24
Namba 2019 Me 9 - 15, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol Sen Charles L’wanga kisim ol nupela bilding- Pes 6 Praim Min- ista bilong Australia kam tude- Pes 10 Mada’s De Saplimen insait - P7,8,9,20 Nupela Pinga prin masin... Yia bilong mekim wok: Australia Federal Polis i helpim ol Forensik Polis bilong yumi wantaim ol nupela wok masin. Stori insait long pes 2... Gerehu haus sik stori poto...

CTP - Front Cover -Template - Wantok Niuspepa · 2016. 7. 7. · NHC taim Pablik Akaun Komiti o PAC siaman John Hickey askimFainens long K70 milian rent mani bi-long NHC we Fainens

  • Upload
    others

  • View
    2

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

  • Namba 2019 Me 9 - 15, 2013 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol

    SenCharlesL’wangakisim ol nupela bilding-Pes 6

    Praim Min-ista bilongAustraliakam tude-Pes 10

    Mada’s DeSaplimen insait -P7,8,9,20

    NupelaPinga prinmasin...

    Yia bilong mekimwok: AustraliaFederal Polis ihelpim ol ForensikPolis bilong yumiwantaim ol nupelawok masin. Stori insait longpes 2...

    Gerehuhaus sikstori poto...

  • P2 Wantok Me 9 - 15, 2013 nius

    Mama kalabus

    1-OL i putim wanpela mamalong Inglan long stap 5-pela yialong kalabus bihain long em i binfosim pikinini meri bilong emlong gat bel. Mama ya i bilongAmerika na i bruk marit wantaimman bilong em, tasol em i staplong Inglan wantaim tripelapikinini em i kisim na lukautimolsem bilong em yet. Tasol em

    bin laikim wanpela moa pikininina i fosim pikinini meri i gat 14krismas long sutim em yet wan-taim nidel i gat “sperm” o kiau bi-long man i save wokim pikinini,na em bin gat bel long en. Mamaya i bin odaim kiau long intanetlong wanpela kampani i savesalim ol kiau long kantri Den-mak.Hai Kot long Inglan i bin harim

    kot na tok mama ya i bin selpisna no gutpela pasin na putim emlong 5-pela yia kalabus.

    Wok painim longbagarapim blek

    ministaGAVMAN bilong Itali i odaim

    wanpela wok painim long ol“raitwing” websait husat i agen-sim namba wan blekpela gav-man minista, Cecilia Kyenge,wanpela dokta bilong ai wemama i karim long Congo,Afrika, tasol em i wanpela sitisenbilong Itali.

    Kyenge i wanpela long ol 5-pela meri long nupela gavmanbilong Praim Minista EnricoLetta we ol bin tokaut tasol longlas wik. Ol lain i no save laikim olblekskin lain i wok long kolimbikmeri ya ol kain nem nogutlong bagarapim emlong websait.Ikwal Opotuniti Minista, JosefaIdem i odaim wok painimaut longdispela na askim polis longpasim o stopim ol websait ibagarapim meri ya.

    Hap Hap Nius Hap Hap Nius Hap Hap Nius Hap hap Nius

    Mista Martin Dihm, Het ov EU Delegesen wantaim ol pikinini long Maprik long taim bilong opim rural wara saplai bilong Maprik Stesen. Poto: EU

    Ol Australia Federal Polis i givim olnupela samting olsem, masin bilongkisim pinga prin, kemra, na ol masinbilong glasim ples birua i go longForensik Polis bilong yumi. Dispelaol nupela masin nau bai helpim dis-pela saintis polis bilong yumi longmekim wok gut na isi tru.Forensik Polis em wanpela bilong

    strongpela han bilong Polis Fos in-sait long kantri long wanem ol i gatrekot bilong olgeta pinga mak ol stilna trabol manmeri stap taim olmekim trabol.Dispela ol nupela masin tu bai

    helpim wok bilong ol taim ol pablikmanmeri laik kisim pinga prin bilongol long painim wok o kisim klia tok-tok. Polis komisina Tom Kulunga i tok

    tenkyu long Australia Federal Polisna tok ol polis manmeri bilong enlong Forensik Polis olsem dispela yiaem taim bilong mekim wok na dis-pela ol nupela samting ol mas lukautlong mekim wok. Poto Stori NickyBernard.

    NupelaPinga prin

    masin

    PNG i no wokim gut long HDIVeronica Hatutasi i raitim

    MASKI PNG i gat planti naturelrisos, em i stap long las 30kantri long wol we Humen Divel-opmen Indeks (HDI) level bilongol i stap daunbilo yet.HDI em mak we ol i skelim

    wok divelopmen long ol kantrilong wol. Helt na moa yet heltbilong ol mama na pikinini iwokim gut o nogat, skelim longol bebi krismas bilong ol long 5yia i go daun long ol dispelamama i karim tasol i dai nawankain long ol mama i karimpikinini na i dai, Edukesen namak long pipel long kantri i savegut long rit na rait, na infra-straksa olsem rot, bris, plesbalus we kantri na pipel i yusimlong kamapim divelopmen natu, kisim ol sevis i go aut.Australia, Amerika, Nu Silan,

    Japan i stap long top 10 listaHDI wantaim ol kantri longYurop we Norway i kamap

    namba 1 na Australia i kamapnamba 2.Foapela liklik Pasifik neiba

    kantri bilong PNG we i nogatplanti naturel na mineral risos emlong Fiji (96), Palau (52), Samoa(96) na Tonga (95) i wokim gut nai stap long medium o namellevel. PNG i kamap namba 156

    kantri taim Solomon Ailan ikamap namba 143 long 185kantri long wol ol i skelim ol longwok go het long tripela eria na oli stap long laspela level wantaimol turangu kantri long Sab Saharana Afrika rijen.Ol dispela ripot i kamaut long

    lons bilong 2013 Yunaitet NesensDivelopmen Progrem (UNDP)long Pot Mosbi long dispela wikTunde.UN Residen Kodineta long

    PNG, David Malachlan-Karr i toktru PNG i stap long lowa level bi-long wol HDI mak, em i mekimgut long tupela eria.

    Wanpela em long pipel longPNG nau i wok long stap laiplongpela taim na make em 63krismas. Long 2010, mak wepipel i bin stap laip na dai em 61yia.Narapela em long “Income” o

    namel mani mak pipel long PNGi kisim i go antap long K23,000mak. Long yia 2010, manimak ibin stap long K12,000.Tasol Mista Mclachlan-Karr i

    tok ol no tilim gut mani o ol risosmoa yet, long ol helt na edukesenna rot bilong mekim mani eria.Wantaim het tok bilong

    ripot,”The Rise of the South:Human Progress in a DiverseWorld”, ripot i tok wok mani longplanti kantri long Saut i wok longkam antap nau long salensim oldispela long Not.Na Saina i kamap olsem

    namba tu strongpela ikonomilong wol, winim Japan tu.Ripot i bin tok wanpela strong-

    pela mesej bilong2013 Humen

    Divelopmen ripot, ikonomik groa i no minolsem HDI bilong kantri bai kamap gut,nogat.“Sapos i nogat gutpela polisi o bikpela

    invesmen long pipel wantaim fokas longedukesen, nutrisen na helt, save na wok,inap kamapim gutpela wok na go het bi-long kantri,” ripot i tok.

    LONS: UNDP Kodineta, DavidMalachlan-Karr, na Minista bilongNesenel Plening na Monitaring,Charles Abel, i katim riben long lon-sim 2013 UNDP HDI ripot. Poto:Veronica Hatutasi

  • BIKPELA tok pait i kamapaste namel long dipatmenbilong Fainens na NasenelHausing Korporesen oNHC taim Pablik AkaunKomiti o PAC siaman JohnHickey askimFainens longK70 milian rent mani bi-long NHC we Fainens i binkisim long pei bilong olpablik seven olsem rentmani.Tok pait i kamap wantaim

    Menesing Darekta bilongNHC, John Dege na DeputiSekretari bilong Fainens,Jacob Yakai, long taim bi-long PAC inkwari go insaitlong NHC na dipatmen bi-long Lens long trensfe nasalim bilong gavman hausstap aninit long NHC nawanem pat Fainens, Lens di-patmen na NHC i pilaim longol gavman haus.Mista Hickey askim Yapai

    bilong wanem na Fainens ino peim K70milian i go longNHC. Mista Hickey tok dis-pela em rent mani we ol pab-lik seven peim long potnaitmani long usim NHC hausna dipatmen bilong Fainensekt olsem ejen long kolektimpablik mani tasol bilongwanem as tru na olim bekdispela mani long planti yiana i no givim long NHC.

    Mista Yapai tok FainensDipatmen long rekod bilongen siom olsem em bai peimK38.8milian go long NHC naI no K70 milian na sutim toklong NHC long i no gat gut-pela rikod bilong akutingsystem na no save hamastru bai em kisim. Mista Yapaitok Fainens dipatmen mekimwanpela sabmisin pinis longminister James Marape longkisim tok orait long NEC longol ken peim NHC K38.8 mil-ian long 2014 baset na inoK70m we PAC siamenHickey na Mista Dege toklong en. Tasol Mista Degetok NHC gat gutpela riokdna akunting sistem stap natok moa olsem planti taimem save go askim Fainenslong dispela mani tasolFainens save les tru longarim na ino bin peim.Mista Hickey i no wanbel

    tru na tok dispela em bikpelahevi na pablik mani we ka-maut long potnait bilongpablik seven na mas go stretlong rot bilong em. Em lestru long arim tupela mansutim tok go kam na tok embai lukluk moa long dispela.Mista Hickey tu askim

    Odita Jenegel sapos i gatodit ripot bilong ol dispelamani tasol opisa bilong OditaJeneral tok NHC i no savegivim ol gutpela o inap in-fomesen long mekim odit,

    tasol Mista Dege tok NHCgat inap infomesen na ol failo rekod pulap stap nau.Mista Hickey tok Odita Jen-eral tu I peil long wok bilongna nogat gutpela Akautingna audit ript bilong NHC nalend dipatmen.Mista Hickey long PAC

    inkwari tok bikpela hevi trustap wantaim NHC na Lens.Em tok planti ol pablik sevenhusat peim rent o baim haus

    bilong NHC aninit long agri-men na loa tasol NHC naLands i no save givim taitolhariap na em save kisimplanti yia tru na plenty taimtaitol save go long han bi-long man ino baim propetilong pasin korapsen na olsave yusim Polis na rausimtenen kam aut.PAC inkwari tok NHC i gat

    fail long planti samting aninitlong loa na sampela bilong

    en em;-NHC nogat gutpela

    rekod bilong akaunting sis-tem long las 20 yia-Nogat inap o gutpela

    rekod bilong propeti we stapaninit long NHC.-NHC planti taim I asua

    long trensferim propeti golong raitpul ona na peil longveluim propeti na i no bihi-anim taxis loa bilong kantri.

    NHC I asua long menesimrentel mani na lukim bikpelamilian kina bilong pablik i lus.Dispela em ol sampela tasolgat planti moa we NHC i faillong enSiaman John Hickey tok

    NHC na Lens dipatmen gatbikpela hevi tru na tok PACbai lukluk go insait moa longtupela dipatmen na surukiminkwari go long bihain taim.

    Me 9 - 15, 2013 Wantok P3nius

    ENGA Gavana Pita IpatasI singaut long gavman bi-long Praim Minister PeterO’Neil long tokotk wan-taim Australia Praim Min-ister Julia Gillard taim emkam long kantri dispelawik na kisim ECP poliskam bek long kantri.Gavana Ipatas aste long

    Pot Mosbi, tok loa na odahevi long kantri em bikpelatru na tok ECP polis em olgat inap risos na save longhelpim gut wok bilong polislong daunim hevi bilong loana oda na em I tok PraimMinister Peter O’Neill naMiss Gillard mas toktoklong kisim kam bek ECPpolis we Pastaim Morobegavena Luther Wengerausim ol go bek bihainlong winim suprim kot2005.Enga Gavena tok maski

    gavman toktok long mekimkainkain divelopmen longhelt, edukesen na ol ara-pela, tasol loa na oda emnamba wan samting wegavman mas lukluk na stre-tim. Ipatas tok sapos loa naoda hevi stap yet bai lukim

    ol sampela divelopmen eriabai bagarap.Mista Ipatas tok bikpela

    tokotk pairap long kantrinau long gavman longmekim kamap loa detpenlti na strongim kriminalloa bihain long kantribungim planti hevi bilongpasin rep na meda na olarapela bikpela hevi, tasolGavana Ipatas tok loa naoda long kamapim seipples bilong komuniti na olpipel bai gat fridom longamamas long laip bilong olyet em bikpela samting.Lida bilong Pipol’s Pati

    stap long kolisin gavmanbilong O’Neill tok loa naoda hevi em antap moa nakampim prêt nau dispelataim. Em singaut long gav-man long lukluk gen longloa we rausim ECP poliswantaim tingting long kisimkam bek.Mista Ipatas laikim gav-

    man bilong Australia naPNG mas toktok moa longhevi bilong loa na oda taimAustralia Praim MinistaJulia Gillard kam long kantritumora.

    Ipatas laikimECP polis kambek long PNG

    Stanley Nondol i raitim

    PAC askim Fainens dipatmen longpeim K70m long NHC

  • Yu ken yusim ADSL o long oltelepon lain, o long waiales(WiMAX) wantaim ol Telikom SkulPekes plen:

    PostPaid Pekes

    Telinet Skul 1,000MB

    Telinet Skul 2,000MB

    Telinet Skul 3,000MB

    Telinet Skul 4,000MB

    Fri Daunlod

    1GB, 2GB, 3GB, 4GB

    Rent long olgeta Mun

    K50, K80, K113, K150

    Ekses Sas long wan wan MB

    0.11, 0.11, 0.11, 0.11

    l Namba wan luksave bai golong ol skul i no konek yet long in-tanet.

    l FRI Instolesen

    l Karamapim olgeta bikpela sitina eria Telikom i gat siknel

    Ol askim: [email protected] o Telepon3025500 o 3025554

    Winim raun i go lukim Man-chester United

    Kamap wanpela long tripela lakiwina long winim wanpela riten tripi go long lukim Manchester Unitedi salensim A – League All Starslong ANZ Stadium long Sydneydispel mun Jul.

    Prais em:

    l Wanpela Gem Pas o tiket

    l Wanpela balus tiket

    l Tupela nait silip

    l Travel Alawens

    We bilong Winim

    Spendim K200 o moa longwanem ol Telikom Prodak longwanem ol Telikom Stua, raitimnem na address bilong yu longbaksait bilong risit, dropim insaitlong bokis, long wanem olTelikom Stua, na go insait longdroa long win.

    19t/MB

    Hamamas wantaim Prepaid 19toea of-pik intanet ret namel long7am-7pm. I nogat hevi long en.

    Long save moa, ringim 24/7Kastoma Kea long 3456789.

    Konektim skul bilongyu long intanet

    niusP4 Wantok Me 9 - 15, 2013

    Buang winim graun long BuloloBustin Anzu i raitim

    MAI Klen bilong Buang long Mo-robe provins i winim kot bilonggraun long wanpela namba wanLokol Lens Kot long Bulolo longlas wik Fraide. Tasol planti ol papa graun ino

    wanbel long dispela disisen na toklong kisim i go long narapela kotantap.Dispela kot i bin kamap long Bu-

    lolo distrik kot haus we i lukim 32papa graun i bung long harim husatbai kamap papa graun bilonggraun namel long Baiune i go longCliffside, arere long Bulolo taun.Siaman bilong dispela lokol lens

    kot, Kewei Kawi–Li i bin painimolsem ol Mai klen bilong Bulolo, weNeil Baru i go pas long en, em olpapa graun bilong graun stapnamel long Baiune i go long Cliff-side, arere long Bulolo taun.Dispela kot long Bulolo i bin

    kamap long painim tupela papagraun. Wanpela em long Baiune i go

    long Cliffside na narapela em longBulolo taun. Tasol Bulolo taun kot em lokol

    lens kot i putim i go long narapelataim bihain.Long taim bilong kot, siaman

    Kawi – Li i tok kot i bin kisim long-pela taim long kamap long dispelakot long painim aut husat tru empapa bilong graun long wanem, igat 32 kleims na dispela em i wan-pela longpela proses stret.Kot i bin painim aut olsem ol stori

    we Baru wantaim ol lain bilong en i

    givim i go long kot em i narakain ol-geta long ol narapela papa graun.Ol narapela papa graun i bin givimwankain stori tasol stori bilong Maiklen i narapela long ol. Olsem nakot i lukim olsem ol em tru tru papa

    graun.Kawi – Li, husat em sinia provin-

    sel majistret bilong Vanimo DistrikKot, i tok tu olsem planti bilong olstori we ol i givim long pepa o stet-men i no gutpela tumas, na i no bi-

    hainim rot bilong givim stori tasolkot i bin luksave long olgeta storina stetmen long wanem, em kot bi-long graun.Siaman i tok tu olsem sapos ol i

    no amamas long dispela kot di-sisen, ol i ken apil i go long bikpelakot, em provinsel lens kot insaitlong 3-pela mun tasol. Na sapos oli abrusim dispela mak, em bai kot irausim ol apil bilong ol.Baru i amamas long dispela di-

    sisen bilong kot long Bulolo longwanem, kot i luksave olsem ol empapa graun bilong dispela graunwe kot i bin stap longpela taim tru.Planti laip i tingting long harim di-sisen bilong dispela graun na i lustasol gutpela long kot i kamapim di-sisen.Em i tok tu olsem dispela rot o

    we bilong kamap long kot i long-pela stret tasol ol i stap isi tasol nabihainim na nau kamap long makbilong en.Bihain long kot, planti papa

    graun ino amamas long dispela di-sisen bilong kot long givim i go longol Buang na tok long apil.Ol lain olsem Baglum, Sambio,

    Watut na Biangai ino amamas longdispela kot disisen long wanem, oli tok ol dispela lain Buang i stapbaksait long ol narapela lain husaiti stap pas long ol na olsem wanemol i kalap i go long fran na tok olpapa graun na kisim dispela graun.Ol i tok ol i wait long risening

    (skelim tingting) bilong kot we sia-man bai kamapim. Taim ol i kisimdispela pepa, ol bai apil.

    Neil Baru: I amamasbihain long lokol lenskot i luksave olsemBaru wantaim ol Maiklen em ol papa bilonggraun namel longBaiune i go long Cliff-side, arere long Bulolotaun.

    Daunbilo-Ol manmeri: Ol man-meri i pulmapim truBulolo distrik kot longharim disisen bilonggraun.

    EU laikim kes krop bilong PNGFrieda Sila Kana raitim

    MAY 9, 2013 em i makim 63 yiabilong stap wanbel na wok bungbilong 27 kantri aninit long Eu-ropean Union (EU).Europ De i bin kamap long taim

    Foren Minista bilong kantri Frans,Mista Robert Schumann i bin kirapna i tok long mekim laip hat long ollain i kamapim bikpela pait wan-taim ol masin gan long Europ namekim wok bilong bringim bel isina kamapim divelopmen long olkantri bilong ol yet, na long arapelahap bilong wol. “Europ De em i wanpela gutpela

    taim bilong selebretim ol gutpelawok EU i bin kamapim insait long63 yia stat long 1950 i kam i napnau,” Ekselensi, Martin Dihm, Hetov Deligesen bilong EU long PNGi tokNambawan samting ol i mekim

    em long kirapim wanpela bikpelabodi long Brussells, Belgium longstopim o daunim ol bisnis bilongpainim koul na stil, em ol ain samt-ing we ol i save yusim long mekimgan na ol bom bilong bringim paitna bagarapim sindaun bilong olpipel. “EU em i wanpela stori bilong

    kamapim bel isi long wol,” MistaMartin Dihm, Het bilong EUdelegesen long PNG i tok.Namba wan bikpela pait long

    wol (WW1) na namba tu bikpelapait (WW2) i bin stat long Europ nabihain i go long olgeta hap bilonggraun, olsem na Schumann i kirapna i tok inap long kamapim pait naol kantri bilong Europ i mas bungwantaim, paitim toktok na helpim olyet. Nau EU em i wanpela gutpelaporoman bilong PNG na ol arapelakantri long wol long bringim bel isi

    na divelopmen insait long ol ples.Mista Dihim i tok, ol bisnis man

    meri bilong Jemani i save laikimtumas ol agrikalsa kes krop bilongPapua Niugini bikos graun bilongPNG i gat gutpela gris tasol i nogatrot long kantri long yumi bai salimmoa agrikalsa kes krop i go ovasi.Gavman i mas helpim ol rural famalong lainim moa gutpela we bilongplanim na groim ol kes krop bilongol. 51 pesen bilong wok helpim in-

    sait long wol i save kam longEurop na em i gat maket bilong500 milien pipel long baim ol samt-ing bilong arapela kantri, em PNGi wanpela bilong ol. Papua Niuginiyet i kisim helpim long 10,000manmeri i kisim wok mani long olkampani olsem Tuna paktori longLae, Madang na ol arapela kam-pani. Dispela ol kampani i kamaninit long Tred Agrimen bilong

    PNG na EU. Nau long Jun 10,2013 wanpela moa tuna paktori baii op long Lae, Morobe Provins nadispela bai givim 6,000 moa manmeri long wok mani bilong redimna salim ol tin pis i go long Europ. EU i helpim PNG long tupela rot.

    Wanpela em long Tred, helpimlong kamapim mani na narapelalong Aid, em long helpim long olsosol divelopmen. Aninit long Tred em, EU kantri i

    kamap ol lain bilong baim ol kago okes krop i kam long PNG olsemsuka, tin pins, wel pam, kopi,kokoa, ol spais olsem lombo,kawawar, kepsikum na ol kainsamting olsem tasol olgeta i goolsem nupela yet, i no go long pak-tori. insait long dispela Tred Agri-men wantaim PNG, EU bai traimlong baim moa ol ekspot agrikalsakes krop, tasol EU laik strongimPNG long em i mas kirapim moa ol

    pektori long kamapim ol samtingbilong salim i go ovasi na tu baigivim moa wok long olgeta manmeri.Insait long Aid, EU i save givim

    bikpela helpim long sapotim olPraimeri Edukesen, Wara Saplaina Senitesen. Tupela wik i go pinis,aninit long dispela agrimen, EU ibin bung wantaim Water PNG naMaprik Distrik long opim wanpelarural wara saplai long Maprik taunlong is Sepik Provins. Mista Dihm itok, rural divelopmen em i nam-bawan bikos 80 pesen bilongPapua Niugini i save stap yet longol rural eria. “Mipela helpim Papua Niugini

    long salim ol agrikalsa kes krop bi-long ol insait long Europ kantri. OlEurop kantri i save laikim samtingi kam long PNG bikos graun bilongPNG i gat planti gris,” Mista Dhim itok. Dispela Tred sapot progrem i

    wok wantaim ol gavman opisolsem Tred, Komes na indastri,NAQIA na PNG Kastoms. EU i binwanbel long givim 300 milien kinainsait long 5-pela yia stat long2009 i kam i nap long 2013 na baipinis long dispela yia. Long 2014 igo narapela 5-pela moa yia baiwankain agrimen i stap yet. Dis-pela i mekim EU i kamap namba tubikpela dona bilong givim manilong PNG, namba wan em Aus-tralia.EU i save givim mani tu bilong

    helpim long daunim ol hevi bilongtaim bagarap olsem, mauten paia,sunami, graun guria na bruk, na tuem i save givim mani bilong trenimol lain long redi long ol kain taimbai kamap.

    Wanpela wok mak bilong EU long makim 63yia long wokbung wantaim 27kantri ananit long European Union. Poto: EU

  • Me 9 - 15, 2013 Wantok P5nius

    WANPELA ripot bilongNesnel Ekenomik naFiskel Komisin o NEFC,we kam aut long las wik Itokaut olsem SimbuProvins i stap namba wanples long sevis deliverianinit long Midium TemDivelopmen Streteji namellong 5- pela yia.NEFC kamapim wanpela

    ripot long ol wok wanwanprovins i mekim long ol maniwe gavman bin givim long

    wanwan yia long mekimkarim kaikai MTDS plen bi-long gavman. DispelaMTDS em bikpela progremwe gavman laikim wanwanprovins long spendim gutmani long stretim helt,edukesen, wok agrikalsa,rotna bris na ol arapela likliksevis we ol pipel save yusimolgeta de.Bihain long faivpela yia

    namel long 2007 na 2011,NEFC ripot soim klia olsemfaivpela provins tasol imekim gut wok aninit longMTDS wantaim Simbu

    provins stap namba wanples.NEFC long ripot bilogng

    em tok gavman bin apimmani bilong provins goantap moa tasol faivpelaprovins tasol i yusim manilong ol bikpela we stap longplen bilong gavman na dis-pela ol provins em Simbu,Sentral, Sandaun na MilenBe.Ol dispela province bin

    yusim gut mani long tripelayia long 2009, 2010 ma2011. NEFC taim lonsim dis-pela ripot long Mosbi las wik

    tok nau em taim bilong luk-luk bek long pastaim wok nastretim gut rot bilogng yusimmani na wok hat long ol pleslain bai kisim sevis long dis-pela yia go antap.Ripot tokaut olsem spend-

    ing eria aninit long MTDSlong Morobe provins i kamdaun long las tripela yia naNiu Ailain provins spendimmoa long edukesen nawinim helt , agrikalsa na olarapela eria. Ripot tu tok ol-geta provins i lukim mekimgut wok long helt sekta wan-taim Sentral, Manus na Galp

    provins stap antap longgivim helt sevis long ol pipelna spendim moa long 50 %long provinsel baset bilongol.NEFC , husat save go pas

    long glasim wok bilongprovins na inta- gavman tok,dispela ripot ol kamapimlong glasim na skelim gutwok bilong wanwan provinsna laik klia long wanem hapol provins spendim mani nawanem hap i gat nid longspendim moa aninit longMTDS long givim sevis longol pipel.

    Nesenel gavman long ol-geta baset bilong en savetoktok strong long ol provinsna distrik mas kamapim plenbilong distrik na provins maskam long lain wantaimMTDS na dispela lukimplanti provins i no bihainimgut maski bikpela milian olsave kisim long DSIP naPSIP wantaim ol arapelagren na intanel reveniu.Dispela ripot bilong NEFC

    tok i gat bikpela nid longgavman bai spendim moamani long mekim karimkaikai MTDS.

    Simbu stap namba wan ples longsevis deliveri: RipotStanley Nondol i raitim

    GEREHU HAUS SIK: Dua bilong go insait long Gerehu Haus sik. Poto: Veronica Hatutasi

    POLIS long Morobe i amamaslong luksave bilong ol stekholdabilong Bulolo long helpim ol polislong taim bilong harim disisen bi-long kot bilong graun long Bulololong las wik.Dispela lens kot graun bilong

    Baiune i go long Cliffside emwanpela longpela kot we i binkisim longpela taim long kamapwantaim dispela disisen.Provinsel Polis Komanda bi-

    long Morobe Superintenden LeoLamei i tok tenkyu long pablik napraivet sekta long givim han longdispela polis oporesen bilong ollong Bulolo long taim bilongharim kot bilong graun.“Mipela tok tenkyu na amamas

    bilong mipela long Memba bilongBulolo Sam Basil, Bulolo distrikadministresen, distrik Admin-istreta, Bulolo Forest, MorobeMining Joint Venture na ol nara-pela manmeri husat i givim hanlong mekim kamap dispela polisoporesen i kamap gut,” PPC itok.Em i tok ol i bin kisim planti tok-

    tok olsem bai i gat sampela hevio trabel long disisen bilong kottasol nogat. Ol manmeri i kisimdispela tok disisen wantaim belisi na igo na sapos ol i no wanbellong dispela disisen, ol i ken apili go long narapela kot antap.Em i tok tu olsem kain kot bi-

    long graun em ol strongpela kotna save kamapim planti trabel

    long ol lain we ol i no save ama-mas long disisen bilong kot tasolol lain Bulolo i no mekim sampelanois bihain long dispela kot di-sisen na go long ples.Distrik Administreta Tae Guam-

    balek i tok olsem Bulolo em plesbilong ol na gavman sevis i stapbilong olgeta long kisim sevis naol mas noken wokim trabel. Ol ibihainim dispela na nogat samt-ing i kamap long Bulolo taun naamamas long tingting bilong olpipol bilong em.Distrik Administreta tu i ama-

    mas long polis long kamap longBulolo long stap wantaim ol naharim dispela tok disisen. Wok-abaut na raun bilong ol long Bu-lolo taun na ol ples klostu ihelpim ol long noken kamapimtrabel o birua long ples bilong olyet.Em i tok tu olsem pait i no wan-

    pela rot bilong daunim hevi tasolem save kirapim moa trabel nagutpela pasin na rot em long ol igo bek long kot haus sapos ol ino amamas long ol disisen bilongkot.“I gat rot i stap long kamapim

    gen dispela kot. Kot i no pinislong hia. Ol no amamas orait, olmas go bek long kot long stre-tim,” em i tok.Kot bilong Bulolo taunsip bai

    kamap long narapela taim bihain.Ol manmeri i ting olsem dispelakot tu bai kamap long dispelataim tasol, kot i tok dispela di-sisen bilong graun bai kamaplong narapela taim bihain.

    Polis tok tenkyuBustin Anzu i raitim

  • P6 Wantok Me 9 - 15, 2013 nius

    OL sumatin na tisa bilongSen Charles L’wanga Haiskul, Gerehu insait long Ne-senel Kapitel Distrik (NCD) iken mekim gut wok na kisimgutpela lainim na tok tenkyui go long gutpela wokbungnamel long Katolik Asdaio-sis bilong Pot Mosbi, ol pa-pamama na PNGSastenebol DivelopmenProgrem (PNGSDP).Long dispela wik, skul na

    ol patna i bin putim maniwantaim, i bin opim nupeladabel stori bilding klasrumblok i gat long em 6-pelaklasrum na wanpela opis. Dispela i min olsem ol

    sumatin na ol tisa nau i kenlusim ol olpela woksop na olliklik haus we ol i wok longyusim long skul long ol.Olgeta manimak ol bin

    yusim long sanapim 6-pelaklasrum na opis blok projekem K984,000. Long dispela, Misssion-

    ary Brothers of St Gabrielhusat i ranim skul i binputim K461,891 taim skulyet na ol papamama i binputim K250,360. Pot Mosbi

    Katolik Asdaiosis i putimK24,000 na PNGSDP i binputim K247,749. Sif Eksekyutiv Opisa bi-

    long PNGSDP, David Sode,i autim tok amamas bilongem long Katolik Asdaiosisbilong Pot Mosbi na moayet, ol Misssionary Brothersof St Gabriel long luksavelong samting we skul i gatnid long en na mekim samt-ing long painim mani longsanapim ol skul bilding.“Gutpela mak ol sumatin

    bilong Sen CharlesL’wanga Hai skul i kisim isapotim askim bilonghelpim mani long sanapimol skul bilding. Mi amamasolsem kampani bilong mi isapotim skul we i givimsans long moa sumaitn ikisim hai skul edukesen,”Mista Sode i tok.Em i luksave tu long fand-

    ing bilong ol Bruder, skul naol papamama na Katolik As-daiosis bilong Pot Mosbi ibin putim long helpimsanapim na pinisim projek. “Projek i no nap kamap

    sapos i nogat fanding i kam

    long ol pati i stap insait longprojek. Olsem wanpelafanding ogenaisesen,mipela i save laik lukim dis-pela, ol projek patna ikomitim fanding pastaimPNGSDP i givim helpim bi-long em,” Mista Sode i tok.Wok long sanapim ol bild-

    ing i bin kisim 8-pela munbihain ol bin statim longmun Septemba las yia.Ol bin kirapim dispela hai

    skul long yia 2007 bihainlong luksave olsem moasumatin i pinisim Gret 8long siti, tasol i nogat inapskul.Olsem na Katolik Sios i

    papa long dispela skul i bintanim Sen Charles L’wangaVokesenel skul i go longwanpela hai skul. Nau skul i gat 412

    sumatin i wokim Gret 9 na10.PN GSDP i sapotim skul

    long namba wan taim longyia 2011 long baim ollaibreri buk, ol kompyutamasin na ol narapela samt-ing we skul na opis i laikimlong em.

    Sen Charles L’wanga kisim ol nupelaskul bilding …Gutpela wok patna

    BOSMERI: Sister In Sas (OIC) long Gerehu Sen John’s Gerehu Haus sik, Sister Rachael Kurup,wantaim wanpela long ol nupela masin. Poto Veronica Hatutasi

  • Me 9 - 15, 2013 Wantok P7mada’sde

    Pikinini tokaut long mama i minim wanemFrieda Kana raitim

    SAMPELA pikinini sumatinbilong Kilakila SekenderiSkul long Nesenel Kepitel(NCD) i gat dispela tok.Asenaomi Maika, bilong Milne

    Be Provins, i tok mama de i bikpelade bikos, em i save mekim yumilong tingim gen olsem ol mama bi-long yumi em i dia tumas. Yumitingim olgeta wok mama i savemekim long olgeta de long stretimyumi famili na tu em i mekim yumilong tingim wanem kain speselsave em i gat long lukautim yumina plenti taim, yumi no luksave nayumi ting em i kamap nating.Olsem na dispela gel Asenaomi i

    laik tru long mekim wanpela gut-pela samting long mama bilong emlong dispela mama’s de tasol embai i no nap. “Mama bilong mi em i dai taim mi

    liklik yet, olsem na taim Mama’s Dei kamap bai mi baim wanpela liklikpresen bilong meri tambu bilongmi, bikos em i kamap olsem mamabilong mi taim em i maritim brata bi-long mi. Olsem na mi amamas longbikpela brata bilong mi i maritimdispela naispela meri olsem,” Ase-naomi i tok.Sapos mama nogat, bai nogat

    man i stap laip long graun. Laikimbilong mama em i wanpela kainsamting yet, na i nogat wanpelasamting inap long winim dispela.“Sapos mama bilong mi nau i

    stap laip yet, tude long mama de,bai mi tokim em olsem, Mama, milaikim yu tumas na mi misim yu ol-geta de. Mi laikim tru olsem yu baistap laip wantaim mi nau, na bai migivim wanpela presen long yu longtok tenkyu long yu gen. Yu nais-pela, smatpela meri stret na yu gatklinpela hat na pulap long pasin bi-long laikim. Yu gat save na gutpelapasin bilong skelim gut tingting, nayu save mekim gut long mi. Tasolmi bai misim yu long Mama Deoltaim na ol gutpela pasin bilongyu. Yu bai oltaim stap insait longlewa na tingting bilong mi. Mi laikimyu tumas mama na Hepi mama delong yu!”.” Asenaomi i tok.

    Joycelyn Micah, em i skul longKilakila Sekonderi Skul na mekimgret 10

    “Mi laikim mama bilong mi. Em imeri bilong mekim fani, em i gatgutpela pasin bilong laikim nara-pela na em i gutpela mama bilonglukautim ol pikinini. Em i karim tu-pela pikinini, em mi na bikpela susabilong mi. Mama bilong mi em i nowok, em i stap long haus tasol nalukautim haus wok.” Joycelyn tok.Moses Junior Nempery, wan-

    pela gret 10 sumatin long KilakilaSekonderi Skul i tok mama de em iwanpela spesel de bilong wanemlong dispela de, yumi olgeta i kenluksave long ol mama bilong yumina tok tenkyu long ol na givim sam-pela gutpela samting long ol omekim sampela naispela samting

    long mama long gutpela pasin bi-long laikim na lukautim yumi olgetataim.Moses i tok long makim mama

    de, ol famili bai kisim mama bilonggo long seken hen long baim klosna bihain bai ol i kisim em go longhaus piksa long lukim wanpelamuvi piksa. Long apinun em Mosesbai kukim kaikai bilong mama bi-long em. “Mama bilong mi em i naispela

    na i smat moa. Em i save kuk,bekim skon na bret, na em i saveklinim haus bilong mipela. Em isave laik long baim samting longstoa, baim klos long seken henstoa, tasol wanpela samting em i

    no save pilai spots,” Moses tok.Moses tok, “Mama, mi laik tok

    tenkyu long yu save laikim mi nastrongim mi long taim mi liklik nakam bikpela. Mi amamas olsem yumama bilong mi na mi laikim yutumas na mi ting olsem yu wanpelabes mama long wol.” Lynda Michael, em narapela gel

    sumatin long Gret 10 insait long Ki-lakila Sekenderi Skul na em savestap long Badili, NCD. “Mi ting mama de em i gutpela

    taim long yumi luksave long olmama bilong yumi na laikim bilongol na tok tenkyu long ol long olgetasamting ol i mekim long yumi.Mama de i mekim yumi long tingimgen olsem ol mama bilong yumi ispesel. Mi bai baim wanpela pre-sen bilong mama bilong mi long toktenkyu olsem em i lukautim mi longtaim mi liklik yet na kam. Mi baisingim wanpela song bilong mamalong em bikos mi save laikim sings-ing,” Lynda i tok.“Mi laikim yu mama bilong mi na

    i nogat wanpela i wankain olsemyu, insait long dispela graun. Godbai blesim yu tude na oltaim,oltaim,” Lynda tok.

    Vagi Airi, tu em i wanpela gret10B sumatin bilong Kilakila Sek-enderi Skul. Vagi tok, long mama de em bai

    tokim mama bilong em long malolona noken mekim wanpela wok naem yet bai mekim olgeta wok nawanem samting mama i laikim longdispela de. Em i ting olsem mamade i bikpela samting tru bikos em ide we i mekim yumi tingim bekolsem ol mama i spesel lain nayumi mas mekim ol samting mekimbel bilong ol i amamas.. Vagi tok, “Mama bilong mi em

    meri bilong wok hat, na taitim bunlong kamapim mipela olsem na miken tok, em i nambawan stret. Milaki long i gat kain mama olsemhusat i save wari long mi na laikimmi tumas. Em i makim olgeta samt-ing mi nidim. Sapos em nogat, mibai no nap stap long hia. Em mamana bes fren bilong mi. Em bai staplong lewa bilong mi oltaim, oltaim.”Vagi laik tok olsem long mama bi-

    long em, “Mi laikim yu tumasmama, tenkyu long olgeta samtingyu bin mekim long mi, long gutpela

    taim, na long taim nogut, yu savesambai oltaim long helpim mi na yusave laikim mi olsem nogat nara-pela i save laikim mi. Bai i nogatnarapela senisim yu, na yu empiksa bilong gutpela meri long laipbilong mi. Mi laik kamap olsem yu.Yu givim mi olgeta samting minidim na yu no save surik longhelpim mi. Mi laikim yu oltaim,oltaim. Maski wanem samting ikamap, yu bai stap mama bilong miyet na tingim, i gat wanpela speselspes bilong yu insait long lewa bi-long mi.” Mia Christabel Krishma Pagal,

    wanpela gel sumatin long Gret 6 in-sait long Bavaroko Praimeri SkulNCD. Mama bilong em TheresaTaita Arva Pagal em i bilongKairuku long Bereina Distrik, Sen-tral Provins. Papa bilong Mia em ibilong Pangasinan Provins insaitlong kantri Filipins.

    “Long mi yet, mi bai tok olsemmama de em i bikpela samting trulong mi. Mi nogat wanpela samtinglong givim mama bilong mi tasol mibai soim laikim bilong mi na gutpelabel bilong mi long em insait longwanpela naispela mama de kat,”Mia Christabel i tok.Em i tok mama de i bikpela samt-

    ing tru bikos mama bilong em, inambawan tru long laip bilong em,maski wanem kain samting i kamaplong em, mama oltaim i save staplong helpim em.Em i wanpela strongpela meri bi-

    long givim skul long ol pikinini natambuim ol long mekim planti samt-ing i nogut na em i save givim gut-pela tingting long ol long mekimstretpela pasin, sampela taim em isave paitim ol na mekim sampelapasin i no gutpela long ol, tasol dis-pela i no senisim em olsem em imama bilong ol. “Long dispela de, mi laik tok

    tenkyu mama long olgeta samtingyu mekim long mi. Tenkyu longsoim laikim bilong yu long mi taimmi save sik na taim mi bebi inapnau mi stap long skul,” Mia Christa-bel tok. Foapela sumatin bilong Sen

    Benedik Tisa Kolis, Divine WordYunivesiti, Kaindi Kempas i salimtok bilong ol olsem mama de em iwanpela bikpela de bikos em wan

    Sampela ol Mada’sDe kad ol liklikpikinini i salimlong ol mama bi-long ol...

    I go moa long pes 8...

  • P8 Wantok Me 9 - 15, 2013

    pela de tasol long yia yumi olgetaken tingim mama na tok tenkyu long olgutpela wok ol i save mekim long yumiinsait long yia.“Mama, mi laikim yu tumas. Mi

    onaim yu long olgeta wok yu wokim.Nogat wanpela toktok bai inap longtokaut long yu long laikim bilong milong yu. Tenkyu Bikpela long givim mikain naispela mama olsem. Mamabilong mi em i Kwin. Hepi Mamas Delong yu mama na olgeta mama longwol. God blesim olgeta mama,” LucyMak i tok.

    “Mi laikim yu mama na tenkyu longolgeta samting yu bin mekim long miinsait long laip bilong mi. Hepi mamade,”Adrian Konga bilong Jiwaka i tok. “Mi bai askim Papa long Heven long

    lukautim mama bilong mi na givim emlongpela taim long stap long dispelagraun. Mama mi laikim yu olgeta taiminap dai bilong mi. God bai blesim yumama!” Wendy Wat i tok.Wendy i tok moa olsem mama bilong

    em i save mekim wok bilong mama napapa wantaim long lukautim ol pikininibilong em. Olsem na em i wanpelanambawan mama stret long wol.

    “Mi bai no nap long bagarapim belbilong em,” Wendy i tok.

    “Felicity Yaki bilong SandaunProvins i tok, “Dispela em i spesel delong tingim gutpela mama bilong mi. Miyet, mi tingting olsem i mas gat sam-pela rispek olgeta lain i ken soim longolgeta mama bilong yumi na larim ol iselebretim bikos dispela em i de bilongol. Mi bai soim rispek bilong mi longmama bilong mi long dispela de. Bai mimekim wanpela narakain samting longmama bilong mi long dispela de. Milaikim pasin bilong em. Em i wanpelagutpela piksa bilong mi, maski em inogat wok mani tasol nau em i savelukautim pikinini bilong em yet naputim ol long skul na lainim ol longkamap gutpela sitisen bilong dispelakantri.” “Mama yu spesel na nais tumas long

    mi na mi bai putim yu nambawan truinsait long lewa bilong mi. Mi tenkyutumas long wanem samting yu binmekim long mi. Em i bikpela samtingtumas na mi bai laikim yu oltaim.Mama mi laikim yu na Bikpela God iken blesim yu olgeta taim.” Felicity itok.

    I kam long pes 7...

    Ol de na mun na yia Mada’s De bai kamap

    Wanem de em i mama de? i gat kainkainde long wol em ol lain i save luksave longmama de. Long Amerika, olgeta nambatu Sande

    bilong mun Me ol i save luksave long debilong ol mama na long Inglan em ol i saveholim dispela de long namba tu Sande bilong

    mun Mas em mama Sande. Na 2013 long Amerika kalenda em mama

    de bai kamap long Sande 12 Me. Dispela emi wankain de long Papua Niugini tu i bihainim.Dispela em toksave bilong ol mama de bai

    kam long ol yia 2012 i go inap long 2020.

    Yia Mama De (U.S.) Amerika Mama Sande (UK) Englan

    2012 Mei 13, 2012 Mas 18, 20122013 Mei 12, 2013 Mas 10, 20132014 Mei 11, 2014 Mas 30, 2014 2015 Mei 10, 2015 Mas 15, 2015 2016 Mei 8, 2016 Mas 6, 2016 2017 Mei 14, 2017 Mas 26, 2017 2018 Mei 13, 2018 Mas 11, 20182019 Mei 12, 2019 Mas 31, 2019 2020 Mei 10, 2020 Mas 22, 2020

    mada’sde

    Monica Gini, mamabilong salim skon

    Frieda Kana raitim

    Mama Monica em i wan-pela meri Tari tasol nauem i meri Mosbi pinis. Taim em i bin yangpela

    meri stret ating 16 kris-mas em man bilong emGini go kisim em longples bilong em na em ikam long Mosbi Siti longTaurama Bareks taimman bilong em i bin woklong haus kuk bilong olami. Monica em i bin pin-isim skul long gret 5 tasolna em i stap long ples nataim dispela man Gini igo long ples long holidebilong em, wanpela meriol papa mama i putim pelong em bai marit longGini em i les na ranawewantaim wanpela tisa, olpapamama bilong dis-pela man i kirap na givimMonica long em. Monica i lap na tok,

    “Man ya em i pul dreslong klos bilong ol ami nami ting trupela stret na mi

    lusim ples na bihainimem kam long Mosbi, nanau mi stap olgeta.” Em i kam stap long

    Mosbi na i no go bek longples inap 2012 taim wan-pela bilong ol liklik brataem i kisim na lukautimolsem pikinini bilong em, idai long han bilong olman, na em bringim bodii go bek long ples longplanim. Na wanem samting em

    i gutpela long yumi savelong mama Monica?Mama Monica em i savegivim kaikai na moni longplanti pikinini husat inogat mama na papalong helpim ol. Em ihelpim planti pikinini manna meri long kisim skultasol em i no skul meri,na i no save long rit narait. Monica em i karim sik-

    spela pikinini tasol tripelaem i dai long taim bilongkarim. Wantaim dispela3-pela pikinini em i gat,em i lukautim tupela liklikbrata bilong em taim

    mama bilong tupela i bindai long han bilong olbirua long ples na em i gona kisim tupela i kamstap wantaim em olsempikinini bilong em yet. Tupela pikinini i no

    kolim em susa nogat, emmama tasol. Wantaim oldispela pikinini mamaMonica i save lukautimolgeta famili lain bilongem na sampela bilong-man bilong em tu. Planti istap wantaim em inap ol ikisim wok o marit na ol isave lusim em i go. Monica na man bilong

    em i kisim wanpela liklikhap graun long Gavera,klostu tasol long TauramaBareks na ol i wokimwanpela liklik haus longen na ol i stap. De bilong Monica i

    save stat long 4 kilok longmoning taim em i savekirap long prea na bihainem i save stat long fraimflaua skon bilong salim.

    I go moa long pes 9

  • mada’sde Me 9 - 15, 2013 Wantok P9

    Bungim Buana long Wantok NiusFrieda Sila Kana

    i raitim

    BUANA Ragela, wan-pela yangpela mamabilong SentralProvins, na em i savewok long WantokNiuspepa olsemakaunten. Em i gat tupelapikinini meri, wanpelakrismas bilong em 9 nanarapela 2 yia. Buana isave stap klostu longnambis bilong Tau-rama, baksait long Tau-rama Bareks. Longdispela hap em i no gatplanti PMV bas i ronolsem na em i savekirap long 5 kilok longmoning taim na redilong wakabaut samting

    olsem 3 pela kilomitalong kisim bas insaitlong Taurama Bareks.Long moning taimem i kirap em i saveredim kaikai bilong ol-geta lain long hauspastaim long em iredim em yet long golong wok. Tasol nau emol pikinini bilong em istap wantaim ol bububilong ol long Abaulong Sentral Provinsyet, olsem na em i nosave kuk bilong ol tasolem i redim kaikai bilongol bikpela lain tasol.Buana em i gatbikpela problem longbebi sita. Em i hat longpainim gutpela bebi sitana peim em olsem naem i salim tupela liklik

    pikinini bilong em i golong ples bai ol tum-buna bilong tupela ilukautim ol. Bihain longwok, Buana i savetaitim bun gen longpainim PMV long gobek long Taurama nataim i kam long hausbai mekim sampelamoa haus wok inap 10kilok long nait na em isave slip.Em i amamas longkamap mama bikoswok bilong mama i gatsalens na em i kisimgutpela tingting olsemem i wokmeri na i naplong lukautim tupelapikinini bilong em nagivim ol wanem samt-ing ol i nidim. “Mi yangpela mama,

    olsem na mi wok longlainim yet pasin na tokskul long mama bilongmi long kamap gutpelamama. Mi amamas nalaki olsem mi stap wan-taim mama bilong mina mi ken tok tenkyulong em taim em i stapyet wantaim mi,” MisBuana i tok. Buana em i gat dri-man na laik olsem em imas lukautim ol pikininibilong em gut na putimol long gutpela skul nakamapim gutpela sin-daun bilong famili.Tasol em i gat laik nadriman tu long kisimsampela moa skul nalainim moa save longwok bilong em.

    Buana Ragela i sindaun long wok tebol bilong em long Wantok Nius opis.Poto: Frieda Kana

    Tali Piokole laikim 10 pikininiFrieda Kana raitim

    TALI Piokole em i gat 32 krismas,na em i wok Famesis bilong John-son’s Pharmecies, Pot Mosbi taunstoa. Em i bilong Kerema, tasol mama

    bilong em bilong Fiji na em i maritlong wanpela pailot bilong Air Niug-ini, Clark Piokole, wanpela manEnga. Em i gat tripela pikinini gel,krismas bilong ol 5, 3 na 1 yia. Tali Piokole em Stoa Menesa

    lukautim Johnson Famesi long PotMosbi taun, olsem na olgeta de emi save kirap long 6 kilok long mon-ing taim na redi long go long wok.Em i save redim 5 yia pikinini bilongem wantaim belo kaikai bilong emwantaim ol skul samting bilong. Bi-hain em yet save redi na lusimhaus long hap pas seven long gobringim pikinini bilong em long skulna bihain em save go stret longtaun long opim na redim stoa bilongol i kisim ol kastoma. Wok insait long stoa i save stat

    long 8-kilok long moning na bisitaim bilong ol i save go inap 1 kiloklong apinun taim ol kastoma i saveslek liklik. Bikpela wok bilong dis-pela Famesi em long lukim sikmanmeri, pikinini fri na salim marasintasol long ol. Liklik hap tasol ol isave salim ol marasin bilong bilasna ol liklik klos bilong ol pikinini nabebi samting. I luk olsem olgeta lain i no savetumas long dispela Famesi olsemna ol i no save kisim planti siklainolsem Johnson Famesi longBoroko, olsem na 1 kilok apinunem ol i no bisi tumas. Olsem menesa bilong stoa, wok

    bilong Tali long lukim olsem olgetasamting long ol marasin na ol ara-pela samting bilong ol bebi na bilasi redi na tu ples bilong lukim sikmani redi. Na narapela bikpela wok bi-long em olsem Famesis em longmakim marasin na redim bilong olsiklain we nes i lukim pinis. Sam-pela taim em i save helpim nes bi-long famesi long lukim ol siklain tu.Em i tok sampela taim ol siklain isave kam airaun pundaun long

    stoa taim ol i kisim strongpela skinhat. Taim dispela i kamap emmipela i save salim ol hariap golong wanpela haus sik i stap klostu.Tasol ol siklain i save laik long kamlong dispela Famesi bikos lukimnes em fri na ol i baim marasintasol na ol i no nap wet longpelataim olsem long haus sik. Taim Talii bin pinis long skul em i wok olsemFamesis inap 9 pela yia nau na 6pela bilong dispela yia em i bin wok

    wantaim Johnson Famesi.“Mi pilim olsem mi mekim wan-

    pela gutpela wok bikos mi save laiklong helpim ol pipel. Olsem na longapinun taim mi go bek long haus,mi no save skin pen na tait tumas.Mi save amamas tru taim mi golong haus na ol pikinini bilong misave ran kam long holim mi,” Tali itok.Tali i nogat problem long bebi sita

    bikos mama na papa bilong em

    nau i stap wantaim em na i savewas long ol taim em i go long wok. Long yia i go pinis, em man bi-

    long Tali i kisim em i go long BakusRestoren long Eweis Hotel longMama De bihain long famili i bungkaikai pinis. Tasol dispela yia, em ino save yet bai man bilong em imekim wanem. “Man bilong mi kisim mi go long

    dispela restron bikos em i ples wemitupela i go bung long fes taimolsem fren tasol long kaikai na bi-hain mitupela marit. Olgeta speselde olsem de mama karim o taimmakim weding bilong mitupela oarapela bikpela taim em mitupela isave go long dispela restron,” Tali itok moa.Ating dispela meri Tali em i gat

    naispela laip we em i driman bilongplanti yangpela wokmeri long tudetaim yumi tingim Mama De. Dispelayangpela mama em i tok, taim em iskul na i wok long kamap bikpela,em i no bin prenim ol man nabautbikos em i tok promis long em yetolsem, wanpela man husat em baigo aut wantaim, em dispela mantasol bai em maritim. Olsem nataim em i bungim man bilong emnau, Clark Piokole, em i stap wan-taim em tasol inap tupela i marit nanau ol i gat tripela naispela pikininimeri na em i gat bikpela bel isi naamamas. “Mi ting olsem kamap mama em

    i wanpela bikpela blesing. Mi laikgat 10 pela pikinini tasol mitupelaman i pasin tok long gat 7 pelatasol. Tripela pinis na foapela moabai kam yet. Mi save laikim olpikinini tumas,” Tali tok.

    Tali Piokole long Johnson Famesi. Poto: Frieda Kana

  • Raun Lukim ol Meri na Pikinini:

    meriniusP10 Wantok Me 9 - 15, 2013

    TAIM marit bilong ol meri i save bagarap,long man i lusim meri, o man i dai, dispela isave mekim ol meri long senisim pasin nawei bilong ol. Sampela i save go kamap longlong na i go

    insait long moa hevi, na sampela i savepainim papa bilong ol, em Jisas Krais,Bikpela na Man bilong kisim bek yumi. God em i givim yumi taim na larim yumi

    long makim rot. Em i laik bilong wanwan meri long ol i ken

    tanim na go long God o, ol i ken go het longolpela laip bilong ol we bai bringim hatwokna wari. Buk Rom, Sapta 8, lain 28 i tok, “Yumi

    save, God i save mekim olgeta samting i wokwantaim bilong mekim gut long ol man i savelaikim God. Em dispela ol man God i tokpinis long kisim bek ol, na em i bin singautimol.”Wanwan meri i gat pasin bilong laikim

    narapela insait long em na dispela i kenstrongim laip bilong em taim em i tingim heviKrais yet i bin karim long diwai kros. Dispelai ken inapim ol nid bilong em long laip.Taim marit bilong mi bungim hevi na man i

    lusim mi, mi ting olsem graun i pinis naubikos mi yangpela mama na mi marit nupelatasol. Mi belhat na long dispela strongpela bel-

    hat, i kamapim bikpela soa long bel na mikisim sik bilong ol lapun long bun pen na hatlong wokabaut na holim samting. Tasol taim ol Kristen pren i tokim mi long

    Jisas Krais na mi mekim em kamap Bikpelabilong mi, em I helpim mi long lusim pasinsin, na em i rausim olgeta sik na bagaraplong bodi bilong mi. Em rausim ol pasinnogut na tingting nogut bilong mi, na bringimgutpela tingting gen long mi.Bikpela i givim mi gutpela tingting long luk-

    save olsem mi stap laip long painim rot bi-long autim stori bilong mi long ol narapelahusat i lus long sin, na karim bikpela hevi nai stap olsem turangu, long mirakel pawa bi-long God.Buk bilong Profet Aisaia sapta 53 na lain

    10 i tokaut long dispela. “Bikpela yet i bin daunim wokman bilong

    en na mekim em i karim pen, long wanem,sapos wokman i givim laip bilong em yetolsem ofa bilong rausim sin bilong ol man-meri, orait laip bilong en bai i go longpela truna em bai i lukim ol tumbuna pikinini bilongen. Na long wok em i mekim, wokman bai imekim ol samting Bikpela i gat laik bilongmekim, na em bai i mekim ol dispela samt-ing i kamap gut.”Sapos yu wanpela yangpela meri o mama

    i stap na yu painim hevi long marit laip bilongyu, mi askim yu long noken traim long mekimlong strong bilong yu yet. Yu mas askim God long helpim yu na tu yu

    mas go long lo welfea. I gat ol welfea opisa istap long helpim yu. Mi tu bin mekim olsem na man i peim

    mentenens long ol pikinini, na dispela ihelpim mi long hevi bilong mi tu.

    Sapos yu laik save moa; toktok wantaimwokmeri bilong Bikpela, Barbara Lunge,Rivers of Grace intenesenal Ministri. P.O.Box 3063. Boroko. NCD. Papua NewGuinea. B Mob 67331426 OR DG. 71075829

    Yut, Meri na Famili

    Pastor Barbara Lunge

    God bai helpim yutaim man I lusim yu

    REDI: Ol yangpela meriperisina bilong KingfisaLiteji grup bilong SenPeter Sanel Erima Peris, iredi long putim kamapsamsam danis bilong ollong selebretim pestodebilong petron Santu,Santu Peter Sanel longEpril 28, 2013. Poto:Sandra Amuru

    TUDE Mei 11, bai lukim PraimMinista (PM) na namba wanmeri PM bilong Australia ikrugutim PNG long tripela dewokabaut na lukluk raun bilongem.Julia Gillard i kamap long

    Mosbi tude long namba wanlukluk raun wokabaut bilong emlong PNG, na bihain em imekim wok bilong em, em bailusim PNG long Sarere, denamba Me11.Australia Hai Komisin opis i

    tok PNG em i stap klostu stret

    long Australia na em wanpelastrongpela na gutpela prenpatna bilong em.“Kain pren tupela kantri i gat

    em i beis long histori we ol iserim planti samting, wok bis-nis, gutpela wok pren namellong tupela kantri na tupelagavman i gat gutpela wok bungnamel long ol,” Opis bilong Aus-tralia Hai Komisin i tok.Mis Gillard bai bungim Praim

    Minista, Peter O’Neill long tok-tok long ol bikpela samting nawok bung, pren pasin namel

    long ol, na ol salens long rijen.Mis Gillard bai bungim Ga-

    vana Jenerel, Se Michael Ogiona tu, Oposisen lida, BeldenNamah.Em bai wokim toktok tu long

    PNG Semba ov Komes na In-dastri, lukluk raun long AusD$19 bilian PNG LNG projek nalukim long ai bilong em yet rotwe divelopmen helpim Australiai givim i kamapim wanem olgutpela samting long helpimkamapim gut laip na sindaun bi-long pipel.

    Praim Minista bilong Australia kam long PNG tude

    PRAIM MINISTA BILONGAUSTRALIA: Julia Gillard

    OL MERI long dispela kantri iles pinis long pasin bilongbagarapim na mekim nogut,kilim na dai long ol meri i gonogut long dispela taim, na ol ilaikim bai gavman i wokimsamting long pinisim ol dispelasamting.Long soim wari na sanap

    wantaim long agensim ol dis-pela samting, 29 ogenaisesen igat long em 11-pela meri grupbai holim “Haus Krai” long nekswok Trinde na Trinde, Me 14 na15.Women Arise PNG em wan-

    pela Non Gavman na ol siosogenaisesen i go pas long dis-pela wok long yunait wantaimna soim wari na go agensim oldispela pasin.“Mipela i bung wantaim long

    holim nesenel demonstresenbai kamap olsem “Haus Krai”long Me 14 na 15.“Haus Krai” bai stat long

    Tunde nait Me 14 wantaim olpreia na singsing i kamap longnait inap tulait i bruk na longbikmoning Trinde Me 15, baigat lotu sevis. Bihain long dis-pela, bai straik long stopim woki kamap.“Ol meri long PNG i laikim bai

    sampela samting bai kamaplong givim mekim save long olhevi i kamap long bagarapim olmer, na strongim ol meri na

    givim ol wankain rait olsem olman long go insait long wok bi-long divelopim kantri.“Gavman i save mekim ol loa,tasol ol nogat tut long wanem,ol no holim o givim mekim savelong ol lain i brukim loa omekim trabel.“Eria we i save kisim gavman

    sevis i go aut na tu, lukim olsemol i go hetim ol disisen i no wokgut. Ol trabel man i stap aut yet.“Mipela i askim olgeta man-

    meri long PNG long kirap na goagensim dispela samtingnogut. Kam in sait long paitbikos yumi no nap sindaun nat-ing na larim samting nogut ibagarapim dispela kantri,” LediWinifred Kamit, em siameri bi-long Coalition for Change PNGIncl, i tok.Ledi Winnifred i tok stat yet

    long dispela yia, ol vailensagensim ol meri i go antap namoa meri em ol i wok longkilim i dai na repim ol. Em i autim ol ripot i kamap

    long nius na TV long: MisKepari Lenalia bilong Hagenwe ol i sutim tok long em longwokim puripiri na kilim dainarapela, na kilim dai em,wanpela nes long Angau wesampela man i bin repim em,wanpela meri Bogenvil ol binkilim em dai bihain ol i sutimtok long em long wokim

    puripuri na kilim dai narapela,wanpela lain mani repim wan-pela risets meri bilong Amerikalong Karkar Ailan, Madang,wankain tu long wanpela meriFilipino long Hagen, kilim daina katkatim bodi bilong tripelameri long Goroka, rep na kilimdai wanpela gel i gat 14 kris-mas long Lae, kilim dai PastoMathew long Lae taim em i laikhelpim wanpela yangpelameri.“Inap em inap! PNG olsem

    kantri i no inap go het saposyumi no stretim na stopim dis-pela samting nogut.“Ol meri i no amamas long

    gavman, nau praim minista natripela meri memba bilongPalamen i no wokim wanpelatoktok long agensim ol dispelasamting i wok long kamap longol meri. “Taim ol i no wokim wanpela

    toktok, em i min olsem ol nobisi long laip na stap bilong olmeri long PNG.“Laspela nius stetmen we

    Komyuniti Divelopmen Minista,Loujaya Toni i bin wokim ibagarapim ol meri bilong PNG,na i luk olsem meri ya i no moaluksave long wanem em trupela samting.“Bai mipela i no nap sanap

    na lukluk tasol taim ol i bagara-pim na wokim ol samting i

    nogut tru long ol meri, ol mamabilong mipela, ol susa na olpikinini meri,” Ledi Winifred itok.Sampela long ol ogenais-

    esen i bung wantaim na givimsapot long pait agensim olpassion bilong bagarapim n apaitim nogut na kilim dai olmeri em long, National Coun-cil of Women (NCW), Coalitionfor Change, Business and Pro-fessional Women, UPNG-SHSS, Women ChristianAssociation, Country WomenAssociation (CWA), RedCross, Papua Hahine, Womenin Politics, Melanesian Solidar-ity (MELSOL), PNG Trust,Partners with Melanesia, TheVoice, Women in Business,Family Sexual Violence Unit,Tribal Foundation, CIMC PNG,Trade Union Congress, POMChamber of Commerce,NBPOL Women, PNG GreensParty, NCD Women Alliance,NCD LLG Division, PNGAgainst Domestic Violence,Sojourney Ministry,WomenArise-Abau, Patriots PNG naAll PNG Musicians.“Mipela i kam wantaim bikos

    sapos mipela i no wokim dis-pela nau, mipela i pret longwanem kain futja ol pikinini naol bubu bilong mipela i gat longem,” Ledi Winifred i tok.

    Ol meri bai kamapim Haus Krai neks wik

  • WANPELA Divain Wod Misinari istap na wok long PNG moa long 40krismas i bin selebretim Golden Jubili(50 krismas) bilong em olsem wan-pela Bruder long las Sande.Bruder Larry Kieffer SVD bilong

    Belleuve, Iowa long Amerika i mekimbikpela kontribusen long wok misininsait long PNG, na moa yet longMadang Provins we em i wok long42 krismas olsem Jenerel Menesabilong ol plantesen bilong KatolikSios long Not Kos i stat long Nubia igo olsem long Danip.Moa long 60 lain i gat long en ol

    pater, bruder, sister na ol narapela ril-ijes i bin selebretim bik de bilongBruder Larry wantaim spesel misalotu sevis, ol toktok na kaikai. Misa lotu na ol narapela wok long

    selebretim Golden Jubili i bin kamaplong SVD Sentrel Haus longMadang.Asbisop bilong Madang, Stephen

    Reichert , i bin go pas long misa lotuna bihain long dispela, i bin gat spe-sel bikpela keik na bikpela rost pikwe SVD Madang Distrik na SVDSentrel Haus woklain i bin redim longen.Long ol toktok bilong em, Bisop

    Stephen i bin autim tok amamas natenkyu bilong em na sios i go longBruder Larry long bikpela kon-tribusen bilong em long Asdaiosis bi-long Madang long 42 krismas.Nau yet, Bruder Larry em i stap

    Jenerel Menesa long laspela siosplantesen em Hululand, em nambawan ples bilong swim long not kos bi-long Madang.Bruder Larry bai go het yet long

    wok na em i tok, “Mi no lukim yetrenbo o mi no ritaiai yet, na olsem,bai mi skruim yet wok”.Laipstori bilong Bruder Larry em,

    mama i karim em long Iowa, Amerikalong yia 1935, na em mi gat 78 kris-mas. Em i gat tripela brata na tripela

    susa tasol nau wanpela susa bilongem tasol i stap laip taim olgeta nara-pela i dai pinis.Famili bilong em ol fama na olsem,

    dispela wok i stap long blut na em iskruim yet hia long PNG i stap.Em bin skul long wanpela rurel

    skul wantaim narapela 15-pelasumatin long Gret 1 inap long 8.Bihain long em i pinis long skul ya,

    em bin go long Sen Joseph Hai Skuli stap long taun bilong ol n a greduet

    long 1953.Pinis long hap, em bin helpim pa-

    pamama long wok long fam bilong ollong 5-pela krismas, bipo ol bin kisimem i go long ami long 1958 we embin stap wok long Jemani long tu-pela yia. Taim em i stap long ami, em bin

    save go lotu olgeta wik na tu, kisimol Katolik megesin long sios we em iritim na kisim strongpela tingting nalaik long go insait long rilijes laip.“Taim mi ritim ol megesin ya, mi

    glasim ol planti rilijes oda na wanpelawe i kisim intres bilong mi em SVD,wanpela misinari oda bilong ol paterna rilijes.“Holi Spirit i bin stiaim mi long

    askim na kisim moa infomesen rotlong kamap wanpela SVD bruder“Vokesen Dairekta bilong SVD

    kwiktaim i bekim askim bilong mi, nabihain mi pinisim taim long ami, mibin go long Tekni (Techny), Illinoislong Amerika. Em givim mi ol pepalong pilimapim na 6-pela mun bi-hain, mi go insait long kamap olsempri postulen.“Etpela mun bihain, mi go insait

    long novisiet na mekim promis longMe I, 1963, “em pestode bilong

    Santu Joseph Wok-man. “Bihain long 5-

    pela moa yia, long Tekni, mi go longKolis bilong ol Jesuit long Clarkston,Misigan (Michigan) we mi bin staptu long 30 de ritrit bilong ol Jesuitoda.“Long Me 19, 1969, mi wokim

    fainol promis n a ol putim mi longwok lon g Sikago (Chicago)Provins.Tasol dispela i senia wanpela yia bi-hain taim ol i go hetim Vatiken 2daireksen na planti SVD Bruder iwok long volantia bilong kam woklong PNG.“Mi luksave olsem mi no laik stap

    bek wantaim liklik lain Bruder longTekni na mi askim Rekta, Pater Ed-ward McGuinn, sapos mi ken volan-tia tu.“Em wanpela gutpela man i sapo-

    tim dispela Vatiken 2 daireksen naem bin tokim mi long raitim wanpelapas hariap. “Taim em bin kam bek long Rom

    4-pela wik bihain, em kam wantaimtok orait long askim bilong minawanpela mun bihain, mi kam.“Mi amamas tru na mi laikim wok

    n a stap bilong mi long PNG long 42

    krismas nau!” Bruder Larry i tok.Bruder Larry i tok em i sapos long

    wok long YC Madang, tasol ol iputim wanpela asples man long dis-pela wok, na ol i putim em longkamap plantesen menesa.“Dispela wok i bin kamap peme-

    nen- long 42 krismas. SVD naMadang Asdaiosis i bin gat 10-pelaplantesen long Danip i go olgetalong Nubia.“Mi bin menesim olgeta 10-pela

    plantesen, sampela long sotpelataim, taim ol menesa i go long mal-olo.“Nau mi stap Jenerel Menesa

    long laspela plantesen em Hululen,em i gat nambawan ples long notkos bilong Madang, bilong swim. Mino redi yet long ritaia na olsem, baimi skruim wok yet i go,” Brider Larryi tok.“Bruder Larry, long Golden Jubili

    bilong yu, mipela ol brata bilong yulong kongrikesen na sios i laikim baiyu gat gutpela amamas na Bikpela iken blesim yu long wok na laip bi-long yu.

    Me 9 - 15, 2013 Wantok P11siosnius

    YUMI mas putim God i nambawan tru. Nayumi mas pret tru long en, na mas laikim emtru, na bilip tru long em.God Papa yet i wokim yumi wantaim olgeta

    samting i gat laip. Em i givim yumi bodi wan-taim sol, ai na yau, han na lek na olgeta samt-ing. Em i givim yumi tu strong bilong tingting narot bilong kisim save, na em i lukautim yet istap.Em i givim yumi tu, klos na kaikai, haus na

    graun, meri na pikinini, ol enimal na ol arapelagutpela samting bilong yumi.Olgeta de em i save i napim yumi tru wan-

    taim kaikai na long olgeta blesing bilong yumi istap gut. Em i save helpim yumi tru bai ol biruai no nap daunim yumi, na em i lukautim yumigut bambai ol samting nogut i no nap bagara-pim yumi. Bilong wanem em i mekim olsem? Em i no

    lukim yumi i stap gutpela man, o yumi bilongmekim wanpela gutpela pasin, Nogut tru. Emyet i gutpela papa tru na God bilong marimarina long laik bilong em yet, em i mekim dispelaolgeta samting bilong yumi olsem na yumi i gatdinau i stap.Yumi mas tenkyu long God papa, litimapim

    nem bilong em, holim wok bilong em na bi-hainim maus bilong em. Dispela tok i tru olgeta!

    Yumi noken pret long posin nasanguma, yumi mas pret long

    God Papa na laikim em tru

    KATIM JUBILI KEK: Bruder Larry i katim kek pas-taim long serim kaikai wantaim ol rilijes na pren ibin bung long lotu misa las wik bilong selebretim50 anivesari olsem wanpela rilijes bruder i woklongpela taim long Madang Asdaiosis, PNG.

    ANIVESARI LOTU: Bruder Larry (Namba tu)wantaim Pater Janus na ol narapela SVD paterna bruder i singsing long taim bilong Misa lotu. Ol Poto: Bruder David Nikins

    Bruder Larry selebretim GoldenJubili olsem wanpela rilijes

    MOA long 800 Kristen longOgelbeng long Simbu, BoanaDistrik long Morobe Provinsna tu, long Papua Distrik i binwitnesim ol sumatin bilong ollong Kiunga Kongrigesenlong Not Flai, WestenProvins.Seremoni i bin kamap long

    las wik Sande we 18-pelapasto i bin pinisim trening skulbilong ol long OgelbengLuteran Hailans Seminari, nagreduet long namba 33 gre-duesen bilong seminaru skul.Long las yia, ol seminari

    sumatin no bin amamas longmanimak bilong seminari i noinap long mekim wok naolsem ol sumatin i bin straik.

    Long dispela tasol, Ne-senel Sekreteri bilong ELCPNG i bin luksave na makimgen olpela na longtaim prin-sipel bilong seminari, Rev-eren Umba Bomai, i kamapolsem prinsipel gen.Apoinmen bilong Reveren

    Umba i bin kamap longFebrueri 08, 2013 na bi-hainim dispela, greduesen bi-long ol dispela ol treni pasto ikamap.Ol yut grup bilong Pasto

    Jack Tiene em seplin tisa bi-long Ogelbeng Seminari bin igo paitim gita na pulim ol 18-pela greduen pasto i go longples bilong bung na progremkamap long em. Ol yangpela gel i bin go pas

    long pilaim tambarin na ama-masim ol kristen manmeri

    long lukim ol naispela kalabilas, danis na singsing longai bilong ol manmeri. God i bin givim gutpela de

    na ol manmeri i amamas natingim de bilong ol nupelapasto i greduet.Residen pasto em Pasto

    Moti Kay i bin go pas na wan-taim pastaim Asisten Bisop bi-long ElC- PNG, ReverenKiage Motoro, i bin autim Toklong lait na tokim ol yangpelapasto i gredute olsem ol i gatwok long ministri longstrongim ol long tok bilongGod.Long wainkain taim foma

    Bisop Reveren Motoro i bingivim tok salens long ol nu-pela pasto husat i bin daunimol kain hevi long kamap longdispela level, long kamap

    olsem lait long ol narapela. “Yupela bin wokabaut pinis

    long kain kain hevi long skulwok na long fil. Taim yuplakamap olsem vika, yupela igo na kamap olsem nupelalait i sain long ol narapela,”reveren Motoro i bin tok.Ol papa graun lida bilong

    Zika klen tu kamap na tok ollaik lukim gutpela ron bilongseminari i noken kisim politik ikam insait na bagarapim eriabilong God. Mausman Steven Gore

    Kaupa, olpela PNG Kumulplaia husat nau i wok olsemIlektorel Menesa long Simbui bin tokim ol yangpela lida igreduet long noken tingimmani tumas, tasol karim diwaikros bilong God na bihainimlek mak bilong em.”

    OGELBENG GREDUESEN: Ol nupela greduet pasto i soim ol setifiketbilong ol. Poto: Paulus Tali

    Ogelbeng Seminari holim greduesen Paulus Tali i raitim

  • MAK bilong populesen omanmeri insait long Pot Mosbisiti i winim ol sevis eria olsemhelt na edukesen long dispelataim. Olsem na bilong kisim ol

    dispela sevis long haus sik, olhelt senta na sampela olpraivet klinik insait long Ne-senel Kapitel Distrik (NCD),

    bai ol siklain i wet longpelataim long lain. Long ol pablik haus sik, helt

    senta na etpos, ol siklain i kenwet samting olsem 6-pelaawa pastaim long dokta nanes i lukim na sevim ol. Long dispela kain longpela

    wet, sik bilong sampela lain isave go nogut na sampela isave dai.Sen John’s Gerehu Distrik

    Haus sik long Gerehu Sabeb,

    NCD i wanpela long ol helt in-stitusen insait long siti we iwok long givim gutpela sevislong pablik.Long 2011, ol bin mekim

    Gerehu Helt Senta i kamapwanpela Distrik Haus sik we ibin kisim haus sik i go longGret 5 level.Aninit long Gavman na

    Pablik na Praivet Sekta Pat-nasip (GPPSP), Sen John’sAmbalens sios ogenaisesen

    i wok patna wantaim NesenelDipatmen ov Helt (NDoH)long givim sevis Iolgeta de igo long planti handret pipellong Mosbi Notwes Ilektoret,ol narapela hap insait longMosbi siti, Sentrel na Galpprovins.Maski hevi long sot bilong

    ol nes, ol masin bilong oldokta na nes long yusim bi-long mekim wok long sevim olsik manmeri, spes long ol sik

    manmeri i wet long en, o longol autpesen i slip long en,Gerehu Haus sik i save pulapolgeta de, em 7-pela de longMande i go long Sande, longol sik manmeri na pikinini i laikkisim helpim.Sapos yu stap long Gerehu

    o Renbo na long ol moningtaim yu kisim bas long gowok, bai yu lukim longpelalain i stap pinis long kisim trit-men na marasin long GerehuHaus sik. Wantok i bin stori wantaim

    Sister in Sas long Sen John’sGerehu, Sister RachaelKurup long kisim ol toktoklong wok na operesen bilongdispela haus sik.“Bikos ol woklain bilong

    Gerehu Haus sik, planti siklainbilong ausait i save kam longdispela haus sik.“Na mi bilip olsem skelim

    wantaim ol narapela haus sikna helt senta long siti, mipelalong Gerehu Sen John’s imekim moa wok na olsem, imoabeta long ol helt atoriti ilukluk long dispela na mekimhaus sik i go bikpela moa,”Sister Rachael i tok.I kam inap long tude,

    Gerehu Sen John’s Haus sik igat 110 woklain. Brukim long ol wan wan

    eria, i gat 4-pela dokta, 5-pelaHelt Ekstensen Opisa (HEO),36 Komyun iti Helt Woka(CHW), 34 nes, 7-pela fama-sis, tupela teknisen, 16-pelahaus klining lain i wok olsemklina, gaden na wokim londrio wasim ol klos bilong haussik, tripela draiva na tripelamedikel rekot klak.“Haus sik i save op 24 awa

    na insait long wanpela de,mipela i save kisim namellong 500 na 600 siklain.“Ol woklain i save wok long

    tripela sif. Wanpela sif i save kamap

    namel long 7 kilok moninginap long 3 kilok apinun, nara-pela long 3 kilok apinun inaplong 11 kilok nait, na laspelalong 11 kilok nait inap long 7kilok moning.Jenerel, autpesen na ime-

    jensi i save op long 24 awa.“Haus sik i gat jenerel adal

    wod na 11-pela bet long ol sik-lain long slip long en, na pidi-atrik o wod bilong ol pikinini igat 14-pela bet long en.Ol siklain i save slip long

    wod long 5-pela de na go longples sapos ol i orait, o salim igo long Pot Mosbi jenerelHaus sik sapos ol i sik yet,”

    Sister Rachael i tok.“Ol sik we mipela i save

    lukim planti manmeri napikinini long ol em, sik sotwin,bikpela belpen, sik wara, niu-monia na long imejensi sait,planti em ol i kisim birua longkar aksiden, katim na sutimwantaim naip samting, na tu,mipela i save kisim ol keislong ol lain i dai long rot i kamlong haus sik.“Mipela i kisim ol siklain

    long olgeta hap bilong NCD,Sentrel na Galp provins. In-sait long wanpela wik, mipelai save kisim namel long 15-20riferel i kam long ausait na 50long wanpela mun.“Mipela i sot long ol woklain

    na tu, ol dispela i wok, i savewok hat moa bikos long plantisiklain, tasol mipela i lukluklong edresim dispela.“I gat nid long kisim moa

    nes, mekim haus sik i gobikpela na putim leba namateniti wod,”Sister Rachael i tok.“ Planti wok bikos long

    planti siklain i save kam i wan-pela salens mipela i gat longen, tasol mipela i traim longlukautim gut ol siklain,” SisterRachael i tok.Tupela wik i go pinis,

    Gerehu Haus sik i bin laik longkisim long PNG SastenebolDivelopmen Progrem(PNGSDP) 7-pela nupelamasin i gat long em tupelamasin long monitaim lewahaus sik bai yusim long dis-pela wok long imejensi rum,wanpela masin ol bai yusimlong sekim lewa long ol lain igat sik long lewa, tupelamasin ol i yusim long sekimna monitaim level bilong oksi-jen long blut, tripela speselaisimejen si bet, tupela imejensitroli we ol bai putim ol samtingwe ol dokta na nes i yusimlong imejensi, ol marasin ol iredim long yusim long ime-jensi, wanpela masin bilongtestim blut na kidni, liva, lewai wok olsem wanem na olnarapela tes moa na masinbilong glasim blut ol i kolimlong hematoloji analaisa ol baiyusim long sekim ol kain siklong blut.“Ol nupela masin bai

    helpim gut ol siklain, na ol nesna dokta long mekim ol wok.Bai mipela no nap salim olblut long testim long PotMosbi Jenerel Haus sik bikosnupela masin mipela i kisimbai mekim wok long hia,” Sis-ter Rachael i tok.

    P12 Wantok Me 9 - 15, 2013 heltedukesen

    PNG SUSTAINABLE DEVELOPMENT PROGRAM LTDNOTIS BILONG NAMBA 11 ENUAL RIPOT MITING

    8:30 Kilok Tunde Jun 4, 2013 Crowne Plaza Hotel

    Stori bilong enPNG Sastenabol Divelopmen Progrem Ltd i bin kamap long wanpela agrimen namel long BHPBilliton naIndipendenStet bilong Papua Niugini na i kisim seaholding we BHP Billiton i holim longOk Tedi Maining Ltd.

    Namba wan wok bilong Kampani em long sapotim ol progrem na projek we i promotim sastenabol divelopmen long gutpela bilong pipel bilong Papua Niugini, na moa yet, WestenProvins.

    Aninit long ol Articles of Association and Program Rules, o lo bilongkampani,PNGSDP i masgat wanpela Enual Ripot Miting long Pot Mosbi. As bilong dispela Enual Ripot Miting, em longgivim sans long Kampani long tokaut long ol bikpela wok long Enual Ripot bilong en, na long larim ol tok askim ol stekholda bai gat.

    Notis bilong Enual Ripot MitingToksave nau i go bihainim Program Rule 19.3 bilong Articles of Association bilong Kampaniolsem Enual Ripot Miting bilong ol Stekholda bilongKampanibaikamap long

    8:30 moning Tunde Jun 4, 2013long Crowne Plaza - Ballroom 1 - 4, Pot Mosbi.

    Dispela Enual Ripot Miting bai skelim Enual Ripot bilong Kampani bilong yia pinis long Desemba31, 2012 we i karamapim:

    • Fainensal Ripot bilong Kampani na Ripot bilong ol Odita• Invesmen na ol rekod bilong moni bilong bihaintaim ol kolim Long Term Fund• Sastenabol Divelopmen Progrem bilong Westen Provins

    Dispela toksave i kam long Siamanna Bod ov Dairektas bilong Kampani, igo long o lmausmanbilong Gavman bilong Papua Niugini, Westen Provins Provinsal Gavman, Ok Tedi Mining Ltd,na ol arapela ogenaisesen i gat laik long kamap long dispela miting.Bikos spes i save pulap hariap, yupela husat i gat laik long kamap long dispela kibung, i masrejista na salim nem bilong yupela na ol ogenaisesen bilong yupela, pastaim long Mande,Me 26, 2013, i go long:

    PNG Sustainable Development Program LtdP O Box 1786, Port Moresby, NCD

    Papua New GuineaTelepon: (675) 320 3844 / 45 Feks: (675) 3203855

    Email: [email protected]

    Tok Orait i kam long:Susil Nelson

    Manager Corporate Governance

    Gerehu Distrik Haus sik givim gutpela sevis…Namel long 500-600 siklain olgeta deVeronica Hatutasi i raitim

    OL BOSLAIN: Dairekta Helt Sevis long Gerehu, Dokta MarkRaphael, Sister Rachael Kurup na Dokta Jerry Tanumei longbung bilong kisim ol nupela masin i kam long PNGSDP. PotoVeronica Hatutasi

  • Me 9 - 15, 2013 Wantok P13komentri

    Published at Able Building Complex,

    Sec 58 Lot 02, Waigani Drive.

    Websait: www.wantokniuspepa.comPe bilong wanpela yia, 52 niuspepa

    KOMENTRITingim Mama

    DISPELA Sande i kam, em wol i luksave long en olsemMama De.Dispela de, em i de bilong luksave long strong bilong

    ol mama bilong yumi. Na maski dispela pasin bilong givim luksave long dis-

    pela de em i samting bilong ol waitman, yumi long PNGtude, i save luksave long dispela de, wankain olsem yumisave makim namba wan Sande long Septemba, olsemPapa De, o de bilong ol papa.Long dispela taim nau, long mak yumi olsem wanpela

    pipel long wanpela kantri, i stap long en, luksave longmama, em i wanpela hap tok we yumi mas strongim moayet, moa long mak em i stap bipo.Insait long tupela mun i go pinis, PNG i kisim bikpela

    nem nogut tru long pasin pait na bagarapim ol meri na olmama.Bilong wanem bai ol mama na susa bilong yumi mas

    karim bikpela hevi olsem?Ol mama bilong yumi save bungim na antap strong-

    pela mama bilong pen tru long taim bilong karim bebi.Ol i pilim bikpela pen pinis, we planti long yumi, i no

    save long en.Tasol tude, yumi wok long bagarapim ol yet.Watpo na yumi kamap olsem? Long taim bilong tumbuna, ol mama i bin gat bikpela

    luksave. Han bilong mama, em i gat strong. Em i kenkarim bikpela hevi, mekim bikpela wok, na stretim bekplanti wari bilong ol pikinini.Tude, pasin bilong rispek, pasin bilong givim luksave,

    na pasin bilong lukautim ol mama na meri bilong yumi, ino moa stap olsem bipo.Kain kain ol nupela save na tingting, i wok long kam

    insait long kantri, long kain kain ol rot.Luksave bilong yumi olsem ol Papua Niugini i stap.

    Tasol taim luksave na tingting na pasin bilong ol arapelakantri i kam insait long ol yangpela bilong yumi, hevi nabirua i save kamap.Nau, pasin pait agensim ol meri na ol mama, em i

    samting we i givim bikpela bilakpela nem long yumiolsem kantri.Long dispela Sande i kam, mipela i askim yupela ol-

    geta ol rida, long luksave long ol mama na tumbuna meribilong yupela.Tingim ol skul ol i bin givim long yumi. Tingim ol hevi ol

    i bin karim long kamapim yumi long mak yumi stap tude.Na tingim ol meri, na ol pikinini meri bilong yumi tu. Ol

    bai kamap ol mama bilong yumi long bihain taim.Sapos yumi nogat luksave, na rispek, na ona long wok

    na hevi ol meri na mama bilong yumi save karim, yumino fit long kolim yumi yet, wanpela Kristen kantri.

    Mama De?...Yumi saverispektim olmama tu?Yumi saverispektim MamaLoa tu?...

    “DEATH PENALTY i no rot bilong stretim asua”

    Fr Lollington Wiam i raitim

    TUDE PNG i bungim wan-pela kain hevi we i no binstap long taim bilong in-dipendens i kam i nap nau. Yumi lukim ikonomik o wok

    mani i na unemploimen oplanti man i nogat wok i goantap tru, na yumi lukim olmanmeri i dai olsem ol eni-mol. Yumi lukim vailens agen-

    sim ol mama na pikinini, naabius o pasin bilong bagara-pim i go bikpela, alkahol nasmuk nogut i stap long ol-geta hap bilong PNGKalt bilong Sanguma bilip i

    kamap bikpela na planti olmama na ol man i dai natinglong ol kain giaman ol suttoktok. Pasin bilong reip na dai i

    go bikpela moa na sosel set-ing bilong komyuniti ibagarap pinis. Ol mama inogat fridom long wokabautlong ol yet long strit na long

    gaden, kolektim paiawut opulumapim wara. Ol i stap wantaim bikpela

    pret long ol pikinini bilongyumi yet. Dispela kain ol hevi i givim

    wanpela kain sainmak longwol pinis na wol i luksavepinis wanem kain lain i staplong PNG. Dispela kain ol pasin nogut

    bilong PNG i stap pinis longwol nius, Radio Australia,BBC News na i stap pinis iaubilong Yunaited Nesen (UN)na ol arapela bikpela intane-senel oganaisesen. Dispelaol hevi em i no bilong nautasol, Nogat! Em i bin i stap pinis na i

    gat bikpela aiwara i kapsaitlong mekim kantri bilongyumi tasol ol politisen i no binmekim wanpela muv longstretim kwik. Nau tasol ol i driman i stap

    na kirap nogut na laik pasimwanpela Bil nogut longkamapim DEATH PENALTY. Det Penelti em i no ansa

    bilong stretim na sapos emlegisletim em bai agensim Fundamental kristen prin-

    sipel long Loa namba 6: ‘Yunoken kilim manmeri nating.’ Olsem Angliken Sios nau i

    sanap redi long sapotimRomen Katolik Sios long tokNO! long Death Penalty –.Singaut nau i go long ol-

    geta sios na NGO long na“tok no” long det penelti. Sapos gavman bilong

    yumi i gat strongpela tingtingtru na laik daunim ol dispelaol kain hevi kantri i wok longbungim, i gat rot long stretim;

    1. As tru bilong hevinau i wok long bungim emkorapsen. Yumi lukim pinisbilian na bilian kina i lus nat-ing long Waigani na gavmani no bin ltok oraitim wanpelakain bil long putim det peneltilong ol dispela stil man. Laswik tasol yumi harim olsem 9bilian kina i lus namel 2007-2011. Nain (9) bilian kina ilus nating long han bilong olstilman. Wankain long baset

    bilong yumi. Sapos NesenelBaset i makim 12 bilian napopulesen bilong yumi 7 mil-ian, tasol dispela ol biliankina i go long wanem hap,kantri i bungim ol dispelahevi. Yumi lukim olsem dis-pela bilian kina i lus natingna sevis i bin kamap klostu80% populesen i stap long olples. Em nau i gat baretnamel long gavman na yumipipel, olsem na hevi i woklong kamap.

    2. Em dispela wok bi-long Sios na Stet Patnasip.Gavman i tok tasol na i nobin iputim ol mani i go longol sios bilong mekim ministrilong daunim ol dispela hevi.

    3. Unemployment –Gavman bilong yumi i maspinisim ol forena ol lain bi-long narapela kantri husat ikam insait long PNG namekim ol wok na bisnis inapol lain bilong yumi yet i napmekim. Olsem yumi lukimunemploimen i go antap truna hevi i stap klostu klostutasol.

    Jada 2013

  • O’SHEN bai katim wanpela nu-pela musik albam bilong em nadispela taim em laikim long laipmusik stret.Em tok dispela albam bilong

    em bai nogat masin musik longen, we planti bilong ol musikmanmeri nau i mekim musik bi-long ol long en.

    Dispela nupela albam bilongem bai em kolim REBELS, nadispela mining bilong dispelaalbam Rebels long bring olgetaolpela lain em save pilai wan-taim taim em stap long PapuaNiugini.“Mi kolim Rebels long tingim

    ol trupela musik man bilongyumi PNG, kain lain olsemdrama, bes gita, lid gita kibod naol bekap singsing manmeri,”

    O’Shen i tok.Em tok tu olsem long CD o

    Kaset bilong em bai nogat wan-pela komputa musik insait embai laip lid gita, laip bes gita, laipdram na kibod, dispela emmusik tru tru.O’Shen bin raun kam long

    Papua Niugini taim Yumi FMkamap PNG Musik awod we embin winim wanpela awod longkamapim gutpela musik na

    singsing long bipo.O’Shen i tok taim em laik

    katim albam bilong em bai emkam long Papua Niugini na pilaiwantaim ol brada na susa bilongem long katim dispela Rebelsalbam bilong em.“Mi amamas long kam bek

    long ples na tu lukim ol musikbrada susa bilong na em long-pela taim mi stap aut longkantri,” O’Shen i tok.

    FONDE ME 9, 2013

    4:57 AM G AUSTRALIA NETWORK5:00 AM G JOYCE MEYER5:30 AM G EMTV NEWS REPLAY6:00 AM G TODAY09:00 AM CLASSROOM BROADCAST9:00am Grade 7 Mathematics9:50am Grade 7 Science10:40am Grade 8 Mathematics11:20am Grade 8 Science1:00pm Grade 6 Mathematics1:50pm Grade 6 Science2:30pm DEPI Program3:30 PM G KIDS KONA3.30 PM SHARKY’S FRIEND4:00PM LOCKIE LEONARD4:30PM MORTIFIED5:00 PM G KITCHEN WHIZ5:30 PM G TRAPPED S1 EP#1

    Back up by popular demand6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS7.00 PM G RAITMUSIK8:00 PM G RESOURCE PNG EP#709:00 PM G SOKAXTRA9:08 PM G HOT SPOT9:30 PM PGR ELITE MUSIC ZONE10:00 PM PGR NRL FOOTY SHOW11:30 PM G EMTV NEWS REPLAY

    FRAIDE ME 10, 2013

    4:57 AM G AUSTRALIA NETWORK5:00 AM G JOYCE MEYER5:30 AM G EMTV NEWS REPLAY6:30 AM G TODAY09:00 AM CLASSROOM BROADCAST9:00am Grade 7 Mathematics9:50am Grade 7 Science

    10:40am Grade 8 Mathematics11:20am Grade 8 Science1:00pm Grade 6 Mathematics1:50pm Grade 6 Science2:30pm DEPI Program3:30 PM G KIDS KONA3.30 PM SHARKY’S FRIEND 4:00PM LOCKIE LEONARD4:30 PM G DAYS THAT SHOOK THE WORLD

    RULE OF THE GUN5:30 PM G LAST MAN STANDING –

    Premieres… Comedy Series 6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS7:00 PM G IN MORESBY TONIGHT – EP#127:30 PM G NRL ROUND 8

    RABBITOHS vs. COWBOYS9:30 PM G NRL ROUND 9

    WEST TIGERS vs. SHARKS11:30 PM G EMTV NATIONS NEWS RE-PLAY………….followed by Australia Network.

    SARARE ME 11, 2013

    4:57 AM G AUSTRALIA NETWORK 6:30 AM G EMTV NEWS REPLAY7:30 AM G ULTIMATE GUINNESS WORLD

    RECORD8:00 AM G YOGA SUTRA EP#7 – Rpt.8:30 AM G K-WAVE EXTRA Ep #19:00 AM G TOTALLY SPIES Ep #1 - rpt9:30 AM G DANI’S HOUSE S1 Ep #1 - rpt10:00 AM G SKILLICIOUS Ep #1 - rpt10:30 AM G TRAPPED S1 EP#1 - rpt11:00 AM G LAST MAN STANDING

    p# 1 - rpt11:30 AM G AUSTRALIA NETWORK5:00 PM G PNG GOLF OPEN HIGHLIGHTS5:30 PM G OLSEM WANEM Ep#176:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS6:30 PM NRL ROUND 9

    WARRIORS vs. BULLDOGS8:30 PM G NRL ROUND 9

    EELS vs. BRONCOS10:30 PM G EMTV NEWS REPLAY………………followed by Australia Network.

    SANDE ME 12, 2013

    4:57 AM G AUSTRALIA NETWORK6:00 AM G EMTV NEWS REPLAY6:30 AM G IT IS WRITTEN

    “Love that Sticks to Your Ribs”7:00 AM G HILLSONGJ7:30 AM G AUSTRALIA NETWORK8:00 AM G YOGA SUTRA Ep#8 “Insomnia”8:30 AM G BUSINESS PNG –Ep# 16 Rpt9:00 AM G MARTIN MYSTERY EP#20/20 (F)9:30 AM G OLSEMWANEM- Ep#17Repeat10:00 AM G RESOURCE PNG –Ep# 70Repeat

    De - Mande – Fraide6am – 10am – Sankamap show – Host: Kas.T6:00am – Major Nius Bulletin6:15am – Komiuniti Notis Bod6:25am – Taim Bifo – wanpela singsing b’long bifo. 6:30am – Nius Hetlains 6:45am – Bonde gritins7:00am – Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta7:05am – YU TOK – komiuniti awenes program7:15am – WAN 4 DA ROAD – Hit Prediction

    – niupela singsing 7:30am – Tok Pilai – stori b’long putim smail long nus pes.8:00am – Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta8:05am – YU TOK – komiuniti awenes program8:15am – “Papa Heni Fuka Show”.9:00am – Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta9:15am – Luksave long Komiuniti (Redio Pilai) Fraidei

    Tasol9:30am – Final aua cruz10am – 3pm – Monin Trek na Belo Pack

    – Host: Mummy DASH10:00am - Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta10:05am – YU TOK – komiuniti awenes program10:15am – Kona b’long yu. 10:45am – YUMI PAINIM WOK Segment11:00am – Nius – YUMIFM Nius Senta11:05am – YU TOK – komiuniti awenes program11:10am – Lukautim yu yet - Helt toktok 11:30am – Nius Hetlains b’long Belo Taim

    - Laik b’long yu – Niupela singsing previu12:00pm – Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta12:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program12:10pm – BELO Pack – Belo taim rekwes na dedikesen 12:15pm – Komiuniti Notis Bod 12:20pm – BELO Pack – Belo taim rekwes na dedikesen 1:00pm – Nius – YUMIFM Nius Senta1:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program1:10pm – BELO Pack - Belo taim rekwes na dedikasen

    2:00pm – Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius 2:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program2:45pm – YUMI PAINIM WOK Segment3pm – 7pm – Avinun Draiv Taim – Host: Vaviessie3:00pm – Nius – YUMIFM Nius Senta3:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program3:10pm – Avinun cruz4:00pm – NIUS - YUMIFM Senta4:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program4:10pm – FOAPELA KAM GUD LONG 4 – foapelasingsing4:30pm – Nius Hetlains4:45pm – YUMI PANIM WOK Segment5:00pm – Major Nius Hetlains – YUMIFM Nius Senta5:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program5:10pm – 6:00pm – KULCHA Musik (1 hr) skelim lokalmusik 6pm – 7pm – NAIT BEAT – Host: Vaviessie6:00pm – MAJOR NIUS BULLETIN

    – YUMIFM NIUS Senta6:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program

    6:10pm – 7:00pm Mon kamap sho6:45pm – Komiuniti Notis Bod7:00pm – 9:00pm – COCA COLA GARAMUT

    – Host: Angra Kennedy7:00pm - Nius – YUMIFM NIUS SENTA7:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program9:00pm – 00am - Nait Beat – Isi Cruz long nait00am – 6am – BRUKIM TULAIT SHOW – Host: TuluvanVitz/Talaigu Sopi/Bata Rat00:00 – Early Monin Taim Cruz ( ol lain brukim tulait shift)- Miusik / Request / Tok pilai- Kipim Kampani long ol nait shift.Wikens – Sarere6am – 10:00am – Wiken Sanrais Host: Talaigu Sopie7am – 9am – Sarere Monin Cruz9am – 11am - Monin Treks11am – 1pm - National Weekly Hit Parade – Host:Kasty - 1st aua NWHP12:00pm NIUS – YUMIFM Nius Senta12pm – 1pm - 2nd aua NWHP

    Sarere belo cruz – Host: Tuluvan Vitz1pm – 2pm – Sarere Belo Taim Dedikesen2:00pm NIUS – YUMIFM Nius Senta2pm – 6pm - Sarere Avinun Cruz6:00pm NIUS – YUMIFM Nius Senta6pm – 00:00am - Nait beat7pm – 9pm - Coca Cola Garamut9pm – 00:00am - Nait cruz00:00am – 6am - Brukim Tulait ShowWiken - Sandei6am – 10am – Wiken Sanrais / Sandei Monin

    wokabaut Muisik 10am – 12noon – Monin Treks12noon NIUS – YUMIFM Nius Senta12 – 2pm – Sandei Belo Taim Music2:00pm NIUS – YUMIFM Nius Senta2pm – 6pm – Sandei Avinun Draiv Music6pm - Nius – YUMIFM Nius Senta6pm – 8pm – GOSPEL REKWES AUA8pm – 00:00am - Late Nait Cruz – Poroman Aua00:00am – 6am - Brukim Tulait ShowProgram Director – YUMIFM – Kasty

    Raun wantaim Wantok kru ...

    EMTV Television Guide

    6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes 7AM Stesen Pas 7PM Stesen Op7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Spots7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Helt8.15PM Musik8.30PM NIUS8.40PM Spots Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

    TUNDE - Moning - Nait6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes 7AM Stesen Pas 7PM Stesen Op7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Musik na Chit-Chat7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Mama Graun8.15PM Musik/Spots8.30PM NIUS8.40PM Helt Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

    TRINDE - Moning - Nait6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes 7AM Stesen Pas 7PM Stesen Op7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Musik na Chit-Chat7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Focus8.15PM Musik/Spots8.30PM NIUS8.40PM Mama Graun Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

    FONDE - Moning - Nait6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes 7AM Stesen Pas 7PM Stesen Op7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Musik na Chit-Chat7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Youth8.15PM Musik/Spots8.30PM NIUS8.40PM Focus Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

    FRAIDE - Moning - Nait6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes 7AM Stesen Pas 7PM Stesen Op7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Musik na Chit-Chat7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Wantok8.15PM Musik8.30PM NIUS8.40PM Youth Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

    SARERE - Nait 7PM Stesen op - Ol Nius Hetlain/Progrem Priviu 7.05PM Musik na Chit Chat 7.30PM Nius 7.40PM Wantok 8PM Lokal Ben 8.30PM Nius 8.40PM Musik/Chit Chat 9PM Stesen Pas

    SANDE - Nait 7PM Stesen op - Ol Nius Hetlain/Progrem Priviu 7.05PM Musik na Chit Chat 7.30PM Nius 7.40PM Femili Blong Serah (Redio Plei) 8PM Lukluk Bek Long Wik 8.30PM Nius 8.40PM Musik/Chit Chat 9PM Stesen Pas

    RADIO AUSTRALIA TOK PISIN PROGRAMHARIM LONG: 101.9 FM

    P18 Wantok Me 9 - 15, 2013 entatenmenProgram bilong Wanwan De

    O’Shen wantaim Rebels nogat masin musik O’Shen wantaim Junia Lenard Kania taim tupela bung long musik awod. Poto Nicky Bernard.

    Nicky Bernard i raitim

  • 6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS6:30 PM G LOVE PATROL S5 EP#5/107:00 PM G TOKPIKSA #177:30 PM G NRL ROUND 9

    PANTHERS vs. STORM9:30 PM PGR THE VOICE11:00 PM PGR 60 MINUTES EP#1312:00 PM G HILLSONG12:30 AM G EMTV NEWS R PLAY

    …….followed by Australia Network.

    MANDE ME 6, 2013

    4.57 AM G AUSTRALIA NETWORK5:00 AM G JOYCE MEYER5:30 AM G EMTV NEWS REPLAY6:00 AM G TODAY09:00 AM CLASSROOM BROADCAST9:00am Grade 7 Mathematics

    9:50am Grade 7 Science10:40am Grade 8 Mathematics11:20am Grade 8 Science1:00pm Grade 6 Mathematics1:50pm Grade 6 Science2:30pm DEPI Program3:30 PM G KIDS KONA3.30 PM SHARKY’S FRIENDS4:00PM LOCKIE LEONARD4:30PM MORTIFIED5:00 PM G KITCHEN WHIZ5:30 PM G TOTALLY SPIES….Premiere…5:57 PMG CRIME STOPPERS6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS7:00 PM G NRL ROUND 88:57 PM G EMTV TOKSAVE9:00 PM G COCA –COLA SPORTS SCENE 9:30 PM G THE VOICE SEASON 2 – EP#1511:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS REPLAY………………followed by Australia Network.

    TUNDE ME 7, 2013

    4:57 AM G AUSTRALIA NETWORK5:00 AM G JOYCE MEYER5:30 AM G EMTV NEWS REPLAY6:30 AM G TODAY9:00 AM CLASSROOM BROADCAST9:00am Grade 7 Mathematics9:50am Grade 7 Science10:40am Grade 8 Mathematics11:20am Grade 8 Science1:00pm Grade 6 Mathematics1:50pm Grade 6 Science2:30pm DEPI Program3:30 PM G KIDS KONA3.30 PM SHARKY’SFREINDS4:00PM LOCKIE LEONARD4:30PM MORTIFIED5:00 PM G KITCHEN WHIZ5:30 PM G DA