Tnh chu k trong kinh t v kinh doanh v vn dng PGS.TS. Nguyn Thng Lng-0983478486-i hc Kinh t quc dn

S vn ng theo chu k trong kinh t v kinh doanh l mt vn mang tnh quy lut tng t nh tnh quy lut trong vn ng ca t nhin trong lnh vc vt l hay sinh hcCc hin tng kinh t v kinh doanh xut hin, chuyn ho, bin i theo chu k v y l mt thuc tnh cho thy r nht bn nng t nhin ca nn kinh t th trng. Nhiu cng trnh nghin cu khoa hc coi trng s vn hnh theo chu k ca hin tng kinh t v kinh doanh a ra cc d bo tnh hnh, xut chnh sch hoc chin lc n u ph hp. C th ni, l thuyt chu k m rng hn l trng phi chu k kinh t v kinh doanh l nn tng c bn nhn thc y v ton din cc hin tng kinh t v kinh doanh theo thi gian. Cc m hnh kinh t v kinh doanh c xy dng trn c s cch tip cn chu k u gii thch c tnh thuyt phc cao nht bn cht v cc mi lin h trong kinh t v kinh doanh c phm vi quc gia, khu vc v ton cu. Hn na, l thuyt chu k kinh t a ra phng php phn tch c bn v kinh t v kinh doanh lm c s thc hin phn tch v k thut a ra cc phn ng chnh sch ti u trong tng iu kin pht trin. Cho n nay, l thuyt chu k cha c quan tm nhiu trong cc nghin cu Vit Nam, cho nn, cc phn ng vi tnh chu k trong kinh t v kinh doanh cn b ng, khng tn dng ht c hi v thiu gim thiu hiu qu nhng thch thc, gy suy gim hiu qu kinh t quc gia v hiu qu kinh doanh ca doanh nghip.

*** Quan nim v chu k Theo quan nim ca ch ngha duy vt bin chng, chu k l mt phm tr ca trit hc c s dng phn nh tnh

trng vn ng lp i lp li ca cc s vt, hin tng trong t nhin, x hi v t duy. Chu k vn ng l mt quy lut khch quan ca c th gii vt cht v tnh thn khi quan nim th gii tnh thn ch l s phn nh c bn th gii vt cht. Theo quan nim ny, mt hin tng xy ra vo mt thi im nht nh v trong mt khng gian nht nh s lp li khi c cc iu kin vn ng tng t v l s th hin tnh chu k ca s vn ng. Di gc kinh t hc v m, chu k kinh t c xem xt c nhng im tng t. (xem Hp 1)

Trit hc duy vt bin chng gii thch phng thc vn ng ca th gii vt cht bng quy lut ph nh ca ph nh.

Sau khi ph nh ln th nht, s vt v hin tng tr thnh mt i lp ca n nhng sau nu c s ph nh li kt qu ph nh ln u tc l thc hin ph nh ca ph nh, s vt, hin tng quay li trng thi ban u nhng c s khc bit nht nh v s lng ln cht lng. Tnh chu k tr thnh mt quy lut ph bin ca mi s vt, hin tng vt cht.

Trong th gii t nhin c quy lut chu k 4 ma l xun-h-thu-ng v 4 ma ny lp i lp li v tn. Trong vt l c quy lut dao ng theo hnh sin hay dng ln sng (xem Hnh 1) v tnh chu k vi s u n ca n l mt trng thi l tng. Quy lut dao ng ca cc vt th trong t nhin c qu trnh tng gim v cn bng. Khi hiu c quy lut c th tnh ton c bin dao ng, chu k dao ng v thi gian din ra dao ng cho n khi tt dn t c th lm ch v iu khin c chu k dao ng ny. Dao ng ca in tch trong dy dn c dng in chy qua hay dao ng ca con lc trong ng h qu lc l v d v chu k vn ng theo hnh sin. Cc dao ng c th tng dn, u n hay tt dn v chng thng c dng sng.

Hnh 1: Mnh ho quy lut dao ng theo chu k hnh sin

Ngun: Vt l ph thng trung hc

Chu k trong sinh hc l chu k gn vi qu trnh trao i cht trong c th sng ca ng vt v thc vt nh chu k sinh trng, pht trin, ra hoa, kt tri, tn li v chuyn sang mt trng thi mi. y l qu trnh chuyn ho ca th gii vt cht vi nh lut bo ton nng lng. Chu k sinh hc gn vi iu kin t nhin v c im sinh hc ca ng, thc vt v kiu gien di truyn. Cho nn khi to ra s bin i gien di truyn c th dn n nhng thay i quan trng i sng ng thc vt m thc cht l lm thay i chu k sinh hc ca cc c th sng ny. ng thi, chu k sinh hc cn chu nh hng ca iu kin sng nh t ai, ngun nc, khng khv nhiu nh trit hc phng ng c th s dng cc iu kin ny phn tch v qu kh, hin ti v d bo tng lai.

Chu k trong cng ngh l chu k vn hnh qua cc giai on khc nhau ca cng ngh nu xem xt hai kha cnh l thi gian v mc ph bin ca cng ngh. Khi cng ngh mi xut hin, hnh dng chu k cng ngh c hnh thnh theo hng gia tng mc ph bin. Khi cng ngh t n nh cao ca s ph bin th chi ph sn xut sn phm gim do sn lng tng ti a. Khi cng ngh mi xut hin thay th cng ngh hin ti, mc ph bin ca cng ngh hin ti gim dn. Nu cng

Hp 1: Quan nim chu k kinh t ca Kinh t hc v m Chu k kinh t l s dao ng ca nn kinh t mang tnh lp i lp li. S dao ng ny th hin s tng gim ca

cc yu t nh sn lng, gi c, tht nghip. Mt chu k kinh t c 4 giai on:

* Giai on1 - sa st, suy thoi. Gi c v sn lng gim nhng t l tht nghip tng * Giai on 2 - tr tr, nh n (y). Gi c v sn lng thp nht, t l tht nghip tng cao nht * Giai on 3 - phc hi, tng trng.G c v sn lng bt u tng ln v t l tht nghip bt u gim. * Giai on 4 - hng thnh (nh). Gi c v sn lng tng cao nht, t l tht nghip mc thp nht.

Ngun: G., Mankiw, Kinh t hc v m

ngh pht trin nhanh s dn n chu k sng ca cng ngh c rt ngn. (xem Hnh 2) Nu quc gia hoc doanh nghip khng thch nghi c vi chu k cng ngh v thiu u t tho ng vo pht trin cng ngh c th b lc hu nhanh chng v cng ngh. Mi loi cng ngh s to ra mt dng sn phm nht nh v cnh tranh v cng ngh din ra gy gt.

Hnh 2: Chu k cng ngh

Ngun: Gio trnh Qun l cng ngh, i hc Kinh t quc dn

T mt s v d trn y c th thy tnh chu k l mt hin tng ph bin. Tnh chu k cho bit cc im cc tr ca dao ng trong chu k sng to gi tr v to c s a ra mt nhn nh rng mt cn bng trong cc dao ng v gia cc tc nhn hay cc lc lng l vnh vin cn cn bng ch l mt trng thi tm thi khi vn ng l mt trng thi vnh vin. Khi nhn dng ng v tr ca s vt, hin tng trong chu k cng nh nhn dng c thi im, trng thi, bin dao ng ca hin tng c th a ra gii php thch nghi ch ng va tn dng trit tc ng mang tnh chu k va a ra cc phng n n u ph hp. y l cch thc bo m tnh khch quan ca cc xem xt, phn tch v gii php c a ra cng nh bo m nguyn tc tn trng tnh khch quan ca th gii vt cht.

Tnh chu k trong kinh t v kinh doanh Tnh chu k trong kinh t C th xem xt tnh chu k trong kinh t t gc chnh sch chnh ph v nhng cn bng mang tnh tng qut trong khi

tnh chu k trong kinh doanh xem xt t gc chin lc kinh doanh ca doanh nghip hoc tp on, h kinh doanh c th, tiu ch.mang bn cht cn bng cc b. Gia hai gc xem xt ny c mi quan h qua li vi nhau v cc chu k din ra cc nn kinh t ca cc quc gia cng khc nhau. Cc nghin cu v chu k kinh t u khng nh tnh chu k l mt hin tng ca nn kinh t th trng. Nh nc c th can thip chng li tnh chu k ny nhm gim thiu cc tc ng tiu cc ca tnh chu k cng nh khai thc cc cc ng tch cc ca n nhng tuyt nhin khng c trit tiu tnh chu k ca n.

Nghin cu quan trng nht m u cho vic khm ph ra tnh chu k trong kinh t l nghin cu ca C.Mc trong B T bn. Theo C.Mc, nn kinh t t bn ch ngha l nn kinh t hng ho ly th trng t do lm ng lc pht trin cho nn y l loi hnh kinh t vt tri hn so vi kinh t t nhin, t cung, t cp. Nn kinh t hng ho cn th hin tnh nng ng cao nht v s sng to lin tc trong qu trnh vn hnh. Chu k kinh t ca kinh t hng ho m trnh cao hn l nn kinh t th trng th hin chu k xy ra cc cuc khng hong kinh t vi khongthi gian t 8-10 nm mt ln. Cc cuc khng hong kinh t ca ch ngha t bn l cc cuc khng hong sn xut tha ngha l cung lun vt cu. Cc hin tng lp i lp li ca cc cuc khng hong kinh t t bn ch ngha l pht trin- hng thnh- suy gim- tiu iu- phc hi- pht trin- hng thnhVic phn tch quy lut kinh t ca cc nn kinh t t bn ch ngha trong c quy lut chu k ca C.Mc c coi l c tin cy cao nht vi s kim nh bng s kin xy ra cuc i khng hong kinh t th gii 1929-1933. Nn kinh t th gii b gim su nht v mt s d tha hng ho chng cht c bit l hng nng sn i hi s tiu hu duy tr sn xut ca cc nc t bn bnh thng tr li. Chnh v nn kinh t b khng hong gy thit hi ton din i vi s pht trin cho nn C.Mc lp lun s khng hong s lm suy yu s pht trin kinh t t bn ch ngha v n mt gii hn nht nh, nn kinh t t bn ch ngha s b ph nh hon ton bng nn kinh t cng sn ch ngha- mt hnh thi kinh t- x hi hu nh khng c khng hong hay tnh chu k.

Cc nh kinh t hc hin i m phng tnh chu k kinh t bng cc trng thi kinh t nh nh (trng thi pht trin hng thnh nht ca nn kinh t)- o chiu (nn kinh t suy gim theo chiu i xung)- y (trng thi thp nht ca nn kinh t)- m rng (nn kinh t phc hi v thu ht mnh cc ngun lc bn ngoi)- nh (trng thi hng thnh sau khng hong)(xem Hnh 3). Thc cht chu k kinh t l s i lp ca hai trng thi nh v y trong kinh t nhng thc t c nhng bin dng nht nh theo cc tham c kinh t v m nh GDP, cung ng tin t, tn dng, vic lm, li sut...ng thi, chu k kinh t v kinh doanh cn l s phn nh qu o vn ng hay qu tch ca s bin thin cc ch s kinh t v kinh doanh trong nhng giai on nht nh. Hn na, c th thy tnh cht t do ca nn kinh t th trng cng cao, tnh cht chu k kinh t cng c bc l r nt v ngc li, vic p dng cc bin php hnh chnh mnh lnh cn tr tnh chu k kinh t c th dn n s ri lon thm ch s ph v h thng chuyn sang h thng kinh t th trng theo ng bn cht ca n. Ngoi ra, tc ng ca cc qu trnh hi nhp v tham gia vo lin kt quc t su rng lm tng tnh phc thuc ln nhau v kinh t v th lm ny sinh cc quan h ni ti ln nhau v nh hng n chu k kinh t khc vi nn kinh t ng ca. Mt nn kinh t th trng ton cu s vn ng mang tnh chu k ton cu. Nhng thay i ln theo chu k t cc trung tm kinh t th gii c kh nng gy ra nh hng ln i vi cc nn kinh t ngoi vi. Cc nn kinh t ngoi vi, theo , phi thng xuyn theo di s bin ng ca cc nn kinh t trung tm hay cc trung tm kinh t th gii c i sch thch nghi ph hp.

Hnh 3: Chu k kinh t l thuyt v tng trng GDP thc ca th gii giai on 1960-2010 Chu k l thuyt Tng trng GDP thc ca th gii 1960-2010

Ngun: G. Mankiw, Kinh t hc v Qu tin t quc t (IMF)

Mc d nn kinh t th trng pht trin ca cc nc cng nghip hin nay c cc m hnh, cng c phn tch v cnh bo trc cc cuc khng hong nhng cc cuc khng hong vn din ra nh khng hong du m, khng hong n nc ngoi, khng hong ti chnh tin t chu (1997-1998), khng hong nng lng, khng hong lng thc, khng hong ti chnh v suy gim kinh t ton cu 2008. Nguyn nhn ca cuc khng hong m suy cho cng l s hiu hin ca chu k kinh t c th c gii thch do s pht trin qu mc ca c ch t do ho kinh t, s gim thiu ca vai tr nh nc hoc l tnh trng cnh tranh qu gay gt n mc khng th kim sot bng k hoch hay chin lc m bng s kim nh cht ch, nghim ngt v khch quan ca khng hong.Trn c s t duy chu k vn ng trong kinh t, nm 1992, nhm cc chuyn gia nghin cu kinh t ng Nam ca i hc Harvard (Hoa K) d bo nm 1997-1998 s c khng hong cc nc ny do c ch qun l bt cn xng v tnh trng chu k kinh t bc l kh r. Mt s chnh ph khng quan tm tho ng n cnh bo v khng c c ch phng nga ph hp. Kt qu l thc t din ra ng nh d bo cng khng nh tnh khch quan v tin cy ca tnh chu k gii thch bng l thuyt chu k kinh t. Chu k kinh t xut pht t s vn hnh ca vng tun hon kinh t gia cc tc nhn kinh t (xem Hnh 4). Cc tng tc cung cu trn th trng gia cc tc nhn thc y s vn hnh ca vng tun hon ny cng nh lm tng s dao ng. Vng tun hon nu vn hnh thiu n nh c th gy ra cc loi ch tc cho tt c cc giao dch trong nn kinh t v tim n tnh trng khng hong, suy thoi nh l s phn ng t nhin nhm gii quyt ch tc, khi thng dng chy ca giao dch v hot ng kinh t. Tc ng ca cc chnh sch kinh t ca chnh ph v chin lc kinh doanh ca doanh nghip nhm ch yu gy nh hng i vi vng tun hon kinh t ny nhm iu chnh chu k vn ng ca nn kinh t. Chng hn, gi cu tr 1.000 t -la ca Chnh ph nhm cc nc G20 thc hin kch cu nn kinh t th gii vo nm 2009 nhm a th gii vt qua khng hong do tc ng n chu k kinh t v thc y s vn ng ca vng tun hon kinh t, chn ng gim su ca nn kinh t do tinh chu k chi phi bt u t nm 2008. Cng cn ch vng tun hon kinh t khc vi vng lun qun gii thch nguyn nhn ca tnh trng i- ngho ca cc quc gia l do thu nhp thp dn n nng sut thp, hiu qu thp cho nn thu nhp thp. Qu trnh vn ng ri vo vng lun qun l qu trnh ti sn xut thu hp v cn mt lc tc ng ln t bn ngoi vt ra khi vng lun qun nh tc ng ca cc ngun vn, cng ngh, kinh nghim qun l nc ngoi cng nh mt th ch ph hp.

Hnh 4: Vng tun hon kinh t v tng tc cung- cu

Ngun: G. Mankiw, Kinh t hc

Theo vng tun hon kinh t ny, c hai ch th quan trong l cc hng hay cc doanh nghip, tp on vi 4 dng di chuyn l yu t sn xut, tin lng, tin cng, li nhun, thu nhp v hng ho v dch v bn ra th trng. i vi ch th th hai l h gia nh cng c 4 dng di chuyn l lao ng, t ai, vn, thu nhp, hng ho v dch v mua vo v cc khon chi tiu. Cc dng di chuyn ny gp g nhau trn th trng hng ho, dch v v th trng yu t. Vng tun hon kinh t phn nh tnh thc th hay trng thi tnh nn kinh t. Tnh chu k kinh t c th hin qua tnh trng bin ng trong qu trnh vn hnh ca h thng ny tc l phn nh trng thi ng ca nn kinh t. Cc tng tc qua li gia cung v cu lm tng tc tun hon v kinh t gia cc ch th ngha l s di chuyn trn ng cung v ng cu cng nh s dch chuyn ca chng vo pha trong hay ra pha ngoi u l tc nhn gy ra tnh chu k trong vn ng ca trng thi kinh t v kinh doanh. S tng tc cung- cu trn th trng khng c im kt thc cho nn tnh chu k cng khng dng li.

Bn cnh , tnh chu k ca th trng lao ng nh l sn phm ca tnh chu k kinh t vi hai trng thi tht nghip v ton dng nhn lc cng c bc l mc d c nhng tr hay c s bt cn xng mc nht nh v thng khng t chnh xc cao nh trong lnh vc t nhin. (xem Hnh 5) Hay ni cch khc, chu k kinh t c bc l trn thc t kh a dng thng qua chu k cc tham s kinh t v m.

Hnh 5: Du hiu chu k trn th trng lao ng thc t ca M giai on 1960-2005

Ngun: G. Mankiw, Kinh t hc

Tnh chu k cn bc l s thay i ca t l tit kim ni a so vi GDP ca mt quc gia mc d t l ny thay i ph thuc vo chnh sch tit kim ca cc quc gia. (xem Hnh 6) Cc nc chu (khng tnh Nht Bn) c t tit kim cao nht, tip theo l cc nc M La tinh v Hoa K l nc c t l tit kim ni a thp nht. Vi chu k tit kim ny c th nhn thy kh nng tng trng cao ca cc nc chu so vi chu M La tinh v Hoa K nh l qu trnh to cho s vn ng theo chu k c nhn thc. Thc t khng nh iu l ng n.

Hnh 6: Tnh chu k thay i t l tit kim ni a ca cc quc gia giai on 1970-2000

10

1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000

%Asia ex-JapanLatin-America

Ngun: Ngn hng Th gii

C th quan st nhng bin ng trn th trng chng khon lm bc l tnh cht chu k ca nn kinh t v ch s chng khon nh l mt loi thc o tng th v khch quan tnh trng nn kinh t nhng tnh chu k biu hin khng r rng v c nhiu cc tc ng khc nhau nh tm l m ng, chin lc ca cc cng ty v cc tc ng t chnh sch chnh ph hay s thay i ca cc th trng chng khon th gii. thy r tnh cht chu k cn c khong thi gian quan st di. (xem Hnh 7) Tuy nhin, chu k dng sng ca th trng chng khon l mt c tnh khch quan cho nn nhiu nh u t v u c li dng tnh trng ny mua- bn chng khon nhm thu li k c li ch ngn hn, thm ch mt s nh u c cn c gng to ra sng trn th trng khai thc c hi.

Hnh 7: Bin ng ch s chng khon VN-Index v Hastc Index giai on 2000-2009

Ngun: y ban chng khon quc gia

Ngoi ra, cn c chu k trong chnh sch thng mi vi hai trng thi bo h v t do ho. y l hai trng thi gn nh tri ngc nhau v u tranh vi nhau trong vic p dng chnh sch thng mi cng nh cc loi cng c, bin php iu tit lnh vc thng mi theo ng mc tiu t ra trong t do ho l qu trnh gim thiu v ni lng dn cc ro cn thng mi thng mi c m rng theo chiu rng v chiu su gia cc quc gia, cn bo h mu dch l qu trnh s dng cc loi cng c v ro cn thng mi c php bo v sn xut trong nc. Kt qu ca vic x l mi quan h ny l s ra i ca T chc Thng mi th gii (WTO) v hng lot cc cam kt quc t song phng v a phng v t do ho ca cc quc gia. Qu trnh t do ho ngy cng minh bch, ngc li, ch ngha bo h xut hin ngy cng tinh vi. Bn cnh tnh chu k cn th hin trong chnh sch ti kho- tin t vi hai trng thi i lp l ni lng v tht cht tin t hoc ti kho, nng gi hoc gim gi tin t, tng hay gim li sut cc loi gn vi chu k kinh thoc t l thm ht ngn sch so vi GDP (xem Hnh 8). Dng chu k ca t l thm ht ny khng ging nh trng thi l tng v chnh xc nh dng chu k trong khoa hc t nhin. C trng hp dng vn ng chu k ca nn kinh t b bin dng thnh ch U, V, L hay W. Hay ni cch khc y l nhng ngoi l trong qu trnh vn ng ca nn kinh t cng nh du hiu khng nh tnh chu k khng phi l mt quy lut tuyt i chnh xc. N c th c nhng s bin dng nht nh.

Hnh 8: T l thm ht ngn sch Lin bang so vi GDP ca M giai on 1965-2008

-6.5%-5.3%

-5.0% -3.8%

-9%

-8%

-7%

-6%

-5%

-4%

-3%

-2%

-1%

0%

1%

2%

3%1965Q1

1966Q1

1967Q1

1968Q1

1969Q1

1970Q1

1971Q1

1972Q1

1973Q1

1974Q1

1975Q1

1976Q1

1977Q1

1978Q1

1979Q1

1980Q1

1981Q1

1982Q1

1983Q1

1984Q1

1985Q1

1986Q1

1987Q1

1988Q1

1989Q1

1990Q1

1991Q1

1992Q1

1993Q1

1994Q1

1995Q1

1996Q1

1997Q1

1998Q1

1999Q1

2000Q1

2001Q1

2002Q1

2003Q1

2004Q1

2005Q1

2006Q1

2007Q1

2008Q1

Ngun: Cc d tr Lin bang Hoa K

Trong lnh vc kinh t hc, chu k l mt hin tng ph bin v c nhiu nh kinh t, chnh ph, doanh nghip khai thc phn tch chnh sch, nh gi thc trng, kh nng tm kim nh hng v cc gii php thc y tng trng kinh t hoc cc gii php phc hi kinh t sau giai on khng hong.

chng li chu k kinh t, J. M. Keyens cho rng cn pht huy vai tr ca chnh ph trong vic s dng quyn lc v ngun lc quc gia c bit chng li tnh trng khng hong thng qua chnh sch kch thch tng cu, s dng cc cng c li sut, tin t to vic lm, thc y tng trng kinh t. Tnh trng khng hong d tha l do thiu ht tng cu ca nn kinh t v tnh chu k kinh t hay kinh doanh suy cho cng l do tnh chu k ca tng cu. Theo , hc thuyt chng chu k ny ca Keyens c coi l hc thuyt cu nguy cho ch ngha t bn khi s dit vong- mt iu ngc vi khng nh ca C.Mc l s dit vong ca ch ngha t bn l tt yu do nhn thy l- gch pht trin ni ti y mu thun khng th gii quyt ca n k c t gc chu k vn ng ca nn kinh t.

Bn cnh , cn c cch tip cn chu k theo m hnh ca W. Rostow (1961) vi 5 giai on pht trin kinh t ca cc quc gia t x hi truyn thng, tin ct cnh, ct cnh, pht trin cao nht v tiu th hng lot. Nm giai on ny c th hiu thnh 3 giai on ch yu trong l trnh pht trin kinh t ca mt quc gia t mt nn kinh t c trnh pht trin thp sang trnh pht trin cao nht l giai on tin ct cnh, ct cnh v hu ct cnh. (xem Hnh 9) Thc cht y l cch hiu chu k kinh t di gc pht trin m trong mi giai on pht trin cn c tnh chu k nht nh hoc c nhiu chu k din ra trong tng giai on. Qu trnh pht trin kinh t ca cc quc gia m trc tip l cng nghip ho din ra trong cc khong thi

gian khc nhau nh Anh, M v Nhtt Bn vi khong thi gian tng ng l 80, 60 v 40 nm trong khi cc nn kinh t mi cng nghip ho ch cn 15 n 20 nm l t c mc tiu ct cnh.

Hnh 9: L thuyt cc giai on pht trin kinh t ca W. Rostow

Ngun: W. Rostow, L thuyt v cc giai on pht trin kinh t

Tnh chu k trong kinh doanh Hot ng kinh doanh lin quan n cc doanh nghip v cch ng x ca chng trn th trng vi cc ng lc khc

nhau trong ng lc trc tip l ti a ho li nhun.Cc phn ng ca doanh nghip khc vi cch ng x chnh sch ca chnh ph hoc cc cch thc pht huy khc vai tr ca nh nc i vi chu k kinh doanh. L thuyt chu k kinh doanh c J. Schumpeter a ra vo nm 1939 vi dng hnh sin ca n vi cc giai on tng t nh chu k kinh t trong Hnh 3. Thc cht y l s c th ho t tng chu k khng hong kinh t ca ch ngha t bn do C. Mc a ra nhng cch tip cn chu k kinh doanh c tnh trung tnh cao hn so vi cch gi ca C.Mc nng v quan im kinh t- chnh tr hc nhm da vo vic phn tch chu k i n ch ra nhng dao ng yu dn ca nn kinh t hoc nhng dao ng qu ln y hnh thi kinh t- x hi trc i n dit vong v hnh thi kinh t- x hi mi ra i.

Tnh chu k trong kinh doanh c ngun gc t cc tng tc v kinh t, c nhn bit thng qua quan st s bin ng ca cc tham s nh doanh thu, li nhun, c tc, t sut li nhun hoc cc ch s kinh t- ti chnh- cng nghkhc. Mt trong nhng l thuyt chu k c trng trong lnh vc kinh doanh l l thuyt chu k sng (vng i) ca sn phm. L thuyt ny c ra i vo nm 1966 do Vernon a ra. N c vn dng ch yu trong trng phi marketing nhm gia tng nh hng ca doanh nghip trn th trng.

Hnh 10: Chu k sng ca sn phm

Ngun: P. Kotler, Marketing cn bn

L thuyt chu k sng ca sn phm trn th trng c pht trin da trn gi nh vng i sn phm (v c dch v) tng t nh cuc i con ngi ngha l n c qu trnh ra i, pht sinh, pht trin, suy gim v trit tiu theo doanh thu hoc li nhun. Theo Hnh 10, mt sn phm xut hin v rt lui khi th trng thng qua 7 giai on l nghin cu v pht trin, gii thiu, tng trng, hng thnh, bo ho, suy gim, trit tiu hay sn phm rt lui ra khi th trng. Trong giai on 1, sn phm c nghin cu, thit k, ch th. y l giai on th hin nng lc u t vo nghin cu sn phm mi vi s u t ln v vn cng nh vic s dng i ng cc nh khoa hc u ngnh, cc nh thit k, ch th c trnh cao. Gii on 2 l giai on sau khi sn phm th nghim thnh cng s c gii thiu sn phm ra th trng. y l giai on mi xut hin cho nn sn phm c th phn hn ch v doanh s thp, khch hng cha quen s dng hoc ch mi s dng thm d. Khi sn phm c bn ra th trng v ngi tiu dng quen dn, doanh s bn tng ln cho n giai on hng thnh- giai on doanh s bn t cao nht. Sau l giai on sn phm suy gim dn do cu bo ho v tip theo l doanh s suy gim. Cui cng sn phm tin n giai on trit tiu v rt lui khi th trng b thay th bng cc sn phm mi c ci tin hoc sn phm mi v nguyn tc. L thuyt ny c p dng rng ri v c m rng ti l thuyt vng i sn phm quc t s dng gii thch nguyn nhn thng mi quc t. Hn na, l thuyt ny cn to iu kin cc ch th thm nhp th trng sau ui kp thm ch vt qua cc ch th i trc khi a ra c cc sn phm c tnh nng vt tri. Mt quan im lc quan trong pht trin th trwofng c hnh thnh da trn cch tip cn chu k kinh t, kinh doanh v sn phm.

L thuyt chu k sn phm cn l cn c phn tch v gii thch tnh chu k trong sn xut- kinh doanh ca doanh nghip. ng vi mi trng thi ca chu k sng ca sn phm trn th trng c cc trng thi ca sn xut trnh tnh trng hng cung ng thiu, khng p ng nhu cu hoc hng ho cung ng qu ln gy tnh trng d tha, tn kho, gim li nhun ca doanh nghip. Doanh nghip cn thng xuyn coi trng nghin cu th trng thch nghi, iu chnh sn xut cng nh tng cng u t vo nghin cu v pht trin c sn phm mi p ng ti u nhu cu th trng thm ch n u nh cu th trng. C th khng nh, tnh chu k kinh t l mt trong nhng ng lc thc y s ra i ca khoa hc marketing.

Ngoi ra, cn c khi nim chu k d n u t. y l mt h thng cc hot ng v cng vic lp i lp li thc hin thnh cng mt d n u t c cc bc cng vic quan h qua li vi nhau nh nghin cu c hi u t, xy dng d n tin kh thi v kh thi, t chc trin khai, vn hnh d n, nh gi d n, m rng, thu hp hay kt thc d n c v trin khia d n mi. Chu k d n u t cng gn vi chu k kinh doanh. Khi kinh doanh t n giai on m rng, d n cng c m rng v ngc li. Do , t chu k kinh t, chu k kinh doanh cn c nhiu loi chu k qun tr khc pht sinh v bc l.

ng dng tnh chu k vo kinh t v kinh doanh Vit Nam Thc tin kinh t v kinh doanh Vit Nam t gc tnh chu k Vit Nam trong qu trnh chuyn t nn kinh t k hoch ho tp trung sang nn kinh t th trng nh hng x hi ch

ngha k t khi tin hnh i mi nn kinh t do ng Cng sn Vit Nam khi xng v lnh o (nm 1986). Trong nn kinh t

k hoch ho tp trung mnh lnh, tnh chu k ca nn kinh t hu nh khng c v nn kinh t nm di s kim sot cht ch ca chnh ph cho nn l thuyt ny khng pht huy tc dng. Theo , hot ng kinh doanh cng khng tn ti trn thc t do cc quan h ch yu cp pht v giao np theo ch tiu k hoch php lnh m thc cht y l nhng quan h hin vt trc tip v n gin. C nn kinh t v giao dch kinh doanh Vit Nam thi k vn hnh phi quy lut v hu nh khng c ng lc lu di, trc tip v lin tc pht trin. Hay ni cch khc, khng th c nn tng hay iu kin c bn l th trng vi trung tm l tng tc cung- cu vn dng l thuyt chu k kinh t trong iu kin nn kinh t k hoch ho mnh lnh.

Tuy nhin, mt chnh sch qun l nh nc t khi kho st, xy dng, c ban hnh n khi c hiu lc v ht hiu lc thay th bng chnh sch mi cng c tnh chu k gm giai on kho st, xy dng chnh sch, a chnh sch vo thc hin, hiu lc v hiu qu cao nht, hiu lc v hiu qu suy gim v suy thoi. (xem Hnh 11) n v o thi gian ca chu k chnh sch c th tnh theo thng, qu, na nm, hng nm hoc nhim k 3-5 nm. C nhng chnh sch pht huy tc dng trong thi gian hng chc nm nh chnh sch ci cch gio dc hoc chnh sch pht trin nng nghipTnh chu k ca chnh sch c th hin mc tc ng theo mc tiu ca chng. Khi chnh sch ht tc ng, n c th b thay th bng chnh sch khc hu hiu hn hoc chnh sch c c sa i hoc b sung cho ph hp vi iu kin pht trin mi. Qu trnh i mi chnh sch gn vi qu trnh i mi kinh t, kinh doanh v cng ngh do chnh sch l sn phm ch quan ca cc nh hoch nh chnh sch i vi s vn ng ca thc t khch quan l trng thi kinh t, tnh hnh kinh doanh v kh nng pht trin cng ngh.

Hnh 11: Chu k chnh sch qun l nh nc

Ngun: Gio trnh qun l nh nc v kinh t

T khi chuyn sang nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha, vng tun hon kinh t (Hnh 4) bt u pht huy tc dng v l thuyt chu k kinh t c nn tng vn ng. Trong giai on 1990-2011, GDP ca Vit Nam bin ng gn nh mang tnh chu k khong 11 nm vi hai trng thi nh l 9.5% nm 1995 v 8.3% vo nm 2007. Hai y ca chu k ny l 4.3% nm 1999 v 4,5% nm 2009. (Hnh 12) iu ny cho thy nn kinh t Vit Nam vn ng theo chu k v iu ny gn vi chu k ca cc cuc khng hong khu vc v th gii nm 1997 v 2008 nhng c tr nht nh. iu ny cn cho thy qu trnh hi nhp vo nn kinh t ton cu v th trng tan cu ca nn kinh t Vit Nam mi trong giai on u v mc tng thch gia s vn ng ca nn kinh t Vit Nam vi phn cn li ca th gii cha cao. Nm 1985-1986, Vit Nam cng b ri vo khng hong kinh t- x hi gy gt nh nhn nh ca i hi VII. Khng hong ti chnh- tin t khu vc v th gii cng din ra mang tnh chu k nh C. Mc d bo cch y trn 150 nm v khong cch gia hai cuc khng hong tng chng nh c sp t trc l 11 nm. Theo l- gich khch quan v chu k vn ng nh vy, c th d bo v kh nng xy ra mt cuc khng hong kinh t hay mt cuc suy thoi v kinh t, ti chnh hoc tin t th gii vo nm 2018-2019, v tip theo l 2029-2030cng nh cc chu k sau . Do iu kin kinh t v kinh doanh thay i cng nh do tc ng ca cc chnh sch v bin php kim sot, iu chnh c ch ch ca nh nc, chu k kinh t v kinh doanh c th thay i theo hng rt ngn hoc ko di cng nh s bc l theo hng a dng hn. Khi d bo c kh nng xy ra cc cuc khng hong nh vy, s c c ch bo ng v cc gii php chng khng hong m thc cht l chng chu k c th trin khai ngn chn kp thi hoc phng nga t xa. Vai tr ca Chnh ph c cao trong qu trnh khc phc tnh chu k ca nn kinh t.

Hnh 12: Tng trng GDP ca Vit Nam giai on 1990-2011

Ngun: Tng cc Thng k

Bn cnh tng trng GDP, tng trng tn dng Vit Nam cng c dng chu k mc d khng r nh tng trng GDP. Gia tng trng GDP v tng trng tn dng gn nh c mi quan h tng quan. Tng trng tn dng cao ca Vit Nam dn n tng trng GDP cao mc d im nh v y ca hai tham s ny lch nhau v thi gian. S lch nhau c th do tr ca cc chnh sch, cng c v bin php p dng khi vn hnh trong thc tin cng nh do cht lng ca s liu bo co tin cy cha cao. (xem Hnh 13)

Hnh 13: Tng trng tn dng Vit Nam giai on 2001-2012

Ngun: Ngn hng Nh nc

Nu xem xt thm ch s CPI trong giai on 2001-2012 (xem Hnh 14) cng kh c th nhn dng c tnh chu k theo dng hnh sin ca n v khong thi gian xem xt ngn v khng phi ch s no cng bc l mt cch c th. Ch s CPI

thng tnh theo thng, qu, na nm hoc nm. Do , c th xem xt s thay i ca ch s ny gn vi s thay i ca tng trng tn dng s ph hp hn. Vic s dng cch tip cn chu k kh c th ph hp vi ch s trong thi gian kho st cha di kt lun. V th dy s quan st cn thu thp v x l trong khong thi gian di.

Hnh 14: Ch s CPI ca Vit Nam giai on 2001-2012

Ngun: Tng cc Thng k Nu xem xt bin ng ca t gi hi oi gia ng USD/VND c th thy s bin ng trong ngn hn ca c t

gi giao dch chnh thc v t gi th trng t do khng tht st v cht ch nh tnh chu k kinh t hay khng hong (xem Hnh 15). V th, cn nhn thc tnh chu k ca s bin ng t gi l mt phm tr c tnh c th do tc ng ca cc yu t tm l kh ln v vic phn tch k thut lun c gi tr tc thi ch khng phi lu di. Bn cnh , cn trit s dng cc cng c phn tch k thut hoc cc m hnh m phng nghin cu s bin ng tnh chu k v d bo s bin ng ca t gi hi oi gia USD v VND. S bin ng ny tr nn dy c hn so vi nhng bin ng trong chu k kinh t hoc chu k kinh doanh.

Hnh 15: Bin ng t gi ng USD/VND thng 1/2012-1/2013

Ngun: Ngn hng Nh nc

i vi cc doanh nghip, chu k kinh doanh ca doanh nghip s gn vi chu k kinh t v c th gia chu k kinh t v chu k kinh doanh c mi quan h tng quan nht nh. Chng hn, cuc khng hong ti chnh v suy gim kinh t ton cu lm ng ca, thu hp sn xut v ph sn trn 100 ngn doanh nghip Vit Nam tnh n u nm 2013 cho thy chu k kinh doanh ca doanh nghip chu tc ng rt ln ca chu k kinh t hay chu k khng hong. Nu chu k khng hong 10 nm th nm 2013 l nm chm y ca chu k. Sau khi chm y, nn kinh t s phc hi v chun b pht trin t nh trong giai on tip theo t 2,5- 3 nm nh l vic thc hin mt na chu k vn ng. Tuy nhin, chu k sng ca sn phm v dch v s khc nhau vi cc loi mt hng cng nh cc loi dch v trn th trng. Cc loi hng ho nh qun o s c chu k theo ma v, cc sn phm thi trang c chu k thay i nhanh chng theo xu hng tiu dng ca tng tng lp trong x hi, cc sn phm nh vt liu xy dng c chu sng di hn v ph thuc vo kh nng a ra cc loi vt liu mi thay th trong khi mt hng phn mm c chu k sng ngn nht do cnh tranh gt gt bng tr tu cng nh s ti u ca cc tnh nng do chng mang liC bao nhiu loi sn phm, dch v s c by nhiu dng chu k sng ca chng. Mi doanh nghip c k hoch a sn phm ra th trng v kt thc c ch ch hoc khng c ch ch s tn ti ca n, chu k sng vn c th ko di khi a sn phm sang th trng mi hoc a sn phm mi vo th trng hin c. Cc phn ng i vi chu k sn phm thng ngn hn so vi chu k kinh t hay chu k kinh doanh.

C th thy s khc nhau ng k ca dng ca chu k sng sn phm qun o mc tm, qun o c bn v qun o thi trang theo ma. Qun o c bn c chu k sng gn nh khng i v nhu cu mc l nhu cu c bn cho nn ng biu din dng ca chu k ny l mt ng nm ngang. Qun o mc theo ma c chu k sng di hn so vi qun o mc tm hoc loi qun o ch dng mt ln. Mi loi sn phm c dng chu k sng c th. (xem Hnh 16) Cc doanh nghip Vit Nam c bit doanh nghip c vn u t nc ngoi thng theo di k lng chu k sn phm ca h v i th trn th trng thng qua b phn marketing cho nn cc phn ng vi tnh chu k ca sn phm trn th trng rt c hiu qu. V d, hng Hon-a rt thnh cng trn th trng Vit Nam trong vn dng l thuyt chu k bng vic lc hu c mc ch cc loi xe my. y l hng xe my ang gi v tr dn u trn th trng Vit Nam v l tp on ln th 4 th gii theo phn hng nm 2012. Hoc cc hng in thoi, my tnh, cng ty gia cng phn mm hoc cc thit b x l thng tin khc thng xuyn a ra cc sn phm mi da trn nn tng cng ngh mi lm thay i chu k sng ca sn phm v theo lm thay i chu k kinh t nhng mc nht nh. Cc doanh nghip c vn u t nc ngoi c pht trin trong nn kinh t th trng t do cho nn h quen vi tnh chu k kinh t v chu k sng ca sn phm so vi cc doanh nghip Vit Nam ch yu c thnh lp v pht trin trong c ch k hoch ho tp trung mnh lnh. Chnh v th, kh nng thch nghi vi tnh chu k cng nh s dng cc bin php lc hu c ch ch theo tnh chu k ca sn phm c thc hin nhm m rng th trng c trong nc v nc ngoi cng nh tm kim cc th trng mi.

Hnh 16: V d mt s dng khc nhau ca chu k sng sn phm Vit Nam

Ngun: P. Kotler, Marketing cn bn

0.0%

2.0%

4.0%

6.0%

8.0%

10.0%

12.0%

14.0%

16.0%

18.0%

20.0%

2001200320052007 2009 2011

0.79%

4.04%

3.01%

9.67%

8.71%

6.57%

12.75%

19.87%

6.52%

11.75%

18.13%

6.81

%

CPI (2001-2012)

Theo cch xem xt trn, k t khi chuyn nn kinh t sang c ch th trng, m ca v hi nhp quc t, nn kinh t Vit Nam dn dn vn hnh theo chu k ca nn kinh t th trng ton cu v cc doanh nghip quan tm nhiu hn n chu k sng ca sn phm, dch v. Qu trnh cnh tranh v o thi ln nhau lm cho chu k sng ca sn phm Vit Nam tun theo quy lut th trng. Tuy nhin, s vn dng l thuyt ny vo thc tin cha nhiu c t gc hoch nh chnh sch v chin lc kinh doanh ca doanh nghip. Qun tnh s dng cc cng c v bin php mang tnh mnh lnh hnh chnh v cc bin php can thip khc ca chnh ph vo th trng theo kiu t duy k hoch ho tp trung vn cn c nhng nh hng nht nh n vic pht huy tc dng ca tnh chu k. Cc doanh nghip c bit doanh nghip nh nc vn cn tm l trng ch v s h tr ca nh nc. Qun tnh trong x l cc vn x hi cng l mt kha cnh phn nh tnh chu k trong nhn thc giai on tr tr hay thiu nng ng v sng to v n ang nui dng mt chu k vn ng mi hay nhng t ph quan trng trc ht v nhn thc.

Mt s vn rt ra L thuyt chu k kinh t v kinh doanh t nn tng phng php lun phn tch, nh gi cc hin tng kinh t v kinh

doanh mt cch h thng trong nn kinh t th trng. L thuyt ny thu ht s quan tm ca nhiu nh kinh t v c th hnh thnh trng phi chu k trong phn tch, nh gi cc hin tng kinh t. N c th c vn dng c cp hoch nh chnh sch pht trin quc gia v khu vc, quc t cng nh chin lc kinh doanh ca doanh nghip thuc cc loi quy m. vn dng c hiu qu l thuyt ny, cn to ra nhng iu kin nht nh. Vic vn dng n trong iu kin Vit Nam cn ch nhng kha cnh sau y:

Th nht, chu k kinh t hay kinh doanh thng c di kh ln vo khong 8-12 nm cho nn cc quan st theo thi gian phi bo m khong thi gian ln mi c th thy ht tnh chu k ca n. Cc quan st ny ko di hng chc nm thm ch hng trm nm. Theo , phng php chui thi gian di hn cn c quan tm cao nht c khai thc m phng v nhn dng trng thi kinh t v kinh doanh. Cc loi d liu phn nh trng thi chu k ca mt hin tng kinh t v kinh doanh cn c thu thp, x l, lu tr ph hp to c s xuyn sut trong phn tch tnh chu k. Cc phn tch chu k kinh t mang c im ca phn tch c bn, di hn cho nn i hi s nht qun cao nht cch tip cn trnh sai lch trong nh gi hoc d b thay i quan im khi c nhng lc cn hoc thun li nht thi. y l u th ni tri ca cch tip cn chu k kinh t v kinh doanh so vi cc cch tip cn khc. i vi Vit Nam, cc chu k chnh sch ca Vit Nam gn vi mt nhim k 3-5 nm cho nn cn c nhiu chu k chnh sch lin tc kt ni vi nhau mi thy c tnh cht chu k kinh t hay kinh doanh y ca n. T mi c th vn dng chnh sch ph hp vo tng iu kin hay hon cnh t nc c th thm chiis i vi tng ngnh, vng, a phng, doanh nghip...Khi tip cn hoch nh chin lc v chnh sch theo quan im chu k, cn nhn nhn chng trong mt khong thi gian di nh 5-10 nm vi tm nhn 30-50 nm thm ch xa hn mi tn dng ht u th ca n. Theo trit hc Phng ng, tm nhn ny c th to kh nng tch lu nhng thay i v lng to ra c nhng thay i c bn v cht lng hay nhng i bin - chuyn bin to ln v c bn trong x hi. Thc t cho thy, phng thc hoch nh chin lc pht trin kinh t- x hi ca Trung Quc thng ko di 40-50 nm thm ch 100 nm c lin quan n nhiu chu k kinh t. Chng hn, nh t tng ng Tiu Bnh (Trung Quc) khng nh thi k qu ln ch ngha x hi ca Trung Quc ko di 100 nm tnh t nm ginh c c lp1949 n nm 2049. n thi im hin nay (nm 2013), ngha l sau 64 nm, Trung Quc vn tip tc t tng v cn tip tc khng nh Trung Quc s tr thnh nc cng nghip pht trin (tng ng vi mt nc x hi ch ngha pht trin) vo nm 2050, thm ch c th tr thnh nn kinh t ln nht th gii. Vit Nam cng c chin lc cng nghip ho, hin i ho a t nc v c bn tr thnh nc cng nghip theo hng hin i vo nm 2020 v nc cng nghip hin i vo nm 2030.

Th hai, chu k sn phm thng ngn hn so vi chu k kinh t do cnh tranh gy gt, i mi cng ngh nhanh chng cho nn cn thc hin vic phn tch k thut cn k, chi tit v mang tnh chuyn nghip ho cao vn dng ph hp. Do , cn c cc m hnh thc chng ph hp vn dng vo vic xy dng v p dng m hnh chu k sn phm ti u. Vic s dng cc m hnh phn tch ngn hn hoc m hnh phn ng tc thi l cn thit tng tnh thch nghi cao, cho nn, cc cng c kho st th trng xy dng gii php cn c vn dng ph hp. y cng l iu kin pht trin khoa hc v m hnh v cng c phn tch, d bo kinh t v kinh doanh c cc c s o to v cc doanh nghip quan tm. Doanh nghip nhn thc c tnh chu k ca sn phm c th ko di hoc rt ngn chu k ngha l c th chinh phc c tnh chu k theo hng c li. Cc phn tch k thut chu k kinh doanh nn c kt hp vi cc phn tch c bn v chu k kinh t hnh thnh chnh sch v chin lc c tnh kh thi cao nht. Trong , chu k sn phm nn rt ngn hn so vi chu k kinh t trnh tnh trng sn phm b suy gim ng k v th trn th trng nhng cha c sn phm mi thay th do bm st ng thi ca chu k kinh t. Khi nhn dng ng chu k kinh t hoc chu k kinh doanh, cc doanh nghip c th thc hin u t pht trin cc sn phm v dch v mang tnh n u ph hp. Chng hn, khi nhn dng trng thi kinh t ang giai on phc hi, vic doanh nghip chun b sn phm mi a ra th trng l cn thit gn vi vic xy dng cc d n u t n u c hi.

Th ba, tnh chu k kinh t v kinh doanh mt mt, cho thy tnh lin tc ca qu trnh vn ng vn l thuc tnh ca th gii vt cht; mt khc, cho thy tnh giai on hay s phn k ca s vn ng . Mi kha cnh cho thy trng thi ca s vn ng nhng gc nht nh. Gc th nht lm bc l tnh khi qut cao nht v trng thi vn ng ca thc th. y l cn c hnh thnh v pht trin quan im ton din v tng th ca chnh sch. Gc th hai cho thy yu t ni tri trong mt giai on hay thi k pht trin. N to cn c xy dng cc mc tiu u tin trong tng giai on phn k hay l trnh vn hnh cng nh bc i c th. Chnh v th, cn kt hp c hai cch tip cn ny va bo m tnh h thng, va bo m tnh b phn v yu t ct li ca s vn ng, c hai trng thi ny lun b sung cho nhau. Tnh chu k cn l nn tng ca nhng cch tip cn s vn ng v kinh t v kinh doanh cc gc khc nhau nhng vn bo m tnh thng nht ni ti ca n. Cc

k hoch pht trin kinh t- x hi quc gia hay cc chin lc pht trin kinh doanh theo giai on ca cc doanh nghip nn gn vi tnh chu k tn dng trit c hi cng nh gim thiu nhng thch thc.

Th t, cn ch n tnh chu k phi sinh hay cc bc l khc v tnh chu k mang tnh b mt tng bc i su phn tch, tm kim chu k thc cht, thc hin d bo chnh sch v kinh doanh ph hp, bo m tin cy cao. iu ny c gi tr khng ch i vi s pht trin quc gia m cn i vi s vn hnh doanh nghip. Tnh chu k kinh t l mt phm tr tng hp v c ni dung kh rng, hm cha nhiu chu k mang tnh b phn ca cc tham s hay kha cnh c th, mi tham s hay kha cnh mang tnh cc b li c tnh chu k c th nh chu k vic lm, cng ngh, vn, tin t, li sut... Cc phn tch chu k cc b gp phn lm r chu k vn ng ca c nn kinh t nh mt th thng nht. Chng hn, nhng thay i mang tnh t ph trong chu k cng ngh vi s xut hin lin tc cng ngh cao c th dn n mt nn kinh t c nng sut, hiu qu v kh nng cnh tranh cao. y l yu t lm rt ngn chu k kinh t nhng c kh nng dn n nhng thay i rt ln trong bin dao ng hay chu k dao ng m chng c th c gi l nhng c sc i vi nn kinh t. C th phn tch nguyn nhn ca tnh chu k kinh t v kinh doanh da trn phn tch s vn ng ca chu k cng ngh- s khi u c bn ca mi thay i.

Th nm, cn ch ng, tch cc khai thc kinh nghim tn dng tc ng ca m hnh v chu k kinh doanh ca cc nc lm bi hc tham chiu i vi Vit Nam nhm a ra cc chnh sch hoc chin lc c hiu qu v hiu nng cao nht c bit l cc nc c nn kinh t th trng pht trin. iu ny cn c thc hin cng vi vic tng kt, h thng ho cc vn l thuyt chu k kinh t v kinh doanh mt cch y nghin cu, hc tp v vn dng vo hoch nh chnh sch pht trin kinh t- x hi quc gia, a ra nhng d bo ph hp v hoch nh chnh sch pht trin ngnh cng nh chin lc ca doanh nghip trong tm nhn di hn theo hng c li nht. Hn na, qu trnh iu hnh cng cn coi trng tnh chu k trnh a ra cc chnh sch, cng c, bin php duy ch lm lng ph ngun lc nhng khng t c mc ch t ra. Khoa hc pht trin cc cng c phn tch, pht hin v khai thc tnh chu k cn c coi trng u t pht trin nhiu hn.

Th su, cn thn trng i vi vic vn dng l thuyt chu k kinh t v kinh doanh v l thuyt ny mang tnh x hi ln ngha l thng qua nhn thc v hnh ng ca con ngi, cho nn cn ch n kh nng b lch chun, tr hoc nhng bin dng trong vn dng cng nh cc ngoi l khc dn n s nghi ng nhng gi tr nn tng ca l thuyt. Hn na, tnh chu k kinh t v kinh doanh l mt qu trnh khch quan c nhn thc thng qua li ch, tm nhn, quan nim ca con ngi vi quan nim chun tc, thc chng, hay cc gi nh mang tnh nn tng kiu trit hc phng ng v Phng Ty dn n tnh trng khng trnh khi s thin lch, mo m nht nh nu cha ni l c th c ngoi l hay trng hp c bit. Nu qu cao ngoi l hay trng hp c bit c th dn n ph nh hon ton tnh chu k kinh t v kinh doanh, v hiu ho cc tc ng c li ca n. Vic vn dng hoc pht trin l thuyt chu k kinh t v kinh doanh rt cn s cn nhc k lng, th nghim v kim nh thn trng. ng thi, cng cn gim thiu vic vn dng cng nhc, khin cng hay mang tnh cc b, ri rc lm phn tc dng mong i ca l thuyt.

Nh vy, chu k kinh t v kinh doanh khng ch l mt hin tng ph bin m cn l mt quy lut vn hnh ca cc tng tc gia cc tc nhn kinh t cng nh cc giao dch kinh doanh trong nn kinh t th trng. n v o lng chu k kinh t v chu k sng ca sn phm c s khc nhau cho nn cc phn ng i vi tng loi chu k cng khc nhau trc ht v thi gian. Cch tip cn chu k cho thy vai tr ca nh nc l va tm phng thc thch nghi vi tnh chu k kinh t va c gii php kim sot chu k vn ng ca n theo cc mc tiu k vng cng nh c th nhn thy trc trng thi tng lai ca nn kinh t hay cc chnh sch c ban hnh. Nh nc to iu kin thc y nn kinh t vn hnh theo ng bn cht ca nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha vi thuc tnh chu k ca s vn hnh cng l cch thc gim thiu s can thip khng phi lc no cng t hiu qu cao i vi s vn hnh ca nn kinh t. Cn bo m s cn bng gia tnh thch nghi vi nng lc kim sot khng trit tiu tnh chu k nhng cng khng tnh chu k gy ra s bt n qu ln i vi s vn hnh ca nn kinh t v cc giao dch kinh doanh ca doanh nghip. ng thi, cc doanh nghip cn tm gii php khai thc tc ng tch cc ca chu k kinh doanh v chu k ca sn phm d bo s vn ng ca th trng, va to li th cnh tranh, va thu li ch ph hp. Cc khon li nhun ti a ca doanh nghip, suy cho cng, l lun tm gii php t nh cao nht trong chu k sng ca sn phm cho d chu k kinh t ang v tr no hoc thi im no. Mi s iu chnh ca nh nc hay s thch nghi ca doanh nghip cng nhm bo m tnh chu k kinh t v kinh doanh vn hnh theo ng bn cht v tnh khch quan ca n.

Danh mc ti liu tham kho Definition of Cyclical Unemployment (http://www.investopedia.com/terms/c/cyclicalunemployment.asp) i hc Kinh t quc dn (1985), Trit hc Mc- Lnin. Phn duy vt bin chng v duy vt lch s. Nh in i hc Kinh t quc

dn i hc Kinh t quc dn (1985), Kinh t chnh tr Mc- Lnin. Phn t bn ch ngha. Nh in i hc Kinh t quc dn. i hc Kinh t quc dn (1995), Kinh t quc t. Nh xut bn Gio dc. Phn cc l thuyt thng mi v pht trin kinh t. i hc Kinh t quc dn (2012) Kinh t hc v m v Kinh t hc vi m. Nh xut bn i hc Kinh t quc dn ng Cng sn Trung Quc, Vn kin i hi ng Cng sn Trung Quc ln th XV. Nh xut bn Chnh tr quc gia. ng Cng sn Vit Nam (2011), Vn kin i hi ng ln th XI, Nh xut bn Chnh tr quc gia. Hicks's Trade Cycle (http://cruel.org/econthought/essays/multacc/hicksacc.html) Keyens, J.M., L thuyt chung v li sut, tin t v vic lm. Sch dch ca i hc Kinh t quc dn, 1998. Kotler, P. (1998), Marketing cn bn, Sch dch ca Nh xut bn Thng k. Mankiw, G. ,(1997), Kinh t hc, Bn dch ca i hc Kinh t quc dn Nhm nghin cu ca i hc tng hp Harvard (1992), Vit Nam ci cch theo hng rng bay, Bn dch ca Nh xut bn

Chnh tr quc gia.

Schumpeter, J., (1939) Business Cycle, McGraw Hill Book Company.