Czy parki krajobrazowe chronią krajobraz ?

Autorzy:

Bożena Koto ńska – Regionalny Konserwator Przyrody w Krakowie

Marek Broda – Dyrektor Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego

Jerzy Zawartka – Dyrektor Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego

Historia tworzenia parków krajobrazowych

• Zygmunt Nowak – główny autor koncepcji parku krajobrazowego, zrodzonej w latach 1948 – 1950 na Politechnice Krakowskiej.

• 1976 r. - pierwszy park krajobrazowy w Polsce - Suwalski PK

• 1981 r. - Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych, nad których koncepcją utworzenia pracował w 1963 r. Zygmunt Nowak, Jadwiga Grabczak – Jarosz, Jerzy Wertz

• 2010 r. - 121 parków krajobrazowych o łącznej powierzchni 2,6 mln ha (8,3% powierzchni kraju)

Park krajobrazowy zgodnie z definicją zawartą w art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia2004 r. o ochronie przyrody obejmuje obszar chroniony ze względu na wartości:

przyrodnicze

historyczne

kulturowe

oraz walory krajobrazowe, w celu zachowania, popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju

Problemy skutecznej ochrony krajobrazu

1) zmiany sposobu gospodarowania na terenach chronionych– porzucenie tradycyjnych form gospodarowania rolniczo –pasterskiego

skutek:

� odłogowanie i zarastanie obszarów intensywnie użytkowanychdo końca lat 80 XX wieku

� naturalna sukcesja i stopniowe zarastanie – zanikanie terenównieleśnych i związanej z nimi roślinności charakterystycznejdla tych obszarów (zasłonięciu ulegają specyficzne dla terenuelementy przyrody nieożywionej skałki, ostańce skalne, łąki,hale itp .)

Zarastanie Jury – Kromołowiec „Brama na Jurę” – gm. Łazy

Lata 70 XX wieku

Obecnie – kilka lat po prowadzonychzabiegach czynnej ochrony – wycinkaoraz wykaszanie (nie prowadzono wypasu)

Zarastanie Jury – Skały Kroczyckie – Góra Zborów : lata 70 XX wieku i dziś

Problemy skutecznej ochrony krajobrazu

2) zabudowa degraduj ąca charakterystyczne krajobrazy

� brak kontynuacji charakterystycznej dla regionu zabudowy (brak zapisów nakazujących kształtowanie bryły architektonicznej budynku zgodnie z tradycją regionu)

Problemy skutecznej ochrony krajobrazu� lokalizacja zabudowy w kontekście wartości krajobrazowych terenu

zasan.montanus.pl/

www.sidzina.net.pl/zdjecia

Kto chroni krajobraz?

Kompetencje organów ochrony przyrody w odniesieniu do parków krajobrazowych

1) Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska

� uzgadnianie projektów decyzji wzizt

� uzgadnianie projektów mpzp, suikzp

� opiniowanie uchwał w zakresie ustanowienia i zniesienia parku krajobrazowego

� opiniowanie uchwał ustanawiających plany ochrony

2) Sejmik Województwa

� podejmuje uchwały ustanawiające lub znoszące parki krajobrazowe

� podejmuje uchwały ustanawiające plany ochrony

2) Marszałek Województwa

� pełni nadzór nad parkami krajobrazowymi

Kto chroni krajobraz?

1) Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska

� wzizt – BRAK MOŻLIWOŚCI OCHRONY KRAJOBRAZU (brak zapisów umożliwiających skuteczną ochronę krajobrazu - cele, nakazy, zakazy)

� mpzp, suikzp – CZĘŚCIOWA MOŻLIWOŚĆ OCHRONY KRAJOBRAZU poprzez egzekwowanie zapisów zabezpieczających walory krajobrazowe

� realizacja programów czynnej ochrony siedlisk i gatunków finansowanych ze środków Unii Europejskiej, funduszy celowych NFOŚiGW , WFOŚiGW czy środków własnych.

2) Dyrektor Parku Krajobrazowego/Marszałek Województwa

� realizując programy czynnej ochrony siedlisk i gatunków finansowane ze środków programów Unii Europejskiej, funduszy celowych NFOŚiGW , WFOŚiGW czy środków JST.

� realizując szeroko zakrojoną edukację ekologiczną społeczeństwa w prowadzonych ośrodkach edukacji ekologicznej, na terenie PK i OCHK, w placówkach oświatowych, świetlicach itp..

muratordom.pl

Propozycje rozwi ązań

1) Organizacyjne

Zasady tworzenia i funkcjonowania na wzór francuskich parków krajobrazowych:

� powstanie - inicjatywa władz lokalnych,

� władze statutowe parku - przedstawiciele wszystkich gmin leżących naterenie parku.

� działalność parku - nadzorowana przez państwowe organy władzy,zatwierdzające Kartę parku (statut), akceptując jego cele i zadania.

� budżet parku - budżetem zadaniowym ( wpływy: wpłaty gmin leżących najego terenie, miast leżących w jego pobliżu, subwencje państwa, środki zwojewództw, wpłaty podmiotów gospodarczych działających na obszarzeparków oraz pozyskane dotacje unijne.

Skuteczne zarz ądzanie wymaga czterech elementów : organizowanie, planowanie, kontrolowanie i aktywowanie.

Europejska Konwencja Krajobrazowa ratyfikowana 27 września 2004 roku

art. 4 Każda ze Stron wdroży niniejszą konwencję, a zwłaszcza jej artykuły 5 i 6,według jej własnego podziału władzy, zgodnie z jej zasadami konstytucyjnymii organizacją administracyjną oraz poszanowaniem zasady subsydiarności,przy uwzględnieniu Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego.

Art. 1 krajobraz - znaczy obszar, postrzegany przez ludzi, którego charakterjest wynikiem działania i interakcji czynników przyrodniczych i/lub ludzkich.

Art. 5 Każda ze Stron podejmie działania na rzecz:

a) prawnego uznania krajobrazów, jako istotnego komponentu otoczenia ludzi,jako wyrażenia dzielonej przez nie różnorodności kulturowej i przyrodniczejoraz podstawy ich tożsamości.

b) ustanowienia i wdrożenia polityki w zakresie krajobrazu ukierunkowanej na ochronę, gospodarkę i planowanie krajobrazu poprzez przyjęcie środków specjalnych określonych w artykule 6;

c) ustanowienia procedur udziału ogółu społeczeństwa, organów lokalnych i regionalnych oraz innych stron zainteresowanych zdefiniowaniem i wdrożeniem polityki w zakresie krajobrazu wzmiankowanej w powyższym ustępie b);

Europejska Konwencja Krajobrazowa

d) zintegrowania krajobrazu z własną polityką w zakresie planowania regionalnego i urbanistycznego i własną polityką kulturalną, środowiskową, rolną, społeczną i gospodarczą, jak również z wszelką inną polityką, która bezpośrednio lub pośrednio oddziałuje na krajobraz.

Art. 6

A. Każda ze Stron podejmie działania na rzecz podnoszenia świadomości społeczeństwa obywatelskiego, organizacji prywatnych i organów publicznych w zakresie wartości krajobrazów, ich roli i wprowadzanych w nich zmian.

D. Każda ze Stron podejmie działania na rzecz zdefiniowania celów jakości krajobrazu dla zidentyfikowanych i ocenionych krajobrazów, po przeprowadzeniu konsultacji społecznych zgodnie z artykułem 5 c).

E. W celu wprowadzenia w życie polityki w zakresie krajobrazu, każda ze Stron podejmie działania na rzecz wprowadzenia instrumentów mających na celu ochronę, gospodarkę i/lub planowanie krajobrazu.

Propozycje rozwi ązań2) Prawne

� Zmiany w ustawie o ochronie przyrody prowadzące do funkcjonowania parków równorzędnie w oparciu o cele i zakazy

� Jerzy Zawartka, Marek Broda - w art. 16 ust. 7 [uzgodnienia studiów uwarunkowań ..., mpzp, etc. na terenie parku krajobrazowego] wyrazy„regionalnym dyrektorem ochrony środowiska” zastępuje się wyrazami„marszałkiem województwa „

Bożena Kotońska – pozostawienie dotychczasowych zapisów

� Bożena Kotońska, Jerzy Zawartka, Marek Broda - w art. 19 ust. 6a [ustanowienie planu ochrony] wyrazy „w drodze uchwały ” zastępuje się wyrazami „w drodze aktu prawa miejscowego w formie uchwały ”.

� Jerzy Zawartka, Marek Broda - w art. 23 ust. 5 [uzgodnienia studiów uwarunkowań ….. ,mpzp na terenie obszaru chronionego krajobrazu] wyrazy „regionalnym dyrektorem ochrony środowiska” zastępuje się wyrazami „marszałkiem województwa „ .

Bożena Kotońska – pozostawienie dotychczasowych zapisów

Propozycje rozwi ązań� Jerzy Zawartka, Marek Broda - po art. 24 dodaje się art. 24 a w brzmieniu [Ocena]:

1. Regionalny dyrektor ochrony środowiska na obszarze swojego działania raz na 10 lat ocenia funkcjonowanie parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu, w zakresie realizacji celów ochrony, zakazów oraz ustaleń dotyczących czynnej ochrony ekosystemów, prowadząc ewidencję danych niezbędnych do podejmowania tych działań.

2. Ocena , o którym mowa w ust. 1, polega na:

1) formułowaniu wniosków i wytycznych w zakresie ochrony i funkcjonowania parkówkrajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu;

2) określaniu zakresu i wnioskowaniu o informacje dotyczące ochrony i funkcjonowania parkówkrajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu;

3) kontroli realizacji ustaleń planów ochrony parków krajobrazowych.

3. Regionalny dyrektor ochrony środowiska, po zaopiniowaniu oceny przez Regionalną RadęOchrony Przyrody przekazuje ją właściwemu terytorialnie wojewodzie i marszałkowiwojewództwa.

4. W stosunku do ustaleń zawartych w ocenie marszałkowi przysługuje odwołanie do GeneralnegoDyrektora Ochrony Środowiska.

5. Na podstawie ostatecznie przyjętej oceny Wojewoda określa poziom dotacji celowej z budżetupaństwa na realizację zadań powierzonych samorządowi województwa.

Bożena Kotońska – propozycja ciekawa do rozważ enia

Propozycje rozwi ązań� Jerzy Zawartka, Marek Broda - po art. 94 dodaje się art. 94 a. w brzmieniu: Zadania

regionalnego dyrektora ochrony środowiska w zakresie ochrony przyrody, w tym wydawanie decyzji administracyjnych (zgód i zezwole ń) na terenie parku krajobrazowego lub zespołu parków krajobrazowych i form ochrony przyrody na tym terenie wystę puj ących, z wył ączeniem procedur przewidzianych w stosownych przepisach odnoszą cych si ę do obszarów Natura 2000 wykonuje marszałek województwa, w imieniu, którego działa dyrektor parku krajobrazowego lub zespołu parków krajobrazowych”.

Bożena Kotońska – pozostawienie dotychczasowych zapisów

� Jerzy Zawartka, Marek Broda, Bożena Kotońska - w art. 105 ust.2 . [powołaniedyrektora parku krajobrazowego przez zarząd województwa] wyrazy „regionalnejrady ochrony przyrody.” zastępuje się wyrazami „rady parku krajobrazowego” lub„komisji do spraw ochrony środowiska sejmiku wojewódzkiego”

� Jerzy Zawartka, Marek Broda w art. 105. ust. 4 [zadania dyrektora parkukrajobrazowego] dodaje się: pkt 3) w brzmieniu: nadzór i koordynacja zada ń zzakresu realizacji ustale ń planu ochrony parku krajobrazowego.

Bożena Kotońska – do czasu zmian prawnych w funkcjonowaniu parków nie j est możliwe przekazanie powy ższych uprawnie ń do uzgadniania;

Propozycje rozwi ązań

� Jerzy Zawartka, Marek Broda - Regionalny dyrektor ochrony środowiska dla parków krajobrazowych tak, jak Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska dla Obszarów Natura 2000 ustanowiony zostaje organem nadzorczo –oceniającym w zakresie – osiągniecie celów ochrony i realizacji planów ochronny. Od oceny zależna jest wysokość subwencji państwa na realizacje zadań zleconych samorządom.

� Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska – organ nadzorujący parki krajobrazowe w zakresie:-osiągania celów ochrony zawartych w Karcie parku- realizacji celów ochrony

Dziękuję za uwagę