Cinébib: Religie

7/31/2019 Cinbib: Religie

1/11

Het Evangelie volgens CinBib: 20 spirituele films

Alle films leen je gratisn week lang!

RELIGIE


2/11

Inhoud

3 Inleiding

4 Het licht en de schaduwvan religie in film

9 DVD-Overzicht

16Andrei Zvyagintsev

Over CinBib

De Provincies Oost- en West-Vlaanderen stellen CinBibvoor!

Het project CinBibwerd in 2009 opgestart door WINOB*. In 2011 sloot

het Streekgericht Bibliotheekbeleid van de Provincie Oost-Vlaanderen zich

ook bij het initiatief aan. CinBibkadert binnen de inspanningen van de

provinciebestren om de werking van de Oost- en West-Vlaamse openbare

bibliotheken te onderstenen.

Om de dienstverlening op filmgebied in je bibliotheek te optimaliseren,

schakelden de beide Provincies Cinema Novo in. Dit festival is gespeciali-

seerd in driecontinentale film, maar trekt voor CinBibde registers open. Ook

de betere Eropese en Amerikaanse atersfilm, docmentaires en kinder-en jegdfilms komen aan bod. CinBibwil zowel de bibliotheekbezoeker als

de bibliotheekmedewerker meer voeling doen krijgen met het alternatieve

filmcircit. Voor de bibliotheekbezoeker vertaalt zich dit in een aanbod van

dvd-wisselcollecties en brochres die meer inhod en achtergrond leveren

bij de geselecteerde films.

Bibliotheekmedewerkers hebben eveneens baat bij de wisselcollecties en

brochres, maar knnen daarenboven vormingen bijwonen. Ze worden ook

begeleid door Cinema Novo bij verdere collectievorming. Op die manier

geven de Provincies iedere Oost- en West-Vlaamse openbare bibliotheek de

kans om een kwalitatief filmaanbod in his te hebben voor haar bezoekers.

De BIB is meer dan boeken alleen en dat bewijst CinBib!

Veel lees- en kijkplezier!

Gnter Pertry Jozef Dawe

Gedeputeerde Cultuur Provincie West-Vlaanderen Gedeputeerde Cultuur Provincie Oost-Vlaanderen

* West-Vlaams Informatienetwerk Openbare Bibliotheken

Inleiding

De Heer zei ooit tegen Mozes: Trek je sandalen it, want de

grond waarop je staat, is heilig. Doe je schoenen alvast it,

want vanaf n is ook jllie vertrowde bibliotheek heilige

grond. Voor heel even doopt CinBib met de wisselcollectie

Religie de bibliotheek om tot een Godshis. Maar geen nood,

het enige geloof dat wij prediken is film.

En laat dat geloof in film als medim n net het raakpnt zijn

tssen de twintig titels die wij met veel overtiging voor jllie

selecteerden. Want bijna alle films in deze reeks hebben n

iets gemeen: ze zijn alle een ode aan de filmknst, een lofzang

over hoe film een niew hoofdstk kan schrijven in religie enzingeving.

Het zijn geen eenvodige films, zoveel is zeker. Maar geef ze

vooral de tijd die ze verdienen. Laat hn licht binnenvallen

in de woonkamer zoals het zonlicht door een glasraam

binnenvalt in de kerk.

Amen.

Het CinBib-team

3INLEIDING


3/11

De sterke band tussen film en religie ontwikkelt en manifesteert zich volledig binnen de eigenheid van de cinematografie

zelf. Dat betekent dat regisseurs volledig autonoom en vrij hun scenarios schrijven en verfilmen. Van de twintig CinBib-

films is er echter een uitzondering. Regisseur Grnig heeft zijn documentaire Into great silence(2005) enkel kunnen opnemen

binnen de muren van de oude abdij La Grande Chartreuse door eerst de voorwaarden, opgelegd door de kartuizermonniken,

te aanvaarden. Zij bepaalden de wijze van filmen. Toch geldt de algemene regel dat de cineasten geenszins in dienst van

een of ander kerkelijke organisatie werken. De Kerken treden niet op als mecenassen van de religieuze film zoals die op

filmfestivals en in bioscopen wordt geprogrammeerd.

De term religieuze film heeft een open betekenis. Films belichten het begrip religie vanuit heel diverse perspectieven.

Bovendien exploreren ze het begrip religie. Ze zoeken er de grenzen van op, of peilen naar de levende kern ervan en somsbewandelen ze nog onbetreden paden. Ze houden de betekenis van religie in de context van de huidige samenleving en

tijd vloeiend. Daarbij verschijnen zowel het licht als de schaduw van de religie. Dat laatste is bijvoorbeeld het geval bij de

documentaire Jesus Camp(2006) of de fictiefilm The Apostle(1997). Dumont onderzoekt in Hadewijch (2009) het beeld van

religie dat vandaag in de media sterk op de voorgrond treedt: dat van het extremisme.

De religieuze films zoomen echter vooral in op de lichtzijde van de religie. Die lichtzijde mag letterlijk worden genomen. Ze

brengen een loflied aan de magie van het licht. Dat is in bijzonder waar voor Stellet Licht(2007) van Carlos Reygadas en The

Tree of Life (2011) van Terrence Malick. Het kunstmedium film onderhoudt een bijna mystieke band met de werkelijkheid

van het licht dat het leven op de planeet aarde niet alleen zichtbaar, maar tevens ook mogelijk maakt. Beschouwd

vanuit het filmmedium krijgt het scheppingsverhaal van Genesis 1, de ouverture van de Bijbel, een nieuwe betekenis.

Het licht en de schaduwvan religie in film

Op het eerste zicht sluiten religie en film elkaar uit. Religie

is een oeroud cultuurverschijnsel waarover heel wat

geleerde en minder geleerde moderne stemmen verklaard

hebben dat het definitief opgeborgen zit in het archief van de

menselijke beschaving. Film daarentegen is een jong modern

cultuurverschijnsel. Het vindt zijn oorsprong in de moderne

wetenschap en technologie. De feiten spreken echter de zwart-wit

tekening tegen. Religie en film sluiten elkaar niet uit. Integendeel.

De Franse postmoderne filosoof, Deleuze, zelf geen godsgelovige,

herinnert in zijn tweedelig boek, Cinma I en II, aan het feit dat ertussen film en de christelijke religie een bijzondere, sterke band

bestaat. Religieus en christelijk genspireerde regisseurs zijn grote

namen in de wereld van de film. Ze leverden een grote bijdrage

tot de ontwikkeling van de film als nieuw kunstmedium. Dat

geldt bijvoorbeeld voor de Russische cineast Andrei Tarkovsky

(1932-1986) van wie twee films, Andrej Roubljov(1966) en Stalker

(1979), in CinBib zijn opgenomen. Hij putte inspiratie uit de

iconentraditie. Zijn geprezen magistraal werk Andrej Roubljovis

een biopic over de meester van de Russische iconenkunst, de

monnik-schilder Roubljov. In de Zweedse cinema zit het oeuvre

van Ingmar Bergman (1918-2007), zelf zoon van een dominee,

diep verankerd in het protestantse christendom. De Poolse

cineast Krzysztof Kieslowski (1941-1996) ent zijn veel geprezen

oeuvre op het Poolse katholicisme.

4 5HET LICHT EN DE SCHADuW VAN RELIGIE IN FILM


4/11

76 HET LICHT EN DE SCHADuW VAN RELIGIE IN FILMHET LICHT EN DE SCHADuW VAN RELIGIE IN FILM


5/11

DVD-Overzicht

Andrej RoubljovAndrei Tarkovsky / Rusland / 1966 / 205 / Russisch gesproken / Nederlands ondertiteld

In twee grote delen, een proloog en een epiloog, evoceert Tarkovsky het leven en de tijdsomstandigheden van Andrej

Roubljov. Hij is de Russische monnik-schilder van onder andere de beroemde Triniteitsicoon. De taferelen spelen zich af

tussen 1400 en 1424. Tarkovsky peilt naar het groeiproces dat het hoofdpersonage doormaakt. Hij bouwt een crescendo

op dat beeldend peilt naar de blijvende, religieuze en spirituele betekenis van Roubljovs iconen, ook voor de mens van

vandaag. De film heeft een epische uitstraling. Alleen de epiloog, een collage van de bewaarde iconen van Roubljov, is in

kleur.

StalkerAndrei Tarkovsky / Rusland / 1979 / 163 / Russisch gesproken / Nederlands ondertiteld

In het sciencefiction verhaal is de stalker een marginale man die in een totalitaire staat aan de rand van

een verboden zone leeft. Hij gidst illegaal mensen naar die zone. Dat is het geval voor de schrijver en de

professor. Met hn drien maken ze een tocht door de zone. Dat confronteert hen met de grenzen van hn

kennis en ervaring. Tarkovsky verbeeldt de verboden zone als een allegorie voor de zone van het geloof.

Hij betrekt in de schildering van de drie personages ook het niewtestamentisch verrijzenisverhaal van de

Emmasgangers. De film fascineert door zijn srrele beelden.

The ApostleRobert Duval / Verenigde Staten / 1997 / 134 / Engels gesproken / Nederlands ondertiteld

Dit origineel verhaal, geschreven, geprodceerd, geregisseerd en vertolkt door Robert Dval handelt

over Sonny. Hij is een bekwame predikant in de Amerikaanse charismatische Pinkersterbeweging.

Door een it de hand gelopen hwelijksdrama vermoordt Sonny de niewe partner van zijn

vrow en slaat op de vlcht. Hij probeert een niew leven op te bowen onder de naam The

Apostle E.F. Hij sticht een niewe kerk, tot de dag dat de politie hem op het spoor komt. Dit

bewogen religiedrama, gedragen door de meesterlijke vertolking van Dval, thematiseert de

gespannen relatie tssen het gesproken Woord en de concrete levenswijze van de apostel.

1

2

3

Die ouverture deelt met de film de religieuze beleving en ervaring van het licht. Het valt trouwens op dat de religieuze

films met wortels in de joods-christelijke cultuurwereld dikwijls Bijbelverhalen als referentiekader hebben. Pasolinis

verfilming van het Evangelie volgens Mattheus Il vangelo secondo Matteo (1964) blijft een meesterwerk in het

subgenre van de Jezusfilm. Malick verwijst naar het aards paradijs van Genesis 2 zelfs in de titel: The Tree of Life. Maar

ook het boek Job speelt een hoofdrol in de betekeniswereld van de film. Ook hier geldt dat deze films op geen enkel moment

bedoeld zijn als kerkelijke verkondigingsdocumenten voor catechetisch of pastoraal gebruik. Het is verantwoord om te

stellen dat cineasten van de religieuze film misschien wel de echte theologen zijn van onze tijd. Daarbij krijgt het begrip

theologie uiteraard een nieuwe betekenis. Die cineasten maken namelijk de religieuze ervaring en beleving los van de

eeuwenoude voogdij van het woord/het Woord. De religieuze films lijken het veel geciteerde In het begin was het Woord

(Johannesevangelie 1:1) te herschrijven tot In het begin was het Beeld.

Religieuze films werken op de hedendaagse toeschouwers als spirituele oefeningen. Ze kunnen zelfs beeldgebeden zijn

zoals The Tree of Life. Ze bespelen themas die traditioneel tot het domein van de Kerken behoorden, maar die via hetmedium van de film nu deel uitmaken van het menselijk werk van de zingeving. Het zijn de meest uiteenlopende themas

als liefde, dood, vergeving, verzoening, lijden, stilte enzovoort. Die films leveren een grote bijdrage tot het spirituele leven

van de hedendaagse postmoderne mens die in de consumptiemaatschappij gemakkelijk zijn eigen schaduw voorbijloopt.

Tot slot, het grote kenmerk van de religieuze film is het credo van het leven. De religieuze film drukt het geloof in de

werkelijkheid van het leven uit in al zijn schoonheid en tragiek. Op dit punt geeft de religieuze film een bevrijdende werking

ten aanzien van de religie zelf. De traditionele Kerken hebben door de eeuwen heen veeleer het leven eerder verstikt in

allerlei dogmas en rituelen die na verloop van tijd een doel op zich werden. De Kerken hielden zich vooral bezig met

geboden maar nog meer met verboden. De religieuze film bevordert de emancipatie van de religie uit de historisch

gegroeide institutionalisering ervan.

Sylvain De Bleeckere

Sylvain De Bleeckere promoveerde in 1977 tot doctor in de wijsbegeerte aan de K.u.Leven. Sindsdien doceert hij cltrwetenschappen aan het departement

architectr van de PHL/uHasselt. Hij pbliceert in binnen- en bitenland over cltr, religie, zingeving en cinematografie. Hij is stichter en voorzitter van de

vzw Men(S)tis www.menstis.be en organiseert sedert 1992 de jaarlijkse Dag van de Religieze Film te Hasselt.

8 HET LICHT EN DE SCHADuW VAN RELIGIE IN FILM 99DVD-OVERZICHT


6/11

Stellet lichtCarlos Reygadas / Mexico-Frankrijk-Nederland / 2007 / 142 / Plautdietsch gesproken / Nederlands ondertiteld

De itzonderlijke filmschoonheid die een gewijde stilte itstraalt, belicht de gemeenschap van de mennonieten die

in Noord-Mexico wonen. Zij maken deel it van de reformatorische, doopsgezinde Eropese kerkgemeenten die

terggaan tot de zestiende eew. De acters zijn allemaal mennonieten. Lange seqenties, trage camerabewegingen,

itgeprde belichting, religieze mziek, natrlijke geliden vertellen een gezinsdrama dat herinnert aan Genesis

2. De overtre evoceert de geboorte van het licht en roept Genesis 1 op. De christelijke themas schld, berow en

vergeving zijn sterk itgewerkt.

Russian ArkAleksandr Sokurov / Rusland-Duitsland / 2002 / 96 / Russisch gesproken / Nederlands ondertiteld

Een anonieme Rssische verteller wandelt door het Hermitage Msem te Sint-Petersbrg. Hij staat er stil bij

de grote knstverzameling. Hij bewondert er in het bijzonder het schilderij De terugkeer van de verloren zoon

van Rembrandt. Voorts heeft hij er ook ontmoetingen met historische personages en gebertenissen. Hetwerk is in n ononderbroken beweging gefilmd waarbij zon 2000 acters en 3 orkesten zijn betrokken. De

basismetaf oor is die van de Bijbelse Ark van Noah. Sokrov draagt de betekenis ervan over op het beroemde

Rssische gebow met zijn geschiedenis en zijn Eropese knstschatten.

The BanishmentAndrei Zvyagintsev / Rusland / 2007 / 157 / Russisch gesproken / Nederlands ondertiteld

De Rssische cineast verwijst met zijn hedendaags en tragisch gezinsdr ama naar het lot van de mens

na de zondeval, de mens die verplicht leeft en overleeft biten de grenzen van het paradijs. In zijn

even complexe als potische film citeert hij beeldend het Genesisverhaal via een reprodctie van het

fresco met de itdrijving van Adam en Eva, een werk van Masaccio (Firenze, ca. 1427). De cineast

wil vooral de blijvende betekenis aanwijzen van het Bijbelse verhaal zonder daarbij te willen

aangeven in wie of wat die betekenis precies te vinden is. De filmstijl is meditatief, indringend

en beeldend.

7

8

9

5

6

4Into Great SilencePhilip Grnig / Duitsland / 2005 / 162 / Frans gesproken / Nederlands ondertiteld

De docmentaire film is opgenomen in de gebowen van de Grande Chartrese, gelegen in de Franse Alpen. Dat is

nooit eerder geberd. De film evoceert het cyclische leven van de kartizermonniken. Dat voltrekt zich op het ritme van

de dagen, ingedeeld door klokkengeli, tssen het verblijf in de monnikencel en het kerkgebow. Het hoofdpersonage

is de stilte. De monniken leven en werken al zwijgend. Het getigenis van de blinde monnik op het einde van de film

verbreekt de stilt e. Hij spreekt recht in de camera over zijn visie op zijn leven als monnik dat hij stelt tegenover het

leven van de moderne mens.

Il vangelo secondo MatteoPier Paolo Pasolini / Itali / 1964 / 133 / Italiaans gesproken / Nederlands ondertiteld

De Italiaanse niet-gelovige cineast Pasolini filmt het Evangelie volgens Mattes in zwart-wit met niet-professionele

acters. Hij blijft conseqent trow aan de niewtestamentische tekst. Hij voegt er zelf niets aan toe, wat niek

is in het genre van de Jessfilm. Hij draagt de film op aan de conciliepas Johannes XXIII. Via een origineelgebrik van de klankband verbindt hij de ode Bijbeltekst met de twintigste eew. Dat gebert onder andere

door het klankcitaat van het Gloria van de Congolese Missa Lba en van de Afro-Amerikaanse blesmziek,

gezongen door de zwarte zangeres Odetta.

HimalayaEric Valli / Nepal-Frankrijk / 1999 / 108 / Nepalees gesproken / Nederlands ondertiteld

In Dolpo, Nepalees Himalaya, leven de dorpelingen van het jaarlijks transporteren van rotszot naar de

lagere dorpen. Zo knnen ze zich van voldoende graan voorzien om de winter door te komen. De film

gebrikt dit kader om de strijd in beeld te brengen die zich in het dorp afspeelt over het leiderschap

tssen het ode dorpshoofd Tinie en de jonge, ambitieze herder Karma. Dat dramatisch conflict

vormt de inpt voor een meditatie over de spanning tssen traditie en verniewing. De Tibetaanse

religie speelt hierin een hoofdrol. De filmt zoomt in op religieze, Tibetaanse ritelen.

10 11DVD-OVERZICHTDVD-OVERZICHT


7/11

DogmaKevin Smith / Verenigde Staten / 1999 / 128 / Engels gesproken / Nederlands ondertiteld

In zijn eigenzinnige film die overloopt van verbeelding en satire werkt Kevin Smith met het odtestamentische

beeldenverbod (Exods 20) en de niewtestamentische Apocalyps. Hij voert twee gevallen engelen op. Bartleby en

Loki zijn naar de aarde verbannen. Daar doen ze alles om terg in de gnst te komen van hn hemelse Baas. Daarom

treden ze hard op tegen hen die door beelden als idolen te verkopen, veel geld willen verdienen. Het geheel eindigt

in een goddelijke tssenkomst waarbij God zelf verschijnt in de gestalte van een vrow, een vertolking van de singer-

songwriter Alanis Morisette.

Het zevende zegelIngmar Bergman / Zweden / 1957 / 96 / Zweeds gesproken / Nederlands ondertiteld

De Zweedse grootmeester Bergman ontleent aan het niewtestamentische Apocalyps 8 de titel van zijn zwart-

witfilm. Het verhaal speelt zich af in de christelijke middeleewen. De ontgoochelde krisvaartridder Antonis

Block keert terg naar Zweden waar de pest heerst. Centraal staat het schaakspel met het personage van De

Dood. In deze naoorlogse film resoneert de existentile vraag naar zingeving waarin de echo weerklinkt van de

destrctieve Tweede Wereldoorlog en het besef van zo niet de dood dan toch het zwijgen van God. De film

oogt als een intens smeekgebed waarin geloof n twijfel doorklinken.

HadewijchBruno Dumont / Frankrijk / 2009 / 105 / Frans gesproken / Nederlands ondertiteld

Genspireerd door de geschriften van de Vlaamse mystica Hadewijch vertelt Dmont het verhaal van

het hedendaagse Parijse meisje Cline. Gedreven door haar zeer sterke liefde tot Jezs wordt ze novice

Hadewijch. Omdat ze zich ongevraagd een zeer strenge ascese oplegt, zendt de moederoverste haar

terg naar his. Daar krijgt ze contact met Yassine, een jongen van haar leeftijd. Via hem leert ze

Nassir kennen die haar inwijdt in het terroristische moslimfndamentalisme. Dmont mediteert

over hoe de begrijpelijke spiritele noden bij een aantal jongeren vandaag kan leiden tot religies

fanatisme.

13

14

15

10

11

12

The Tree of LifeTerrence Malick / Verenigde Staten / 2011 / 139 / Engels gesproken / Nederlands ondertiteld

De filmtitel is een directe verwijzing naar Genesis 2. Malick brengt de Bijbelse beelden van de levensboom en het

aards paradijs filmisch in beweging. Dat gebert in een stroom van klanken en beelden die een meditatie vormen over

het boek Job. Die meditatie hoort bij het personage van Jack OBrien, sccesrijk architect en de odste zoon van het

katholieke gezin OBrien. De meditatie ontspringt bij volwassen Jack na het vernemen van het overlijden van zijn broer

R.L. door zelfmoord en voert hem naar de religieze oorsprong van de dingen in zowel het heelal als de geborgenheid

van het gezin.

Breaking the WavesLars von Trier / Denemarken / 1996 / 158 / Engels gesproken / Nederlands ondertiteld

Centraal in dit eigentijds Verrijzenisverhaal staat Bess McNeill. Zij is de volwassen kleindochter van een van de

twaalf oderlingen die de kerkraad vormen van de kleine, presbyteriaanse gemeenschap op het Schotse eiland

Skye. Bess is diep gelovig, arm van geest, analfabeet en ze heeft een psychiatrisch verleden. Wanneer ze trowt

met Jan, een arbeider op een nabijgelegen boorplatform, raakt ze geleidelijk verwikkeld in een conflict met

haar kerkgemeenschap. Die verbant haar iteindelijk, maar volgens Lars von Trier denkt God daar zelf anders

over. Hij schildert Bess als een hedendaagse Maria Magdalena.

Spirited AwayHayao Miyazaki / Japan / 2001 / 125 / Japans gesproken / Nederlands ondertiteld

In deze kinderfilm van de grootmeester van de Japanse animatiefilm, Miyazaki, speelt het tienjarig

meisje Chihiro de hoofdrol. Ze komt terecht in een verlaten pretpark waarvan ze met de hlp van

de jongen Hak leert dat bij het vallen van de disternis het park verandert in een levensgevaarlijk

recreatieoord voor geesten. Miyazaki verwerkt in zijn hedendaags sprookje het concept van

de metamorfose van de dingen, genspireerd door het Japanse shintosme. Dat vertaalt

zich ook in een kritiek op de spiritele leegheid van de materialistische levenswijze in de

consmptiemaatschappij.



8/11

16

17

18

LourdesJessica Hausner / Duitsland / 2009 / 105 / Duits gesproken / Nederlands ondertiteld

Het katholieke bedevaartsoord Lordes wordt de reisbestemming van Christine, de verlamde jonge vrow; haar

rolstoel is haar beste vriend. De camera neemt het blikveld van Christine over. De jonge vrow verlangt naar menselijk

contact en droomt van een genezing. Lordes vormt haar enige hoop. Ze stelt al haar vertrowen in de Moeder Gods.

De ode Hartl, een alleenstaande en overtigde katholieke pelgrimsvrow, vindt een niewe roeping in het helpen van

Christine. In Lordes geschiedt het wonder. Christine kan lopen, maar het medische comit weigert de genezing als

een echt mirakel te erkennen.

Jesus CampHeidi Ewing en Rachel Grady / Verenigde staten / 2006 / 85 / Engels gesproken / Nederlands ondertiteld

De docmentaire geeft een beeld van een religies kamp voor opgroeiende kinderen. Het kamp staat onder de

leiding van de charismatische, evangelische beweging die ook bewst conservatief politiek actief wil zijn. De

letterlijke en erg fndamentalistische lezing van de Bijbel primeert. De twee vrowelijke docmentairemakers

wisselen kampseqenties af met seqenties van de gebedsconferentie voor kinderen nabij Kansas City. De

missie van het kamp is het vormen van een niewe elite om de Verenigde Staten terg op het spoor te zetten

van de conservatieve christelijke waarden.

Trois couleurs: BleuKrzysztof Kieslowski / Polen-Frankrijk / 1996 / 94 / Frans gesproken / Nederlands ondertiteld

Jlie is gehwd met componist Patrice de Corcy. Hij overlijdt samen met hn dochter in een

atoaccident. Kieslowski zoomt in op het moeizame rowproces van Jlie. Daarbij gaat de vrow

door een fase van een bijna-depressie. Dan volgt de fase van de zingeving. Ze bereikt die via een

geleidelijke mentale verwerking van het recente verleden met de hlp van Olivier, de assistent

van haar overleden man. Het moment van zingeving clmineert in de itvoering van de niewe

symfonie, De eenheid van Eropa, waarin de Griekse tekst van Pals over de religieze gave

van de liefde (1 Kor. 13) wordt gezongen.

Dead Man WalkingTim Robbins / Verenigde Staten / 1995 / 122 / Engels gesproken / Nederlands

ondertiteld

De film bewerkt de atobiografie van de Amerikaanse non Helen Prejean. Ze

begeleidde in de gevangenis twee ter dood veroordeelde en terechtgestelde

moordenaars. De film zoomt in op de kloosterzster en de gevangene

Matthew Poncelet. Naast de christelijke, inlevende manier waarop ze

Matthew benadert, onderlijnt Robbins ook sterk de religieze dimensie

van het geberen door het heldere licht te integreren in de itstraling

van de film. Daarbij roept de film het onderscheid op tssen de

gerechtigheid eigen aan de staat en de vergevingsgezindheid eigen

aan een christelijke benadering van het kwaad.

The Last Temptation of ChristMartin Scorsese / Verenigde Staten / 1988 / 155 / Engels gesproken

/ Nederlands ondertiteld

Een van de centrale mysteries van het christendom is de

daliteit van de zoon van God: Jezs als God maar ook als

mens. Was Jezs loter mens, dan zo hij alle menselijke

zwaktes bezitten en ten prooi vallen aan alle aardse

verlokkingen. Want wij als mens bezitten de zondige gave

van de vrije wil. Martin Scorsese doet deze daliteit

alle eer aan in zijn controversieel meesterwerk.

Willem Dafoe speelt Jezs niet als een extravagante

verbeelding van een religieze postkaart, maar als

een man van vlees en bloed. Een man die worstelt

met zijn kezes, een man die weerstaat aan de

verleiding van de vrije wil om zijn martelaarschap

te aanvaarden.

19

20



9/11

Andrei Zvyagintseven de hedendaagse relevantie

van de Bijbel

In 2003 ging de toen nog onbekende Rssische regisser Andrei Zvyagintsev

aan de haal met de Goden Leew op het filmfestival van Veneti. Zijn

debtfilm The Return(2003) maakte indrk op de jry. Ze prezen de jonge

regisser voor de manier waarop hij een tragisch familiedrama spiegelde

aan Bijbelse parabels. Nawelijks vier jaar later overtrof Zvyagintsev alle

verwachtingen met The Banishment (2007), een tijdloze parabel over schld

en boete.

Op het eerste gezicht lijkt het verhaal van The Banishmenteendidig. Na een

lange afwezigheid neemt Alex zijn vrow en zijn twee kinderen mee naar het

landhis van zijn familie. Op een av ond vertelt Vera haar man dat ze zwanger

is en dat het kind niet van hem is. Geconfronteerd met deze mysterieze

zwangerschap neemt Alex een reeks beslissingen die hem en zijn gezin in de

armen van het noodlot drijven.

Maar Zvyagintsev nodigt je it niet te vertrekken van een voor de hand

liggende interpretatie van de film. Van tal van reacties heb ik opgestoken

dat sommigen na het zien van The Banishment qa interpretatie blijven

steken op het nivea van ontrow, alds de regisser, wanneer ze dan

vernemen dat de vrow geen overspel pleegde, zijn ze de draad helemaal

kwijt...

16 17ANDREI ZVYAGINTSEVANDREI ZVYAGINTSEV


10/11

Opvallend aan de filmknst van Zvyagintsev zijn de vele knipogen naar

de christelijke traditie in de schilderknst. Zo verbeeldt Zvyagintsev in The

Returnonder meer werken van Andrea Mantegna (1431-1506) en Rembrandt

Van Rijn (1606-1669). De scne waarin de jongens voor het eerst kennis maken

met hn vader is een letterlijke kopie van De bewening van Christus(ca. 1480) van

Mantegna. In de tweede helft van de film zien we hoe de vader zijn zoon bij de nek

grijpt en neerdwt in het zand. Ook dit is een reconstrctie van De engel verhindert

de slachting van Izak(1635) van Rembrandt.

In The Banishment kiest Zvyagintsev eerder voor het filmen van de schilderijen

dan het verfilmen. Hij plaatst de schilderijen letterlijk voor de lens van zijn camera.

In wat misschien wel de krachtigste seqentie it de recente cinemageschiedenis

is, zien we spelende kinderen een legpzzel maken. Stk per stk neemt de pzzel

vorm aan: iteindelijk zien we De annunciatie (ca. 1474) van Leonardo Da Vinci

(1452-1519). Net voor de kinderen naar bed gaan leest een meisje een passs voor

it het Niewe Testament. Het gaat om 1 Korintirs of de eerste brief van Pals

aan de Korintirs.

De camera toont een bladwijzer waarop we het fresco met Adam en Eva verdreven

uit het Paradijs (ca. 1424) van Tommaso Masaccio (1401-1428) herkennen. Dit

fresco lidt het begin van de Renaissance in de schilderknst in. Het is de eerste

poging om het menselijk lichaam zo natrgetrow en zo realistisch mogelijk weer

te geven. De Adam en Eva van Masaccio zijn geen stijve Bijbelse iconen maar

mensen van vlees en bloed, mensen zoals jij en ik.

Laat dit n net de perfecte metafoor zijn voor de filmknst van Zvyagintsev.

Net zoals Masaccio vroeger de keze maakte om Adam en Eva realistisch

te schilderen, geeft Zvyagintsev Bijbelse verhalen en motieven een tijdloos

karakter mee. De fnctie van religie in de film is het wegwerken van de

grenzen tssen de openbaringen van de verschillende personages. Zonder

enige referentie naar het christendom zo de film te veel neigen naar de

mythologie, zegt Zvyagintsev over zijn keze voor christelijke referenties,

maar het scenario ligt veel dichter bij onze dagdagelijkse realiteit.

The Banishmenten The Returnzijn films die de Bijbel vertalen naar de noden

van de eenentwintigste eew, naar het hier en het n. In een tijdperk waarin

we steeds vaker op zoek gaan naar niewe vormen van spiritaliteit toont

Zvyagintsev dat eewenode verhalen it de Bijbel vandaag even relevant

zijn als de antieke Griekse mythes of de ode Germaanse sagen. Het zijn

films voor en over ieder van ons.

Zvyagintsev vraagt ons niet ons te bekeren t ot het christendom of te geloven

in God. Hij vraagt ons te geloven in de mogelijkheden van de mens. En in de

wonderbaarlijke kracht van cinema.

Benny Haesebrock

Bekijk zeker ook The Return, het debuut van de regisseur. The Return zit in

de wisselcollectie A van CinBib, Wereldcinema in de schijnwerpers (1).

191818 19ANDREI ZVYAGINTSEVANDREI ZVYAGINTSEV


11/11

www.magenta.be

MET DANK AAN:

Frank Gryspeerdt, Sylvain De Bleeckere,

Pieter Keereman, Provincie West-Vlaanderen,

Provincie Oost-Vlaanderen,

Magenta (ontwerp en opmaak),

Print & Media Partner (drukwerk)

INFO & CONTACT:

www.cinebib.be

V.u.

Piet Crawels

Sint-Jakobsstraat 36

8000 Brgge

Belgi

Documents

Cinébib: Religie