Cung Ban lam thưc hanh: Lăp rap cac mach điên thưc dung dê rap

   Rât vui khi thây Ban vao xem...  

Dân nhâp

 

Hoc môn điên tư, noi cho cung la hoc biêt cach lăp rap cac kiêu mach điên, do vây trong chuyên nganh nay, ngươi ta nghi ra va đưa ra vô sô cac dang mach điên thưc dung nhâm kich thich cac Ban thich chơi môn điên tư luyên tâp tay nghê, nâng cao trinh đô ly luân va rôi se tư trơ thanh tay chuyên nghiêp lây điên tư lam nghê mưu sinh. Ngôi nhơ lai mây chuc năm vê trươc, khoang năm 1964, luc tôi con nho, tôi cung băt đâu vao nghê vơi cac bươc đi châp chưng như vây.

 

...luc đo, chu tôi môt ông thơ ngay ngay lam banh ngot cho nha tôi lai rât mê điên tư, ông đa lăp rap cho tôi cai radio 1 transistor không cân pin ma vân nghe đươc đai phat thanh, lam cho tôi nhưng chiêc xe nho chay pin, chi cho tôi cach găn cac dây đen mau, noi cho tôi biêt công dung cua cac dây anten căn ngoai trơi...Tư cac kich thich nho đa lam chay lên ngon lưa to mo trong long tôi, tôi không nhưng theo ông hoc lam banh ma con dân trơ thanh tay chơi điên tư chuyên nghiêp,... rôi khi ông vê gia, chiêu chiêu ông đi bô mây cây sô ra nha tôi, luc đo tôi đang ơ Quân 8, ngôi ca buôi bên chiêc ban thơ, mai mê xem tôi nghiên cưu, xem tôi lam may, xem tôi day hoc tro va cung co luc đăt ra cho tôi cac câu hoi rât chuyên môn, hâp dân,... bây giơ nhin chung quanh, nhin cac mon đô vât dung quen dung trên ban thơ, tôi luôn thây hinh anh cua ông chu tôi, môt ngươi thơ banh đa "khai tâm" cho tôi bươc vao nghê điên tư, môt

nghê ma tôi đa cung no đi qua mây chuc năm trong coi đơi ngươi va bây giơ cung con đang tiêp tuc...

 

 

 

Luân vê thanh công trong đơi ngươi. Thanh công co 7 câp, đo la:

 

Câp 1. Thanh công la phai kiêm đươc tiên, co cua cai, tai san.

 

Câp 2. Thanh công la phai co văn hoa, kiên thưc.

 

Câp 3. Thanh công la phai co đia vi, co tiêng tâm.

 

Câp 4. Thanh công la phai co ngươi chân tinh yêu minh, co gia đinh yên vui.

 

Câp 5. Thanh công la phai co ban be, tim đươc ngươi tri ky

 

Câp 6. Thanh công la phai con co thơi gian cho ban thân minh.

 

Câp 7. Va sau cung Thanh công la phai co sưc khoe, manh sông va vui ve.

 

 

 

 

Cac mach điên thưc dung dê rap

 

Tôi se chon ra cac mach điên tư dê rap đê hương dân cac Ban lam thưc hanh, săp xêp cac mach điên nay tư đơn gian dân đên mưc phưc tap hơn. Môi mach se trinh bay ngăn gon nguyên ly vân hanh cua mach, va cho gơi y tinh mơ rông ưng dung cua mach. Nêu Ban thich va chiu bo công ra lam thưc hanh va lăp rap cac mach điên nay, tôi tin la tay nghê cua Ban se co nhiêu tiên bô, Ban se it bơ ngơ hơn vơi công viêc phai lam hang ngay cua ngươi chuyên viên điên tư. Va nhât la đôi vơi cac Ban sinh viên nganh điên va điên tư se không phai cư than la "hoc ly thuyêt thi nhiêu ma lam thi chăng bao nhiêu", nên đên khi nhân đê tai hoc ky hay đê tai tôt nghiêp thi không biêt phai băt đâu công viêc tư đâu va lam như thê nao?

 

 

1. Cai Ban cân co trươc tiên trên ban thơ la hôp nguôn DC. 

Đê co thê cho chay thư cac kiêu mach điên ma Ban đa rap trên ban thơ, viêc trươc tiên la Ban phai câp nguôn nuôi thich hơp cho mach. Do đo, mach điên dê rap đâu tiên ma chung ta se noi đên la hôp nguôn DC.

(1) Mach nguôn ôn ap dung transistor. 

 

Trên ban thơ cua Ban luôn phai co hôp nguôn DC, nêu thich Ban co thê tư rap mach nguôn DC theo sơ đô mach điên trên. Ơ nga vao, Ban co biên ap T1, công dung cua biên ap nay la giam ap AC va tao tinh cach ly board mach vơi đương nguôn AC, nhơ vây giư an toan cho ngươi sư dung. Câu chi F1 dung ngăt dong khi trong mach bi qua dong. Điên ap 12V lây ra trên cuôn thư câp cho qua câu 4 diode D1...D4 đê năn dong toan ky, dong điên xoay chiêu dang Sin đươc đôi ra dong điên môt pha dang xung. Dong nay cho nap vao môt tu hoa lơn C1, công dung cua tu la lam giam đô dơn song, nâng cao mưc nguôn DC va ôn đinh dong điên câp cho tai. Chung ta dung Led đo D5 lam Led chi thi va lây mưc ap 2V trên Led dung lam mưc ap mâu câp cho câu đo. Điên trơ R1 co công dung han dong. Transistor Q1, Q2 la 2 transistor ghep dang phưc hơp đê co công suât đu lơn va co đô nhây đu cao. Q3 la transistor khuêch đai tin hiêu

cua câu đo. Câu đo dung theo doi mưc ap biên đông trên tai, câu đo gôm co điên trơ R3, chiêt ap R5, va R4, đây la câu chia volt lây môt phân mưc volt trên tai đê câp cho chân B cua Q3, trong khi đo chân E cua Q3 cho lây mưc ap mâu không đôi. Tu hoa C2 tao ôn ap nga ra va trên nga ra chung ta dung Led xanh D6 vơi điên trơ đinh dong R6 đê bao co nguôn ra.

Nguyên ly ôn ap cua mach như sau:

* Khi tai năng, mưc ap trên tai co chiêu hương giam xuông, điêu nay se lam cho mưc ap trên chân B cua Q3 giam theo, trong khi đo mưc ap trên chân E không thay đôi, vây transistor Q3 se dân yêu, mưc volt trên chân C cua Q3 se tăng lên, vây mưc ap trên chân B cua Q2 bi đây lên, điêu nay se không cho mưc ap trên tai giam xuông, chung ta biêt mưc ap trên tai cung la mưc ap trên chân E cua Q1, mưc ap nay luôn tăng giam theo mưc ap cua chân B cua Q2.

 

* Ly luân ngươc lai, khi tai nhe, mưc ap trên tai co chiêu hương tăng cao, điêu nay lam tăng mưc ap trên chân B cua Q3, transistor Q3 se dân điên manh hơn, mưc ap trên chân C cua Q3 se giam xuông, no keo mưc ap trên chân B cua Q2 xuông va như vây se không cho mưc ap trên tai tăng lên.

 

Khi Ban chinh chiêt ap R5, Ban đa lam thay đôi mưc volt trên chân B cua Q3, như vây se lam thay đôi mưc volt trên chân C cua Q3 hay thay đôi mưc volt trên chân B cua Q2, va điêu nay se lam thay đôi mưc ap trên chân E cua Q1, va đa lam thay đôi mưc ap DC trên nga ra. Trong vân hanh, không đê transistor Q1 qua nong, Ban nên găn Q1 trên miêng nhôm lam nguôi.

 

(2) Nguôn 5V co mưc ôn đinh tôt vơi ic 7805 rât thông dung vơi cac mach sô. 

 

 

Chung ta biêt trên thi trương luôn co ban cac ic ôn ap 3 chân ho 78xx, ho 79xx. Vây nêu muôn co mưc ap DC nga ra ôn đinh, Ban tim va dung cac ic ôn ap nay. Vơi ic ôn ap 7805, mưc ap ra la 5V, vơi ic ôn ap 7809, mưc ap ra se la 9V, vơi ic ôn ap 7812, mưc ap ra se la 12V...IC ôn ap ho 79xx dung tao ôn ap trên đương nguôn volt âm.

 

Trong mach, chung ta dung tu hoa lơn C1 tao ôn ap trên đương nguôn DC, đây la dang ôn ap thu đông, chung ta dung ic ôn ap 7805 đê co mưc ap ra 5V co đô ôn đinh rât tôt, đây la dang ôn ap tich cưc. Khi dung ic ôn ap ho 78xx, ho 79xx, trên nga ra Ban nhơ găn thêm tu hoa dung đê tranh hiên tương phat sinh dao đông tư kich, khi mach ôn ap trong ic bi dao đông, Ban se thây mưc ap DC trên nga ra châp chơn luc lên luc xuông. Trương hơp đương nguôn 5V nay dung câp điên cho cac mach điên lam viêc ơ vung tân sô cao, luc đo Ban phai găn thêm tu nho C3, công dung cua cac tu nho la loc bo cac tin hiêu tân sô cao rât tôt, trong khi đo do câu truc bên trong cua cac tu hoa lơn co tiêm ân tinh ông dây, cuôn cam nên không loc tôt cac dong điên tin hiêu tân sô cao nhiêm trên đương nguôn. Trong mach chung ta cung dung Led đo, Led xanh đê lam Led chi thi.

 

 

 

(3) Co thê rap nguôn co tinh ôn ap va mưc ap ra chinh đươc vơi ic LM317.

 

 

Khac vơi ic ôn ap ho 78xx, ic ôn ap LM317 co chân Adjusment, điêu nay tao ra t {inh điêu chinh mưc ap nga ra. Trong mach, C1 la tu hoa lơn dung đê ôn đinh mưc ap sơ khơi, kê đo dung mach ôn ap tich cưc vơi ic LM317. IC nay co 3 chân, chân 2 cho lây nguôn DC trên tu C1, Chân 3 la nga ra, trên nga ra lâp câu chia ap vơi điên trơ R2 va biên trơ R5, mưc ap lây ra cho điêu chinh mưc ap trên chân 1 đê đinh mưc ap nga ra. C2 la tu giư cho mach ôn ap không phat sinh dao đông tư kich. Dung cac led chi thi đê theo doi hoat đông cua mach nguôn. Chung ta co hê thưc cho thây mưc ap ra phu thuôc vao tri cac điên trơ R2, R5.

Ban dung tư liêu sau đê hiêu ro hơn vê cach dung ic LM317

 

 

Khi trong mach co dung cac tu hoa, đê bao vê ic LM317, Ban tao đương xa điên cho cac tu hoa khi ngăt nguôn. Không đê dong xa cua tu qua ic LM317. Trong mach khi ngăt nguôn, tu C1 se xa dong qua D1 va tu C2 se xa dong qua tu C2. Công thưc tinh điên ap nga ra cho thây, khi R2 = 0 ohm, luc đo mưc ap nga ra se la 1.2V. 

 

 

2. Muôn thư mach cân co nguôn tin hiêu dung đê kich thich mach.

(1) Mach phat xung vơi ic Timer 555 

 

 

 

Khi hoan thanh môt mach điên, nhiêu khi Ban cân co nguôn tin hiêu đê đưa vao thư mach. Nêu Ban cân co nguôn tin hiêu dang xung, Ban co thê dung ic 555 đê tao ra cac dang tin hiêu nay. Trong mach:

 

* Mach đinh tân sô cua xung phu thuôc vao tri cac điên trơ RV1, R1, R2 va cac tu C1, C2. Vây khi Ban dung tu nho C2, Ban se tao ra tin hiêu dang xung co tân sô cao, luc nay biên trơ RV1 dung đê chinh chon tân. Khi Ban đôi qua dung tu hoa C1 co tri điên

dung lơn hơn, Ban se tao ra xung co tân sô thâp hơn, va cung chinh tân vơi biên trơ RV1.

 

* Xung ra lây trên chân sô 3. Khi chân 3 ơ mưc ap thâp, 0V, thi Led xanh D1 sang va khi chân 3 ơ mưc ap cao gân băng 12V thi Led đo D2 sang. Điên trơ R3, R4 dung đê han dong lam viêc cua cac Led, Ban nhơ không đê dong qua Led qua lơn dê lam hư Led. Xung ra trên chân 3 la dang xung vuông vơi bơ lên va bơ xuông rât thăng, dung dang xung nay kich thich cac mach sô la rât tôt.

 

* Xung lây ra trên chân 2 va 6 co dang răng cưa, khi chân 7 ơ luc hơ masse, thi tu C1 hay tu C2 se nap điên nguôn, dong nap qua RV1, R1, R2, mưc ap trên chân 2, 6 tăng dân lên, khi mưc ap nay băng 2/3 mưc nguôn thi chân 7 se cho nôi masse, luc nay tu C1, hay C2 se cho xa điên, dong xa qua R2. Vây công dung cua R2 la han chê không đê dong xa qua lơn se lam hư ic 555, va khi mưc ap trên chân 2, 6 xuông băng 1/3 mưc ap nguôn thi chân 7 lai hơ masse, tu lai chuyên qua thơi ky nap điên.... Đê tin hiêu ra co dang xung vuông vơi hê sô duty = 50%, Ban lây tri R2 đu nho so vơi tri cua RV1 + R1.

 

Ghi chu: Khi lây xung răng cưa trên chân 2, 6 đê lam tin hiêu thư mach, Ban phai chu y đên anh hương cua mach ngoai lên mach đinh tân vơi RV1, R1, R2 va cac tu C1, C2, nôi trơ cua mach ngoai se lam thay đôi tân sô cua tin hiêu, cach hay nhât la Ban dung thêm tâng khuêch đai đêm đê cach ly trơ khang cua mach thư vơi mach đinh tân cua ic 555.

 

Tư liêu noi vê cac cach dung ic 555 đa đươc tôi đê câp rât nhiêu trong cac bai viêt trươc đây. Nêu muôn hiêu ro hơn vê ic 555, Ban hay tim đoc lai cac bai viêt nay. 

 

 

(2) Nguôn tin hiêu nhac vơi ic UM66

 

 

IC UM66 la môt ic phat tin hiêu nhac dang xung điêu biên đô rông, hinh dang cua no giông như transistor 2SC1815, kiêu chân TO92. No co 3 chân, chân 3 cho nôi masse, chân 2 nôi vao nguôn khoang 3V va chân 1 cho ra tin hiêu xung nhac. Trong mach chung ta dung 2 Led đo đê tao ra mưc ap khoang 4V, dung mưc ap nay ghim cô đinh mưc ap chân B cua transistor Q1, như vây trên chân E cua Q1, chung ta co khoang 3.4V va dung thêm tu hoa C1 đê tăng mưc ôn ap đương nguôn, mưc ap nay câp cho chân 2 cua ic UM66. Tin hiêu nhac ra trên chân 1 cua UM66 cho qua mach khuêch đai tăng biên vơi Q2, chung ta lây tin hiêu trên chân C cua Q2 dung lam tin hiêu thư mach. Khi đưa tin hiêu nay vao cac mach điên đê thư mach, Ban nên dung tu liên lac, tri điên dung khoang 1uF, dung tu liên lac nhăm tranh tac dung cua cac mưc ap phân cưc DC se co thê lam sai lêch trang thai phân cưc vôn co cua cac mach điên, chung ta biêt cac tu liên lac chi băt câu cho tin hiêu đi qua va không lam thay đôi trang thai phân cưc DC vôn co cua cac mach điên. 

(3) Mach dao đông tao song Sin dung đương hôi tiêp qua câu 2T 

 

 

 

Chung ta biêt, ngươi ta chia tin hiêu ra lam 2 dang: Dang Sin va dang phi Sin.

 

* Cac tin hiêu dang phi Sin, như cac tin hiêu dang xung, vơi cac tin hiêu nay, cac tinh toan vê mưc ap khao sat trên cac mach điên se lây theo truc thơi gian t. Do vây, khi

phai tinh toan vơi cac tu điên C, cac cuôn cam L cua mach se phai dung đên toan cao câp vi-tich-phân, điêu nay lam tăng tinh phưc tap cua công viêc thiêt kê mach.  

 

* Khi dung nguôn tin hiêu dang sin, cac mưc ap trên cac mach điên khao sat se chi tinh theo truc tân sô f. Vây vai tro cua cac tu điên C đươc xem la dung khang X C va vai tro cua cac cuôn cam L đươc xem la cam khang XL . Ơ đây chung ta chi găp cac bai toan sơ câp dung tinh biên va goc pha cua tin hiêu, do đo công viêc thiêt kê mach đơn gian hơn rât nhiêu.

 

Đê co nguôn tin hiêu dang Sin, Ban co thê rap theo sơ đô mach điên trên. Mach dung tinh khuêch đai cua transistor Q1, tin hiêu cho vao chân B va lây ra trên chân C, hai tin hiêu nay co tinh đao pha. Chung ta dung mach loc tân dang 2T đê lây tin hiêu hôi tiêp, chung ta biêt mach loc tân 2T vưa co tinh chon tân va vưa co thê đao pha tin hiêu đê tao ra dang hôi tiêp thuân va như vây mach se thoa điêu kiên dao đông, Ơ đây chung ta hiêu mach dao đông la mach tư no khuêch đai chinh tin hiêu cua no, không cân lây tin hiêu tư ngoai vao. Trong mach dung biên trơ RV1 đê chon goc pha cho phu hơp vơi điêu kiên dao đông. Tin hiêu lây ra qua tu C4 đê đưa vao cac mach thư. Cung nên nhăc lai, đê nôi trơ cua cac mach thư không anh hương vao điêu kiên hoat đông cua mach dao đông, Ban nên dung thêm tâng khuêch đai đêm. Tâng khuêch đai đêm la cac tâng khuêch đai, tin hiêu đưa vao trên chân B va lây ra trên chân E.

 

Ngươi ta thương dung tin hiêu dang Sin đê kiêm tra va tinh toan điêu kiên hoat đông cua cac mach điên âm thanh.

3. Noi đên điên tư la noi đên tinh khuêch đai tin hiêu cua cac transistor.

Transistor la linh kiên thuôc nhom tich cưc, no co tinh khuêch đai, khi noi đên tinh khuêch đai phai hiêu la tinh lam cho công suât nga ra cua môt tin hiêu phai lơn hơn công suât nga vao. Chung ta biêt, công suât cua tin hiêu tinh theo công thưc: P = V x I.

 

* Vây công suât nga vao se la: Pin = Vin x Iin

 

* Va công suât nga ra se la: Pout = Vout x Iout

 

Mach khuêch đai se luôn phai cho: Pout  >>  Pin . Ơ đây chung ta thây co 3 trương hơp:

 

Trương hơp 1: Pout  >>  Pin  la do: Vout >>  Vin   va  Iout  >>  Iin . Đây la kiêu khuêch đai vưa cho đô lơi điên ap vưa cho đô lơi dong điên. Vơi transistor, kiêu mach khuêch đai ma tin hiêu cho vao chân B lây ra trên chân C se thuôc trương hơp nay.

 

Trương hơp 2: Pout >>  Pin  la do: Vout  >>  Vin  va Iout  gân băng Iin  . Đây la kiêu khuêch đai co đô lơi điên ap, không co đô lơi vê dong điên. Vơi transistor, kiêu mach khuêch đai ma tin hiêu cho vao chân E va lây tin hiêu ra trên chân C thuôc trương hơp nay.

 

Trương hơp 3: Pout >> Pin  la do: Vout gân băng Vin  , trong khi Iout  >>  Iin . Đây la kiêu khuêch đai co đô lơi vê dong không co đô lơi vê điên ap. Vơi transistor, kiêu mach khuêch đai ma tin hiêu cho vao chân B va lây tin hiêu ra trên chân E thuôc trương hơp nay.

 

 

Ban co thê hoi lam sao đê biêt đươc mach khuêch đai dung transistor lam viêc theo kiêu chân nao chung. Ban cư nhin tin hiêu vao va tin hiêu ra la se biêt chân con lai đươc dung lam chân chung. Va hơn nưa chân chung thương co dung tu điên cho nôi masse.

 

* Nêu tin hiêu cho vao chân B va lây ra trên chân C, chung ta co kiêu khuêch đai E chung.

 

Kiêu khuêch đai E chung, cho đô lơi công suât rât tôt. No co đô lơi điên ap va ca đô lơi dong điên. Tin hiêu nga vao va nga ra đao pha. Trơ khang nga vao trung binh, trơ khang nga ra lơn. Kiêu khuêch đai đươc dung rât phô biên.

 

* Nêu tin hiêu cho vao chân B va lây ra trên chân E, chung ta co kiêu khuêch đai C chung.

 

Kiêu khuêch đai C chung, con quen goi la tâng đêm, cho đô lơi công suât tôt. No co đô lơi dong điên, không co đô lơi điên ap. Tin hiêu nga vao va nga ra cung pha. Trơ khang nga vao rât lơn nên it gây năng tai lên cac nguôn tin hiêu, trơ khang nga ra nho nên co kha năng mang tai lơn. Quan hê nga vao nga ra không co tinh cach ly.

 

* Nêu tin hiêu cho vao chân E va lây ra trên chân C, chung ta co kiêu khuêch đai B chung.

 

Kiêu khuêch đai B chung, cho đô lơi công suât tôt. No cho đô lơi điên ap, không co đô lơi dong điên. Tin hiêu nga vao va nga ra cung pha. Trơ khang nga vao rât nho va trơ khang nga ra lơn. Kiêu khuêch đai nay co tân sô lam viêc rât cao, no thương dung lam mach dao đông, vơi đương hôi tiêp thuân, cho lây tin hiêu trên chân C qua tu điên tra vê chân E.

 

(1) Khuêch đai dung cho ông noi dang điên dung.

 

 

 

Ông noi dung chuyên đôi song âm thanh ra dang tin hiêu điên, ông noi dang điên dung trong đo co môt transistor FET, trên chân công (chân Gate), ngươi ta đăt man rung tinh điên trương, quen goi la man điên châm, khi song âm thanh lam rung man tinh điên, no se lam thay đôi đô rông cua kênh dân dong năm bên trong transistor FET va tao ra tin hiêu xuât hiên trên môt điên trơ đăt trên chân dân (chân Drain).

 

Trong mach: X1 la microphone, la ông noi dang điên dung, no đươc phân cưc vơi chân vo cho nôi masse va chân con lai qua điên trơ R5 nôi lên nguôn dương. Khi Ban noi vao micro, man tinh điên bi lam rung, no se lam "co gian" kênh dân điên trong transistor FET, dong chay ra trên chân Drain qua điên trơ R5 vê nguôn, luc nay trên chân Drain se xuât hiên tin hiêu âm thanh.

 

Mach khuêch đai dung transistor Q1, vơi R2 la điên trơ đinh mưc ap cho chân C va điên trơ R1 dung câp phân cưc cho chân B va điên trơ R3 dung lây tin hiêu cho chân E tao tac dung hôi tiêp nghich. Đê mach lam viêc trong vung khuêch đai, mưc ap trên chân B phai cao hơn chân E khoang 0.6V (môi nôi BE phai cho phân cưc thuân) va mưc ap chân C cao hơn mưc ap chân B (môi nôi CB phai cho phân cưc nghich), thương mưc ap trên chân C lây khoang 1/2 mưc ap cua nguôn nuôi. Dong lam viêc cua transistor lây khoang 0.5mA la đu. Trong mach nay, tin hiêu âm thanh phat ra tư ông noi điên dung cho qua tu liên lac 1uF đưa vao chân B va sau khi đươc khuêch đai tin hiêu lây ra trên chân C va cho qua tu liên lac 10uF câp cho tai R6. Trên đương nguôn đăt thêm mach loc nguôn vơi điên trơ R4 va tu C1.

(2) Khuêch đai dung cho ông noi dang điên đông 

 

 

Microphone điên đông gôm co môt cuôn dây rât nhe găn trên man run va đăt bên trong la môt nam châm vinh cưu kha manh. Khi Ban noi vao micro điên đông, man rung se lam cho cuôn dây chuyên đông vao ra trên môt nam châm, va theo đinh luât Faraday, trên hai đâu cua cuôn dây se xuât hiên điên ap tin hiêu. Vây micro điên đông tao ra tin hiêu âm thanh băng sư rung cua môt cuôn dây đăt gân môt nam châm vinh cưa. Tin hiêu nay con rât nho (nho hơn loai micro điên dung), nên cân khuâch đai. 

 

Trong mach: Q1 la transistor khuêch đai cho lam viêc theo kiêu lây chân B lam chân chung, Ban thây chân B cho nôi masse qua tu C4. Kiêu khuêch đai nay co cac đăc điêm sau:

 

* Trơ khang nga vao trên chân E nho, nên rât phu hơp vơi loai micro điên đông, dê tao đươc sư phôi hơp đung trơ khang, nhơ vây công suât tin hiêu lây vao se cưc đai. Trơ khang nga ra lơn, nên cho đô lơi điên ap cao.

 

* Mach khuêch đai lây chân B lam chân chung cho đô lơi điên ap, không cho đô lơi dong điên. Điên ap tin hiêu lây ra trên chân C lơn hơn điên ap tin hiêu đưa vao ơ chân E, nhưng dong nga vao la IE thi gân băng dong nga ra IC nên không co đô lơi vê dong điên.

 

* Mach khuêch đai không đao pha. Khi tin hiêu lam điên ap chân E tăng thi điên ap tương ưng trên chân C cung tăng va ngươc lai, khi điên ap trên chân E giam thi điên ap trên chân C cung giam theo.

 

Trong mach: R2, R3 va tu C4 câp mưc volt phân cưc cho chân B. Điên trơ R1 dung đê đinh mưc dong lam viêc IE cho transistor. Điên trơ R4 dung đinh mưc ap phân cưc cho chân C. Tin hiêu qua tu liên lac C5 đưa vao chân E va tin hiêu lây ra trên chân C qua tu liên lac C6 đưa đên chiêt ap RV1. Tư đây tin hiêu se cho qua tâng khuêch đai tăng biên vơi Q2, va tâng khuêch đai đêm vơi Q3.

 

Ghi chu: Do trơ khang nga vao trên chân E rât nho, nên tri cua tu liên lac trên chân nay, tu C5, Ban phai lây lơn đê tranh lam mât cac tin hiêu vung tân sô thâp.

 

Transistor Q2 la tâng khuêch đai lây chân E lam chân chung, nên tin hiêu cho vao chân B va tin hiêu lây ra trên chân C. Trong mach: R5 la điên trơ đinh mưc ap trên chân C, R6 la điên trơ đinh mưc dong lam viêc chay vao trên chân E va R8 la điên trơ câp mưc ap phân cưc cho chân B. Q3 la tâng khuêch đai đêm vơi tin hiêu vao trên chân B va lây ra trên chân E. Kiêu mach khuêch đai nay lây chân C lam chân chung, chân C cho nôi vao đương nguôn DC, mach khuêch đai C chung co cac đăc điêm sau:

 

* Mach cho đô lơi dong điên, dong tin hiêu nga ra IE lơn hơn dong tin hiêu nga vao IB, không cho đô lơi điên ap, điên ap tin hiêu nga ra VE gân băng điên ap tin hiêu nga vao VB.

 

* Trơ khang nga vao rât lơn, trơ khang nga ra nho nên kha năng mang tai cua no tôt hơn.

 

* Mach khuêch đai không co tinh đao pha. Điên ap tin hiêu vao trên chân B tăng thi điên ap tin hiêu ra trên chân E cung tăng theo, va ngươc lai tin hiêu vao giam thi tin hiêu nga ra cung giam theo.

 

Ngươi ta lây tin hiêu ra trên chân E cua Q3 trên điên trơ R7, cho qua tu liên lac C9 đê tiêp tuc đi vao cac tâng khuêch đai chon tân hay khuêch đai công suât. Trên đương nguôn cung đăt mach loc vơi điên trơ R9 va tu C8.

 

 

 

(3) Tiên khuêch đai, dung khuêch đai cac tin hiêu nho.

 

 

 

 

Kiêu mach khuêch đai nay hiên rât thông dung, mach dung 2 transistor liên lac thăng. Khi Ban phân tich môt mach khuêch đai, trươc hêt hay xet đên điêu kiên phân cưc tinh. Đê cac transistor lam viêc trong vung khuêch đai, môi nôi BE phai cho phân cưc thuân va môi nôi CB phai cho phân cưc nghich, luc đo dong hat tai điên phun ra tư chân E se chay gân hêt vao chân C va chây ra trên chân C, va luc nay, chung ta se dung mưc volt biên đôi trên chân B đê lam tăng giam dong điên nay. Trong mach: R1 la điên trơ đinh mưc ap trên chân C cua Q1, va R2 la điên trơ đinh mưc dong chay vao chân E cua Q1. R5 la điên trơ câp mưc ap phân cưc cho chân B cua Q1. R3 la điên trơ

đinh mưc ap trên chân C cua Q2 va R4 la điên trơ đinh mưc dong chay vao chân E cua Q2. Khi kiêm tra mưc ap DC trên mach, chung ta thây Q1, Q2 đa đươc cho phân cưc lam viêc trong vung khuêch đai. Tin hiêu cho qua tu liên lac C1 vao chân B cua Q1, sau khi đươc khuêch đai, tin hiêu lây ra trên chân C cua Q2 qua tu liên lac C2 đê đên tai. Trong mach dung tu C3 đê lam tăng đô lơi cua Q2. Đê tranh hiên tương dao đông boating, chung ta đăt mach loc R6, C4 trên đương nguôn. Do 2 tâng khuêch đai rap theo kiêu E chung, nên mach nay cho đô lơi rât lơn, nhơ vây chung ta co thê dung đương hôi tiêp nghich đê cai thiên chât lương cua mach khuêch đai.  

 

 

 

(4) Khuêch đai âm săc, con goi la khuêch đai chinh Bass - Treble.

 

 

Tin hiêu âm thanh tai ngươi nghe đươc năm trong day tân sô tư 20Hz đên 20000Hz. Ngươi ta chia day tân nay ra lam 3 đoan:

 

* Đoan tư 20Hz đên 400Hz goi la âm trâm, hay Bass

 

* Đoan tư 400Hz đên 3000Hz goi la âm trung, hay Medium

 

* Đoan tư 3000Hz đên 20000Hz goi la âm bông, hay Treble

 

Khi nghe nhac hay khi nghe lơi thoai, co ngươi thich nghe âm trâm, lai co ngươi thich nghe âm bông, môi ngươi môi y, do vây ngươi ta rap mach khuêch đai co chưc năng điêu chinh biên đô cua cac tin hiêu âm thanh theo tân sô. Mach phô biên nhât la dung mach loc Baxandal dung đê điêu chinh biên đô tin hiêu âm thanh vung tân sô thâp, goi la nut chinh Bass va điêu chinh tin hiêu vung tân sô cao, goi la nut chinh Treble. Sơ đô mach điên như hinh sau:

 

 

 

Trong mach: Q1 la tâng khuêch đai tăng biên, rap theo kiêu chân E chung, Q1 đươc phân cưc vơi điên trơ R2 dung đinh mưc ap cho chân C, điên trơ R1 câp mưc ap phân cưc cho chân B va điên trơ đinh donh R3, con dung lây tin hiêu trên chân E tao tac dung hôi tiêp nghich nhăm ôn đinh mach khuêch đai. Tin hiêu đưa vao chân B qua tu liên lac C1 va cho lây ra trên chân C qua tu C2 vao mach loc, tai đây ngươi ta đăt mach loc tân Baxandal. Mach loc gôm 2 nhanh:

 

* Nhanh loc lây tin hiêu co tân sô cao, gôm tu C4, RV1 va tu C5. Cac tin hiêu co tân sô cao dê qua nhanh nay, cac tin hiêu tân sô thâp bi "chăn lai". Như vây chung ta dung chiêt ap RV1 chi đê chon biên đô cho cac tin hiêu co tân sô cao, RV1 thương goi la nut chinh tiêng bông.

 

* Nhanh loc lây tin hiêu tân sô thâp, gôm R10, RV2, R11 va cac tu C6, C7. Mach cho thây chi co cac tin hiêu tân sô thâp cho qua chiêt ap RV2, cac tin hiêu tân sô cao đêu cho "đi tăt ngang qua" chiêt ap nay. Trong nhanh nay, chung ta dung chiêt ap RV2 chi đê chon biên đô cho cac tin hiêu co tân sô thâp, RV2 thương goi la nut chinh tiêng trâm. Điên trơ R12 tao phân cach giưa cac nhanh loc tân.

 

Sau khi ra khoi 2 nhanh loc tân, môt cho tân sô cao va môt cho tân sô thâp, thanh phân tin hiêu âm trâm va âm bông đươc cho "công lai" va cho qua tu liên lac C8 đưa vao chân B cua tâng khuêch đai vơi Q2. Transistor Q2 đươc phân cưc vơi điên trơ R5 đinh mưc ap trên chân C, điên trơ R4 câp ap phân cưc cho chân B, va điên trơ R6 tao tac đông hôi tiêp nghich trên chân E. Sau cung tin hiêu lây ra trên chân C cua Q2 cho qua tu liên lac C3 đê đên tai, hay đê đi tiêp vao cac tâng khuêch đai khac.

 

Đê tranh "anh hương qua lai giưa cac tâng do cung dung chung đương nguôn", trên đương nguôn DC chung ta đăt mach loc nguôn vơi điên trơ R7 va tu C9. Mach loc nay se loc sach cac tin hiêu cua cac tâng nhiêm vao đương nguôn, tranh đươc hiên tương dao đông ngoai y muôn.

(5) Khuêch đai công suât âm tân, câp tin hiêu biên đô lơn cho tai.

 

Đê tin hiêu co công suât đu lơn dung câp cho cac loai tai như cac loa trong ông nghe hay loa điên đông, ngươi ta lăp rap cac mach khuêch đai công suât lam viêc vơi tin hiêu biên đô lơn. Sau đây la vai mach thông dung, dê rap, cơ hôi rap thanh công cao. 

 

(a) Khuêch đai nga ra dung cho ông nghe 

 

 

 

Đê co công suât tin hiêu đu lơn câp cho cac loa nho đăt trong cac ông nghe, chung ta co thê rap mach theo sơ đô trên. Trong mach: Q1 la transistor pnp rap theo kiêu chân E chung, tin hiêu âm thanh tư ngoai qua tu liên lac C1 va điên trơ giam biên R9 đưa vao chân B cua Q1 va lây ra trên chân C đưa thăng vao chân B cua Q3, ơ đây transistor Q2 dung như môt nguôn câp dong hăng, no câp dong phân cưc đu lơn cho Q3 nhưng lai co trơ khang AC rât lơn, nên không gây tôn thât tin hiêu trên chân C cua Q3. Sau cung tin hiêu qua tu liên lac C4 đê đên cac loa nho đăt trong ông nghe.

 

Mach đươc phân cưc như sau: Cac điên trơ R1, R2, R3 câp ap phân cưc cho chân B cua Q1. R6 la điên trơ đinh mưc dong lam viêc cho Q1. Tu C3, va điên trơ R3 dung lam mach hôi tiêp tư cư nhăm tăng trơ khang nga vao cho Q1. Cac diode D1, D2 va điên trơ đinh dong R7 dung tao ra mưc điên ap cô đinh đê giư cho mưc ap trên chân B cua Q2 không thay đôi va dung Q2 lam nguôn câp dong hăng vơi R8 la điên trơ đinh mưc dong hăng. Q3 la tâng khuêch đai nga ra, lây thăng tin hiêu trên chân C cua Q1, ơ đây điên trơ R4 dung tăng hê sô ôn đinh nhiêt cho Q3. Tu C4 la tu nga ra, vơi R10 la điên trơ dung ôn đinh hoat đông cua tu C4, tranh cho môt chân cua tu C4 không bo trông khi mach không căm ông nghe.   

 

Đê tranh anh hương qua lai giưa cac tâng khuêch đai do dung đương nguôn chung, chung ta cung đăt mach loc nhiêu R5, C2 trên đương nguôn DC.

(b) Khuêch đai nga ra dung cho Loa

 

Co rât nhiêu kiên mach khuêch đai công suât âm tân. Sau đây chung ta thư rap môt kiêu mach Ampli rât phô dung. 

 

 

Mach đươc rap vơi 6 transistor, công dung cua môi transistor như sau:

 

* Q1 la transistor pnp, dung lam tâng khuêch đai nga vao. Ngươi ta dung 2 điên trơ R1, R2 lây ap câp cho chân B đê phân cưc, chân E đinh dong lam viêc vơi điên trơ R5, loc nguôn dung điên trơ R4 va tu C2. Tin hiêu cho qua tu liên lac C1 vao chân B cua Q1, tin hiêu lây ra trên chân C cho ghep thăng vao tâng khuêch đai thuc Q2. Trên chân E đăt tu C3 va điên trơ R11 dung lây tin hiêu hôi tiêp nghich nhăm đinh đô lơi toan phân cua mach tăng âm.

 

* Q2 la transistor npn, dung lam tâng thuc, no đươc thiêt kê cho lam viêc theo dang công suât nho hang A. Tin hiêu cho vao chân B, chân E cho nôi masse đê lây dong. Trên chân C đăt 2 diode 1N4148 đê lây ra mưc ap DC câp phân cưc cho cac tâng keo đây, tranh tac dung cua rao ap, nhăm sưa meo tai giao điêm tin hiêu. R6, R7 la 2 điên trơ đinh mưc dong lam viêc cho Q2, mưc ap phân cưc trên chân C cua Q2 lây khoang nưa mưc ap nguôn nuôi. Tu C4 lây tin hiêu nga ra hôi tiêp tư cư vê tâng thuc nhăm

lam cân băng biên đô tin hiêu trên va dươi ơ nga ra. Dung tu nho C6 tao hôi tiêp nghich chi đôi vơi cac tin hiêu vung tân sô cao nhăm tranh cho mach không phat sinh dao đông tư kich. Khi mach dao đông tư kich ơ vung tân sô cao, cac transistor công suât se bi rât nong va bi hư.

 

* Q3, Q4 la 2 transistor hô bô npn va pnp dung lam tâng khuêch đai keo đây. Căp transistor nay co moi tham sô đêu giông nhau, no chi khac la môt npn va môt kia la pnp. Vơi căp transistor hô bô ngươi ta không cân dung thêm mach đao pha. Khi tin hiêu ra trên chân C cua Q2 tăng lên, no se lam cho Q3 dân điên va luc nay Q4 tăt, va ngươc lai khi tin hiêu ra trên chân C cua Q2 giam xuông, no se lam cho Q4 dân điên va luc nay Q3 tăt. R8 va R9 la 2 điên trơ co tri sô băng nhau va dung lam tăng hê sô ôn đinh nhiêt cho tâng công suât rap theo kiêu phưc hơp.

 

* Q5, Q6 la 2 transistor npn dung lam tâng công suât. Đê co dong điên tin hiêu đu manh ngươi ta dung transistor công suât Q5 cho ghep phưc hơp vơi Q3 va dung transistor công suât Q6 cho ghep phưc hơp vơi Q4. Khi Q3 dân, Q5 se dân manh hơn va tao điêu kiên cho tu ra loa C5 nap dong điên cua nguôn nuôi, dong nay co thê dung đê keo man loa vao. Khi đên Q4 dân, Q6 se dân manh hơn va tao điêu kiên cho tu ra loa C5 xa dong điên qua loa, dong nay se đây man loa ra. Tu C5 la tu câp dong keo đây cho loa, tu nây phai lây tu hoa co tri điên dung lơn. Ngang loa ngươi ta đăt mach loc zobel đê ôn đinh trơ khang cua loa trong day tân tin hiêu âm thanh nhăm tranh dang meo công suât.

 

Trong mach nay, co 2 hê thưc Ban cân nhơ:

* Hê thưc dung đinh đô lơi toan mach:

 

                          

 

Trong đo: KF la đô lơi toan phân. R5 la điên trơ đinh dong trên chân E cua Q1, R11 la điên trơ lây tin hiêu hôi tiêp nghich

* Hê thưc dung tinh công suât lây đươc trên loa:

                      

 

Trong đo: Vcc la mưc ap nguôn nuôi. RL  la trơ khang cua loa.

(c) Khuêch đai công suât âm tân dung mach tich hơp IC.

 

Trên phương diên thưc dung, khi cân co cac mach tăng âm công suât lơn, ngay nay ngươi ta it dung transistor va cac linh kiên phân lâp đê rap mach. Vi sao? Vi trên thi trương hiên co vô sô cac IC công suât âm tân, dung cac IC nay công viêc lăp rap mach tăng âm se rât nhanh, gon nhe. Dươi đây tôi giơi thiêu vai mach điên đê Ban tham khao va lam thưc hanh cho quen tay.

 

 

 

 

Mach rap vơi môt ic tăng âm nho, co kich cơ như ic 555, nhưng trong ic co 2 mach tăng âm đoc lâp co thê rap dang mach tăng âm stereo hay rap theo kiêu mach mono BTL. Khi rap môt ic tăng âm, Ban co thê lam theo 3 bươc:

 

Bươc 1: Tim chân câp nguôn. Thương co môt chân nôi masse, môt chân nôi vơi nguôn dương va thương khi con co môt chân dung đê măc tu loc cho tâng nguôn tiên khuêch đai.

 

Bươc 2: Tim chân nga vao va nga ra. Trên chân nga vao Ban dung chiêt ap đê điêu chinh mưc tin hiêu. Co nhiêu IC ơ nga vao phai dung tu liên lac đê bao toan mưc volt phân cưc DC, co IC cho nôi thăng, vi mưc ap phân cưc nga đa cho ơ mưc 0V. Tim chân nga ra, nga ra thương co mưc ap phân cưc cho băng nưa mưc ap nguôn nuôi. Tin hiêu câp cho Loa thương qua môt tu điên hoa hoc lơn.

 

Bươc 3: Chu y đên cac mach hôi tiêp, cac mach điên phu khac, thương co cac mach sau:

 

* Mach hôi tiêp nghich, tin hiêu nga ra tra trơ lai nga vao đao. Tri điên trơ lây tin hiêu hôi tiêp nghich cung dung đinh đô lơi cho toan mach.

 

* Mach hôi tiêp tư cư. Dung tu hôi tiêp tư cư lây tin hiêu nga ra tra vê tâng thuc đê co thê lam cân băng biên đô tin hiêu lên xuông ơ nga ra.

 

* Dung tu tri nho hôi tiêp bu pha hay hôi tiêp nghich giư cho mach không tư phat sinh dao đông tư kich.

 

* Dung mach loc zobel đê ôn đinh trơ khang cua loa tranh hiên tương meo công suât do trơ khang cua loa thay đôi theo tân sô. 

Trong mach:

* C1 la tu liên lac ơ nga vao, RV1 la chiêt ap dung lam nut chinh mưc âm lương, tin hiêu đưa vao chân 4 cho kênh 1 va chân 6 cho kênh 2.

 

* Tin hiêu ra trên chân 1 cho kênh 1 va chân 3 cho kênh 2, tai đây tin hiêu cho qua tu ra loa C4 câp dong điên keo đây lam rung man loa. Tu C5 va điên trơ R3 dung lam

mach loc zobel đê ôn đinh trơ khang cua loa nhăm tranh hiên tương sai công suât. Mưc ap phân cưc trên cac chân nga ra phai băng 1/2 mưc ap nguôn nuôi Vcc.

 

* Ngươi ta dung câu chia volt vơi điên trơ R2 va R3 đê lây môt phân tin hiêu nga ra qua tu liên lac C2 cho hôi tiêp nghich vê chân sô 8 cho kênh 1 va chân sô 5 cho kênh 2. Đương hôi tiêp nghich co tac dung cai thiên chât lương cua tin hiêu âm thanh.

 

* IC lam viêc vơi chân sô 4 nôi masse va chân sô 8 noôi vao nguôn nuôi Vcc. IC co thê lam viêc vơi mưc nguôn nuôi tư 3V đên 12V. 

 

 

 

W

 

Trong mach: Chiêt ap R1 dung lam nut chinh Volume, C1 la tu liên lac nga vao, tin hiêu đưa vao IC qua chân sô 1. Tin hiêu cho ra trên chân sô 4 qua tu hoa lơn C3 đê câp dong điên keo đây lam rung man loa. Ngang loa dung mach loc zobel đê tranh hiên tương meo công suât do trơ khang cua loa thay đôi theo tân sô. Dung câu chia volt R2, R3 lây môt phân tin hiêu nga ra qua tu liên lac C2 cho hôi tiêp nghich vê chân sô 2 đê cai thiên chât lương cua âm thanh. IC lam viêc vơi chân sô 3 cho nôi masse va chân sô 5 nôi vao đương nguôn Vcc. IC co thê lam viêc vơi mưc nguôn thay đôi tư 6V đên 18V, chung ta biêt câp mưc nguôn nuôi cang cao công suât lây ra cang lơn.

 

Chu y: Khi kiêm tra mach, đo mưc ap phân cưc trên chân sô 4 cua IC phai co mưc ap trung điêm, nghia la băng nưa mưc ap cua nguôn nuôi. Tri cua điên trơ R3 dung đinh mưc đô hôi tiêp nghich, lây tri R3 cang nho, mưc hôi tiêp nghich cang it, đô lơi se lơn, công suât ra lơn nhưng chât lương âm thanh kem hơn, khi lây tri R3 lơn, ngươc lai công suât ra yêu hơn nhưng chât lương âm thanh se nghe hay hơn. 

 

 

 

 

 

  

Trên xe hơi Ban co thê dung ic HA13118 rap mach tăng âm 2 kênh ra 2 loa hay kiêu mach mono BTL ra 1 loa đê lây công suât ra lơn khi IC lam viêc vơi mưc nguôn nuôi thâp.

 

Trong mach: Tin hiêu âm thanh đươc lây ra trên nut chinh mưc âm lương cho qua tu liên lac C10 đưa vao chân sô 3, ơ đây găn tu nho C11 đê loc bo nhiêu tân sô cao. Trên nga vao đao cho găn tu loc C1 đê lây đô lơi lơn. Tin hiêu kênh 1 cho ra trên chân sô 15, trong IC co đương câp tin hiêu cho kênh 2 va tin hiêu cho ra cua kênh 2 trên chân sô 8. Chung ta găn loa lây tin hiêu ra dang BTL trên chân sô 15 va chân 8. Tu C5 va C6 la cac tu hôi tiêp tư cư dung cân băng biên đô keo đây ơ nga ra, no lây tin hiêu nga ra cho hôi tiêp vê chân 14 va chân 10. Ơ nga ra cung đăt cac mach loc zobel vơi tu C7, R1 va tu C8, R2, công dung cua mach loc zobel la ôn đinh trơ khang cua loa, tranh hiên tương meo công suât do trơ khang cua loa thay đôi theo tân sô.

 

IC lam viêc vơi chân 12 cho nôi masse, chân 13 nôi vao đương nguôn Vcc, tư 8V đên 18V. Trên cac chân 2, chân 5 găn tu loc C4 va C3. Trên chân sô 4 cua nga vao kênh 2 cho nôi masse va chân 6 găn tu nôi masse C2.  Trong mach IC phai cho găn trên miêng nhôm lam nguôi đê giư cho IC không qua nong.

 

 

 

 

 

Sơ đô trên cho thây cac dung IC TDA7209 đê rap mach tăng âm co công suât ra 50W. IC nay lam viêc vơi dang đương nguôn đôi xưng. Đê co nguôn nuôi dang đôi xưng, Ban dung biên ap nguôn trên cuôn thư câp phai co ra dây giưa dung lam dây masse, kê đo dung câu năn dong vơi 4 diode đê co đương nguôn V+ va đương nguôn V-. Đê ôn đinh cac mưc volt nguôn ra, chung ta găn cac tu hoa lơn dung lam kho chưa điên va ôn ap.

 

IC TDA7209 lam viêc vơi cac chân 7, 13 nôi vao đương nguôn dương, cac chân 1, 8, 15 cho nôi vao đương nguôn âm va chân sô 4 cho nôi vao đương masse.

 

Tin hiêu qua chiêt ap chinh biên cho qua tu liên lac C1 va điên trơ giam biên R1 sưa meo tiêng đưa vao chân sô 3. Điên trơ R2 dung ôn đinh trơ khang nga vao va tu nho C2 dung loc bo tin hiêu nhiêu tân sô cao. Tin hiêu lây ra trên chân sô 14 cho câp thăng vao loa, chung ta biêt khi dung kiêu mach tăng âm chay nguôn nuôi đôi xưng thi trên nga ra không cân dung tu hoa lam tu xuât âm. Ơ đây tu C6 dung lây tin hiêu hôi tiêp tư cư lam cân băng biên đô tin hiêu keo đây ơ nga ra. Điên trơ R3, R4 va tu C3 dung lây môt phân tin hiêu nga ra cho đương hôi tiêp nghich đê sưa meo tiêng va cai thiên chât lương âm thanh. IC nay co chân sô 10 dung tam lam câm loa va chân sô 9 cho IC vao trang thai tăt chơ.  

Tam kêt

 

Môt lân nưa tôi mong Ban sau khi xem hiêu cac sơ đô mach điên trên thi chuyên qua tim linh kiên đê rap thưc hanh. Chi co lam nhiêu, lam cho thât quen tay Ban mơi trơ thanh dân điên tư chuyên nghiêp. Khi co dip chung ta se trơ lai đê tai nay vơi cac sơ đô mach điên thich thu hơn. Chao!