Chng 1 CHUYN GI I. L thuyt 1. Khi nim: Chuyn gi c hiu l vic thc
hin chnh sch gi i vi hng ha, dch v v ti sn c chuyn dch gia cc thnh
vin trong tp on qua bin gii khng theo gi th trng nhm ti thiu ha s
thu ca cc cng ty a quc gia (Multi Nations Company) trn ton cu. 2.
Nguyn nhn: 2.1 T bn trong c mt hnh nh p v tnh hnh ti chnh trc cc c
ng v cc bn hu quan khc. Trong mt s trng hp khi MNC phm phi cc sai
lm trong k hoch kinh doanh, sai lm trong vic nghin cu v a sn phm mi
vo th trng, cc chi ph qung co, qung b sn phm qu cao v hu qu l tnh
trng thua l ca MNC ti chnh quc hay ca cc cng ty thnh vin trn cc quc
gia khc. V th, c mt hnh nh p v tnh hnh ti chnh trc cc c ng v cc bn
hu quan khc, th chuyn gi l mt gii php c th thc hin c trn. Chuyn gi
gip cc MNC chia s vic thua l vi cc thnh vin, nh vy cc khon thu phi
np gim xung v tnh hnh kinh doanh tr nn sng sa hn mt cch gi to vi
phm php lut cc quc gia. Chim lnh c th trng l mt trong nhng tham vng
ca cc MNC. Nhng lm c iu , MNC phi nh bt c cc i th ca mnh, ng thi
chim ton b quyn kim sot v quyn s hu cng ty. MNC thc hin vic ny bng
cch tng cng cc hot ng qung co, qung b sn phm trong giai on mi thm
nhp th trng, lm cho MNC b l nng v ko di. Bng ngun lc ti chnh di do
ca mnh, cc MNC thc hin hnh vi chuyn gi bt hp php ko di tnh trng
thua l nhm chim ly quyn kim sot v quyn qun l cng ty. Ti t hn l y cc
i tc ra khi hot ng kinh doanh v chim ton b quyn kim sot cng nh s hu
cng ty. Sau khi chim lnh c th trng, cc MNC thc hin nng gi sn phm b
p cho phn l lc trc. Tnh trng ny thng thy cc nc ang pht trin nh Vit
Nam, khi m trnh qun l cn nhiu yu km. Ngoi ra, cc MNC cn thc hin vic
chuyn gi nhm gim thiu ri ro khi giao dch cc sn phm v dch v c tnh c
th cao, c quyn v tnh bo mt cao nh trong cc ngnh cng ngh thng tin,
cng ngh sinh hc, du kh, y dc
2.2 T bn ngoi 2.2.1 Thu: Hin nay chnh sch thu gia cc quc gia c s
chnh lch rt ln, chnh v iu to mi trng thun li MNC thc hin hnh vi
chuyn gi. C rt nhiu quc gia ban hnh mt chnh sch thu v cng u i nhm
thu ht dng vn quc t chy vo nc mnh, c bit mt s quc gia th mc thu p
dng l v cng thp thng c gi l thin ng thu, trong khi th cc quc gia cn
li nh mc thu sut tng i cao. C th nh sau: Thu TNDN Bahamas Bahrain
Bermuda Macau Hng Kng 0% 0% 0% 12% 16.5% Trung quc Vit Nam Anh n M
25% 25% 28% 33.99% 40%
(Ngun: KPMGs Corporate and Indirect Tax Rate Survey 2009) Vi mc
tiu ti a ha li nhun ca mnh, cc MNC lun tm kim mt li th t thu sut
thu TNDN ca cc quc gia c mc thu sut khc nhau bng cc hnh vi chuyn
gi. Cc th thut thng s dng l nng gi mua u vo cc nguyn vt liu, hng ha
v nh gi bn ra hay gi xut khu thp ti cc cng ty con ng ti cc quc gia
c thu sut thu TNDN cao. Nh vy, cc MNC chuyn mt phn li nhun t quc
gia c thu sut thu TNDN cao sang quc gia c thu sut thu TNDN thp, nh
th cc MNC thc hin c mc tiu ti a ha li nhun ca mnh. Ni tm li, s khc
bit v thu sut thu TNDN l ng c ln thc y chuyn gi. 2.2.2.T gi: Vi mc
tiu bo ton vn ban u theo nguyn t, MNC rt vn u t quc gia m h k vng
vo vic ng tin nc s yu i trong tng lai. Nh vy lc ny ngoi li nhun thu
c, MNC cn thu c mt khon li nhun chnh lch do s bin ng c li v t gi.
2.2.3.Hot ng lin doanh lin kt: Nhm tng cng t l vn gp trong hot ng
lin doanh lin kt, MNC nh gi tht cao cc yu t u vo t cng ty m nm quyn
qun l. 2.2.4.Lm pht:
MNC s tin hnh chuyn gi cc nc c t l lm pht cao bo ton s vn u t v
li nhun trong iu kin ng tin nc ang u t b mt gi. 2.2.5.Tnh hnh kinh
t - chnh tr: MNC s thc hin chuyn gi chng li cc tc ng bt li ca cc
chnh sch kinh t nc ang u t, mt khc hot ng chuyn gi lm gim cc khon
li dn n gim p lc i tng lng ca lc lng lao ng. 2.2.6.u i ca cc quc
gia: Li dng s u i m cc quc gia a ra trong chnh sch ku gi u t ca nc
mnh, MNC xem cng ty con t ti cc quc gia ny nh mt ni tp trung ton b
li nhun ca MNC, thc hin hnh vi chuyn gi li hu qu xu cho nc tip nhn
u t.3. Cc k thut chuyn gi quc t:
Ty vo hon cnh kinh doanh khc nhau m cc MNC s dng cc bin php khc
nhau thc hin chuyn gi nhm ti a ha li nhun trn phm vi ton cu. 3.1
Chuyn gi thng qua hnh thc nng cao gi tr ti sn gp vn u t di dng lin
doanh: vic nng gi tr ti sn ng gp s lm cho phn vn gp ca bn pha c nng
gi tr gp vn tng, nh , s chi phi trong cc quyt nh lin quan n hot dng
ca d n lin doanh s gia tng v mc li c chia s tng. Ngoi ra, khi d n
kt thc hot ng th t l tr gi ti sn c chia cao hn. i vi cc cng ty c
100% vn u t nc ngoi th vic nng ti sn gp vn s gip h tng mc khu hao
trch hng nm, lm tng chi ph u vo. Vic tng mc khu hao ti sn c nh s
gip ch u t: Nhanh hon vn u t c nh, nh gim thiu ri ro u t. Gim mc
thu TNDN phi ng cho nc tip nhn u t
3.2 Chuyn gi bng cch nng khng tr gi cng ngh, thng hiu(ti sn v
hnh) Vic nh gi chnh xc c ti sn v hnh ca cc nh u t ht sc kh, li dng
vic ny m cc MNC ch thi phng phn gp vn bng thng hiu, cng thc pha ch,
chuyn giao cng ngh nhm tng phn gp vn ca mnh ln. Mt s trng hp pha gp
vn bn ti sn v hnh c xut trnh
gy chng nhn ca cng ty kim ton nhng tin cy, trung thc ca cc giy
chng nhn ny rt kh kim nh. 3.3 Nhp khu nguyn vt liu t cng ty m nc
ngoi, hoc t cng ty i tc trong lin doanh vi gi cao y l hnh thc chuyn
mt phn li nhun ra nc ngoi thng qua vic thanh ton tin hng nhp khu.
Ngoi ra, vic mua hng nhp khu vi gi t lm chi ph sn xut tng, dn ti li
nhun chu thu TNDN gim. 3.4 Chuyn gi thng qua hnh thc nng chi ph cc
n v hnh chnh v qun l Cc cng ty m thng s dng cc hp ng t vn hay thu
trung gian. Mt s i tc lin doanh cn b p nhn chuyn gia vi chi ph rt
cao nhng hiu qu li thp. Chi ph ny pha lin doanh nc ch nh gnh chu.
Mt s cng ty thu ngi qun l doanh nghip FDI vi lng cao, ngoi ra cn
phi tr mt khon tin ln cho cng ty nc ngoi cung cp nh qun l. mt s
trng hp cng c hin tng chuyn gi khu ny khi cng ty cung cp ngun nhn
lc cng l cng ty con ca cng mt tp on. Mt s trng hp cn thc hin chuyn
gi thng qua hnh thc o to nc ngoi: c chuyn vin, cng nhn sang hc tp,
thc tp ti cng ty m vi chi ph cao. Mt hnh thc chuyn gi ca cng ty c
vn FDI l tr lng, chi ph cho chuyn gia t vn c gi n t cng ty m. Loi
hnh t vn ny rt kh xc nh s lng v cht lng xc nh chi ph cao hay thp.
Li dng iu ny, nhiu cng ty FDI thc hin hnh vi chuyn gi m thc cht l
chuyn li nhun v nc di danh ngha l ph dch v t vn. 3.5 Thc hin chuyn
gi thng qua vic iu tit gi mua bn hng ha Khi thu nhp khu cao th cng
ty m bn nguyn liu, hng ha vi gi thp nhm trnh np thu nhp khu nhiu.
Trong trng hp ny, cng ty m s tng cng hot ng t vn, hun luyn, h tr
tip th vi gi cao b p li hoc mua li sn phm vi gi thp. i vi hng ha
nhp khu m thu sut thp, th cng ty k hp ng nhp khu vi gi cao nhm nng
chi ph trnh thu. 3.6 Chuyn gi thng qua hnh thc ti tr bng nghip v
vay t cng ty m Bng hnh thc ny, cc cng ty con to ra c cu vn v ngun
vn bt hp l nh dng ngun vn vay t cng ty m ti tr cho ti sn c nh v ti
sn u t di hn m khng tng vn gp v vn ch
s hu nhm y chi ph hot ng ti chnh ln cao nh chi ph chnh lch t gi,
chi ph li vay v chuyn mt phn li nhun v nc di dng li vay, chi ph bo
lnh vay vn trnh thu, trnh l do chnh lch t gi v sau.3.7 Chuyn gi
thng cc trung tm ti to ha n
Trung tm ti to ha n ng vai tr ngi trung gian gia cng ty m v cc
cng ty con. Hng ha trn chng t ha n th c bn t cng ty ni sn xut hng
ha qua trung tm ti to ha n v sau th trung tm ny li bn li cho cng ty
phn phi bng cch xut ha n v chng t km theo. Thng qua vic ny s nh v
li loi ngoi t ca c n v sn xut v trung tm ti to ha n. Nhng trn thc
t, hng ha c chuyn giao trc tip t cng ty sn xut qua thng cng ty phn
phi m khng qua trung tm ti to ha n. Hnh thc ny thng xy ra trong
ngnh dc phm. 4. Tc ng ca chuyn gi:
4.1 i vi MNCs: Tc ng tch cc
c hng li t chnh sch u i u t (nh thu sut, lnh vc u t) to iu kin
cho cc MNC d dng trong vic thc hin gim thiu trch nhim quc gia MNC
ang u t. Thc hin chuyn gi, cc MNC s bo ton c ngun vn u t, nhanh
chng c c dng ngn lu cho cc c hi u t khc. Thc hin chuyn gi s gip cc
MNC nhanh chng chim lnh th trng cc nc ang u t.-
Tc ng tiu cc
Nu b cc quc gia pht hin v thc hin ch ti th cc MNC phi chu mt
khon pht rt ln, b rt giy php kinh doanh ti quc gia hoc nh hng nghim
trng trn thng trng quc t dn ti s ch nhiu v cht ch hn ca cc c quan
thu nhng nc MNC i u t sau . 4.2 i vi cc quc gia tip nhn dng vn u
t-
Tc ng tch cc:
Khi c hot ng chuyn gi ngc, do nc thu ht u t c mc thu thu nhpthp
lm tng thu nhp cho nc tip nhn vn. Tc ng tiu cc:
C cu vn ca nn kinh t quc gia tip nhn vn s b t ngt thay i do vic
thc hin hnh vi chuyn gi ca cc MNC lm cc lung vn chy vo nhanh mnh,
sau li c xu hng chy ra trong thi gian ngn. Hu qu l to ra mt bc
tranh kinh t b sai lch cc quc gia ny trong cc thi k khc nhau. i vi
cc quc gia c coi l thin ng v thu, h l ngi c hng li t hot ng chuyn
gi trong ngn hn, nhng trong di hn, h phi ng u vi cc kh khn ti chnh
khi cc MNC thoi vn do cc thu nhp khng bn vng trc y trong ngn hn
khng phn nh chnh xc sc mnh ca nn kinh t. Vi vic thc hin hnh vi
chuyn gi v thao tng th trng, chnh ph cc nc tip nhn u t s kh khn hn
trong vic hoch nh chnh sch iu tit nn kinh t v m v kh khn trong vic
thc y cc ngnh sn xut trong nc pht trin. Hot ng chuyn gi s ph v cn
cn thanh ton quc t v cc k hoch kinh t ca cc quc gia tip nhn u t,
chnh v th nu khng kim sot tt s d dn ti l thuc vo nn kinh t ca chnh
quc, v lu di c th dn ti l thuc v chnh tr. 4.3 i vi cc quc gia xut
khu u t-
Tc ng tch cc:
Nc xut khu vn thu c ngoi t nhiu hn nh gp phn ci thin cn cn thng
mi, cn cn thanh ton quc t. S hot ng ca cc cng ty m tt hn v hnh thc
th cng tc ng tt hn n hiu qu kinh t x hi: ng gp nhiu thu hn cho nh
nc, tc ng tt ti tng trng GNP ca nc xut khu vn u t.-
Tc ng tiu cc:
Nu thu sut cc quc gia tip nhn u t thp hn thu sut chnh quc, s lm
cho cc nc xut khu u t b mt cn i trong k hoch thu ca nc ny do vic
tht thu mt khon thu nhp t thu. Mc tiu qun l nn kinh t v m cc quc
gia ny s gp mt s kh khn nht nh do vic cc dng vn u t dch chuyn khng
theo mun qun l ca chnh ph. II. Thc trng chuyn gi: 1. Tnh hnh
chung:
S chnh lch ln v thu gia cc quc gia cng vi tm nh hng v cng to ln
ca cc MNC khin chuyn gi tr thnh vn nn ca cc quc gia trn th gii. iu
ny c th hin r qua cc s liu sau: - Cc quc gia lm ni tr n thu chim
1,2% dn s th gii nhng tp trung ti 26% ti sn v
31% li nhun rng ca cc tp on a quc gia ca M (Hines v Rice, 1994).
Mi nm c khong 200.000 cng ty mi c thnh lp ti y v con s tch ly ln n
hn 3 triu cng ty (Baker, 2005). - Khong 3.600 cng ty ln ca M t ni
tr n ti qun o Virgin v Barbados (Rugman, 2000, pp. 22-23). - Thng k
lin bang c tnh rng, gia nm 1990 v nm 1995, ln n 400 t vn c th c a
ra khi Nga vo M, Anh, Cyprus, Thy S, H Lan v an Mch (Tikhomirov,
1997). - Ngi ta c tnh rng 11.500 t USD ti sn ra nc ngoi c tr ti ni
tr n Observer, ngy 27 Thng Ba nm 2005). - Nghin cu ca Christain Aid
thng 5/2008 cho thy rng 60 t USD tin thu vic chuyn giao tin v hng
ha . T nhng s liu trn cho ta thy, chnh hot ng chuyn gi lm cho nn
kinh t th gii hng nm b thit hi nng. Do , vic ban hnh cc bin php nhm
ngn chn hnh vi chuyn gi tr thnh u tin hng u trong chnh sch ca nhiu
quc gia.2. Cc trng hp chuyn gi c th trn Th gii
thu (The
bin mt t
2.1 Google i bn doanh ca Google ti cc th trng ngoi M c t ti
trung tm th Dublin ca Ireland. Nm 2009, ta nh vn phng l ni lm vic
ca 2.000 nhn vin Google ny, c cho l ni ng gp 88% vo doanh thu 12,5
t USD ti th trng nc ngoi ca hng ny. Tuy nhin, phn ln s li nhun t
doanh thu ny c gi gm sang thin ng thu Bermuda. gim s thu phi ng th
trng ngoi M, Google vn dng mt c ch php l phc tp. Cch lm ny gip cng
ty tit kim c 3,1 t USD tin thu l ra phi ng t nm 2007 ti nay, ng thi
lm gia tng li nhun gp ca nm 2009 thm 26%.
Mc d nhiu cng ty a quc gia khc cng c cch n thu tng t, Google
thnh cng hn khi y c mc thu sut thu thu nhp doanh nghip thc t xung
thp hn so vi nhiu cng ty ngang tm khc trong lnh vc cng ngh. T nm
2007 ti nay, thu sut thc t m Google phi chu th trng nc ngoi ch l
2,4%. Trong khi , theo bo co ca cc cng ty, Apple, Oracle, Microsoft
v IBM - nhng doanh nghip cng Google hp thnh nhm 5 cng ty c gi tr vn
ha ln nht trn th trng chng khon M - chu mc thu sut dao ng trong
khong 4,5%-25,8% trong thi k 2007-2009 ti cc th trng ngoi M. iu ng
ni l mc thu sut thc t ca Google rt thp. Trong khi , Google hot ng
khp th gii, m ch yu l nhng quc gia thu cao, ni thu sut doanh nghip
bnh qun trn 20%. Thu sut doanh nghip Anh - th trng ln th hai ca
Google sau M l 28%, ti M l 40%. Nhng ti Bermuda, thu thu nhp l th
khng tn ti. Li nhun ca Google c gi ti qun o ny bng hai th thut m
gii lut s v thu gi l Double Irish v Dutch Sandwich. Trong trng hp
Google, hai th thut trn c vn dng nh sau: Khi mt cng ty chu u, Trung
ng hoc chu Phi mua mt qung co trn Google, s tin phi tr c gi ti chi
nhnh ca Google Dublin. Mc thu sut doanh nghip m Chnh ph Ireland t
ra l 12,5% - vo hng thp so vi nhiu quc gia chu u khc - nhng Google
vn gn nh khng phi chu thu sut ny, v li nhun ca hng m thm ri khi vn
phng Dublin - ni bo co mc li nhun trc thu cha y 1% trn doanh thu ca
nm 2008. Lut ca Ireland khin Google khng d chuyn thng li nhun ti
Bermuda m khng b nh thu cao. Do vy, Google phi i ng vng sang H Lan,
v Ireland khng nh thu cc khon tin c chuyn sang cho cc cng ty thuc
cc quc gia khc trong Lin minh chu u (EU). Mt khi tin ti H Lan,
Google c th tn dng lut thu ho phng ca quc gia ny. Chi nhnh Google
ti H Lan l Google Netherlands Holdings, vn ch l mt v s rng v khng c
mt nhn vin no, s thc hin chuyn 99,8% s tin nhn c sang Bermuda vi t
cch l tin m chi nhnh Google Dublin tr mua bn quyn s hu tr tu t
Google Ireland Holdings - mt thc th o do Google Bermuda qun l. Chi
nhnh Google Bermuda v phng din k thut l mt cng ty Ireland na c gn
cho chc nng l qun l hot ng ca Google Ireland Holdings. Cch trn thu
ny da trn hai cng ty Ireland mt cng ty (chi nhnh Google Dublin) tr
tin bn quyn s dng quyn s hu tr tu, lm pht sinh
cc chi ph nhm gim thu nhp chu thu Ireland; cng ty kia (Google
Ireland Holdings do Google Bermuda qun l) thu s tin bn quyn mt thin
ng thu nh Bermuda, nhm trnh thu Ireland. Bi vy, cch lm ny c gi l
Double Irish. Do H Lan tr thnh a im trung chuyn gia hai cng ty
Ireland trong chin thut trn thu ni trn, nn cch lm nh vy c gi l
Dutch Sandwich. Trn thc t, Google Ireland Holdings l mt thc th thuc
s hu ca hai chi nhnh Google c ban lnh o l hai lut s v mt gim c thuc
cng ty lut Conyers Dill & Pearman c vn phng kh n s Bermuda. Tt
c nhng bc i trn ca Google u hp php. Nh chin thut n thu, Google phi
ng t thu hn nc ngoi. Google ti Ireland c cp php s dng cng ngh tm
kim v qung co trc tuyn c to ra t tr s ca Google Mountain View,
California, M. Tha thun cp php ny cho php Google bo co li nhun ti
cc th trng nc ngoi l li nhun t hot ng ca Google ti Ireland, thay v
Google M - ni phn ln cc cng ngh ca Google c pht trin. Theo lut M,
Google ti Ireland phi tr mt mc gi ngang vi mt cng ty khng c quan h
g vi Google phi tr c c quyn s dng cng ngh ca Google. Tuy nhin, do
ph cp php thu t chi nhnh Ireland to ra cho Google khon li nhun c th
b nh thu mc 40% M - vo hng cao nht trong cc mc thu sut doanh nghip
trn th gii - nn Google c l do a ra mc gi cp php thp nht c th. Kt qu
l mt phn trong li nhun ca Google M c dch chuyn ra nc ngoi, v cch lm
ny c cc chuyn gia gi l hin tng chuyn gi (transfer pricing). Nm
2009, Google np hn 1,5 t USD thu thu nhp ti M. Theo cc chuyn gia,
bng cch chuyn gi, Google gim c mc thu sut thc t phi chu ti M v
22,2% trong nm ngoi. 2.2 SmithKline SmithKline l mt cng ty dc phm
ln b s gim st ca c quan thu Canada. T 1980-1989, chnh quyn nghi ng
cng ty ny thc hin chuyn gi qua thuc cimetidine, mt thnh phn c s dng
trong thuc Tagamet. SmithKline sn xut, ng gi v phn phi thuc v thu c
li nhun ng k Canada. Tuy nhin, theo mt tha thun vo nm 1977, cng ty
ny mua cc thnh phn chnh ca thuc ( c bo h bng sng ch) vi mc gi 400
USD/kg t cc chi nhnh nc ngoi chu mc thu thp ca n nh Bahamas v
Ireland.
Trong u nhng nm 1980, dng chnh ca thnh phn ny c bn trn th trng
vi mc gi t 50 250 USD/kg v iu ny lm gim gi th trng ca thuc. Trong
khi , SmithKline tip tc mua cc thnh phn theo tha thun t trc mc gi
400 USD/kg, dn n bo co li nhun thp hn v thm ch thua l Canada. C
quan thu cho rng li nhun Canada b lm gim bt do cng ty s dng gi
chuyn giao ni b m khng quan tm ti gi th trng. Sau v kin ko di, mt
thm phn kt lun rng: nu cng ty ny tr theo gi th trng quc t cho vic
cung cp thuc ny, li nhun hot ng ca n c th nhiu hn gp ba ln. Mt suy
on n gin rng cng ty s vn c li nhun nu quyt nh khng mua thuc vi gi t
hn t chi nhnh ca mnh. Sau mt tranh ci quyt lit trong tm nm, c quan
thu cui cng khng cho php khu tr 515 triu USD v cng ty phi tr 3,2 t
USD chi ph php l. 2.3 Yukos Yukos l cng ty nng lng t nhn ln nht ca
Nga. Khodorkovsky l ngi sng lp v cu gim c iu hnh ca Yukos. Nm 1988,
Khodorkovsky thnh lp ngn hng Menatep rt pht trin di s u ca cc doanh
nhn v chnh tr gia Nga. thc hin vic gian ln ca mnh, ng s dng cc cng
ty v bc (shell company) nc ngoi. Nhng cng ty gi to ny c thnh lp
nhng thin ng thu cung cp s bo mt cho doanh nghip v ngn hng. Trong s
khong 70 thin ng thu trn th gii, Khodorkovsky thng chn Thy S,
Gibraltar, Panama, v Isle of Man. Trong nm 1994, Khodorkovsky v bn
b mua 20% c phn ca Apatit, mt cng ty nh nc ca Nga, tr gi 1,4 t USD
vo lc , vi s tin 225.000 USD v mt li ha u t 283 triu USD. Khi cng
ty c a ra bn u gi, Khodorkovsky b tr cho bn cng ty v bc ca mnh iu
kin mua n. Nhng sau khi trng thu, ch u t khng bm tin vo cng ty v
cng pht l lnh tr li c phn ca ta n. Thay vo , h bn c phn cho
Menatep, v Menatep chuyn giao n cho cc cng ty v bc nc ngoi. Nhng nh
qun tr cng ty thit lp mt chng trnh chuyn gi, bn sn phm ca Apatit vi
gi thp cho cc cng ty v bc ca h, v bn chng trn th trng th gii vi gi
cao hn. Do , cc loi thu v c tc c tr thp hn. Ti v x ca Khodorkovsky,
cc cng t vin cho bit vi vic chuyn
gi, Khodorkovsky la hn 200 triu USD ca cc c ng v cng ty cng nh
hng triu la tin thu ca t nc. Nm 1995, Khodorkovsky tip tc lm mt
chng trnh tng t i vi Avisma, mt cng ty khong sn. Mt ln na, Ngn hng
Menatep li chin thng. Sau Menatep thit lp mt h thng chuyn gi, iu ny
c ngha l h s dng mt cng ty v bc nc ngoi mua titan ca Avisma vi gi
thp hn gi th trng v sau bn n vi gi cao hn, chnh v vy n tr thu thp v
t c li nhun tim n, mc li nhun ny khng c chia s cc c ng cn li.
Menatep mua cng ty du Yukos trong mt cuc u gi gian ln ca Menatep.
Khodorkovsky tr 309 triu USD kim sot 78% c phn ca Yukos. Cc ch s hu
mi ny l cc cng ty v bc nc ngoi ca Khodorkovsky. Thng sau , Yukos
giao dch trn th trng chng khon Nga vi gi tr vn ha th trng l 6 t
USD. Cc chng trnh chuyn gi ca Yukos v chi nhnh ca n lm gim 210 t
RUR doanh thu trong nm 2000 v chnh ph yu cu cng ty tr 28 t USD thu
hon tr v tin pht. Chnh ph Nga tuyn b rng mt chi nhnh sn xut ca
Yukos bn du th di gi th trng cho mt cng ty v bc c lin kt vi Yukos v
c thnh lp mt khu vc c thu thp hoc khng c thu. Cc cng ty v bc ny s
bn du li cho ngi mua trong v ngoi nc theo gi th trng. Yukos kim sot
ton b qu trnh hot ng v ti chnh ca cc cng ty v bc bao thng qua v tr
gim c, quyn hn ca lut s v cng nh mt hp ng vi cng ty v bc. Hu ht cc
giao dch ca cng ty v bc c thc hin vi cc chi nhnh Yukos khc. Yukos s
nhn hoa hng danh ngha cho cc dch v ny (ch 0,01-0,5%); v cc cng ty v
bc nhn c phn ln li nhun trong ton b qu trnh sn xut v bn du. Vic
chuyn gi gip Yukos trnh cc loi thu cng nh cc cng ty v bc c hng cc
nhng b v thu do cc cng ty ny thng c thnh lp nhng thin ng thu.2.4
Toyota
Vic chuyn gi ca tp on Toyota bng cch chuyn thu nhp ti nhng ni c
thu TNDN thp. Doanh thu ni a trong s sch k ton ca Toyota (UK) tnh n
ngy 31 Thng Ba 2003 th cng ty ny b l trc thu l 116 triu bng Anh
trong khi doanh thu bn hng l 1,4 t bng Anh, trong khi Toyota (GB),
l chi nhnh phn phi v bn hng li c li nhun l 3 triu bng Anh trn doanh
thu bn hng l 1,5 t bng Anh. Cc nh my sn xut ca Toyota chu u u tp
trung ti Anh v Php, v Toyota cng tuyn b li nhun hot ng khu vc chu u
ca mnh trong s sch k ton so vi tp
on Nht Bn trong cng thi k. Nhng li nhun li khng pht sinh ti UK,
bi y l mt trong ni c lut thu TNDN cao nht chu u. Thc trng chuyn gi
Vit nam 3.1 Tnh hnh chung v chuyn gi hin nay Vit Nam Sau hn 20 nm m
ca, doanh nghip c vn u t nc ngoi (FDI) c nhng ng gp ng k vo thnh
tch xut khu, gii quyt vic lm cho ngi lao ng v hin ang tr thnh u tu
tng trng v gi tr sn xut ca ngnh cng nghip. Tuy nhin, ng gp ca khu
vc kinh t ny cho ngn sch quc gia li khc hn. V c bn, sn phm ca khu
vc FDI thng c chia lm ba loi: Th nht l sn phm trung gian. Th hai l
sn phm cui cng nhng c tiu th th trng nc ngoi theo n t hng ca cng ty
m. Th ba l cc sn phm c tiu th trong nc. Vi loi sn phm th nht, cc
doanh nghip FDI thc cht l mt cng xng vi nguyn vt liu chnh c nhp
khu, ton b gi tr ca sn phm c xut khu i qua cc cng on tip theo, t mi
hnh thnh gi bn. Nh vy, v thc cht ton b hot ng ca loi doanh nghip ny
hu nh khng hch ton li nhun. Pha Vit Nam khng nhng khng thu c ng thu
gi tr gia tng no m ngc li cc doanh nghip FDI c hon thu; thu thu nhp
doanh nghip cng coi nh khng c v khng c li nhun . Vi loi sn phm th
hai, doanh nghip FDI tuy c cht li nhng khng ng k, l mt quy trnh gn
nh khp kn. V hch ton li nhun pha Vit Nam khng c php bit hoc tham
gia g v vn ca ch doanh nghip nc ngoi, nh vy vic xut khu c bao nhiu
cng khng ng gp gi tr gia tng trong GDP. Vi loi sn phm th ba, tuy c
tiu th trong nc, nhng hu ht cc nguyn vt liu chnh u c nhp khu t bn
ngoi. Chng hn nh bt ngt gn nh 100% nguyn vt liu l nhp khu, da cng
chim 83%; giy th thao l 76%; s v sinh 74%; sn ha hc 68,3%; bt git
56%... Do qu trnh hch ton li nhun khp kn ca cc doanh nghip FDI, nn
d l tiu th trong nc cng c xem thc cht l nhp khu. Thng k ca Cc Thu
TPHCM v kt qu kinh doanh nm 2009 ca doanh nghip FDI trn a bn cho
thy, gn 60% s doanh nghip bo co thua l. Nm 2008, t l doanh nghip
FDI TPHCM thua l cng chim ti 61,3% v trc , nm 2007, nm hng thnh ca
kinh t Vit Nam, vn c gn 70%
.
doanh nghip thuc khu vc kinh t ny l. Kt qu trn ng ngha vi TPHCM
khng thu c mt khon thu thu nhp doanh nghip t nhng cng ty ny. C th
ni, thua l tr thnh xu hng chung ca doanh nghip FDI, khng ch TPHCM,
m trn c nc. N c phn nh qua t l ng gp cho ngn sch quc gia ca khi ny
(khng k du th) kh thp. Trong cc nm 2005-2008 ch dao ng quanh 9-10%
tng thu ngn sch ca quc gia. Theo cc chuyn gia kinh t, t l thua l
cao bt thng ca doanh nghip FDI khng hn ti kh khn trong hot ng sn
xut, kinh doanh m cn do nhiu cng ty thc hin chnh sch chuyn gi, nhm
trn thu Vit Nam. Cc trng hp chuyn gi Vit Nam 3.2.1. Chuyn gi thng
qua vic nng gi tr vn gp Vic nh gi cao thit b my mc u t ban u gip
cho cc MNC chuyn mt lng tin i ngc tr ra cho cng ty m ngay t lc u t
v thng qua chi ph khu hao hng nm s lm cho nh nc tht thu thu. in hnh
nh, mt khch sn lin doanh gia Tng Cng ty Du lch Si Gn v Vina Group
xc nh gi tr a vo gp vn ca Vina Group l 4,34 triu USD. Nhng theo s
thm nh gi ca cng ty gim nh gi Quc T th gi tr ti sn gp vn ca Vina
Group ch c gi tr l 2,99 triu USD. Nh vy trong nghip v nh gi gi tr
gp vn lin doanh ny pha Vit Nam b thit 1,35 triu USD tng ng 45.2%.
Theo mt bo co gim nh ca cng ty kim nh Quc T v vic xc nh gi tr vn gp
ca cc bn lin doanh thc hin vo nm 1993 cho ta kt qu trong bng s liu
di y: Bng: Xc nh gi tr vn gp ca cc bn lin doanh Stt Tn d n lin
doanh 1 2 3 Gi tr thit Gi tr thit b Chnh lch do b khai bo Lin doanh
k/s Thng 496.906 Long (tp HCM) Cng ty t Ha Bnh 5.823.818 (H Ni) Cng
Giang ty BGI Tin 28.461.914 20.667.436 7.794.478 27.38% 4.221.520
1.602.298 27.51% thm nh 306.900 khai khng 190.006 T l khai khng
40.43%
4 5 6 7
Nh my si Joubo (Tp 3.497.848 HCM) K/s H Ni (H Ni) 2.002.612
3.003.930 1.738.752 1.028.170 4.612.640
493.918 263.860 260.000 359.433
14.12% 13.17% 21.16% 7.22%
TT quc t DV-VP H 1.288.170 Ni Cng ty Si Gn 4.972.072 Vewong Tp
HCM
(Ngun: Bo co kt qu gim nh ca SGS nm 1993) Tnh trng nng gi ti sn
gp vn trn mang li s thit hi cho c 3 i tng l pha lin doanh gp vn Vit
Nam, chnh ph Vit Nam v c ngi tiu dng Vit Nam. Bn lin doanh Vit Nam
b thit trong phn vn gp, lm cho t l gp vn nh li; Chnh ph Vit Nam b
tht thu thu; cn ngi tiu dng Vit Nam phi tiu dng sn phm vi gi c t hn
gi tr thc t ca sn phm. Do nng gi tr ti sn gp vn nn t l vn cao hn
pha Vit Nam, v vy bn i tc nc ngoi thng s nm quyn kim sot v iu hnh
doanh nghip. i tc nc ngoi s iu hnh cng ty theo mc ch ca h cho tnh
hnh thua l ko di v bn lin doanh Vit Nam khng tim lc ti chnh tip tc
hot ng nh phi bn li phn vn gp v hng lot cc cng ty lin doanh tr thnh
cng ty 100% vn nc ngoi. 3.2.2. Chuyn gi thng qua chuyn giao cng ngh
Ngoi vic nng gi tr ti sn vn gp khi tin hnh lin doanh th cc MNC cn
thc hin vic chuyn gi thng qua vic chuyn giao cng ngh v thu ph tin
bn quyn, y l mt loi chi ph chim t trng ln do khu hao gi tr ti sn c
nh v hnh. Mt v d in hnh cho vic chuyn gi thng qua chuyn giao cng
ngh l ti Cng ty Lin doanh Nh my Bia Vit Nam. Cng ty Lin doanh Nh my
Bia Vit Nam l mt cng ty lin doanh hot ng theo Lut u t Nc ngoi ca y
ban Nh nc v hp tc v u t (nay l B K hoch v u t) cp php s 287/GP ngy
9/12/1991. Hai i tc lin doanh l Cng ty Thc phm II ti thnh ph H Ch
Minh v Cng ty Heneiken International Behler (H Lan). n nm 1994 th
giy php lin doanh ny c chuyn nhng sang giy php s 287/GPDCI ngy
27/10/1994 lin doanh vi Asia Pacific Breweries PTE.LTD (Singapore).
Tng s vn u t l 49,5 triu USD v vn php nh l 17 triu USD. Bn lin
doanh Vit Nam chim 40% v bn lin doanh Singapore chim 60% vn, ngnh
ngh sn xut ca lin doanh l sn
xut bia tiu th trong nc v xut khu. Khi i vo hot ng sn xut kinh
doanh th tnh trng kinh doanh ca cng ty b thua l ko di qua cc nm,
nguyn nhn ch yu l do phi tr cho chi ph bn quyn qu cao v tng dn qua
cc nm. Trong tnh hnh cng ty lin doanh thng xuyn thua l, pha lin
doanh Vit Nam chu nh hng nng n nhng ngc li pha lin doanh nc ngoi vn
khng h hn g v h vn nhn tin bn quyn t nhn hiu v tin bn quyn li c xu
hng ngy cng tng. Trong hn 2.000 d n u t nc ngoi c cp php th ch c 94
trng hp chuyn giao cng ngh vi tng gi tr hn 200 triu USD c trnh ln B
Khoa hc Cng ngh v Mi trng. Trong c 80 hp ng c ph duyt, cn li ang c
xem xt v yu cu b sung. Trong cc d n u t nc ngoi trc tip vo Vit Nam,
mt s cng ngh rt li thi v bn t ng do khng thng qua vic ng k vi B
Khoa Hc v Mi Trng vn c xem l chuyn giao cng ngh trong cc lin doanh.
iu ny dn n tnh trng l chng ta vn ang s dng cng ngh c, li thi trn th
gii. Hu qu l mt mt gy nh hng mi trng, ng thi chng ta phi tr ph bn
quyn chuyn giao cng ngh. Mt nguyn nhn khc dn n tnh trng ny l do
chng ta khng chun b tt trong khu son tho hp ng v m phn chi ph bn
quyn khi tham gia lin doanh v vy m chi ph cao hn mc chi ph chuyn
giao cng ngh cho php l 5%. Pha Vit Nam thng k vo hp ng c bn i tc
son sn. Trong s hn 80% hp ng c B Khoa Hc Cng Ngh v Mi Trng ph duyt
th bn Vit Nam sau khi thc hin m phn li chi ph bn quyn gim i so vi
gi tr hp ng trc khi m phn t 20 n 50%. Trong nm 1998, ch ring 6
trong s cc hp ng c ph duyt thu lai c 35 triu USD. Mt v d cho vic ny
l ban u, lin doanh Mecedes- Benz (c) trc khi m phn i chi ph bn quyn
chuyn giao cng ngh l 42 triu USD. Sau khi pha Vit Nam m phn li gim
xung ch cn 9,6 triu USD; gim i 77% so vi chi ph ban u pha c a ra.
Trng hp khc, cng trong ngnh sn xut xe t, l cng ty Mitsubishi Motor
Corporation (Nht Bn) trong lin doanh sn xut t Ngi Sao i ph bn quyn
chuyn giao cng ngh l 61 triu USD. Sau khi m phn li th gim xung ch
cn 4,4 triu USD; tc gim i gn 15 ln. Mt trng hp na l cng ty ma ng i
Loan i ph bn quyn l 54 triu USD nhng sau khi m phn th ph bn quyn ch
cn l 6 triu USD, gim 9 ln. 3.2.3. Chuyn gi nhm mc ch chim lnh th
trng Cc MNC khi i vo u t kinh doanh ti mt quc gia th h thng s thch
lin doanh vi mt cng ty ni a hn l vo u t thng l cng ty 100% vn nc
ngoi. Nguyn nhn l cc MNC ny
mun s dng h thng phn phi v th phn c sn ca cc cng ty ni a. Sau mt
thi gian lin doanh th cc MNC ny s dng cc th thut khc nhau, trong c
th thut chuyn gi y cng ty ni a ra v chuyn cng ty lin doanh thnh cng
ty 100% vn nc ngoi. Di y chng ta s theo di hai v d xy ra ti cng ty
P&G Vit Nam v cng ty lin doanh Coca Cola Chng Dng. Trng hp
P&G Vit Nam
P&G Vit Nam l mt cng ty lin doanh gia Cng ty Proter &
Gamble Far Earst vi Cng ty Phng ng, c thnh lp vo ngy 23 thng 11 nm
1994. Tng s vn u t ban u ca lin doanh ny l 14,3 triu USD v n nm
1996 tng ln l 367 triu USD. Trong Vit Nam gp 30% v pha i tc chim
70% (tng ng 28 triu USD). Sau hai nm hot ng (nm 1995 v 1996) lin
doanh ny l n mt con s khng l l 311 t VND. S tin l ny tng ng vi gi
tr vn gp ca c lin doanh. Trong con s thua l 311 t ny th nm 1995 l
123,7 t VND v nm 1996 l 187,5 t VND. gii thch cho s tin thua l ny
th chng ta s phn tch cc nguyn nhn v chi ph sau: Do thi im nm 1995 v
1996 y l gia on mi vo Vit Nam nn P&G mun xy dng thng hiu ti Vit
Nam v mun cc sn phm ca mnh u c ngi tiu dng bit n v s dng. Vi mc ch
chim lnh th trng, trong hai nm 1995 v 1996, P&G chi cho qung co
mt s tin rt ln ln n 65,8 t ng. y l mt con s qu ln i vi qung co ti
Vit Nam vo thi im . Trong thi im ny hu nh cc knh truyn hnh. i pht
thanh v bo ch u c s xut hin qung co ca cc sn phm ca cng ty P&G
nh Safeguard, Lux, Pantene, Header & Shouder, Rejoice Vo thi im
ny, mi ngi u nghe cc khu hiu qung co nh Rejoice to mi tc mt v khng
c gu, Pantene gip tc bn khe hn, Header & Shoulder khm ph b quyt
tr gu,bt git Tide thch thc mi vt bn Tng cc chi ph qung co ny chim n
35% doanh thu thun ca cng ty v vt xa mc cho php ca lut thu l khng
qu 5% trn tng chi ph v n cng gp 7 ln so vi chi ph trong lun chng
kinh t ban u. Ngoi cc khon qung co ny th cc khon chi ph khc cng vt
xa so vi lun chng kinh t ban u. Qu lng nm u tin xy dng trong lun
chng kinh t l 1 triu USD nhng thc t chi n 3,4 triu USD, tc l gp 3,4
ln. Nguyn nhn ch yu l do P&G s dng n 16 chuyn gia l ngi nc ngoi
trong khi trong lun chng kinh t ch a ra t 5 n 6 ngi. Ngoi hai chi
ph trn th cc chi ph khc cng pht sinh ln hn nhiu so vi lun chng kinh
t ban u nh chi ph cho chuyn gia xy dng c bn ban u l 7 t VND, chi ph
t vn php l ht 7,6 t VND v chi ph thanh l ht 20 t VND Ngoi ra mt
nguyn nhn khc dn n vic thua l nng n
trong nm u tin l do doanh s thc t nm ch t 54% k hoch v phi gnh
chu chi ph tng cao, dn n kt qu l nm u tin hot ng thua l 123,7 t
VND. Tnh hnh ny li tip tc lp li vo nm th hai v kt qu l nm th hai li
tip tc thua l thm 187,5 t VND vi con s thua l ly k hai nm n 311,2 t
VND; chim tng s vn ca lin doanh, v n thng 7 nm 1997 th tng gim c ca
P&G u t qu giy php l 6 triu USD, cng ty phi vay tin mt tr tin
lng cho nhn vin. ng trc tnh th thua l nng n v tip tc kinh doanh th
bn pha i tc nc ngoi ngh tng vn thm 60 triu USD. Nh vy pha Vit Nam
cn phi tng theo t l vn gp 30% (18 triu USD). V bn pha Vit Nam khng
c tim lc ti chnh nn cui cng phi bn li ton b s c phn ca mnh cho i tc
nc ngoi. Nh vy cng ty P&G Vit Nam t hnh thc l cng ty lin doanh
tr thnh cng ty 100% vn nc ngoi. Trng hp cng ty lin doanh Coca Cola
Chng Dng
Cng ty lin doanh Coca Cola Chng Dng l mt lin doanh gia hai i tc
l Cng ty Nc gii kht Chng Dng trc thuc B Cng Nghip Vit Nam v Cng ty
Coca Cola Indochina PTE.. LTD. Lin doanh ny c cp php hot ng vo ngy
27 thng 9 nm 1995 vi tng s vn u t l 48,7 triu USD. Vn php nh ca lin
doanh ny l 20,7 triu USD. Trong pha Vit Nam gp 8,3 triu USD bng
quyn s dng 6 ha t trong thi gian l 30 nm v chim 40% trong tng vn u
t. Lin doanh ny c cp php ngnh ngh sn xut kinh doanh l nc gii kht
mang nhn hiu Coca Cola, Fanta, Sprite theo license ca cng ty Coca
Cola Company, Atlanta, Georgia Hoa K v mt s loi nc gii kht khc. Sau
khi i vo hot ng th cng ty tin hnh cc hot ng chuyn gi thng qua cc
hnh vi nh sau: Khi tham gia gp vn lin doanh th bn i tc nc ngoi tin
hnh nng gi tr ti sn vn gp bng cch nh gi cao cc my mc thit b v dy
chuyn sn xut nc gii kht. Do ti thi im ny trnh chuyn mn cng nh thm
nh gi tr ti sn ca Vit Nam cn nhiu hn ch nn khng kim sot c vn ny.
Lut php trong giai on ny cng cha iu chnh c cc tnh hung trn. n nm
1996, do nhn thy c tnh trng trn nn Lut u t c nhng sa i nhng vn cn
chung chung, cha c th ha. Nh vy bn lin doanh nh gi cao cc thit b my
mc v dy chuyn sn xut v thc hin thnh cng vic chuyn gi thng qua vic
nng gi tr ti sn vn gp. Sau khi bt u sn xut kinh doanh th cng ty
Coca Cola bt u thc hin cc chin lc chim lnh th phn ca cc cng ty ni
a. thc hin vic chim lnh th trng th cng ty Coca Cola thc hin cc chin
lc bn ph gi sn phm, chin lc qung b sn phm v xy dng thng hiu thng
qua qung co v marketing sn phm, thc hin cc chin lc khuyn mi, ti tr
xy dng thng
hiu v nh bng tn tui ti th trng Vit Nam. Mc d mi xm nhp vo th
trng Vit Nam vi mt thi gian khng lu nhng sn phm mang nhn hiu Coca
Cola trn ngp th trng v dn dn chim ly th phn ca cc cng ty ni a. Cuc
i u gia hai nhn hiu nc gii kht ln l Coca Cola v Pepsi dn dn loi b
cc nh sn xut nc gii kht ni a nh Ha Bnh, Cavinco, Chng Dng Cc cng ty
ni a mt s phi ng ca hoc phi b th trng chnh nh thnh ph H Ch Minh, H
Ni v cc thnh th chuyn n cc th trng nng thn. Mt s t cc cng ty phi
chuyn i sang kinh doanh sn phm khc nh cng ty Tribico. Tribico nh
chuyn hng kinh doanh sang sn phm sa u nnh v y l mt sn phm m hai i
gia trong ngnh nc gii kht cha sn xut nn mi c th tip tc tn ti. Trong
chin lc xm chim th phn ca mnh th cng ty Coca Cola Chng Dng thc hin
chnh sch bn ph gi. Gi bn ca sn phm gim mt cch r rt qua tng nm. C
nhng thi im gi bn ph gi t 25% n 30% doanh thu. Chnh iu ny gp phn vo
lm cho cng ty Coca Cola Chng Dng l nng n hn. Theo s liu thng k ca
Cc Thu TP.HCM th gi bn gia thng 3 nm 2007 v thng 3 nm 2008 gim n
23%. Bng: Gi bn ca mt thng Coca Cola t nm 1996 n 1999 Thi im
23-06-96 03-06-97 01-09-97 19-09-97 01-03-98 Gi bn (VND/thng)
32.400 29.700 28.350 27.700 22.600 9% 5% 2% 24% T l thay i
(Ngun: Cc Thu TP. H Ch Minh) Thng qua vic bn ph gi ny th cng ty
Coca Cola Chng Dng thao tng th trng ni a Vit Nam. Gi bn ca mt thng
sn phm gim nhng doanh s ca Coca Cola vn tng. iu ny chng t lng hng
tiu th tng t th phn c m rng ca Coca Cola. Khi tin hnh so snh gi ca
mt lon coca c bn ti th trng Vit Nam v th trng M th chng ta s thy s
chnh lch gi mt cch r rt. Gi mt lon coca ti th trng M ti thi im lc
by gi c bn vi gi l 75 cents vi t gi lc by gi 1 USD = 14.000 VND, tc
l 1 lon coca c bn vi gi 10.500 VND. Mt lon coca cng thi im trn c bn
ti th trng Vit Nam vi gi t 5.000 VND n 7.000 VND (tng ng t 40 n
50 cents). Nh vy gi mt lon coca c bn ti Vit Nam thp hn so vi th
trng M l 25 cent (khong 50%). Thng qua phn tch gi bn sn phm th liu
chng ta c th xc nh chnh sch bn ph gi ny c c s iu phi t cng ty m
chnh quc. Trong thi im din ra cp bng th gii vo nm 1998, nh bng thm
cho tn tui v thng hiu Coca Cola ti th trng Vit Nam th cng ty Coca
Cola cn tip tc thc hin vic ti tr 1,3 t VND bt chp s khng ng ca pha
lin doanh Vit Nam. i i vi chin dch khuyn mi ny l vic tng dung tch
chai Coca Cola t 200 ml ln thnh 300 ml (tng ng 50%) nhng gi bn khng
i. Chin dch khuyn mi ny c qung co rm r trong sut thi gian din ra cp
bng th gii trn cc phng tin truyn thng nh cc knh truyn hnh, i pht
thanh, v bo ch Kt qu ca chin dch khuyn mi ny lm cho cng ty Coca
Cola l ht 20 t ng. Bng: Kt qu kinh doanh ca cng ty Coca Cola t nm
1996 n 1998 Din gii T sut li nhun Li nhun/ Ti sn rng Li nhun/ doanh
thu -22.10% 1996 -24.80% 1997 -24.50% -11.30% -22.13% 1998 -52.10%
-26.30% -46.50%
(Ngun: Cc Thu TP. H Ch Minh) Ngoi nhng hot ng nh khuyn mi qung
co th ti cng ty Coca Cola c mt c im l c hn 40% chi ph nguyn vt liu
cho sn xut c nhp khu trc tip t cng ty m. i vi ngnh sn xut nc gii
kht th chi ph nguyn vt liu chim hn 50% trong tng chi ph, v vy gi tr
nguyn vt liu nhp t cng ty m l rt ln. Do chc chn s c hin tng nng gi
u vo ti khu mua nguyn vt liu t cng ty m. Theo bo co kt qu sn xut
kinh doanh ca cng ty, xem xt t trng chi ph nguyn vt liu chim trong
tng chi ph th chi ph nguyn vt liu chim ti 60,14% trong tng chi ph.
Khi so snh vi doanh thu th chi ph nguyn vt liu chim 66,82%. Nu em t
l chi ph nguyn vt liu so vi doanh thu v chi ph ti cng ty Coca Cola
so snh vi cc cng ty trong cng ngnh sn xut nc gii kht th t l ny qu
cao v khng ph hp vi c im v t sut li nhun ca ngnh ny. Trong thi im m
Nh nc cha qun l c gi mua nguyn vt liu gia cng ty Coca Cola Chng Dng
v cng ty Coca Cola m chnh quc th c th xy ra tnh trng k khai nng gi
mua vo trn ha n so vi gi thc t (y l hin tng chuyn gi). Mc ch ca vic
lm ny l gy l cho
cng ty ti Vit Nam nhng cng ty m ti chnh quc s thu li do gi nguyn
vt liu uc bn vi gi cao. y cng l mt hnh thc chuyn li nhun v chnh quc
trong khi cng ty con ti Vit Nam phi chu l. So snh t l nguyn vt liu
trn gi vn hng bn (NVL/GVHB) ca cng ty Coca Cola Chng Dng v hai cng
ty con ca Coca Cola m hot ng ti c v Canada. C ba cng ty ny cng mua
nguyn vt liu v hng liu t cng ty m trong bng sau: Bng: So snh tng hp
gia ba cng ty Coca Cola con ti ba quc gia: Nm Coca Cola Enterprises
NVL/ DTT (%) 1996 1997 1998 20.20 22.16 23.11 NVL/G VHB (%) 32.67
35.23 36.94 GVHB/ DTT (%) 61.81 62.92 12.55 Coca Cola Amati NVL/
DTT (%) 15.49 17.87 20.00 NVL/G VHB (%) 25.01 31.68 34.84 GVHB/ DTT
(%) 59.80 56.41 57.38 66.82 52.42 70.00 81.00 86.87 74.80 89.13
Coca Cola Chng Dng NVL/D TT (%) NVL/ (%) GVHB/D GVHB TT (%|)
(Ngun Cc thu TP. H Ch Minh) Xem xt trong bng phn tch chng ta c
th thy c l t l nguyn vt liu trn gi vn ca hai cng ty Coca Cola
Enterpises and Coca Cola Amati ch chim t 31% n 37%. Trong khi t l
nguyn vt liu trn gi vn hng bn ti Coca Cola Chng Dng lun lun ln hn
80% trong c hai nm 1997 v 1998. iu ny t ra cu hi ti sao li c s khc
bit qu ln v t trng chi ph nguyn vt liu trong cng mt ngnh sn xut nc
gii kht nh vy? V iu ny cng khng nh thm l c hnh vi chuyn gi trong cc
nghip v mua nguyn vt liu t cng ty m. C th hn chng ta c th xem xt
bng s liu doanh thu v chi ph ca cng ty Coca Cola Chng Dng nm 1996.
Bng: S liu doanh thu v chi ph ca cng ty Coca Cola Chng Dng 1996 Ch
tiu Doanh thu Tng chi ph Chi ph nguyn vt liu Chi ph khu hao Thu
doanh thu Chi ph tip th bn hang Gi tr (USD) 239.761.715 266.375.982
160.204.461 7.991.279 18.646.318 71.921.515 10% 60% 3% 7% 27% T l %
trn tng chi ph
Cc khon khu tr khc
7.612.409
3%
(Ngun: Cc thu Tp HCM)
3.2.4. Chuyn gi thng qua chnh lch thu sut Cc trng hp chuyn gi c
xem xt trn l chuyn gi da vo s chnh lch thu sut thu TNDN gia cc quc
gia. Trong trng hp ca cng ty Fosters Vit Nam n trnh thu tiu th c
bit. Cng ty Fosters Vit Nam da vo lut php ca Vit Nam ti thi im cha
c cht ch n trnh v lch thu nhm gim ng k s thu phi np. Vo thi im m gi
bn mt kt bia Fosters c cng ty bia Fosters Vit Nam bn cho cc i l l
240.000 VND/kt vi thu sut thu tiu th c bit cho bia chai l 75% th mi
kt bia phi ng thu tiu thu c bit l: Gi tnh thu tiu th c bit = Gi bn
c thu tiu th c bit/(1+thu sut) = 240.000/(1+75%) = 137.143 VND. Nh
vy vi gi bn mt kt bia l 240.000 VND th cng ty bia Fosters Vit Nam
phi c ngha v np thu tiu th c bit cho nh nc l 102.857 VND. Vi mt s
thu np ln nh vy th ch u t ca Fosters Vit Nam tm cch lch thu v np s
thu nh hn. Ch u t Fosters ti Vit Nam quyt nh thnh lp thm mt cng ty
TNHH Posters Vit Nam. Cng ty ny c nhim v chuyn thc hin nhim v tiu
th sn phm do hai nh my bia Fosters sn xut ra. Gi bn mt kt bia
Fosters ca hai nh my bia cho cng ty TNHH Fosters Vit Nam ch l
137.500 VND. Vi gi bn nh vy th thu tiu th c bit phi np cho mi kt
bia s l: [137.500/ (1+75%)]*75% = 58.929 VND, Cng ty TNHH Fosters
Vit Nam bn bia ra th trng th cng ty ny phi np thm thu gi tr gia tng
l 5%. Gi s gi bn mt kt bia khng i vn l 240.000 VND/kt th s thu gi
tr gia tng m cng ty TNHH bia Fosters phi np l Nh vy tng cng s thu
tiu th c bit v thu gi tr gia tng m ch u t phi np trong trng hp ch u
t thnh lp thm cng ty TNHH Fosters Vit Nam cho mi kt bia l 58.929
VND + 11.429 VND = 70.358 VND. Nu chng ta em so snh tng s tin thu
phi np ca ch u t trc v sau khi thnh lp cng ty TNHH Fosters Vit Nam
th chng ta c th thy l ch u t tit kim c mt khon tin thu phi np l
32.499 VND (tng ng 31,6%). Vi cch thc hin ny th thu TNDN m ch u t
phi np c th l khng thay i hoc thay i theo hng c li cho
ch u t v ch u t c th a thm cc chi ph qun l doanh nghip, chi ph
khu hao hay chi ph qung co nhm gim s thu TNDN phi np. Vi trng hp
trn th cc chuyn gia ti chnh nhn nh mc d c quan nh nc c th nhn din
ra y l mt hnh vi chuyn gi nhng do php lut Vit Nam ti thi im cn nhiu
im cha cht ch hoc khng c iu lut ch ti i vi hnh vi trn v vy m c quan
nh nc khng th bt b v th thut tch ri khu sn xut v khu thng mi ca cng
ty bia Foster nhm mc ch lch thu l gim s thu phi np. Hu qu ca tnh
trng chuyn gi: gc v m, vn chuyn gi ca cc doanh nghip FDI gy tht
thot cho ngun thu ngn sch quc gia v nh hng n nn sn xut hng ha ni a.
Doanh nghip FDI k khng gi nhp khu nguyn liu, my mc thit b cng ngh,
b quyt t cng ty m nc ngoi lm cho mc nhp siu tng ln. Do cc doanh
nghip FDI hot ng Vit Nam ch yu trong nhng ngnh thm dng nhiu lao ng.
Hot ng xut khu ca cc doanh nghip FDI Vit Nam ch yu vn l nhp khu
nguyn vt liu t nc ngoi v thc hin cng on gia cng. Mt s doanh nghip
FDI khng s dng ngun nguyn liu v vt t c sn trong nc, h ch yu tn dng
t ai v lao ng gi r Vit Nam trong qu trnh sn xut kinh doanh. Cn xt
cp vi m, th on ny to ra bt cng trong cnh tranh gia doanh nghip FDI
vi doanh nghip ni a. Chng hn, mt doanh nghip FDI s dng cng c chuyn
gi ti u ha li nhun v cng ty m nc ngoi trong khi bo co thua l ti quc
gia ang kinh doanh khi ng thu v nhiu trng hp c hon thu, nh vy cng
ty FDI s c nhiu ngun lc v ti chnh hn u t vo cc hot ng tip th, qung
b. Trong khi , doanh nghip ni a phi thc hin ngha v thu nghim tc hn
nn t nhiu s thua thit vi cc cng ty FDI. Hin tng ny ang c xu hng gia
tng i vi cc doanh nghip sn xut hng tiu dng, thc phm, chng hn nh sa,
c ph... Ngoi ra, vi hin tng chuyn gi, trong ngn hn, ngi tiu dng c
hng li khi mua hng gi r v cc doanh nghip FDI trong giai on u c th h
gi ginh th phn v bp cht cc doanh nghip ni a cnh tranh vi mnh. Nhng
v lu di, khi h thnh cng v chim lnh th trng v th phn, ngi tiu dng s
buc phi tun theo lut chi, m chnh xc hn l s ph thuc vo sn phm, vo gi
c m cc doanh nghip FDI ny a ra.
