzeszyn


11/12

CHRZSZCZ NR 10 (7)

11

Nowoci wydawnicze

,, Sycylijskiewesele Diane

Sterling totrzymajcaw napiciu,

poruszajca historiakobiety, ktraw piknej Sycylii

przeywa piekozazdroci swojegoma. Dianewychodzi za m za

bogatego

i romantycznegoSycylijczyka.Oczarowuje j

pikno egzotycznejwyspy, jednak chorobliwa zazdro ma sprawia,e kady jej krok jest bacznie ledzony przezusunych donosicieli. Kobieta staje si winiemw starym domu zamieszkanym przez rodzinLorenzw. Drczona psychicznie, po latachupokorze rozwaa moliwoci odejcia od ma.Obawia si jednak, e m nigdy nie da spokoju jej

i ich crce.

,, Dziewczynka,ktra widziaa zbytwiele MagorzatyWardy to druga

proponowanapozycja ksikowa.Aaron i Ania s dlasiebie caymwiatem. Kiedy ichmatka zaczynachorowa, trafiaj

pod opiek ciotki.Jej dom staje simiejscem przemocyi dramatycznejwalki. Kto ochroni

rodzestwo? Czy dziecica wyobrania Ani pozwoli

jej zapomnie o wydarzeniach w zamknitympokoju? I czy Aaronowi uda si ochroni siostr?Zapraszamy

MGBP w Szczebrzeszynie

Elimelech Hurwicz cadyk zaSzczebrzeszyna

Na cmentarzu ydowskim Kirkucie

w Szczebrzeszynie, przy gwnym wejciu, uwagzwraca ogrodzony nagrobek wronity w stary wiz.Spoczywa tu Elimelech Hurwicz, witobliwy cadykz Jaworowa, ktry osiadszy w Szczebrzeszynie,

przyczyni si do rozwoju chasydyzmu. Cho zmarw 1840 r., pielgnowano wspomnienie dobrotliwegorebe. Elimelech odwdzicza si w przeddzie JomKipur. Kiedy pod dachem synagogi gromadzili siwszyscy doroli, jego duch wdrowa ulicamimiasteczka, bacznie nasuchujc. Jeli z ktrego oknadobiega pacz dziecka, cadyk wstpowa tam i tuli

stsknionego za rodzicami malucha.Cadyk (z hebr. cadik = 'sprawiedliwy')

charyzmatyczny przywdca odamu judaizmu -chasydyzmu. Stanowi dla wsplnoty wzr pobonoci,

pokory i sprawiedliwoci. Cadykowie byli otaczanipowszechn czci, ze wzgldu na przypisywan imzdolno czynienia cudw i uzdrawiania. Take pomierci ich groby przycigaj licznych pielgrzymw.

Na wiecie istnieje wiele dynastii cadykw, yjcychw ydowskiej diasporze.

O cadykach wspomina ju Talmud Palestyskipowstay na przeomie IV i V wieku naszej ery. Jestw nim mowa o trzydziestu szeciu machsprawiedliwych, dziki ktrym istnia wiat. Nikt

jednak nie wiedzia, kim s owi mowie.W chasydyzmie ulego to zmianie: sprawiedliwymmem wzorem pobonoci i pokory by waniecadyk, duchowy przywdca wsplnoty. Kady mg doniego przyby, porozmawia, zje wsplny posiek ktry, jak wspomniaem, by u chasydw aktem

religijnym, a resztki ze stou cadyka staway si wite.

Nieraz nawet dochodzio do regularnych bitew o nie.W tych resztkach upatrywano bowiem wspomnianychwczeniej iskier witoci.Rola cadyka w chasydyzmie bya i pozostaje bardzowana. Osoba cadyka i jego dwr stanowi podstawow

jednostk organizacyjn kadej wsplnoty chasydzkiej.Na terenach dawnej Rzeczypospolitej takie dworytworzyli na przykad Elimelech z Leajska, Jakub IzaakHorowic zwany Widzcym z Lublina, Jakub Izaakz Przysuchy, Lewi Izaak z Berdyczowa, Nachmanz Bracawia, Szneur Zalman z Ladw. Znanymi

orodkami chasydw byy take: Huma, Midzyb,Bez, Kock, Aleksandrw dzki, Bobowa czy GraKalwaria.

R.


12/12

Documents

Chrząszcz - Październik 2012 (nr 79)