ถอดบทเรยน DHS South การขบเคลอนระบบสขภาพระดบอำาเภอประเดน ‘คนพการ’

เลขมาตรฐานสากลประจำาหนงสอ : 978-616-8059-02-9พมพครงท 1 : กนยายน2559ราคา : 150บาท

ผเขยน : ชาครตโภชะเรองและเครอขายสขภาพระดบอำาเภอในโครงการสนบสนนการขบเคลอนเครอขายสขภาพ ระดบอำาเภอเพอการจดการอำาเภอสขภาวะ ผานเครอขายโรงพยาบาลชมชนตนแบบ ในเขตบรการสขภาพท12 website : www.DHSsouth.net

บรรณาธการ : ดร.นพ.วรสทธศรศรวชย

จดพมพโดย : มลนธสขภาพภาคใตชน1อาคารบรหารคณะแพทยศาสตรมหาวทยาลยสงขลานครนทรอ.หาดใหญจ.สงขลา90110 โทรศพท/โทรสาร074451168website: www.SHFthailand.org

จดทำารปเลม : DSDC3

พมพท : หจก.ภาพพมพกรงเทพฯ0287991546

ขอมลทางบรรณานกรมของสำานกหอสมดแหงชาตNational Library of Thailand Cataloging in Publication Data

ชาครตโภชะเรอง. การขบเคลอนระบบสขภาพระดบอำาเภอประเดนคนพการ.--สงขลา:โครงการสนบสนนการขบเคลอนเครอขายสขภาพระดบอำาเภอเพอการจดการอำาเภอสขภาวะผานเครอขายโรงพยาบาลชมชนตนแบบ ในเขตบรการสขภาพท12มลนธสขภาพภาคใต, 2559. 64หนา.--(ถอดบทเรยนDHSSouth). 1.การสงเสรมสขภาพ.2.คนพการ--สขภาพและอนามย. I.ชอเรอง. 613 ISBN 978-616-8059-02-9

ฅนรวมสรางบทเรยนการทำ งานระบบสขภาพระดบอำ เภอ ประเดน ‘คนพการ’ สงคมไมทอดทงกน เครอขายสขภาพระดบอำ เภอเพอคนพการ

วาสนา กาญจนะ, กงลฎดา หนรช รพ.ตากใบจ.นราธวาส

จำาเนยร มานะกลา รพ.ปะเหลยนจ.ตรง

สพตร เพชราการ รพ.บางกลำาจ.สงขลา

จนตนา สวสดโรจน รพ.ปาบอนจ.พทลง

สมจต พรมจนทร รพ.สมเดจพระบรมราชนนาถณอำาเภอนาทวจ.สงขลา

ยะหยา บานอลมาฮมด สำานกงานสาธารณสขอำาเภอรามนจ.ยะลา

ชยณวฒน สายสวรรณ องคการบรหารสวนตำาบลกายบอเกาะจ.ยะลา

ชาครต โภชะเรอง มลนธชมชนสงขลาจ.สงขลา

สารบญ

คำานำา 9

คำานยม 10

กาวสสงคมไมทอดทงกน 12

สงคมไมทอดทงกน เครอขายสขภาพระดบอำาเภอเพอคนพการ 17

กาวยางของระบบสขภาพระดบอำาเภอเสยงสะทอนจากคนเคลอนงาน เพอคนพการ6พนท 20

6พนท6วธการขบเคลอน 23

ปจจยแหงความสำาเรจ 59

ขอเสนอเพองานคนพการ 62

7

บทเรยนการนำาแนวคดทฤษฎDHSลงสการปฏบต

ทสกดจากประสบการณการทำางานจรงในพนท

ผสมผสานดวยหลกคดอดมการณและแรงบนดาลใจ

ในการขบเคลอนระบบสขภาพระดบอำาเภอเชงประเดน

ปญหาทมาจากหลายเหตปจจยทสมพนธกนอยางซบซอน

ทำาใหการสรางสขภาวะไมไดเปนหนาทของใครคนใดคนหนง

แตตองอาศยการถกทอพลงภาคเครอขายหลายภาคสวน

หวงเปนอยางยงวาหนงสอเลมนจะมไดเปนเพยงสะพาน

ททอดพาเราไปชนชมความงามของดอกไมหลากสเทานน

แตยงเปนหนทางในการเกบเกยวดอกผลของการทำางาน

เพอนำาเมลดพนธของวธคดไปลงมอทดลองบมเพาะวธทำา

จนแตกหนอเตบโตงอกงามและขยายพนธตอไปในทตางๆ

จนกลายเปนระบบสขภาพทยงยน

--ททกคนพงตนเองไดและไมทอดทงกน

วรสทธ ศรศรวชย บรรณาธการ

ถอดบทเรยน DHS Southการขบเคลอนระบบสขภาพระดบอำ เภอเชงประเดน

8

ระบบสขภาพระดบอำาเภอDistrictHealthSystem

(DHS) คอ การทำางานพฒนาสขภาพในพนทระดบอำาเภอ

ทเนนการแกไขปญหาสขภาพทมประชาชนเปนศนยกลาง

โดยใชพนทเปนฐาน ในการรวมแบงปนทรพยากร รวม

เรยนร และรวมทำางานระหวางภาคเครอขายหลายภาคสวน

เพอเปาหมายคอความเขมแขงของชมชนทสามารถจดการ

ดแลสขภาวะของตนเองและคนในชมชนไดอยางยงยน

แนวทางการดำาเนนงานของDHSทมองคประกอบ

คอ UCCARE ทำาใหบคลากรสาธารณสขเกดกระบวน-

ทศนใหมในการทำางานสขภาพในชมชนทเคารพในคณคาของ

ชมชนและเชอมนในศกยภาพของคนทำางานสามารถบรณา-

การทรพยากรและสรางความสมพนธแนวราบระหวางภาค

ทกภาคสวน ทงภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาสงคม

ทองถน ชมชน และประชาชน ทมาชวยกนถกทอ ‘ระบบ

สขภาพระดบอำาเภอ’จนเกดการเชอมโยงกนเปนเครอขาย

และตอยอดการทำางานไปสประเดนอนๆในพนทรวมกน

คำ นยม

9

ผลลพธเชงประจกษทเกดขนคอสขภาวะทดขนของ

คนในพนท บคลากรสาธารณสข และภาคเครอขายสขภาพ

ระดบอำาเภอมความสขจากการทำางานรวมกน--งานทมคณคา

ตอผคนในชมชนและชวยหลอเลยงหวใจของคนทำางาน

ประสบการณการทำางานของจรงใน7จงหวดภาคใต

ตอนลางดนแดนแหงความหลากหลายทางสงคมและวฒน-

ธรรม เปรยบเสมอนดอกไมหลากสทบานสะพรงเตมพนท

ดามขวานผมไดซมซบ‘ความจรง ความด ความงาม’ เหลาน

จากตนฉบบหนงสอถอดบทเรยนการนำาDHSไปขบเคลอน

ประเดนทง4คอ1) โรคเบาหวาน 2) โรคความดนโลหต

สง 3) คนพการและ4) โรคไขเลอดออกททมบรรณาธการ

สงใหอานผมพอจะสรปไดวาฅนรวมสราง เหลานตางตงใจ

ทจะถายทอดเรองราวการทำางานของตวจรงเสยงจรง ใน

เครอขายสขภาพระดบอำาเภอใหทกทานไดรบรจงขอเชญชวน

กลยาณมตรรวมเรยนรไปกบบทเรยนทสกดมาจากคนเลก

คนนอยทมจตใจอนยงใหญไปดวยกนนะครบ

สวฒน วรยพงษสกจ ประธานมลนธสขภาพภาคใต

10

กาวสสงคมไมทอดทงกน

สงคมไทยในยคเปลยนผานกำาลงตองการนวตกรรม

ทางสงคมแบบใหมเพอใชในการดแลสขภาวะของผคนDHS

จงเปนหนงในการสรางนวตกรรมดงกลาว DHS ยอมาจาก

คำาวาDistrictHealthSystemหมายถงระบบสขภาพระดบ

อำาเภอซงมการทำางานสขภาพโดยใชอำาเภอเปนฐานพฒนา

ระบบสขภาพ ดวยการนำาปญหาของพนทรวมไปถงสงดด

ทมอยผานประเดนรวมในการดำาเนนการ คำานงถงการรวม

เปน‘หนสวนการทำางาน’มากกวาเจาหนาทไปดำาเนนการให

DHS ถกทอคนทำางานระดบอำาเภอซงถอเปน ‘จด

คานงด’ สำาคญของระบบสขภาพ รวมกนพฒนาระบบการ

ทำางานเพอชวยแกไขปญหาสขภาพอยางเตมประสทธภาพ

ในพนทเขตสขภาพท 12 โดยม 6พนทอำาเภอ ดำาเนนการ

ในประเดนการดแลคนพการดวยการใชกลไกขบเคลอนแบบ

DHS

6พนทประกอบดวยอำาเภอปะเหลยนจงหวดตรง

อำาเภอปาบอนจงหวดพทลงอำาเภอบางกลำาอำาเภอนาทว

จงหวดสงขลาอำาเภอรามนจงหวดยะลาและอำาเภอตากใบ

จงหวดนราธวาส DHS ทำาหนาทถกทอประสานพลงจาก

หลายภาคสวนจบมอรวมกนดแลคนพการในพนท ประสาน

11

กบนโยบายของกระทรวงสาธารณสขทดแลในภาพใหญ

อำาเภอปฏบตการทง 6 แหง ลวนมแนวทางดแล

คนพการทตางกนไปตามบรบทของตน แตมหลกการรวมท

สำาคญและเปรยบเสมอนเปน ‘หวใจ’ ของการทำางานDHS

อาทการทำางานเปนทม (Unity district health team)แตละ

พนทไดนำาคนทมจตอาสาและจตบรการสาธารณะมารวม

ทำางานดวยกนขยายภาพฝนสขภาวะเพอคนพการทแตกตาง

ไปจากเดมและมองมตสขภาพในมมทเปดกวาง การคนหา

กลมเปาหมายทชดเจน (Customer focus)รวมกนสบคน

ปญหาสขภาพของคนในพนทจนพบวามปญหาอะไรและกลม

เปาหมายของปญหาคอกลมใดภาคเครอขายความรวมมอ

(Community participation) ทงภาครฐ ทองถน วชาการ

ประชาสงคม ชมชน โดยทกคนมความรสกเปนเจาของและ

ยนยอมปฏบตตามการชนชมความสำาเรจ (Appreciation)

เพอใหทงผใหและผรบบรการมความสข มความภาคภมใจ

การแบงปนทรพยากรรวมกน (Resource sharing)ทงคน

เงน สงของ แบงปน รวมกนใช รวมกนพฒนา ขบเคลอน

ชวยเหลอกนอยางมประสทธภาพจดการปญหาตามบรบท

ของพนท (Essential care)ในแตละพนทหรอชมชนประสบ

12

ปญหาทแตกตางกน วธการแกไขกอาจแตกตางกนไป รวม

ไปถงรปแบบการจดบรการทเหมาะสมกบบรบทคนพการ

เหลานคอพนทตวอยางทนำาเอา DHS มาปรบใช

จนเกดความสำาเรจอยางนาสนใจ แลวกลายมาเปนบทเรยน

รวมในงานสงเคราะหการทำางานชนนความรคออำานาจเรา

มาชวยกนสรางความรจากปญญาปฏบตดวยกนนะครบเพอ

สรางพลงนำาพาสงคมไทยไปสสขภาวะอนเปนปลายทางท

ทกคนปรารถนา

ดวยจตคารวะ

ชาครต โภชะเรอง ผจดการมลนธชมชนสงขลา

สงคมไมทอดทงกน เครอขายสขภาพระดบอำ เภอเพอคนพการ

ชาครต โภชะเรอง

16 ถอดบทเรยน DHS South

บทนำ คนพการหมายถงบคคลทมขอจำากดในการปฏบต

กจกรรมในชวตประจำาวนหรอมขอจำากดตอการเขาไปมสวน

รวมกจกรรมทางสงคม เนองจากมความบกพรองทางการ

มองเหนไดยนสอสารเคลอนไหวจตใจอารมณพฤตกรรม

สตปญญาและการเรยนร ซงมความจำาเปนตองไดรบความ

ชวยเหลอเพอใหสามารถปฏบตกจกรรมในชวตประจำาวน

หรอเขาไปมสวนรวมทางสงคมไดอยางบคคลทวไป

ประเภทของความพการแบงออกเปน7ประเภทดงน(1)

1. ความพการทางการมองเหนไดแกตาบอดตา

เหนเลอนราง

2. ความพการทางการไดยนหรอสอความหมาย

ไดแกหหนวกหตง

3. ความพการทางการเคลอนไหวหรอทางราง-

กาย การสญเสยความสามารถของอวยวะตอการเคลอนไหว

ไดแกมอเทาแขนขาอาจสบเนองจากอมพาตแขนขาออน

แรงสบเนองจากอบตเหตแขนขาขาดหรอจากภาวะเจบปวย

เรอรงจนเกดผลกระทบตอการทำางานของรางกาย

(1)ทมาจาก:ประกาศกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยเรองประเภทและหลกเกณฑความพการ(ฉบบท2)พ.ศ.2555และพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ(ฉบบท2)พ.ศ.2556

การขบเคลอนระบบสขภาพระดบอำ เภอ ประเดน ‘คนพการ’ 17

4. ความพการทางจตใจหรอพฤตกรรม บคคลม

ขอจำากดในการปฏบตกจกรรมในชวตประจำาวนหรอการ

เขาไปมสวนรวมในกจกรรมทางสงคมเปนผลมาจากความ

บกพรองหรอความผดปกตทางจตใจหรอสมองในสวนของ

การรบรอารมณหรอความคด

5. ความพการทางสตปญญาบคคลทมพฒนาการ

ชากวาปกตหรอมระดบเชาวปญญาตำากวาบคคลทวไป โดย

ความผดปกตนนปรากฏขนกอนอาย18ป

6. ความพการทางการเรยนร หมายถง บคคลทม

ความบกพรองทางสมอง ในดานการอาน การเขยน การคด

คำานวณ หรอกระบวนการเรยนรพนฐานอนในระดบตำากวา

เกณฑมาตรฐานตามชวงอายและระดบสตปญญา

7. ความพการกลมออทสตก บคคลทมขอจำากดใน

การปฏบตกจกรรมในชวตประจำาวนหรอการเขาไปมสวนรวม

ในกจกรรมทางสงคม ซงเปนผลมาจากความบกพรองทาง

พฒนาการดานสงคมภาษา การสอความหมาย พฤตกรรม

และอารมณ สบเนองจากความผดปกตของสมองและความ

ผดปกตนนแสดงกอนอายสองปครง ทงนรวมถงการวนจฉย

กลมออทสตกสเปกตรมอนๆเชนแอสเปอเกอร(Asperger’s

Syndrome)(2)

(2)โรคทอยในกลมอาการทระบบทางประสาทผดปกตจดอยในกลมออทสตกพบในเดกผชายมความเฉลยวฉลาดสตปญญาอยในเกณฑปกตแตกลบมปญหาเรองทกษะการเขาสงคมแตมความสามารถพดคยสอสารกบคนทวไปไดปกต

18 ถอดบทเรยน DHS South

กาวยางของระบบสขภาพระดบอำ เภอ เสยงสะทอนจากคนเคลอนงานเพอคนพการ 6 พนทความจำ เปนตอการพฒนางานคนพการระดบอำ เภอ

จนตนา สวสดโรจน ตวแทนจากอำาเภอปาบอน และสพตร

เพชราการ ตวแทนจากอำาเภอบางกลำา สะทอนภาพความ

เปนจรงทเกดขนกบคนพการในพนท 7 จงหวดภาคใต

ตอนลาง เผยใหเหนถงสภาพความเปนอยสงแวดลอมกบ

ภาวะความบกพรองทงทางรางกายจตใจและสงคมทพวก

เขาเผชญอนสงผลตอขอจำากดในการใชชวตประจำาวนตางไป

จากบคคลทวไปซงจำาเปนตองไดรบการชวยเหลอเรงดวน

ถอไดวาเปนประเดนปญหาหลกหนงในระบบสขภาพของ

พนท

“...สภาพบานเปนบานไมหลงคามงสงกะส แมของ

นองลกขนจากเตยงทกำาลงดดเสมหะนองอยเพอเดนมาท

ประตหนาบาน ทาทางดกงวล แมสหนาจะเรยบเฉย แตก

ยอมพดคยกบเจาหนาทดวยความเตมใจอยางเปนกนเอง

สภาพภายในบานรอนอบอาวมาก เมอแหงนหนามองหลงคา

พบรโหวของสงกะสหลายร เตมไปดวยหยากไย สภาพชนบน

ของบานคงไมใชทพกผอนของสมาชกในครอบครว ขาวของ

ภายในบานวางไวระเกะระกะไมเปนระเบยบเรยบรอย สภาพ

นองนอนบนเบาะเกาๆ มเพยงพดลม 1 ตวไวเปาคลาย

รอน...”

จนตนาสวสดโรจน,รพ.ปาบอน

การขบเคลอนระบบสขภาพระดบอำ เภอ ประเดน ‘คนพการ’ 19

“...ลงดำา ชายสงวย สหนาเรยบเฉยไมคอยสบตา

รางกายผอมบางมแตหนงหมกระดก ใสทอเจาะคอ จะสอสาร

ถามไถกนกลำาบาก หลายครงทดฉนสงเกตเหนนำาตาหลอ

อยทตาของลง ภรรยาลงเสยชวตแลวเมอหลายปกอน ลงมลก

2 คน คนโตเปนผหญง แตงงานยายไปอยตางจงหวด ชวงท

ลงไมสบาย ลกสาวกเฝาดแลทโรงพยาบาลหาดใหญ แตหลง

จากลงกลบมาอยทบาน ลกสาวตองกลบไปอยกบครอบครว

เนองจากตองดแลลกอยดวย ลงอาศยอยกบลกชายคนเลก

ทำางานอยในโรงงานแหงหนงหางจากบานไปซก 20 กโล

อาการของลงยงชวยตวเองไมได พลกตะแคงตวเองไมได ใช

ชอนตกอาหารเองไมได นงไมได กจวตรประจำาวน คอ

ตอนเชาลกชายตองตนขนมาเตรยมอาหาร เชดตวทำา

ความสะอาดรางกายและทอเจาะคอ ทำาแผลกดทบพรอมปอน

อาหารใหพอ เปดทวเอารโมททวใสมอพอไว เสรจแลวตวเอง

กรบไปทำางาน ตอนเทยงรบกลบมาปอนอาหารพออกครง

แลวกลบไปทำางาน ทำาแบบนเปนประจำาทกวน จนทมลงเยยม

พบวาแผลกดทบของลงใหญขนจากตอนอยโรงพยาบาล

ในทอเจาะคอมเสมหะเยอะมาก ไดยนเสยงครดคราดเสยง

ตอการอดตน ปลายเทาของลงเรมบวม ดฉนคดในใจวาอยาง

นคงตองทำาอะไรสกอยางแลว...”

สพตรเพชราการ,รพ.บางกลำา

จำาเนยร มานะกลา ตวแทนจากอำาเภอปะเหลยน และ

สมจตร พรมจนทร ตวแทนจากอำาเภอนาทว ตางมองเหน

20 ถอดบทเรยน DHS South

ชองวางทเกดขนกบระบบการใหบรการคนพการ รวมถง

ทศนะและกระบวนทศนทางสงคมตอคนพการทจำาเปนตอง

เปลยนแปลงในมตใหมใหเกดกระบวนทศนใหมทสรางสรรค

กวาเดม

“...อำาเภอปะเหลยนเรมตนงานคนพการเมอป 2549

ทกวนศกร ฉนไดเหนปญหาการทำางานจากการทคนพการเขา

รบการประเมนความพการ ณ บรการจดเดยวเบดเสรจท

โรงพยาบาลปะเหลยน คนพการและญาตตองไปจดทะเบยน

ความพการทสำานกงานพฒนาสงคมและความมนคงของ

มนษยจงหวดตรง (พมจ.ตรง) เพอขอรบสมดความพการ

ไปขนทะเบยนรบเงนยงชพทองคกรปกครองสวนทองถน

แสดงวาสงคมยงมองคนพการไมมความสามารถหรอมความ

สามารถจำากด ‘ทำาใหคนพการถกมองวาเปนภาระของสงคม’

การดแลคนพการจงใชแนวทางเวทนานยมทเมตตาสงสาร

ใหคนพการเปนผรบการสงเคราะห...”

จำาเนยรมานะกลา,รพ.ปะเหลยน

“...‘ผมไมไดตองการความสงสาร เพยงขอทยนใน

สงคม’ เปนประโยคของคณลเขวน เหมนย คนพการทางการ

มองเหนทมโอกาสเขามาทำางานในโรงพยาบาลตำาแหนงผชวย

นวดแผนไทย ดวยศกยภาพของเขาไดเปลยนจากการเปนผรบ

บรการเปนผใหบรการสาธารณสข สงทเขาเปน สงทเขาทำา ได

มาพลกแนวคดคนทำางานอยางฉน...”

สมจตพรมจนทร,รพ.นาทว

การขบเคลอนระบบสขภาพระดบอำ เภอ ประเดน ‘คนพการ’ 21

ดงนนเมอยอนกลบไปทบทวนแนวทางDHSซงยอ

มาจากคำาวาDistrictHealthSystemหมายถงระบบสขภาพ

ระดบอำาเภอ คอ การทำางานสขภาพโดยใชอำาเภอเปนฐาน

มองทกภาคสวนเปนเนอเดยวกน เนน การมสวนรวมการ

จดการปญหาดวยกนมงเนนการดงศกยภาพของภาคเครอ-

ขายทมอยในอำาเภอใหเขามามบทบาทรวมกนแกไขปญหา

และรวมกนดำาเนนการใหบรรลผลอยางมคณภาพและยงยน

6 พนท 6 วธการขบเคลอน

จงหวะกาวของการทำางานDHSเรมตนจากการรวมกนคนหา

ปญหากำาหนดประเดนการทำางานสบสาวเหตปจจยพรอม

รวมดำาเนนการพฒนาระบบการทำางานเพอแกไขปญหา

สขภาพอยางเตมประสทธภาพ จนเกดการบรณาการภาค

เครอขายและนำาพาไปสเปาหมายรวมเมอเกดผลสำาเรจจงม

กระบวนการชนชม รวมถงการถอดผลสำาเรจในรปแบบ

การจดการความรแบบองบรบทของพนท ดงตวอยางของ

พนท6อำาเภอตอไปน

1. เครอขายสขภาพอำ เภอนาทว จงหวดสงขลาสมจตร พรมจนทร เจาพนกงานเวชกรรมฟนฟ

ชำานาญงาน โรงพยาบาลสมเดจพระบรมราชนนาถ ณ

อำาเภอนาทวและคณะทมทำางานDHSอำาเภอนาทวจงหวด

22 ถอดบทเรยน DHS South

สงขลาเปน1ใน6พนทกรณตวอยางซงเลอกประเดนคน

พการในการขบเคลอน

DHSอำาเภอนาทวเดนตามยทธศาสตร“คนนาทว

ไมทอดทงกน”เนนพฒนาระบบการดแลคนพการในชมชน

โดยบทบาทโรงพยาบาลชมชนและเครอขายในการดแล

ผพการในชมชน โดยชมชนเพอชมชน ซงเปนการทำางาน

รวมกนในระดบอำาเภอ คณะทำางาน DHS อำาเภอนาทว

ประกอบดวยองคการปกครองสวนทองถนตวแทนคนพการ

โรงพยาบาลโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลสาธารณสข

อำาเภอการศกษานอกโรงเรยนกำานนผใหญบานและอาสา

สมครสาธารณสข โดยพวกเขาเรมจากการวเคราะหบรบท

ของคนพการ

“คนพการในพนทของเรามจำานวนกคนคะ?” คำา

ถามของสมจตร พรมจนทร ตอคณะทำางานระบบสขภาพ

ระดบอำาเภอนาทว กระตนใหเวทเกดการถกเถยงคนขอมล

หาคำาตอบทชดเจน

สงทพบคอจำานวนขอมลผพการของแตละภาคสวน

มขอมลทไมตรงกน“แลวจะทำาอยางไรใหขอมลจำานวนคน

พการตรงกนทงอำาเภอ” เพอนำาขอมลมาใชรวมกนได นน

จงเปนทมาของการพฒนาระบบฐานขอมลคนพการ โดยได

รบความรวมมอจากมลนธชมชนสงขลาออกแบบเครองมอ

การเกบขอมล พรอมใชรปแบบการบนทกขอมลรวมกนจาก

หนวยงานทเกยวของกบคนพการในWebsite www.ขอมล

ชมชน.com ครอบคลมตอบสนองการใชงานของแตละภาค

การขบเคลอนระบบสขภาพระดบอำ เภอ ประเดน ‘คนพการ’ 23

สวนซงสามารถคนหาคนพการทตกหลนไดเพมขนถง11.7%

จนทราบจำานวนคนพการทงอำาเภอในบนทกวามจำานวน

1,258รายแยกตามประเภท1)ทางการมองเหน104ราย

2) ทางการไดยนและสอความหมาย 284 ราย 3) ทางกาย

และการเคลอนไหว568ราย4)ทางจตใจและพฤตกรรม110

ราย5)ทางสตปญญา160ราย6)ทางการเรยนร17ราย

และ7)ออทสตก15ราย

จากขอมลชดน ทางทมไดเรยนรวา ยงมคนพการ

อกจำานวนหนงททมสขภาพไมเคยรวามอยในชมชนและ

คนพการกไมสามารถเขาถงสทธขนพนฐานทควรจะไดรบ

เมอนำาขอมลมาวเคราะหกพบขอมลอกหลายประเดนท

จำาเปนตองดำาเนนการอยางเรงดวน ทงคนพการทยงไมขน

ทะเบยนไมไดรบเบยยงชพไมไดรบการศกษาและคนพการ

ทไมสามารถชวยเหลอตนเองได จนเกดการวางแผนพฒนา

โครงการเพอใหการชวยเหลอ เชน โครงการจดทะเบยน

คนพการเชงรก โครงการอบรมจตอาสาและผดแลคนพการ

โครงการฟนฟการศกษา โครงการเหลานสงผลใหเกดการ

รวมตวกนของคนพการจนตอยอดเปนชมรมคนพการโดย

ใชชอวา“ชมรมคนนาทวไมทอดทงกน”

ชมรมคนนาทวไมทอดทงกน ถกจดตงขนดวยทม

ระดบอำาเภอนาทว โดยมคนพการในชมชนแตละตำาบลเปน

คณะกรรมการชมรมขบเคลอนดำาเนนงานคนพการรวมกบทม

DHSอยางตอเนองพรอมเกดโครงการกจกรรมอกมากมาย

เชน เพอนเยยมเพอน การออกหนวยแพทยเคลอนท จด

24 ถอดบทเรยน DHS South

นทรรศการงานกาชาดกงอำาเภอและโครงการฝกอาชพการ

ปลกผกการเพาะเหดการทำาขนมและการทำาลกประคบเปน

กจกรรมททมสขภาพรวมกนทำาใหคนพการ รวมถงการ

ผลกดนใหคนพการไดรบสทธขนพนฐานดานการแพทย

การศกษา อาชพ และสงคม แตการดำาเนนงานคนพการใน

อำาเภอนาทวยงไมหยดเพยงแคน ยงมประเดนททาทาย

เปนโจทยใหญใหทมงานเดนตอดวยความตงใจวา ไมอยาก

เหนคนพการเพมขน จงจะดำาเนนการแกไขทตนเหตของ

ความพการ

จากการนำาขอมลคนพการประเภททางกายและ

การเคลอนไหวซงมจำานวนมากกวาคนพการประเภทอน

มาวเคราะหหาสาเหตพบวาโรคความดนโลหตสงเปนสาเหต

อนดบหนงของความพการจงเรมพฒนาระบบการดแลผปวย

กลมนเพอปองกนการเกดความพการขนโดยดแลครอบคลม

ทง4มตคอสงเสรมปองกนรกษาและฟนฟจดบรการท

สอดคลองครอบคลมผปวยความดนโลหตสง ทงกลมปกต

กลมเสยงกลมปวยและกลมปวยทมภาวะแทรกซอนโดยให

ผปวยและชมชนมามสวนรวมวางแผนในการรกษา มการ

หนนเสรมการดแลโดยสรางศกยภาพครอบครวอสม.ทองถน

ชมชนโดยทำางานรวมกนเปน“สหสาขาอาชพอำาเภอนาทว”

สวนผปวยกลมระยะกงเฉยบพลน ไมเฉยบพลนและกลมท

เกดความพการจะตองรกษาฟนฟอยางตอเนอง แตผปวย

กลมนมกพบปญหาดานการเดนทางเพอเขารบบรการท

โรงพยาบาลเพราะขอจำากดของการเดนทางและผดแล จงม

การขบเคลอนระบบสขภาพระดบอำ เภอ ประเดน ‘คนพการ’ 25

แผนพฒนาหนวยบรการใกลบานเพอเพมการเขาถงบรการ

โดยการจดตงศนยฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน ตำาบลนา-

หมอศรเปนตำาบลนำารองโดยมเจาหนาทจากโรงพยาบาลและ

จตอาสาจากชมชนรวมกนใหบรการภายในศนยรองรบผ

รบบรการทงในและนอกตำาบลและมกระแสตอบรบทดจนได

รบประกาศยกยองใหกองทนหลกประกนสขภาพระดบ

ทองถนองคการบรหารสวนตำาบลนาหมอศรเปน“ศนยเรยน

รการดแลคนพการ” และไดขยายศนยฟนฟสมรรถภาพ

โดยชมชนสตำาบลทบชางโดยใชรปแบบเดยวกนกบตำาบล

นาหมอศรทเนนการมสวนรวมจากชมชนชมชนเปนเจาของ

รวมกนออกแบบระบบการใหบรการและอาคารสถานทปรบ

พนทใหเปนสวนสมนไพรและปลกผกตางๆ ดงคนในชมชน

มาแวะเวยนดแลศนยจนกลายเปนกจวตรประจำาวนจนทำาให

ศนยเปนของชมชนอยางแทจรง

2. เครอขายสขภาพอำ เภอปะเหลยน จงหวดตรงจำาเนยร มานะกลา โรงพยาบาลปะเหลยน เครอ-

ขาย DHS อำาเภอปะเหลยนดำาเนนงานโดยยดถอพระราช-

ดำารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวตอการทำางาน

คนพการทวา“งานชวยเหลอคนพการมความสำาคญอยางยง

เพราะวาผพการมไดเปนผทอยากจะพการ ถาเราไมชวยเขา

ใหสามารถทจะปฏบตอะไรเพอมชวตและเศรษฐกจของ

ครอบครวจะทำาใหเกดสงทหนกในครอบครว หนกในสงคม

ฉะนนนโยบายทจะกระทำากชวยใหเขาชวยตวเองไดเพอจะ

26 ถอดบทเรยน DHS South

ใหเขาเปนประโยชนตอสงคม”

จำาเนยรไดประสานงานเพอเสรมสรางศกยภาพ

ชมชนในพนทนำารองคอตำาบลทาพญาบานนาลพงและ

ปะเหลยน อบรมใหความรคนพการและครอบครวใน

การดแลสขภาพถงสทธขนพนฐานของคนกลมพการทก

ประเภท และอบรมอาสาสมครดแลคนพการ ในระยะแรก

เปนเพยงการรวมกลมกนทำากจกรรมของคนพการภายใน

ตำาบลปะเหลยนโดยมอาสาสมครคอยดแลซงกนและกน

และตอมาจงยกระดบจดตงเปนชมรมขนชอวา “ชมรมทว

พลงคนพการ”

ในชวงเดอนมนาคมป2551จดตงอาสาสมครเพอ

ดแลคนพการในหมบานหมบานละ1คนและตอมาไดพฒนา

เปน“อาสาสมครพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

ดแลคนพการ (อพมก.)” ทำาหนาทคนหาสำารวจคนพการ

เพอขนทะเบยนรบรองความพการ ตลอดจนใหความรเรอง

สทธคนพการ

ตอมา สำานกงานพฒนาสงคมและความมนคงของ

มนษยจงหวดตรง ไดดำาเนนงานโครงการพฒนาศกยภาพ

คนพการโดยชมชน(Community-basedRehabilitation:CBR)

“ชมชนดแลคนพการ” โดยเลอกตำาบลปะเหลยนเปนพนท

ตนแบบและใชชอวา“ศนยเรยนรคนพการตำาบลปะเหลยน”

และไดจดตงคณะทำางานศนยเรยนรคนพการขน สวน

ททำาการของศนยเรยนรคนพการตำาบลปะเหลยนไดรบ

การสนบสนนจากหนวยงานตางๆ อยางตอเนอง เชน

การขบเคลอนระบบสขภาพระดบอำ เภอ ประเดน ‘คนพการ’ 27

สำานกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวดตรง

สำานกหลกประกนสขภาพแหงชาต สำานกกองทนสนบสนน

การสรางเสรมสขภาพธนาคารออมสนและองคการบรหาร

สวนตำาบลปะเหลยน

เมอมาทบทวนการทำางานพบวา คนพการและ

ครอบครวยงขาดความรความเขาใจในการดแลสขภาพ ขาด

ความครอบคลมจดทะเบยนคนพการ ในป 2552 ทาง

ศนยเรยนรฯ ให อพมก. สำารวจคนพการทยงตกหลนไมได

จดทะเบยนเพมเตมทง 15 หมบานในตำาบลปะเหลยน ม

กจกรรมเยยมบานรวมกบทมสขภาพ มของทระลกจากการ

สนบสนนขององคการบรหารสวนตำาบลและยาสามญประจำา

บานจากการสนบสนนของสถานอนามยนอกจากนทางศนย

เรยนรฯ รวมกบองคการบรหารสวนตำาบลปะเหลยนไดจด

งานวนคนพการสากล เปดโอกาสใหคนพการไดเขารวม

กจกรรมทางสงคมมากขน

ในป2553พบปญหาเรองคนพการทถกทอดทงและ

ขาดความชดเจนของคนทำางานประจำาศนยเรยนรฯ ในการ

ใหบรการ ทางคณะทำางานประชมหารอกนแลวปรบการ

ทำางานใหมเจาหนาทประจำาศนยในวนจนทร พธ ศกร เพอ

ตอบสนองความจำาเปนเรองคนพการตดเตยง ไมมญาต

ยากจนไมมบานอยทางพมจ.ตรงมโครงการอบรมผชวย

คนพการโดยเลอกตำาบลปะเหลยนนำารองและมสมาชก

ในตำาบล 2 คนผานการอบรมหลกสตรน ตอมามผชวย

คนพการเพมขนอก5คนดแลคนพการไมมญาตตดเตยงใน

28 ถอดบทเรยน DHS South

พนท 15 หมบาน และมการนดหมายเพอทำากจกรรมกลม

มหนวยงานคอธนาคารออมสนใหการชวยเหลอสมาชกท

ลำาบากยากจนในครอบครวตามความจำาเปน โดยมการ

ทำาเวทประชาคมและคนขอมลใหกบหนวยงานทเกยวของ

อยางตอเนอง

ตอมา“ขอเสนอจากเวทประชาคมตำาบล”ถกยก

ระดบไปส “รางมตสมชชาสขภาพจงหวด” ในประเดน

คณภาพชวตคนพการ ประเดนปญหาทางดานการแพทย

การศกษาสงคมและอาชพจำานวน27ขอผานมตสมชชา

สขภาพจงหวดตรงครงท 1 ป 2553 พนทไดเปนผรางมต

สมชชาฯสการปฏบตและประธานคนพการตำาบลปะเหลยน

ไดเปนคณะทำางานในการขบเคลอนสมชชาสขภาพจงหวด

ตรง กจกรรมของศนยเรยนรดำาเนนการอยางตอเนอง

เกดการรอยเรยงการทำางานใหเกดพลงพรอมไดรบการเตม

เตมปจจยสวนขาดจากภาคสวนตางๆ ไดอยางสอดคลอง

และลดความซำาซอนของงบประมาณ

จนกระทงในป 2556 เปนตนมา ทางกระทรวง

สาธารณสขไดมนโยบายเรองการทำางานเปนเครอขายสขภาพ

ระดบอำาเภอรวมกนทกภาคสวนป2558การดำาเนนงานของ

หนวยงานตางๆ ทเกยวของกบคนพการพบวามขอมลคน

พการทไมสอดคลองกนพบปญหาตางคนตางทำางานขอมล

ขาดการบรณาการเชอมโยงและไมเปนปจจบน สงผลใหทม

คนทำางานคนพการปะเหลยนไดเดนทางมาศกษาดงานท

อำาเภอนาทว

การขบเคลอนระบบสขภาพระดบอำ เภอ ประเดน ‘คนพการ’ 29

“คนนาทวไมทอดทงกน” นำางบประมาณจาก

สมชชาสขภาพตรงรวมกบมลนธชมชนสงขลาเพอพฒนา

โปรแกรมพนฐานคนพการ 5 ตำาบล คอ ตำาบลปะเหลยน

ทาขาม บางดวน สโสะ และทาพญา เพอเกดการใชขอมล

รวมกนทมความเปนปจจบน พรอมทงคนขอมลสพนท 5

ตำาบล

หลงจากดำาเนนงานคนพการผานระบบเครอขาย

สขภาพระดบอำาเภอ (DHS) อำาเภอปะเหลยนไดพบคณคา

ของการทำางานแตละดานดงน

1) ดานทมงานและคณะทำางานระดบตำาบล (Unity

district health team) และการมสวนรวมของเครอขาย/

ชมชน (Community participation)ชมชนภาคทกภาคสวน

มสวนรวมเปนทมในการทำางานครบวงจรทกกจกรรมชมชน

และหนวยงานสามารถรวมกนประเมนการทำางานเปนทม

เชนโรงพยาบาลปะเหลยนสำานกงานพฒนาสงคมและความ

มนคงของมนษยจงหวดตรง สำานกงานหลกประกนสขภาพ

แหงชาต ท 12 สงขลา สำานกงานกองทนสนบสนนการ

สรางเสรมสขภาพธนาคารออมสนองคการบรหารสวนตำาบล

ในพนทอำาเภอปะเหลยน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพระดบ

ตำาบล ชมรมทวพลงคนพการ อาสาสมครพฒนาสงคมและ

ความมนคงของมนษยดแลคนพการ ศนยเรยนรคนพการ

ตำาบลปะเหลยน คณะทำางานศนยเรยนรคนพการ ผชวย

คนพการประจำาตำาบล สวนหนวยงานทสนบสนนการศกษา

เชน ศนยการศกษาพเศษ มผชวยพเลยงการศกษานอก

30 ถอดบทเรยน DHS South

โรงเรยน1คนศนยเรยนรวมทโรงเรยนบานวงเจรญศนย-

พฒนาฝมอแรงงานจงหวดตรง วทยาลยสารพดชางจงหวด

ตรงโดยศนยบรการคนพการตำาบล5แหงขยายพนททำางาน

แบบมสวนรวม (THS:DHS) คอ ตำาบลทาขาม บางดวน

ทาพญาสโสะโดยมตำาบลปะเหลยนเปนผรวมถอดบทเรยน

การทำางาน

2) ดานการทำางานจนเกดคณคากบผรบบรการ

และผใหบรการ (Appreciation) ททำาการของศนยเรยนร

คนพการตำาบลปะเหลยน เดมเปนบานเชาของ นางไพรช

เพงสวรรณ ทไดใหการสนบสนนยกบานเชาใหเปนสถานท

จดตงของศนยฯ เพอหนนเสรมความตอเนองในการทำางาน

และใชสถานททำากจกรรมกลมคนพการจนเครอขายคนพการ

เกดความผกพน จากการดำาเนนงานตงแต ป 2549 ตำาบล

ปะเหลยนกลายเปนพนทศกษาดงานของหนวยงานภายใน

และภายนอกจงหวดและมการเขารวมแลกเปลยนเรยนรทง

ระดบภาคและระดบประเทศอยางตอเนอง

3) ดานทรพยากรบคลากร (Resources sharing

and human development) มการจดการทรพยากรรวมกน

ของคนพการจากแหลงงบประมาณตางๆโดยการใชรวมกน

ภายใตบทบาทหนาทของหนวยงานเพอลดความซำาซอน

ของงานและงบประมาณ เชน องคการบรหารสวนตำาบล

ปะเหลยนสนบสนนของทระลกเยยมบาน สำานกงานหลก

ประกนสขภาพแหงชาตอบรมใหความรการดแลกจกรรม

สนทนาการกลม สำานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรม

การขบเคลอนระบบสขภาพระดบอำ เภอ ประเดน ‘คนพการ’ 31

สขภาพสนบสนนกจกรรมการฟนฟดแลคนพการและการ

เยยมบาน ธนาคารออมสนสนบสนนเรองสวสดการชมชน

ศนยการศกษานอกโรงเรยนอำาเภอปะเหลยนและศนยการ

ศกษาพเศษท 4 จงหวดตรงดแลการเรยนการสอน ศนย

พฒนาฝมอแรงงานจงหวดตรงและวทยาลยสารพดชางตรง

ชวยฝกอาชพ โรงพยาบาลปะเหลยน และ รพ.สต. 4 แหง

ดแลเรองกายอปกรณบตรสทธการรกษาทมสขภาพตดตาม

เยยมบาน ท.74 สมชชาสขภาพจงหวดตรงดแลการพฒนา

ฐานขอมลคนพการผานโปรแกรม www.ขอมลชมชน.com

รวมกบมลนธชมชนสงขลา สำานกงานพฒนาสงคมและ

ความมนคงของมนษยจงหวดตรงสนบสนนกจกรรมในพนท

เชนสทธของคนพการโครงการCBLสนบสนนฟนฟความร

อพมก. พาไปศกษาดงานคนพการ และมวาระจงหวดตรง

ป 2559 กำาหนดใหเปดศนยบรการคนพการทวไปทกตำาบล

โดยรองผวาราชการจงหวดดแลตอเนองและองคกรปกครอง

สวนทองถนเปนเจาภาพหลก

4) ดานการใหบรการสขภาพทจำาเปน (Essential

Care) ทางศนยเรยนรคนพการตำาบลปะเหลยนเนนการ

จดการสขภาพทตอบสนองตอปญหาของประชาชนในพนท

สอดคลองตามบรบทและวฒนธรรม รวมทงสภาพปญหา

สขภาพครอบคลมทงดานการสงเสรมปองกนรกษาและฟนฟ

ใหบรการอยางเชอมโยงประสานแบบเบดเสรจ และชมชน

มสวนรวม

32 ถอดบทเรยน DHS South

3. เครอขายสขภาพอำ เภอบางกลำ สพตร เพชราการ พยาบาลวชาชพชำานาญการ

โรงพยาบาลบางกลำานำาขอมลของลงดำาคนพการทพบขณะ

ลงไปเยยมบาน นำาเสนอตอคณะกรรมการ DHS อำาเภอ

บางกลำา ซงมนายอำาเภอเปนประธาน นายอำาเภอใหความ

สนใจและใหการสนบสนน กระทงประกาศใหการดแล

ชวยเหลอฟนฟผสงอาย คนพการ และผดอยโอกาส เปน

วาระสขภาพของอำาเภอบางกลำา

ลงดำาเปนคนพการดานการเคลอนไหวมา 6 ป

มปญหากระดกสนหลง แตพอจะเดนโดยใชไมคำายนได

ตอมาอาการปวดหลงมมากขนจนทำาใหเคลอนไหวได

ลำาบากลกจงพาไปรกษาทโรงพยาบาลหาดใหญระหวางการ

รกษาเกดมภาวะแทรกซอนของระบบทางเดนหายใจ ทำา

ใหตองเขารกษาในหอง ICU ตองเจาะคอใสทอชวย

หายใจ เคลอนไหวตวเองไมได ใชเวลารกษาในโรงพยาบาล

หาดใหญ ประมาณ 2 เดอน เมอรกษาจนอาการดขนจน

พนขดอนตราย โรงพยาบาลหาดใหญจงสงมารกษาตอท

ศนยเวชศาสตรฟนฟของโรงพยาบาลบางกลำาซงเปนเครอ-

ขายของโรงพยาบาลหาดใหญ

ลงดำามแผลกดทบทกนกบคอนขางใหญ ชวยเหลอ

ตวเองไดนอย ขยบพลกตะแคงตวเองไมได หลงจากรบการ

ดแลฟนฟทศนยเวชศาสตรฟนฟโรงพยาบาลบางกลำา 2

สปดาห อาการกดขนตามลำาดบ โรงพยาบาลบางกลำาจง

วางแผนสงลงกลบบาน ทมเจาหนาทจากศนยดแลตอเนอง

การขบเคลอนระบบสขภาพระดบอำ เภอ ประเดน ‘คนพการ’ 33

ของโรงพยาบาลไดลงไปเยยมและเตรยมพนทและสง-

แวดลอมทบานของลงเพอรองรบเวลาทลงกลบบาน พรอม

ทำาแผนดแลในพนทหลงจากลงกลบบานได1สปดาหโดยม

ทมหมอครอบครวลงเยยมตามแผนทวางไว

ทมไดพดคยวางแผนดแลรวมกนคอพมจ.สงขลา

ทมบคลากรอยในทมคณะกรรมการDHSของอำาเภอบางกลำา

ดำาเนนการขอเงนยงชพจากพมจ.สงขลาไดจำานวน2,000

บาทตอปโรงงานในพนทบรษทกรนรเวอรซงบคลากรทเปน

ทมจตอาสาในโรงงานและอยในทมคณะกรรมการ DHS

อำาเภอบางกลำา รวมนำาขาวสาร นำา นม ผาออมแพมเพส

กระดาษทชช มารวมใหการดแลลงดำาเดอนละ 1 ครง ม

เทศบาลมาชวยปรบสภาพแวดลอมรอบบานใหสามารถใช

รถเขนไดซงทมงานทกภาคสวนใหการดแลตามแผนทวางไว

ทงแบบรายวน รายสปดาห และรายเดอน จนทำาใหอาการ

ของลงดำาดขนตามลำาดบ แผลกดทบกเรมเลกลง อารมณ

ดขนและเรมยมแยมไดเปนปกต หลงจากกลบมาบานได

1 เดอน ลงพลกตะแคงไดดวยตนเองและสามารถพยงให

ลกขนนงได และลงสามารถลกขนยนไดเองตอน 3 เดอน

จนถงเดอนท 4 ลงกสามารถเดนไดดวยไมเทาโดยมผชวย

พยงและสามารถถอดทอเจาะคอได และเมอถง 5 เดอน

แผลกดทบของลงหายเปนปกตและในระยะเวลาเพยง1ป

ลงสามารถปฏบตกจวตรประจำาวนไดดวยตวเองสามารถ

กลบมาใชชวตไดเปนปกต

หมายเหต รพ.บางกลำา ไดพฒนาเปน “ศนยเวช-

34 ถอดบทเรยน DHS South

ศาสตรฟนฟโรงพยาบาลบางกลำา” เครอขายโรงพยาบาล

หาดใหญ ทำาใหมระบบการสงตอผปวยเขารบการฟนฟ

ท รพ.บางกลำา สงผลใหมระบบการฟนฟตอเนองตงแต

โรงพยาบาลหาดใหญ โรงพยาบาลบางกลำา และชมชน

ทำาใหผปวยระยะ Subacute (3) ไดรบการฟนฟตอเนอง

หลายรายไมหลงเหลอความพการจนสามารถกลบใชชวต

ไดตามปกต ตอมา สปสช. สนบสนนงบประมาณให

โรงพยาบาลบางกลำาพฒนาเปนอำาเภอนำารองดำาเนนงาน

ดแลระยะยาวผสงอายทมภาวะพงพงโรงพยาบาลจงดำาเนน

งานผสงอายและผพการไปพรอมกน มการสำารวจกลม

ผสงอายและผพการใหมทงหมด ครอบคลมทงอำาเภอ

แยกกลมเปน3กลมคอกลมเขาสงคมไดกลมตดบานและ

กลมตดเตยง โดยกลมตดบานและกลมตดเตยงทมความ

พการ โรงพยาบาลดำาเนนการจดทะเบยนคนพการให

จดเวทคนขอมลใหภาคเครอขายเพอวางแผนการทำางาน

รวมกน ตอมาจดอบรมพฒนาศกยภาพภาคเครอขาย

ในชมชนประกอบดวย อสม. ผนำาชมชน ผดแลผสงอายท

อยทบานดวยหลกสตรผดแลผสงอายและผพการ420ชวโมง

โดยมภาคเครอขายเขาอบรมครอบคลมทง 36 หมบาน

จำานวน50คน

(3)ผปวยระยะเฝาระวง

การขบเคลอนระบบสขภาพระดบอำ เภอ ประเดน ‘คนพการ’ 35

4. เครอขายสขภาพอำ เภอปาบอนจนตนา สวสดโรจน พยาบาลวชาชพชำานาญการ

พยาบาลเวชปฏบตชมชน โรงพยาบาลปาบอน จงหวด

พทลง เครอขาย DHS อำาเภอปาบอนไดดแลมารดาและ

ลกชายทเปนคนพการทมปญหาซบซอน ซงถกสงตอจาก

ศนยดแลตอเนอง (COC) มาใหตดตามเยยมบาน จนตนา

ซกประวตประเมนสภาพและใหการพยาบาลตามแบบฟอรม

การเยยมบาน (INHOMESSS) ของโรงพยาบาลและแบบ

ฟอรมการดแลตอเนองของโรงพยาบาลพทลงพบวามารดา

มภาวะเครยดเนองจากหลงจากลกชายอาย 4 ปของเธอ

ไดผาตดเอาเลอดคงในสมองออกแลวตองนอนรกษาตว

ในรพ.พทลงนาน2เดอนตองเจาะคอยกลำาไสมาทำาทวาร

เทยมเพอขบถายของเสยออกทางหนาทอง และยงม

พฒนาการลาชา อกทงยงมปญหารายไดไมพอใชจายใน

ครอบครวจนตนาไดสงตอใหนกกายภาพบำาบดทำาการฟนฟ

กายภาพบำาบดเคาะปอดบรหารกลามเนอแขนขาซงมารดา

มความรในการปฏบตเปนอยางด เนองจากกอนออกจาก

โรงพยาบาลพทลงไดเรยนรและฝกปฏบตจากความรวมมอ

หลายฝาย คอ เภสชกรสอนการดแลเรองยา ทนตแพทย

แนะนำาสาธตการทำาความสะอาดชองปาก แพทยแผนไทย

แนะนำาการนวด แขน ขา นกโภชนากรสอนการใหอาหาร

ทางสายยาง สวนพยาบาลสขภาพจตประเมนสภาพจตใจ

พบวามารดามความเครยดสงและมความเสยงทจะฆาตวตาย

ปญหาของครอบครวคนพการน คอ มารดาของ

36 ถอดบทเรยน DHS South

ผพการรายนแยกทางกบสาม โดยมบตรสาวอก 1 คนเรยน

อยชนประถมศกษา ไมมอาชพ ไมมรายได ตองก พมจ.

จำานวน 4,500 บาท เพอใชเปนรายจายในครอบครวและ

เปนทนประกอบอาชพ อาศยในบานไมชนเดยวสภาพใกล

ผพง หลงคาสงกะสเปนรโหวจนเวลาฝนตกตองยายเบาะ

ทนอนหนฝน ในบานมนองชายซงไมมงานทำาและสบบหร

จดจนควนบหรมผลตอนองซงนอนตดเตยงจนมอาการเกรง

เมอมสงกระตนมารดาของเธอกปวยดวยโรคความดนโลหต-

สงจนเธอเกดความเครยดจากปญหาตางๆทรมเรา

ทมงานจงไดวางแผนการดแลตอเนองโดยการหารอ

กนในทมหมอครอบครวเพอขบเคลอนการชวยเหลอผาน

กระบวนการ UCCARE โดยไดประสานภาคเครอขายจาก

สำานกงานสาธารณสขจงหวดเพอขอรบนองคนพการเปน

คนไขมลนธแพทยอาสา สมเดจพระศรนครนทราบรมราช-

ชนน (พอสว.) และประสานกาชาดจงหวดลงมาเยยมนอง

ทบาน พรอมทงสำานกงานพฒนาสงคมและความมนคงของ

มนษยจงหวดนายอำาเภอองคการบรหารสวนตำาบลกำานน

ผใหญบาน สาธารณสขอำาเภอ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ตำาบล อาสาสมคร สาธารณสข จตอาสา เจาหนาท

โรงพยาบาล ใหการชวยเหลอในระดบหนงโดยนายกเหลา

กาชาดจงหวดพทลงไดมอบเงนจำานวนหนงเบาะมงเครอง

ใชพมจ.ทำาบตรคนพการใหแบบOneStopServiceโรง-

พยาบาลปาบอนชวยเหลอดานอปกรณ ชดทำาแผลสายดด

เสมหะ สายยางใหอาหาร สมาชกเหลากาชาดไดประสาน

การขบเคลอนระบบสขภาพระดบอำ เภอ ประเดน ‘คนพการ’ 37

โรงพยาบาลพทลงใหงดเกบคาเชาเครองดดเสมหะ จากเดม

ตองจายเงนเชาเครอง1,500บาท/เดอน

สมาชกเหลากาชาดซงเปนเจาของรานอปกรณ

กอสรางไดบรจาควสดอปกรณกอสรางบานเชนอฐหนดน

ทราย พรอมประสานขอสนบสนนงบประมาณในการสราง

บานจากกองทนปลายขาวโตโยตาพทลง หลงจากนนเหลา

กาชาดจงหวดไดมอบเงน 100,000 บาท ผานทางอำาเภอ

และองคกรปกครองสวนทองถนเพอใชสรางบานบนทดน

ของยายบรเวณหนาบานหลงปจจบน นอกจากนยงมเครอ-

ขายในตางจงหวด อาท กองทนชมรมวทยหาดใหญได

ประสานงานกบมลนธเซยงตงอ.หาดใหญจ.สงขลาใหการ

สนบสนนงานฉาบปนทาสเดนสายไฟภายในบานและการ

ถมดนรอบบานดวยซงเมอบานสรางเสรจผวาราชการจงหวด

พทลงจะมาทำาการมอบบานใหนองอยางเปนทางการ

เรองราวการชวยเหลอดแลครอบครวผพการครอบ-

ครวนไดมรายการสาธารณสขพบทมหมอครอบครวมา

ถายทำาสกปรายการเพอออกโทรทศนชอง 5 เมอวนท 24

สงหาคม2558ซงการชวยเหลอดแลผพการแบบเปนองครวม

นคณะทำางานไมสามารถทำางานใหสำาเรจไดดวยตวคนเดยว

กลมเดยว หรอองคกรเดยว แตตองมภาคเครอขายทกภาค

สวนทใหความรวมมอและมระบบสขภาพระดบอำาเภอDHS

ทเขมแขง จงสามารถทำาใหครอบครวหนงทหมดความหวง

ในทกสงทกอยางสามารถกลบมาลกขนยนไดอกครง

ปจจบนคณภาพชวตของผพการและมารดาดขน

38 ถอดบทเรยน DHS South

ในระดบหนง โดยมารดาประกอบอาชพขายลกชนหนาบาน

เพอหารายไดเลยงครอบครว ตวผพการเองไดรบเบยยงชพ

ผพการ 800 บาท/เดอน ไดรบการฉดวคซนและตรวจ

พฒนาการทบานโดยเจาหนาทรพ.สต.และไดรบการรกษา

พฒนาการทลาชาอยางตอเนองทโรงพยาบาลพทลงและ

คลนกพรอมพฒนโรงพยาบาลสงขลานครนทรอ.หาดใหญ

โดยรพ.สงขลานครนทรไดฝกกระตนการยนและการพดโดย

เรมสามารถสงเสยงออแอออกมาพรอมกบรอยยมของ

ผเปนแม

5. เครอขายสขภาพอำ เภอตากใบวาสนา กาญจนะ และกงลฎดา หนรช รพ.ตากใบ

คณะทำางาน DHS กบการขบเคลอนงานคนพการอำาเภอ

ตากใบ ไดเลอกประเดนคนพการเปนประเดนหลกใน

การพฒนาระบบสขภาพระดบอำาเภอ หลงจากการปรกษา

แนวทางการดำาเนนงานจากผรบผดชอบงานของสำานกงาน

สาธารณสขจงหวดนราธวาส และสำานกงานหลกประกน

สขภาพแหงชาต (สปสช.) เขต 12 สงขลา จงไดเรมสำารวจ

ขอมลคนพการอำาเภอตากใบ และจดทำาทะเบยนจำาแนก

ตามประเภทคนพการ ซงมการจดตงคณะกรรมการฟนฟ

สมรรถภาพคนพการโรงพยาบาลตากใบขน โดยมบคลากร

ฝายตางๆในโรงพยาบาลเปนทมทำางาน

ในการประชมคณะกรรมการครงแรกไดมการระดม

ความคดวางระบบการทำางานฟนฟสมรรถภาพคนพการโดย

การขบเคลอนระบบสขภาพระดบอำ เภอ ประเดน ‘คนพการ’ 39

มความคดไปในทศทางเดยวกน คอ ตองการไปศกษาดงาน

ในโรงพยาบาลทมระบบงานฟนฟทเปนรปธรรมชดเจน เพอ

ศกษาการจดกระบวนการทำางานคนพการ โดยเลอกศกษา

ดงานท “โรงพยาบาลนาทว” ซงเปนแหลงเรยนรทมระบบ

การทำางานทดและมนกกายภาพในโรงพยาบาลประกอบกบ

โรงพยาบาลตากใบเองมนกกายภาพหญงคนแรกมาทำางาน

ประจำา ณ แผนกกายภาพ และไดรวมไปศกษาดงานโดย

ไดรบการชแนะการทำางานอยางเปนระบบและเอกสารตางๆ

ทเออตอการทำางานฟนฟสมรรถภาพคนพการแตละประเภท

ทำาใหคณะกรรมการฟนฟฯ โรงพยาบาลตากใบทกคนเกด

แรงบนดาลใจและมความเขาใจในการทำางานเปนอยางด

ภายหลงการศกษาดงานวาสนาจงไดเขยนโครงการ

พฒนาระบบบรการฟนฟสมรรถภาพคนพการแบบเบดเสรจ

OneStopServiceป2553เสนอของบประมาณจากสปสช.

เขต 12 สงขลา และไดรบอนมตสนบสนนงบประมาณ

โครงการ จงเปนทมาของการเกดระบบการทำางานฟนฟ

สมรรถภาพคนพการแบบเบดเสรจขนในป 2553 โดยม

กจกรรมการขนทะเบยนความพการ โดยเรมจากออก

ใบรบรองความพการและสงผปวยไปขนทะเบยนคนพการ

ท พมจ. ขนทะเบยนเปลยนสทธหลกประกนสขภาพเปน

ท.74 แจกอปกรณความพการตามความเหมาะสม ขน

ทะเบยนฟนฟสมรรถภาพสงตอขอมลไปยงรพ.สต.เพอให

ตดตามเยยมบานอยางเปนระบบ

ตอมาปพ.ศ.2554คนพการไดเขาถงระบบการฟนฟ

40 ถอดบทเรยน DHS South

สมรรถภาพในโรงพยาบาลมากขน เนองจากไดรบบรการ

แบบเบดเสรจในระยะเวลาทเหมาะสมไมลาชาผรบบรการ

เกดความพงพอใจในบรการ สงผลใหผปวยมาใชบรการมาก

ขน แตเมอผปวยมารบบรการทโรงพยาบาลแลวกลบไปท

บานกขาดความตอเนองในการฟนฟสมรรถภาพดวยตนเอง

และญาตสงผลใหคนพการไมสามารถพงพาตนเองไดคณะ

กรรมการฟนฟฯ โรงพยาบาลตากใบจงจดโครงการอบรม

ผดแลเครอขายคนพการดวยการประชมเชงปฏบตการเพอ

ใหผดแลสามารถกลบไปดแลฟนฟฯคนพการตอเนองทบาน

ในขณะนนทางคณะกรรมการฟนฟฯ โรงพยาบาลตากใบ

เลงเหนวาเมอผดแล (Care Giver) สามารถดแลคนพการ

ได ชมชนกควรเขามามสวนรวมในการดแลฟนฟฯ รวม

ดวย จงเกดคณะกรรมการฟนฟสมรรถภาพคนพการ

อำาเภอตากใบขนประกอบดวยฝายสาธารณสข(โรงพยาบาล

ตากใบ สสอ. รพ.สต.) ฝายปกครอง (ปลดปกครองประจำา

ตำาบล)องคกรปกครองสวนทองถน(อบต.และเทศบาล)ภาค

ประชาชนอสม.ผนำาชมชนผนำาศาสนาเขามาเปนทมฯและ

มการออกแบบระบบการดแลและกำาหนดบทบาทรวมกน

อนเปนจดเรมตนของการฟนฟคนพการแบบทมสขภาพ

อำาเภอDHS

จนมาถงปพ.ศ.2555สามารถพฒนาระบบการดแล

คนพการในกลม3ความพการทางรางกายและการเคลอนไหว

ในระยะไมเกน 1 ปแรกดวยผดแลใกลตว (Caregiver) จน

สามารถเหนผลลพธเปนรปธรรมคอคนพการมระดบADL

การขบเคลอนระบบสขภาพระดบอำ เภอ ประเดน ‘คนพการ’ 41

(ศกยภาพและความสามารถในการชวยเหลอตวเองในชวต

ประจำาวน) พงพาตนเองไดมากกวารอยละ 90 โดยหนงใน

จำานวนนน คอ คณเจะซใบดะห เปนคนพการทไดรบผล

กระทบจากเหตการณความรนแรง โดยในระยะแรกมอาการ

ออนแรงทงตว สามารถเคลอนไหวไดเพยงสายศรษะไปมา

เทานนภายหลง6เดอนทโรงพยาบาลตากใบรวมกบผดแล

ใหการดแลคณเจะซใบดะหสามารถกลบมาชวยเหลอตวเอง

ได สามารถลกนง ยน เดน และขบรถจกรยานยนต

ไดตามลำาดบ และเกดเปนผลงานวจยจากงานประจำา R2R

และไดรบรางวลงานวจยดเดนไปนำาเสนอใน R2R Forum

ระดบประเทศในเวลาตอมา

จากผลลพธการดำาเนนงานในป พ.ศ. 2553–2555

ไดมโรงพยาบาลจากหลายพนท เชน อำาเภอกะพอ อำาเภอ

ยะหรงจงหวดปตตานอำาเภอสครนจงหวดนราธวาสไดมา

ศกษาดงานฟนฟฯ ในโรงพยาบาลตากใบ ในป พ.ศ. 2555

เสนทางการพฒนางานฟนฟคนพการยงคงมความทาทายใน

การแกปญหาการดแลเดกพการในพนทจากการลงเยยมบาน

ไดพบเดกพการประเภทตางๆไดแกเดกออทสตก(Autistic)

เดกปญญาออน (Down syndrome) เดกบกพรองทางการ

เรยนร (LearningDisability - LD) เดกสมาธสน (Attention

Deficit Hyperactivity Disorder - ADHD) เดกสมองพการ

(CerebralPalsy-CP)และมเดกพการซำาซอนจำานวนมากใน

ชมชนโดยสวนใหญอยในครอบครวทยากจนทำาใหเปนภาระ

แกครอบครวอยางมาก มารดาผใหการดแลเดกมกคดวาไม

42 ถอดบทเรยน DHS South

สามารถแกไขฟนฟใหเดกเหลานนดขนได

จากปญหาดงกลาว ผรบผดชอบงานไดนำาปญหา

ไปปรกษากบนายแพทยสมชายศรสมบณฑตผอำานวยการ

โรงพยาบาลตากใบ เพอขอใชสถานทตรงลานใตตนไมใน

โรงพยาบาลจดกจกรรมกระตนพฒนาการเดกพการสปดาห

ละ 3 ครง ครงละครงวน ซงผอำานวยการโรงพยาบาลให

การสนบสนนในทกรปแบบ นบเปนจดเรมตนของการฟนฟ

สมรรถภาพเดกพการในโรงพยาบาลตากใบและไดประสาน

ภาคสวนทเกยวของ คอ ศนยการศกษาพเศษ จงหวด

นราธวาสปลดเทศบาลเมองตากใบเขามารวมสนบสนนการ

ดแลเดกพการรวมกนภายใตการลงนามขอตกลง (MOU)

ในเวลาตอมา โดยโรงพยาบาลตากใบสนบสนนบคลากร

ทมแพทยพยาบาลนกกายภาพบำาบดนกจตวทยาเขามา

กระตนพฒนาการและจดหาสถานทในการจดตงศนยฟนฟฯ

จดเตรยมอาหารกลางวน ศนยการศกษาพเศษ จงหวด

นราธวาส สนบสนนคร 4 ทาน ในการฟนฟทกษะวชาการ

เทศบาลเมองตากใบสนบสนนงบประมาณคาอาหารกลางวน

และคาพาหนะในกจกรรมการเรยนรนอกสถานท รวมถง

อปกรณกระตนพฒนาการ ทำาใหเดกพการเขารบการฟนฟ

พฒนาการในโรงพยาบาลอยางตอเนองโดยเดกมพฒนาการ

ในทางทดขน สามารถพงพาตนเองและเรยนรวมกบเดกใน

โรงเรยนปกตเรยนฝกอาชพเปนตน

จากผลการดำาเนนงานดงกลาว ไดตอยอดไปยง

ครอบครวโดยดงพอแมเขามามบทบาทดแลเดกพการภายใต

การขบเคลอนระบบสขภาพระดบอำ เภอ ประเดน ‘คนพการ’ 43

“โครงการปรบบานเปนโรงเรยน ปรบพอแมเปนคร”จน

เกดผลลพธทดขนในกลมเดกพการ ในป 2556 ไดรบรางวล

จาก กพร. และเปนแหลงศกษาดงานจากภาคสวนตางๆ

อยางตอเนองและในปเดยวกนนนไดพบปญหาของคนพการ

กลมบกพรองทางการมองเหนทถกจำากดอยภายในบาน

จำานวนมากสงทสะทอนจากคนพการเหลานนคอแมวาพวก

เขาจะมองไมเหนแตกอยากไปวดไปมสยดไปตลาดและท

อนๆ ในชมชนบาง จากปญหาดงกลาวโรงพยาบาลตากใบ

รวมกบสปสช.เขต12สงขลาดำาเนนโครงการฝกอบรมทกษะ

คนตาบอดดานการทำาความคนเคยกบสภาพแวดลอมและ

การเคลอนไหว (Orientation&Mobility–O&M)พรอมสง

พยาบาลรกบานเกดของโรงพยาบาลจำานวน4คนไปอบรม

เปนครฝกทกษะO&Mเพอจดการฝกอบรมคนตาบอดในพนท

อำาเภอตากใบไดอยางครอบคลม ซงในเวลาตอมาไดขยาย

โครงการไปยงพนทจงหวดนราธวาส 8 อำาเภอจากทงหมด

13อำาเภอ

ป 2557 ไดรบรางวลผลการดำาเนนงานจดบรการ

ภาครฐดเดนรางวลกพร.เสนทางการพฒนาระบบงานพการ

อำาเภอตากใบ แมจะมระบบการจดบรการครอบคลมความ

พการ 7 ประเภท แตทมสขภาพระดบอำาเภอตากใบยง

ตองการผลกดนใหคนพการมการรวมกลมเปนชมรมเพอทำา

กจกรรมจงไดจดตง“ชมรมคนพการอำาเภอตากใบ”ขนพรอม

มเครอขายนกพฒนาชมชนจากทก อบต. ในอำาเภอตากใบ

และผรบผดชอบงานคนพการใน รพ.สต. รวมทำางานไป

44 ถอดบทเรยน DHS South

ดวยกน โดยมเวทการนำาเสนอปญหาแลกเปลยนเรยนรการ

ดแลคนพการในพนททก 2 เดอน เพอใหเครอขายชมรม

คนพการ นกพฒนาชมชนพยาบาลใน รพ.สต. มาประชม

หารอทศทางดแลคนพการในพนทพรอมวางแผนชวยเหลอ

แกปญหาในระยะตอไป

ปญหาทพบจากเวทประชมไดแกปญหาสงแวดลอม

ทบานและในชมชนทไมเออตอการใชชวตประจำาวนของ

คนพการและคนพการจำานวนหนงทอาการดขนแลวแต

ประกอบอาชพไมไดทำาใหเกดการขบเคลอนกจกรรมพฒนา

คณภาพชวตคนพการโดยอปท.สนบสนนงบประมาณรวม

กบโรงพยาบาลตากใบ และไดรบการสนบสนนงบประมาณ

จาก“บรษทโอสถสภา”จดกจกรรม“พฒนาคณภาพชวต

ทดยงกวา” จนกลมคนพการไดความชวยเหลอดานการปรบ

สภาพบานรวมถงไดรบการสนบสนนดานอาชพจนถงปจจบน

ในปเดยวกนนยงไดจดตงโรงงานขาเทยมพระราชทานใน

มลนธสมเดจยาขนในโรงพยาบาลตากใบดวยการนำาเทคนค

การทำาขาเทยมแบบแกนในทมนำาหนกเบา และทสำาคญคอ

ใชระยะเวลาในการทำารวดเรว โดยชางทำาขาเทยมมาจาก

คนพการในพนท โดยโรงพยาบาลตากใบไดรบเปนลกจาง

โรงพยาบาลแลวสงไปฝกอบรมการทำาขาเทยมทมลนธฯและ

จากการทชางทำาขาเทยมเปนคนพการเองนนเปนจดสำาคญ

มากในการทำาขาเทยมใหคนพการคนอนๆ ใส ดวยความ

เขาใจอยางลกซงตอปญหาทเกดจากการใสขาเทยมนอกจาก

นโรงพยาบาลตากใบไดจดเลยงอาหารกลางวนแกผรบบรการ

การขบเคลอนระบบสขภาพระดบอำ เภอ ประเดน ‘คนพการ’ 45

ทงผปวยและญาตสงผลใหเกดความพงพอใจทำาใหคนพการ

ทง 13 อำาเภอของจงหวดนราธวาส จงหวดปตตาน และ

สงขลาเขามารบบรการอยางตอเนอง

ป 2558 ไดพฒนาระบบฟนฟสมรรถภาพคน-

พการครอบคลมความพการ 7 ประเภท และมทมสขภาพ

คนพการอำาเภอตากใบทดำาเนนงานอยางเปนเนอเดยวกน

อยางตอเนอง โดยมประเดนทเปนโอกาสพฒนาและความ

ทาทาย คอ การฟนฟสมรรถภาพโดยใชชมชนเปนฐาน

(CBR) จงไดเกดการพฒนานวตกรรมจากภมปญญาของ

ชมชนโดยคนพการเองทศนย CBR ตำาบลบางขนทอง

นวตกรรมจกรยานบดดปนมอและเทา ศนย CBR ตำาบล

พรอน ระบบการดแลผสงอาย ศนยการเรยนรคนพการใน

ป2558และป2559มการตอยอดการดำาเนนงานขยายพนท

ใหมตอยอดการจดตงและดำาเนนงานCBRอก2ตำาบลคอ

ศนยCBRตำาบลศาลาใหมและศนยCBRตำาบลโฆษต

6. เครอขายสขภาพอำ เภอรามนยะหยา บานอลมาฮมด นกวชาการสาธารณสข

ชำานาญการ สำานกงานสาธารณสขอำาเภอรามน จ.ยะลา

อาศยการคดบวกและ“อกเราะ”ซงแปลวา“จงอานเถด”

เปนโองการแรกของพระมหาคมภรอลกรอานทถกประทาน

ลงมาสำาทบใหตระหนกถงความสำาคญของการอาน เปน

แรงบนดาลใจใหรบหาขอมลเกยวกบ DHS มาอานเพอ

ทำาความเขาใจ

46 ถอดบทเรยน DHS South

ตงแตในป 2557 ทยะหยาเรมไดมโอกาสเขารบฟง

เวทแลกเปลยนเรยนรการขบเคลอน DHS ทจดขนโดย

สำานกงานสาธารณสขจงหวดยะลาภายใตการสนบสนนจาก

มลนธสขภาพภาคใตโดยมนพ.วราวธสรพฤกษนกวชาการ

อสระดานสาธารณสขเปนอาจารยทชวยชแนะความรแนว

ทางใหมๆ สำาหรบคนทำางานดานสาธารณสขโดยเฉพาะการ

สรางความเขมแขงของชมชนอยางยงยน ยะหยาเรมรจกคำา

วาUCAREเปนครงแรกและพอจะเหนภาพการทำางานระบบ

สขภาพระดบอำาเภอในอนาคตจากการชแนะของอาจารย

คำาวา UCARE ซงปจจบนเปลยนเปน UCCARE

ซงเปนคำาสนๆ ทแฝงดวยความหมายในตวของมนและใช

ผลกดนขบเคลอนใหชมชนเกดความเขมแขงและมงเนนให

เกดผลสำาเรจแบบยงยน

UCCARE มความหมายคอ

U=Unitydistricthealthteamทมงานคณะทำางาน

ทจะขบเคลอนภารกจไปดวยกน

C=Customer focus ตอบสนองความตองการ

แกไขปญหาของกลมเปาหมาย

C=Community participation ภาคเครอขาย

ในพนทมาชวยขบเคลอนกบเรา

A=Appreciationการชนชมความสำาเรจความภาค-

ภมใจเพอใหทงผใหและผรบบรการมความสข

R=Resourcesharingandhumandevelopment

การแบงปนทรพยากรทงคนเงนสงของ

การขบเคลอนระบบสขภาพระดบอำ เภอ ประเดน ‘คนพการ’ 47

E=Essential care การจดการปญหาตามบรบท

ของพนท

ในชวงเรมตนของการขบเคลอนDHSระดบอำาเภอ

มการประชมหารอในเครอขายเพอออกแบบการขบเคลอน

ในระดบอำาเภอนำาโดยนายมะยากกาเจสาธารณสขอำาเภอ

รามน และนายแพทยรอซาล ปตยะบตร ผอำานวยการ

โรงพยาบาลรามน ไดเขาพบกบนายปรชา ชนะกจกำาจร

นายอำาเภอรามน เพอทำาความเขาใจการขบเคลอนภารกจ

DHSในพนทอำาเภอรามน

อำาเภอรามนใชประเดน ODOP การดแลผปวย

ตดเตยง ชกชวนภาคเครอขาย ประกอบดวยหวหนาสวน

ราชการ องคกรปกครองสวนทองถน องคการบรหารสวน

ตำาบล กำานนผใหญบานในแตละพนทมารวมแกไขปญหา

สาธารณสขและพฒนาคณภาพชวตของประชาชนในพนทไป

ดวยกน

ในป2557ภายใตการขบเคลอนระบบสขภาพอำาเภอ

ไดดำาเนนการใหหนวยบรการทกแหงสำารวจผปวยตดเตยง

ในเขตพนทรบผดชอบสำารวจขอมลผสงอายตดเตยงผพการ

ตดเตยง ผปวยระยะสดทายทนอนตดเตยง ทำาใหมขอมล

ผปวยตดเตยงในปแรกของการสำารวจทงอำาเภอรวม98ราย

ในป 2558 ทางคณะทำางานไดดำาเนนการสำารวจผ

สงอายและผพการพบวามจำานวน9,614คนเปนผสงอาย

ปวยตดเตยงจำานวน86รายมผพการทงหมด1,492คนเปน

ผพการตดเตยง จำานวน 75 ราย และมจำานวนผปวยระยะ

48 ถอดบทเรยน DHS South

สดทาย จำานวน 17 ราย ซงขอมลเหลานสามารถใชในการ

ตดตาม คนหาปญหา และรวมวเคราะห ชวยเหลอ รกษา

ฟนฟและพฒนาคณภาพชวตของผปวยและครอบครว

ตอมา การขบเคลอนเรมเขมขนขน มการสรางทม

(Unitydistricthealthteam)โดยดงภาคมารวมทมดแลผปวย

ตดเตยงใหมคณภาพชวตทด โดยทมสหวชาชพมแพทย

พยาบาล เจาหนาทสาธารณสข อาสาสมครสาธารณสข

ประจำาหมบานหวหนาสวนราชการสำานกงานพฒนาสงคม

และความมนคงของมนษยจงหวด (พมจ.)องคการปกครอง

สวนทองถน ผนำาชมชน ผนำาศาสนา อหมาม ทมารวมกน

ขบเคลอนการดแลผปวยมการจดทำาคำาสงแตงตงเปน “คณะ

ทำางานระบบสขภาพอำาเภอ” โดยมนายอำาเภอรามนเปน

ประธานขบเคลอนดแลผปวยตดเตยงดวยกน โดยในชวง

บายของทกวนศกร นายอำาเภอและหวหนาสวนราชการจะ

ลงพนทเพอพบปะและตรวจสขภาพประชาชน รวมทงตรวจ

สขภาพผปวยตดเตยงทบานตามโครงการอำาเภอเคลอนท

ทงน ปญหาจากการเยยมบานไดถกหารอตอในท

วาการอำาเภอ หรอบางครงไดจดประชมหารอทบานผปวย

เพอประเมนความชวยเหลอตามความเหมาะสมโดยหวหนา

สวนราชการเจาหนาทสาธารณสขนายกองคการบรหารสวน

ตำาบล กำานน ผใหญบาน อหมาม พมจ. รวมกนวเคราะห

ขอมลโดยใชหลก 4 ท ไดแก ทศนคต ทกษะ ทนทางสงคม

และทางออก

ผลสำาเรจทเกดกบคนพการ เชน ตวอยางของนาย

การขบเคลอนระบบสขภาพระดบอำ เภอ ประเดน ‘คนพการ’ 49

รอแม ทปวยดวยโรคความดนโลหตสงและเปนอมพาต

ครงซก ไมสามารถเดนไดอาศยอยในยงขาวของเพอนบาน

กนสองตายายดวยเบยยงชพผสงอายเดอนละ 600 บาท

ไมมนำาประปาทตองใชนำาบอตกเขาบานในพนทบานมไฟฟา

แตรอแมตองอาศยแสงสวางจากตะเกยงทามกลางความ

มดในยามคำาคน

คณะทำางานDHSไดรวมลงเยยมบานเพอเกบขอมล

และระดมความคดเพอชวยเหลออยางเหมาะสมตามบรบท

ของพนท จนในปจจบนนายรอแมสามารถเดนไดหลงจาก

ไดรบการดแล ฟนฟ ทำากายภาพบำาบด มบานหลงใหมท

ชมชนไดรวมกนชวยเหลอระดมเงนทนให โดยบรเวณบาน

มพนทปลกผกสวนครวและมแพะเลยงไวเพอเพมรายได

นายมะรอนง ผปวยอมพาตครงทอนลางจาก

อบตเหตเมอหลายปกอน หลงจากรกษาทโรงพยาบาลศนย

ยะลากลบมานอนอยทบานและประสบปญหาทงความเครยด

จากการขาดรายได ปญหาการตดเชอจากทอสายปสสาวะ

จากการนอนพนราบททำาใหนำาปสสาวะไหลยอนกลบ การ

ชวยเหลอเกดขนผานเวทการปรกษาหารอเพอใหผปวยม

คณภาพชวตทดปจจบนนายมะรอนงและครอบครวมรายได

เสรมจากการเปดรานขายกวยเตยวเลกๆ ในหมบานและ

มคณภาพชวตทดขนในวนททมDHSอำาเภอรามนลงเยยม

แคเหนใบหนาท เตมไปดวยรอยยมของครอบครวนาย

มะรอนงกทำาใหทมงานมความสขไปดวย

ทมคณะทำางานจดระบบการขบเคลอนDHSอำาเภอ

50 ถอดบทเรยน DHS South

เตมเตมศกยภาพขององคการบรหารสวนทองถนใหมขด

ความสามารถในการจดการปญหาสาธารณสขและพฒนา

คณภาพชวตของประชาชนในพนทเตมรปแบบภายใตหลกคด

ขนพนฐาน“การดแลคนในพนท โดยคนในพนทเอง”ดวย

นายกองคการบรหารสวนตำาบล ตลอดจนสมาชกองคการ

บรหารสวนตำาบลลวนเปนคนในพนทจงตงตนจากความทกข

ของคนในพนทและสรางกลไกใหคนในพนทมาชวยเหลอกน

พรอมดงทมสาธารณสขระดบอำาเภอทำาหนาทเสมอนพเลยง

ชวยเตมเตมคณะทำางานDHSระดบตำาบลใหเดนหนาไดเชน

พนทตำาบลบาโงยเลอกขบเคลอนตำาบลจดการสขภาพพนท

ตำาบลเนนงาม เลอกขบเคลอนเรองสขภาพจตชมชน พนท

ตำาบลจะกวะ เลอกขบเคลอนการดแลผสงอายระยะยาว

เปนตน

“อบต.กายบอเกาะ” เปนกรณพนทระดบตำาบลใน

อำาเภอรามนซงดำาเนนงานดแลผปวยตดเตยงมาสกระยะหนง

คณะทำางานระดบอำาเภอไดลงไปเตมในสวนทยงขาดในพนท

ดวยการประชมผนำาชมชนเพอทำาความเขาใจแนวทาง DHS

พรอมคดเลอกบคคลทำางานรวม และผนวกทมกบการ

ขบเคลอน FCT หรอทมหมอครอบครว คอยๆ กระตน

สงเสรมใหชมชนไดรจกปญหาของตนเองและหนมาทำา

ภารกจรวมกนดวยความสมพนธแบบแนวราบมการแบงงาน

ตามบทบาทหนาทตามศกยภาพและเนนการปรกษาหารอ

แบบงายเปนกนเองนำาเสนอขอมลเชงลกของพนทผานเวท

ชมชนโดยคนในชมชนรวมรบรสถานการณความเจบปวยของ

การขบเคลอนระบบสขภาพระดบอำ เภอ ประเดน ‘คนพการ’ 51

สมาชกตลอดจนรบรสภาพปญหารายCaseผานการบอก

เลาของคนในพนท จนสามารถรบรขอมลเชงลกและรวมหา

ทางแกไขเพอชมชนมคณภาพชวตทดขน

ขอมลทไดจากการเยยมพบปะผปวยถกนำาเขาเวท

การประชมใหญเพอพจารณาการใหความชวยเหลอผาน

การหารอของคณะทำางานในชมชน และเรยงลำาดบความ

จำาเปนเรงดวน มการสอสารขอมลขาวสารทเกดในชมชน

ดวยระบบLineapplicationผานมอถอซงเปนระบบทเขาถง

เครอขายสขภาพทกคน มการใชในการนดประชม นดเยยม

บานผปวย ทเมอถงวนทนดทกคนจะมารวมตวกนโดยร

บทบาทหนาทตนเอง ทงยงมทมชางอาสาซงรวมเหลา

ชางฝมอในชมชนรวมดำาเนนการตามความถนดและตาม

ภารกจทไดรบมอบหมายคนละไมคนละมอ เชน แมบาน

ปดกวาดภายในบานชดรกษาความปลอดภยหมบาน(ชรบ.)

ปรบสภาพแวดลอมรอบบาน

ปญหาตางๆ ทเกดขนในชมชนจะไดรบการแกไข

ผานการประชมของคณะทำางานDHSตำาบล เพอใหทกคน

รวมวเคราะหและแกไขปญหาแบบยงยน ตงแต ป 2557

ถงป 2558คณะทำางานไดจดอบรมDHSระดบอำาเภอให

ทมตำาบลอบรมทมผดแลผปวยตดเตยง และสอนแนวคด

การขบเคลอนดวยUCCAREใหเจาหนาทสาธารณสขเขาใจ

วาคออะไร จะดำาเนนการขบเคลอนอยางไร ทงยงสงเสรม

ใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลในพนทแกไขปญหา

สาธารณสขตามบรบทชมชน โดยใชประเดนการดแลผปวย

52 ถอดบทเรยน DHS South

ตดเตยงเปนเรองหลก และอกประเดนปญหาทพนทเลอก

ขนมาเพอทดลองใชแนวคด UCCARE ใหคนเคย ซงถอได

วาองคการบรหารสวนตำาบลกายบอเกาะเปรยบเสมอนบาน

เลกในปาใหญ ทมความพรอมในการขบเคลอนและให

การสนบสนนใหเกดกลไกDHSในพนทอยางเตมรปแบบ

เปรยบเทยบการดำ เนนงานดานการเรมตนขบเคลอนดำาเนนงานคนพการ 6

พนทจำาแนกลกษณะการเรมตนได2ประการ

1) อำาเภอทเรมตนดวยกระบวนการทำางานตาม

แนวคดการพฒนาระบบสขภาพระดบอำาเภอคออำาเภอ

นาทวจงหวดสงขลาและอำาเภอรามนจงหวดยะลา

2) อำาเภอทมทนเดมจากประสบการณการดำาเนน

งานในเรองคนพการหรอผสงอายมากอนทงในระดบ

ตำาบลและโรงพยาบาลชมชน จนถกยกระดบสงานระบบ

สขภาพระดบอำาเภอ ไดแก อำาเภอปะเหลยน จงหวดตรง

อำาเภอปาบอนจงหวดพทลงอำาเภอบางกลำาจงหวดสงขลา

อำาเภอตากใบจงหวดนราธวาส

เมอเขาสกระบวนการทำางานรวมกนจงไดเรยนร

แนวคด DHS จากมลนธสขภาพภาคใตและทมงานพฒนา

กระบวนการ UCCARE เพอปรบใชในการดำาเนนงานจรง

ตอยอดการทำางานในพนทและเลอกประเดนหรอกลม

เปาหมายทจะดำาเนนการ ในชวงเรมตนหลายแหงเลอก

วธการดงานเพอเรยนร จากพนททดำาเนนงานไดดกอน

การขบเคลอนระบบสขภาพระดบอำ เภอ ประเดน ‘คนพการ’ 53

แลวนำามาตอยอดการดำาเนนงานในพนทของตน เชน

โรงพยาบาลตากใบมาดงานโรงพยาบาลนาทวในการฟนฟ

สมรรถภาพคนพการและกลบไปสำารวจขอมลในการเขา

ถงกลมเปาหมายหลายแหงพฒนาระบบขอมลกลางใน

อำาเภอเพอใหเกดการประสานงานรวมกบภาคเครอขาย

และนำามาวเคราะหจดทำายทธศาสตรและแผนงานรองรบ

ในสวนของการจดระบบบรการมความครอบคลมทงดาน

สงเสรมปองกนรกษาและฟนฟและหลายแหงมการขยาย

กรอบในการดแลไปครอบคลมสทธดานการแพทย สงคม

การศกษาและอาชพ

จดเดนของเครอขาย DHS จะพบวามการทำางาน

เปนทม ประกอบดวยหนวยงานภาครฐสวนภมภาคองคกร

ปกครองสวนทองถนสวนทองทชมชนจตอาสาทงในพนท

และนอกพนท เปนทมสหสาขาวชาชพดำาเนนการรวมกน

มการวางยทธศาสตรรวมระดบอำาเภอในลกษณะชมชน

ชวยดแลกนและกน ทำางานในลกษณะเชอมโยงสงตอ โดย

เฉพาะสวนของระบบบรการสขภาพอาศยระบบขอมลกลาง

ใหเกดการทำางานรวมกนและมการพฒนาศกยภาพทมงาน

และอาสาสมครอยางตอเนองหลายแหงมการทำางานเชงรก

เพอการฟนฟและปองกนความพการโดยโรงพยาบาลอำาเภอ

ทำางานรวมกบองคกรปกครองสวนทองถนและชมชนรวมไป

ถงญาต และแทบทกทผลกดนใหมชมรมคนพการเพอเปด

โอกาสใหคนพการเขามามสวนรวมในการดำาเนนกจกรรม

ทางสงคม

54 ถอดบทเรยน DHS South

อำาเภอนาทวมยทธศาสตรระดบอำาเภอ“คนนาทว

ไมทอดทงกน” มระบบขอมลกลางเพอบรณาการงาน

รวมกบภาคเครอขาย ใหความสำาคญกบการดแลคนพการ

ครอบคลมสทธขนพนฐานทงทางดานการแพทยการศกษา

อาชพและสงคมจดตงชมรมคนพการ“ชมรมคนนาทวไม

ทอดทงกน”มสวนรวมดำาเนนกจกรรมทำางานเชงรกปองกน

ความพการ จดตงศนยฟนฟสมรรถภาพคนพการระดบ

ชมชนรวมกบองคกรปกครองสวนทองถน

อำาเภอปะเหลยน ใชแนวคด“ชมชนดแลคนพการ”

เรมดวยการเสรมสรางศกยภาพชมชนในพนทนำารองระดบ

ตำาบล จดตง “ชมรมทวพลงคนพการ” ตอมาพฒนาเปน

“อาสาสมครพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยดแล

คนพการ” (อพมก.)และกลายเปน“ศนยเรยนรคนพการ

ตำาบลปะเหลยน” อบรมใหความรคนพการและครอบครว

ในการดแลสขภาพสทธขนพนฐานของคนพการทกประเภท

และยกระดบเชงนโยบายไปสสมชชาสขภาพจงหวดประเดน

คณภาพชวตคนพการ ดแลคนพการครอบคลมประเดน

ปญหาทงดานทางการแพทยการศกษาสงคมและอาชพม

การจดการจดตงศนยบรการคนพการทวไปเพอเปนกลไก

สนบสนนระดบชมชน

อำาเภอบางกลำา มการประกาศเปนวาระอำาเภอ

เชอมโยงงานคนพการและผสงอายไปดวยกน อาศยงาน

ศนยเวชศาสตรฟนฟโรงพยาบาลบางกลำาเปนเครอขาย

โรงพยาบาลหาดใหญ ทำาใหมระบบสงตอผปวยเขารบการ

การขบเคลอนระบบสขภาพระดบอำ เภอ ประเดน ‘คนพการ’ 55

ฟนฟท รพ.บางกลำา มการพฒนาเปนอำาเภอนำารองในการ

ดำาเนนงานดแลระยะยาวผสงอายทมภาวะพงพง สำารวจ

กลมผสงอายและผพการใหมทงหมดครอบคลมทงอำาเภอ

แยกเปน3กลมประกอบดวยกลมเขาสงคมไดกลมตดบาน

และกลมตดเตยง มทมหมอครอบครวทงระดบชมชน ตำาบล

และอำาเภอ

อำาเภอปาบอน การจดบรการคนพการแบบ One

StopServiceมการประสานงานเครอขายทงในและนอกพนท

มาชวยเหลอคนพการ มการประเมนสภาพและใหการ

พยาบาลตามแบบฟอรมการเยยมบาน(INHOMESSS)และ

แบบฟอรมการดแลตอเนองสงตอใหกบผทเกยวของ ไดแก

นกกายภาพบำาบดทำาการฟนฟกายภาพบำาบด ทมพยาบาล

ใหความรใหฝกปฏบตจนมความชำานาญ เภสชกรดเรอง

ยาตางๆ ทนตแพทยสอนการทำาความสะอาดชองปาก

แพทยแผนไทยแนะนำาเรองการนวด แขน ขา นกโภชนากร

สอนการเตรยมอาหารใหทางสายยางสวนพยาบาลสขภาพ

จตไดประเมนภาวะเครยดและซมเศรา มการ Conference

case กนโดยทมหมอครอบครว โดยมการขบเคลอนการ

ชวยเหลอดวยหลกการUCCARE

อำาเภอตากใบ ใหความสำาคญกบการพฒนา

ระบบบรการฟนฟสมรรถภาพคนพการแบบเบดเสรจ One

Stop Service สรางความตอเนองในการฟนฟสมรรถภาพ

ดวยตนเองและญาต จดตงศนยฟนฟฯ จดกจกรรมกระตน

พฒนาการเดกพการประเภทตางๆ เชน เดกออทสตก (Au-

56 ถอดบทเรยน DHS South

tistic) เดกปญญาออน (Down syndrome) เดกบกพรอง

ทางการเรยนร(LearningDisability-LD)เดกสมาธสน(At-

tentionDeficitHyperactivityDisorder-ADHD)เดกสมอง

พการ(CerebralPalsy-CP)และเดกพการซำาซอนปรบบาน

เปนโรงเรยนปรบพอแมเปนครจดทำาโครงการฝกอบรมทกษะ

คนตาบอดดานการทำาความคนเคยกบสภาพแวดลอม

และการเคลอนไหว (Orientation & Mobility) มระบบการ

จดบรการทครอบคลมความพการทง7ประเภท

อำาเภอรามน เลอกประเดนการดแลผปวยตดเตยง

ชกชวนภาคเครอขายมความเปนทมโดยมนายอำาเภอรามน

เปนประธานรวมกบหวหนาสวนราชการอปท.อบต.กำานน

ผใหญบานในแตละพนทแกไขปญหาสาธารณสขและพฒนา

คณภาพชวตของประชาชนในพนทไปดวยกนบนฐานคด

“การดแลคนในพนทโดยคนในพนทเอง” มการสำารวจ

ขอมลจำานวนผสงอายตดเตยง ผพการตดเตยง และผปวย

ระยะสดทายทนอนตดเตยง และนำาเสนอขอมลเชงลกของ

พนทผานเวทของชมชนพรอมหาทางแกไขโดยมทมสหสาขา

วชาชพแพทยพยาบาลเจาหนาทสาธารณสขอาสาสมคร

สาธารณสขประจำาหมบาน รวมกนขบเคลอนดแลผปวย ม

การพฒนาระบบการสอสารดวยการสรางกลมLineApplica-

tionขยายผลการดำาเนนงานลงไปในพนทระดบตำาบล

การขบเคลอนระบบสขภาพระดบอำ เภอ ประเดน ‘คนพการ’ 57

ปจจยแหงความสำ เรจจากกระบวนการการดำาเนนงานคนพการทง6พนท

สรปปจจยความสำาเรจไดดงน

1.การทำ งานเปนทม (Unity district health team) สรางทม

ใหมความเขมแขงโดยดงคนทเหนดวยมากอนและเลอกคน

ทมจตอาสาและจตบรการสาธารณะมารวมทำางานดวยกน

พรอมกบขายความคด ขยายภาพสขภาวะทอยากใหเกด

เพอใหเกดทศนะตอการทำางานกบคนพการทตางไปจาก

เดม มองมตสขภาพในมมทเปดกวาง ใหทมไดรวาสงททำา

แมเปนเพยงกลมคนเลกๆ แตผลทเกดนนยงใหญมาก

เพยงใดซงเปนผลดกวาตางคนตางทำาดงภาคสวนตางๆมา

ชวยกนวางเปาหมาย วางแผนพฒนา และแกไขปญหาใน

พนทใหเปนหนงเดยวกนโดยไมแยกสวนการพฒนาผบรหาร

เองควรสนบสนนการทำากจกรรมทกรปแบบ สนบสนนงบ

ประมาณอยางตอเนอง มการตดตามประเมนผล โดยมทม

งานทเขมแขงโดยมทมงานทเขมแขงสามารถจดการและแกไข

ปญหาอยางตอเนองแบบ“กดไมปลอย”

2. คนหากลมเปาหมายทชดเจน (Customer focus)สบคน

ปญหาสขภาพของคนในพนทใหพบวามปญหาอะไรหาขอมล

พฒนาระบบฐานขอมลกลางเพอการทำางานรวมกนวเคราะห

ใหรทมาของปญหากลมเปาหมายของปญหาและผลกระทบ

ทจะเกดขนในระยะยาว

58 ถอดบทเรยน DHS South

3. ภาคเครอขายความรวมมอ (Community participation) เนองจากปญหาไมสามารถแกไขไดโดยลำาพงบคคลหนวย-

งานองคกรทเกยวของทงภาครฐทองถนวชาการประชา-

สงคม ชมชน เพอแบงเบาภารกจ และใหกลมเปาหมายได

รบการช วยเหลอจากภาค ท เก ยว ของ โดยทมชวย

ประสานงาน แบงบทบาทหนาท ดงภาคทเกยวของมารวม

เปนคณะทำางานเพอรบรปญหารวมกน การรวมตวกนของ

บคคลเปนเครอขายกอใหเกดพลงท เขมแขง สามารถ

ขบเคลอนกจกรรมใหเปนไปตามวตถประสงคและตรง

เปาหมาย โดยทกคนมความรสกเปนเจาของ และทำาใหผม

สวนรวมหรอผมสวนไดสวนเสยนนตกลงยอมรบ ยนยอม

ปฏบตตามไดอยางสมครใจเตมใจและสบายใจรวมถงการ

เพมขดความสามารถพฒนาศกยภาพทมงานและเครอขาย

จากการไดแลกเปลยนเรยนรในแตละครงของเครอขาย

ทำาใหเกดแนวคดเพอพฒนาและมองปญหาแบบครอบคลม

มากขนจนสามารถแกปญหาทตนเหตทแทจรงได

4. การชนชมในความสำ เรจ (Appreciation) การทำางานกบ

คน สงหนงขาดไมได คอ การชนชมในความสำาเรจรวมกน

เพอใหทงผใหและผรบบรการมความสข มความภาคภมใจ

ยนดไปดวยกน และชวยใหเกดความสนทสนม เชอมความ

สมพนธอนดตอกนอนเปนผลลพธทประเมนคามได

การขบเคลอนระบบสขภาพระดบอำ เภอ ประเดน ‘คนพการ’ 59

5. การแบงปนทรพยากรรวมกน (Resource sharing) ทงคน

เงนสงของแบงปนรวมกนใชรวมกนพฒนาเพอขบเคลอน

การชวยเหลอใหมประสทธภาพแมแตการแนะนำาองคความร

เองกชวยใหเกดการเรยนรเพอการมสขภาพทดในชมชน

6.จดการปญหาตามบรบทของพนท (Essential care) ใน

แตละพนทหรอชมชนมปญหาทแตกตางกนตามบรบท

ของพนท วธการแกไขกอาจแตกตางกนไปตามสภาพความ

พรอมของพนทเมอไดศกษาวเคราะหจนเขาใจดแลวตองคน

ขอมลใหประชาชนในพนทไดรบทราบปญหาในชมชนของ

ตนเอง และเรยงลำาดบความสำาคญของปญหาทชมชนกำาลง

เผชญ สงเสรมใหประชาชนมความรวมมอในการจดการ

ปญหาสขภาพของชมชน และพรอมทจะพฒนาสอำาเภอ

สขภาวะในอนาคตจากความรวมมอทกภาคสวน การคน

ขอมลใหชมชนทำาใหชมชนเหนปญหาและมสวนรวมใน

การปองกนและแกไขปญหามากขน และการมสวนรวมของ

ภาคเครอขายจะยงยนหากเครอขายสามารถทำาใหกจกรรม

ตางๆกลายเปนวถของชมชน รวมถงรปแบบการจดบรการ

ทเหมาะสมกบบรบทคนพการ โดยใชกลยทธ เขาถง เขาใจ

และพฒนาสงผลใหการดำาเนนงานครอบคลมกลมเปาหมาย

อยางสอดคลองเหมาะสมกบความตองการ

60 ถอดบทเรยน DHS South

ขอเสนอเพองานคนพการ1. ผบรหารควรใหความสำาคญตองานคนพการม

ความเขาใจงานการดแลคนพการ โดยเนนททศนคตทมตอ

คนพการและระบบสขภาพทมากกวาระบบสาธารณสขและ

ใชปญหาหรอศกยภาพของพนทซงมความหลากหลายตาม

บรบทมากกวาวธการเชงนโยบายทมลกษณะ“สำาเรจรป”ทำา

เหมอนกนทวไป

2. การฟนฟสมรรถภาพทางการแพทยเพอไมให

เกดความพการ ใหนกกายภาพหรอพยาบาลหรอจตอาสา

มความเขาใจตอภารกจการดแลสขภาพทมากกวางานฟนฟ

3. สรางความรสสาธารณะ โดยเฉพาะการดแล

คนพการทางจตใจหรอพฤตกรรมเดกออทสตก(Autistic)เดก

ปญญาออน(Downsyndrome)เดกบกพรองทางการเรยนร

(LearningDisability - LD) เดกสมาธสน (AttentionDeficit

HyperactivityDisorder-ADHD)เดกสมองพการ(Cerebral

Palsy-CP)และเดกพการซำาซอนและการปองกนความพการ

รายใหมทเกดจากโรคเรอรงซงความรดงกลาวยงอยในแวดวง

วชาชพยงไมเปนความรสาธารณะ

4. เพมบคลากรทางการแพทยเฉพาะทาง ให

ครอบคลมกบความพการทกประเภท และกระจายบคลากร

ใหมความสมดลของความตองการ

5. การพฒนาระบบสขภาพสำาหรบคนพการ

สามารถเรยนรไดจากการศกษาพนทตนแบบทประสบความ

สำาเรจเพอปรบใชใหสอดคลองกบบรบทของพนท

การขบเคลอนระบบสขภาพระดบอำ เภอ ประเดน ‘คนพการ’ 61

การดแลคนพการโดยระบบสขภาพระดบอำาเภอ

เปนระบบการทำางานมตใหมทแตกตางจากเดม ทงดาน

กระบวนทศนตอคนพการและการทำางานในรปแบบทกาวขาม

กรอบการทำางานสาธารณสขรปแบบเดม ซงเนนการคดและ

สงการจากนโยบายแตการดแลคนพการโดยเครอขายระบบ

สขภาพระดบอำาเภอนนจะเนนการใชพนทเปนฐาน โดยม

เปาหมายและวธการทำางานดวยหวใจความเปนมนษยจน

สามารถทำาใหประชาชนเกดการรบรและตระหนกถงสขภาพ

ของตนเอง เกดเครอขายการรวมสรางสขภาวะในระดบ

อำาเภอใหดขน มความสมดลมากขน และดานทศทางการ

ทำางานพฒนาระบบสขภาพชมชนในลกษณะลงไปขอม

สวนรวม มความเปน “หนสวน” มากกวาเจาหนาท

สาธารณสขลงไปทำาให

บทเรยนจาก6พนทตวอยางนคงชวยใหทกฝายท

เกยวของเกดความตระหนกรเขาใจเขาถงและรวมกนดแล

คนพการไดดขนซงทงหมดนมใชเพอหวงสงใดแตเพอตอบ

สนองตอปญหาสขภาวะในสภาวะทเปลยนแปลงอยตลอด

เวลาในชมชนนนเอง

“...คนพการสามารถทำาอะไรไดมากกวาทฉนคด

เพยงแคเราใหโอกาส...”

สมจตพรมจนทร

รพ.สมเดจพระบรมราชนนาถณอำาเภอนาทว