94
dr Marek Wasek METODY EMISYJNE METODY EMISYJNE WYKŁAD WYKŁAD 6,7 6,7

dr Marek Wasek

  • Upload
    diamond

  • View
    48

  • Download
    0

Embed Size (px)

DESCRIPTION

WYKŁAD 6,7. Metody diagnostyczne in vivo cz.2. METODY EMISYJNE. dr Marek Wasek. Literatura c.d. :. - PowerPoint PPT Presentation

Citation preview

Page 1: dr Marek Wasek

dr Marek Wasek

METODY EMISYJNEMETODY EMISYJNE

WYKŁADWYKŁAD 6,7 6,7

Page 2: dr Marek Wasek

Barbara Petelenz, IFJ Kraków: „Najważniejsze znaczniki Najważniejsze znaczniki pozytonowe, ich otrzymywanie i kontrola pozytonowe, ich otrzymywanie i kontrola jakości” ,Krakowskie Seminarium Tomografii Pozytonowej jakości” ,Krakowskie Seminarium Tomografii Pozytonowej PET-1, Kraków 2003, PET-1, Kraków 2003, www.ifj.edu.pl/konfer/2003PET_spraw.htmlwww.ifj.edu.pl/konfer/2003PET_spraw.html

Elżbieta Kochanowicz-Nowak, WFiTJ, AGH „ Fizyczne aspekty tomografii emisyjnej pozytonów”, ibid.

Zdzisław Zuchora, Regionalne Centrum Onkologii w Bydgoszczy Zakład Medycyny Nuklearnej: „PET – ochrona radiologiczna”, ibid

Literatura c.d. :

Page 3: dr Marek Wasek

Literatura:Edward Rurarz, Stanisław Puciło, Stefan Mikołajewski: „Izotopy promieniotwórcze stosowane w obrazowaniu narządów tkanek”, PTJ vol. 41 Z.3 (1998)

Prof. Zygmunt Szefliński: „Fizyka i medycyna”; „Elektron, pozyton i medycyna” (http://www.fuw.edu.pl/festiwal/ )

William W. Moses-Lawrence Berkeley National Laboratory: „Synergies Between Calorimetry and PET” http://3w.hep.caltech.edu/

Katedra Elektroniki Medycznej i Ekologicznej Politechnika Gdańska: „Technika w medycynie” http://medtech.eti.pg.gda.pl/start.html

H.D. Burns, R.E.Gibson, R.F. Dannals: „ Nuclear Imaging in Drug Discovery, Development, and Approval”; Birkhauser, Boston 1993

Page 4: dr Marek Wasek

46947 stron w http://www.altawista.com

65 stron z zasobów w języku polskim www.google.pl

Zasoby internetowe: http://www.crump.ucla.edu/

Page 5: dr Marek Wasek

Metody diagnostyczne in vivo

Emisyjne

•Scyntygrafia

• SPECT

PET

Page 6: dr Marek Wasek

DIAGNOSTYKA DIAGNOSTYKA TERAPIA TERAPIA

Page 7: dr Marek Wasek

Radiofarmacja

Page 8: dr Marek Wasek

DAWKA PROMIENIOWANIA JAKĄ PACJENT OTRZYMUJE PODCZAS BADANIA NIE JEST BEZ ZNACZENIA I POWINNA

BYĆ MAKSYMALNIE OGRANICZANA !!!

Page 9: dr Marek Wasek

METODY EMISYJNE:METODY EMISYJNE:

• drogie lub nawet bardzo drogiedrogie lub nawet bardzo drogie

• niejednokrotnie wiążą się z otrzymaniem niejednokrotnie wiążą się z otrzymaniem stosunkowo dużej dawki od promieniowania stosunkowo dużej dawki od promieniowania jonizującego ( np. w badaniu CT+PET)jonizującego ( np. w badaniu CT+PET)

• wymagające specjalistycznego sprzętu i wymagające specjalistycznego sprzętu i dużych kwalifikacji personeludużych kwalifikacji personelu

• mało dostępne ( kliniki i szpitale)mało dostępne ( kliniki i szpitale)

Page 10: dr Marek Wasek

Narząd poddany badaniu

Dawka efektywna mSv

Równoważnik zdjęć RTG klp.

Równoważnik okresu promieniowania tła

naturalnego

Klatka piersiowa 0,02 1 3 dni

Kręgosłup 1-2,4 50-120 6-14 miesięcy

Jelita grubego 9 450 4,5 roku

Urografia 4,6 230 2,5 roku

CT głowy 2 100 1 rok

CT brzucha 8 400 4 lataScyntygrafia kośćca 5 250 2,5 rokuScyntygrafia tarczycy 1 50 6 miesięcy

OTRZYMYWANE DAWKI PODCZAS PRZEŚWIETLEŃ RTG i BADAŃ IZOTOPOWYCH ( za A.A. Czerwiński: „Energia jądrowa i promieniotwórczość” str.79)

Page 11: dr Marek Wasek

Tradycyjne metody diagnostyczne (radiologia, tomografia komputerowa, NMR, ultrasonografia) pozwalają na uzyskanie obrazów anatomii i struktury poszczególnych organów. Zmiany w przebiegu procesów biochemicznych zachodzą znacznie wcześniej niż zmiany anatomiczne, pozwalające na wykrycie choroby. Jest wiele chorób nie powodujących znaczących zmian strukturalnych takich jak np. choroba Alzheimera. Metody emisyjne w tym PET pozwalają szybko zidentyfikować zmiany biochemiczne, zmiany zachodzące na etapie metabolizmu.

Page 12: dr Marek Wasek

Obrazowanie

Metabolizm (PET) Anatomia NMRZmiany w przebiegu procesów biochemicznych

zachodzą znacznie wcześniej niż zmiany anatomiczne !!! Wczesne wykrywanie

patologii

Page 13: dr Marek Wasek

METODY EMISYJNE WYMAGAJĄ ZASTOSOWANIA METODY EMISYJNE WYMAGAJĄ ZASTOSOWANIA ZNACZNIKÓW IZOTOPOWYCH (PROMIENIOTWÓRCZE!!!)ZNACZNIKÓW IZOTOPOWYCH (PROMIENIOTWÓRCZE!!!)

Dlaczego promieniotwórczych?Dlaczego promieniotwórczych?

A co mamy na myśli mówiąc znacznik? Jak go A co mamy na myśli mówiąc znacznik? Jak go dobrać? dobrać?

Monitorowanie wody wypływającej ze źródła:

„korek” barwienie cieczy znakowanie np. D2O dodanie znacznika promieniotwórczego

Page 14: dr Marek Wasek

Kiedy badamy układ (system) biologiczny,Kiedy badamy układ (system) biologiczny, zachodzi potrzeba oznaczania substancji, którejzachodzi potrzeba oznaczania substancji, której

los w organizmie chcemy śledzićlos w organizmie chcemy śledzić

Atomy w danej substancji zamieniamy naAtomy w danej substancji zamieniamy nastabilne lub promieniotwórcze izotopystabilne lub promieniotwórcze izotopy

(tzw. znaczniki)(tzw. znaczniki)

Page 15: dr Marek Wasek

Znamy ok. 3000 izotopów 112 pierwiastków.

W przyrodzie występuje :W przyrodzie występuje :

Ponad 2700 izotopów promieniotwórczychPonad 2700 izotopów promieniotwórczych29 „starszych niż Świat”

11 z szeregu toru 16 z szeregu 235U 18 z szeregu 238U

15 kosmopochodnych60 - zastosowanie w diagnostyce60 - zastosowanie w diagnostyce

Page 16: dr Marek Wasek

266 izotopów stabilnych ( stable isotopes)266 izotopów stabilnych ( stable isotopes)

Ponad 2000 izotopów sztucznie wytworzonych:Ponad 2000 izotopów sztucznie wytworzonych:1)1) w reaktorach atomowychw reaktorach atomowych2)2) akceleratorach (cyklotrony, betatrony, akceleratorach (cyklotrony, betatrony, mikrotrony, synchrofazotrony, generatory itp.)mikrotrony, synchrofazotrony, generatory itp.)

Page 17: dr Marek Wasek

ZNACZNIKI STABILNE

• 11H (99,985%) H (99,985%) 22H (0,015%)H (0,015%)• 1212C (98,9%) C (98,9%) 1313C (1,1%)C (1,1%)• 1414N (99,634%) N (99,634%) 1515N (0,366%)N (0,366%)• 1616O (99,762%) O (99,762%) 1717O (0,04%)O (0,04%)• 1616O (99,762%) O (99,762%) 1818O (0,2%)O (0,2%)

Page 18: dr Marek Wasek

WADY ZNACZNIKÓW STABILNYCHWADY ZNACZNIKÓW STABILNYCH

• problem pobierania próbek (krew, mocz, wycinki ciała uzyskane metodą biopsji)• w większości przypadków metoda in vitro• masa substancji aplikowanych pacjentowi musi być duża (większa od naturalnie występującej w organizmie)• niejednokrotnie bardzo wysoka cena ( 1 g H2

18O – 120 $, 1 g 17O – 10 000 $)• konieczność stosowania bardzo czułych metod analizy ilościowej

Page 19: dr Marek Wasek

ZALETY ZNACZNIKÓW STABILNYCHZALETY ZNACZNIKÓW STABILNYCH

1.NIEPROMIENIOTWÓRCZE 1.NIEPROMIENIOTWÓRCZE

Page 20: dr Marek Wasek

ZALETY ZNACZNIKÓW RADIOAKTYWNYCHZALETY ZNACZNIKÓW RADIOAKTYWNYCH

1.1. Metody analityczne wykrywania promieniotwórczości Metody analityczne wykrywania promieniotwórczości należą do najdokładniejszych w świecienależą do najdokładniejszych w świecie2. Urządzenia do detekcji (wykrywania) tych znaczników 2. Urządzenia do detekcji (wykrywania) tych znaczników mogą być umieszczone w odpowiedniej odległości odmogą być umieszczone w odpowiedniej odległości od układu, w którym zastosowaliśmy znaczone atomyukładu, w którym zastosowaliśmy znaczone atomy3. Nie zmieniamy właściwości biochemicznych znakowanych3. Nie zmieniamy właściwości biochemicznych znakowanych atomów ( za to odpowiadają powłoki elektronowe).atomów ( za to odpowiadają powłoki elektronowe). Zmieniamy jedynie właściwości jądrowe.Zmieniamy jedynie właściwości jądrowe.

Page 21: dr Marek Wasek

W jaki sposób powstają W jaki sposób powstają znaczniki promieniotwórcze ?znaczniki promieniotwórcze ?

TARGETTARGET REAKCJA JĄDROWAREAKCJA JĄDROWA

ROZPAD PROMIENIOTWÓRCZYROZPAD PROMIENIOTWÓRCZY

Page 22: dr Marek Wasek

Radionuklidy w medycynieRadionuklidy w medycynie

Page 23: dr Marek Wasek

Promieniowanie gamma lub promieniowanie Promieniowanie gamma lub promieniowanie pozytonowe (wskażniki izotopowe) niezbędne w pozytonowe (wskażniki izotopowe) niezbędne w diagnostyce medycznej uzyskujemy z rozpadów diagnostyce medycznej uzyskujemy z rozpadów radionuklidów (izotopów).radionuklidów (izotopów).

A skąd biorą się te radionuklidy?A skąd biorą się te radionuklidy?

Powstają w reakcjach jądrowych wywoływanych:Powstają w reakcjach jądrowych wywoływanych:

• przez neutrony uzyskiwane w reaktorach jądrowychprzez neutrony uzyskiwane w reaktorach jądrowych

•przez cząstki naładowane (protony, deuterony) w przez cząstki naładowane (protony, deuterony) w akceleratorach, np. cyklotronachakceleratorach, np. cyklotronach

Page 24: dr Marek Wasek

UWAGA!!!

• promieniowanie - (elektrony) nie mają praktycznego zastosowania w diagnostyce medycznej

• ze względu na właściwości jonizacyjne ośrodka mogą być wykorzystywane w terapii ( w postaci wiązek – strumienia elektronów z akceleratorów)

• starać się unikać korzystania ze znaczników, które są -

promieniotwórcze (szkodliwość)

Page 25: dr Marek Wasek

Radionuklidy powstałe w wyniku reakcji zachodzących w Radionuklidy powstałe w wyniku reakcji zachodzących w cyklotronach są protonowo nadmiarowe: rozpadają się cyklotronach są protonowo nadmiarowe: rozpadają się poprzez emisję promieniowania poprzez emisję promieniowania ++

Page 26: dr Marek Wasek

Cyklotron RDS 111 – produkcji CTI (USA)

przyspieszanie protonów o energii 11 MeV

produkcja 18F (opcjonalnie 11C, 13N, 15 O)

Page 27: dr Marek Wasek
Page 28: dr Marek Wasek
Page 29: dr Marek Wasek

Prof. J. Janczyszyn - AGH

Page 30: dr Marek Wasek

Reaktor jądrowyReaktor jądrowy

Reaktor jądrowy jest źródłem neutronów:

- termicznych - wolnych - niskoenergetycznych

59Co + n 60Co - reakcja wychwytu neutronowego

- Prędkich - wysokoenergetycznych

47Ti + n 47Sc + p

Radionuklidy powstałe w wyniku reakcji jądrowych w reaktorze są Radionuklidy powstałe w wyniku reakcji jądrowych w reaktorze są neutronowo nadmiarowe: „deekscytują” poprzez rozpad neutronowo nadmiarowe: „deekscytują” poprzez rozpad -- i i

Page 31: dr Marek Wasek
Page 32: dr Marek Wasek
Page 33: dr Marek Wasek

Generatory radionuklidówGeneratory radionuklidów

Dojenie radionuklidów

Page 34: dr Marek Wasek

ZASADA DZIAŁANIA SCYNTYGRAFUZASADA DZIAŁANIA SCYNTYGRAFU

Page 35: dr Marek Wasek

KAMERA ANGERA ( GAMMAKAMERA)KAMERA ANGERA ( GAMMAKAMERA)

Page 36: dr Marek Wasek
Page 37: dr Marek Wasek
Page 38: dr Marek Wasek
Page 39: dr Marek Wasek

ZASADA DZIAŁANIA SPECTZASADA DZIAŁANIA SPECT

Page 40: dr Marek Wasek
Page 42: dr Marek Wasek

SCYNTYGRAFIA KOŚCI I STAWÓW

Badanie zwane jest również: BADANIE IZOTOPOWE KOŚCI I STAWÓW

Do badań izotopowych kości i stawów zalicza się:- Statyczną scyntygrafię kości,- Trójfazową scyntygrafię kości,- Scyntygrafię zapaleń kośćca,- Scyntygrafię stawów.

ZASTOSOWANIAZASTOSOWANIA

• podejrzenie przerzutów nowotworowych do kości

• ocena radio- i chemioterapii przerzutów kostnych

• ocena gojenia się przeszczepów kostnych

Page 43: dr Marek Wasek

SCHEMAT DZIAŁANIA PET

1. Cyklotron

Produkcja izotopu

2. Laboratorium radiochemiczne

Synteza radiofarmaceutyków

3. Kamera PET

Iniekcja radiofarmaceutyku pacjentowi

4. Obraz

Rekonstrukcja obrazu

Page 44: dr Marek Wasek

1. Produkcja znacznika1. Produkcja znacznika++

Nuklid T1/2

(min)

Emax

(MeV)

Zasięg

efektywny

(mm)Target

Reakcja jądrowa

18F 109,7 0,635 1,4 18O woda

Ne - gaz

18O(p,n)18F 20Ne(d, )18F

11C 20,4 0,96 2,06 N2 - gaz

14N(p,)11C

13N 9,96 1,72 4,5 16O woda

16O(p,)13N 13C(p,n)13N12C(d,n)13N

15O 2,07 1,19 3,0 N2 - gaz 14N(d,n)15O 15N(p,n)15O

Page 45: dr Marek Wasek

2. Koincydencyjna detekcja dwóch fotonów anihilacyjnych o energii 511 keV rozchodzących się pod kątem 1800

http://medtech.eti.pg.gda.pl/pakiet8/pkt_8_10.html

Page 46: dr Marek Wasek

•Postać tarczy (najczęściej):Postać tarczy (najczęściej): substancje w stanie gazowym lub ciekła woda.

•Produkcja Produkcja 18O ( 1 g H218O $120 ) wzrost

zapotrzebowania z kilkunastu kg na kilkaset kg 18O

- metoda destylacji membranowej

R.Zarzycki, A.Chmielewski, G. Zakrzewska-Trznadel, W.Dembiński

Stable Isotopes – Some New Fields of Application

Page 47: dr Marek Wasek

Transfer izotopu do laboratorium radiochemicznego

Kapilara w osłonie ołowianej (5 cm)

Moc dawki nad kapilarą w trakcie przesyłania ~ 200 Sv/h

Czas przesyłania ok. 4 min Regionalne Centrum Onkologii w Bydgoszczy;

Zakład Medycyny Nuklearnej

Krótki czas połowicznego zaniku znaczników: właściwość korzystna ze względu na ochronę radiologiczną pacjenta a niekorzystna ze względu na ochronę radiologiczna personelu medycznego i technicznego

Page 48: dr Marek Wasek

Postać i skład tarczy wpływa na:Postać i skład tarczy wpływa na:

• czystość radionuklidową produktuczystość radionuklidową produktu• postać chemiczną znacznikapostać chemiczną znacznika

Promieniotwórcze kontaminanty mogą powstać, jeżeli tarcza nie jest czysta izotopowo lub chemicznie, np.

16O(p,)13N i 18O(p,n)18F

Barbara Petelenz, IFJ Kraków:www.ifj.edu.pl/konfer/2003PET_spraw.htmlwww.ifj.edu.pl/konfer/2003PET_spraw.html

Kontrolowane domieszkowanie tarczy wczesne etapy syntezy R.F. mogą zachodzić już w trakcie aktywacji tarczy

Page 49: dr Marek Wasek

Znacznik + „Związek czynny” Radiofarmaceutyk

rozkład znacznika w ciele pacjentarozkład znacznika w ciele pacjenta

czytelność obrazuczytelność obrazu

bezpieczeństwo pacjenta i otoczeniabezpieczeństwo pacjenta i otoczenia..

Jakość radiofarmaceutyku wpływa na:Jakość radiofarmaceutyku wpływa na:

Page 50: dr Marek Wasek

Jakość radiofarmaceutyku Jakość radiofarmaceutyku musi być „wbudowana” musi być „wbudowana”

w proces jego otrzymywaniaw proces jego otrzymywania

rygorystyczne normy jakości

Page 51: dr Marek Wasek

Etapy wytwarzania radiofarmaceutykuEtapy wytwarzania radiofarmaceutyku

• przygotowanie substratówprzygotowanie substratów• otrzymanie znacznika (reakcja jądrowa)otrzymanie znacznika (reakcja jądrowa)• wydzielenie znacznika z tarczywydzielenie znacznika z tarczy• synteza związku znakowanegosynteza związku znakowanego• preparatyka radiofarmaceutykupreparatyka radiofarmaceutyku• sterylizacja finalnasterylizacja finalna• kontrola jakości „przed”kontrola jakości „przed”• wysyłkawysyłka• kontrola jakości „po”kontrola jakości „po”

Barbara Petelenz, IFJ Kraków:www.ifj.edu.pl/konfer/2003PET_spraw.htmlwww.ifj.edu.pl/konfer/2003PET_spraw.html

Page 52: dr Marek Wasek

SYNTEZATOR

Page 53: dr Marek Wasek

Kryteria jakości radiofarmaceutyków:1. Czystość biologiczna = 1. Czystość biologiczna = sterylność i apyrogenność.sterylność i apyrogenność.

- znaczenie dla zdrowia pacjenta

- sterylizacja termiczna niemożliwa do zastosowania

- filtry bakteryjne o średnicy porów 0,22 m

- sterylne substraty

2. Czystość radiochemiczna = 2. Czystość radiochemiczna = stężenie pożądanej formy stężenie pożądanej formy chemicznej znacznika w radiofarmaceutyku (98-99%)chemicznej znacznika w radiofarmaceutyku (98-99%)

- rozkład związku znakowanego, hydroliza, izomeryzacja

- zanieczyszczenia radiochemiczne są inaczej wychwytywane tkankowo (artefakty w obrazie)

- zbytnie obciążenie radiacyjne narządów krytycznych

Na18F kości, 18FDG tkanki miękkie

Chromatografia Chromatografia oczyszczanie i kontrola oczyszczanie i kontrola

Page 54: dr Marek Wasek

3. Czystość chemiczna = 3. Czystość chemiczna = dopuszczalne stężenie śladowychdopuszczalne stężenie śladowych niepromieniotwórczych domieszek chemicznych niepromieniotwórczych domieszek chemicznych

- substancje śladowe mogą - substancje śladowe mogą być toksyczne (metale ciężkie!),mogą konkurować z radiofarmaceutykiem o receptory tkankowe

4. Czystość izotopowa = 4. Czystość izotopowa = proporcja aktywności znacznika do proporcja aktywności znacznika do masy jego izotopów stabilnych w tej samej postaci masy jego izotopów stabilnych w tej samej postaci chemicznej.chemicznej.

Stabilne izotopy rozcieńczają znacznik i konkurują z nim o Stabilne izotopy rozcieńczają znacznik i konkurują z nim o miejsca wychwytu tkankowegomiejsca wychwytu tkankowego

Page 55: dr Marek Wasek

5. Czystość radionuklidowa = 5. Czystość radionuklidowa = proporcja aktywności znacznika proporcja aktywności znacznika do aktywności innych nuklidów promieniotwórczych w do aktywności innych nuklidów promieniotwórczych w preparacie.preparacie.

- zwiększają narażenie personelu

- zwiększają obciążenie radiacyjne pacjenta

- niepotrzebnie obciążają układ detekcyjny

- mogą powodować artefakty w obrazie PET

6. Aktywność właściwa = 6. Aktywność właściwa = liczba rozpadów znacznika na liczba rozpadów znacznika na jednostkę czasu, odniesiona do jednostkowej masy jednostkę czasu, odniesiona do jednostkowej masy odpowiedniego pierwiastka lub związku chemicznegoodpowiedniego pierwiastka lub związku chemicznego

Aktywność właściwą znaczników pozytonowych często wyraża się w jednostkach aktywności na mol.

np. 5,55-39,6 GBq/mol L-[11C]fenyloalaniny (J.Labarre et al. JARI, 42 (1991) 659)

Page 56: dr Marek Wasek

Znacznik- 18F T1/2 = 110 min. Zasięg = 1,4 mm

Fluor – 18 stosowany jest najczęściej w produkcji

radiofarmaceutyków dla PET. Podobnie jak 99mTc w diagnostyce SPECT i scyntygrafii

•Fluorodopa•Fluorouracil

Page 57: dr Marek Wasek

FDG•Najczęściej używanym znacznikiem jest analog glukozy znakowany 18F – FLUORODEOKSYGLUKOZA•Glukoza – C6O6H12

•Deoksyglukoza – C6O5H12

•Fluorodeoksyglukoza - C6O5FH11

•FDG dociera do komórek identycznie jak glukoza,ale nie bierze udziału w procesie glikolizy, tylko jest zatrzymywana w komórce w wyniku fosforylacji,•FDG jest intensywnie usuwana przez nerki ( w odróżnieniu od glukozy)

Page 58: dr Marek Wasek

http://www.crump.ucla.edu/software/lpp/radioisotopes/tracers.html

RADIOFARMACEUTYKI STOSOWANE W DIAGNOSTYCE PET

Znacznik - 11C T1/2 = 20,4 min. Zasięg = 2, 1 mm

Węgiel stosuje się przede wszytkim jako tlenek lub dwutlenek węgla w połączeniu z preparatami glukozy, alkoholami, aminokwasami lub z octanem

•N-Methylspiperone

• Kwas octowy

Page 59: dr Marek Wasek

Znacznik- 15O T1/2 = 2,07 min. Zasięg = 3 mm

Tlen podawany jest jako woda promieniotwórcza, dwutlenek lub tlenek wegla, względnie jako dwutlenek azotu

Page 60: dr Marek Wasek

Znacznik- 13N T1/2 = 9,96 min. Zasięg = 2,7 mm

Azot stosowany jest w postaci amoniaku lub dwutlenku azotu

Page 61: dr Marek Wasek
Page 62: dr Marek Wasek

Linia zdarzenia LOR (line of response)

Page 63: dr Marek Wasek
Page 64: dr Marek Wasek

• średnica czynna kamery ~ 60 cm.• 24 - 48 warstw detektorów scyntylacyjnych• 4–5 mm przestrzenna zdolność rozdzielcza• koszt - $1 – $2 million dollars.

Page 65: dr Marek Wasek

Obrazowanie wielomodalne

obraz CT

obraz PET

Nałożenie obrazów PET i CT

Nakładanie obrazów PET i obrazów NMR lub CT ( o lepszej przestrzennej zdolności rozdzielczej 0,5 – 1 mm) w celu dokładniejszej lokalizacji zmian patologicznych

Page 66: dr Marek Wasek

Pacjent - dawka/badanie

Pacjent dorosły

Aktywność podana 500 MBq

Dawka efektywna – 10 mSv

Narządy krytyczne: pęcherz - 80 mSv

serce - 30 mSv

Regionalne Centrum Onkologii w Bydgoszczy

Zakład Medycyny Nuklearnej

•W przypadku PET/CT należy dodać dawkę wynikającą

z badania CT (5-10 mSv)

Page 67: dr Marek Wasek

Obrazowanie

Metabolizm (PET) Anatomia NMRZmiany w przebiegu procesów biochemicznych

zachodzą znacznie wcześniej niż zmiany anatomiczne !!! Wczesne wykrywanie

patologii

Page 68: dr Marek Wasek

Ilościowe wyznaczenie w określonej części ciała (ROI) zmian w czasie stężenia substratu

znakowanego nuklidem

30 obrazów/ minutę !!!

Page 69: dr Marek Wasek

ZASTOSOWANIA

Tomografia pozytonowa służy:

do badania przepływu krwi przez określone narządy

metabolizmu tlenu, glukozy, leków itp.

badanie ekspresji niektórych receptorów

do badania funkcji czynnościowych narządów

w fizjologii wykorzystywana jest ścisła zależność między aktywnością neuronalną a zużyciem i miejscowym przepływem krwi, dotyczącą w szczególności określenia prawidłowego funkcjonowania mózgu (badanie procesów postrzegania, słuchania, myślenia i perpcepcji obrazów)

Page 70: dr Marek Wasek

Tomografia pozytonowa służy do badań patologicznych w:

neurologii i neurochirurgii

psychiatrii

kardiologii

onkologii

Page 71: dr Marek Wasek

Amoniak znakowany 13N – przepływ krwi

FDG – metabolizm

Zastosowania w kardiologii

Page 72: dr Marek Wasek

Zastosowania w neurologiiWykrywanie zmniejszonego zapotrzebowania na tlen i

glukozę poprzez obserwacje transportu znakowanego tlenu i zużycia znakowanej glukozy

wczesne wykrywanie choroby Parkinsona, Huntingtona, Wilsona

Możliwość badań nad przenośnikami sygnałów nerwowych (neurotransmiterów)

Stosując dopaminę znakowaną 18F stwierdzono, że zmniejsza się stężenie neurotransmitera dopaminy w ciele prążkowanym

Page 73: dr Marek Wasek

Zastosowania w onkologii

Istnieje zależność metabolizmu glukozy od złośliwości nowotworu

odróżnienie zmiany łagodnej od złośliwej nowotworu

stwierdzanie przerzutów

odróżnienie nawrotu guza od zmiany resztkowej, martwicy lub blizny powstałej wskutek chemio- lub radioterapii

Oszacowanie efektywności leczenia bez oczekiwania na redukcje wielkości guza

badanie całego ciała (whole body)

Page 74: dr Marek Wasek

ZASTOSOWANIA W ONKOLOGII

Page 75: dr Marek Wasek

W lewej dolnej pachwinie ognisko wzmożonej utylizacji glukozy (SUV 9,1) - węzły chłonne o charakterze meta (ognisko nowotworowe). (A - obraz CT, B - obraz fusion PET-CT, C - obraz PET)

Regionalne Centrum Onkologii w Bydgoszczy

Zakład Medycyny Nuklearnej

Page 76: dr Marek Wasek

Kraj l. skanerów Kraj l. skanerów

Niemcy 82 Dania 4

Włochy 25 Grecja 3

Belgia 19 Izrael 3

Hiszpania 16 Turcja 3

Wielka Bryt. 16 Finlandia 2

Francja 13 Czechy 1

Austria 8 Portugalia 1

Szwajcaria 7 Słowacja 1

Szwecja 6 Węgry 1

Holandia 5 Dania 4

Polska 1 USA ~ 650

UE ~ 210

Page 77: dr Marek Wasek

PET W POLSCE

26.02.2003 r. – Regionalne Centrum Onkologii w Bydgoszczy ( I-szy PET w Polsce)

24.04.2003 r. – Centrum Badawcze Medycyny Nuklearnej (OBRI)

26-28 maja 2004 r. – Polskie Towarzystwo Medycyny Nuklearnej – IX Zjazd - Bydgoszcz

18 .06. 2003 r. – Krakowskie Seminarium Tomografii Pozytonowej - „ PET-1”

Page 78: dr Marek Wasek

Uprzejmie informujemy, że ze względu na wykonanie określonej w umowie z Ministrem Zdrowia liczby badań, rejestracja pacjentów do badania PET-CT została wstrzymana do końca bieżącego roku.

Informacja o wznowieniu rejestracji zostanie opublikowana na naszej stronie internetowej.

                              

CENTRUM ONKOLOGII W BYDGOSZCZY - ZAKŁAD MEDYCYNY NUKLEARNEJ. ZAPRASZAMY !!!

http://www.pet-ct.com.pl/

Page 79: dr Marek Wasek

CENY !

Vital imagingThe current usual and customary fee for a Full Body PET Scan is

$3565

PET Scan of the brain only is $2650Cash Price for a PET Scan of the brain only is

$1950

Page 80: dr Marek Wasek

CENY W POLSCE!

RODZAJ USŁUGI MEDYCZNEJ: CENA

Scyntygrafia tarczycy Tc 83

Scyntygrafia całego ciała / SPECT 385

PET - Badanie mózgu 4800

PET - Badanie serca 4800

PET - badanie tułowia 6500

PET - badanie całego ciała 8000 !

Page 81: dr Marek Wasek

Model naświetlań(terapia)

Page 82: dr Marek Wasek

Terapia z użyciem

radionuklidów

B.M. Coursey and R Nath,

Phys. Today 53 No 4 (2000) 25

Page 83: dr Marek Wasek

Rozmieszczanie źródeł

Page 84: dr Marek Wasek

Obliczony rozkład dawki

Nasiona radioaktywne 192Ir Odległość między nasionami - 2mmCałkowita długość implantu - 23 mm

Page 85: dr Marek Wasek
Page 86: dr Marek Wasek
Page 87: dr Marek Wasek

Jakie wymagania musi spełnić radionuklid terapeutyczny?

1. odpowiednia energia emitowanej cząstki,

2. T1/2 między 1 godz. a 10 dni,

3. duży przekrój czynny reakcji jądrowej syntezy,

4. dobrze, gdy można go otrzymać w reaktorze jądrowym,

5. łatwe wydzielenie z tarczy,

6. możliwość otrzymania w formie beznośnikowej,

7. łatwość wydzielenia z tarczy

Page 88: dr Marek Wasek

Radionuklidy terapeutyczneradionuklid T1/2 typ rozpadu (MeV) max. zasięg

Page 89: dr Marek Wasek

Terapia

Elektrony Augera

Zakres mm

EmiteryAuger123,125I, 99mTc, 101mRh,

-5,3 MeV

0,30-0,60 MeV -

1,7 MeV -

Emitery prom.

211At, 225Ac, 212,213Bi, 212Pb

Miękkie i średnie -

131I, 153Sm, 169Er, 177Lu, 47Sc, 105Rh, 186Re,

Twarde -

90Y, 188Re, 89Sr

Page 90: dr Marek Wasek

Terapia borowo-neutronowaTerapia borowo-neutronowa((BBoron oron NNeutron eutron CCapture apture TTherapy, herapy, BNCTBNCT) )

Page 91: dr Marek Wasek

Terapia wychwytu neutronów (BNCT)Niektóre stabilne izotopy wykazują ogromny przekrój czynny dla neutronów. W medycynie znalazły zastosowanie dwa izotopy 10B (przekrój czynny 3838 barnów) i 157Gd (255000 barnów). Przeciwciała znakuje się tymi nuklidami i akumulują się one w chorej tkance. Następnie naświetla się organizm strumieniem neutronów o takiej wielkości aby głównie były pochłaniane przez 10B lub 157Gd. Następują reakcje:

157Gd +n158Gd +Po pochłonięciu neutronu emitowana jest cząstka i 7Li o dużej sile niszczącej chore komórki lub wysokoenergetyczny kwant w przypadku 157Gd.Metoda terapii 157Gd może być połączona z obrazowaniem NMR co zwiększa jej efektywność.

αLinB 73

105

Page 92: dr Marek Wasek
Page 93: dr Marek Wasek

TERAPIA PROTONOWA I ANTYPROTONOWATERAPIA PROTONOWA I ANTYPROTONOWA

Page 94: dr Marek Wasek

Dziękuję za uwagęDziękuję za uwagę

http://www.crump.ucla.edu/http://www.crump.ucla.edu/software/lpp/shocked/software/lpp/shocked/

lppshocked.htmllppshocked.html