't6 'Jls 'fp 'u '.re1tst1'dsn erolne 'eErup

I euepa^€u 'e1e1so zq t'p I LL 'rts '996I pe.rSoag '1n 'ecrrrelso8nl

epoloaequy '(ttt ;ttdS) €pr€qurn'I sneeursgqdas4 sap 8uruar1eq rep e8erg rn7 .

'p I '6 'rls 'IS6I etdo4g 'nu€rpef eu

€{rC ql{?llue a[ruo1o4 r errr1ro) €urJ 're?rs

:I 'd rsouop n[r;e-r3o11qrq nurr;d6 'I?I 'ru

'9161 ee1sd11 '111 'urrueceerg urnuorldrrcsureEollfg '.reE.reque111q 'C :9Ll 'rq '('p

I'96 'rls 's06I 'IIIA 'S 'N '€^lFnrp 'Ioeqr€'n:g >1pse[n) >nqarEeT n eleznur Eoupo:-€N rrrueruods luaure;4u n 'IlsI .p

I .9 .rls

'(868I ueIM 'IIIX 'H 'uall!\ '^ru0 'p sereu-greg'qde.rErde,loaeqc:y'p ua8unpueqqy)suertr€ul€(I elpgfs uaqcsrqcerrE rap uezunwpun uelJlrqcsul eIC 'plurlunrg 'f 'ds1 ,

'>eruzrJesd< Icluoln Tuforq r Euep ollef^s rl€pel3n €?ellols 3o1;o:d luefeJ)l'olelorafl es o{€{ 'ns ql[o{ zn re{olonlod nueruafl uroures Bu 'eJnl{etril{J€ rc€lsoruelrsrdud ns ntuefo{ 'reueAl 'As ruo^{JJ s uetrsorrres oefolsod e{elra e8efupa.rspo - uepeu sldleu et etp3 - upnlo;tr n?r?olonlod eu 'rprequrnl n a[ ep elrc-Ip€n "leln?es. as ref oletyrelsod uroSolz€r s etuetrd es o'l 'efueleuz r lsoupelurrol[fuerun oul,€uz o{e>Ie^s nur Iq oU 'uesouop pruleupo olq aruelrJl e[;rusa1 nolsefur 01 Bu a[ qr r.rorro8 [o[oT o eurqoes€u niepolod ruoru€s €u uepeu 'rcuroln

rlo8afu 'ltr 'uo e[ \ W aluelld efpelsod esu? as Soard po 'eureu rpfo>1 ulruaru-ods etolo eloleftp qruo efbnl[tsar eleprulod T qrueln?es nfrce1a.rd:etu\ zn

'nFefAS ruolorrn l41oruz€J eurqoeseu eno alue1rd oAelr? as €p errepnBo,uro I[o{'relueJTl€perroBalu 1{adse u€ArJerueuez ouprprd ! oepop e>lpaurods Sorro efuerrepnordeurrl>1adse un3nrp DIepeJ grno cesrd r e[ ourrepaN 'elefps 3o>l?rtue nlefip urolo n€{JC r1Dls.rop e1;Isodn orrqel oe{ essl , eleurl elnQro) errr€s ouqesod r €rreJpelEefupe;s r0souall{€ [o>1s.ro1ezruolo,{ n e[ n[ o1q e3oln e3els etFrd e 'rprequrnl neulqoeseu a>1p"r8 efue.rrnqr.qe Sonr.rerqs a[ue11d rsrl€z rflurez foqeu n e>lr.nreuods8o>1s;w3tda 3o1pr1ue 8afrupa,rnfeu r SefruTezrfeu e8ol efrce1e"rd,ra1ur eullnerd p6'eueJpef rpqo loupolsr €u efrcezruolol arlp.r8 etorzet erurluenrTeJlsr n uelnsud e[o'ulels r)eluzlJasd e{spJequnl( Iuouel'uT pod lcneu n eleuzod (rdoxdoy rrrrrlgd f)aln?Jo) e>lolo s esrdl,eu 3o1p;F 3ou-rel,ueuEe-r3 eflcelard-re1ur ruelqoJd

gOUVSWNI ZIVSIdIVN CO>I?UC V)VWO'IO HIAON OXI]OXIN

cr^ir?orw-?IcrNau slna

32

Svi ovi momenti vei odavna su traiili i opravdavali potrebu revizionihistraZivanja na spomenutom objekt'u, a takoder i veiih sistematskih iskopavanjana tom lokalitetu.

Dok su se privodile kraju pripreme za takva istraiivanja, u okviru planovaArheolo5kog instituta Filozofskog fakul,teta u Zagrebu, bili smo obavijeSteni dasu pronadeni novi ulomci ,,psefizme.., S,to je ne samo ubrzalo spo,menute pla.nove vei i pobrudilo nadu u moguinost daljeg kompletiranja natpisa, koji skorovec jedno stoljeie privladi paZnju istraiivada. Zasluga za nalaz ovih 'ulomakanatpisa pripada mladom lumbardaninu, studentu Frani Kr5iniiu Sovi, pra-unuku pronalazata prvih ulomaka ,psefizmeu (1877. god.). Ponesen obiteljskomtradicijom - kako sam opisuje u svom prilogu u ovom vjesnikua - neurrornoje prebirao kamenu Skaljnr, kojom je bio ispunjen pnostorr >samostana<, vjerujuiida ie >fortunatus ligou potvrdit'i tu tradiciju. Kairos ga nrije iznevjerio te muje za jedne od t ih karnpanja (1967. god.) darovao tr i u lomka s ostaoimanatpisa, za koje je s pravom pretpostavio da pnipadaju npsefizmio, odnosnonatpisu kojemu je ona bila podetni di'o. Oslobaelajuii prostoriju od nagomilaneSkalje pravilno je zakljuiio - napose kad mu se ukazalo i njeno, zbukomprekriveno, dno da se radi o staroj cisterni u kojoj je na5ao i dosta ulomakakasnije, rimske keramike.

U kolovoz,u 1968. god. zapodela su na ovom objektu reviziona istraZivanjagorenavedenog instituta pod vodstvom potpisanoga. Ekipi studenata arheologijeFilozofskog fakulteta u Zagrebu pridruiro se i spomenuti student F. Krsinii,dijoj obitelji i danas pripada veiim d,ijelo,m teren na kojem se nalazi cisternakoja je, ranije kao i sada, dala toliki broj ulomaka opsefizme... Iako nam nijezadutak da na ovorne mjestu dajemo izvjeStaj o rez,ultatima tih nasih prvihiskopavanja na ovom lokali'tetus, moramo napomenuti da smo sa sigurno5dumogli ustanoviti da tu nema nikakvih tragova bilo kakve arhitekture koSa bi sernogla odn'ositi na samostan ili crkvu, ved da se svi, inade monumentalnLi, ostaciarhitekture odnose na jedno jedino zdanje koje po svojim karakteristikama -inade neSto drugadijrim od poznatih gradevina te kategonije kod nas - ne moZebiti ni$ta drugo nego cisterna, i to po svom postanku iz predrimskihvremena.

Iako u toj kampanji, ni uz maksirnalnu paZnju kojom je pregledavan svakipa i najmanji piljak, nije do5ao na vidjelo ni jedan novi ulomak natpisa, gornjirezultat ima za taj spomenik izvanredno znadenje, jer se nedvosmisleno usta-novilo da je on tu, gdje je naden, oduvijek bio, dakle ,in situ, te da ne postdinikakav opravdani razlog za neko njegovo kasnije dono5enje na taj ttrlrriSi inajistaknrutiji dio koludrtskog poluotoka. To znadi, olumbardska

-psefizmau

rnogla se odnosi'ti samo na naseobinu koja je tu bila podignuta i ona nam sada

n Nalaz novih ulomaka grdkog natpisa iz dnom Jadranu, odrZanom potkraj 1968. god.Lumbarde na otoku Korduli str. ll9. u Hvaru. Taj ie referat biti uskoro objavljen

5 Prvu informaciju o tome dao je potpi- u Vjesniku za arheologiju i historiju dal-sani na simpoziju posveienu problemima matinsku.prethistorije i grdke kolonizacije na iste

33

*-A*v

I*

ISl. l . Lumbardski natpis -

Vjesnik

grafidki prikaz poloZaia dosad otkrivenih ulomaka

34

nesumnjivo govori o n j e n u osnivanju. eini se dakle vrlo vjerojatnim daje na$ natpis-psefizma s razlogom irnao mjesto tu na samom sljemenu poluotoka,danas zvarru Gradina, gdje se valjda od samog podetka hivota grdke naseobinenalazilo istaknuto kultno mjesto vezano uz prisustvo Zive vode (tragovi degase vide u brojnim i gustim sigama i tankim ispustima vode i vlage u okolnomlitidastom terenu), gdje je svakako jo5 negdje u helenistidko doba bila podig-nuta i velika m,onumentalna cisterna namijenjena snabdijevanju vodom moZd4ditave naseobine.

Po5to je ekipa koja je vr5ila reviziona istraiivanja napustila teren, ne,na,iSav5'i pri oslobadanju cisterne, ni na jedan novi ulomak natpisa, bolje jesreie i opet bio spomenuti njen dlan F. Krsinii, koji je, nastavivsi traganjemna mjestu gdje su se izvodili radovi, prona5ao jo5 jedan, sasvim mali ulomak,kojim se broj novocrtknivenih ulomaka npsefizme. popeo na detirri (od kojihse dva, kao Sto ie se vidjeti, spajaju tvoreii cjelinu)6, a ukupan broj dosadpronadenih ulomaka na detrnaest (sl. 1 i tab. I). Prvim trima novonadenirqulomcima, koje smo imali pril,ike prouditri odmah po dolasku u Lumbardu, dalismo oznake K, L i M nadovezujudi se na one koje su vei od ranije nosili ostali,veii i manji, ulomci lumbardskog natpisa (A-rf . Nainoviiem ulomku dao iezatim nalaznik oznaku N.

U l o m c i K i l , ( s l . 3 )

Veiem ulomku (K), dim. 10 X 6 X 3 cm, pripadao je manji (L), dim.4 x 4 X 1,5 cm, koji se moZda od njega u novije vrijeme odvojio. Da ,idu zajedno,ustanovio je vei F. Kriinii. Gornii dio manjeg ulomka, koji je saduvao ostatkedvaju vertikalnih stupaca slova, spaja se s donjim lijevim uglom veiega tako dase slova desnog stupca ulomka r podudaraju s onima na ulomku K koja svapripadaju istom stupcu. Desni stupac, radunajudi oba ulo'mka natpisa, sadrLavadevet redova (od toga sam ulomak K sedam redova), a od lijevoga se saduvaosamo dio jednoga reda, i to, kako je redeno, na manjem ulomku (L). rz toga

0 Svi novopronacleni ulomci pohranjeni cima G i H, za sada nije moguie odreditisu za sada kod nalaznika, u Lumbardi. mjesto u natpisu.

7 Kao posljednji, prije ovih najnovijih Na veiem dijelu ulomka (I), pri samomeulomaka, bio je pronaden, 1900. god., ulomak dnu, vidljivi su djelomidno ostaci pet slova,koji je godinu dana kasnije objavio Brun- koje je Brun5mid kod objave ulomka is-Smid (Vjesnik hrv. arheol. dru5tva, N. S. pravno ditao i interpretirao kao Erixpd,[rou,V, str. 19 i d.). Ulomak se sastojao od dva dok je u kasnijoj ponovnoj objavi iitavapotpuno pristajuia dijela. Brun5mid, a ni natpisa (Kameni spomenici, n. mj.) daodrugi koji su se kasnije njime bavili, nije novu lekciju Aulor,xpd['reoq?, iako je T, naga posebno oznadio, kao ranije pronaclene drugoj poziciji, sasvim jasan. Ponovno sto-ulomke, a u Kamenim spomenicima (v. ga predlaiemo lekciju Erlxp&cou (EUxparoq)naprijed) iak ga i posebno objavljuje pod ili Erixpdrou6 (E0xpdq6) koja, dini nam se,br. 177. Tom dvojnom ulomku dali smo, jedina ovdje moZe doii u obzir (usp. w.u skladu s prethodnima, oznaku I, J. - Pape's Handwijrterbuch der griechischenovome, kao ni ranije nadenim veiim ulom- Sprache, III, 3. Aufl., 1g75, str. XXIX s. v.

xPdEoo.

35

r l,r jc lako zakljuditi kojem su dijelu lumbardskog natpisa pripadali ovi ulomci.[ ,-rbzir moZe doii samo popis kolonista koji slijedi iza prave psefizme. Ti su,r":o Sto je poznato, bili u natpisu nabrojeni u tri vertikalna stupca koja su

O + @ N T

f O P O f r : - l a, f J l - ' \ - l i : - .

'\-ZDlxEPK O N(

> tE / o

Sl. 2. Novi ulomak M s otprije poznatim ulomkom G

odgovarala trima dorskim filama: Aup&,veq, 'T).).elq, lldptgu].or oznadenim na delu

svakog stupca. Iako se radi o ostacirna slova koja pripadaju dvama stupcima,ne moZemo ustanovi,ti posve sigurno kojoj su od triju navedenih grupacija onapripadala. U svakom sludaju jedan se stupac odnosi na rimena pripadnika file'Y).),ei6, koja je kao srednja navedena, no ne znamo da li je to ovdje ono Stoje saduvano u lijevom stupcu ili pak u desnom, od kojega je vi5e ostalo. Ipak,iz op(eg rasporeda do sada poznatih ulomaka lumbardskog natpisa dini se naj-

vjerojatnijim da su tu saduvani ostaci dvaju zadnjih stupaca - srednjeg i

,Alr, Ar-\

A IF\/ \ " L- / \r - F - <ll lF rz

36

desnog - navedenog popisa; radrilo bi se, dakle, o pripadniqima fila 'T),),e[6 i ll,ipr-gu),or,.

rz gore navedenoga slijedi i drugo: ostaci slova lijevog stupca pripadajudrugom dlanu onomastidke formule - patronimiku tj. imenu oca jednog odkolonista, koje je izral.eno genitivnim oblikom, dok oni u desnom stupcu pri-padaju prvom dlanu ,iste formule, tj. osobnim imenima kolonista, koja su ovdjesva dana u nominativu.

Restitucija imena koja se na ovim ulomcima spominju nije u potpunostimoguia, ma da se desto radi o imenima poznatim nam vei iz popisa ,lumbard-skihu kolonista, jer saduvani dijelovi, s obzirom na bogatstvo onornastidkogrepertoara izvedena od istih osnova, mogu biti restituirani u vi5e oblika, posebnoslozenih on,ima. Neka imena s ovih ulomaka u natpisu su posve nova. Evo ipokuiaja restitucije dvaju ulomaka s mogudim dubletama i varijantama:

Mvoc[oc4p8 roU SetvocEi1{[vop toU Setvoql).au[xia6, -x[<ov toU 8eivoqZat),loq toU Seivoq

5 X<oc&[q (X<ica[q, -],o6) roU Seivoq'Ap[o[tapXoqe roU Seivoq

{Dav[aTo6lo ToU 8eivo6

L ? Bou).a116pa11 SeivoqSetvoq

U l o m a k M

Iako je ovaj ulomak relativno veiih dimenzija (15 X 12 X 7-8 cm), sadu-vana mu je natpisna povr5ina znatno manja. Sretna je okolnost da prvi verti-kalni niz saduvanih slova oznaduje podetak jednog stupca s imenima kolonista,tj. saduvan nam je prvi dio dvodlane formule: sama osobna imena, koja suovdje uvijek u nominativu (neka su se od njih u cijelosti saduvala). Ovaj namje ulomak uspjelo povezati s otprije poznatim, znatno veiim, ulomkom G (sl. 2)koji je uglavnom saduvao samo patronimike i ponegdje dodetke osobnih imena.

K

N [ . . . . . . . . . . . c o UF t . . . . . . . . . . . t o U

8 Mvcr[odlp: jer se meelu do sada poznatimkolonistima iz Lumbarde to ime javlja -

i to dvaput - kao jedino s tom osnovom,u dorskom obliku. Dakako, moguie su idruge kombinacije, kao Mvaorxtri< i sl.

s Iako se na ovom natpisu javljaju i ime-na jednostavnijeg tipa, kao 'Aptori<ov

ili'Apior<ov, dajemo prednost gornjemu imenujer je ono ovdje mnogo deSie i poznatije.

ro I za ovo smo se ime odludili jer jeono, dini se, dvaput potvrcleno na ovomenatpisu. U Issi se, kao Sto je poznato, nanatpisima opetovano javlja i ime @a.;,;6.

11 Ovo se ime dvaput javlja na natpisu izLumbarde, stoga smo mu i dali prednostprcd drugima koja su takocler mogla doiiu obzir, na pr. 'AS1vay6pa6 i 'Ec$).ay6pcrq

(oba ova imena dolaze po jedanput naovom natpisu).

Lako se ulomak G obidno::irrojena imena pripadnika- njime tu uvrstimo i ovaj: - : . i i i e f i u lomc i g lase :

(da li i opravdano?)l2 uvr5tavafile 'T).Leie, zadovoljit iemo se

najnoviji ulomak. U zajednidkoj,

37

u stupac gdje suza sada da skupadjelomidnoj, resti-

'2 Oba su ova ulomka, koja - kako kaZeBrun5mid (Die Inschriften und Miinzen, str.4 i 5) - nikamo ne pristaju, tu (v. tab. I,II) locirana sasvim proizvoljno. Ne znamo,naime, koliko je natpis - tadnije lista kolo-nista - bio dug i nije li, kako takoiler pret-postavlja Brun5mid (Vjesnik Hrv. arh. dru-Stva N. S. V, 1901, str. 20) bio sastavljenod dviju ploda.

1t Druga poznata imena s ovog natpisa,koja su od iste osnove, za ovo su mjesto- s obzirom na lacunu - ili prekratka( 'Agr ,o r {v , 'Ap [oc<ov, 'Apuo, i tov ) i l i p reduga('ApiotapXo6,'Apr,orox), iq, 'Aproc6pr.a1oq,'Apr,o-t6{evo6).

la A. Wilhelm (Neue Beitrdge zur griechi-schen Inschriftenkunde. Die Landlose der

G (dio)

Ansiedler aus Issa auf Korkyra Melaina -

Sitzungsberichte d. K. Akademie d. Wissen-schaften in Wien, Phil. hist. Klasse 175,I Abhandlung, Wien 1913, str. 16-18.) sma-tra da je prvo slovo u tome imenu uklesanopogre5no umjesto A; trebalo je dakle stajatiAdu,apXoq. To mislimo i mi, no ne smijemozanemariti ni druge pojave nepoznatih ilimanje poznatih imena na ovome natpisu,koje smo morali prihvatiti (K6pzcov, Naritop,Oi6),$<,rv, X&)),aq, X€o.ro6, XiBa),r,q.

ts V. citirani prilog F. Kr5iniia u ovomeVjesniku.

16 Skupina slova u treiem redu najvjero-ja tn i je se moZe res t i tu i ra t i u . . . .N IA. . . ,. . . . N I A . N I A . . .

'Ap r,oc Iiorv]'31 lMapdpXoula"Op$ov All Ir,o]vuo'iouZaxvpol lq ArovuoiouAag.r ipal lco6 'Hpax) .e[8[a

5 Adpo6 l l [A]6ovcoqKIaII r,o'[$]l I 6v1 6'O].ug.rci[ou

U l o m a k N ( s 1 . 4 )

Ostaci slova na ovom malom ulomku (dim. 5 X 5 X 5 cm), a napose sku-pina koja se saduvala u njegovu drugom redu, dini se da se ne dadu uklopitiu shemu nijednog poznatog imena grdkog onomastika. S obzirom na tu vjero-jatnost kao i na dinjenicu da je taj ulomak naden na nest'o veioj udaljenosti odostalih (a k tome i u vremenskoj distanci)ls navodi na pretpostavku da nijepripadao gore navedenom d,ijelu natpisa (popisu kolonista) vei njegovu prvomdijelu, tj. samoj psefizmi. Ako je ta pretpostavka tadna onda je i vrijednostovog ulomka - uza sve teikoie njegove interpretacije - utoliko veia Sto dajenaslutiti i dalje nalaze iz tog vaZnog dijela natp,isa.

Od slova na ovom ulo,mku sigurna su samo ona u drugom redu (. . . AIPO . . .)te posljednje slovo (A) u prvom redu. Tragovi ostalih sl,ova zbog slidnostii ele-menata od kojih se sastoje (ravne i kose haste) ne daju sigurnu osnovu zarestitucijut6, Sto unaprijed oduzima moguinost za b'ilo kakvu interpretac'ijuteksta.

38

Novi ulomci lumbardskog natpisa nisu, na ialost, pridonijeli boljem pozna-vanju i tumadenju ovog dragocjenog epigrafskog spomenika, koji, iako je njegovodatiranje - prema onome tradioionalnome - pod,ignuto za najmanje jedno sto-ljece (negdje u prvu polovinu 3. st. pr. n. e.)", jos uvijek ostaje najvaZniji epigraf-ski izvor za poznavanje kolonizacije naSe obale, posebno one koja se odvijalapod za5titom i po planovima isprva same Sirakuze, a kasniie i njene vlastritekolonije Isse. No ti ulomci nov su i vrijedan prilog proudavanju grdkog onomastikana istodnom Jadranul8 i posebno nastojanjima da se na osnovi njega pokusa usta-noviti o d a k I e su sve dolazili pravci grdke kolonizacije na5ih jadranskih otoka.A ti, kao Sto je vei i ranije ustanovljeno, ne vode svi i iskljudivo od Sirakuzei Sioilijet'dak ni onda kad su taj otok ili grad, odnosno njegov ristaknuti vladar,Dionizije Stariji, formalno i fungirali kao osnivadi vjerojatne metropole ,lum-bardsken kolonije - Isse.

Na kraju, znadenje novih ulomaka ovoga natpisa je, kao sto je vei redeno,i u tome 5to je njihov nalaz pokazao da svojevremena irevizija terena na komesu nadeni ostali dijelovi natpisa - a koju je na brzinu bio proveo Brun3mid, dimje o nalazu bio obavijesten - nije zauvijek ugasila nadu u njegovo dalje, ma dai paroijalno dopunjavanje. Brun5rnid je naime nakon negativnog rezultata rev,iziiebio zakljudio da je ostatak spo,menika vjerojatno zauvijek propao; no samo pe,tgodina kasnije nadena su b,ila jos dva mala ulomka, koja se spajaju ( I, I ) , ito je vei

" Usp. D. Rendii-Miodevii, Zur Frage derDatierung des Psephisma aus Lumbarda,str. 79.

ta Broj poznatih kolonista - bilo da seradi o ditavim imenima ili njihovim veiimili manjim dijelovima - poveiao se sada od169, koliko ih je bilo poznato nakon posljed..rjih nalaza, na 179 i tako joS vi5e pribliZiobroju 200, koliko je Brun5mid bio izradunaoda ih je otprilike moralo biti oznadeno nalumbardskom spomeniku. eini nam se ipakda je taj broj morao biti i veii, jer od dijelanatpisa, koj i je sadrZavao l istu kolonista, io5mnogo nedostaje.

Na kraju ovog priloga dodan je - prviput izraelen i objavljen - alfabetski popisimena koja se javljaju na ovom lumbard-skom spomeniku. U taj popis - koji obu-hvaia i imena s ovdje objavljenih novihulomaka natpisa - uila su sva imena kojasu se saduvala u cijelosti ili su se s viSevjerojatnosti mogla restituirati, bilo da seodnose na osobna imena samih kolonista

bilo na njihove patronimike. Tako priku-pljena i priloZena imena, koja su pripadalaodreclenoj etnidkoj i kulturnoj sredini, po-sluZit ie, nadamo se, detaljnijem studijunlumbardskogu, a preko njega i Sireg >isej-skog. cln6msstika, koji je dominirao u ovimilirskim krajevima.

U popisu obuhvaiena su imena pripadnika

spomenutih triju fila pa se prema tome tu

ne pojavljuje ni ime isejskog (?) hijero-

mnamoma Praksidama (Ilpa(i8apro6) ni

dvojice pregovarada - osoba jo$ uvijek

nedovoljno objaSnjene funkcije - Pila (116l-

)'oq) i sina mu Daza (A&(oq). Izostavljena

su i imena koja se, izvan okvira autenti-

dnog teksta, kao naknadne gravure poja-

vljuju u profilaciji spomenika (Nrx68aproq).

ts Isti, Nuovi contributi di epigrafia aglistudi sulla colonizzazione greca in Dalma-zia (Atti del Terzo Congresso internazionaledi epigrafia Greca e Latina, Roma 1959),str, 126.

\

39

::Ca bilo oZivjelo nadu u rnoguinost pronalaZenja daljrih d,ijelova natpisa. To se eto-:Ja, poslije skono sedam decenija, ,i ostvarilo. Uvjereni srno da ie dalja traganja::3 ovom lokal,itetu, koja obeiavaju i druge rezultate za upoznavatrje ove doista

Sl. 3. Novi ulomci K i L

Sl. 4. Novi ulomak N

zanimljive ,i zago,netne naseobine Gnrkaovog spomenika, koji ie pridonijetLi da tajtemeljit'ije. Quod est in votis!

na ilirskoj obali, dat'iproiblem sagledamo

joS novih ul'omakaSto cjel,novitije i Sto

lM1 N7[E-V \1 )}tL- [ /\ llt = - ^ ^ \

II A\ ^I\u / \/--\= T - O f l

l l ' r o j JU

>n-TA D I =

/-\ | tz

?,

(Zvjezdicorn oznatena su i,mena koia

I vjdi priloZeni popis (onomastrik)

ulomke na kojirna se ova imena jauilaju).

popis kolonista

'ApIo[tapXo6" (K)

'Apr,o'cfiov* (M)

Bou).ay[6poc6" (L)f).au[xia6 (f].au[Nicov ?) (K)L,ap.&.paroq (M-G)A6poq* (M)Eril{[vop (K)

(Saduvana

'Ay"r1or,rl aF.

'Ay),<orpogi6 (4)

'Ay6).oXo6'Ay).a6.rr,proq

( ?)'Ayeoi).a6'A$r;vay6pag'AtoTtvaq*

AioXpIcov (3)A'io'Xu).o6

' AxooL),tac,,' Axovot),aq (2)'A).6{r,rcnog'Av$e

6q

ONOMASTIK,LUMBARDSKIH" KOLONISTA

INDEX EPIGRAPHICUS

iz najnovijih ulomaka

Z<,fi){oq* (K)Zchtvpol* (M-G)Klor),trr.o[$]6vIq* (M-c)Mva[ot{p* (K)

"Op$<ov* (M)

X<ot&[6 (Xcbrafq, )oca[],o6 ?) (K){Dav[aio6* (K)

su vei od prije poznata sdok slova u zagradama

ili restituirana imena)*

"AvTa),troq* (4)

'AvtLltayoq'Avrirratpog"Av$r,zrno6'Amo).),6Dcopo6

(3)' A p [ o c a g y o q *

( j ? )'Apr,o{v* (8)

'A p roc l cov * (2 ? )

'Apr,oroz).iq'Aplo16{evoq*

(2)'Apr"o16p"o.X-oq

'Apiorcov

lumbardskog natpisaoznatuju istoimene

+ Imena dana u razmaknutim slovimajavljaju se i na novim ulomcima (ili samona njima). Zvjezdicom oznadena su onaimena koja se javljaju i na drugim natpi

;im.a s podrudja isejske kolonizacije (Issa)

i njene naseobine). Broj u ,ugraiamu, jr : ,uimena, oznaiuje kol iko se puta to ime javl jana lumbardskom natpisu.

l

4l

'-{ ptepiScopoq*'-\p16pro6*

Q)'-A.p76).aoq'-\p7r,#),1q (?)

B o u t r a y 6 p a 6 ( 3 ? )

l')'auziocq (f).auxicov ?)

J a p d . p a c o q\i.papXoq* (? v. MripapXoq)

-\apdrproq (5 ?)legvaioq* (2)

leivaploqIroxATlqJtofi'tac. (2)

l lovr ioro6* ( 13)\rogd.vqq

trcopr,r.),ie *

l 6 p o 6 G )

"E).o-rprg'EoJ).x

16puqll:itp71'q (2)

liri!r":lt'',",,;t7.'LEt":

l:,t",';tt.',:*

I:- rzr.i,: l '

l:-',zV t :', : (.h,:rzV i:r,: ?)

h)r' i=to= Q)E:17'i,v c't g

Zi,lvpoqZiyavZa t ) . oq * (8 )

Z a n u p o q ( 2 )

'Hpax).ei8aq (8)'Hp<ir,8a.q

@e piocr,o6 (3)

Oe68oto6*@e68opoq (3)@e6tr,pr.oq (3 ?)

@poco6g,a1oq* (2)

'Inrc68apLo6

Ka).).dvKa).liaq*Ka),).r,pr,aX[8aq

Koc),).ip,a.XoqK a ) , I r o $ 6 v 1 q * Q ? )K6px<ovK69a).o6K).eaivetoq (2 ?)

KI6apXoqK),eivaq

K).e6pou).oq

K),e68r.xoq*K).e6pr,1loq (3)

K),e6orpacoq, K),e0ocpatoq (2)

K),6aq

K6$<ovK6xxaloq

A6orv (2)

Auxd,Socq

Auoavia6Auor.xp&c1e

Mdpr.apXoq (? v. AdpLaploq)

MewxgxrrlqMevlt[8aq*

M6vu),).oq*Meo6Sap.oqMltplxtov (2)

M[xu].oqN'Iix<ovI I v a o t l l p ( 3 ? )

trIvloino).r,q (2)

Na0copNlx&vcopNixctv8po6 Q)NixapXoq* (2)

Nrxaoi<ov (3)

Nlxov* (2)

Noupdvr,oqE6vr,oxoq (3 ?)

Eevoxp&'c1qEev6rr,p.oq*

'O),r1g.nr,o6'Ovoco[].0t6

42

X<ioorvSpoq* (2)

Xoo$6v16 Q))ooipr,crXoqXrior,oq

X<ot&q (Ilatuq, )cfra),oq ?)

Tr1),a!r.i8ocqT'ipoq

O a v a i o 6 ( 3 )

Orl6aq (2)

OrliapXo6 Q)Oi),r,xos<Dr),oxp&c4q* Q)Qu}roorp&rr1c,Oi).rov* (3)

Or,),<irrocqOiv'u<ov (3)

Xoipr).oq

Yrjl).oq (Y6),Iaq ?)

Neka djelomidno saduvana imena mogla bi se takoder restituirati u ponekood gore navedenih, no zasad ih mozemo navesti samo kao moguinosti, i to uslijedeiim va,rijantama:

Ar,oxtrie, Erix),!6 (?)K),eog6v, @eogdrv (?)'Avcinarpo6,

Xriirarpoq ( ?)Tr,g,dlopoq ( ?)

'A$1voc16pocq (?), 'A$avd8opo6 ( ?)'A$avct8<opo6 ( ? )A6poq, Aopuxl iq (?)K),e6pou).o6, K),e68uxo6,K).e6 pr.1),oq, K).e6ocpoctoq,K),eivaq, K).6a6 (?)E6vorp1o6, Eet uy 6 p o"q, Eevdpl 6,Eev<ipecoq ( ? )IIp<oca16pa6, IIp6rap1o6,Ilpore6q (?)

Te).6oap1o-c, Te),eolaq,Te).eor,x),ig, Te),eolxpoic4q ( ? )Tr,pr,a16pa6, Tr,pr.d,1opoq, Tr,g.clveroq,Tig,aploq, Tr,paoi<ov (?)

'Ovd,or,pr.o6 Q)

"OpScov (4)

Ori6).$<ov[lavSe[8a6llavcr,x).i6

fld.onunoqflooer.Saios (2)IIpcoray6poc6IlpcicapXo6 (4 ?)IIpocer56IIri$<ov

)cttr),aq* (5)2&VoqZtoroqXSdvovXiBa).r6*Etp"iaq

Zuc&)'x'r1q,,-^/,.,**^.

Xcivu),oc*Edrnacpoq* (2)

II

J

L_

S U M M A R Y

SOME NEW FRAGMENTS OF THE GREEK INSCRIPTIONFROM LUMBARDA

The inscription (psephisma) from Lumbarda on the Island of Kordula (Syll.3

ll.l) has lately become the subject of discrlssion among scholars concerned with

rhe problems of the Greeks o,n the Adniatic. It is the same inscription whose

traditional dating in the period of the very beginning of the Greek colonizationon the East Adriatic (the first half of the 4th century B.C.) has been recently

revised and the psephisma dated in the 3'd century as the earliest possible date.

To this exceptionally important but unfortunately rather fragmentary rnonument- consisting of 10 smaller or larger pieces - some new fragments have been

added recently. Frano Kr5inii from Lumbarda - the great grandson of the manu'ho was the first to find the most important parts of the monument - managedto find in 1967 three small fragments of the same inscription of which two match.It was the same place on which the first fragments were found - the ruins ofthe supposed mediaeval m,onastery ,on the hill Koludrt. Systematic excavationsrvere undertaken next year by the Archaeological Institute of the University ofZagreb led by the author of the paper. After the first campaign had finished thissame F. Kr5inii found the fourth fragment not far from the place where the finstthree fragments had been found, thus increasing ,the total number of up to nowdiscovered. fragments to 14 (Pl. I, II).

The earlier fragments found by Kr5inii seni,or were marked in Brun5mid"Die Inschriften und Mtinzen der griecllischen Staidte Dalmatiens", Wien 1898,(p. 2 etc.) by the letters A-H. Those two found later and not marked even afterbeing published in BrunSm,id Vjesnik Hrvatskoga arheolo5koga dm5tva N. S. V,1901, p. 19,fig.4have been now markedby the letters l and / (it is in fact only onefragment broken in two pieces). Recently discovered fragments have been markedby the respective letters - the larger of the two matching fragments being markedby the letter K and the smaller one by L (tig.1). The fragment M containing, likethose above mentioned, the names of the colonists matches the fragment G (fig. 2)discovered in the last century. The latest fragment N (fig. 3) does not seem tobelong to this group of fragments containing the names of the colonists but to thevery psephisma i. e. to the first and main part of the inscription itself, unfortunatelynot likely to be located at the mornent. The restitution of the missing let'ters ofthe fragments is not possible either. Clearly deoipherable is only . . . AIPO . . .( s e c o n d l i n e ) a n d . . . N I A . . . ( . . . . . N I A . . . ? o r . . . N I A . . . ? ; t h i r d l i n e ) . I n t h i spaper an attempt has been made to restitute the rest of the fragments bytreating together the fragments K and L as well as M and G (the last one whichwas found earlier has been treated only partially as far as 'it is connected withthe new fragment M.

An Index Ep igraph icus conta in ing the names o f the co lon is ts f romrecently found fragments has been added at the end. The names already known

44

from the inscription from Lumbarda are ma,rked with asterisks, while the lettersin brackets refer to the fragments of the inscript,ion bearing the same letters. TheI n d e x E p i g r a p h i c u s i s f o l l o w e d b y t h e o n o m a s t i c o n o f t h e c o l o n i s t sf r 'om Lumbarda where al l the up to now known names from this monumenthave been stated in the alphabetical order (the names in the spaced letters appearboth on the fragments of earlier date and those found recently, or only on thefragments of recent origin; the names which appear on other inscriptions fromfssa or rits settlements are marked with asterists, while the number in bracketsrefers to the frequency of the respective name on the very'inscription firom Lum-barda)'-Some fragmen'tary names for whose restitution various possibilities havebeen left without any definite pnoposal have been also added. This list of thecolonists from Lumbarda sho'r.rld be used for further study of the problem con-cerning both the onornasticon of the frirs,t colonists of this settlement and all theother syracusan and Issean colon'ies on the Adriatic as well as the developmentof the Greek colonization in this part of the Ancient worrd.

Specially important for further study of this problem are the names likeIlrl)'troq, Ari(oq (father and son whose real role o.r ihi, inscription has not beendetermined yet). The names Z&,oroq, K)rlaq, xd),),c6, xd,vuroq, )iga).r,e, o06),$ov(the last one being only here identifried and ,restituted) are also of special im-portance because they do not bel'ong to the Greek onomasticon but to the ono-mastic repertoire known on larger area populated by the Illyrians on either sideof the Adniatic.

The discovery of the new fragments of the insoriptio,n fro,m Lumbarda, besidesraising hope of tracing other even more irn,portant fragments of this outstandingmonument, confirms through the results.obtained during the first systematic ex-cavations that the monument has always'been there in- situ and that belongsto the very settlement at Lum,banda. The researches have confir-med the opinionof the discoverer of the recently fiound fnagments that the place of their findingwas 'in fact an ancien't c i s t e r n. The results have also confirmed its Hellenisticcharacteristics thus completely eliminating the possibility of identifying theobject with a mediaeval church or monastery.