dr n. kult. fiz. Małgorzata Domagalska–Szopa Adiunkt ... · AUTOREFERAT - wszczęcie postępowania habilitacyjnego dr n. k.f.Małgorzata Domagalska Szopa 1 dr n. kult. fiz. Małgorzata

AUTOREFERAT - wszczęcie postępowania habilitacyjnego dr n. k.f. Małgorzata DomagalskaSzopa

1

dr n. kult. fiz. Małgorzata Domagalska–Szopa

Adiunkt Katedry Fizjoterapii

Wydział Nauk o Zdrowiu

Śląskiego Uniwersytetu Medycznego

w Katowicach

AUTOREFERAT

I. DANE OSOBOWE

Imię i nazwisko: Małgorzata Domagalska–Szopa

Data urodzenia: 10/08/1958

Stopień naukowy: Doktor nauk kultury fizycznej

Stanowisko: Adiunkt

Miejsce pracy: Zakład Rehabilitacji Leczniczej Katedry Fizjoterapii


Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

ul. Medyków 12, 40-752 Katowice

Adres korespondencyjny: Zakład Rehabilitacji Leczniczej Katedry Fizjoterapii


Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

ul. Medyków 12, 40-752 Katowice

Telefon: +48 601 516 725

Fax: +48 32 208 87 12

e-mail: [email protected]


2

AUTOREFERAT

II. WYKSZTAŁCENIE, POSIADANE DYPLOMY, STOPNIE NAUKOWE

1977 Egzamin dojrzałości, Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Staszica w Sosnowcu;

1981 Dyplom Magistra Rehabilitacji Ruchowej, Akademia Wychowania Fizycznego w Ka-

towicach;

1987 Tytuł Specjalisty Rehabilitacji I stopnia;

1991 Dyplom ukończenia Studium podyplomowego z Dydaktyki Szkoły Wyższej, Akade-

mia Wychowania Fizycznego w Katowicach;

1992 Stopień doktora nauk kultury fizycznej. Rozprawa doktorska z wyróżnieniem "War-

tość ćwiczeń korekcyjnych opartych o zastępcze sprzężenie zwrotne w kształtowaniu

nawyku prawidłowej postawy", Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu;

2009 Tytuł Specjalisty w dziedzinie Fizjoterapia (z wynikiem bardzo dobrym).

III. 1. DOTYCHCZASOWE ZATRUDNIENIE

1981 – 1996 Akademia Wychowania Fizycznego Katowice, na stanowisku asystenta nau-

kowo-dydaktycznego;

1982 – 1993 Miejska Przychodnia Specjalistyczna w Katowicach, na stanowisku fizjotera-

peuty;

1988 – 1990 Zespół Wojewódzkich Przychodni Specjalistycznych w Katowicach, na sta-

nowisku fizjoterapeuty;

1992 – 1998 Ośrodek Rehabilitacyjno - Wychowawczy im. Marii Trzcińskiej Fajfrowskiej

w Katowice – Giszowiec, na stanowisku konsultanta ds. Fizjoterapii;

1993 – 2000 Gabinet Rehabilitacyjny „POSTURA” Chorzów, Hajducka 7/1, na stanowisku

fizjoterapeuty;

1997 – 1998 Zespół Szkół Medycznych w Katowicach, na stanowisku nauczyciela;

1997 – nadal Centrum Rehabilitacyjno-Medyczne „NEUROmed” Katowice, ul Szkolna 10

(właściciel);

2003 – 2007 Śląska Akademia Medyczna, Wydział Opieki Zdrowotnej, Katedra i Zakład

Fizjoterapii na stanowisku adiunkta;

2007 – 2013 Śląski Uniwersytet Medyczny, Wydział Nauk o Zdrowiu, Zakład Fizjoterapii

Katedry Fizjoterapii, na stanowisku adiunkta;


3

2013 – nadal Śląski Uniwersytet Medyczny, Wydział Nauk o Zdrowiu, kierownik Zakładu

Rehabilitacji Leczniczej Katedry Fizjoterapii.

2014 – nadal Centrum Pediatrii im Jana Pawła II w Sosnowcu, na stanowisku specjalisty

fizjoterapii

III.2. DODATKOWE KWALIFIKACJE ZAWODOWE ( potwierdzone dyplomem

międzynarodowym).

1988 Warszawa (Dziekanów Leśny): Basic Course in Neurodevelopmental Treatment

(Bobath) (certyfikat międzynarodowy);

1989 Warszawa (Dziekanów Leśny): The Extension Course In Neurodevelopmental

Treatment (Bobath) (certyfikat międzynarodowy);

1990 Łódź, Centrum Zdrowia Matki Polski: Neurodevelopmental Treatment Baby Course

(certyfikat międzynarodowy);

1994 Katowice: The Refresher Course In Neurodevelopmental Treatment (Bobath)


1996 Katowice: Terapia dla dzieci i dorosłych na podstawie rozwoju ruchowego, E-

Technik, metoda P. Hankego (certyfikat międzynarodowy);

1997 Warszawa: Centrum Zdrowia Dziecka: Neurodevelopmental Treatment Baby Course


1997 Warszawa: Kursy Metody Halliwick A,B,C (certyfikat międzynarodowy);

1998 Gliwice: Basic Course In Neurodevelopmental Treatment (Bobath) (certyfikat

międzynarodowy);

2009 Warszawa: Prechtl’s Method on the Quantitative Assessment of General Movemets

(certyfikat międzynarodowy).

DANE BIOGRAFICZNE

Urodziłam się 10 sierpnia 1958 roku w Sosnowcu. Zarówno edukację podstawową,

jak i liceum ogólnokształcące w klasie o profilu matematyczno – fizycznym (im. St. Staszica

w Sosnowcu) ukończyłam z wynikiem bardzo dobrym. Po zdaniu egzaminu dojrzałości, w

1977 roku podjęłam studia na kierunku Rehabilitacji Ruchowej w Akademii Wychowania

Fizycznego w Katowicach, które ukończyłam z wynikiem bardzo dobrym.

Pracę zawodową rozpoczęłam w 1981 na stanowisku asystenta w Katedrze Rehabilita-

cji Akademii Wychowania Fizycznego w Katowicach, gdzie prowadziłam zajęcia z przedmio-


4

tu Teoria i Praktyka Kinezyterapii. Po półrocznym stażu zawodowym w Klinice Ortopedii

Śląskiej Akademii Medycznej w Bytomiu podjęłam dodatkowe (w wymiarze ½ etatu) zatrud-

nienie w Miejskiej Przychodni Specjalistycznej w Katowicach dla pacjentów ze schorzeniami

narządu ruchu, głównie ze zmianami zwyrodnieniowymi i pourazowymi. Następnie (poza

podstawowym zatrudnieniem w AWF) podjęłam pracę w Poradni Rehabilitacyjnej dla Dzieci

i Młodzieży, funkcjonującej w ramach Zespołu Wojewódzkich Przychodni Specjalistycznych

w Katowicach.

Prawie dziesięcioletni okres zatrudnienia zarówno w AWF, jak i poradni rehabilitacyj-

nej pozwolił mi na zebranie bogatych doświadczeń zarówno naukowych, jak i praktycznych

w zakresie fizjoterapii w schorzeniach wieku rozwojowego, głównie w zaburzeniach postawy

ciała. Zaowocowało to licznymi opracowaniami naukowymi w tym zakresie, a przede

wszystkim rozprawą doktorską pt. „Wartość wybranych ćwiczeń korekcyjnych opartych o

zastępcze sprzężenie zwrotne w kształtowaniu nawyku prawidłowej postawy” (AWF Wro-

cław 1992, przewód wyróżniony przez Radę Wydziału AWF Wrocław).

W 1987 roku uzyskałam specjalizację I stopnia z rehabilitacji.

W 1988 rozpoczęłam długotrwały (od 1988 do 1998 roku) cykl szkoleń z zakresu no-

woczesnych metod usprawnia dzieci z zaburzeniami neurologicznymi, na który składało się 6

kursów z zakresu neurorehabilitacji dzieci (Neurodevelopmental Treatment – NDT Bobath),

kurs NDT Bobath dla dorosłych (1992), kurs metody Halliwick cz. A, B i C (pływania dla

osób niepełnosprawnych, 1997) oraz kurs E- Technik (1996). W tym okresie podejmowałam

kolejno dodatkowe zatrudnienie w Ośrodku Rehabilitacyjno-Wychowawczym im. Marii

Trzcińskiej-Fajfrowskiej w Katowicach – Giszowcu (1992 -1998), a nastepnie w Gabinecie

rehabilitacyjnym „Postura” w Chorzowie (1993-2000).

W 1996 roku zrezygnowałam z pracy na Akademii Wychowania Fizycznego w Katowi-

cach i zorganizowałam własne Centrum Rehabilitacyjno – Medycznym „Neuromed” w Ka-

towicach, którego właścicielem jestem do chwili obecnej. Pomimo tego, że nie byłam przez

kilka lat związana z żadnym naukowym ośrodkiem akademickim, to w tym czasie powstało

kilka oryginalnych opracowań naukowych z moim udziałem, takich jak: „Podstawy Uspraw-

niania Neurorozwojowego według Berty i Karela Bobathów” – podręcznik dla studentów

Fizjoterapii i fizjoterapeutów wydany w 1998 roku przez Śląską Akademię Medyczną (kolej-

ne wydania: 1999, 2000), a następnie wydawany przez Akademię Wychowania Fizycznego w

Katowicach (2005, 2009).

Od 2003 roku jestem zatrudniona w Katedrze Fizjoterapii na wydziale Nauk o Zdro-

wiu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach na stanowisku adiunkta, kierowanej


5

początkowo przez prof. dr hab. n. kf. Janusza Nowotnego, następnie przez prof. dr hab. n.

med. Tadeusza Gaździka, następnie przez prof. dr hab. n. med. Violettę Skrzypulec-Plintę ,a

obecnie przez dr hab. n. o zdrowiu Ryszarda Plintę.

W ramach obowiązków dydaktycznych prowadzę wykłady, seminaria oraz zajęcia

praktyczne z przedmiotu Fizjoterapia w Dysfunkcjach Wieku Rozwojowego (na studiach I

stopnia) oraz Programowanie Fizjoterapii w Dysfunkcjach Wieku Rozwojowego oraz Metody

Specjalne Fizjoterapii (na studiach II stopnia).

W listopadzie 2009 roku zdałam z wynikiem bardzo dobrym egzamin specjalizacyjny z

Fizjoterapii.

Jako pracownik Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, jestem kierownikiem Zakładu

Rehabilitacji Leczniczej, sekretarzem Wydziałowej Komisji Programowej dla kierunku Fizjo-

terapia (od 2006 do nadal), członkiem Wydziałowej Komisji ds. Jakości Kształcenia (od 2010

do nadal); Członkiem Wydziałowej Komisji ds. Studiów Podyplomowych (2011 do nadal). W

grudniu 2013 roku zostałam także powołana w skład zespołu przygotowującego raport samo-

oceny dla Polskiej Komisji Akredytacyjnej na potrzeby oceny instytucjonalnej Wydziału Na-

uk o Zdrowiu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach.

W lipcu 2014 roku podjęłam dodatkowe zatrudnienie w charakterze specjalisty fizjote-

rapii w Centrum Pediatrii Jana Pawła II w Sosnowcu na nowopowstałym oddziale Neurore-

habilitacji.

IV. DZIAŁALNOŚĆ NAUKOWA / OSIĄGNIĘCIA

Mój dorobek naukowy, po uzyskaniu stopnia naukowego doktora składa się z 29 publi-

kacji opublikowanych w czasopismach indeksowanych. Na dorobek ten składa się 22 prace

oryginalne i 7 prac poglądowych. W 14 pracach jestem pierwszym autorem, a w pozostałych

współautorem. Łączny Impact Factor (IF) prac pełnotekstowych wg listy Journal Citation

Reports wynosi 16,306 (nie obejmuje suplementów czasopism indeksowanych), a punktacja

MNiSW 569. Indeks cytowań moich prac według bazy Web of Science wynosi: liczba prac

cytowanych – 13, liczba cytowań – 16, indeks Hirsha – 2; wg bazy Scopus: liczba prac cyto-

wanych – 13, liczba cytowań – 31, indeks Hirsha – 3.

Jestem autorem 6 rozdziałów w podręcznikach/ monografiach międzynarodowych, 13

rozdziałów w podręcznikach/ monografiach polskich oraz autorem 6 podręczników, z których

na szczególną uwagę zasługuje cykl podręczników dla studentów fizjoterapii i fizjoterapeu-

tów: „Podstawy Fizjoterapii” (Wyd. Kasper 2004,2005): Cz. 1 „Podstawy teoretyczne i wy-

brane aspekty praktyczne”, Cz.2 „Podstawy metodyczne i technika wykonywania niektórych


6

zabiegów” oraz Cz.3 „Wybrane metody fizjoterapii”, a także podręczniki: „Podstawy kinezy-

terapii (AWF Katowice, 1993), „Podstawy usprawniania neurorozwojowego według Berty i

Karela Bobathów (ŚlAM, 1998), „Podstawy kliniczne fizjoterapii w dysfunkcjach narządu

ruchu” (Medipage, Warszawa 2006). Jestem autorem/współautorem 4 rozdziałów w najnow-

szym podręczniku dla fizjoterapeutów „Wielka Fizjoterapia” (Red. Aleksander Sieroń, Zbi-

gniew Śliwiński, ELSEVIER 2014): „Benchmark - wzorcowy opis kierunku fizjoterapia”, „

Kinezyterapia w wieku rozwojowym – zagadnienia wybrane”; „Wczesna ocena ośrodkowych

zaburzeń ruchowych”; „Metody specjalne w fizjoterapii : NDT Bobath”.

Jestem także autorem i właścicielem patentu (Patent ; PL, 204656 B1), który stanowi

oryginalne rozwiązanie techniczne: „Przyrząd do ćwiczeń korekcyjnych dzieci z porażeniem

mózgowym i wadami postawy”.

Brałam czynny udział w licznych kongresach, zjazdach i konferencjach (prezentacja 69

prac naukowych, w tym 46 o zasięgu międzynarodowym), wśród których na szczególną uwa-

gę zasługują ustne prezentacje na międzynarodowych konferencjach naukowych: 1996 Inter-

national Symposium on Neurophysiology of Cerebral Motion Disorders and Bobath - Therapy

in Bremen (1996); The First World Congress of The Neuro-Developmental Treatment Con-

cept, Ljubljana, Slovenia (1997); IX Novomestske dny "Trojsetkani predstavitelu metodik

Vojta - Bobath - Peto" Nove Mesto na Morave (2001). Szczególnym osiągnięciem w tym

zakresie były ustne prezentacje wyników przeprowadzonych przeze mnie badań pod tytułem:

„The Typical Postural and Locomotion Pattern in CP – Hemiparetic Children” przedstawiona

na 6 th International Congres of Cerebral Palsy (Slovenia - Bled kwiecień 2007) oraz prezen-

tacja „Development of postural control against gravity” wygłoszona w sesji plenarnej na 7th

International Congres on Early Brain Damage (Slovenia - Bled kwiecień; M. Domagalska

et.al.2008). Dużym osiągnięciem były także moje wystąpienia na temat; “The possibilities of

improvement of postural and locomotion patterns in cerebral palsied children using the inhib-

iting casts. (Domagalska et.al.; 2006), “ The postural and locomotion patterns in children with

cerebral palsy (Domagalska et.al.2006), “ The typical postural and locomotion patterns in

cerebral palsied children as an expression of insufficient antigravity possibilities (Domagalska

et.al.2006) podczas Międzynarodowego Kongresu Mózgowego Porażenia Dziecięcego i

Medycyny Rozwojowej (East European and Mediterranean Meeting on Cerebral Palsy and

Developmental Medicine), który odbył sie w Warszawie w 2006 roku.

Jestem także recenzentem prac naukowych w czasopismach międzynarodowych: Re-

search in Developmental Disabilities, Pediatrics Research International Journal (IBIMA),

Journal of Clinical Case Reports (ICCR), Journal of Spine (OMICS), Orthopedic Research


7

and Physiotherapy, International Journal of Clinical Medicine Research (AASCIT Journal),

Health Sciences Research (AASCIT Journal), American Journal of Biomedical Science and

Engineering (AASCIT Journal) oraz czasopism krajiowych: Polish Annals of Medicine

(ELSEVIER) oraz krajowych: Zeszyty Promocji Rehabilitacji, Ortopedii, Neurofizjologii i

Sportu (IRONS). Jestem w bazie recenzentów w/w. czasopism.

Byłam także członkiem Komitetu Naukowego 15 Jubileuszowego Międzynarodowego

Kongresu Polskiego Towarzystwa Fizjoterapii, pt. "Fizjoterapia we współczesnej medycynie"

(Łódź 17-19.11.2011) oraz czterokrotnie Komitetu Naukowego Międzynarodowej Konferen-

cji Naukowej: Dzień Inwalidy "Życie bez bólu" (edycja 17,18,19 i 20, Zgorzelec). Byłam

także członkiem Komitetu Naukowego Konferencji Naukowej „Pomóżmy lepiej żyć” (Kiel-

ce 2010) oraz IV Międzynarodowego Kongresu Naukowego "POMÓŻMY LEPIEJ ŻYĆ"

(Kielce, 6-8 kwietnia 2011).

Od 2013 roku jestem opiekunem prac i kierownikiem Studenckiego Towarzystwa Na-

ukowego działającego przy Zakładzie Rehabilitacji Leczniczej WNoZ SUM w Katowicach.

Kierowałam przygotowaniem 9 prac zaprezentowanych na międzynarodowych i krajowych

konferencjach Studenckich Kół Naukowych.

V A. WIODĄCY TEMAT W PRACY BADAWCZEJ, CELE NAUKOWE PRACY BA-

DAWCZEJ, OSIĄGNIĘTE WYNIKI

CYKL PRAC - ŁĄCZNY IF – 7,585; PUNKTACJA MNISW – 90 PKT (nie zawiera

publikacji w suplemencie czasopisma indeksowanego).

(Osiągnięcia wynikające z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach nauko-

wych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. nr 65, poz. 595 ze

zm.)

Wiodący temat:

ZABURZENIA WZORCÓW POSTAWY I CHODU U DZIECI Z MÓZGOWYM

PORAŻENIEM DZIECIĘCYM, Z NIEDOWŁADEM POŁOWICZYM.

1. Domagalska ME, Szopa AJ, Lembert DT. A descriptive analysis of abnormal postural

patterns in children with hemiplegic cerebral palsy. Med.Sci.Monitor 2011; Vol.17, No.2,

p.CR110-CR116. MNiSW: 20.000

Wkład habilitanta*: koncepcja pracy i szczegółowy projekt eksperymentu, zaplanowanie

badań, wybór metodyki badań, zbieranie materiału do badań/zbieranie danych, zbieranie

piśmiennictwa, stworzenie bazy danych, wykonywanie procedur diagnostycznych, udział

http://www.aascit.org/journal/ajbse

http://www.aascit.org/journal/ajbse

http://213.227.100.63/scripts/expertus3e3.exe?KAT=c%3A%5Cexpertus.cd%5Cbib%5Cpar%5C&FST=data.fst&FDT=data.fdt&ekran=ISO&lnkmsk=2&cond=AND&mask=2&F_00=06&V_00=Mi%EAdzynarodowy+Dzie%F1+Inwalidy+17+Edycja+-+%AFycie+bez+b%F3lu+Zgorzelec+24-27+03+20


http://213.227.100.63/scripts/expertus3e3.exe?KAT=c%3A%5Cexpertus.cd%5Cbib%5Cpar%5C&FST=data.fst&FDT=data.fdt&ekran=ISO&lnkmsk=2&cond=AND&mask=2&F_00=02&V_00=Domagalska+Ma%B3gorzata+E+

http://213.227.100.63/scripts/expertus3e3.exe?KAT=c%3A%5Cexpertus.cd%5Cbib%5Cpar%5C&FST=data.fst&FDT=data.fdt&ekran=ISO&lnkmsk=2&cond=AND&mask=2&F_00=02&V_00=Szopa+Andrzej+J+

http://213.227.100.63/scripts/expertus3e3.exe?KAT=c%3A%5Cexpertus.cd%5Cbib%5Cpar%5C&FST=data.fst&FDT=data.fdt&ekran=ISO&lnkmsk=2&cond=AND&mask=2&F_00=02&V_00=Lembert+Darius+T+

http://213.227.100.63/scripts/expertus3e3.exe?KAT=c%3A%5Cexpertus.cd%5Cbib%5Cpar%5C&FST=data.fst&FDT=data.fdt&ekran=ISO&lnkmsk=2&cond=AND&mask=2&F_00=06&V_00=Med+Sci+Monitor+


8

w wykonaniu analiz statystycznych, analiza i interpretacja wyników, przygotowanie ma-

nuskryptu, korekta pracy przed złożeniem do druku. Swój % wkład oceniam na 80%.

2. Domagalska-Szopa M, Szopa A. Body posture asymmetry differences between children

with mild scoliosis and children with unilateral cerebral palsy. Biomed Res.Int.2013;

Vol.2013, ID462094, p.1-7. IF: 2,706; MNiSW: 30.000.






3. Domagalska-Szopa M, Szopa A. Postural pattern recognition in children with unilateral

cerebral palsy. Ther.Clin.Risk Manag.2014; Vol.10, p.113-120. IF: 1.343






4. Domagalska-Szopa M, Szopa A. Gait Pattern Differences between Children with Mild

Scoliosis and Children with Unilateral Cerebral Palsy. PLOS One 2014; Vol.9,

No.8,e103095, [6 pages]. IF: 3,534.; MNiSW: 40.000






*do wniosku o wszczęcie postępowania habilitacyjnego dołączono oświadczenia wszystkich współautorów prac,

określające indywidualny wkład każdego z nich w ich powstanie;

Prawie cały mój dorobek naukowy (po uzyskaniu stopnia doktora nauk o kulturze fi-

zycznej) stanowią prace z zakresu oceny funkcjonalnej dzieci z mózgowym porażeniem dzie-

cięcym (MPD). Po odbyciu cyklu szkoleń dotyczących nowoczesnych metod usprawnia dzie-

ci z MPD (1990), prowadzonych przez wybitnych specjalistów ze Szwajcarii (Mary Quinton i

dr Elisabeth Köng) dodatkowo podjęłam pracę - najpierw jako konsultant ds. rehabilitacji w

Ośrodku Rehabilitacyjno Wychowawczym im. Marii Trzcińskiej-Fajfrowskiej w Katowicach



http://213.227.100.63/scripts/expertus3e3.exe?KAT=c%3A%5Cexpertus.cd%5Cbib%5Cpar%5C&FST=data.fst&FDT=data.fdt&ekran=ISO&lnkmsk=2&cond=AND&B_00=015&C_00=3&D_00=0.000&mask=2&F_00=06&V_00=Biomed+Res+Int+



http://213.227.100.63/scripts/expertus3e3.exe?KAT=c%3A%5Cexpertus.cd%5Cbib%5Cpar%5C&FST=data.fst&FDT=data.fdt&ekran=ISO&lnkmsk=2&cond=AND&B_00=015&C_00=3&D_00=0.000&mask=2&F_00=06&V_00=Ther+Clin+Risk+Manag+



http://213.227.100.63/scripts/expertus3e3.exe?KAT=c%3A%5Cexpertus.cd%5Cbib%5Cpar%5C&FST=data.fst&FDT=data.fdt&ekran=ISO&lnkmsk=2&cond=AND&B_00=015&C_00=3&D_00=0.000&mask=2&F_00=06&V_00=PLoS+One+


9

– Giszowcu, a następnie w Centrum Rehabilitacyjno – Medycznym Neuromed w Katowicach.

Ścisły kontakt z pacjentami spowodował, że szczególnie zainteresowała mnie problematyka

racjonalnego programowania usprawniania w oparciu o wyniki obiektywnej oceny funkcjo-

nalnej dzieci z MPD.

Pomimo znaczących osiągnięć w tym zakresie w ciągu ostatnich 50 lat, wyniki leczenia

dzieci z MPD są wciąż odległe od oczekiwań (zwłaszcza ich rodziców lub opiekunów). Cią-

gle trwają więc poszukiwania nowych, jeszcze skuteczniejszych sposobów rehabilitacji tych

dzieci. Wobec problematycznej skuteczności rehabilitacji nie tylko rozwijają się już spraw-

dzone metody usprawniania, ale też próbuje się niekonwencjonalnych i nie sprawdzonych

sposobów leczenia. W całokształcie opieki nad dziećmi z MPD najważniejsza jest jednak ja-

kość prowadzonej rehabilitacji. O jakości rehabilitacji nie decyduje metoda, lecz fizjoterapeu-

ta umiejący stworzyć indywidualny program fizjoterapii - stosownie do potrzeb dziecka, w

oparciu o elementy różnych metod. Podstawę tworzenia takiego programu usprawniania sta-

nowi przede wszystkim ocena funkcjonalna, która służy zarówno jako podstawa programo-

wania usprawniania, doboru form i środków terapii, ale także jako środek kontroli wyników

(ocena efektywności prowadzonej terapii).

Obowiązująca obecnie definicja opisuje MPD jako grupę trwałych zaburzeń rozwoju

postawy i ruchu powodujących ograniczenie aktywności życiowej, które są wynikiem niepo-

stępującego uszkodzenia rozwijającego się mózgu płodu lub noworodka. Zaburzeniom moto-

rycznym w porażeniu mózgowym często towarzyszą zaburzenia czucia, percepcji, zaburzenia

poznawcze, a także trudności w komunikacji i zachowaniu, często dołącza się także wystę-

powanie padaczki oraz wtórnych zaburzeń narządu ruchu (wg Report on the Definition and

Classification of Cerebral Palsy, Apriel 2006).

Jak wynika z przedstawionej powyżej definicji MPD tak naprawdę nie można precy-

zyjnie zdefiniować i sklasyfikować jego objawów, a tym bardziej przewidzieć w pełni konse-

kwencji uszkodzenia niedojrzałego ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Obraz powyż-

szych zaburzeń ma charakter indywidualny i jest znacznie zróżnicowany międzyosobniczo.

Zależy bowiem nie tylko od charakteru, lokalizacji, rozległości oraz stopnia ciężkości uszko-

dzenia OUN, ale także od aktywności procesów tzw. plastyczności mózgu oraz jakości me-

chanizmów kompensacyjnych, których wypadkowa stanowi dopiero o stopniu zaburzeń, a

także o indywidualnym potencjale rozwojowym każdego pacjenta.

Zakres obserwowanych zaburzeń może być bardzo szeroki i obejmować swym zasię-

giem zarówno dzieci, u których występują lekkie postacie MPD z ledwo dostrzegalnymi za-

burzeniami motorycznymi, aż po ciężkie jego postacie ze znacznym ograniczeniem aktywno-


10

ści życiowej dziecka. Na dodatek obserwowane zaburzenia mają charakter dynamiczny.

Oznacza to, że pojawienie się określonych objawów stanowi punkt wyjścia dla rozwoju ko-

lejnych objawów, lub nasilenia się objawów już istniejących. Wszystko to składa się na indy-

widualny - niezwykle złożony - obraz zaburzeń funkcjonalnych i narzuca konieczność indy-

widualnego podejścia do omawianego problemu, tak w sensie diagnostycznym jak i terapeu-

tycznym. Leczenie dzieci z MPD na każdym etapie jego rozwoju - z definicji – jest leczeniem

objawowym. Podstawowym celem jest tu łagodzenie zaistniałych skutków uszkodzenia mó-

zgu w granicach wyznaczonych z jednej strony poprzez charakter tego uszkodzenia, a z dru-

giej poprzez wspomniany już powyżej indywidualny potencjał rehabilitacyjny, na co składa

się: jakość wzorców posturalnych, motorycznych i lokomocyjnych, poziom zdolności moto-

rycznych, poziom umiejętności funkcjonalnych oraz poziom motywacji do podejmowania

zadań.

W kontekście powyższego ocena funkcjonalna oparta na określeniu jakości wzorców

postawy i ruchu na każdym etapie rozwoju dziecka z MPD nabiera szczególnego znaczenia,

ponieważ stanowi podstawę zarówno rozpoznania zaburzeń, określenia ich stopnia ciężkości,

jak i racjonalnego programowania usprawniania, a także kontroli uzyskiwanych wyników.

Brak możliwości obiektywnej oceny obserwowanych wzorców ruchowych, ich ewolucji za-

równo w procesie rozwoju psychomotorycznego, jak i w procesie rehabilitacji sprawia, że

dobór sposobów i środków terapeutycznych odbywa się raczej w oparciu o doświadczenie i

intuicję terapeuty, co nie zawsze odpowiada rzeczywistym potrzebom danego dziecka. Poja-

wia się zatem konieczność rzetelnej obiektywnej i kwantytatywnej oceny wzorców postawy i

lokomocji dziecka z MPD na każdym etapie jego rozwoju.

W ostatnich latach do oceny funkcjonalnej dzieci z MPD wdrożono pewne skale oparte

o ocenę ich ogólnej sprawności ruchowej, jak np. najpowszechniej stosowaną skalę Gross

Motor Function Measure (GMFM). Pomimo wymiernych wyników takiej oceny skala ta

oparta jest o subiektywną obserwację ruchowych zachowań dziecka i stanowi swego rodzaju

„miarę skokową”, nie oddając w pełni charakteru zaburzeń funkcjonalnych.

Problem kwantyfikacji oceny funkcjonalnej u dzieci z MPD częściowo został rozwią-

zany dzięki przystosowaniu niektórych metod diagnostyki funkcjonalnej stosowanych w in-

nych obszarach rehabilitacji. Dotyczy to przede wszystkim analizy chodu tych dzieci prze-

prowadzanej w oparciu o specjalistyczną aparaturę pozwalająca na wymierną obserwację zło-

żonych zjawisk kinematycznych i kinetycznych, składających się na pojęcie lokomocji. Stało

się to dla mnie inspiracją do poszukiwania kwantytatywnych metod oceny wzorców postawy i

ruchu u dzieci z MPD. Pierwsze badania w tym zakresie podjęłam w 2004. Dotyczyły one


11

fotogrametrycznej oceny postawy ciała oraz trójpłaszczyznowej analizy chodu (3DGA) u

dzieci z MPD i były realizowane w ramach dwóch projektów badań własnych: 1). „Wpływ

nieprawidłowego rozkładu napięcia mięśniowego u dzieci z różnymi postaciami mózgowego

porażenia dziecięcego na układ poszczególnych segmentów ciała w świetle badań fotograme-

trycznych” (projekt badań własnych, M. Domagalska, 2004) oraz 2). „Wzorce postawno –

lokomocyjne u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym” (projekt badań własnych, M.

Domagalska, 2006).

Wyniki pilotażowych badań w tym zakresie zostały opublikowane w czasopiśmie Fi-

zjoterapia Polska w następujących opracowaniach: 1) „Kompensacyjne przemieszczenia po-

szczególnych segmentów ciała w płaszczyźnie czołowej u dzieci z mózgowym porażeniem”

(Domagalska i wsp. 2005); 2) „Kompensacyjne przemieszczenia poszczególnych segmentów

ciała w płaszczyźnie strzałkowej u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym” (M. Doma-

galska i wsp. 2006); 3) „Wzorce postawno-lokomocyjne dzieci z m.p.dz. a programowanie

rehabilitacji” (Domagalska i wsp. 2007); 4) „Problemy posturalne dzieci z m.p.dz. na przy-

kładzie niedowładów połowiczych” (Domagalska i wsp. 2008). Rezultaty tych badań zostały

także zaprezentowane na Międzynarodowym Kongresie Mózgowego Porażenia Dziecięcego i

Medycyny Rozwojowej (East European and Mediterranean Meeting on Cerebral Palsy and

Developmental Medicine), który odbył sie w 2006 roku Warszawie w formie kilku ustnych

prezentacji; “The possibilities of improvement of postural and locomotion patterns in cerebral

palsied children using the inhibiting casts. (Domagalska i wsp.2006), “ The postural and lo-

comotion patterns in children with cerebral palsy (Domagalska i wsp.2006), “The typical pos-

tural and locomotion patterns in cerebral palsied children as an expression of insufficient an-

tigravity possibilities (Domagalska i wsp.2006).

Za szczególne osiągnięcie naukowe uważam kolejne etapy moich badań naukowych w

zakresie oceny zaburzeń wzorców postawy i chodu u dzieci z MPD, które zostały zrealizowa-

ne w ramach szeroko zakrojonego - ale spójnego - projektu badawczego: „Zaburzenia wzor-

ców postawy i chodu u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym, z niedowładem po-

łowiczym”.

Wyniki moich głównych badań zostały zaprezentowane w formie 4 prac opublikowa-

nych w latach 2011-2014. Nadrzędnym celem przeprowadzonych badań klinicznych była

próba zdefiniowania wzorców postawy i chodu dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym,

z niedowładem połowiczym, z wykorzystaniem kwantytatywnych metod ich oceny oraz za

pomocą wymiernych parametrów. Badania te były adresowane do dzieci z niedowładem po-


12

łowiczym, które osiągnęły umiejętność przyjęcia i utrzymania pozycji stojącej oraz umiejęt-

ność chodu bez dodatkowych pomocy.

Pierwsza część powyższych badań pod tytułem „A descriptive analysis of abnormal

postural patterns in children with hemiplegic cerebral palsy” została opublikowana w czasopi-

śmie Medical Science Monitor (Domagalska M. et.al. 2011).

Badania zostały przeprowadzone w grupie 36 dzieci z niedowładem połowiczym (I/ II

poziom wg. GFMF), które pozostawały pod opieka rehabilitacyjną śląskich ośrodków rehabi-

litacyjnych. Zasadniczym elementem badania były zobiektywizowane pomiary wzorców po-

stawy podczas samodzielnego utrzymywania swobodnej pozycji stojącej. Fotogrametrycznie

(za pomocą techniki opartej o zjawisko mory projekcyjnej, Moirẻ Phenonomon) oceniano

przestrzenny układ poszczególnych segmentów ciała we wszystkich trzech płaszczyznach,

wykorzystując zestaw do fotogrametrycznej oceny postawy ciała firmy CQ Electronic Sys-

tem, Artur Świerc (Polska) wraz z oprogramowaniem.

Do analizy statystycznej wykorzystano wskaźniki charakteryzujące postawę ciała bada-

nych w trzech płaszczyznach. W płaszczyźnie strzałkowej oceniano: współczynnik kompen-

sacji (określający różnicę pomiędzy kątem wysklepienia kifozy piersiowej i lordozy lędźwio-

wej); w płaszczyźnie czołowej: kąt odchylenia osi mechanicznej kręgosłupa od osi anato-

micznej, kąt nachylenia linii barków oraz linii miednicy w stosunku do poziomu; w płasz-

czyźnie poprzecznej - kąt skręcenia miednicy. Jednoczasowo oceniano rozkładu sił nacisku

mas ciała na płaszczyznę podparcia pomiędzy prawą i lewą strona ciała oraz zachowanie się

rzutu środka ciężkości ciała w statyce. Do badań baropedometrycznych wykorzystano plat-

formę PDM (Dynamic Platform Measure) firmy ZEBRIS (Niemcy) wraz z oprogramowaniem

FootPrint. Procentowy rozkład sił nacisku mas ciała na płaszczyznę podparcia w pozycji sto-

jącej przyjęto za kryterium podziału badanych na dwie podgrupy:

1) dzieci, u których zanotowano przeciążenie strony niedowładnej oraz 2) dzieci, u których

przeciążenie dotyczyło strony zdrowej. Taki podział badanego materiału zdecydowanie zmo-

dyfikował wyniki badań posturometrycznych. Zaobserwowano bowiem, że to właśnie prze-

ciążenie, lub odciążenie niedowładnej strony ciała pociąga za sobą charakterystyczny układ

wzajemnego ułożenia linii barków i miednicy oraz ustawienia kręgosłupa w płaszczyźnie czo-

łowej, a także skręcenia miednicy w płaszczyźnie poprzecznej.

W badanym materiale wyróżniono i zdefiniowano dwa różne wzorce posturalne u dzieci z

niedowładem połowiczym:



13

1) wzorzec antygrawitacyjny (AGPP): charakteryzujący się nadmierną aktywnością

przeciwko grawitacji po odciążonej niedowładnej, stronie ciała (Ryc. 1A);

2) wzorzec pro grawitacyjny (PGPP): nazwany tak ze względu na zbytnią uległość prze-

ciążonej strony niedowładnej w stosunku do siły grawitacji (Ryc. 1B).

AGPP charakteryzowało wzajemnie równoległe ustawienie linii barków i miednicy, o czym

świadczyły wartości kąta nachylenia linii barków oraz kąta nachylenia linii bioder (Ryc. 1A);.

Natomiast dla PGPP charakterystyczne było wzajemnie kątowe ustawienie tych linii (Ryc.

1B).

Rycina 1. Układ poszczególnych segmentów ciała oraz rozkład sił nacisku masy ciała w dwóch wzorcach postu-

ralnych- A) antygrawitacyjny B) prograwitacyjny u dzieci z niedowładem prawostronnym w fotogrametrycznej

ocenie postawy ciała na podstawie zjawiska mory projekcyjnej (SchL – linia barków; PL – linia miednicy; PR –

rtacja miednicy Q- przeciążenie strony ciała).

W podjętych badaniach niewątpliwie nowatorskim podejściem była równoczasowa

rejestracja parametrów posturometrycznych i parametrów rozkładu sił nacisku mas ciała na

płaszczyznę podparcia pomiędzy stroną niedowładną i niezajętą niedowładem. Jedynie bo-


14

wiem podział badanych ze względu na kierunek przeciążenia lub odciążenia strony niedo-

władnej pozwolił na zaobserwowanie i opisanie dwóch różnych wzorców postawy ciała

wśród dzieci z niedowładem połowiczym. Tylko niewielu autorów oceniało rozkład sił naci-

sku masy ciała u dzieci z niedowładem połowiczym, a ich wyniki sugerowały, że dzieci te

mają tendencje do stania z przesunięciem ciężaru ciała w stronę niezajętą niedowładem. Prze-

prowadzone przeze mnie badania dowiodły jednoznacznie, że grupa dzieci z niedowładem

połowiczym nie jest jednorodna zarówno pod względem rozkładu sił nacisku masy ciała po-

między stroną niedowładna i niezajętą, jak i wzorców postawy ciała. Wzorce posturalne u

dzieci z niedowładem połowiczym można scharakteryzować za pomocą podstawowych para-

metrów posturometrycznych, lecz jedynie w połączeniu z parametrami określającymi rozkład

sił nacisku na płaszczyźnie podparcia pomiędzy niedowładna i niezajętą stroną ciała.

Oryginalność podjętych badań polegała także na przystosowaniu metody fotograme-

trycznej do oceny wzorców postawy ciała u dzieci z MPD. Zgodnie z moją wiedzą była to

pierwsza – chociaż opisowa analiza wzorców postawy ciała u dzieci z MPD przeprowadzo-

na w badaniach naukowych. Metoda fotogrametryczna była jak dotąd standardowo wykorzy-

stywana jedynie do oceny postawy ciała u dzieci ze skoliozą. Metoda fotogrametryczna jest

nieinwazyjna i dostarcza szybkiej i dokładnej oceny postawy we wszystkich trzech płaszczy-

znach. Dodatkowo daje możliwość gromadzenia, przechowywania i analizowania danych,

stwarzając warunki do monitorowania zmian w zakresie postawy ciała, przez co staje się nie-

mal doskonałym narzędziem do kontroli wyników usprawniania prowadzonego u dzieci z

MPD. Jednym z nadrzędnych celów usprawniania dzieci z MPD jest wspomaganie rozwoju

najbardziej zbliżonych do prawidłowych wzorców postawy ciała. Zaprezentowane tu badania

są pierwszymi doniesieniami naukowymi dotyczącymi zagadnienia zaburzeń wzorców po-

stawy u dzieci z MPD.

Zachęcające wyniki omówionych badań skłoniły mnie do ich kontynuowania, z

uwzględnieniem jednak porównania wyników badania postawy ciała dzieci z MPD z grupą

kontrolną oraz rozszerzeniem opracowania statystycznego o nowoczesne metody statystycz-

ne. Kolejnym celem mojej pracy badawczej było wykazanie szczególnego charakteru zabu-

rzeń symetrii postawy ciała u dzieci z niedowładem połowiczym w porównaniu z innymi

przypadkami asymetrii posturalnej.

Kolejny - drugi etap badań dotyczących wzorców posturalnych u dzieci z MPD został

podsumowany w opracowaniu opublikowanym w wysoko punktowanych czasopiśmie według

listy Journal Citation Reports, BioMed Research International pod tytułem „Body posture


15

asymmetry differences between children with mild scoliosis and children with unilateral cere-

bral palsy” (Domagalska M. et.al. 2013).

Badania przeprowadzono w 96 osobowej grupie dzieci z asymetrią postawy ciała – z

tego u 45 dzieci z niedowładem połowiczym oraz 51 osobowej grupie rówieśników z nisko-

stopniową skoliozą (kąt skrzywienia pierwotnego < 20°). Badania polegały na jednoczasowej

fotogrametrycznej ocenie postawy ciała oraz pomiarze rozkładu sił nacisku masy ciała po-

między stroną niedowładna i niezajętą u dzieci z MPD oraz pomiędzy stroną prawą i lewą u

dzieci ze skoliozą. Badanie fotogrametryczne przeprowadzono zgodnie z zaleceniami Society

on Scoliosis Orthopedic and Rehabilitation Treatment (SOSORT). W dalszej analizie staty-

stycznej wykorzystano 5 zmiennych grupujacych, wyłonionych w wyniku zastosowania staty-

stycznej redukcji danych:

1) kąt odchylenia linii wyrostków kolczystych kręgosłupa od osi anatomicznej,

2) kąt nachylenia linia miednicy w płaszczyźnie czołowej (linia łącząca kolce biodrowe

tylne górne po obu stronach ciała),

3) kat nachylenie barków w płaszczyźnie czołowej (linia łącząca wyrostki barkowe ło-

patki po obu stronach ciała),

4) wartość kątowa bocznego pierwotnego wygięcia bocznego kręgosłupa,

5) strzałkę bocznego pierwotnego wygięcia bocznego kręgosłupa, czyli największą od-

ległość kręgosłupa od osi anatomicznej.

Na podstawie tzw. Indeksu Asymetrii (IA) wyróżniono 4 podgrupy dzieci z niedowładem

połowiczym:

1) LL – niedowład lewostronny z tendencja do przeciążania lewej strony niedowładnej,

2) RR – niedowład prawostronny z tendencja do przeciążania prawej strony niedowład-

nej,

3) LR – niedowład lewostronny z tendencja do przeciążania prawej strony niezajętej,

4) RL - niedowład prawostronny z tendencja do przeciążania lewej strony niezajętej

oraz 2 podgrupy dzieci ze skoliozą;

1) NL – skolioza z tendencja do przeciążania lewej strony ciała,

2) NR - skolioza z tendencja do przeciążania prawej strony ciała.

Analiza statystyczna oparta na analizie skupień, wykazała występowanie badanej populacji

trzech różniących się zasadniczo wzorców posturalnych:

1) asymetryczny wzorzec posturalny z prawie symetrycznym rozkładem nacisku masy

ciała pomiędzy stronami ciała, charakterystyczny tylko dla dzieci ze skoliozą;



16

2) asymetryczny wzorzec posturalny z asymetrycznym rozkładem nacisku masy ciała i

przeciążeniem strony niedowładnej, charakterystyczny dla dzieci z niedowładem po-

łowiczym.

3) asymetryczny wzorzec posturalny z asymetrycznym rozkładem nacisku masy ciała i

odciążeniem strony niedowładnej, charakterystyczny dla dzieci z niedowładem poło-

wiczym.

Co ciekawe, u dzieci z niskostopniową skoliozą, u których rozkład nacisku masy ciała po-

między stronami ciała był prawie symetryczny, występowały statystycznie wyższe wartości

kątowe oraz liniowe bocznego skrzywienia kręgosłupa w porównaniu z dziećmi z niedowła-

dem połowiczym z asymetrycznym rozkładem nacisku masy ciała. U dzieci z niedowładem

połowiczym były natomiast zdecydowanie większe zaburzenia orientacji obręczy barkowej i

biodrowej niż w grupie dzieci ze skoliozą. Uzyskane wyniki badań jednoznacznie potwierdzi-

ły, że u dzieci z niedowładem połowiczym, pomimo pozornych podobieństw, występują dwa

różne wzorce posturalne. Dodatkowo wykonano tu testy powtarzalności (ICC), które wykaza-

ły doskonałą i bardzo dobrą powtarzalność przeprowadzonych badań.

Kolejny - trzeci etap badań dotyczył tylko dzieci z niedowładem połowiczym i miał

na celu precyzyjne zdefiniowanie różnic pomiędzy stwierdzonymi w poprzednim badaniu

dwoma wzorcami posturalnymi tych dzieci. Wyniki te zostały zamieszczone w opracowaniu

pod tytułem „Wzorce posturalne u dzieci z jednostronnym mózgowym porażeniem dziecię-

cym” („Postural pattern recognition in children with unilateral cerebral palsy”) (Domagalska

M. et.al. 2013) i opublikowane w wysoko punktowanym czasopiśmie według listy Journal

Citation Reports, Therapeutics and Clinical Risk Management.

Analiza statystyczna oparta, jak i w poprzednim badaniu na analizie skupień ostatecz-

nie potwierdziła zróżnicowanie wzorców postawy ciała u dzieci z niedowładem połowiczym.

Jednocześnie na podstawie parametrów posturometrycznych, wyodrębnionych technika re-

dukcji danych, wyróżniono antygrawitacyjny (AGPP) i prograwitacyjny (PGPP) wzorzec

posturalny. Wskazano także podstawowe różnice pomiędzy tymi wzorcami, które dotyczyły

następujących wskaźników posturalnych: kąt odchylenia linii wyrostków kolczystych od osi

anatomicznej, kat pochylenie miednicy w płaszczyźnie czołowej oraz kąt rotacji obręczy bar-

kowej.

Wzorzec AGPP został zdefiniowany poprzez następujące wskaźniki posturometryczne:

odchylenia linii wyrostków kolczystych kręgosłupa od osi anatomicznej w stronę nie-

zajętą niedowładem,



17

boczne nadmierne uniesienie miednicy po stronie niedowładnej,

rotacja zewnętrzna (tyłoskręcenie) obręczy barkowej po stronie niedowładnej.

Wzorzec PGPP został zdefiniowany poprzez następujące wskaźniki posturometryczne:

odchylenia linii wyrostków kolczystych kręgosłupa od osi anatomicznej w stronę nie-

dowładną,

boczne nadmierne opadanie miednicy po stronie niedowładnej,

rotacja wewnętrzna (przodoskręcenie) obręczy barkowej po stronie niedowładnej.

Uzyskanie tak jednoznacznych wyników było możliwe tylko dzięki podziałowi badanych -

nie tylko zgodnie z kryterium topografii niedowładu (niedowłady prawo i lewostronne), ale

przede wszystkim dzięki zastosowaniu dodatkowego kryterium, jakim jest kierunek przecią-

żenia strony ciała (niedowładnej lub niezajętej niedowładem).

Rejestracja wyników fotogrametrycznej oceny postawy ciała polega na tym, że znaki

plus (+) i minus (-) są często używane do scharakteryzowania kierunku zarejestrowanego od-

chylenia, a nie są rzeczywistą wartością określonego wskaźnika. Na przykład jeżeli linia wy-

rostków kolczystych kręgosłupa znajduje się po prawej stronie od osi anatomicznej wartość

tego kąta zawarta jest w przedziale 0º to 180º, podczas gdy znajduje się po stronie przeciwnej

znajduje się w przedziale pomiędzy -180º do 0º. Podobnie jest w przypadku dwóch pozosta-

łych parametrów: kąt pochylenia miednicy lub skręcenia barków. Dlatego średnia wartość

poszczególnych wskaźników posturalnych dzieci z lewo i prawostronnym niedowładem z

jednoczesną skłonnością do przeciążenia strony zajętej nie wskazuje żadnej realnej wartości

zaburzeń, ponieważ dodatnie (+) i ujemne (-) ich wartości zostały zneutralizowane. Podobnie

jest w przypadku dzieci z lewo i prawostronnym niedowładem i tendencją do przeciążenia

strony niezajętej niedowładem.

Uzyskane wyniki podważyły powszechne twierdzenie, że niedowład połowiczy jest

najbardziej homogeniczną ze wszystkich postaci MPD. Co więcej badanie to udowodniło, że

każdy z dwóch opisanych wzorców posturalnych generuje odmienne problemy funkcjonalne,

które powinny zostać uwzględnione w programowaniu szeroko pojętej rehabilitacji tych dzie-

ci. Najbardziej charakterystyczną cechą wzorca antygrawitacyjnego było bowiem nadmierne

uniesienie miednicy po stronie niedowładu, wynikające najprawdopodobniej z nadmiernego

zgięcia podeszwowego w stawie skokowym górnym po stronie niedowładu. Może to być

spowodowane zarówno zaburzeniami integracji sensorycznej (zaburzenia schematu ciała,

pomijanie strony niedowładnej), lub efektem nadmiernej aktywności synergizmu wyprostne-

go, lecz prowadzi nieuchronnie do przykurczu mięśnia trójgłowego łydki, a następnie ścięgna


18

Achillesa, co z kolei może być przyczyną poważnych zaburzeń chodu. Chociaż boczne

skrzywienie kręgosłupa występuje w obu wzorcach posturalnych, to u dzieci z AGPP jest to

skrzywienie w stronę niezajętą, podczas gdy dzieci z PGPP w stronę niedowładną. Istotniej-

sze jest jednak to, że dla dzieci z PGPP jest to także strona nadmiernie obciążona. Ponadto

zaobserwowano, że dwułukowe skrzywienie jest bardziej charakterystyczne dla dzieci ze

wzorcem prograwitacyjnym (76% pacjentów), podczas gdy u dzieci ze wzorcem antygrawita-

cyjnym dominowały skrzywienia jednołukowe (67% pacjentów). Dodatkowo wartości skrzy-

wienia pierwotnego u dzieci z PGPP wykazywały znacznie większe wartości kątowe niż u

dzieci z AGPP (średnio o 10°).

Poza wspólnym celem terapii dzieci z niedowładem połowiczym, jakim niewątpliwie

jest stworzenie symetrii posturalnej oraz symetrycznych wzorców funkcjonalnych, powyższe

różnice w zaburzeniach ustawienia poszczególnych (różnych) segmentów ciała powinny być

zdecydowanie uwzględnione w programowaniu uprawniania i leczenia tych dzieci.

Zakładając istnienie dwóch różnych wzorców posturalnych u dzieci z niedowładem

połowiczym, powyższe badania rozszerzyłam o analizę ich wzorców chodu. Zgodnie ze słyn-

nym cytatem Sherringtona mówiącym, że „Ruch podąża za postawą jak cień” („Movement

follows posture like a shadow”), postawiłam hipotezę, że jeżeli u dzieci z niedowładem poło-

wiczym występują dwa różne wzorce postawy ciała to ich wzorce chodu będą także różne.

Współudział w projekcie badawczym „Gait pattern differences in children with unilateral ce-

rebral palsy”, którego wyniki zostały opublikowane w wysoko punktowanym czasopiśmie

według listy Journal Citation Reports, Research in Developmental Disabilities (Szopa A. Do-

magalskaSzopa A. Czamara A. 2014) utwierdził mnie w przekonaniu, że u dzieci z niedo-

władem połowiczym rzeczywiście występują dwa różne wzorce chodu. Na podstawie obli-

czeń Globalnego Indeksu Chodu (Gillette Gait Index; GGI), który w sposób sumaryczny

określa stopień odchyleń konkretnego wzorca chodu od chodu prawidłowego wykazano, że

chód dzieci z antygrawitacyjnym wzorcem posturalnym wykazuje istotnie statystycznie więk-

sze odchylenia od prawidłowego chodu niż dzieci z wzorcem prograwitacyjnym. Powyższego

opracowania ze względu na 10% mój udział w jego realizacji (dotyczący przede wszystkim

zaplanowania i przeprowadzenia badań, tworzenia bazy danych, oraz przygotowanie manu-

skryptu) nie wskazuję jako własnego szczególnego osiągnięcia naukowego (wynikającego z

art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz

o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. nr 65, poz. 595 ze zm.).


19

W kolejnym - czwartym etapie moich badań zasadniczym celem była próba odpo-

wiedzi na pytanie na czym polegają różnice we wzorcach chodu dzieci z anty- i prograwita-

cyjnym wzorcem posturalnym. Wyniki przeprowadzonych badań - podsumowujące ten etap

mojej pracy naukowej - zostały opublikowane w wysoko punktowanym czasopiśmie według

listy Journal Citation Reports, PLoS One pod tytułem „Gait Pattern Differences between

Children with Mild Scoliosis and Children with Unilateral Cerebral Palsy” (Domagal-

skaSzopa et.al. 2014).

Analiza statystyczna oparta, jak w poprzednich badaniach na analizie skupień (cluster

analysis), ostatecznie potwierdziła zróżnicowanie wzorców chodu ciała u dzieci z niedowła-

dem połowiczym i pozwoliła zdefiniować dwa różne wzorce chodu u dzieci z niedowładem

połowiczym: antygrawitacyjny wzorzec chodu (AGP) i prograwitacyjny wzorzec chodu

(PGP).

Wyniki pochodziły z badań przeprowadzonych w tej samej 96 osobowej grupie dzieci z

asymetrią postawy ciała (45 dzieci z niedowładem połowiczym oraz 51 osobowej grupie ró-

wieśników z niskostopniową), u których bezpośrednio po ocenie postawy ciała oraz pomiarze

rozkładu sił nacisku masy ciała pomiędzy stroną niedowładna i niezajętą niedowładną u dzie-

ci z MPD oraz pomiędzy stroną prawą i lewą u dzieci ze skoliozą przeprowadzono trójpłasz-

czyznową analizę chodu (3DGA). Następnie spośród wszystkich uzyskanych parametrów

analizy chodu wybrano 35 parametrów, takich jak: spośród parametrów przestrzenno–

czasowych: prędkość, miarowość, długość kroku, spośród parametrów kinematycznych (do-

tyczących kątowych ustawień w poszczególnych stawach) trzy określające ustawienia mied-

nicy: pochylenie miednicy w płaszczyźnie strzałkowej, czołowej i poprzecznej, oraz parame-

try kinematyczne dla stawów kończyny dolnej w płaszczyźnie strzałkowej: zgięcie i wyprost

w: stawie biodrowym, kolanowym i skokowym górnym oraz w płaszczyźnie czołowej: od-

wiedzenie i rotacje w stawie biodrowym, dla kończyny podporowej oraz kończyny w fazie

wykroku. Wszystkie powyższe parametry zostały zdefiniowane zgodnie z wytycznymi poda-

nymi w najnowszej literatury przedmiotu. Wymienione powyżej parametry kinematyczne

dotyczyły jednego określonego fragmentu chodu, wtedy gdy jedna kończyna znajdowała się

w środkowej fazie podporu (stopa płasko), a druga znajdowała się w środkowej fazie wykro-

ku. Ponieważ chód jest zjawiskiem cyklicznym, fragment ten wyznaczono precyzyjnie uży-

wając procentowego wyznacznika wzorca cyklu chodu. Zanotowano wartości ustawienia ką-

towego miednicy i stawów obu kończyn dolnych w 10%, 20% oraz 30% całkowitego cyklu

chodu dla obu kończyn jednocześnie. Posługując się odniesieniem do faz cyklu chodu, dla

jednej kończyny dolnej była to środkowa faza podporu (midstance), co stanowiło 10%30%

http://213.227.100.63/scripts/expertus3e3.exe?KAT=c%3A%5Cexpertus.cd%5Cbib%5Cpar%5C&FST=data.fst&FDT=data.fdt&ekran=ISO&lnkmsk=2&cond=AND&B_00=015&C_00=3&D_00=0.000&mask=2&F_00=06&V_00=PLoS+One+


20

cyklu chodu, podczas gdy dla kończyny przeciwnej środkowa faza przeniesienia

(midswing), która przypadała pomiędzy 70%90% cyklu chodu.

Wykorzystując statystyczną technikę redukcji danych wyodrębniono 8 istotnych staty-

stycznie parametrów kinematycznych, różnicujących wzorce chodu dzieci z asymetria postu-

ralną:

1) kąt pochylenia miednicy w płaszczyźnie czołowej (opadanie miednicy) w środkowej

fazie podporu (midstance; MST) dla kończyny dolnej (KD) niedowładnej/ prawej

oraz (jednocześnie) dla KD niezajętej/lewej w środkowej fazie przeniesienia

(midswing; MSW),

2) kąt pochylenia miednicy w płaszczyźnie czołowej (opadanie miednicy) w fazie MST

dla KD niezajętej/lewej oraz (jednocześnie) dla niedowładnej/ prawej w fazie MSW,

3) zgięcie/wyprost w stawie biodrowym KD niedowładnej/ prawej w fazie MST,

4) absolutna wartość zgięcia/wyprostu w stawie biodrowym KD niedowładnej/ prawej w

fazie MST,

5) zgięcie/wyprost w stawie kolanowym KD niedowładnej/ prawej w fazie MST,

6) absolutna wartość zgięcia/wyprostu w stawie kolanowym KD niedowładnej/ prawej w

fazie MST,

7) odwiedzenie/ przywiedzenie w stawie biodrowym KD niedowładnej/ prawej w fazie

MSW,

8) zgięcie podeszwowe/ grzbietowe w stawie skokowym górnym KD niedowładnej/

prawej w fazie MST.

Uzyskane wyniki wykazały silną korelację pomiędzy wzorcem postawy ciała a wzor-

cem chodu zarówno u dzieci ze skoliozą, jak i u dzieci z niedowładem połowiczym. Zgodnie

z moją wiedzą po raz pierwszy zostały zdefiniowane różne wzorce chodu u dzieci z asymetria

posturalną – w zależności od ich wzorca postawy ciała. Biorąc pod uwagę ich silną korelację

z wzorcem posturalnym wzorce chodu zostały określone jako: skoliotyczny wzorzec chodu

(SGP), antygrawitatacyjny wzorzec chodu (AGP) oraz prograwitacyjny wzorzec chodu

(PGP). Dodatkowo na podstawie przedstawionych powyżej parametrów kinematycznych

chodu zdefiniowano podstawowe różnice pomiędzy wzorcem chodu dzieci z anty i prograwi-

tacyjnym wzorcem posturalnym.

Te dwa wzorce chodu różnią się podstawowymi parametrami kinematycznymi stawów

kończyn dolnych w płaszczyźnie strzałkowej, wykazując odmienne parametry kinematyczne.

Różnice te można podsumować w następujący sposób:


21

1) wzorzec AGP charakteryzuje: niewystarczające zgięcie w stawie biodrowym, nad-

mierny wyprost, (często przeprost) w stawie kolanowym oraz nadmierne zgięcie pode-

szwowe w stawie skokowym w kończynie dolnej niedowładnej w fazie podporu;

2) wzorzec PGP charakteryzuje natomiast: nadmierne zgięcie we wszystkich stawach

kończyny dolnej niedowładnej w fazie podporu, a więc niewystarczający wyprost w

stawie biodrowym oraz nadmierne zgięcie w stawie kolanowym oraz skokowym gór-

nym.

Uzyskane rezultaty wykazały, że różnice pomiędzy tymi dwoma wzorcami chodu doty-

czą także zaburzeń orientacji miednicy w płaszczyźnie czołowej zarówno w fazie podporu,

jak i przeniesienia, a także zaburzeń odwiedzenia w stawie biodrowym w fazie przeniesienia.

Wzorzec AGP charakteryzuje nadmierne uniesienie miednicy w obu fazach podporu i prze-

niesienia, podczas gdy we wzorcu PGP obserwuje się zdecydowane jej nadmierne opadnięcie

w obu fazach. We wzorcu AGP występuje nadmierne przywodzenie w stawie biodrowym w

fazie przeniesienia, a we wzorcu PGP przeciwnie – zbyt obszerne odwiedzenie charaktery-

styczne dla tzw. zaburzeń dźwigniozależnych (lever-arm dysfunction; LAD).

Uzyskanie tak jednoznacznych wyników było możliwe tylko dzięki ograniczeniu ana-

lizy chodu do niewielkiej liczby, właściwie wybranych parametrów kinematycznych chodu

(35 z ponad 200). Wybór równoczasowej analizy kinematyki obu kończyn dolnych w dwóch

ściśle określonych momentach chodu, raz gdy kd niedowładna znajduje się w fazie pełnego

podporu i równocześnie kd niezajęta w środkowej fazie przeniesienia i na odwrót pozwolił na

dostrzeżenie istotnych – dotychczas nie opisanych w literaturze przedmiotu różnic we

wzorcach chodu dzieci z niedowładem połowiczym.

W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że zróżnicowanie wzorców chodu u

dzieci z hemiplegią nie wynikało tylko z zaburzeń kinematyki kończyn dolnych w płaszczyź-

nie strzałkowej, jak podają inni autorzy, ale dotyczą także orientacji miednicy w płaszczyźnie

czołowej w obu fazach chodu, a także kinematyki stawu biodrowego w fazie przeniesienia

kończyny niedowładnej. Informacje dotyczące dwóch różnych wzorców chodu u dzieci z nie-

dowładem połowiczym może być pomocne w programowaniu wczesnej terapii dzieci, u któ-

rych nieprawidłowe wzorce chodu nie są jeszcze utrwalone.

Podsumowanie

Podsumowując wyniki przeprowadzonego przeze mnie cyklu badań obejmujących

kompleksową i obiektywną ocenę zaburzeń wzorców postawy i chodu u dzieci z MPD, z


22

niedowładem połowiczym, opublikowanych we wskazanym powyżej cyklu czterech publika-

cji można stwierdzić, że:

1. Dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym, z niedowładem połowiczym nie są jed-

norodna grupą zarówno pod względem rozkładu sił nacisku masy ciała pomiędzy stro-

ną niedowładna i niezajętą, jak i wzorców postawy ciała i chodu,

2. Wzorce posturalne u dzieci z niedowładem połowiczym można scharakteryzować za

pomocą podstawowych parametrów posturometrycznych, lecz jedynie w połączeniu z

parametrami określającymi rozkład sił nacisku na płaszczyźnie podparcia pomiędzy

niedowładna i niezajętą stroną ciała,

3. U dzieci z niedowładem połowiczym występują dwa różne wzorce posturalne, różnią-

ce się podstawowymi wskaźnikami posturo metrycznymi;

antygrawitacyjny wzorzec posturalny (AGPP), nazwany tak ze względu na zbytnią

uległość przeciążonej strony niedowładnej w stosunku do siły grawitacji (asymetrycz-

na postawa skulona)

prograwitacyjny wzorzec (PGPP), charakteryzujący się nadmierną aktywnością prze-

ciwko grawitacji odciążonej strony niedowładnej (asymetryczna postawa nadmiernie

wyprostowana)

4. Wzorce chodu u dzieci z niedowładem połowiczym można scharakteryzować za po-

mocą podstawowych parametrów kinematycznych, lecz jedynie w połączeniu z para-

metrami określającymi rozkład sił nacisku na płaszczyźnie podparcia pomiędzy nie-

dowładna i niezajętą strona ciała.

5. U dzieci z niedowładem połowiczym występują dwa różne wzorce chodu, różniące się

podstawowymi parametrami kinematycznymi;

antygrawitacyjny wzorzec chodu (AGP)

prograwitacyjny wzorzec (PGP)

6. Każdy z powyższych wzorców posturalnych i wzorców chodu generuje odmienne

problemy funkcjonalne u dzieci z niedowładem połowiczym, które powinny zostać

uwzględnione w programowaniu szeroko pojętej rehabilitacji tych dzieci,

7. Rozróżnienie dwóch wzorców postawy i chodu u dzieci z niedowładem połowiczym

powinno być uwzględnione w programowaniu wczesnej terapii dzieci, u których nie-

prawidłowe wzorce postawy i chodu nie są jeszcze utrwalone.


23

Zgodnie z moją wiedzą zaprezentowane tu wyniki badań są pierwszymi doniesieniami nau-

kowymi dotyczącymi zagadnienia zróżnicowania zaburzeń wzorców postawy i chodu u dzieci

z mózgowym porażeniem dziecięcym, z niedowładem połowiczym.

Wykorzystanie wyników w praktyce

Zaprezentowane powyżej wyniki kompleksowej i obiektywnej oceny funkcjonalnej

wzorców postawy i chodu u dzieci z niedowładem połowiczym są stosowane w praktyce fizjo-

terapii jako algorytm postępowania usprawniającego w kilku ośrodkach rehabilitacyjnych w Pol-

sce. Przykładowo metody te są stosowane obecnie w prowadzonym przeze mnie Centrum Re-

habilitacyjno-Medycznym Neuromed w Katowicach, w Ośrodku Hippoterapii i Terapii NDT –

w Bukowinie (k. Wrocławia), a także w Centrum Rehabilitacyjno Edukacyjnym dla Dzieci w

Żywcu.

Metody kompleksowej i obiektywnej oceny funkcjonalnej na podstawie analizy wzor-

ców postawy i chodu u dzieci z zaburzeniami ośrodkowymi były także tematem wielu warsz-

tatów terapeutycznych prowadzonych z moim udziałem na znaczących konferencjach nauko-

wych :

1. VII Ogólnopolska Konferencja Polskiego Towarzystwa Fizjoterapii. Warsztaty pt.

„Wzorce postawnolokomocyjne dzieci z MPD a programowanie rehabilitacji (The

postural and locomotional patterns in children with CP in treatment planning)”. Mał-

gorzata Domagalska, Andrzej Szopa, Pabianice 2010,

2. Międzynarodowy Dzień Inwalidy 17 Edycja „Życie bez bólu”. Warsztaty pt. Funkcjo-

nalna ocena niemowlęcia. Małgorzata Domagalska, Wojciech Kiebzak, Zgorzelec

2011,

3. Konferencja Naukowa: Rehabilitacja w chorobach dzieci i młodzieży „Cele i efekty

uwarunkowania doboru metod terapeutycznych”. Warsztaty pt. „Programowanie po-

stępowania usprawniającego u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym w oparciu

o analizę wzorców posturalnolokomocyjnych. Małgorzata Domagalska, Andrzej

Szopa. Warszawa 2012,

4. IV Międzynarodowe Dni Rehabilitacji „Potrzeby i Standardy Rehabilitacji w Choro-

bach i po Urazach Ośrodkowego Układu Nerwowego”. Warsztaty pt. „Podstawowe

wzorce posturalne jako wyznaczniki prawidłowego rozwoju motorycznego (Basic po-

stural patterns as normal motor development determinants)”. Małgorzata Domagal-

ska, Andrzej Szopa, Rzeszów 2012,


24

5. Międzynarodowy Dzień Inwalidy 18 Edycja „Życie bez bólu”. Warsztaty pt. Ocena

funkcjonalna dzieci z uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego. Małgorzata

Domagalska, Zgorzelec 2012,



DomagalskaSzopa, Zgorzelec 2013,



DomagalskaSzopa, Zgorzelec 2014.

Metody kompleksowej i obiektywnej oceny funkcjonalnej na podstawie analizy wzor-

ców postawy i chodu u dzieci z zaburzeniami ośrodkowymi były także tematem poprowadzo-

nego z moim udziałem cyklu kursów dla Fizjoterapeutów: Kurs diagnostyki i terapii neuroro-

zwojowej opartej na koncepcji Neurodevelopmental Treatment, które odbyły się w Centrum

Rehabilitacyjno–Medycznym Neuromed w Katowicach (Małgorzata Domagalska,

Andrzej

Szopa, 2008) i obejmowały trzy części:

1. Wczesne rozpoznawanie zaburzeń ruchowych pochodzenia ośrodkowego.

2. Teoria metodyka i praktyka terapii neurorozwojowej. Neurorozwojowe podstawy

usprawniania.

3. Programowanie Terapii Neurorozwojowej.

Dwukrotnie - z moim udziałem - w Centrum Rehabilitacyjno–Medycznym Neuromed w Ka-

towicach odbyły się warsztaty dla Fizjoterapeutów: „Programowanie terapii neurorozwojo-

wej”. (Małgorzata Domagalska, Andrzej Szopa. Katowice 2011, Katowice 2012;

Wyniki kompleksowej i obiektywnej oceny funkcjonalnej wzorców postawy i u dzieci z mó-

zgowym porażeniem dziecięcym zostały także wykorzystane w pracy doktorskiej Moniki Mała-

chowskiej–Sobeckiej „ Analiza kinematyczna ruchu dziecka z mózgowym porażeniem dziecię-

cym w siadzie na koniu kroczącym stepem”

IV B. OMÓWIENIE POZOSTAŁYCH OSIĄGNIĘĆ NAUKOWO-BADAWCZYCH

Poza omówionym powyżej cyklem 4 publikacji, wybranych jako podstawa do ubiega-

nia się o stopień doktora habilitowanego nauk o zdrowiu, mój pozostały dorobek naukowy

dotyczy w głównej mierze pozostałych zagadnień z zakresu obiektywnej oceny funkcjonalnej

dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym i praktycznego wykorzystania jej wyników w

http://213.227.100.63/scripts/expertus3e3.exe?KAT=c%3A%5Cexpertus.cd%5Cbib%5Cpar%5C&FST=data.fst&FDT=data.fdt&ekran=ISO&lnkmsk=2&cond=AND&mask=2&F_00=02&V_00=Domagalska+Ma%B3gorzata+

http://213.227.100.63/scripts/expertus3e3.exe?KAT=c%3A%5Cexpertus.cd%5Cbib%5Cpar%5C&FST=data.fst&FDT=data.fdt&ekran=ISO&lnkmsk=2&cond=AND&mask=2&F_00=02&V_00=Szopa+Andrzej+


25

programowaniu usprawniania tych dzieci. W ramach tej specjalności wyodrębniam cztery

podstawowe grupy zagadnień badawczych:

1. Obiektywna ocena zaburzeń napięcia mięśniowego u dzieci z mózgowym porażeniem

dziecięcym,

2. Obiektywna ocena kontroli posturalnej i innych zaburzeń funkcjonalnych u dzieci z

MPD,

3. Racjonalne programowanie rehabilitacji dzieci z MPD w oparciu o wyniki obiektyw-

nej oceny funkcjonalnej.

4. Neurofizjologiczne aspekty diagnostyki i terapii dzieci z wadami postawy, głównie z

bocznym skrzywieniem kręgosłupa.

Pozostałe publikacje - łączny IF – 8,723 (nie zawiera publikacji w suplemencie

czasopisma indeksowanego), PUNKTACJA MNiSW – 479

Obiektywna ocena zaburzeń napięcia mięśniowego u dzieci z mózgowym porażeniem

dziecięcym.

W kręgu moich szczególnych zainteresowań, obejmujących funkcjonalną ocenę dzieci

z mózgowym porażeniem dziecięcym znajduje się zagadnienie oceny zaburzeń napięcia mię-

śniowego u dzieci z MPD, w tym wymiernej oceny poziomu spastyczności. Realizując pro-

jekt badań własnych: „Stopień spastyczności, a wzorce chodu u dzieci z mózgowym poraże-

niem dziecięcym” (M. Domagalska, 2008) podjęłam współpracę zarówno ze współpracowni-

kami z Katedry Fizjoterapii Wydziału Nauk o Zdrowiu SUM, jak i z innych ośrodków nau-

kowych, takich jak: Instytut Elektroniki Politechniki Śląskiej w Gliwicach, Centrum Zdrowia

Dziecka w Warszawie.

Spastyczność jest jednym z najbardziej powszechnych zaburzeń u dzieci z porażeniem

mózgowym. Pomiar spastyczności jest głównym celem licznych badań klinicznych od wielu

lat, zwłaszcza od czasu gdy do programu leczenia dzieci z MPD w Stanach Zjednoczonych i

krajach UE zostały wprowadzone procedury zwalczania spastyczności (spasticity manage-

ment). Na potrzeby oceny spastyczności zostało opracowanych wiele zobiektywizowanych

skal numerycznych, takich jak skala Ashwortha (AS) i jej modyfikacja (MAS), skala Tardieu

(TS) i zmodyfikowana skala Tardieu (MTS) oraz dynamiczna ocena zakresu ruchu (DOZR)

wprowadzona do literatury przedmiotu przez Reimersa i Jóźwiaka. Jednak tylko MTS oraz

DOZR biorą pod uwagę definicję spastyczności wg Lance’a, która określa spastyczność jako

nadmierne napięcie mięśni (hipertonia) przejawiające się oporem przy biernym rozciąganiu

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Hipertonia&action=edit&redlink=1


26

mięśni i wzrastającym stopniowo wraz ze wzrostem szybkości i narastającym gwałtownie po

przekroczeniu pewnej szybkości lub stopnia rozciągnięcia mięśnia.

Chociaż opisane powyżej zobiektywizowane skale są powszechnie stosowane do oceny

skuteczności stosowania różnych środków zwalczania spastyczności, takich jak: toksyna bo-

tulinowej, gipsy hamujące oraz zabiegi chirurgiczne u dzieci z MPD, to wyniki wielu badań

kwestionują niezawodność dwóch pierwszych (AS, MAS). Ponadto brak standaryzacji pręd-

kości sprawia, że pomiar spastyczności nie jest całkowicie zgodny z powszechnie przyjętą

definicją spastyczności wg Lance’a. Pomimo tego, że skala Tardieu oraz pomiar spastyczno-

ści zgodnie z DOZR polega na zastosowaniu co najmniej dwóch różnych prędkości biernego

rozciągnięcia mięśnia to wytyczne określające i różnicujące te prędkości stanowią, że pręd-

kość biernego ruchu powolnego (V1) powinna być mniejsza niż prędkość naturalnego spadku

segmentu kończyny zgodnie z siłą grawitacji, a prędkość biernego ruchu szybkiego (V3) po-

winna być możliwie jak największa. Inną metodą wykorzystywaną do wymiernej oceny spa-

styczności jest goniometryczny pomiar zakresów biernego ruchu w poszczególnych stawach

kończyn mierzony z zastosowaniem ruchu wolego (V1) oraz szybkiego (V3). Chociaż metoda

goniometryczna pozwala na wymierne określenie zarówno deficytu zakresu ruchu w stawie

podczas powolnego ruchu biernego oraz szybkiego (wartości tzw. kąta przytrzymania), to nie

pozwala na jednoczesny pomiar odpowiedniej prędkości kątowej zastosowanego ruchu bier-

nego. DOZR w połączeniu z systemem akcelerometrycznym umożliwia jednoczesną ocenę

stopnia tzw. przykurczów statycznych i dynamicznych na podstawie pomiaru deficytu ruchu

biernego wraz z odpowiadającymi pomiarom prędkości kątowych. Wykorzystanie, w prowa-

dzonych przez nasz zespół badaniach, akcelorometrycznego systemu do jednoczasowego po-

miaru deficytu zakresu ruchu biernego w dwóch fazach – ruchem powolnym oraz ruchem

szybkim z równoczasowym pomiarem prędkości ruchu, pozwoliło na obiektywizację wyni-

ków klinicznej metody oceny zaburzeń napięcia mięśniowego u dzieci z MPD i stanowiło

niewątpliwie znaczne osiągniecie naukowe.

W zakresie zagadnień obejmujących obiektywną ocenę zaburzeń napięcia mięśniowego

u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym opublikowałam wraz ze współautorami naj-

pierw jedną pracę poglądową („The clinical evaluation of spasticity”. W: Physiotherapy.

Pressing issues of everyday practice. Red. J. Witkoś, B. Błońska-Fajfrowska, L. Niebrój, T.

Gaździk. 2012, Lulu Enterprises, Inc., 2012), w której przedstawiliśmy możliwości wymier-

nej oceny spastyczności u dzieci z MPD, a później trzy prace badawcze opisujące protokół

pomiaru spastyczności z wykorzystaniem DOZR oraz testu wahadła (dawniej test Wanterber-

ga) w oparciu o akcelorometryczny system pomiaru zakresu ruchu: 1) „Akceloromertyczny


27

pomiar oporu stawianego przez mięśnie objęte spastycznością u dzieci z MPD (MED-

SPORTPRESS, 2011); oraz dwa najnowsze opracowania:

2) „The relationship between clinical measurements and gait analysis data in children with

cerebral palsy” (Gait & Posture 2013; Vol.38, No.4, p.10381043); oraz

3) “Quadriceps Femoris Spasticity in Children with Cerebral Palsy: Measurement with the

Pendulum Test and Relationship with Gait Abnormalities” (J.NeuroEng.Rehab.2014;

Vol.11,166 p.1-200).

Dwa ostatnie opracowania obejmowały także instrumentalną trójpłaszczyznową anali-

zę chodu (3DGA) oraz ocenę stopnia odchyleń od chodu prawidłowego u dzieci z MPD. Ana-

lizę chodu przeprowadzono z wykorzystaniem Systemu CMSHS 3D wraz oprogramowa-

niem WinGait (Zebris Medizintechnik GmbH, Niemcy). Stopień zaburzeń wzorców chodu

określono w oparciu o obliczenia globalnego wskaźnika odchyleń chodu od chodu prawidło-

wego, zwanego w literaturze przedmiotu Gillette Gait Index (GGI), wcześniej Normalcy In-

dex (NI) (Gage, 2004; Schutte i in., 2000). GGI jest obecnie jednym z najrzetelniejszych

wskaźników do oszacowania zaburzeń chodu. GGI jest pierwszym opisanym wskaźnikiem

ilościowych zaburzeń chodu u dzieci z MPD, a jego wartość podana za pomocą jednej liczby

wskazuje stopień odchylenia chodu pacjenta od przeciętnego wzorca chodu osoby bez żad-

nych jego zaburzeń. Wartości GGI zostały także wystandaryzowane dla poszczególnych kate-

gorii diagnostycznych u dzieci z MPD (wg klasyfikacji Winter’s).

Na podstawie uzyskanych wyników wykazano, że średnie wartości i zakresy GGI uzy-

skane w grupie dzieci z MPD były istotnie statystycznie wyższe niż u dzieci bez zaburzeń

neurologicznych. Dodatkowo wyniki GGI uzyskane w grupie dzieci z niedowładem połowi-

czym były zbliżone do wyników dzieci z rozpoznaniem niedowładu połowiczego (typu II i III

wg Winter) w badaniach przeprowadzonych przez Shutte oraz Gage’a. Wyniki GGI uzyskane

w grupie dzieci z obustronnym niedowładem kończyn dolnych były istotnie wyższe niż u

dzieci z niedowładem połowiczym.

Podstawowym celem powyższych badań było jednak określenie zależności pomiędzy

poziomem spastyczności mięśni kończyn dolnych, określonym z zastosowaniem DOZR

(„The relationship between clinical measurements and gait analysis data in children with ce-

rebral palsy”; Gait & Posture 2013) oraz testem wahadła („Quadriceps Femoris Spasticity in

Children with Cerebral Palsy: Measurement with the Pendulum Test and Relationship with

Gait Abnormalities”; J.NeuroEng.Rehab.2014), a stopniem zaburzenia wzorca chodu u dzieci

z MPD. Uzyskane tu wyniki wykazały, że zaburzenia wzorca chodu u dzieci z MPD (zarówno

http://213.227.100.63/scripts/expertus3e3.exe?KAT=c%3A%5Cexpertus.cd%5Cbib%5Cpar%5C&FST=data.fst&FDT=data.fdt&ekran=ISO&lnkmsk=2&cond=AND&mask=2&F_00=06&V_00=Gait+Posture+

http://213.227.100.63/scripts/expertus3e3.exe?KAT=c%3A%5Cexpertus.cd%5Cbib%5Cpar%5C&FST=data.fst&FDT=data.fdt&ekran=ISO&lnkmsk=2&cond=AND&mask=2&F_00=06&V_00=Gait+Posture+


28

z niedowładem połowiczym, jak i z obustronnym niedowładem kkd nie zależą bezpośrednio

od stopnia spastyczności lub przykurczów mięśni działających na staw biodrowy i kolanowy.

Dodatkową wartością powyższych badań było opracowanie protokołu obliczeń wskaź-

nika GGI. Wskaźnik ten jest obliczany z wykorzystaniem wielowymiarowych technik staty-

stycznych, które mają na celu określenie „bliskości” ocenianych parametrów z pozostałymi –

podstawowymi parametrami chodu. Aby bowiem dokładnie ocenić zakres odchylenia od

normalnego chodu, lub w celu oceny zmian jakie zaszły w chodzie np. pod wpływem zasto-

sowanego leczenia, ważne jest uwzględnienie nie tylko, tego jak zmienił się każdy parametr

chodu z osobna, lecz w jaki sposób uległ zmianie związek pomiędzy wszystkimi parametrami

chodu (korelacje). Obliczenia GGI wymagały dużej pracy obliczeniowej, a przede wszystkim

ścisłej współpracy członków interdyscyplinarnego zespołu badawczego. Obliczenie globalne-

go wskaźnika zaburzeń chodu u dzieci z MPD pozwala na precyzyjne określenie stopnia za-

burzeń chodu u każdego dziecka z MPD indywidualnie. Dzięki temu staje się możliwe doko-

nywanie porównań międzyosobniczych, co ze względu na olbrzymie zróżnicowanie objawów

MPD nie było dotąd możliwe. Umożliwia także dokonywanie porównań wewnątrzosobni-

czych, w celu udokumentowania np. efektów stosowanego leczenia, czy usprawniania.

Dlatego też już w trakcie realizacji mojego wiodącego tematu badawczego podjęłam

współpracę z kolegami z Katedry Fizjoterapii Wydziału Nauk o Zdrowiu SUM oraz Wyższej

Szkoły Fizjoterapii we Wrocławiu w zakresie badań zmierzających do określenia i porówna-

nia wartości GGI dla dzieci z dwoma wyróżnionymi przeze mnie w badaniach z zakresu te-

matu wiodącego wzorcami posturalnymi: antygrawitacyjnym (AGPP) i pro grawitacyjnym

(PGPP). Uzyskane wyniki wykazały jednoznacznie, że dzieci z AGPP wykazują średnio -

prawie dwukrotnie wyższe - wartości GGI dla kończyny niezajętej oraz średnio - trzykrotnie

wyższe w przypadku kończyny zajętej niż dzieci prezentujące PGPP. Wyższe wartości GGI

określają większy stopień zaburzeń wzorca chodu. Wyniki tych badań zostały przedstawione

w artykule pod tytułem „Gait pattern differences in children with unilateral cerebral palsy” i

został opublikowany w wysoko punktowanym czasopiśmie według listy Journal Citation Re-

ports, Research in Developmental Disabilities (Szopa A. DomagalskaSzopa A. Czamara A.

2014).


29

Ocena kontroli posturalnej u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym oraz innych

zaburzeń funkcjonalnych u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym.

Zagadnieniem obiektywnej oceny zaburzeń funkcjonalnych u dzieci z mózgowym po-

rażeniem dziecięcym zaczęłam zajmować się ponad dziesięć lat temu. Pierwsze badania w

tym zakresie podjęłam w latach 2004–2006, realizując 2 projekty badań własnych: „Wpływ

nieprawidłowego rozkładu napięcia mięśniowego u dzieci z różnymi postaciami mózgowego

porażenia dziecięcego na układ poszczególnych segmentów ciała w świetle badań fotograme-

trycznych” (projekt badań własnych, M. Domagalska, 2004) oraz „Wzorce postawno–

lokomocyjne u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym” (projekt badań własnych, M.

Domagalska, 2006).

Wyniki powyższych badań, prowadzonych we współpracy z kolegami z Katedry Fizjo-

terapii Wydziału Nauk o Zdrowiu SUM, zostały opublikowane w czasopiśmie Fizjoterapia

Polska w następujących opracowaniach:

1. „Kompensacyjne przemieszczenia poszczególnych segmentów ciała w płaszczyźnie

czołowej u dzieci z mózgowym porażeniem” (Domagalska i wsp. 2005).

2. „Kompensacyjne przemieszczenia poszczególnych segmentów ciała w płaszczyźnie

strzałkowej u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym” (M. Domagalska i wsp.

2006).

3. „Wzorce postawno-lokomocyjne dzieci z m.p.dz. a programowanie rehabilitacji”

(Domagalska i wsp. 2007).

4. Konsekwencje posturalne zaburzeń napięcia mięśniowego u dzieci z hemiparezą.


5. „Problemy posturalne dzieci z m.p.dz. na przykładzie niedowładów połowiczych”


Obiecujące wyniki powyższych badań zachęciły autorów do pogłębienia badań nad kontrolą

posturalną dzieci z MPD. W roku 2007 zostały podjęte badania pilotażowe dotyczące oceny

kontroli posturalnej u dzieci z zaburzeniami ruchowymi pochodzenia ośrodkowego (ZRPO) w

porównaniu do dzieci rozwijających się prawidłowo. Badania przeprowadzono z wykorzysta-

niem maty sensorowej SensorMessSystem, z odpowiednim oprogramowaniem (Lück

GmbH). U badanych dokonywano pomiaru sił nacisku ciała na podłoże, w trzech pozycjach:

supinacyjnej, pronacyjnej oraz siedzącej.


30

Na podstawie przeprowadzonych badań u wszystkich dzieci z ciężkimi ZRPO stwier-

dzono asymetryczny rozkład sił nacisku na podłoże, odzwierciedlający asymetrię ich wzor-

ców posturalnych. U dzieci prawidłowo rozwijających uzyskane wyniki potwierdzały syme-

tryczny rozkład obciążeń na płaszczyznę podparcia, co świadczy o prawidłowym rozwoju

kontroli posturalnej. Wyniki badań pod tytułem „Rozkład sił nacisku mas ciała na podłoże u

dzieci z zaburzeniami ruchowymi pochodzenia ośrodkowego, jako wyraz zaburzeń rozwoju

napięcia posturalnego zostały opublikowane w polskim recenzowanym czasopiśmie Fizjote-

rapia Polska (Andrzej Szopa, Małgorzata Domagalska, Janusz Nowotny, 2007).

W 2012 roku wraz zespołem współpracowników z Katedry Fizjoterapii Wydziału Nauk

o Zdrowiu SUM rozszerzyliśmy ocenę wzorów postawy ciała wraz z jednoczasowym pomia-

rem rozkładu masy ciała na płaszczyźnie podporu dzieci z MPD o określenie podstawowych

miar stabilności, wyliczonych na podstawie ścieżki ruchu rzutu środka ciężkości, z wykorzy-

staniem platform baropedograficznych i stabilograficznych.

Wstępne wyniki badań pod tytułem „Disturbance of postural control in children with

himiplegic cerebral palsy” zostały opublikowane w opracowaniu: Physiotherapy. Pressing

issues of everyday practice. / Red.: J. Witkoś, B. BłońskaFajfrowska, L. Niebrój, T.

Gaździk. Lulu Enterprises (A.Szopa, M. Domagalska i wsp.2012);

Wyniki kompleksowych badań nad kontrolą posturalną dzieci z MPD, obejmujące dużą

populację dzieci z niedowładem połowiczym oraz grupę kontrolną zostały zawarte w artykule

pod tytułem “ Postural stability in children with hemiplegia estimated for three postural condi-

tions: standing, sitting and keeling”. Manuskrypt został przesłany do publikacji w czasopismie

Research in Developmental Disabilities (IF: 2,753) i uzyskał pozytywne recenzje. Aktualnie,

po dokonaniu korekty zgodnie uwagami recenzentów został ponownie przekazany do decyzji

Edytora.

Moje zainteresowania oceną zaburzeń funkcjonalnych u dzieci z ZRPO, choć głównie

oscylują wokół zaburzeń tzw. dużej motoryki w wyniku uszkodzenia OUN, to dotyczą także

innych zaburzeń funkcjonalnych u tych dzieci, takich jak: zaburzenia percepcji wzrokowej,

zaburzenia percepcji proprioceptywnej, czy zaburzenia oddechowe.

W latach 2005-2007, we współpracy z kolegami z Katedry Fizjoterapii Wydziału Nauk

o Zdrowiu SUM, a także z innych ośrodków akademickich prowadziłam badania naukowe

dotyczące późniejszych konsekwencji zaburzeń ruchowych pochodzenia ośrodkowego. Wy-

niki badań prowadzonych w tym zakresie zostały zawarte w 2 oryginalnych artykułach nau-

kowych:


31

1) „Assessment of visual perception in adolescents with a history of central coordination

disorder in early life - 15-year follow-up study” zamieszczonym w wysokopunktowanym

czasasopiśmie według listy Journal Citation Reports, Arch Med Sci. 2012, W. Kiebzak i

wsp. 2012,

2) „Konsekwencje oddechowe mózgowego porażenia dziecięcego” Fizjoterapia, 1996,A.

Szopa, M. Domagalska, M. Matyja,

oraz w 2 opracowaniach o charakterze poglądowym:

3) „Percepcja proprioceptywna a defekty motoryczne w mózgowym porażeniu dziecięcym”

Fizjoterapia 1996, M. Matyja, M. Domagalska, A. Szopa,

4) „Późne konsekwencje wczesnych kompensacji w obrębie obręczy barkowej - czyli przy-

stosowanie struktury do funkcji. Życie bez bólu. Pod red.: Z. Śliwińskiego i G. Śliwiń-

skiego, Wydawnictwo-Poligrafia AD REM, Zgorzelec 2013.

Celem pierwszego opracowania było udzielenie odpowiedzi na pytanie: czy występu-

jące we wczesnym okresie życia dziecka Zaburzenia Centralnej Koordynacji (ZCK), mają

wpływ na poziom rozwoju ich percepcji wzrokowej w późniejszym okresie rozwoju. Na pod-

stawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że pomimo tego, że we wczesnym okresie roz-

woju u badanych stwierdzono zaburzenia percepcji wzrokowej to wczesna terapia dała tym

dzieciom szansę uporządkowania rozwoju motorycznego i uniknięcia późniejszych konse-

kwencji w postaci zaburzeń w sferze poznawczej.

W kolejnym opracowaniu wykazaliśmy, że u dzieci z MPD można zaobserwować upo-

śledzenie parametrów oddechowych (pojemność życiowa płuc, VC% oraz pierwszosekundo-

wa natężona pojemność wydechowa, FEV1) w stosunku do obowiązujących w tym zakresie

norm. Wartości powyższych parametrów ulegały normalizacji pod wpływem indywidualnie

dobranych ćwiczeń – lecz nie oddechowych, a mających na celu normalizacje napięcia mię-

śniowego. Na tej podstawie można wnioskować, że zaburzenia oddechowe u dzieci z MPD są

dla nich charakterystyczne i stanowią konsekwencje zaburzeń rozwoju napięcia mięśniowego,

obejmującego także mięśnie oddechowe.

Celem trzeciego opracowania było wykazanie występowania u dzieci z MPD pierwot-

nych lub wtórnych defektów i deprywacji sensorycznych w zakresie układu proprioceptyw-

nego jako dodatkowych zaburzeń, odpowiedzialnych za zaburzenia funkcji motorycznych.

W ostatnim opracowaniu podjęto natomiast próbę uzasadnienia słuszności neurofizjo-

logicznego podejścia do problemu występowania samoistnych (bez związku z urazem) bólów

barku - poprzez pryzmat rozwoju kompensujących mechanizmów posturalnych z najwcze-

śniejszego okresu rozwoju - zarówno w odniesieniu do ich wczesnych, późniejszych, ale tak-

http://213.227.100.63/scripts/expertus3e3.exe?KAT=c%3A%5Cexpertus.cd%5Cbib%5Cpar%5C&FST=data.fst&FDT=data.fdt&ekran=ISO&lnkmsk=2&cond=AND&mask=2&F_00=06&V_00=%AFycie+bez+b%F3lu+


32

że i tych najbardziej odległych konsekwencji. W oparciu o przegląd piśmiennictwa dotyczą-

cego szeroko pojętej problematyki bólów barku, a także poprzez doświadczenia własne po-

chodzące z wieloletnich obserwacji i analizy rozwoju posturalnego niemowląt podjęto próbę

wykazania, że zaburzenia czynności i dolegliwości bólowe kompleksu barkowego mogą być

późnymi konsekwencjami wczesnych zaburzeń w zakresie: rozwoju napięcia mięśniowego i

kontroli posturalnej prowadzących do rozwoju kompensacyjnych mechanizmów posturalnych

w obrębie obręczy barkowej.

Wyniki omówionych powyżej badań, poparte własnymi wieloletnimi doświadczeniami

z praktyki fizjoterapeutycznej podsumowałam w pracy poglądowej zatytułowanej „ Zaburze-

nia edukacji sensomotorycznej” opublikowanej w „Physiotherapy. Pressing issues of every-

day practice”. / Eds.: J. Witkoś, B. Błońska-Fajfrowska, L. Niebrój, T. Gaździk. Raleigh :

Lulu Enterprises, Inc., 201 oraz w rozdziale „Wczesna ocena ośrodkowych zaburzeń rucho-

wych” w podręczniku: Wielka Fizjoterapia. T.1 / Red.: Z. Śliwiński, A. Sieroń: Elsevier

Urban & Partner, Wrocław, 2014.

Racjonalne programowanie usprawniania dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym.

Kolejnym obszarem moich zainteresowań naukowych jest racjonalne programowanie

usprawniania dzieci z MPD. Na ten temat napisałam i opublikowałam kilka prac poglądo-

wych w polskich recenzowanych czasopismach. Były to artykuły: „Potrzeby i możliwości

wymiernej oceny wyników rehabilitacji dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym” opubli-

kowany w czasopiśmie Rehabilitacja Medyczna (2004), 3 artykuły opublikowane w czasopi-

śmie Neurologia Dziecięca (1996, 2004 i 2009): „Neurorozwojowa koncepcja usprawniania

dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym wg Berty i Karela Bobathów”, „Aktualne podej-

ście do rehabilitacji dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym” oraz „Specyficzne i alterna-

tywne sposoby terapii dzieci z porażeniem mózgowym, a także artykuł „Wzorce postawno-

lokomocyjne dzieci z m.p.dz. a programowanie rehabilitacji ” zamieszczony w czasopiśmie

Fizjoterapia Polska, 2007 oraz „Gipsy hamujące stosowane u dzieci z mózgowym porażeniem

dziecięcym zamieszczony w czasopiśmie Ortopedia, Traumatologia i Rehabilitacja, 2006.

W latach 19982008 powstało z moim udziałem kilka podręczników dla studentów

fizjoterapii i fizjoterapeutów. W powyższych podręcznikach byłam autorem rozdziałów doty-

czących właśnie zagadnień racjonalnego podejścia do problemu programowania usprawniania

dzieci z zaburzeniami ośrodkowymi oraz nowoczesnych metod ich usprawniania.

W latach 2006–2010 brałam udział w pracach projektowych i konstrukcyjnych nad

urządzeniem rehabilitacyjnym wspomagającym prowadzenie terapii dzieci z MPD, w wyniku

http://213.227.100.63/scripts/expertus3e3.exe?KAT=c%3A%5Cexpertus.cd%5Cbib%5Cpar%5C&FST=data.fst&FDT=data.fdt&ekran=ISO&lnkmsk=2&cond=AND&mask=2&F_00=06&V_00=Wielka+fizjoterapia+T+1+


33

czego w 2010 roku został opatentowany „Przyrząd do ćwiczeń korekcyjnych dzieci z poraże-

niem mózgowym i wadami postawy” (Uprawniony i twórca wynalazku: Domagalska Małgo-

rzata, Sosnowiec, PL, Szopa Andrzej, Wilkowice, PL. Nr. PL 204656 - Przyrząd do ćwiczeń

korekcyjnych dzieci z porażeniem mózgowym i wadami postawy. Udzieleniu patentu ogło-

szono:29.01.2010 WUP 01/10). Wynalazek ten był efektem wieloletnich poszukiwań w za-

kresie nowoczesnych metod neurorehabilitacji osób z zaburzeniami ruchowymi pochodzenia

ośrodkowego i stanowił podsumowanie mojej prawie 20 letniej pracy w zawodzie fizjotera-

peuty.

Neurofizjologiczne aspekty diagnostyki i terapii wad postawy.

W kręgu moich zainteresowań naukowych, znajdują się również zagadnienia dotyczą-

ce neurofizjologicznych aspektów diagnostycznych i terapeutycznych dzieci z wadami posta-

wy, głównie z bocznym skrzywieniem kręgosłupa. Są one kontynuacją moich zainteresowań

naukowych, którymi zajmowałam się przed uzyskaniem stopnia doktora nauk kultury fizycz-

nej oraz w czasie realizacji mojej rozprawy doktorskiej („Wartość ćwiczeń korekcyjnych

opartych o zastępcze sprzężenie zwrotne w kształtowaniu nawyku prawidłowej postawy”).

Wyniki badań z zakresu neurofizjologicznych aspektów diagnostyki i terapii wad postawy

zaprezentowane zostały w kilku publikacjach, z których za najistotniejsze uważam dwa opraco-

wania o charakterze poglądowym (1,2) i oraz dwie prace badawcze (3,4):

1) Małgorzata Domagalska, 2009 Neurofizjologiczne aspekty diagnostyki i terapii wad po-

stawy (Neurophysiological aspects of diagnosis and therapy in posture deviations) W:

Wady postawy ciała u dzieci i młodzieży. Profilaktyka - diagnostyka - terapia. / Red. J.

Nowotny. Adres wydawniczy: Bielsko-Biała : Wyższa Szkoła Administracji w Bielsku-

Białej. Wydział Fizjoterapii;

2) Andrzej Szopa, Małgorzata Domagalska, Aleksandra Rudzińska, Jacek Sołtys, Anna Ko-

walczyk. Prevention of postural deviations. Physiotherapy. , Inc., 2012. ZRO. Pressing is-

sues of everyday practice. / Eds.: J. Witkoś, B. Błońska-Fajfrowska

3) Olga Nowotny-Czupryna, Krzysztof Czupryna, Anna Brzęk, Anna Kowalczyk, Małgorza-

ta Domagalska, Andrzej Szopa. Wpływ obciążenia zewnętrznego u dzieci ze skoliozami

na zmiany kompensacji ciężarowej w warunkach statycznych oraz zachowanie się mied-

nicy podczas chodu. The influence of external loading on weight compensatory changes

and pelvic behaviour during walking in scoliotic children., Fizjoterapia Pol. /

Pol.J.Physiother.2008; Vol.8, No.4, s.436-444.


34

4) Daria Tucholska, Małgorzata Domagalska, Andrzej Szopa. Skolioza a obraz siebie (Sco-

liosis and body image) W: Życie bez bólu. / Pod red.: Z. Śliwińskiego i G. Śliwińskiego.

Jelenia Góra : Wydawnictwo-Poligrafia AD REM, 2012.

Podręczniki, skrypty, rekomendacje

Jestem współautorem 6 podręczników dla studentów fizjoterapii i fizjoterapeutów: cykl

3 podręczników „Podstawy Fizjoterapii”: Cz. 1 „Podstawy teoretyczne i wybrane aspekty

praktyczne” (Wyd. Kasper 2004); Cz.2 „Podstawy metodyczne i technika wykonywania nie-

których zabiegów” (Wyd. Kasper, 2004) oraz Cz.3 „Wybrane metody fizjoterapii” (Wyd.

Kasper 2005) oraz kolejnych podręczników dla studentów fizjoterapii i fizjoterapeutów oraz

specjalistów rehabilitacji: „Podstawy kinezyterapii (AWF Katowice, 1993), „Podstawy

usprawniania neurorozwojowego według Berty i Karela Bobathów” (Wyd. Śląska Akademia

Medyczna 1998) oraz „Podstawy kliniczne fizjoterapii w dysfunkcjach narządu ruchu” (Me-

dipage, Wwa 2006).

Jestem także autorem 4 rozdziałów w najnowszym podręczniku dla fizjoterapeutów

„Wielka Fizjoterapia” (Red. A. Sieroń, Z. Śliwiński, ELSEVIER,2014): „Ben-

chmarkwzorcowy opis kierunku fizjoterapia”, „ Kinezyterapia w wieku rozwojowym – za-

gadnienia wybrane”; „Wczesna ocena ośrodkowych zaburzeń ruchowych”; „Metody specjal-

ne w fizjoterapii: NdtBobath”.

W lutym 2010 roku zostałam powołana do trzyosobowego Zespołu Ekspertów ds.

Benchmarku dla kierunku Fizjoterapia przy Departamencie Nauki Ministerstwa Nauki i

Szkolnictwa Wyższego. W wyniku prac podjętych przez zespół został przygotowany dla

MNiSzW projekt wzorcowego opisu efektów kształcenia dla kierunku Fizjoterapia.

Najistotniejsze fragmenty niniejszego projektu zostały opublikowane pod tytułem „

Benchmark - wzorcowy opis kierunku fizjoterapia, w podręczniku: „Wielka Fizjoterapia”

(Red. A. Sieroń, Z. Śliwiński, ELSEVIER, Małgorzata Domagalska-Szopa, Maria Grodner,

Zbigniew Śliwiński, 2014).

http://213.227.100.63/scripts/expertus3e3.exe?KAT=c%3A%5Cexpertus.cd%5Cbib%5Cpar%5C&FST=data.fst&FDT=data.fdt&ekran=ISO&lnkmsk=2&cond=AND&mask=2&F_00=02&V_00=Tucholska+Daria+

http://213.227.100.63/scripts/expertus3e3.exe?KAT=c%3A%5Cexpertus.cd%5Cbib%5Cpar%5C&FST=data.fst&FDT=data.fdt&ekran=ISO&lnkmsk=2&cond=AND&mask=2&F_00=02&V_00=Domagalska+Ma%B3gorzata+

http://213.227.100.63/scripts/expertus3e3.exe?KAT=c%3A%5Cexpertus.cd%5Cbib%5Cpar%5C&FST=data.fst&FDT=data.fdt&ekran=ISO&lnkmsk=2&cond=AND&mask=2&F_00=02&V_00=Szopa+Andrzej+

http://213.227.100.63/scripts/expertus3e3.exe?KAT=c%3A%5Cexpertus.cd%5Cbib%5Cpar%5C&FST=data.fst&FDT=data.fdt&ekran=ISO&lnkmsk=2&cond=AND&mask=2&F_00=06&V_00=%AFycie+bez+b%F3lu+

http://213.227.100.63/scripts/expertus3e3.exe?KAT=c%3A%5Cexpertus.cd%5Cbib%5Cpar%5C&FST=data.fst&FDT=data.fdt&ekran=ISO&lnkmsk=2&cond=AND&mask=2&F_00=02&V_00=Domagalska-Szopa+Ma%B3gorzata+

http://213.227.100.63/scripts/expertus3e3.exe?KAT=c%3A%5Cexpertus.cd%5Cbib%5Cpar%5C&FST=data.fst&FDT=data.fdt&ekran=ISO&lnkmsk=2&cond=AND&mask=2&F_00=02&V_00=Grodner+Maria+

http://213.227.100.63/scripts/expertus3e3.exe?KAT=c%3A%5Cexpertus.cd%5Cbib%5Cpar%5C&FST=data.fst&FDT=data.fdt&ekran=ISO&lnkmsk=2&cond=AND&mask=2&F_00=02&V_00=%A6liwi%F1ski+Zbigniew+


35

Projekty badawcze

W zakresie działalności naukowej byłam kierownikiem zatwierdzonych następujących pro-

jektów badań statutowych SUM:

2014. „Badania kontroli posturalnej niemowląt”

2015. „Ocena poziomu wydolności u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym”

Byłam także kierownikiem następujących zatwierdzonych projektów badań własnych SUM:

2004. „Wpływ nieprawidłowego rozkładu napięcia mięśniowego u dzieci z różnymi

postaciami mózgowego porażenia dziecięcego na układ poszczególnych segmentów

ciała w świetle badań fotogrametrycznych”

2006. „Wzorce postawno – lokomocyjne u dzieci z mózgowym porażeniem dziecię-

cym”

2008 „Stopień spastyczności, a wzorce chodu u dzieci z mózgowym porażeniem dzie-

cięcym”

2009 „Wymierna ocena globalnych wzorców motorycznych”

W zakresie działalności naukowej byłam także wykonawcą lub uczestniczyłam w pracach

zespołu badawczego w ramach następujących dużych projektów badawczych:

2004 Przygotowanie i zgłoszenie wniosku o finansowanie projektu badawczego:

„Możliwości wymiernej oceny wyników rehabilitacji dzieci z mózgowym porażeniem

dziecięcym” zgłoszonego do konkursu ogłoszonego przez Komitet Badań Naukowych

2004 Przygotowanie i zgłoszenie wniosku o finansowanie projektu badawczego:

„Nawykowa postawa ciała w różnych grupach wiekowych (uwarunkowania i skutki)”

zgłoszonego do konkursu ogłoszonego przez Komitet Badań Naukowych

2010 Przygotowanie i zgłoszenie wniosku o przyznanie dotacji na inwestycję aparatu-

rową „ Zestaw modułów do systemu analizy ruchu”

2012 Przygotowanie i zgłoszenie wniosku do Narodowego Centrum Badań i rozwoju

o dofinansowanie projektu: „Studia podyplomowe: Opieka, terapia i diagnostyka osób

w wieku podeszłym” w ramach programu operacyjnego Kapitał Ludzki

2013 Przygotowanie i zgłoszenie projektu realizowanego w ramach Programu Opera-

cyjnego PL07 Poprawa i lepsze dostosowanie ochrony zdrowia do trendów demogra-

ficzno-epidemiologicznych dofinansowanego z Mechanizmu Finansowego EOG i

Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2009-2014. Tytuł projektu: Wielospecjali-

styczna, skoordynowana edukacja zdrowotna w obszarze opieki nad kobietą, dziec-

kiem i rodziną. Projekt przeszedł pozytywne oceny na każdym etapie kwalifikacji i


36

decyzją Komitetu do spraw Wyboru Projektów został wpisany na listę rezerwową pro-

jektów

2013 Przygotowanie i zgłoszenie wniosku o sfinansowanie dużej infrastruktury ba-

dawczej (zakup aparatury naukowo-badawczej) służącej potrzebom badań nauko-

wych i prac rozwojowych. Nazwa inwestycji: Laboratorium Diagnostyki Narządu

Ruchu Nr IA/SP/0531/2014

2013 Przygotowanie i zgłoszenie wniosku o finansowanie projektu w ramach progra-

mu „Diamentowy Grant” studentki kierunku Fizjoterapia Eweliny Woźniak. Tytuł

projektu: „Wpływ wybranych technik z zakresu PNF na stopień spastyczności u pa-

cjentów po udarze mózgu”.

2014 Przygotowanie i zgłoszenie wniosku o przyznanie dotacji na inwestycję w zakre-

sie dużej infrastruktury badawczej, na zakup lub wytworzenie aparatury naukowo-

badawczej: System do Kompleksowej Analizy Ruchu.

2015 Przygotowanie i zgłoszenie wniosku o przyznanie dotacji w roku na inwestycję

w zakresie dużej infrastruktury badawczej, na zakup lub wytworzenie aparatury nau-

kowobadawczej: Analizy Funkcji Ludzkiego Organizmu.

2014 Przygotowanie i zgłoszenie wniosku w sprawie dofinansowania projektu pt.:

Opracowanie platformy diagnostycznoneurorehabilitacyjnej NeuroCOMP do II

konkursu w ramach programu strategicznego „Profilaktyka i leczenie chorób cywili-

zacyjnych” – Strategmed 2014, ogłoszonego przez Narodowe Centrum Badań i Roz-

woju Strategmed II, realizowanego przez Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowi-

cach; NeuroCOMP, Akademię Leona Koźmińskiego; EgzoTech Sp. z o.o.; COMP

Centrum Innowacji Sp z o.o.; ELZAB S.A. oraz Uniwersytet Szczeciński. Wniosek

przeszedł pozytywną ocenę formalną (wniosek numer 268382);

Staże naukowe / szkolenia naukowe / współpraca międzynarodowa

Łączenie pracy naukowej z praktyką w zawodzie fizjoterapeuty oraz stała chęć podnoszenia

kwalifikacji sprawiły, że znacznie poszerzyłam moją wiedzę zawodową związaną z fizjoterapią i

rehabilitacją medyczną. Swoją wiedzę i umiejętności zawodowe doskonaliłam na licznych

kursach międzynarodowych i krajowych, z których najważniejsze to:

1988 Warszawa (Dziekanów Leśny): Basic Course in Neurodevelopmental Treatment

(Bobath) (certyfikat międzynarodowy);


37

1989 Warszawa (Dziekanów Leśny): The Extension Course In Neurodevelopmental

Treatment (Bobath) (certyfikat międzynarodowy);

1990 Łódź, Centrum Zdrowia Matki Polski: Neurodevelopmental Treatment Baby

Course (certyfikat międzynarodowy);

1994 Katowice: The Refresher Course In Neurodevelopmental Treatment (Bobath)


1996 Katowice: Terapia dla dzieci i dorosłych na podstawie rozwoju ruchowego, E-

Technik, metoda P. Hankego (certyfikat międzynarodowy);

1997 Warszawa: Centrum Zdrowia Dziecka: Neurodevelopmental Treatment Baby

Course (certyfikat międzynarodowy);

1997 Warszawa: Kursy Metody Halliwick A,B,C (certyfikat międzynarodowy);

1998 Gliwice: Basic Course In Neurodevelopmental Treatment (Bobath) (certyfikat

międzynarodowy);

2009 Warszawa: Prechtl’s Method on the Quantitative Assessment of General

Movemets (certyfikat międzynarodowy).

W ramach współpracy międzynarodowej w latach 1995 – 2005 prowadziłam aktywną

współpracę w zakresie działalności naukowej z dr Elisabeth Köng oraz Mary Ouinton ze

Szwajcarii – twórcami koncepcji NDT Bobath oraz światowymi autorytetami w dziedzinie

neurorehabilitacji dzieci. Współpraca ta stała się dla mnie inspiracją do opracowania podręcz-

nika dla fizjoterapeutów „Podstawy usprawniania neurorozwojowego według Berty i Karela

Bobathów” (Wyd. Śląska Akademia Medyczna 1998) – pierwszego kompleksowego opraco-

wania na temat metody Ndt – Bobath w Polsce. Publikacja ta została zadedykowana dr Elisa-

beth Kὂng. W styczniu 1995 dr Elisabeth Köng brała udział w organizowanych przeze mnie

zajęciach w ramach Podyplomowego Studium Neurorehabilitacji (AWF Katowice) oraz cyklu

zorganizowanych przeze mnie warsztatów terapeutycznych dla fizjoterapeutów w Ośrodku

Rehabilitacyjno Edukacyjno Wychowawczym Im. Dr Marii TrzcińskiejFajfrowskiej w Ka-

towicach Giszowcu. Drugi cykl takich warsztatów w udziałem dr Elisabeth Köng zorgani-

zowałam w roku 2000 w Samodzielnym Ośrodku Rehabilitacyjno Oświatowym dla Dzieci

Niepełnosprawnych w Katowicach oraz w centrum Rehabilitacyjno–Medycznym Neuromed

w Katowicach.

W 2003 roku byłam przewodniczącą Komitetu Naukowego oraz Organizacyjnego I

Śląskich Warsztatów Neurologicznych (Katowice 28.02–1.03. 2003). Program warsztatów

obejmował zarówno sesję dotyczącą „Nowoczesnych metod pomocnych w diagnostyce mó-


38

zgowego porażenia dziecięcego” jak i „Nowoczesne metody wspomagające terapie neuroro-

zwojową” i zgromadził interdyscyplinarny zespół naukowców i praktyków (neurologów dzie-

cięcych, ortopedów, fizjoterapeutów, logopedów i terapeutów zajęciowych zajmujących się

powyższymi zagadnieniami ze wszystkich wiodących ośrodków w Polsce.

W ramach współpracy z Akademią Medyczną im. Piastów Śląskich we Wrocławiu od

2002 roku do chwili obecnej prowadzę wykłady i zajęcia praktyczne na kursach (dwóch rocz-

nie) dla lekarzy specjalizujących się w dziedzinie rehabilitacji medycznej „Rehabilitacja dzie-

ci ryzyka” (CMKP 22), pod patronatem prof. dr hab. n. med. Ludwikę Sadowską – autorytet

w dziedzinie rehabilitacji dzieci z zaburzeniami ośrodkowymi.

W efekcie współpracy z dr hab. n. med. Zbigniewem Śliwińskim – byłym krajowym

konsultantem ds. Fizjoterapii - zostałam czterokrotnie zaproszona do Komitetu Naukowego

Międzynarodowej Konferencji Naukowej: Dzień Inwalidy "Życie bez bólu" (edycja 17,18,19

i 20, Zgorzelec). Jako członek Komitetu Organizacyjnego brałam dwukrotnie udział w orga-

nizacji Międzynarodowej Konferencji Naukowej: Dzień Inwalidy "Życie bez bólu" (edycja

18 i 19 , Zgorzelec) oraz Konferencji „Pomóżmy lepiej żyć” (Kielce 2010) oraz IV Między-

narodowego Kongresu Naukowego "Pomóżmy Lepiej Żyć" (Kielce, 6-8 kwietnia 2011 r).

W 2011 roku zostałam powołana przez Zarząd Polskiego Towarzystwa Fizjoterapii

zarówno do Komitetu Organizacyjnego, jak i Komitetu Naukowego 15 Jubileuszowego Mię-

dzynarodowego Kongresu Polskiego Towarzystwa Fizjoterapii, pt. „Fizjoterapia we współ-

czesnej medycynie” (Łódź 17-19.11.2011).

Byłam także członkiem Komitetu Naukowego IV Międzynarodowego Kongresu Nau-

kowego "Pomóżmy Lepiej Żyć" (6-8 kwietnia 2011 r). Zorganizowana przeze mnie sesja na-

ukowa „Pediatria Społeczna: Konsekwencje ośrodkowych zaburzeń rozwojowych” zgroma-

dziła wykłady nie tylko czołowych przedstawicieli polskiej nauki w tym zakresie, ale także

najwybitniejszych zagranicznych przedstawicieli tej dyscypliny naukowej: Prof. Christę Ein-

spieler z Instytutu Fizjologii i Neurologii Rozwojowej z Uniwersytetu z Grazu (Insitute of

Physiology Developmental Physiology and Developmental Neuroscience Medical University

of Graz, Austria) oraz Prof. Milivoja Velickovica Perata - Rektora Akademii Medycyny

Rozwojowej z Ljubliany, z którymi od dawna prowadzę współpracę naukową.

W 2014 roku z naszej inicjatywy (wraz z dr Andrzejem Szopą) zawiązała się współpra-

ca naukowa Katedry Fizjoterapii WNoZ SUM nie tylko z przedstawicielami innych jednostek

naukowych (Uniwersytet Szczeciński, Akademia Leona Koźmińskiego), ale także z przed-

stawicielami przedsiębiorstw produkcyjnych, takich jak: NeuroCOMP, EgzoTech Sp. z o.o.;

COMP Centrum Innowacji Sp z o.o.; ELZAB S.A. W wyniku tej współpracy został przygo-



http://si.linkedin.com/pub/milivoj-velickovic-perat/39/a31/ba2


39

towany i zgłoszony do II konkursu w ramach programu strategicznego „Profilaktyka i lecze-

nie chorób cywilizacyjnych” – Strategmed 2014, ogłoszonego przez Narodowe Centrum Ba-

dań i Rozwoju Strategmed II - wniosek w sprawie dofinansowania projektu pt.: Opracowanie

platformy diagnostycznoneurorehabilitacyjnej NeuroCOMP. Wniosek przeszedł pozytywną

ocenę formalną (wniosek numer 268382);

Nagrody naukowe i wyróżnienia

Za działalność naukowo-dydaktyczną otrzymałam następujące nagrody:

1992 Indywidualna Nagroda Rektora Akademii Wychowania Fizycznego w Katowicach II

stopnia za szczególnie ważne i twórcze osiągnięcia naukowe;

1994 Zespołowa Nagroda Rektora Akademii Wychowania Fizycznego w Katowicach II

stopnia za szczególnie ważne i twórcze osiągnięcia organizacyjne;

2006 Zespołowa Nagroda Rektora Śląskiej Akademii Medycznej I stopnia w zakresie

działalności dydaktycznej w roku akademickim 2005/2006 za opracowanie i redakcję

podręczników „Podstawy Fizjoterapii” i „ Podstawy kliniczne w dysfunkcjach narządu

ruchu”;

2008 Zespołowa Nagroda Rektora Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach II

stopnia za szczególne osiągnięcia dydaktyczne w zakresie kształcenia zawodowego na

kierunku fizjoterapia;


stopnia w zakresie działalności organizacyjnej w roku akademickim 2010/2011;


stopnia w zakresie działalności dydaktycznej za opracowanie programów kształcenia na

studiach I i II stopnia stacjonarnych i niestacjonarnych na kierunku Fizjoterapia;

2013 Zespołowa Nagroda Rektora Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach III

stopnia w zakresie działalności organizacyjnej .

2014 Zespołowa Nagroda Rektora Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach III

stopnia w zakresie działalności naukowej za cykl publikacji „ Ocena funkcjonalna dzie-

ci z mózgowym porażeniem dziecięcym.


stopnia w zakresie działalności organizacyjnej w roku akademickim 2013/2014;

Uzyskałam także liczne nagrody i wyróżnienia za prace prezentowane podczas kongresów nau-

kowych i konferencji, z których najbardziej prestiżowe to:


40

Wyróżnienie przyznane przez Komitet Naukowy VI Międzynarodowego Kongresu Pol-

skiego Towarzystwa Rehabilitacji „ Rehabilitacja Medyczna – profilaktyka pierwotna i

wtórna niepełnosprawności dla Małgorzaty Domagalskiej, Krzysztofa Czupryny, Andrze-

ja Szopy, Janusza Nowotnego za pracę „Tzw. gipsy hamujące i toksyna botulinowa jako

środki prewencji wtórnej u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym” (Łódz 2007);

Wyróżnienie przyznane przez Komitet Naukowy I Międzynarodowego Kongresu Pol-

skiego Towarzystwa Rehabilitacji i Polskiego Towarzystwa Fizjoterapii "Rehabilitacja

Polska" dla Małgorzaty Domagalskiej, Andrzeja Szopy, Zenona. Kidonia, Stanisława

Pietraszka, Krzysztofa Czupryny za pracę „Spastyczność a wzorce chodu u dzieci z

niedowładem połowiczym (Warszawa, 2009);

Nagroda główna przyznana przez Komitet Naukowy 4 Międzynarodowych Dni Reha-

bilitacji - "Potrzeby i standardy rehabilitacji w chorobach i po urazach ośrodkowego

układu nerwowego" dla : Małgorzaty Domagalskiej, Andrzeja Szopy, Zenona Kidonia

za pracę „Podstawowe wzorce posturalne jako wyznaczniki prawidłowego rozwoju

motorycznego (Rzeszów, 2012);

Nagroda główna przyznana przez Komitet Naukowy 7 Sympozjum - "Analiza ruchu -

teoria i praktyka w zastosowaniach klinicznych" dla Małgorzaty Domagalskiej, An-

drzeja Szopy, Stanisława Pietraszka, Zenon Kidonia, Grzegorza Onika za pracę „Spa-

styczność, a odchylenia od prawidłowego wzorca chodu u dzieci z mózgowym pora-

żeniem dziecięcym”. (Warszawa, 2012);

Za działalność rehabilitacyjną na rzecz pacjentów - uchwałą Zarządu Polskiego Towarzystwa

Walki z Kalectwem - została mi nadana Odznaka Szkarłatnego Serca (legitymacja 2/III,14).

DZIAŁALNOŚĆ W ZAWODZIE FIZJOTERAPEUTY

Posiadam tytuł specjalisty Rehabilitacji I stopnia oraz tytuł specjalisty w dziedzinie

Fizjoterapia. Nieprzerwanie od 1982 roku, poza praca naukową i dydaktyczną w ośrodkach

naukowych pracuje w zawodzie fizjoterapeuty. Od 1997 jestem właścicielem Centrum Reha-

bilitacyjno-Medyczne „NEUROmed” sc, Katowice, gdzie prowadzę praktykę fizjoterapeu-

tyczną dla dzieci i młodzieży, szczególnie w zakresie wczesnej terapii neurorozwojowej oraz

rehabilitacji dzieci z MPD. Od lipca 2014 pracuje także jako specjalista fizjoterapii w Cen-

trum Pediatrii Jana Pawła II w Sosnowcu na Oddziale Neurorehabilitacji.


41

Documents

dr n. kult. fiz. Małgorzata Domagalska–Szopa Adiunkt ... · AUTOREFERAT - wszczęcie postępowania habilitacyjnego dr n. k.f.Małgorzata Domagalska Szopa 1 dr n. kult. fiz. Małgorzata