ÇOCUK VE ÇOCUK VE YETİŞKİNLERDE ÖFKE YETİŞKİNLERDE ÖFKE VE ÖFKE KONTROLÜVE ÖFKE KONTROLÜ

HAZIRLAYANHAZIRLAYAN

Erol BÖZTAŞ Erol BÖZTAŞ

Okul Psikolojik DanışmanıOkul Psikolojik Danışmanı

ÖfkeÖfke Öfke, istenmeyen sonuçlara ve karşılanmayan Öfke, istenmeyen sonuçlara ve karşılanmayan

beklentilere verilen son derece doğal, evrensel ve beklentilere verilen son derece doğal, evrensel ve insani bir tepkidir.insani bir tepkidir.

Öfke uygun ifade edildiğinde sağlıklı bir Öfke uygun ifade edildiğinde sağlıklı bir duygudur. duygudur.

Ancak öfke, kontrolden çıkıp yıkıcı hale Ancak öfke, kontrolden çıkıp yıkıcı hale dönüştüğünde kişinin yaşamında son derece dönüştüğünde kişinin yaşamında son derece önemli sorunlar açabilmektedir.önemli sorunlar açabilmektedir.

Öfkenin sağlıklı ve işe yarar olabilmesi için Öfkenin sağlıklı ve işe yarar olabilmesi için bastırılmaması, tanınması, kabul edilmesi ve bastırılmaması, tanınması, kabul edilmesi ve

kontrollü bir biçimde ifade edilebilmesi kontrollü bir biçimde ifade edilebilmesi gerekmektedir.gerekmektedir.

Bebekler hoşlanmadıkları ve Bebekler hoşlanmadıkları ve olumsuz buldukları durum olumsuz buldukları durum karşısında AĞLAMA.karşısında AĞLAMA.

2-3 Yaş çocukları: Bu yaş 2-3 Yaş çocukları: Bu yaş dönemin de duygu ve dönemin de duygu ve düşüncelerini yeterince ifade düşüncelerini yeterince ifade edememe nedeniyle öfke edememe nedeniyle öfke artar. Öfke nöbetleri artar. Öfke nöbetleri olduğunda ailenin çocuğu olduğunda ailenin çocuğu öncelikle sakinleştirmesi öncelikle sakinleştirmesi gerekir. Sonra da öfkeyi gerekir. Sonra da öfkeyi ortaya çıkaran nedeni ortaya çıkaran nedeni anlamaya çalışması gerekir. anlamaya çalışması gerekir.

İleri yaşlarda ise bu durum İleri yaşlarda ise bu durum çeşitlenebilmekteçeşitlenebilmekte

Öfke ne değildirÖfke ne değildir.. Öfke bir problem çözme aracı, intikam Öfke bir problem çözme aracı, intikam

yolu, suçlama biçimi veya başkalarını yolu, suçlama biçimi veya başkalarını kontrol etme yolu değildir.kontrol etme yolu değildir.

Öfkelendiğimiz zaman ne gibi Öfkelendiğimiz zaman ne gibi tepkiler veririz.tepkiler veririz.

aa) ) Doğrudan gözlenebilen tepkilerDoğrudan gözlenebilen tepkiler (işaretler); yüksek sesle konuşma, vurma, (işaretler); yüksek sesle konuşma, vurma, tekme atma, tartışmacı ve saldırgan tekme atma, tartışmacı ve saldırgan olma, baş ağrısı, kalp atışının hızlanması, olma, baş ağrısı, kalp atışının hızlanması, mide ağrıları gibi. mide ağrıları gibi.

b) b) Dolaylı olarak gözlenebilen tepkilerDolaylı olarak gözlenebilen tepkiler (işaretler); ağlama, endişe, mutsuzluk ve (işaretler); ağlama, endişe, mutsuzluk ve gerginlik, depresyon, aşırı uyku hali gibi. gerginlik, depresyon, aşırı uyku hali gibi.

Öfke kişi için ne zaman Öfke kişi için ne zaman problem haline gelir?problem haline gelir?

1. Öfkelendiğiniz zaman kendinizi kontrolsüz durumda 1. Öfkelendiğiniz zaman kendinizi kontrolsüz durumda hissettiğiniz oluyor mu? hissettiğiniz oluyor mu?

2. Öfkelendiğiniz durumlarda daha sonradan onaylamayacağınız 2. Öfkelendiğiniz durumlarda daha sonradan onaylamayacağınız davranışlarda/sözlerde bulunuyor musunuz? davranışlarda/sözlerde bulunuyor musunuz?

3. Sinirli olduğunuz durumda herhangi bir kişiye fiziksel saldırıda 3. Sinirli olduğunuz durumda herhangi bir kişiye fiziksel saldırıda bulunuyor musunuz? (örn.; yumruklamak, ittirmek) bulunuyor musunuz? (örn.; yumruklamak, ittirmek)

4. Öfkelendiğinizde gösterdiğiniz tepkinin ilişkilerinize veya 4. Öfkelendiğinizde gösterdiğiniz tepkinin ilişkilerinize veya çalışmalarınıza zarar verdiği oldu mu? çalışmalarınıza zarar verdiği oldu mu?

5. Öfkelendiğiniz zaman yaptığınız işlere yoğunlaşmada güçlük 5. Öfkelendiğiniz zaman yaptığınız işlere yoğunlaşmada güçlük çekiyor musunuz? çekiyor musunuz?

6. Öfkenizi azaltmak ve sakinleşmek için alkol veya hap kullanıyor 6. Öfkenizi azaltmak ve sakinleşmek için alkol veya hap kullanıyor musunuz? musunuz?

7. Öfkeniz sonucunda tutuklandığınız veya yasal zorluklarla 7. Öfkeniz sonucunda tutuklandığınız veya yasal zorluklarla karşılaştığınız oldu mu?karşılaştığınız oldu mu?

Öfke sonucunda ortaya çıkan fiziksel belirtileri Öfke sonucunda ortaya çıkan fiziksel belirtileri nasıl kontrol altına alabilirsiniznasıl kontrol altına alabilirsiniz? ?

Öfkeli olduğunuz zaman vücudunuzda fiziksel bir Öfkeli olduğunuz zaman vücudunuzda fiziksel bir gerginlik oluşmaktadır.gerginlik oluşmaktadır.

Bu gerginliği üzerinizden atmanız gerekmektedir. Bu gerginliği üzerinizden atmanız gerekmektedir. Aynı zamanda bir kişi hem öfkeli hem de sakin Aynı zamanda bir kişi hem öfkeli hem de sakin olamayacağına göre rahatlamanıza yardımcı olamayacağına göre rahatlamanıza yardımcı olacak yöntemleri öğrenerek öfkenin getirmiş olacak yöntemleri öğrenerek öfkenin getirmiş olduğu fiziksel belirtileri de kontrol altına almaya olduğu fiziksel belirtileri de kontrol altına almaya çalışabilirsiniz.çalışabilirsiniz.

En etkili yöntemlerEn etkili yöntemler

Derin nefes alma.Derin nefes alma. Sistematik gevşeme. Sistematik gevşeme.

Çevre değişikliği.Çevre değişikliği. MizahMizah

ZamanlamaZamanlama Alternatifler yardımlar.Alternatifler yardımlar.

DERİN NEFES ALIP VERMEDERİN NEFES ALIP VERME

SİSTAMATİK GEVŞEME SİSTAMATİK GEVŞEME HAREKETLERİHAREKETLERİ

ÇEVRE DEĞİŞİKLİĞİÇEVRE DEĞİŞİKLİĞİ

MİZAH MİZAH

ZAMANLAMAZAMANLAMA

PROFESYONEL YARDIMPROFESYONEL YARDIM

Çocuklarda Öfke KontrolüÇocuklarda Öfke Kontrolü

ANNE ALSANA ŞUNU…!ANNE ALSANA ŞUNU…! …….. ŞUNU AL DİYORUM!.. ŞUNU AL DİYORUM! ANNE TELEVİZYONU KAPATMA ANNE TELEVİZYONU KAPATMA

DEDİM!DEDİM! YEMEYECEĞİM DEDİM SANA!YEMEYECEĞİM DEDİM SANA!

vbvb

Çabuk Sinirlenen ve Kendini Kontrol Çabuk Sinirlenen ve Kendini Kontrol edemeyen çocuklara örnekleredemeyen çocuklara örnekler

Sırasını beklemekte zorluk çekmekSırasını beklemekte zorluk çekmek Hayal kırıklığı yaşamasıHayal kırıklığı yaşaması Kaybetme duygusunu tatmasıKaybetme duygusunu tatması Sakinleşmeyi becerememekSakinleşmeyi becerememek Başkalarına vurmakBaşkalarına vurmak Eşyaları veya oyuncağını kırmakEşyaları veya oyuncağını kırmak Arkadaş ortamında veya ailede itekleme ve Arkadaş ortamında veya ailede itekleme ve

sarsma.sarsma. Dikkatsiz, düşüncesiz ve aceleci Dikkatsiz, düşüncesiz ve aceleci

davranmak.vb.davranmak.vb.

Öfke ve Saldırganlığın Öfke ve Saldırganlığın sebeplerisebepleri

Gününüz çocukları beslenme alışkanlıkları nedeni ile Gününüz çocukları beslenme alışkanlıkları nedeni ile daha enerjik durumdadırlar.daha enerjik durumdadırlar.

Bu nedenle enerjilerini atacak ortamların Bu nedenle enerjilerini atacak ortamların sağlanamaması en önemli sebeplerden birisidir.sağlanamaması en önemli sebeplerden birisidir.

Ev içinde kavga ve şiddetin olmasıEv içinde kavga ve şiddetin olması Aile içinde çocuğun ilk defa yaptığı öfke durumunda Aile içinde çocuğun ilk defa yaptığı öfke durumunda

pekiştirilmesipekiştirilmesi Saldırganlık davranışı ile çocuğun istediği amacına Saldırganlık davranışı ile çocuğun istediği amacına

ulaşması vb.ulaşması vb. Kendisinden büyük çocukların kışkırtıcı davranışları vb.Kendisinden büyük çocukların kışkırtıcı davranışları vb. Şiddete tanık olma, sık sık engellenme ile karşılaşma , Şiddete tanık olma, sık sık engellenme ile karşılaşma ,

saldırganlığı ortaya çıkaran nedenler arasındadır. saldırganlığı ortaya çıkaran nedenler arasındadır.

Çocuklarda öfke kontrolü Çocuklarda öfke kontrolü

Örnek:Örnek: Aylin evde annesinden çikolata Aylin evde annesinden çikolata istemekte.Annesi biraz önce kendisine istemekte.Annesi biraz önce kendisine verdiğini daha fazlasının iştahını verdiğini daha fazlasının iştahını kapatacağı için vermeyeceğini ifade eder. kapatacağı için vermeyeceğini ifade eder. Aylin tekrar annesine ba-na-çi-ko-la-ta Aylin tekrar annesine ba-na-çi-ko-la-ta ver!!! Dedim sanaaaa!!! Diye başlar.Anne ver!!! Dedim sanaaaa!!! Diye başlar.Anne çaresiz bir şekilde bakar.Sizce ne çaresiz bir şekilde bakar.Sizce ne yapması lazım?yapması lazım?

Öfke ve saldırgan davranışlar Öfke ve saldırgan davranışlar gösteren çocuğa nasıl gösteren çocuğa nasıl

davranacağız.davranacağız. Öncelikle bizde saldırgan davranışlar göstermeyeceğiz.Öncelikle bizde saldırgan davranışlar göstermeyeceğiz. Çocuğumuzla konuşmalı ve sorunun kaynağını anlamamız Çocuğumuzla konuşmalı ve sorunun kaynağını anlamamız

gerekmekte.gerekmekte. Saldırgan davranışla istediğinin elde edilmesi engellenmeli.Bu Saldırgan davranışla istediğinin elde edilmesi engellenmeli.Bu

konuda TUTARLI olunmalı.konuda TUTARLI olunmalı. Aile büyükleri, çocukların saldırgan davranışlarını kesinlikle oyunsu Aile büyükleri, çocukların saldırgan davranışlarını kesinlikle oyunsu

bir davranışa dönüştürmemelilerdir.bir davranışa dönüştürmemelilerdir. Örnek:Örnek: Burak’a ailesi tarafından sürekli herkesi döve bileğini ve en güçlü Burak’a ailesi tarafından sürekli herkesi döve bileğini ve en güçlü

kendisinin olduğunu telkinler yapılmış.Burak ev içerisinde herkese yurmuk kendisinin olduğunu telkinler yapılmış.Burak ev içerisinde herkese yurmuk aratarak isteklerini yaptırır.Anne-baba ve diğer aile üyeleri ise bu durum aratarak isteklerini yaptırır.Anne-baba ve diğer aile üyeleri ise bu durum karşısında Burak’ın sinirli haline gülmüşler ve kendisine CEP HERKÜLÜ karşısında Burak’ın sinirli haline gülmüşler ve kendisine CEP HERKÜLÜ demişler.Burak anaokulu yaşına geldiğinde okulda herkese şiddet demişler.Burak anaokulu yaşına geldiğinde okulda herkese şiddet gösterisinde bulunmaya başlar.Öğretmeni dahil herkesten isteğini gösterisinde bulunmaya başlar.Öğretmeni dahil herkesten isteğini yaptırmak için vurma davranışı gösterir.yaptırmak için vurma davranışı gösterir.

SSonuç:onuç:Burak, öğretmeni ve arkadaşlarına vurarak bir şey elde Burak, öğretmeni ve arkadaşlarına vurarak bir şey elde edemeyeceğini öğrenmesi hayal kırıklığı yaratacak.Bu davranışların edemeyeceğini öğrenmesi hayal kırıklığı yaratacak.Bu davranışların olumluya dönmesi uzun zaman alabilecek.Hatta gerekli destek olumluya dönmesi uzun zaman alabilecek.Hatta gerekli destek sağlanmazsa toplum tarafından etiketlenebilmekte.sağlanmazsa toplum tarafından etiketlenebilmekte.

Öfke ve saldırganlık durumu Öfke ve saldırganlık durumu olan çocuklara neler yapılabilir.olan çocuklara neler yapılabilir.

Çocuklar bu gerginlik durumunun ne Çocuklar bu gerginlik durumunun ne gibi sonuçlar doğuracağının farkında gibi sonuçlar doğuracağının farkında değillerdir.Öfke ve şiddet gösterisi değillerdir.Öfke ve şiddet gösterisi yaparak gerginliğini ve fazla yaparak gerginliğini ve fazla enerjisini atmaktadırlar.enerjisini atmaktadırlar.

Eğer biz onları doğru şekilde Eğer biz onları doğru şekilde yönlendirmeler yaparsak öfke ve yönlendirmeler yaparsak öfke ve saldırganlığı en aza indirmiş oluruz.saldırganlığı en aza indirmiş oluruz.

Çocuklarımıza gerginliklerini alabilecek Çocuklarımıza gerginliklerini alabilecek ve kendilerini ifade edebilecekleri ve kendilerini ifade edebilecekleri

alanlar sunmalıyız.alanlar sunmalıyız. Spor etkinlikleri(Basket,güreş,Badminton,yüzme,vb)Spor etkinlikleri(Basket,güreş,Badminton,yüzme,vb) Kum havuzunda oynamaKum havuzunda oynama Oyun parkları(Elektrikli olanlar hariç)Oyun parkları(Elektrikli olanlar hariç) Bisiklet sürmeBisiklet sürme Arkadaş grupları ile oyunlar oynamasıArkadaş grupları ile oyunlar oynaması Dans grupları Dans grupları Ailecek yürüyüşler yapmaAilecek yürüyüşler yapma Kendi işyerinizde size yardımcı olması vb. birçok Kendi işyerinizde size yardımcı olması vb. birçok

sayabiliriz.sayabiliriz.

SPOR ETKİNLİKLERİSPOR ETKİNLİKLERİ

KUM HAVUZU+KAYDIRAK+ZIPZIP+YÜZME KUM HAVUZU+KAYDIRAK+ZIPZIP+YÜZME HAVUZUHAVUZU

BİSİKLET SÜRME+AİLE YÜRÜYÜŞLERİ+DANS+GRUP OYUNLARIBİSİKLET SÜRME+AİLE YÜRÜYÜŞLERİ+DANS+GRUP OYUNLARI

Ailelerin yapması gerekenler-1Ailelerin yapması gerekenler-1

Her şeyden önemlisi anne-babaları olarak Her şeyden önemlisi anne-babaları olarak çocuklarımıza sağlıklı model olmalıyız.çocuklarımıza sağlıklı model olmalıyız.

Önemli:Önemli: Arkadaşına vurduğu için çocuğu Arkadaşına vurduğu için çocuğu azarlarsak, döversek, sorunları çözmek için azarlarsak, döversek, sorunları çözmek için bağırma, azarlama, küsme, dövme ve vurma bağırma, azarlama, küsme, dövme ve vurma gibi davranışları bizi gözleyerek öğrenmesini gibi davranışları bizi gözleyerek öğrenmesini sağlamış oluruz. sağlamış oluruz.

Ailelerin yapması gerekenler-2Ailelerin yapması gerekenler-2

Örneğin, aile içi şiddete tanık olan çocuklar, Örneğin, aile içi şiddete tanık olan çocuklar, saldırgan davranışları öğrenebilir, amaçlarına saldırgan davranışları öğrenebilir, amaçlarına hizmet edeceğine inandıkları zamanlarda da bu hizmet edeceğine inandıkları zamanlarda da bu saldırgan davranışları gösterebilirler. saldırgan davranışları gösterebilirler.

Eğer bir çocuk azarlanır, dövülür, cezalandırılırsaEğer bir çocuk azarlanır, dövülür, cezalandırılırsakendini değersiz hisseder. kendini değersiz hisseder.

Kendini değersiz hissetme de başkalarına karşı Kendini değersiz hissetme de başkalarına karşı saldırgan davranışlarda bulunma eğilimini artırır.saldırgan davranışlarda bulunma eğilimini artırır.

Ailelerin yapması gerekenler-3Ailelerin yapması gerekenler-3

Çocuğun neden öfkelendiği konusunda farkındalık Çocuğun neden öfkelendiği konusunda farkındalık sağlayabilmesi için ailesinin kendisini etkili dinlemesi gerekir. sağlayabilmesi için ailesinin kendisini etkili dinlemesi gerekir.

Öfke anında çocuklar, sakin, anlayışlı ve kendilerini Öfke anında çocuklar, sakin, anlayışlı ve kendilerini anlayacak yetişkinlere gereksinim duyarlar.anlayacak yetişkinlere gereksinim duyarlar.

Öfkeli olduğu için veya saldırgan davranışından dolayı Öfkeli olduğu için veya saldırgan davranışından dolayı çocuğun azarlanması, çocuğa öfkesini nasıl ifade edeceği ve çocuğun azarlanması, çocuğa öfkesini nasıl ifade edeceği ve nasıl sakin olacağı konusunda bir fikir vermez. nasıl sakin olacağı konusunda bir fikir vermez.

Çocuğa seçenekleri olduğunu göstermek asıl hedeftir. Çocuğa seçenekleri olduğunu göstermek asıl hedeftir. Bağırmak, ağlamak, vurmak, öfke nöbeti geçirmek bir Bağırmak, ağlamak, vurmak, öfke nöbeti geçirmek bir seçimdir, ancak çocuğa ne hissettiğini söylemenin de bir seçimdir, ancak çocuğa ne hissettiğini söylemenin de bir seçim olduğu gösterilmelidir. seçim olduğu gösterilmelidir.

Hangi seçimin en iyi sonucu doğuracağı çocukla birlikte Hangi seçimin en iyi sonucu doğuracağı çocukla birlikte konuşulmalıdır. konuşulmalıdır.

Örnek:Örnek:İnsanlara zarar vermek mi yoksa Konuşmak mı?İnsanlara zarar vermek mi yoksa Konuşmak mı?

HANGİ DURUMDA BİR UZMANA HANGİ DURUMDA BİR UZMANA BAŞVURMALIYIZ.BAŞVURMALIYIZ.

Çocuğunuz günde 3 Çocuğunuz günde 3 kereden fazla uzun süreli kereden fazla uzun süreli nöbet geçiriyorsa(Yaklaşık nöbet geçiriyorsa(Yaklaşık 10 dk)10 dk)

Çocuğunuz 48 ayını geçtiği Çocuğunuz 48 ayını geçtiği halde öfke nöbetleri halde öfke nöbetleri geçiriyorsa.geçiriyorsa.

Öfke nöbetleri esnasında Öfke nöbetleri esnasında kendisine ve çevresine kendisine ve çevresine zarar veriyorsa zarar veriyorsa

Vücutta kasılmalar artıysaVücutta kasılmalar artıysa

ÇOCUKLARINIZIN ÇOCUKLARINIZIN HAYATINDA OLUMLU HAYATINDA OLUMLU DAVRANIŞ DEĞİŞİKLİKLERİ DAVRANIŞ DEĞİŞİKLİKLERİ KAZANDIRMADA BİZLERLE KAZANDIRMADA BİZLERLE BİRLİKTE OLDUĞUNUZ İÇİN BİRLİKTE OLDUĞUNUZ İÇİN TEŞEKKÜRLER.TEŞEKKÜRLER.