برای رتبه برتر شدن باید از رتبه برتر ها یاری خواست Daneshgahtehraniha.com

و د رمقی کنکور

اولین

موسسه

کنکوری

کشور

با کادر

رتبه های

تک رقمی

و دو رقمی

کنکورآکادمی دانشگاه تهرانی ها

شماره تلفن : س 66125524-021 66125448-021

آدرس:

ابتدای خیابان آزادی -میدان انقالب-تهران

–ایستگاه اتوبوس های انقالب جنب –خیابان نوفالح

62 الکپ

کالس کنکور

مشاوره

و کتاب هجزو

@mohebbibio

logy

9فصل اکتري هاویروس ها و ب

رئوس مطالب فصل

آشنایی با ساختار ویروس -1

آشنایی با انواع چرخه ي زندگی ویروس ها -2

آشنایی با پریون و ویروئیدها -3

آشنایی با باکتري ها و ساختار آن -4

آشنایی با انواع باکتري ها - 5

آشنایی با بیماري زایی باکتري ها -6

د باکتري هاآشنایی با اهمیت و کاربر -7

@mohebbibio

logy

286| آموزش مفهومی ترکیبی زیست شناسی پیش دانشگاهی

مقدمه

باکتري ها و ویروس ها بیماري زایند، اما امروزه در آزمایشگاه هاي مهندسی ژنتیک از باکتري ها و ویروس هـا بـه فراوانـی بعضیاگر چه +

استفاده می شود.

.محصوالت صنعتی به شمار می روند بعضیباکتري ها امروزه منبع مهم تولید کننده غذا، دارو و +

جانداران ویژگی هاي مشترکی دارند. این ویژگی ها عبارتند از : همه ي +

ساختار سلولی دارند. -

دارند - و تنفس تغذیه

نمو هستند - به رشد و قادر

هستند. - به تولید مثل قادر

هومئوستازي دارند. -

سازگاري دارند. -

هستند.سوخت و ساز یامتابولیسمداراي -

ترین را دارد، کوچک ها است.باکتريجانداري که این ویژگی

،هاي بدن جانورانی پر سلولی در میان مایعی بین سلولی قرار دارند که کـل آن را در بـدن جـانور داخلـی سلول مـی گوینـد. محـیط

شود، محیط داخلی انجام می جانداران پر سلولی براي حفظ پایداري نام دارد.هومئوستازيمجموعه اعمالی که در بدن

: کـه ازهمه يجانداران تک سلولی نیز هومئوستازي دارند. در واقع توجه دارنـد پایـداري نسبتاً شرایط سلولی تک زنده ي موجودات

است. متفاوت خارج محیط

جانداران داراي هومئوستازي هستند.يهمه

هموستازهمه ي ویروس ها ي ندارند.موجودات هومئوستازي ندارند، برخی مانند

ویروس ها

است. + سم لغت به معنی در ویروس

ها + از باکتري و بسیارویروس ها اند.فقطویروس هابیشترکوچک ترند مشاهده میکروسکوپ الکترونی قابل با

بنابرهمه يویروس ها + حیات را ندارند، هاي شوند.ویژگی زنده محسوب نمی این

: رشد نمی کنند، هومئوستازي ندارند و متابولیسـمیتحت هیچ شرایطی ، (فاقد اسکلت سلولی) لی ندارندویروس ها ساختار سلو توجه

ندارنـد (فراینـدهاي درون آن ها رخ نمی دهد. و هم چنین ساختارهاي الزم براي پروتئین سازي و نیز آنزیم هاي الزم بـراي متابولیسـم رارا کربس ي چرخه و گلیکولیز سـازي بایـد وارد سـلول هـاي زنـده شـوند و بـا اسـتفاده از ندارند)متابولیسمی مانند همانند براي این بنابر .

امکانات سلول میزبان تکثیر شوند. (غیرفعال اند). ویروس ها در بیرون از سلول هیچ گونه فعالیت زیستی ندارند ولیدمثل به طور مستقل را ندارند.وس ها وابسته به سلول میزبان است، پس ویروس ها توانایی تتولید مثل ویر .ویروس ها انگل اجباري درون سلولی اند

ها می شوند و با آلوده کردن سلول میزبان و استفاده از امکانات آن، تولید مثل می کنند. براي تولید مثل وارد سلول همگیویروس ها +

@mohebbibio

logy

ویروس ها و باکتري ها : 9فصل |287

درون سلول است. یا ماده ي ژنتیک آن بهاز آلوده کردن، وارد شدن ویروس منظور آنزیم هاي الزم براي متابولیسم را ندارند. بیشترویروس ها

آنزیم ها را داشته باشد. برخیویروس ها آنزیم دارند. خود ویروس آنزیم نمی سازد ولی ممکن است دستور تولید برخی

فاقد و میکروسفرها ، پریون ها، ویروئیدها، کواسروات هاویروس ها)RNA( زنده اند. غیر

باعث بروز بیماري می شوند و بنابر این تـأثیر مهمـی بـر دنیـاي (گیاهان، جانوران، باکتري ها و ...) از جانداران بسیاريویروس ها در

زنده بر جاي می گذارند.

از ویروس ها و باکتري ها بیماري زا هستند. بعضی

ویروس موزاییک تنباکو انستتو وندل استنلیزیست شناسی به نام 1935در سال)TMV خالص شده، اگـر ) را تخلیص کند. ویروس

استنلی نتیجه گرفـت چه به شکل بلور بود، اما می توانست گیاهان سالم را بیمار کند. چون تبلور، یکی از ویژگی هاي مواد شیمیایی است. ماده شیمیایی است نه یک موجود زنده. یکTMVکه TMV است. در گیاه تنباکو ماري موزائیک تنباکوعامل ایجاد بی

: برگ گیاهان تنباکو و توتون منبع نیکوتین است. یادآوري

نیکوتین نوعی مواد روان گردان است و می تواند وابستگی (جسمی و روحی) ایجاد کند. ⇐ نیکوتین

:توتون برگ گیاه تنباکو و منبع :بسیار سمی ⇐آن کشنده براي انسان گرمیلیم 60قدرت سمیت : د.ماده اعتیادآور که سریعاً وارد خون می شو ویژگی :سیگار کشیدن یقاز طر راه ورود به بدن : شباهت ساختاري و عملکردي)مغز دارد (عملکردي شبیه به انتقال دهنده ي عصبی استیل کولین در عملکرد نیکوتین :نتیجه عملکرد

به علـت سلول هاي عصبی غشا ي در گیرنده هاي استیل کولین محل هاي مخصوصاتصال به ⇐در بدن و گردشورود به جریان خون

معتاد ⇐رکرد طبیعی بدن فرد سیگاري در حضور نیکوتین با گذشت زمان انجام کا⇐ایجاد تغییرات زیاد ⇐ها شباهت ساختاري با آن اختالل در حالت طبیعی بدن⇐در صورت حذف ⇐به کشیدن سیگار

از فعالیـت هـاي مغـزي را ريبسیامغز هستند کـه کننده ي جایگاه مخصوصی که نیکوتین به آن ها متصل می شود از مراکز کنترل

کنترل می کنند.

@mohebbibio

logy

288 | آموزش مفهومی ترکیبی زیست شناسی پیش دانشگاهی

پس نیکوتین از بافت پوششی می تواند عبور کند. اي هوایی سریعاً وارد خون می شود،نیکوتین از مخاط دهان و کیسه ه

: ویروس موزائیک تنباکو توجهTMV باکو را آلوده می کند و پالزمیدگیاه تنTi گال می کند. با آلوده کردن گیاه توتون در آن ایجاد

ساختار ویروس ها

.ویروس فاقد ساختارسلولی اند ،ا داراي ماده ي وراثتی هستند. ویروس ها فاقد اسکلت سلولیفاقد اندامک هاي سلولی اند، ام

نوکلئیک ویروس، قطعه اي ازشده است، به عبارتی تشکیل پوشش پروتئینی و ماده وراثتیهر ویروس از دو بخش اصلی به نام هاي

قرار دارد. پروتئین است که درون پوششی از اسید

ویرو س ها ماده وراثتی

یک نوع نوکلئیک اسید دارند. تنهادارند، ویروس ها DNAو RNAسایر سلول هاي زنده که برخالف +

: است به صورت ممکنبسته به نوع ویروس، ماده ي ژنتیک آن توجهDNA ،دو رشته ايDNA ي، تک رشته اRNA دو رشته اي یا

RNA باشد. هم است حلقوي یا خطی ممکناشد. همچنین نوکلئیک اسید ویروس تک رشته اي ب

پوشش ویروس ها

نام دارد. کپسیدویروس، پوشش پروتیئنی +

.واحدهاي سازنده کپسید، کپسومر نام دارد کپسید توسط سلول میزبان ساخته می شود. در ویروس ها شکل هاي مختلفی دارد.د دارند و همه ویروس ها کپسی

است ممکندرون کپسیدDNA یاRNA .(نه هر دو) وجود داشته باشد

: دارند که کپسید را احاطه می کند. مانند ویروس آنفلوانزا پوششاز ویروس ها عالوه بر کپسید، غشایی به نام بسیاري توجه

یاري می کند. این پوشش ویروس را در ورود به سلول -

این پوشش از پروتئین، لیپید و گلیکوپروتئین ساخته شده است. -

این مولکول ها از سلول میزبانی قبلی تأمین شده اند. -

در ویروس هاي جانوري مشاهده می شود. بیش ترپوشش این -

این مولکول ها اقدام به سرکوب عوامل عفونی وظیفه پوشش (کپسید نه) شناسایی سلول میزبان می باشد و سیستم ایمنی با شناسایی -

می کند.

پوشش ویروس ها داراي نقش محافظتی است.و ویروس ها هست همهدر کپسید

ویروس هاي جانوري هست و به شناسایی سلول میزبان کمک می کند. بیشتردر پوشش غشایی

یادمان باشد:

پپتیدي وجود دارد. ویروس ها پیوند فسفودي استر و همهدر ساختار

ژن پروتئین هاي ویروس می تواند در ژنوم ویروس قرار داشته باشد ولی ساخته شدن پروتئین ها توسـط ریبـوزوم هـاي سـلول میزبـانپلیمراز میزبان صورت مـی گیـرد. هـم RNAصورت می گیرد. مثالً ژن پروتئین کپسید در ژنوم ویروس قرار دارد ولی رونویسی آن توسط

فرایند ترجمه توسط ریبوزوم هاي سلول میزبان صورت می گیرد. چنین

@mohebbibio

logy

ویروس ها و باکتري ها : 9فصل |289

در تولید کپسید در میزبان فرایند رونویسی و ترجمه صورت می گیرد ولی نوع آنزیم ها در رونویسی بر اساس نـوع میزبـان ویـروس مـی میزبان ویروس ها می تواند سلول پروکاریوتی یا یوکاریوتی باشد: تواند متفاوت باشد.

باکتري ها ⇐ میزبان باکتریوفاژ ها سلول یوکاریوت مانند سلول هاي انسان ⇐میزبان هرپس تناسلی

تناسلی توسط ژن کپسید هرپس RNA پلیمرازII .رونویسی می شود، چون میزبان اختصاصی ویروس هرپس، سلول یوکاریوتی است

اکتریوفاژها را ژن کپسید بRNA .پلیمراز پروکاریوتی رونویسی می شود، چون میزبان ویروس، سلول پروکاریوتی است

ساخته می شود.ریبوزوم هاي ساده و کوچک باکتریوفاژ توسط کپسید

حضور یا عدم حضور پوشش و اندازه و شکل ،نوع نوکلئیک اسید :شوندبندي میها براساس موارد زیر ردهویروس

ماده ي وراثتینوع انواع ویروس از نظر

ماده ي وراثتی نام ویروس

RNA نقص ایمنی اکتسابی

RNA آنفلوآنزا

RNA ویروس هاري

TMV( RNAموزائیک تنباکو(

DNA آدنو ویروس

DNA هرپس تناسلی

DNA آبله اگوي

DNA زگیل

DNA آبله مرغان

DNA باکتریوفاژ

ومی و تکمیلی چند نکته ي مفه:

در ساختار ویروس هايDNA دار، قند دئوکسی ریبوز و بازهاي هاي آلی T- C- G –A .به اکر رفته است

در ساختار ویروس هايRNA دار، برخالف ویروس هايDNA دار قند دئوکسی ریبوز و نولکئوتیـدهاي تیمـین دار بـه اکر

نرفته است.

از ویروس هايDNA ن وکتور استفاده می شود.عنواه دار ب در ویروس هايDNA دار میزان جهش پائین است چرا کهDNA .دو رشته اي است در ویروس هايRNA دار میزان جهش باال است چرا کهRNA .تک رشته اي است زیم هـاي مخصوصـی) دارنـد. ) آنزیم هایی (آنـ سید یا در فضاي بین کپسید و پوششاز ویروس ها در ساختار خود ( در درون کپ برخی

یم ژن هاي مربوط به این آنزیم ها که در ماده ي وراثتی ویروس قرار دارند، در سلول میزبان بیان می شوند. در هنگام تولید ویروس، این آنـز ثیـر ویـروس در سـلول ها با آرایش مخصوصی در کنار سایر پروتئین ها و ماده ي وراثتی ویروس قرار می گیرند. این آنـزیم هـا بـه آغـاز تک

میزبان کمک می کنند.

@mohebbibio

logy

290 | آموزش مفهومی ترکیبی زیست شناسی پیش دانشگاهی

ویروس هاي بدون پوشش می توانند خشکیPH باال یا پایین، اثرات پاك کننده ها، دماي کم یا زیاد و.... را تحمـل کننـد، در صـورتیمی توانند از طریق اشیاي که ویروس هاي داراي پوشش معموًال قادر به تحمل موارد فوق نیستند. به همین علت ویروس هاي بدون پوشش

از طریق ترشحات تنفسی، خون، مخاط، بزاق و... منتقـل مـی شـوند. معموالًآلوده نیز منتقل شوند، در حالی که ویروس هاي داراي پوشش این ویروس ها براي ایجاد عفونت، نیاز به یک پوشش سالم دارند.

رند، می توانند به گیرنده هاي غشاي سـلول میزبـان متصـل شـوند. بـه ایـن از گلیکو پروتئین هاي پوشش که منشاء ویروس دا برخیترتیب ویروس به کمک این گلیکو پروتئین ها می تواند سلول میزبان خود را شناسایی کند. براي مثال ویروس ایدز به کمک نوع خاصـی از

وجود T سمایی گروه خاصی از لنفوسیت هايکه در غشاي پالگلیکو پروتئین ها که در پوشش آن جاي گرفته اند، می تواند به گیرنده هایی دارند، متصل شود.

پوششداشتن انواع ویروس از نظر

:از ویروس هایی فاقد پوشش می توان به موارد زیر اشاره کرد

) براي مثال مارپیچی )ویروس هاي میله مانندTMV عنـی بـه شـکل که یک ویروس بدون پوشش اسـت بـه شـکل کپسـید خـود، ی

مارپیچی است و این ویروس ها با بزرگ نمایی کم تر به شکل میله مانند مشاهده می شود. که یک ویروس بدون پوشش است، به شکل کپسید خود، یعنی بـه شـکل چنـد وجهـی براي مثال آدنو ویروس ویروس هاي چند وجهی

است و این ویروس بزرگ نمایی کم تر، کروي به نظر می رسد. دارند. ايیچیدهپ) ساختار (باکتریوفاژها کنندیمرا آلوده هايباکترکه هایییروسوبراي مثال داراي ساختار پیچیده هايیروسو

:از ویروس هاي پوشش دار(معموالً کروي شکل اند) می توان ویروس هاي زیر را نام برد ا با ظاهري کروي شکلویروس هرپس تناسلی با کپسید چند وجهی ام ا با ظاهري کروي شکلویروس آنفلوآنزا با کپسید مارپیچی ام

ویروس هاي پوشش دار، دقیقا کروي شکل نیستند. براي مثال مقطع ویروس آبله ي گاوي بیضی شکل است. همه ي

انوع ویروس بر اساس شکل و ساختار ویروس ها شکل هاي مختلف دارند. +

. چند وجهییا مارپیچیه یکی از دو شکل اند: ویروس ها ب بیشتر +

، ظاهري میله مانند دارند و پروتئین هاي سازنده ي کپسید آن ها مارپیچ و از اطـراف نوکلئیـک TMVویروس هاي مارپیچی شکل، مثل +

اسید را فرا گرفته اند.

سد. ویروس چند وجهی، مانند آدنوو ویروس وجوه متعددي دارد و کروي به نظر می ر +

. (کارآمدترین شکل کپسید براي گنجاندن ژنوم) وجه مثلثی شکل تشکیل شده است 20ویروس ها ي چند وجهی، کپسید از بیش تردر +

: یدز داراي کپسید مخروطی شکل است.است مارپیچی یا چند وجهی نباشد براي مثال ویروس ا ممکنکپسید ویروس ها توجه

@mohebbibio

logy

ویروس ها و باکتري ها : 9فصل |291

باکتریوفاژها نامیده می شوند. باکتریوفاژکه باکتري ها را آلوده می کنند، ویروس هایی

است. (حمله فقط به باکتري ها) باکتریوفاژها ویروس هایی هستند که میزبان آن ها باکتري .کپسید آن ها چند وجهی است و یک دم مـارپیچی بـه آن باکتریوفاژها ساختار پیچیده اي دارند

متصل است.

ارپیچی جزیی از کپسید محسوب نمی شود.دم م : 1توجه

.مولکول طویل نوکلئیک اسید آن قدر پیچ و تاب خورده است که توانسته درون کپسید چند وجهی آن ها جاي بگیرد هستند که ژنوم آن وکتور باکتریوفاژها نوعیDNA .است وقتی باکتریوفاژ باکتري را آلوده می کندDNA وع به همانند سـازي مـی کنـد. بـا قـرار دادن ژن خـارجی در رآن در سلول میزبان ش

DNA .باکتریوفاژ امکان تکثیر ژن فراهم می شود

کپسید باکتریوفاژ، آنزیم هاي محدود کننده، مهار کننـده، :2توجهDNA پلیمـراز پروکـاریوتی وRNA پلیمـراز پروکـاریوتی توسـط

به عوامل رونویسی ندارند.کوچک و ساده ساخته می شوند و نیازي ریبوزوم هاي

تکثیر ویروس ها

.ویروس ها درون سلول هاي زنده همانند سازي می کنند را ندارنـد. (یعنی ریبوزوم ها) سازيینپروتئو نیز ساختارهاي الزم براي (مانند گلیکولیز و ... ) الزم براي متابولیسم هايیمآنز هایروسو

). اندیسلولدرونانگل اجباري هایروسوهمه میزبان) متکی شوند (یعنی يهاسلولزنده ( يهاسلولبه يسازهمانندمجبورند براي ینبنابرا .قبل از آن که ویروس بتواند همانند سازي کند، باید سلول زنده اي را آلوده کرده باشد ا بعد از چند مرتبه همانند سازي، تعداد ویروس ها آن قدر زیاد می شود کـه ورود ویروس به درون سلول به خودي خود مضر نیست، ام

در نهایت به آسیب اندام ها منجر شود به شرطی که تعداد بافت هـایی کـه از ممکن استسلول می ترکد و از بین می رود. آسیب سلول ها بین می روند، براي از کار افتادن یک اندام کافی باشد.

ا در سلول هاي جانوري، ویـروس هـا مـی حتماً شود کهزیان ویروس ها وقتی آشکار می :1 توجهسلول میزبان بترکد و از بین برود. ام

توانند آن قدر آهسته همانند سازي کنند که سلول میزبان تخریب نشود. درست است که با همانند سـازي آهسـته ویـروس، سـلول میزبـان ت سلول میزبان همانند سازي می کنـد و ایـن خـود، نـوعی آسـیب بـه سـلول تخریب نمی شود، اما به هر حال ویروس با استفاده از امکانا

زیان ویروس ها وقتی آشکار می شود که درون سلول ها همانند سازي خود را آغاز می کنند.میزبان محسوب می شود. بنابر این

ها شیوه هاي ورود ویروس به سلول = راه هاي گوناگون آلوده سازي سلول ها توسط ویروس ها

مانند باکتریوفاژ ها ←. از طریق ایجاد سوراخ در دیواره ي سلولی و بعد تزریق نوکلئیک اسید خود به درون آن 1

TMVویروس ها ي گیاهی مانند ←در دیواره ي سلولی ایجاد شده . از طریق شکاف هاي کوچک 2

، آبله گاوي، هرپس تناسلی و آنفلوآنزا)HIVمانند ویروس ها ي جانوري ( ←. از طریق آندوسیتوز 3

جابجایی ویروس در پیکر گیاه از طریق پالسمودسماتا و بافت آبکشی صورت می گیرد. :2توجه

چرخه ي زندگی ویروس ها

آن خواهد داشت.نوع عملکرد ویروس بعد از آلوده سازي بستگی به انتخاب مسیر

الف: چرخه ي لیتیک

@mohebbibio

logy

292 | آموزش مفهومی ترکیبی زیست شناسی پیش دانشگاهی

می سـازد. بـه ایـن کند و ویروس هاي جدیدي را ویروس بالفاصله بعد از آن که سلولی را آلوده کرد، شروع به همانند سازي می گاهی

خـه ي لیتیـکچرمی گویند. به عبارتی مراحل آلوده سازي سلول، همانندسازي ویروس همراه با تخریب سلول را چرخه ي لیتیک مسیر

می نامیم. ژن هاي ویروسی، بعد از آن که وارد سلول شدند، امکانات سلول میزبان را در اختیار مـی گیرنـد و بـه تولیـد ژن هـاي ویروسـی و نیـز

بـا آرایـش –در واقـع نوکلئیـک اسـید ویـروس –پروتئین هاي ویروسی، مثل کپسید می پردازند. سپس پروتئین ها و ژن هـاي ویروسـی خصوص کنار هم قرار می گیرند و ویروس کامل را پدید می آورند. م

: چرخه ي لیزوژنیب ا ویروس جدیدي مانندیمکه سلولی را آلوده کردند، تا مدتی درون سلول میزبان باقی آن از بعد هایروسو گاهیژن هاي سازندینم، ام .

-پروزند، خود را درون کروموزوم میزبان جاي می دهند. در این حالت به آن ها ویروسی به جاي آن که به تولید ذرات ویروسی جدید بپردا

ویروس نیز تقسیم می شود و در نتیجه سلول هاي حاصل نیز به ویروس آلوده اند. –گفته می شود. با هر بار تقسیم سلول، پرو ویروس

لول میزبان تخریب شود.در چرخه ي لیزوژنی ژنوم ویروسی همانند سازي می کند، بدون آن که س

ویروس چرخه لیتیک را آغاز کند. بدیهی اسـت -است سبب شود تا پرو ممکناز ویروس هاي لیزوژنی، بروز تغییر در محیط بعضی در

در این صورت سلول میزبان تخریب می شود.

چند نکته ي تکمیلی

د سازي کنند که سلول میزبان تخریب نشود. مـثالً ویـروس مولـد آن قدر آهسته همانن می تواننددر سلول هاي جانوري، ویروس ها -1

تبخال آدمی، در اعصاب صورت پنهان می شود. وقتی شرایط بدن براي فعالیت ویروس مناسب شد، مانند فشار روحـی (تـرس) و تـب، ویروس موجب آسیب بافتی می شود و ما آن را به صورت تبخال مشاهده می کنیم.

فاژ ها) در باکتري ها می توانند از طریق چرخه ي لیتیک یا لیزوژنی همانندسازي کنند. یو ویروس ها (باکتر -2می توانند این مسیر را وس هاي جانوري از ویربرخی یو فاژ ها نمی توانند به صورت آهسته در باکتري ها همانند سازي کنند، اما باکتر -3

طی کنند.مانند با کتر یو فـاژ دیگر از با کتر یو فاژ ها ( برخی) فقط وارد چرخه ي لیتیک می شوند و 4Tیو فاژ (مانند باکتر یو فاژ هاباکتراز برخی -4

λ.می توانند وارد چرخه ي لیتیک یا لیزوژنی شوند ( –ژن هـاي پـرو همـه ي قطعـاً ویروس ممکن در طی چرخه لیزوژنی بیان شوند. البته در چرخه ي لیرزوژنـی –از ژن هاي پرو برخی -5

ویروس بیان نمی شوند، چون در این صورت ویروس کامل ساخته می شود.

@mohebbibio

logy

ویروس ها و باکتري ها : 9فصل |293

است آسیب ببیند، مثالً چرخه ي سلولی دچار اختالل شود. ممکندر چرخه ي لیزوژنی، سلول میزبان تخریب نمی شود اما -6

سلول هاي مرده و سلول هاي زنده فاقد هسته نمی توانند پرو ویروس تشکیل دهند. -7پلی مراز میزبان همانند سازي می شود. در ضمن اگر ویروس وارد چرخه ي DNAبه طور معمول ژنوم ویروس هاي به کمک آنزیم -8

لیزوژنی شود سرعت همانند سازي ژنوم ویروس و میزبان برابر خواهد شد.پلی مرازي که ژن مربوط به DNA ویروس به کمک آنزیم DNAمانند آدنو ویروس همانندسازي دار DNAدر برخی از ویروس هاي -9

آن در ژنوم ویروس قرار دارد، انجام می گیرد.

و mRNA ،DNAتخریب سلول میزبان در اثر تکثیر ویروس به دالیل مختلفی انجام می شود. براي مثال برخی از ویروس ها از سنتز -10هاي الزم براي تکثیر ماده ي وارثتی خود را فراهم سلول میزبان، نوکلئوتید DNAپروتئین هاي سلول جلوگیري می کنند و با تخریب

می سازد. هم چنین همانند سازي ویروس (در سلول هاي جانوري) ممکن است باعث پاره شده لیزوزوم ها و مـتال شـی شـدن سـلول ي سـلولی بـاکتري را شود. برخی از باکتریوفاژ ها در اواخر چرخه ي لیتیک باعث تولید آنزیم لیزوزیم می شـوند. ایـن آنـزیم، دیـواره

تخریب می کند. در این حالت فشار اسمزي زیاد درون باکتري، سبب تورژسانس و در نهایت ترکیدن سلول می شود و بـه ایـن ترتیـب باکتریو فاژ هاي تولید شده، آزاد می گردند.

چرخه ي لیزوژنی با چرخه ي لیتیک جدول مقایسه اي -11

یزوژنیدر چرخه ل در چرخه لیتیک مورد مقایسه

).همزمان با میزبان( صورت می گیرد ).مستقل از میزبان( صورت می گیرد DNAهمانندسازي کمتر بیشتر DNAسرعت همانند سازي

.صورت نمی گیرد .صورت می گیرد بیان ژن رمز کننده کپسید .صورت نمی گیرد .صورت می گیرد تولید کپسیدهاي جدید در میزبان

.صورت می گیرد .صورت نمی گیرد ده به ویروستولید سلول هاي آلو .صورت می گیرد .صورت نمی گیرد تشکیل پروویروس

.صورت نمی گیرد .صورت می گیرد تولید ویروس هاي جدید

.صورت نمی گیرد .صورت می گیرد تخریب و متالشی شدن سلول میزبان .صورت نمی گیرد .صورت می گیرد بیماري زایی

.(ویروس کامل نداریم) صورت نمی گیرد .صورت می گیرد نتولید اینترفرو

..اگر ویروس جدیدي در چرخه ي تکثیر ویروسی ایجاد شود، چرخه از نوع لیتیک است در هر دو چرخه همانند سازيDNA .ویروس صورت می گیرد

ویرس مولد تبخال آدمی طـی کننـد. بـراي وانند مسیر هاي متفاوتی را (با توجه به نوع سلول میزبانمی تویروس هاي جانوري پس از آلوده کردن سلول میزبان (

از طریق خراش پوستی وارد بدن شده و در سلول هاي پوسـتی بـه سـرعت تکثیـر شـود. در ایـن می تواندمثال ویروس مولد تبخال آدمی

یـروس تبخـال ال مشاهده مـی نمـایم. در ضـمن و چرخه ي لیتیک) و ما آن را به صورت تبخ( حالت، سلول ها ي پوستی تخریب می شوندبر ایـن حتـی پـس از پاسخ ایمنی میزبان حفظ کند). بنا و خود را از( ) صورت وارد شود و در آنجا پنهان گرددن هاونورمی تواند به اعصاب (

بهبودي، ویروس تبخال در بدن شخص وجود دارد.

@mohebbibio

logy

294 | آموزش مفهومی ترکیبی زیست شناسی پیش دانشگاهی

: نورون ها قدرت تقسیم میتـوز ندارنـد و زیـاد ورون ها همانند سازي نمی کندویروس تبخال در طی دوره ي مخفی شدن در ن توجه)

ویـروس تبخـال از می کنـیم، تبهستیم یا شار روحی ف. وقتی شرایط بدن براي فعالیت ویروس مناسب شد، مثالً وقتی که در نمی شوند)

و در آن جـا بـه سـرعت مـی شـود وارد گفرشی مرکب) پوششی سنسلول هاي ( سلول هاي پوست به وسیتوز از نورون ها خارج طریق اگزوهمانند سازي می کند و به این ترتیب باعث تخریب دو باره ي سلول هاي پوستی و بروز تبخال می گـردد. بنـابر ایـن پـس از آلـوده شـدن

ویروس تبخال و بهبودي شخص ممکن است دو باره دچار تبخال شود. است.ویروس هرپس تناسلی نوعی ویروس تبخال

: پاسخ دمائی یادآوري

سد دفاع غیر اختصاصی می باشد. دومیناز چهار مکانیسم تشکیل دهنده یکی +

.ده مى شودینامتب ابد، یش مى یدماى بدن افزا درآن که حالتى +

)تبایجاد افزایش چند درجه دماي بدن ( ← مبارزه بدن با عوامل بیماري زا ← بدندرون زا به ورود عوامل بیماري +

دمـاي طبیعـی بـدن ( یعیطبنسبت به حالت ها مانند آنا ی مارى زایعوامل بمانند عواملى، لیدل به شتریب بدن افزایش دماي تب یعنی +

گراد) درجه سانتی 37

،توکسین باکتري هاي گـرم منفـی و تکثیـر مروزوئیـت هـاي اندو می تواناز عوامل بیماري زایی که سبب ایجاد تب در بدن می شوند درون گلبول قرمز در بیماري ماالریا را نام برد.

است. تب نشانه مبارزه بدن با عوامل بیماري زا +

.موارد تب روي می دهد برخیطی مبارزه با عوامل بیماري زا در +

بـا افـزایش دمـاي ویروس تبخالسرعت رشد ( به خوبی رشد کنند ندنمی تواناز عوامل بیماري زا بسیاري در گرماي حاصل از تب +

.)بدن افزایش می یابد.

است. نوعی پاسخ عمومیالتهاب خالفبر تب :توجه

یادمان باشد :

باعث بروز تب می شوند. در هیپوتاالموس تنظیم دماي بدن مرکزبا تأثیر بر از طریق گردش خون)زا (مواد تب

دلیل بر ایجاد یک پدیده اي التهابی است. اغلبدلیل بر وجود عفونت نیست ولی شههمیوجود تب

ایجاد شود. در اثر بیماري می تواندتب بیماري نیست ولی

می شود. و تحریک عمل فاگوسیتوز ها میکروب سریع نامساعد شدن محیط براي رشد باعثمدت تب خفیف و کوتاه

سـاختار سـه بعـدي از پروتئین ها و آنـزیم هـا بسیاريدماي باال در خطرناك است چرا که )و طوالنیتب شدید ( درجه 41تب باالي

منظـور از سـاختار سـه را از دست داده و تخریب می شوند که در نتیجه ي آن انجام واکنش هاي زیستی مختل یا متوقف مـی شـود ( خود .)بعدي آنزیم جایگاه فعال آن است

تعریق بدن افزایش می یابد و در نتیجه ي آن آب و امالح بدن خارج شده و هموستازي بدن به هم می خورد.در دماي باال میزان

و کاهش حجم ادرار و افزایش غلظت ادرار می شود. بدن دماي باال باعث افزایش تعرق

موجب مرگ سلول ها می شود. در دماي باال آرایش غشا سلولی دچار اختالل شده و باعث تغییر نفوذپذیري آن و در نتیجه

.در دماي باال با زیاد شدن متابولیسم سلول ها، اکسیژن رسانی کافی به سلول ها صورت نمی گیرد

،و لرزیدن می شود. افزایش سرعت متابولیسمتب باعث انقباض رگ هاي خونی

@mohebbibio

logy

ویروس ها و باکتري ها : 9فصل |295

يهاتب سبب افزایش فاگوسیتوز میکروب ها، تحریک تولید لنفوسیت T، و افـزایش ضـربان ، کاهش آهـن خـون مل اینترفرونع یدتشد قلب می شود.

سبب ترشح هورمون ضد ادراري از هیپوفیز پسین شود. ممکن استبدن افزایش تعرقتب با

افزایش در پاسخ دمایی می توان گفت به نوعی تولید هورمون هاي تیروئیدي افزایش می یابد و افزایش هورمون هاي تیروئیدي باعث

می شود و در نتیجه باعث افزایش مصرف اکسیژن و تولید کربن دي اکسید می شود. ان متابولیسم سلول هاي بدنمیز

...... در اثر افزایش سوخت و ساز بدن

میزان مصرف گلوکز در سلول ها را افزایش و به دنبال آن میزان قند خون کاهش می یابد و این امـر سـبب افـزایش ترشـح هورمـون اگون از پانکراس شده و در نتیجه از ذخایر گلیکوژن سلول کاسته می شود.گلوک میزانATP .تولیدي درون سلول ها به علت مصرف گلوکز (انجام فرایندهاي گلیکولیز و چرخه ي کربس) افزایش می یابد با افزایش تولیدATP ،به عبارتی میزان انتشار اکسیژن به درون در درون سلول ها میزان اکسیژن مصرفی درون سلول افزایش می یابد

مایع میان بافتی افزایش می یابد. .نیاز به اکسیژن، تعداد تنفس و حجم تنفسی هم افزایش می یابد .تعداد آنزیم ها افزایش می یابد تولیدافزایش ←تشدید میزان پروتئین سازي ←تشدید رشد و نموmRNA فعالیت آنزیم هاي ،RNA ... پلی مراز و با افزایش سوخت و ساز سلول ها، نه تنها میزان تولید پیروویک اسید (در مسـیر گلیکـولیز) و شـدت تـنفس سـلولی (تولیـد اسـتیل

د.هم افزایش می یاب 2FADHو NADH و فعالیت چرخه ي کربس ) افزایش می یابد، بلکه میزان تولید Aکوآنزیم با افزایش تولیدATP میزان تولید کربن دي اکسید در سلول افزایش و همچنین به دنبال آن میزان کربن دي اکسید خـون افـزایش ،

می یابد. در نتیجه فعالیت آنزیم انیدراز کربنیک غشا گلبول هاي قرمز افزایش و میزان یون بی کربنات خون زیاد می شود. فزایش میزان سوخت وساز در بدن، می توانند باعث افزایش نیـاز فـرد بـه بعضـی از ویتـامین هـا از جملـه هورمون هاي تیروئیدي با ا

) شوند.Aیا تیامین (این ویتامین در تبدیل پیرووات به استیل کوآنزیم 1Bویتامین پتاسیم در غشاي سلول ها شود. –هورمون هاي تیروئیدي باعث افزایش فعالیت پمپ سدیم

آنزیم لیزوزیمیادآوري :

باکتري ها می شود. دیواره سلولییک آنزیم برون سلولی، داراي ساختار پروتئینی و باعث تخریب - دخالت در دفاع غیر اختصاصی -ه ) به دلیل داشتن آنزیم لیـزوزیم باعـث تخریـب دیـوار اي مخاطی بدنمترشحه از الیه هعرق، بزاق، اشک و مایع مخاطی ( مایعاتی مانند -

سلولی باکتري ها می شوند.

: زیرا کپسول از اثر آن بر دیواره سلولی جلوگیري می کند ؛آنزیم لیزوزیم بر باکترهاي کپسول دار مؤثر نیست توجه.

.ویروس ها میزبان هاي اختصاصی دارند

وتئینی پوشش در یک الگوي قفل و کلیـد بـا هاي گلیکو پرهاي کپسید و یا بخشهر ویروس میزبان اختصاصی خود را دارد. زیرا پروتئین .دهندي سطح سلول میزبان واکنش میگیرنده

هـاي کنـد، مـثالً ویروسـی کـه در سـلّول ها میزبان اختصاصی دارند؛ یعنی هر نوع ویروس فقط به یک نوع سلّول زنده حمله میویروس .ردهاي جانوران اثري نداگیاهان قادر به تولید مثل است، بر سلّول

- TMVتنباکو و گیاهان خویشاوند آن را آلوده می کند و نمی تواند جانوران را آلوده کند. گیاه

@mohebbibio

logy

296 | آموزش مفهومی ترکیبی زیست شناسی پیش دانشگاهی

- HIV.سلول هاي لنفوسیت انسان را آلوده می کند

ویروس زگیل سلول هاي پوست را آلوده می کند. -

ویروس اوریون سلول هاي غدد بزاقی را آلوده می کند. -

هاي عصبی مغز و نخاع را آلوده می کند.ویروس فلج اطفال سلول -

ویروس هپاتیت سلول هاي کبد را آلوده می کند. -

: طرفداران این فرضیه بر این باورند که ویروس هـا این ویژگی به منشأ ویروس ها بر می گـردد. فرضیه اي علت بر اساس توجه

ز سلول راه پیدا کردند.هنگامی پدید آمدند که قطعاتی از نوکلئیک اسید سلول ها به خارج ا

:نشاناگن نقص ایمنی اکتسابی بیماري ایدزAIDS

نشانگان نقص ایمنی اکتسابی (ایدز) نوعی بیماري است که درآن فرد توانایی دفاع علیه عوامل بیماري زا را از دست می دهـد و بـه عفونـت در افراد سالم رخ نمی دهند. معموالًهایی مبتال می شود که

:ویروس ویروسنوعی عامل)(HIV

چند ویژگی ویروس HIV

ویروسHIV سایر ویروس ها داراي کپسید (پوشش پروتئینی) و ماده ي وراثتی ( همانندRNA.است (

ویروس HIV داراي پوشش لیپیدي و هم چنین داراي گلیکو پروتئین در پوشش خود است. کپسید عالوه بر

ژنوم ویروسHIV از دو مولکولRNA آنـزیم رونویسـی ( یخاصـ این ویـروس داراي آنـزیم تک رشته اي تشکیل شده است. هم چنین است. معکوس)

HIV در سلول هاي انسان همانند سازي کند. می تواند هر ویروسی داراي میزبان اختصاصی است (هر ویروسی سلول خاصی را مورد حمله و آن را آلوده می کنـد). میزبـان اختصاصـی ویـروس

می باشد. T هاي لنفوسیتنوع خاصی از عامل ایدز .تولید مثل ویروسلذا تولید مثل ویروس ها وابسته به سلول میزبان است HIV هاي لنفوسیتوابسته به نوع خاصی از T .است

:ویروس ها ي جانوري از طریق آندوسیتوز به سلول وارد می شوند. یادمان باشد

مکانیسم بیماري زایی HIV

ایدز (ویروس مولدHIV( لنفوسیت نوع خاصی ازT ) لنفوسیتT 4داراي کمکیCDقـرار تهاجممورد که در دفاع بدن نقش دارند، ا ) ر .کم می شود قدرت دفاعی بدن در نتیجه به تدریج می برد؛از بین را )هالنفوسیت این سلول ها (د و یاب می ها تکثیر در آن ،می دهد

مـارى هـاى یدر اثـر ابـتال بـه انـواعى از ب افـراد سـرانجام د و نـ عفونـت هـا را ندار خفیف تـرین قدرت مقابله با ال به ایدز افراد مبتبدن

.رندیاز سرطان ها مى م برخىا یروسى و یى، قارچى و ویایباکتر

:افرادي که با ممکن است طول بکشد. سال 10 ماه تا 6 بروز عالئم بیماري دوره کمون بیماريHIV است تا سـال ممکنآلوده شده اند

آلوده شده است احساس تندرستی می کند و همین امر موجب انتشار ویروس از او HIVها عالیم ایدز را نشان ندهند. بنابراین، فردي که با به دیگران می شود.

با توجه به نمودار تعداد نوع خاصی از سلول هاي :1توجهT(چندین بار تکرار می شود)اهده می شود ؛ ابتدا افزایش و سپس کاهش مش

است.بیماري عدد در میلی متر مکعب خون باشد، فرد ناقل 200از تعداد لنفوسیت ها بیشتر اگر :2توجه

@mohebbibio

logy

ویروس ها و باکتري ها : 9فصل |297

مـاه بعـد از 54در میلـی لیتـر خـون (حـدود عـدد 200از کمترزمانی است که تعداد لنفوسیت هـا ایدز بروز عالئم بیماري :3توجه اشد.ب آلودگی) ویروس HIV چون لنفوسیت هاي نوعT تضعیف می شود. بیش تردر بیماري ایدز ایمنی سلولی را مورد حمله قرار می دهد، پس

ویروس HIV ابتدا وارد چرخه لیزوژنی (تکثیرRNA ویروس در میزبان در طی دوره کمون) و بعد وارد چرخه ي لیتیک (ترکیدن د.سلول و از بین بردن آن) می شو

روش هاي مبارزه سیستم ایمنی با ویروس HIV

دخالت دفاع غیر اختصاصی (خط دوم) ⇐. از طریق ترشح اینترفرون1

سایر سلول هاي آلوده به ویروس لنفوسیت هاي آلوده به ویروس هماننددر بیماري ایدزHIV از خود اینترفرون ترشح می کنند.

دخالت دفاع اختصاصی (ایمنی هومورال) ⇐پادتن. از طریق ترشح 2

.پادتن هاي تولید شده می توانند با خنثی کردن ویروس عامل ایدز فرایند فاگوسیتوز توسط فاگوسیت ها را افزایش دهند زمان بر می باشد به همین جهـت بعـد ،هاي الزم به مقداري که بتوان آن ها را در بدن ردیابی و مشخص کرد فرایند تولید پادتن

به بدن چند هفته طول می کشد تا پادتن مثبت شود. HIVاز ورود ویروس

دخالت دفاع اختصاصی (ایمنی سلولی) ⇐. از طریق ترشح پرفورین3

لنفوسیت هايT مبارزه می کنند. انیسلول هاي آلوده به ویروس و سرط کشنده با ترشح پروتئین پرفورین با

طور مستقیم آسیب می بیند.ه طور غیر مستتقیم و ایمنی سلولی به در طی بیماري ایدز، ایمنی همورال ب

در بیماري ایدز مبارزه سیستم ایمنی بر علیه سلول هاي آلوده به ویروس که نوعی سلول ایمنی هستند، صـورت مـی گیـرد. بـه : توجه

ورین بر علیه سلول ایمنی (سلول خودي) است.عبارتی ترشح پادتن و پرف

یروسوتهیه واکسن بر علیه HIV

.تغییر مداوم آنتی ژن هاي سطح ویروس تاکنون ساخت واکسن را با مشکل روبروکرده است ویروسHIV يهااز ویروس RNA سـاخت دار است و به دلیل این کـه درRNA سـاخت بـرخالفDNA عمـل ویـرایش صـورت

کرده است. در حال تغییر است و به همین دلیل تاکنون ساخت واکسن را با مشکل روبرودائماً نمی گیرد، ژنوم آن

انتقال ویروس ایدزراه هاي

)شد.به خون آلوده آغشته با از طریق تزریق خون آلوده یا فراورده هاي خونی و یا استفاده از وسایلی کهاز طریق خون ( )1 اس جنسیتماز طریق )2 شیردهی) زایمان، بارداري،فرزند (مادر به از طریق )3 ویروسHIV .در مایعات بدن (مثل مایع محتوي اسپرم، مایع واژینال و خون) یافت می شود

اه با اسپرم ها هنگام عبور از میزر است. اهیزرمی –پیازي مایع محتوي اسپرم شامل مایعات ترشحات غدد پروستات، وزیکول سمینال و مخلوط می شوند. میزراهی -غدد وزیکول سمینال و غدد پیازي ،غدد پروستاتترشحات سوم 11مراجعه به فصل ⇐ .هستندبدن غدد برون ریز از میزراهی -غدد وزیکول سمینال و غدد پیازي ،پروستات هغد

راه هاي عدم انتقال ویروسHIV: ادرار –اشک -نیش حشرات -دست دادن -غذا -هوا -بزاق HIV .طی تماس هاي عادي روزمره از فرد آلوده به فرد سالم منتقل نمی شود

یادمان باشد: 1- HIV و پادتن علیهHIV از جفت عبور کنند. می توانندهر دو

@mohebbibio

logy

298 | آموزش مفهومی ترکیبی زیست شناسی پیش دانشگاهی

2- HIV و پادتن علیهHIV ند.بدون گوارش از روده ي نوزادان جذب شو می توانندهر دو در درمان بیماري هاي ویروسی آنتی بیوتیک ها بی اثر هستند، چرا که آنتی بیوتیک ها باعث تداخل در فرایندهاي سلولی مـی شـوند و -3

ویروس ها هم ساختار سلولی ندارند.

با ویروس ها مبارزه ه ویروس ها در درون سلول هاي میزبان فعالیت زیستی دارند.، چرا کها است از مبارزه کردن با باکتري ترسخت ها مبارزه کردن با ویروس

نقش دارند دفاع اختصاصیو هم دفاع غیراختصاصی در مبارزه با ویروس ها هم.

نقش دارند ایمنی سلولیو هم ایمنی هومورالدر مبارزه با ویروس ها هم.

شیوه هاي طبیعی مبارزه بدن با ویروس ها

ترشح اینترفرون -1

ترشـح ویـروس هاي آلوده به سلولاست که از یپروتئیناینترفرون ماده ي +

می شود و در دفاع غیر اختصاصی نقش دارد.

جلـوگیري از ←(سلول هـاي سـالم) ها مانع اتصال ویروس به سایر سلول +

هاي سالم در مت سلولمقاوافزایش ←ي سالم ها ها در سلول تکثیر ویروسمقاومـت ایجـاد ←(با تحریک تولید انواع پروتئین در سلول هاي سالم) ها برابر ویروس (سلولی) کوتاه مدت

: یادمان باشد

ایجـاد مقاومـت ( دارداز ویـروس هـا را نیـز بسیارياینترفرون مترشحه بر علیه یک ویروس توانایی ایجاد مقاومت کوتاه مدت بر علیه

غیر اختصاصی بودن اینترفرون و کاربرد آن ⇐ از ویروس ها) بسیاريکوتاه مدت بر علیه یک ویروس، ایجاد مقاومت کوتاه مدت بر علیه

از ویروس ها بسیاريعلیه بر جلوگیري می کند. ي سالمها ها در سلول یر ویروستکث بلکه از نمی شود هاي سالم اینترفرون مانع از ورود ویروس به داخل سلول

در تکثیر ویروس ها در چرخه ي لیتیک اختالل ایجاد کنند. می تواننداینترفرون هاي ترشح شده

بلکه اینترفرون از طریق سنتز سایر پروتئین هایی که عمالً رونـد هماننـد سـازي ویـروس را اینترفرون خود عامل ضد ویروسی نیست؛ باعث ایجاد وضعیت ضد ویروسی می شود. ،می کنندمهار ـ امروزه با استفاده از مهندسی ژنتیک می توان مقادیر بی ه شماري از اینترفرون ها را تولید کرد و براي درمان عفونت هـاي ویروسـی ب

ا هنگامی که اینترفرون پیش از روند عفونت به سلول ها اضافه شود، همانند سازي ویروس ها برد.کار به طـور بـارزي مهـار مـی شـود امـ عملکرد سلول تقریباً در حد طبیعی باقی می ماند.

سلول هاي آلوده به ویروس می توانند اینترفرون بسازند و آن را ترشح کنند (حتی سلول هاي ایمنی هم می توانند آلـوده بـه ویـروس شوند و اینترفرون ترشح کنند).

خاصی از (نوع نفوسیت هابا آلوده شدن لدر بیماري ایدزT( ←از یک سلول هست. ترشح اینترفرون و پرفورین امکان پس

از یک سلول هست. ترشح اینترفرون و اریتروپویتین امکان پس ←سلول هاي کبدي با آلوده شدن در بیماري هپاتیت

از یک سلول هست. ترشح اینترفرون و چربی و عرق امکان پس ←ل هاي پوست سلوبا آلوده شدن تبخال بیماري در

از یـک لیزوزیم و حتـی پتیـالین هاي ترشح اینترفرون و آنزیم امکان پس ←سلول هاي غدد بزاقی با آلوده شدناوریون بیماري در

سلول هست.

@mohebbibio

logy

ویروس ها و باکتري ها : 9فصل |299

گیرد.طریق فرایند اگزوسیتوز صورت می فرون نیازمند صرف انرژي زیستی است. ترشح اینترفرون ازتولید و ترشح اینتر مشاهده کرد. (مایع بین سلولی) اینترفرون را می توان در خون و حتی بافت جیره اي عمل می نمایند.اینترفرون یک مولکول پروتئینی است که به تنهایی عمل می کند ولی پروتئین هاي مکمل به صورت گروهی و رن .اینترفرون را سلول هاي آلوده به ویروس تولید می کنند ولی پروتئین هاي مکمل را سلول هاي سالم تولید می نمایند پروتئین هاي مکمل وجود دارد. امکان ترشح اینترفرون از سلول هاي تولید کننده

در دفـاع اختصاصـی (ماننـد بعضـی انند پروتئین هاي مکمل و اینترفرون) و از پروتئین هاي دفاعی در دفاع غیر اختصاصی (م بعضی

پادتن و پرفورین ) نقش دارند. براي تولید پروتئین ژن الزم است و در بدن ما ژن هاي اینترفرون و پروتئین هاي مکمل وجود دارد. ژن هـاي پـروتئین هـاي مکمـل

صورت می گیرد. ژن هاي اینترفرون بعد از آلوده شدن سلول به ویـروس روشـن مهبعد از ترجروشن هستند و تنظیم بیان ژن در آن ها

است. حین رونویسیمی شود و تنظیم بیان ژن در آن در

ترشح پرفورین -2

تولیـد جنگ تن به تن)سرطانی (سلول هاي و سلول هاي آلوده به ویروس )حمله ي مستقیم مبارزه با (در طی در کشنده Tهايسلول

می کنند. »پرفورین«نام ی خاص به ینپروتئ

سلولمرگ ←غشاء سلول در ایجاد منافذ ⇐پرفورین

: یادمان باشد

پرفـورین کمـی بزرگتـر از منافذ حاصل از اثـر پـروتئین ← ایجاد منافذ).دارد (پروتئین هاي مکمل شبیه. پروتئین پرفورین عملکردي 1

منافذ حاصل از فعالیت پروتئین هاي مکمل است. . پروتئین پرفورین در دفاع اختصاصی نقش دارد ولی پروتئین هاي مکمل در دفاع غیر اختصاصی نقش دارند.2 میکـروب ذ در غشـا ي . پروتئین هاي مکمل و پرفورین هر دو به غشاي سلولی حمله می کنند. پروتئین هـاي مکمـل سـبب ایجـاد منفـ 3

و سـلول هـاي بیگانـه در غشاي سلول سـرطانی ،می شود در حالی که پروتئین پرفورین سبب ایجاد منفذ در غشاي سلول آلوده به ویروس می شود. پیوند اعضاء

نـوع گیرنـده هـاي سـطح خاطره توانایی ترشح پرفورین را ندارند ولی در سطح خود گیرنده هاي آنتی ژنـی دارنـد کـه از T. سلول هاي 5 اولیه هستند. T يهالنفوسیت

. هر پروتئینی که در دفاع اختصاصی فعالیت دارد، به صورت اختصاصی عمل نمی کنند:6عملکرد اختصاصی دارد←فعالیت در دفاع اختصاصی ←پادتن ها عملکرد غیر اختصاصی دارد. ←فعالیت در دفاع اختصاصی ←پرفورین ها . در مبارزه با ویروس ها هم ایمنی هومورال و هم ایمنی سلولی نقش دارند ولی در مبارزه با باکتري ها ایمنی هومورال نقش دارد.7 ستقیم نقشی ندارند.در مبارزه و بهبود بیماري هاي ویروسی پروتئین هاي مکمل به طور م .8 ، لذا از واحدهاي آمینواسیدي ساخته شده انـد. ایـن (پروتئین دفاعی و ترشحی) اینترفرون، پادتن و پرفورین داراي ساختار پروتئینی اند. 9

رشـح شبکه ي آندوپالسمی زبر ساخته می شـوند و طـی فراینـد انـرژي خـواه بـه نـام اگزوسـیتوز ت ریبوزوم هاي متصل به پروتئین ها در می شوند.

پادتنترشح -3

براي هر آنتی ژنی پادتن اختصاصی ترشح می شود)شود (یعنی هر پادتن به آنتی ژن خاصی متصل می عملکرد اختصاصی دارندپادتن ها +

@mohebbibio

logy

300 | آموزش مفهومی ترکیبی زیست شناسی پیش دانشگاهی

خون هستند. ) درپادتن ها نوعی پروتئین ترشحی (از خانواده گاما گلوبین +

انواع مختلف دارند. ؛ کههستندپادتن ها نوعی پروتئین دفاعی +

ژن دخالت دارد). در تولید آناست (پادتن از چهار رشته پلی پپتیدي تشکیل یافته +

پادتن ها نوعی پروتئین برون سلولی اند؛ لذا توسط ریبوزوم هاي متصل بـه شـبکه ي آندوپالسـمی زبـر +

ساخته می شوند.

نقش دارند. در دفاع اختصاصی هم در دفاع غیراختصاصی و هم +

مفهومی نکتهچند : پادتن ها برخالف پروتئین هاي مکمل در خون فعال هستند؛ چرا که پادتن ها قبـل از ترشـح در درون -1

شده اند.فعال ها شبکه ي آندوپالسمی زبر با اضافه شدن قند به ساختار آن رایند اگزوسیتوز صورت می گیرد.. ترشح پادتن با فها در پالسموسیت ها تولید و ترشح می شوند پادتن -2

خاطره تولید شود. Bاست فقط پالسموسیت و یا پالسموسیت و سلول ممکن Bاز تقسیم یک لنفوسیت -3

خاطره به طور مستقیم توانایی تولید پادتن را ندارند. Bو سلول هاي Bلنفوسیت هاي -4

هستند. پالسما ايه عمده ترین پروتئین فیبرینوژن و آلبومین، گلوبولین ها -5نیـز ایمنوگلوبولین) که Igهستند (با عالمت اختصار گاماگلوبولین هاعمدتاً از انواعی دارند (آلفا، بتا، گاما و ...) که پادتن ها ها گلوبولین -6

.شوندمینامیده

نند:را غیر فعال می ک ها آنتی ژن روش هاي مختلفپادتن به : وظایف پادتن ها ).ساده ترین روش( می شوند میزبانهاي سلول بر ها میکروب و تأثیر اتصالمانع از ها، سطح میکروبهاي سبیدن به آنتی ژن چ) با الفماکروفاژها طی فاگوسیتوز پادتن ها ⇐ می شود. تسهیل و تسریع فرآیند فاگوسیتوز توسط ماکروفاژ هااتصال پادتن به آنتی ژن باعث ب)

ایجاد: آمینواسید و قند ⇐ هم تجزیه می کنند. سموم حاصل از عوامل بیماري زا)محلول (ج) رسوب دادن آنتی ژن هاي

د) فعال کردن پروتئین هاي مکمل و تشکیل منافذ ریز در غشاي سلول هاي میکروب

می شود.تسریع فرآیند فاگوسیتوز تسهیل ووظایف الف، ب و ج پادتن ها در نهایت باعث :1توجه

وظیفه د پادتن ها در نهایت باعث مرگ میکروب می شود. :2توجه

دیگر:چندنکته باعث تسهیل و تسریع فرآیند فاگوسیتوز می شود. اتصال پادتن به آنتی ژن -1 پادتن ها به طور مستقیم آنتی ژن ها را از بین نمی برند. -2

متصل شوند. ویروس هاو باکتري هاد به آنتی ژن هاي سطح پادتن ها می توانن -3

مایع و لنف، خون هومـور گویند. منظور از ایمنی هومورالمحلول هستند، )Humorsبدن (ایمنی حاصل از پادتن ها که در مایعات -4

وجود دارند. یان بافتیمایع مو لنف، خونپس پادتن ها به صورت محلول در ⇐ است. میان بافتی

نمی شود.داخل سلول جزء هومور محسوب سیتوپالسم -5

ایمنی هومورال در مبارزه با باکتري ها و ویروس ها نقش دارد. -6

@mohebbibio

logy

ویروس ها و باکتري ها : 9فصل |301

و پیروز باشیدموفق

در تلگرام سر بزنید )آموزش متفاوت زیست شناسی( کانال مابه

mohebbibiology@