TDV - İSTANBUL MÜFTÜLÜĞÜ DERGİSİ

SAYI: 2 • YIL: 2007

DINVEHAYAT

YAYlN YÖNETMENi Pnıf. Dı. Mushıliı ~RICI

YAYlN mORDiNATÖRÜ Kadri~ AVCI ERDEMÜ

EDiTöR KarimaCESUR

urilllll.aııur@lm•1.mm

YAYlNEKiBI Abdiilbırim YAT~IN

Ahmet BENSiZ DavutÖZGÜL

Emine ARSlAN KelimeCESUR Malımat YÜKSEL Musıokim ARICI

SalimSELVi Sümııyya PARILDAR

TASHIH Alımat KARATAŞ

~KLAM SORUMYJSU Omer Faruk ŞENTURK

GRAFIK TASARlM ABY AJANS 0212 5313787

BASlM YERI w TARIHI TDV Yay)ı\at. va Tıc. işi.

Oslim Oıııak Son. Sit. l.Cııd. 358. Sk. Na: 11 Yenimahalle/ ANKARA Tel: (0312) 354 91 31 Faks:{0312) 354 91 32

ISBN:97i-975-389-505-7 Ankara 2007

DAA mM TDVYay. Mar. va Tıc. iıl. isıonbull.Şb

Klodfaıeı Cad. Nq: 1411 Divanyolu Eminiinii/ISTANBUL

Tel: (0212) 518 46 04 Faks: (0212) 518 83 07

Yayınlanan yıııılaıın hukuki-bilimsal sorumluluğu yazodanno aillir.

PARA iLE SAlliMAZ

Bismillahicrahmarucrahtm Rabbimize sonsuz hamd, Efendimiz• e saJat ve selam olsun. istanbul Müftülüğü'nün özel dizi olarak başlattığı yayınların ikincisi ile

karşınızdayız. Birinci eserimiz yayın gnıbunun yoğun çalışmasıyla Peygamberimizin doğum yıldönümü mllnasebetiyle yapıJan etkinlikler çerçevesinde Nisan ayında "insanlığın Tükenmeyen Ümidi Peygamberimiz'e" ithafiyla huzurlannızda olmuştu. Başta Diyanet işleri Başkanımız olmak üzere eserin kendilerine ulaştığı ilim adamlarımız ve Diyanet mensubu görevlilerimiz beğeniJerini, takdirlerini ve teklifterini ifade etmişlerdir. Bunlar bizim için sizlere daha iyiyi sunabilmek ve eksilderimizi giderebilmek adına tefYİk edid unsur olmuş, gayretimizi arttınnıştır.

Ismi Hilemete Çatn /Yaratan Rabbinin Adıyla Oku olan ikinci eserimiz, Kur'an eğitimi tarihi, ilk dönemden itibaren başlayıp devam eden hafizhk müessesesinin önemi ile biifiz olma yöntemleri, tarih boyunca öirend öğretici profiJinin sunulması, din adanumn toplum içindeki saygınlığı, Kur'an öğretiminde veli-öğrenci-öğretici ilişkisi, yaz Kur'an kursJannda veli sorumluluğu gibi Kur'an'ın talim ve hıfzına dair faydalı olacağını umduğumuz makalelerin yanında; Kur'an'ın aniaşılmasına ve Kur'an•ın edebiyat, sanat ve mOsikiye yansıyan yönleri ile ilgili olmak üzere, alanında yetkin yazarlar tarafından kaleme alınan 30'u aşkın makaleyi içernıektedir. Aynca Kur'an eğitiminde bir ekol olan Abdurrahman Gürses Hocaefendi'yi konu edindiğimiz portre bölümümüzün ve İstanbul kurraJanndan Miktad Temiztürk ile yaptığımız söyleşinin zevkle okuoacağı kanaatindeyiz. Ecdadımızın Kur'an'a gösterdiği hUnnetin örneklerini ve istanbul Müft:UlüğU'nde muhafaza edilen taş baskılarla ilgili makaleleri ise arşiv bölümümüzde sunuyonız.

Bilindiği üzere Diyanet İşleri Başkanlığı okullann tatile girnıesiyle ilköğretimini tamamlayan çocuklanmızın, başta Kur'in-ı Kerim olmak üzere, aynı zamanda akatdiınize ve ahlü:a dair temel bilgileri öğrenmeleri için yurt çapında Yaz Kur'an Kurslan dönemini başlatmaktadır. Kısıtlı zamanda verilecek olan bu eğitimin çocuklarımızı sıkınadan yapılabilmesi ve istenilen düzeyde verimin alınabilmesi için öğretici, öğrenci ve veli işbirliği zaruri olmaktadır. Bir yanıyla bu amaca da yönelik olmak üzere yayınJadığımız eserimizin faydalı olmasını ümid ediyoruz. Bu eserin oluşmasında fikirleri ve makaleleri ile katkıda bulunan değerli akademisyenJere, fotoğraf arşivini bizlere sunan Sayın Halit Ömer Camcı'ya, minyatürlerin temin edilmesinde her türlü kolaylığı sağlayan IDV isl~m Araştınnalan Merkezi KUtUphane Müdürü Sayın Fatih Çardaldı'ya ve personeline, Diyanet çalışanlanna, yazılı ve görsel malzeme sağlanması, yayına hazırlık, basJa ve tasanm süreçlerinde katkısı olan herkese şükranlanmızı sunuyoruz.

Allah'ın çabşmalarımızı hayırlı ve berekedi kılması ümidiyle ...

Dr. Mustafa KÜÇÜK

Başbakanlık Osmanlı Arşivi

Reisülkurra Abdurrahman Gürses Hoca Efendi'nin

P!":.iJ ::an-ı Kerim; çeyrek asra yakın bir süre içerisinde UJ ResOl-i Ekrem -saHaJJahu aleyhi veseiJem­

Efendimiz'e indirilmiş ve muhtevasındaki ahl~k ile ahkimı,

en evvel kendi hayatında uygulanarak bizzat onun tarafindan

insanlara tebliğ edilmiştir. •Andolsun ki Resulullah, sizin için,

Alfah'a ve ahiret gilnilne kavuşmtıyı umanlar ve Allah'ı çok zikredenler

için güzel bir örnektir. 111 Böylece peygamberlerin sonuncusu

olan Hazret-i Muhammed (s.a.v.}'e2 indirilen Kur'an-ı Keı1m,

aynı zamanda dinlerin sonuncusu ve ekmeli bulunan islam

Dini'nin3 esaslarını belirleyici son il~ht kitap olmuştur.

İnsan her hangi bir baskıya maruz kalmadağı takdirde

yeniye kolayca meyil gösterir. Keza yapacağı işler için güvenilir

bir örnek edinmek de tercih ettiği bir şeydir. Bu ise İslam

Dini'nin kaynağı bulunan Kur'an-ı Kerim'in ve onun tebliğ

edicisi Hazret-i Muhammed Aleyhisselam'ın kadr ü kıymetini,

bUtUn insanhk nezdinde artıran bir husustur. Zira Kur'an-ı

Kerim sayesinde insanlar, Yüce Yarana'nın dünya ve ahiret ile

olan emir ve yasaklarını tahrif edilmemiş bir şekilde

öğrenmektedirler. Hazret-i Peygamber'in kendisine indirilen

Kur'an-ı Kerim'i bütün güzelliğiyle hayatına tatbiki demek

olan fiiJI-kavrı sünnetleri ise bu yönelme ve kabullenmeyi

·• Haziran '07 ı9e~

·w

kolaylaştınp değerli kılmaktadır. öyle ki bizatiht Kur'an-ı Kertm'de

ResOluilah Efendimiz'in ash~bına ~etler okuduğu, onlara Kitib ve hikmeti öğrettiği ve kendilerini daha önce içerisinde

bulundukları her türlü reddedilmiş ahlak ve inançlardan temizlediği4 zikredilmektedir.

O'nun ardından gelen mezheb imamlarının ictihad ve uygulamaları ise ilaht kitabın anlaşılması ve yaşanınası yolundaki gerekli techizatı insanlığm emrine sunmaktadır.

Kur'an-ı Kerim bir hidayet rehberi5 olarak yalnızca insanlığa gerekli emir ve yasakları düzenlemekle kalmaz, kendisinin

muhafazasi, okunınası ve dinlenmesine dair şartlan da açıkça ortaya koyar. İslam'ın en önemli rük:ünlerinden birisi bulunan

namaz içerisinde kıraatin farziyeti ve mUminin kendisine kolay geleni5 tertil üzerevakur bir şekilde okuması gerektiği,7 bu kabil evamir-i mühimmedendir. Kur'in-ı Kerim'in mücerred olarak

okunınası da bir emr-i şahsi, yani farz-ı kiffiye olduğu başka bir vecibedir.3 Keza ilaht şartlara uygun ve samirniyetle dinlenınediği

takdirde kişinin nasıl bir akıbet ile karşılaşacağı gözden uzak tutulmadığında,9 Kur'an-ı Kerim'i kıraat mes'elesi de wzuha

kavuşacaktır. Nitekim insanları ve cinleri milsitiman olmakla mes'ul tutan Rabbimiz Tellla, onlann Kur'an-ı Kerim dinlemek için gittikleri ResOluilah Aleyhisselam'ın huzurundaki tavırlannı

açık bir örnek olarak bizlere göstermektedir: "Hani cinlerden bir gurubu, Kur'an'ı dinlemeleri için sana yöneltmiştik. Kur'an'ı dinlemeye hazır olunca (birbirlerine) «Susun» demişler, Kur'an'ın okunması bitina uyanalar olarak kavimlerine dönmüş/erdi. "10

UsQIUne uygun ve sekinetle Kur'an-ı Kertm'i dinlememek, inkar edenlerle benzer bir fiili gerçekleştirmek tehlikesini taşır ki bu feci bir akıbettir: inkar edenler: "Bu Kur'an't dinlemeyin, okunurken gürültü yapın. Umulur ki bastınrsmız, dediler."'' Işte

Reisülkuni Abdurrahman Gürses Hocaefendi. kendisinden önceki reisülkıırratar Gönenli Mehmed Efendi ve Mehmed Aşıkkutlu gibi hamele-i Kur'an'ın şahsiyetlerini bu düstOr şekillendirmiştir:

Okurken ve okıınurken Kur'an-ı Kerlm'e gerekli ihltis ve hUrmeti göstermek ve başkalarının da buna riayetlerini temine çalışmak.

Her kim Kur 'an-ı Kerim ehli olup de kendisini herkesten Hendek'te başlayıp, İstanbul

ve medreselerin kapatılmasının

ardından tekrar Hendek'te

devam ettirdiği talim ve tedris

hayatını, temelli olarak geldiği

Üsküdar'da Selimiye Camii Şerifi

müstağni görmezse o kimse Kur'an'a hürmet etmemiş

olur, hadis-i şerifinin ne güzel örneğidir o. Bazılarının

pek idrak edemediği vakarının ve celalinin sebebi de

budur: Kur'an-ı Kerim'e hürmet ve onun İlahi Kelam

olduğunu unutmamak, unutturmamak.

Şüphesiz onların ardından gelenler ve isimleri

burada zikredilmeyen pek çok Kur'an-ı Kerim

hamili zevat-ı zevi'l-fazl da böyle bir düşüncenin

mensubu ve takipçileridirler.

Abdurrahman Gürses Hoca'nın Kısaca

Hayatı

Abdurrahman Hoca ile Nuruosmaniye

Camii'ndeki talim dersleri vesilesiyle tanıştım.

Ağzına Kur'an pek yakışan sevgili arkadaşım

Alaeddin Özer vasıtasıyla Hafız Enver Ceylan'dan

1977 yılında birlikte başladığımiz talim dersleri

bizi cumartesileri öğleden önce Nuruosmaniye

Kur'an Kursu'nda Abdurrahman Gürses Hoca'nın

tedrisine kadar ulaştırdı. İslam aleminin pek

seçkin hafızlanndan ve Nuruosmaniye Başimaını

olan Enver Hocamdan talim üzere başladığımız

hafızlık çalışmamızı birkaç devir sürdürebildik,

ama bu arada gerek kendisinden ve gerekse

Abdurrahman Hocamdan istifade etmeye devam

ettik.

Hendek'de 1325 (1909) tarihinde doğup 1 O

Ağustos 1999 Salı günü Teşvikiye'de rahmet-İ

Rahman'a kavuşan Abdurrahman Gürses 12

Soğuksu köyünün imam-hatibi olan ve "Beni

zorlamasaydı hafiz olamazdım!" dediği babası

Hafız Said Efendi'den hafızlığını ikmal etmiştir.

imam-ı Eweli ve Hatibi Hoca

Fehmi Efendi'de sürdürmüş ve

üç yıllık bir kıraat devresinden sonra 1937

senesinde İstanbul Tariki'nde Kıraat-i Aşere ve

Takrlb kazeti almaya hak kazanmıştır. icazet

merasimi İskele Cami-i Şerifi'nde icra edilmiştir.13

Edirnekapı Mihrimah Sultan Cami-i Şerifı'nde

1938 yılında başladığı imarnet vazifesine, 1944

yılında tayin olduğu Bayezid Camii Birinci

imamlığı ve Hatipliğinden 6 Haziran 1979 yılında

yaş haddinden emekli oluncaya kadar devam

etmiş ve bu tarihten sonra da Kur'an-ı Kerlm'i

tedris vazifesini hastalığı ilerleyinceye kadar

sürdürmüştür. Diyanet İşleri Başkanlığınca 1976

yılında açılan Haseki Eğitim Merkezi'nde kendisi

İstanbul Tar1ki ve Mehmed Aşıkkutlu Mısır Tariki

olmak üzere, aşere-takrlb-tayyibe dersleri

vermişlerdir.

Abdurrahman Gürses Hocam ile Kıraat

ilmine ve Haseki Eğitim Merkezi'ne Dair

Sohbet

Bu fakir ile Alaeddin Özer ve Başbakanlık

Osmanlı Arşivi'nden dört arkadaşımız, 25 Ocak

1991 Cuma akşamı; Hocamız Abdurrahman

Gürses'i Ataköy'de Başbakanlık )oj manlarındaki

hane-i acizlde misafir eyledik. Teşvikiye'de

bulunan evinden Alaeddin Özer'in arabasıyla alıp

fakirhanemize getirdiğimiz hocaınızia yemek

Hozinm '07 <S>

sırasında ve sonrasında gerçekleştirdiğ-imiz

sohbetin büyük bir kısmını kayda aldık. Hizmette

bulunduğum için sorulan soran Alaeddin Bey,

konuyu isabetli bir şekilde Haseki'de yüıiitülen

kıraat ilminin tedrisine getirdi. Aşağıda yer alan

kayıtlar, birkaç edat-kelime dışında, tamamıyla

hocamıza ait usJOb ve ifadelerdir.

Bu konuşmalarda en dikkat çekici husus,

hocaının misafir olduğu bir vaziyette dahi ciddi

bir şekilde bilgi sunma tevazuunu göstennesidir.

Bugün anlattıklarını tekrar dinlediğimizde, bu

i fadelerin konuyla ilgili ilmi kitaplarla tamamen

mutabık olması, bu sohbetin başka bir özelliğidir.

MeseJS isınail Karaçam'ın kıraat ilmi hakkında

yazdığı ibareterin hemen hemen aynısı14 kendisi

tarafından bizlere aktanlmıştır. Bir kaynak ohnası

<;> Hazioıo '00

Hocaefendinin lcazetinin Yer Aldılı Mezartaşı

bakımından, bu bölümü aşağıda arzediyorum.

Haseki E~itim Merkezi'nde Kıraat

Tedrisine Dair

"Bu ilme çalışan ecdadımazdan çok kişi

olmuştur. Şimdi son zamanda bunu bilen adamlar

kalmadı, hepsi rahmet-i Rahman'a kavuştu.

Mesela ben istanbul'a geldiğim zaman imamlar

vardı, bunu bilen hocalar çoktu. Ben 40-50

tanesine yetiştim. Onlardan, hocalarımızdan

okuyanlardan da ortada kimse görülmez bir hMe

geldiği zaman Tayyar Bey bu Haseki'yi açtı .

(Hocam burada uzun uzun Haseki Eğitim

Merkezi'nin açılışını anlatıyor.)

Hasılı ketarn bu memlekette bu ilmi bilen ve

okutan kimseler kalmamışken, okuyan

Hocaefendinin El Yazısı

/1(/3 .... _ _,,~,-_. ,..e .... ,,...;.....; (<,• /• 9?~' pu,._fo.. ~~

~~ '?,N:t,....,.A.aj- k.b.---; ... ~4r~

El"i11·~,__ı.,_ ~u/1~ .•

~---?~~ B".a.~~>"?~ ·· 6fi/JIA~~ fi8DWIC'/uulfll/tl (J;~Sti

kimselerden de işe yarayan kimseler kalmamışken

bu iş oldu. Zira bir ilmi öğrendikten sonra

başkasına öğretmezsen o ilim çüriir ve unutulur

gider. Bu işler böyledir: öğrenditini öğretmezsen

kitap k:üllenir, toztanır ve unundur gider. Şimdi

Türkiye'de bu işi bilen 70-80 kadar talebeyi

yetiştirdik. Ama okuttıığumuz talebeyi Diyanet'in

değerlendirmesi gerekir. Henüz o yok. Bundan

istifade etmek, bunları teşvik etmek lazımdır.

Fakat şunu söyleyeyim: Ben epeyce gezdim, Mısır

müstesna olmak üzere, bu ilim islam aleminde

yok, düşmüş. Mesela Irak. Başına gelen bu

felaketlerden dolayı Allah İslam aJ.emini kurtarsın.

Mevzu başka ama sırası geldi söylüyorum ..

Maalesef. .• Irak'ta ve Suriye'de böyle bir şey yok.

Bizim Haseki'de okuttuğumuz şekilde bu ilmi

tahsil eden bir ülke yoktur. Bu bakımdan bugün

Türkiye'nin islamı cihette durumu, islam ateminin

hepsinden daha iyidir."

istanbul Tarildne Dair İstanbul ve Mısır taı1klerine dair soruJan suale

verdiği cevap:15 "Kıraatin aslı birdir. Bazı

teferruatlarda farklar vardır. İşin esasında fark

yoktur. Başka bir misal size anlatayım: Farz olan

namaz beştir. Namazın farzları değişmez.

Sünnetler vardır. Her hangi namaz olursa olsun,

namazın içerisinde sünnetler vardır. Me sali Allahu

ekber dernek, fat7dır. ittitah tekbiri farz dediğimiz

zaman bunun içerisinde fiırz vardır, vacib vardır,

sünnet vardır. Allah demek farzdır. Ekber demek

vacibdir. Ellerini yukarıya doğru kaldırmak

sünnettir. Kulaklannın yumuşakianna değdirrnek

de müstehabdır. Binaenaleyh iftitah tekbirinde

bunlann hepsi vardır. Farz olan iftitah tekbirinde

uygulamalar, farklı sünnetlerle olur. El bağlamalar

ve yukan kaldırmalar farklı olabilir. Bunun gibi

ilm-i kıraatin da esasında fark yoktlır. Fark bazı

teferruatındadır. Ama bunu okumayanlara

anlatmak zordur. Bazı imamlar veyahut riviler

vardır. R.avi, kıraat imarnından ahzeden talebesi

Hocaefendinin icazeti

;~J;'~J ;~ {wi.:/j_~(j! J cr', ~!f.,_,o:/'J;;;~', ;~, ;,?~,

(f~' ~.J~,}';n •(1d(f~, J;'1 11~~~1

i".~'ı:;;<f;J~/ JJılf:!. 'J)' .... -!i/{/1:

fj;jr ,')lt :;r'[)ı.iL d:J'~·ı, ([;.JIJ(r~l , # ,. ..

~i.Cv~f:r(.fi~~?~' '· ~~~,,

J,~~,r~ ıl' iJ ,_..JJJ·ciı~' .ı;;t~v

~1(/ı;~ıJJ.-l'.vifJ'., i~ F,. "' . ~ .. . .. ~--. . i 11" . - . s , ...... r;y-"'ı,JI(/J t~11J~')J- ~~ { '

..;;'....:....--;j41V1•f..:,./,wj, s . 7' .. ; SS 1

...ıi!J .j)t, ; V,~

Hazm.n'07 $

Nuruosmaniye Kur'an Kursu'ndaki bir dersirniz görmezse o kimse Kur'an'a hürmet

etmemiş olur, hadis-i şerifinin ne güzel

örneğidir o.16 Bazılarının pek idrak

edemediği vakarının ve celalinin

sebebi de budur: Kur'an-ı Kerim'e

hürmet ve onun İlahi Ketarn olduğunu

sırasında, ellerini masanın iki yanına geniş bir

şeldlde açıp yaslayarak, şöyle söylemişti: "Buradan

sesimi bütün Türkiye ye duyurmak ve şöyle

söylemek isterim: Ey imam ve hatipleri Ehil

olmadan o makama geçmeyin."

demektir. Sıla yapar. (Hocam burada sıla örnekleri

veriyor.) İbn-i Kesir ise bütün cemi' zamirielinde

vaslederken sıla yapar. İstanbul tarikinde evvela

sıla yapar. Sonra sıla'sız okur. Mısır tarikinde ise

önce sıla'sız okur, sonra sıla yapar. Başka bir

örnekte ise: istanbul tarikinde evvela tOI ile

başlanır, Mısır taıikinde ise evvela kasır ile başlar.

(Hocam örnekler veriyor.) Yani bu gibi teferruatta

farklar vardır. Takdirn-tehir farklan vardır. Birisinin

önce yaptığını diğeri sonra yapıyor. Esasta fark

yok, teferruatı okunuşunda fark vardır. Ben

istanbul'a geldiğimde istanbul tafıkini okuyanlar,

Mısır tarİkini okuyanlardan daha azdı. Benim

dört devre okuttuğum talebeler İstanbul tarikiyle

okudular: 70-80 kişi kadar. Şimdi bu devrede

Mısır tarikım da derse koyduk."

Reisülkurra Abdurrahman Gürses Hoca

Efendi'nin Şahsiyeti Gerek sağlığında, gerekse vefatından sonra

hakkında yapılan mülakatlarda ittifak edilen en

önemli özelliklerinden birisi, Abdurrahman

Hoca'nın dünyaya rağbet etmeyen, insanların

elinde olanlara bakmayan ve kendi nefsinden

önce Kur'an-ı Kerim'in izzetini düşünen birisi

olduğudur. Gerçekten: Her kim Kur'an-ı Kerim

ehli olup de kendisini herkesten müstağnt

<5> lhzlıan '07

unutmamak-unutturmamak. Esefle

kaydetmek gerekir ki, bir kısım

kişilerin, hafızı olduklan Kur'an-ı Kerim'in hamili

olamadıkları ve "eşrUu ümmeti' hameletü'l-

Kur'an" hadis-i şeritindeki manadan pek uzak

bulunduklan günümüzde, Abdurrahman Gürses

Hoca'nın hakkıyla anlaşılması güç görülmektedir.

Hocam, sadece İlahi Kitab'a layık davranmak ve

onu okuyup-okutmada, imarnet ve hitabette

örnek olmakla kalmamış, meslektaşlarının da

bu vasıfta olmaları için onları irşaddan geri

durmamıştır. Nitekim kendisi Nuruosmaniye

Kur'an Kursu'ndaki bir dersirniz sırasında, ellerini

masanın iki yanına geniş bir şekilde açıp

yaslayarak, şöyle söylemişti: "Buradan sesimi

bütün Türkiye'ye duyurmak ve şöyle söylemek

isterim: Ey imam ve hatipleri Ehil olmadan o

makama geçmeyin."

Onun şahsiyetini daha iyi anlayabilmek için,

kıraat okutacak hocada aranan vasıfları bilmek

lazımdır. Bunlardan bazıları şunlardır: Hafızası

kuvvetli olmak; güvenilir kimse olmak; fısk u

fucurdan uzak durmak; gösterişten uzak

yaşamak.17 İmam NeveVI de bir Kur'an-ı Kerim

mualliminde bulunması gereken vasıfları şöyle

sıralar: Niyetinin Allah için olması; talebesine

şefkatli bulunması; talebe okutınada haıis olması;

talebeler arasında adaleti gözetmesi; ders

esnasında hareketlerini kontrol etmesi; ilmin

Abdurrahman Gürses Hocamın, huzurunda talim

görenlerin kendisinden çekinerek heyecanlanmaları

Çollak, Sıdkı Gülle, Osman

Şahin, merhum Mehmet Çevik,

Mahmud Albayrak, Emrullah

Hatipoğlu ve Ramazan Pakdil,

bugün yerlerini başkalarının

dolduramayacağı büyük

sebebiyle şaşırmaları üzerine sıkça söylediği şu sözü

hiç unutamam: "Daha başlarken şaşıracağınızı

düşünmeyin; okuyacağım diye baş/ayın. Çekinmeyin. "

şerefini koruması.18 Gerçekten Abdurrahman

Gürses Hoca'nın hayatına vakıf olanlar, bu

sıfatiarın adetil kendisini tarif ettiğini bilirler.

Gerek güzide talebesi Fatih Çollak'ın kıymetli

eserinde yer alan ifadeler ve gerekse muhtelif

gazete ve mecmualarda kaydedilen hatıra ve

mülilkatlarda, Gürses Hoca'nın bu yönü açıkça

kendini göstermektedir.19 Mesela; kendisinin

bizlere lütfettiği sohbette zikrettiği, kıraat ilmi

tahsilini yapanların münasip bir şekilde

değerlendirilmeleri gerektiği bir dilekten ibaret

kalmamıştır. MezkOr batıralardan öğrendiğimize

göre Abdurrahman Gürses Hoca Efendi, talebesi

ve dönemin Diyanet İşleri Başkanı Tayyar

Altıkulaç'ın da yardımıyla, hemen bütün kıymetli

talebelerini istanbul veya Ankara'nın büyük

camilerinde görev almalarını temin etmiştir.20

Abdurrahman Gürses Hoca'nın şahsiyetini

olduğu kadar, öğreticiliğindeki yüksek meziyet

ve derecesini gösteren ölçülerin başında,

yetiştirdiği talebeler gelmektedir. Kendisi

hakkında böyle bir yazıyı yazarak haddini aşan

ben, fazilet ve şöhretleri bütün islam alemine

yayılmış talebelerinden bahsetmeye elbette

cesaret edemeyeceğim. Ancak şu kadarını

söylemek gerekir ki; yetişmesinde Hasan Akkuş

merhumun da payı bulunan merhum İsmail Biçer

ile birlikte Mehmed Sevinç, Kadir Temel, Fatih

değerlerimizdendir. Bu

üstadlardan ve de burada ismi zikredilmeyen

daha onlarca talebelerinden her birisi,

Abdurrahman Gürses Hoca'nın faziletiyle Kur'an­

ı Kerim kıraatİndeki yüksek öğreticilik vasfının

semeresi olan göz alıcı numunelerdendir.

Kur'an-ı Kerim'i ahlak ve ahkamıyla yaşayan,

Hz. Peygamber Aleyhisselilm'dan intikal ettiği

gibi onu hocalarından tevarüs edip öylece

öğreten, bütün hayatı boyunca önceliği

Kur'an-ı Kerim olan Reisülkurra Abdurrahman

Gürses Hocaefendi, talebelerini de öncelikleri

arasında dahil etmiştir. Onların muallimi-mukri'i

olduğu kadar hamisi de olmuştur. Nitekim Fatih

Çollalön eserinde zikrettiği; icazet merasimindeki

ruh hfilini sezen Abdurrahman Gürses Hoca'nın

onu ferahlatması gibi manevi takviyeleri yanında;

-mahremiyete emaneten anlatıldığı için burada

bahsedemeyeceğim- revkalade mühim himayet

ve hatta keşf ü kerametiyle bazı talebelerinin de

ciddi sıkıntı ve tehlikelerden kurtulmasına vesile

olduğu bilinmektedir.

Abdurrahman Gürses Hocamın, huzurunda

talim dersi alanların kendisinden çekinerek

heyecanlanmalan sebebiyle şaşırmalan üzerine

sıkça söylediği şu sözü hiç unutamam: "Daha

başlarken şaşıracağınızı düşünmeyin; okuyacağım

diye başlayın. Çekinmeyin." Onun özellikle

<okuyacağım diye başlayın> sözü, benim pek çok

H..Um'07 <5>

Onun özellikle wkuyacağım diye başlayzn> sözü, benim pek çok başka bir de Takrib tarila vardır Id o da kırbt-ı ~ere imamlannın rAYileriyle o rlvileri arasındaki ufak tefek ihtilaflan öğrenmeye ve okumaya denir. Bu üç kıraatta kıraat veeibierinin toplanması ve tertibi itibaııyla kurta arasında ild taıilc kabul edilmiştir. Birincisine Teysir tarila denilir Id ed-Dftıı'i'nin et-Teyslt'i ile ibnü'l-Cezert'ııin et-

konuda kendime güvenmemin temelini teşkil etmiştir, diyebilirim.

Gerçekten bir aşzr okumak maksadıyla hemen her Besme/e-i

Şerife çekişimde, haddimi bilrneğe çalıştığım kadar, onun bu

teşvik edici nasihatini de hatır/ar, rahatlanm.

konuda kendime güvenınemin temelini teşkil

etmiştir, diyebilirim. Gerçekten bir aşır okumak

maksadıyla hemen her Besınele-i Şerife

çekişimde, haddimi bilrneğe çalıştığım kadar,

onun bu teşvik edici nasihatini de hatırlar,

rahatlarım.

Allah için okuyan, Allah için öğreten ve Allah

için sevip-öfkelenen Abdurrahman Gürses Hoca,

bu vasıfları anlaşıldığı derecede aramızda olacak;

ama yetiştirdiği öğrencileri ve okuduğu aşr-ı

şeriflerle kıyamete kadar yaşayacaktır.

Rabbimiz Te~l~. şefaatine ve ResOl-i Ekrem­

aleyhissal~tü vessel~m- Efendimizle birlikte

sohbetine n~il eylesin. Amin y~ Muin! •

1) "Andolsun Id Resulullah, sizin için, Allah'a ve ahiret günOne kavuşmayı umanlar ve Allah'ı çok zikredenler için güzel bir örnektir." el-Aiuab 33121. Ayette, Hz Peygamber'iıı, Allah'ın hoşnutlutunu kazandıracak davranışlarda

bulunmak isteyenler için mükemmel ve canlı bir örmek, en büyük fazilet

nurnOnesi oldulU anlatılmaktadır. Böylece, ResOlullah'ın, hislerine m&I!Op, insanlan memnun etmek ve onlara pratik del;erden mahrum birtakım nazart kaidel~r ölretmekle görevli olmayıp, O'nun h~defınin, insaniıla amelt kaideler öğretmek ve bu kaideleri kendi yaşayışıyla izah ve tarif etmek olduğu anlaşıhruş olmaktadır. Biııaenaleyh, onun hayatı ve siteti incelenirken bu nokta asla gözden uzak tutulmamalıdır. 2)el-Enbiy.l, 21/107. 3)el-Mliide 513. 4)ei-Cum'a, 6'1J2. 5)"Şüphesiz Id bu Kur'an en dotru yola iletir; iyi davraruşlarda bulunan Müminlere, kendileri için büyük bir miik:H'at oldutunu müjdeler." el-isr~ 17/9. 6)el-Müzzenımil, 73120. 7)el-Müzzemınil, 7314. 8)el­

Kasas 28185. 9)"Kıır'Sn okundu~U zamansusun Id size merhamet edilsin." el-A'ıif7/204. 10)el-Ahkftf 46129. 11 )Pussılet 41/26.12)1'atih Çollalc, ReisU!kurra Hendekli HM\zAbdurrahman Gürses Hocııefendi, lstanbu12002, s. 5. 13)Fatih Ço11ak, a.g.e, s. 12. 14)Kıraat imamları arasındaki farklı okuyuşlara kıraat denildiği gibi, kıraat ilmi de; "Kur'an-ı Keıi'ın'in kelimelerinin mUtevatir okunuş şekillerini ve onlardaki farklılıklan nakledenlerine isnad ederek bilmektir." lsmaıl Karaçam, Kıraat bmi'ııin Kur'an TelSiıindeld Yeri ve Mütevatir Kıraatiann Yorum Farkianna Etkisi, Istanbul 1996, s. 73. 15)Kıraat Alimleri arasında iki taıilc kabul edilmiştir: 1. Seb'a tarikı, 2. Aşere tarikı. Bunlardan

llıhbll'ini asıl itibar ederek bunlara eş-Şltibiyye ve ed-Dürre'yi ilave etmekten ibarettir. Sonraları bu taı'lk,

Istanbul tıııikı olarak m~r olmuştur. Kanıçam, a.g.e, s. 96. Gerek yukandald eserde, gerekse Merhum Abdurrahman Gürses Hoca'nın sohbetinde bahsedildiji gibi; Kaııımt Sultan SWeyıııan~n Sadrazamlanndan Tavil Mehıned Paşa, Mısırda fevkalade şöhretli bir kıraat öl;reticisi bulunan Şeyh Ahmed el-Mısıi'yi Istanbul'da Eyüb Sultan Camii'ne imam tııyin ettirmiştir. Bu zatın

okuttuğu Teysir taıilcına 1591 tarihinden itibaren islftmbol!istanbul tafıkı denrneğe baflaııınıştır. el-Mısfl, bu eğitimini 1597 tarihine kadar süıdüıtııUştiit Aynı eser, s. 97. Konu için aynca şu esere bak:ılmalıdır: AbdWhamid Birışılc, Kıraat Ilmi ve Tarihi, Bursa 2004. 16)Fatih Çollalc, a.g.e., s. 69. 17}Necati Tetilc, ~langıçtan 9. Hicıi Asra Kadar Kıraat lıminin llı'limi, İstanbul1990, s.148. 18)Necati ıetik, a.g.e., s. l49. 19)Hakk:ında yazılan en geniş mııhtevalı ve ciddi kaynaklı kitap, şllphesiz Id Fatih ÇoUalôn hazırladıfı eserdir. Bunun haricinde, yine talebelerinden ismail Kara'nın Sözü Dilde, Hayali Gözde, Istanbul 2006 tarihli ikinci baskı kitabında, Gürses Hoca'ya dair hatıra ve

değerlendirmeler mevaıttur. Söz konusu bilgiler, 'Fem-i Muhsin" baflığıyla

eserin 172-182. sayfalannda yer almaktadır. Bu makalede Kadıköy Osmanağa camii imam Hatibi ve Gürses Hoca'nın meşhur talebelennden Ramazan Pakdil~n soyadı, s ehven Bakkal olarak kaydedilmiştir (s. 181) 20)1smail Kara,

a.g.e., s. 181.

0 Haziran '07

•