Institute of Research and Development for Public Enterprises

(ราง)

คมอวธการเสนอโครงการรวมลงทน

(Draft)

Thailand PPP Project Proposal Manual

มนาคม 2558

สารบญ

State Enterprise Policy Office 1

1 แนวทางการจดท าผลการศกษาและวเคราะหโครงการ Feasibility studies / Project appraisal Guideline

พระราชบญญตการให เอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ ไดประกาศใน

ราชกจจานเบกษา และมผลใชบงคบตงแตวนท ๓ เมษายน ๒๕๕๖ เปนตนมา โดยกฎหมายดงกลาวไดบญญตยกเลกพระราชบญญตวาดวยการใหเอกชนเขารวมงานหรอด าเนนการในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๓๕ ซงใชบงคบมาเปนระยะเวลายสบปเตม กฎหมายรวมทนฉบบใหมไดมการเพมเตมรายละเอยดในหลายเรอง รวมทงก าหนดขนตอน วธการ และระยะเวลาในการด าเนนการในแตละขนตอนใหมความชดเจนมากยงขน อนเปนการแกไขปญหาทเกดจากการบงคบใชพระราชบญญตวาดวยการใหเอกชนเขารวมงานหรอด าเนนการในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๓๕ (กฎหมายรวมการงาน) ทผานมา ซงกฎหมายรวมการงานมการก าหนดบทมาตราไวเพยง ๒๕ มาตรา ท าใหในแตละขนตอนของการเสนอโครงการ การด าเนนโครงการ และการก ากบดแลและตดตามผลของโครงการ ยงขาดรายละเอยดและความชดเจนในการปฏบต รวมถงการขาดขนตอนทส าคญตางๆ เชน การก าหนดนโยบายและยทธศาสตรการรวมลงทนในระดบชาต กระบวนการและขนตอนในการพจารณาการแกไขหรอตออายสญญา แนวทางการสงเสรมใหหนวยงานของรฐสามารถเขาสระบบของการใชกฎหมายรวมลงทน ท าใหเกดปญหาขอกฎหมายจากการใชบงคบกฎหมายฉบบเดม อนท าใหหนวยงานของรฐพยายามหลกเลยงการปฏบตตามกฎหมายรวมการงาน และท าใหตองมการสงเรองใหส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกาตความปญหาขอกฎหมายเปนจ านวนมากในชวงระยะเวลายสบปทผานมา ซงแนวทางการใหความเหนของคณะกรรมการกฤษฎกาในหลายเรองกไดกลายมาเปนแนวทางปฏบตและไดน ามาก าหนดไวเปนบทบญญตในกฎหมายฉบบใหมเพอใหเกดความชดเจนดวย ทงน เพอสงเสรมใหหนวยงานของรฐสามารถปฏบตตามกฎหมาย และเอกชนสนใจเขารวมลงทนกบรฐมากยงขน ในสภาวการณทประเทศไ ทยตองสรางขดความสามารถทางการแขงขนเพอดงเงนลงทนจากตางประเทศ จงมความจ าเปนตองพฒนาโครงสรางพนฐานและบรการสาธารณะตางๆ เพอรองรบการลงทนทคาดวาจะขยายตวเพมมากขนในอนาคต รวมทงเพอรองรบการกาวเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยนอกดวย

เนอหาของพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ (กฎหมายรวมลงทน) นอกจากการเพมเตมรายละเอยดและขนตอนตางๆ ใหมความชดเจนมากยงขนเปน ๑๐ หมวดแลว เชน หมวดวาดวยแผนยทธศาสตรการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ หมวดการแกไขสญญาและการท าสญญาใหม หมวดกองทนสงเสรมการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ เปนตน กฎหมายฉบบใหมป ๒๕๕๖ ยงคงก าหนดขนตอนในการพจารณาใหเอกชนรวมลงทนไวในสวนของ ๓ ขนตอนทมความส าคญดงเชนทเคยม การก าหนดไวในพระราชบญญตวาดวยการใหเอกชนเขารวมงานหรอด าเนนการในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๓๕ ไดแก

๑) การเสนอโครงการ (หมวด ๔) ไดแก ขนตอนในสวนของการจดท าและเสนอรายงานผลการศกษาและวเคราะหโครงการ

๒) การด าเนนโครงการ (หมวด ๕) ไดแก ขนตอนในสวนของการจดท ารางประกาศเชญชวนเอกชนเขารวมลงทน รางขอบเขตของโครงการ และรางสญญารวมลงทน และการคดเลอกเอกชนเขารวมลงทนในโครงการของรฐ

๓) การก ากบดแลและตดตามผลของโครงการ (หมวด ๖) ไดแก ขนตอนในสวนของการก ากบดแลและตดตามผลการด าเนนโครงการตามสญญารวมลงทนระหวางรฐและเอกชนจนกวาจะสนสดสญญา

ส าหรบในสวนของขนตอนการเสนอโครงการตามหมวด ๔ นน มขนตอนทถอวาเปนรายละเอยดทส าคญทสดทจะสงผลตอโครงการรวมลงทนระหวางรฐและเอกชนในขนตอนอนๆ ตอไป รวมถงมผลตอการ

State Enterprise Policy Office 2

ด าเนนโครงการในชวงตลอดอายของสญญา ไดแก ขนตอนการจดท าผลการศกษาและวเคราะหโครงการ อนถอเปนกระบวนการเรมตนของโครงการทหนวยงานของรฐเจาของโครงการเมอมความคดหรอนโยบายทจะรเรมโครงการรวมลงทนแลวจะตองด าเนนการเปนขนตอนแรก ซงการศกษาและวเคราะหโครงการทดและอยบนพนฐานของขอมลทมความครบถวนในรอบดานยอมสงผลถงโครงการตอไป เพราะหากมการศกษาและวเคราะหโครงการทผดพลาดอาจสงผลกระทบถงโครงการทตองด าเนนการตอไปในชวงอายของสญญา ซงสวนใหญแลวโครงการรวมลงทนมกจะเปนโครงการระยะยาวตงแตสบถงยสบปขนไป ดงนน พระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ จงไดก าหนดเปนรายละเอยดเอาไวในกฎหมายอยางชดเจนมากยงขนกวาทเคยบญญตไวในพระราชบญญตวาดวยการใหเอกชนเขารวมงานหรอด าเนนการในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๓๕

โดยมาตรา ๒๔ แหงพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ ไดบญญตใหในการเสนอโครงการ หนวยงานเจาของโครงการจะตองเสนอผลการศกษาและวเคราะหโครงการตามรายละเอยดทคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐประกาศก าหนด และไดก าหนดดวยวาประกาศของคณะกรรมการดงกลาวอยางนอยตองมรายละเอยด ดงตอไปน

(๑) เหตผล ความจ าเปน และประโยชนของโครงการ รวมทงความสอดคลองกบแผนยทธศาสตร (๒) ตนทนการด าเนนการ โดยในกรณทเปนโครงการทจะใชจายงบประมาณแผนดนรวมดวยใหแสดง

งบประมาณแผนดนทจ าเปนตลอดระยะเวลาของโครงการดวย (๓) การเปรยบเทยบตนทนและความคมคาในการด าเนนการระหวางการใชงบประมาณแผนดนหรอ

งบประมาณของหนวยงานของรฐกบการใหเอกชนรวมลงทน (๔) ทางเลอกในการใหเอกชนรวมลงทนในรปแบบตาง ๆ รวมทงความสนใจและความพรอมของ

เอกชนในแตละรปแบบ (๕) ผลกระทบของโครงการ (๖) ความเสยงทเกยวของและแนวทางการบรหารความเสยงของโครงการ (๗) กรณทหนวยงานเจาของโครงการจะใชงบประมาณของหนวยงานในการด าเนนการ ใหแสดง

สถานะทางการเงนของหนวยงาน แหลงทมาของงบประมาณ ภาระงบประมาณโดยรวมทตองใชในโครงการอนๆ และความสามารถในการหางบประมาณเพอการด าเนนโครงการโดยไมกระทบตอสถานะทางการเงนโดยรวมของหนวยงาน

ทงน คณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐไดมการก าหนดรายละเอยดของการศกษาและวเคราะหโครงการ ซงไดมการออกประกาศคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ เรอง รายละเอยดทตองมในผลการศกษาและวเคราะหโครงการของหนวยงานเจาของโครงการ พ.ศ. ๒๕๕๗ เมอวนท ๒๙ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๗1 โดยขอ ๓ ไดก าหนดใหในการเสนอโครงการ หนวยงานเจาของโครงการตองเสนอผลการศกษาและวเคราะหโครงการซงมรายละเอยด ดงตอไปน

(๑) เหตผล ความจ าเปน ประโยชนของโครงการและความเหมาะสมทางเทคนค รวมทงรายละเอยดเกยวกบโครงการทแสดงใหเหนถงความสอดคลองกบแผนยทธศาสตร ความสอดคลองกบสภาพเศรษฐกจและสงคมของประเทศ ความสอดคลองกบโครงการอนทงในสาขาเดยวกนและสาขาอน และความพรอมของหนวยงาน

1 ประกาศในราชกจจานเบกษา เลม ๑๓๑/ตอนพเศษ ๓๘ ง/หนา ๘ วนท ๒๕ กมภาพนธ ๒๕๕๗

State Enterprise Policy Office 3

(๒) ตนทนการด าเนนการ โดยมขอเสนอแนะเกยวกบขนตอนและระยะเวลาการด าเนนโครงการทเหมาะสม และในกรณทเปนโครงการทจะใชจายงบประมาณแผนดนรวมดวยใหแสดงงบประมาณแผนดนหรองบประมาณแผนดนทจ าเปนตลอดระยะเวลาของโครงการดวย

(๓) ประมาณการผลตอบแทนในดานตางๆ ซงอยางนอยตองแสดงใหเหนอตราผลตอบแทนทางการเงนและทางเศรษฐศาสตร

(๔) การเปรยบเทยบตนทนและความคมคาในการด าเนนการระหวางการใชงบประมาณแผนดนหรองบประมาณของหนวยงานของรฐกบการใหเอกชนรวมลงทน

(๕) ทางเลอกในการใหเอกชนรวมลงทนในรปแบบตางๆ รวมทงความสนใจและความพรอมของเอกชนในแตละรปแบบ

(๖) ผลกระทบของโครงการซงครอบคลมทงผลกระทบโดยตรงและโดยออมจากการด าเนนโครงการ ตลอดจนวธการปองกน ลด หรอแกไขเยยวยาผลกระทบดงกลาว เชน

(ก) ผลกระทบดานสงแวดลอมและชมชน ตลอดจนประชาชนผใชบรการโดยจะตองแสดงใหเหนถงแนวทางในการจดท าและรายงานการประเมนผลกระทบสงแวดลอมและในกรณทเปนโครงการทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงทงทางดานคณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาตและสขภาพ จะตองแสดงแนวทางในการจดท าและรายงานการประเมนผลกระทบตอสขภาพของประชาชนในชมชนดวย ทงน ตามทกฎหมายบญญต

(ข) ผลกระทบดานการเมองและความมนคงของประเทศ (ค) ผลกระทบตอการด าเนนงานของหนวยงานเจาของโครงการในระยะยาว เชน ฐานะการเงน

การบรหาร องคกรและบคลากร แผนการด าเนนงานระยะยาว (ง) การปฏบตตามกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบอนนอกจากพระราชบญญตการใหเอกชนรวม

ลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ (๗) ผลการรบฟงความคดเหนตามระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยการรบฟงความคดเหนของ

ประชาชน พ.ศ. ๒๕๔๘ (๘) ความเสยงทเกยวของและแนวทางการบรหารความเสยงของโครงการ (๙) กรณทหนวยงานเจาของโครงการจะใชงบประมาณของหนวยงานในการด าเนนการใหแสดง

สถานะทางการเงนของหนวยงาน แหลงทมาของงบประมาณ ภาระงบประมาณทตองใชในโครงการอนๆ และความสามารถในการหางบประมาณเพอการด าเนนโครงการโดยไมกระทบตอสถานะทางการเงนโดยรวมของหนวยงาน

(๑๐) รายละเอยดอนๆ ทหนวยงานเจาของโครงการเหนวาเกยวของและจะเปนประโยชนตอ การพจารณาใหความเหนชอบโครงการ เชน การใหการสงเสรมการลงทนตามกฎหมายวาดวยการสงเสรมการลงทน การจดหาทดนเพอด าเนนโครงการ การใหรฐเขารวมทน และการใหความคมครองจากรฐ

ในการพจารณาจดท ารายงานผลการศกษาและวเคราะหโครงการนน มาตรา ๒๕ แหงพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ บญญตใหหนวยงานเจาของโครงการตองวาจางทปรกษาเพอจดท ารายงานผลการศกษาและวเคราะหโครงการ และทปรกษาตองจดท าร ายงานเปนเอกเทศตามรายละเอยดทคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐก าหนดในมาตรา ๒๔ การจดท ารายงานผลการศกษาและวเคราะหโครงการจงตองยดตามประกาศคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ เรอง รายละเอยดทตองมในผลการศกษาและวเค ราะหโครงการของหนวยงานเจาของโครงการ พ.ศ. ๒๕๕๗ ซงมขอพจารณาในการศกษาและวเคราะห ดงตอไปน

State Enterprise Policy Office 4

๑. เหตผล ความจ าเปน ประโยชนของโครงการและความเหมาะสมทางเทคนค ความสอดคลองกบแผนยทธศาสตร สภาพเศรษฐกจและสงคมของประเทศ และโครงการอนทงในสาขาเดยวกนและสาขาอน และความพรอมของหนวยงาน

ตามขอ ๓ (๑) ของประกาศคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ เรอง รายละเอยดทตองมในผลการศกษาและวเคราะหโครงการของหนวยงานเจาของโครงการ พ .ศ .๒๕๕๗ ไดก าหนดใหในการเสนอโครงการ หนวยงานเจาของโครงการตองเสนอผลการศกษาและวเคราะหโครงการซงมรายละเอยดในเรองของเหตผล ความจ าเปน ประโยชนของโครงการและความเหมาะสมทางเทคนค รวมทงรายละเอยดเกยวกบโครงการทแสดงใหเหนถงความสอดคลองกบแผนยทธศาสตร ความสอดคลองกบสภาพเศรษฐกจและสงคมของประเทศ ความสอดคลองกบโครงการอนทงในสาขาเดยวกนและสาขาอน และความพรอมของหนวยงาน ซงสามารถน ามาแยกพจารณาในแตละหวขอได ดงตอไปน

๑.๑ ความสอดคลองกบแผนยทธศาสตร

ตามพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ ไดมการก าหนดหลกการขนมาใหมในกฎหมายในเรองของการทจะตองมการก าหนดและวางนโยบายในการทหนวยงานของรฐจะใหเอกชนเขามารวมลงทน เพอใหการลงทนระหวางรฐและเอกชนตามพระราชบญญตฉบบนทเปนโครงการขนาดใหญตงแตหนงพนลานบาทขนไป และมความส าคญตอการพฒนาทางเศรษฐกจและสงคมของประเทศมแนวทางนโยบายในการด าเนนการทชดเจน มใชใหแตละหนวยงานตางคดตางเสนอโครงการเหมอนดงเชนในอดตทผานมา ซงท าใหมการลงทนทซ าซอนกนของโครงการ ขาดการเชอมโยงของโครงการของรฐตางๆ อนท าใหภาครฐตองสญเสยงบประมาณไปโดยไมกอใหเกดประโยชนอยางคมคามากทสด

โดยมาตรา ๑๙ แหงพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ ไดบญญตใหมการจดท าแผนยทธศาสตรเพอก าหนดนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐทสอดคลองกบบทบญญตวาดวยแนวนโยบายพนฐานแหงรฐของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยและแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ซงแผนยทธศาสตรดงกลาวเมอจดท าออกมาแลวจะมระยะเวลาในการใชบงคบของแผนยทธศาสตรครงละหาป โดยกฎหมายไดบญญตใหแผนยทธศาสตรทจะจดท าขนนนอยางนอยตองมรายละเอยด ดงตอไปน

(๑) นโยบายการลงทนในกจการของรฐในสาขาตางๆ ตลอดจนประเภทและลกษณะของกจการทสมควรใหเอกชนมสวนรวมในการลงทน พรอมกบก าหนดความส าคญและความเรงดวน รวมทงล าดบการด าเนนกจการตางๆ โดยใหพจารณาขดความสามารถในการด าเนนการของหนวยงานของรฐและเอกชนทเกยวของประกอบดวย

(๒) เปาหมายการใหเอกชนรวมลงทนและกรอบระยะเวลาการด าเนนการ (๓) ประมาณการลงทนของภาครฐและเอกชน ซงตองแสดงการประมาณการใชงบประมาณของ

ภาครฐในแตละปงบประมาณดวย (๔) ความเชอมโยงระหวางกจการทสมควรใหเอกชนมสวนรวมในการลงทน

ในสวนของขนตอนการจดท าแผนยทธศาสตรนน มาตรา ๒๐ แหงพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ ไดบญญตขนตอน โดยก าหนดใหรฐมนตรกระทรวงเจาสงกดของหนวยงานของรฐเสนอกรอบนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐในความรบผดชอบของกระทรวงตอคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐตามระยะเวลาทคณะกรรมการก าหนด เพอเปนขอมลประกอบการจดท าแผนยทธศาสตรของคณะกรรมการ ซงกรอบนโยบายทแตละกระทรวงจะตองเสนอนนกฎหมายก าหนดใหจะตองแสดงภาพรวม ลกษณะของโครงการ และล าดบ

State Enterprise Policy Office 5

ความส าคญของกจการของรฐในความรบผดชอบของกระทรวงทจ าเปนหรอเหมาะสมทจะมการใหเอกชนรวมลงทนดวย โดยในขนตอนของการจดท าแผนยทธศาสตรของคณะกรรมการกจะมการจดใหมการรบฟงความคดเหนจากหนวยงานของรฐและสาธารณชนทเกยวของ และหลงจากทคณะกรรมการจดท าแผนยทธศาสตรเสรจแลว ตองเสนอแผนยทธศาสตรใหคณะรฐมนตรพจารณาใหความเหนชอบ และประกาศใชแผนยทธศาสตรในราชกจจานเบกษาตอไป ซงมาตรา ๒๑ แหงพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ ไดบญญตสภาพบงคบของแผนยทธศาสตรไววา แผนยทธศาสตรทไดจดท าขนและประกาศใชใหมผลผกพนหนวยงานของรฐในการจดท าและเสนอโครงการทสอดคลองกบแผนยทธศาสตร โดยคณะรฐมนตรและคณะกรรมการตองยดถอแผนยทธศาสตรเปนหลกในการพจารณาใหความเหนชอบโครงการดวย

จากบทบญญตทก าหนดไวในหมวด ๓ วาดวยยทธศาสตรการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ แหงพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ จงเหนไดวาในขนตอนของการจดท าแผนยทธศาสตรทก าหนดไวในกฎหมายรวมทนฉบบใหมนน หนวยงานเจาของโครงการ อนไดแก สวนราชการ รฐวสาหกจ หนวยงานอนของรฐ หรอองคกรปกครองสวนทองถน จะตองมการพจารณาเสนอรายละเอยดของโครงการตาง ๆ ทจะตองมการจดท าในอนาคตระยะเวลาหาป เพอใหกระทรวงเจาสงกดของหนวยงานดงกลาวรวบรวมเปนขอมลใหแกคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ เพอเปนขอมลในการจดท าแผนยทธศาสตรของคณะกรรมการ กอนจะเสนอตอคณะรฐมนตรใหความเหนชอบ ซงแผนยทธศาสตรทคณะรฐมนตรเหนชอบและประกาศในราชกจจานเบกษาแลว จะมผลผกพนหนวยงานของรฐในการจดท าและเสนอโครงการทสอดคลองกบแผนยทธศาสตรดงกลาว ดงนน ในการศกษาและวเคราะหโครงการในหวขอนหนวยงานเจาของโครงการผท ารายงานการศกษาและวเคราะหโครงการจงตองยดตามแผนยทธศาสตรทหนวยงานตนเองไดมการเสนอบรรจไวในแผนยทธศาสตรทประกาศใชแลว ซงกจะมความสอดคลองในรายงานการศกษาและวเคราะหโครงการในขนตอนของการเสนอโครงการในหมวด ๔ แหงพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ ดวย

อยางไรกด เมอพจารณาตามหมวด ๓ ยทธศาสตรการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ และหมวด ๔ การเสนอโครงการ แหงพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ กมไดมบทบญญตทเปนขอยกเวนโดยเดดขาดวาหนวยงานเจาของโครงการจะเสนอโครงการทไมไดมการก าหนดในแผนยทธศาสตรไมได จงอาจมกรณทจ าเปนหรอมเหตผลเปนกรณพเศษ ไมวาจะเปนจากสภาพสงคม เศรษฐกจ หรอนโยบายของฝายบรหารทเปลยนแปลงไปอนท าใหตองมการเสนอโครงการทไมสอดคลองกบแผนยทธศาสตรทประกาศใชบงคบแลว กรณเชนนหนวยงานเจาของโครงการอาจจ าเปนตองเสนอกระทรวงเจาสงกดเพอเสนอตอคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐหรอคณะรฐมนตรเพอเสนอปรบปรงแผนยทธศาสตร ซงมาตรา ๒๑ วรรคทาย แหงพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ ไดบญญตใหสามารถกระท าได โดยคณะรฐมนตรอาจมอบหมายใหคณะกรรมการหรอคณะกรรมการอาจเสนอตอคณะรฐมนตรเพอขอความเหนชอบใหด าเนนการปรบปรงแผนยทธศาสตรได และเมอคณะรฐมนตรใหความเหนชอบแลว และไดประกาศแผนยทธศาสตรทปรบปรงแลวในราชกจจานเบกษาแลว การด าเนนโครงการดงกลาวกจะมความสอดคลองกบแผนยทธศาสตร โดยไดมการพจารณาถงยทธศาสตร สภาพเศรษฐกจและสงคมของประเทศในภาพรวมของประเทศแลว ทงน หากโครงการดงกลาวไมสอดคลองกบแผนยทธศาสตรทประกาศใชบงคบ หรอไมมการเสนอขอปรบปรงแผนยทธศาสตรแลว การเสนอโครงการดงกลาวยอมอยในดลพนจในการพจารณาตดสนใจของคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐและคณะรฐมนตรในแตละขนตอนการเสนอโครงการตามทกฎหมายบญญต ซงจะกอใหเกดความไมแนนอนของโครงการ ดงนน ในเรองความสอดคลองกบแผนยทธศาสตรของโครงการนน หนวยงานเจาของโครงการทจะด าเนนโครงการรวมลงทนจะตองเรมใหความสนใจและตดตามตงแตในขนตอนของการเสนอขอมลในการจดท าแผนยทธศาสตรการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐตามหมวด ๓ แหงพระราชบญญต

State Enterprise Policy Office 6

การใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ ทงน เพอใหโครงการทประสงคจะด าเนนการมความสอดคลองกบแผนยทธศาสตรแตเบองตน และจะไมท าใหโครงการตองมความลาชาโดยตดขดในเรองของการตองเสนอปรบปรงแผนยทธศาสตร หรอตดขดในขนตอนการตดสนใจใหความเหนชอบโครงการเพราะเปนโครงการทไมอยในแผนยทธศาสตร อนท าใหคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐและหนวยงานทเกยวของตองมการพจารณาเหตผลความจ าเปนของโครงการอยางละเอยดและรอบคอบมากยงขน

๑.๒ เหตผล ความจ าเปน ประโยชนของโครงการ ความเหมาะสม และความสอดคลองกบโครงการอน

เปนรายละเอยดในเบองตนทหนวยงานเจาของโครงการจะตองศกษาและวเคราะหเพอแสดงใหเหนไดถงเหตผลและความจ าเปนในการด าเนนโครงการดงกลาว และทส าคญทสดคอประโยชนของโครงการดงกลาววาเมอด าเนนโครงการแลวจะกอใหเกดประโยชนตอสงคม เศรษฐกจ และการบรการประชาชนอยางไร โดยตองมรายละเอยดเกยวกบโครงการทจะด าเนนการ ซงเปนขอมลพนฐานท สวนราชการ รฐวสาหกจ หนวยงานของรฐ หรอองคกรปกครองสวนทองถนซงประสงคจะใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐตองมการจดเตรยมในเบองตน ทงน ในหวขอดงกลาวนตามกฎหมายรวมการงาน ป ๒๕๓๕ (พระราชบญญตวาดวยการใหเอกชนเขารวมงานหรอด าเนนการในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๓๕) กไดบญญตใหหนวยงานเจาของโครงการทประสงคจะใหเอกชนเขารวมงานหรอด าเนนการในโครงการใด ตองเสนอผลการศกษาและวเคราะหโครงการโดยมละเอยดตามประเดนหวขอทส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตก าหนด และตามประกาศส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต เรอง หวขอในการเสนอผลการศกษาและวเคราะหโครงการ กก าหนดเปนหวขอทหนวยงานเจาของโครงการตองมการศกษาในเบองตนเชนกน โดยหนวยงานเจาของโครงการตองศกษาและวเคราะหความเหมาะสมของโครงการ ในดานสถานทตงของโครงการ ระบบบรการพนฐานทเกยวของกบโครงการ ขนตอนและระยะเวลาการด าเนนโครงการ ความเหมาะสมทางเทคนค ความเหมาะสมทางการเงน เชน ประมาณการคาใชจายในการลงทน แหลงทมาของเงนลงทน การค านวณผลตอบแทนทางการเงนของโครงการ และความเหมาะสมทางเศรษฐกจ เปนตน

ทงน ในการศกษาวเคราะหโครงการในดานตางๆ นน ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตไดมการจดท าคมอแนวทางการด าเนนการ โดยมรายละเอยดทสามารถน ามาพจารณาประกอบการจดท ารายงานการศกษาและวเคราะหโครงการรวมลงทนตามกฎหมายรวมทนฉบบใหมป ๒๕๕๖ ดงตอไปน2

2 ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, คมอแนวทางและหลกเกณฑการ

วเคราะหโครงการ ฉบบปรบปรง พ.ศ. ๒๕๕๕, หนา ๖-๒๒

State Enterprise Policy Office 7

๑.๒.๑ ความจ าเปนของโครงการ

พจารณาความจ าเปนทตองจดท าโครงการนขน โดย

(๑) วเคราะหสถานการณ และ/หรอสภาพปญหาในภาพรวมทงในปจจบนและแนวโนมในอนาคต เพอสะทอนถงระดบความรนแรงของสถานการณและ/หรอสภาพปญหาทจะเพมขนในอนาคต และสงผลตอระบบเศรษฐกจ สงคม และสภาพแวดลอม

(๒) วเคราะหรายละเอยดของแตละปญหาใหชดเจน เพอใหเขาใจถงตนเหตทท าใหเกดปญหา รวมถงปจจยส าคญตาง ๆ ทสามารถสงผลกระทบตอการใหบรการหรอการพฒนาในระยะตอไปทงในทางบวกและทางลบ เพอประกอบการพจารณาวาเมอมโครงการแลวจะชวยบรรเทา แกไข หรอเตรยมการรบมอกบสถานการณและปญหาในแตละเรองทเกดขนไดอยางไร โดยค านงถงเงอนไขและระยะเวลาในการตดสนใจ และการจดหาหรอการเพมปรมาณ (Availability) และดานคณภาพ/ประสทธภาพ (Performance)

(๓) วเคราะหผลประโยชนของโครงการในสวนทประชาชนในพนทโครงการและ/หรอในบรเวณพนทโครงการไดรบ โดยระบกรอบระยะเวลาทชดเจน เพอพจารณาถงความส าคญของโครงการตอผใชบรการ ผรบบรการ และประชาชนทวไป ซงถอเปนผบรโภคสนคาและบรการในขนสดทาย

๑.๒.๒ ความจ าเปนของโครงการ

วเคราะหความพรอมดานทดน ความเหมาะสมของพนทโครงการ และความเชอมโยงกบโครงการอน ดงน

(๑) ความพรอมดานทดน ระบสถานการณจดหาทดนส าหรบด าเนนโครงการ รวมถงพนททเกยวของ

กบการด าเนนโครงการ (เชน แนวเสนทางของการวางสายสงไฟฟา เปนตน) ตามกรณตาง ๆ ไดแก มทดนอยแลว/ตองจดซอทดน/ขอใชทดนจากหนวยงานอน/ตองมการอพยพประชาชนทอาศยอยเดม ตลอดจนกระบวนการด าเนนงานเพอใหไดมาซงทดนดงกลาว (เชน ขนตอนการขออนญาตใชทดนจากหนวยงานราชการ เปนตน)

ปญหาอปสรรคในการจดหาทดนทคาดวาจะเกดขนท งในสวนของกฎหมาย ชมชน สงแวดลอม และผทมสวนเกยวของอนๆ เชน แนวเสนทางการวางสายสงไฟฟาผานพนทลมน า 1A จ าเปนตองขอความเหนชอบจากกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เปนตน และมาตรการแกไขปญหาดงกลาว

กรณตองมการอพยพประชาชนออกจากพนท หนวยงานเจาของโครงการมการก าหนดมาตรการชดเชยใหกบผอยอาศยเดมอยางไร

(๒) ความเหมาะสมของพนทโครงการ (Site Selection) หนวยงานเจาของโครงการตองวเคราะหทางเลอกทดทสดในการก าหนดทตง

ของโครงการ โดยพจารณาจากปจจยตาง ๆ เชน ปจจยทางดานอปสงค ปจจยทางดานอปทาน ปจจยการผลต หรอแหลงวตถดบ คแขง ชมชน และสงแวดลอม เปนตน โดยพนทตงโครงการทก าหนดเปนทางเลอกทท าใหโครงการมคาใชจายต าและเหมาะสมทสดแลวหรอไม เชน ในกรณโครงการกอสรางระบบผลตประปา มการพจารณาทางเลอกทตงระบบผลตทเหมาะสมหรอไม โดยพจารณาจากคาใชจายในการวางทอสงน าดบมายงระบบผลตและวางระบบทอจ าหนายน าประปาไปยงผใชน า การเขาถงพนทโครงการ สงอ านวยความสะดวกทจ าเปนส าหรบด าเนนโครงการ รวมทงผลกระทบตอการจราจรในบรเวณใกลเคยงทอาจเกดขน ตลอดจนความเหมาะสมของขนาดพนทในดานความเพยงพอของพนทในการใชงาน เปนตน

State Enterprise Policy Office 8

)๓ ( ความเชอมโยงกบโครงการอน ความสอดคลองและความเชอมโยงกบโครงการอนซงจะชวยสนบสนน

การด าเนนงานทงในระยะสน ระยะกลาง และระยะยาว โดยวเคราะหวาโครงการมสวนสนบสนนโครงการอน ซงจะกอใหเกดการประสานงานอยางเปนระบบ และเกดประโยชนในภาพรวมเพอบรรลเปาหมายโดยรวมไดอยางไร เชน โครงการรถไฟฟาสายสน าเงน เมอด าเนนการรวมกบโครงการรถไฟฟาสายอนๆ จะท าใหโครงขายระบบขนสงมวลชนทางรางของกรงเทพมหานครมความสมบรณยงขน สามารถใหบรการขนสงประชาชนไดอยางทวถง และชวยลดปญหาการจราจรตดขดไดตามเปาหมาย หรอการด าเนนโครงการทเสนอจ าเปนตองด าเนนโครงการอน ๆ เพอสนบสนนการด าเนนการของโครงการอยางไร เชน การกอสรางท าเรอน าลกจ าเปนตองมการกอสรางทางรถไฟเพอเชอมโยงการขนสงเขาสทาเรอดวยหรอไม เปนตน ทงน จะตองระบแผนการด าเนนงานและวงเงนลงทน รวมถงหนวยงานทรบผดชอบโครงการทมความเชอมโยงดวย

ทงน ในเรองของความเชอมโยงกบโครงการอนนน ตามมาตรา ๑๙ แหงพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ .ศ .๒๕๕๖ ไดบญญตใหในการจดท าแผนยทธศาสตรเพอก าหนดนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ จะตองมรายละเอยดในเรองของความเชอมโยงระหวางกจการทสมควรใหเอกชนมสวนรวมในการลงทนในกจการของรฐดวย ดงนน ในเรองดงกลาวนจงเปนประเดนทจะตองมการพจารณาในชนการจดท านโยบายแผนยทธศาสตรมาในระดบหนงแลว ซงหนวยงานเจาของโครงการตองน าขอมลในสวนนมาพจารณาประกอบในการจดท ารายงานการศกษาและวเคราะหโครงการดวย

๑.๒.๓ ความเหมาะสมทางดานเทคนค

วเคราะหความเหมาะสมและความเปนไปไดของเทคโนโลยทจะน ามาใชในการด าเนนโครงการ โดยวเคราะหเปรยบเทยบทางเลอกดานเทคนคทงในดานตนทน คาใชจายในการด าเนนงาน การบ ารงรกษา ประสทธภาพในการใชงาน ความสามารถของเทคโนโลยในการรองรบอปสงคของสนคาและบรการไดตลอดอายของโครงการ และขดความสามารถขององคกรหนวยงานเจาของโครงการและบคลากรของหนวยงานในการรองรบเทคโนโลยดงกลาว รวมทงโอกาสในการพฒนาตอยอดเทคโนโลยในอนาคต

๑.๒.๔ ความเหมาะสมทางดานการเงนและเศรษฐกจ

๑.๒.๔.๑ ความเหมาะสมทางการเงน วเคราะหความเหมาะสมทางการเงนของโครงการ เพอแสดงใหเหนวา

โครงการทเสนอมความคมคาหรอมความเหมาะสมทางการเงนหรอไม ซงมแนวทางในการวเคราะหเบองตน ดงน

(๑) สมมตฐานทใชในการค านวณ ประกอบดวย

สมมตฐานทวไป ทส าคญไดแก อตราเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ อตราเงนเฟอ ราคาปฐาน ราคาน ามน อตราแลกเปลยนเงนตราตางประเทศ อตราคดลด อตราดอกเบยเงนก/พนธบตร อตราตนทนทางการเงนถวเฉลย (Weighted Average Cost of Capital : WACC3) อายโครงการ (ป) ปแรกทเปดใหบรการ อายการใชงานของสนทรพย และวธการคดคาเสอมราคา

3 อตราเฉลยถวงน าหนกตนทนเงนทน (Weighted Average Cost of Capital : WACC) คอการถวง

น าหนกระหวางสดสวนการใชเงนกและเงนทนของหนวยงาน ซงการประมาณการตนทนของแหลงเง นก อาจจะคดจากอตราดอกเบยเงนกเฉลยของหนวยงาน ส าหรบการประมาณการตนทนของแหลงเงนทนของกจการหรอคาเสยโอกาสในการใชเงนทนของหนวยงาน อาจจะคดจากอตราดอกเบยเงนฝาก หรออตราดอกเบยพนธบตรรฐบาล

State Enterprise Policy Office 9

ดานตนทน ประกอบดวย - ตนทนตรง (Direct cost) จะหมายถงตนทนท เกดขน

โดยตรงเพอใหสามารถด าเนนโครงการดงกลาว ซงสวนใหญจะเปนการประมาณการคาใชจายในการด าเนนโครงการตงแตเรมตนจนสนสดโครงการ ทส าคญไดแก คาวสดและสงกอสราง เครองมอเครองจกร คาใชจายในการด าเนนงานและบรหารจดการ (Operating and Maintenance) เปนตน ทงน จะตองไมน ารายจายอนๆ ทเกดขนในอดตมารวมในการวเคราะห

- ตนทนทางออม (Indirect cost) เปนประมาณการตนทนหรอผลกระทบทเกดจากการมโครงการ เชน การด าเนนการตามมาตรการลดผลกระทบดานสงแวดลอม เปนตน

ดานรายไดหรอผลประโยชน ระบสมมตฐานทใชในการประมาณรายไดหรอผลประโยชนจากการด าเนนโครงการ เชน อตราคาบรการและการปรบอตราคาบรการ แนวโนมปรมาณความตองการของอตสาหกรรมหรอธรกจ สวนแบงการตลาด เปนตน

ทงน ในขอเสนอโครงการ หนวยงานจะตองแสดงรายละเอยดขอสมมตฐานทใชในการค านวณดงกลาวดวย

(๒) ความเหมาะสมในการประมาณการกระแสเงนสดจายโครงการ หนวยงานเจาของโครงการจะตองแสดงใหเหนวาการประมาณการกระแสเงนสดจายของโครงการเปนไปตามมาตรฐานทางดานวชาการ และมความครอบคลมรายการรายจายโครงการไวครบถวนแลว ดงน

การประมาณการวงเงนลงทนของโครงการ - การประมาณการวงเงนลงทนของโครงการ จะตองจดท า

บญชแสดงรายการวสดกอสรางหรอครภณฑ (Bill of Quantities: BOQ) ทชดเจน และก าหนดราคาปฐานทชดเจน พรอมทงระบวธการทใชในการประมาณการวงเงนลงทนโครงการ เชน จากผลการศกษาออกแบบเบองตน (Pre-feasibility study) หรอการศกษาออกแบบรายละเอยด (Detail Design) เปนตน

- การประมาณราคาคาวสดหรอครภณฑ ควรประมาณการ บนหลกการตนทนมาตรฐาน (Standard Cost) โดยใชบญชราคามาตรฐานครภณฑและมาตรฐานสงกอสรางของส านกงบประมาณเปนฐานขอมลในการค านวณ ส าหรบรายการทอยนอกเหนอบญชราคามาตรฐานครภณฑและมาตรฐานสงกอสรางดงกลาว ใหหนวยงานเปรยบเทยบการประมาณราคาทเสนอกบราคาครภณฑและสงกอสรางทหนวยงานไดจดหาในอดตหรอเปรยบเทยบราคากบผผลตอยางนอย ๓ ราย เพอประกอบการพจารณาดวย

- การประมาณการแผนเบกจายลงทนของโครงการ จะตองสมพนธกบแผนด าเนนโครงการ ทงน ในกรณทโครงการจะตองมการลงทนเพมเตมหรอปรบปรงสนทรพยเพอใหมอายการใชงานจนสนสดอายโครงการ ใหระบหลกการและเหตผลทใชในการประมาณการวงเงนลงทนดงกลาว

- กรณทมการจดซออปกรณในการกอสรางหรอผลตจากตางประเทศ จะตองระบสดสวนการลงทนและมลคาการน าเขาสนคาจากตางประเทศของ โครงการ (Import content)

- การประมาณมลคาซาก ณ สนอายโครงการ (ถาม) ควรแสดงถงหลกการทใชในการประมาณ ไดแก การก าหนดอายการใชงานของสนทรพยและวธการในการค านวณคาเสอมราคา

State Enterprise Policy Office 10

การประมาณคาใชจายในการจดกรรมสทธทดน (ถาม) การประมาณการคาชดเชยทดนและคาทดแทนสนทรพย ใหแสดงจ านวนและขนาดพนทสงกอสราง/สนทรพย รวมทงหลกเกณฑการประมาณราคาทเปนสากลและสามารถชแจงรายละเอยดไดอยางชดเจน

การประมาณการคาใชจายด าเนนงานและบรหารจดการ ควรเปรยบเทยบกบคาใชจายของหนวยงานในปจจบนหรอในชวงทผานมา ทงน กรณทหนวยงานไมมขอมลเปรยบเทยบ ใหเปรยบเทยบกบขอมลของหนวยงานทประกอบธรกจเดยวกนหรอใกลเคยงกน (ทงในประเทศและตางประเทศ)

อนๆ เชน คาจางทปรกษา คาภาษน าเขาอปกรณจากตางประเทศ คาภาษมลคาเพม คาด าเนนการตามมาตรการผลกระทบสงแวดลอม เปนตน โดยใหระบเหตผลความจ าเปน พรอมทงหลกการทใชในการประมาณการ นอกจากนกรณทก าหนดจ านวนวน (ตอป) ในการประมาณการรายไดของโครงการจะตองระบเหตผลอยางชดเจนดวย

(๓) ความเหมาะสมในการประเมนรายรบโครงการ การก าหนดและการปรบอตราคาบรการ จะตองแสดงใหเหน

ถงการก าหนดอตราคาบรการและการปรบอตราคาบรการอยางชดเจน ทงน ในกรณทหนวยงานไมสามารถด าเนนการไดภายใตอ านาจหนาท หรอจ าเปนตองมองคกรหรอหนวยงานใดเปนผพจารณากอน จะตองระบเปนเงอนไขในสมมตฐานอยางชดเจน

การประมาณปรมาณความตองการ จะตองแสดงใหเหนถงสมมตฐานทส าคญและวธการทใชในการพยากรณประมาณความตองการของผลผลต/ผลลพธของโครงการ เชน การประมาณการแนวโนมปรมาณความตองการและปรมาณอปทานของอตสาหกรรม และสวนแบงตลาดของหนวยงานโดยใชฐานขอมลในอดตและปจจบน เปนตน

รายไดอนๆ (ถาม) จะตองระบสมมตฐานพรอมทงเหตผลทใชในการประมาณการทชดเจน

(๔) ความเหมาะสมของแหลงทมาของเงนลงทนโครงการ หนวยงานรบผดชอบโครงการจะตองแสดงใหเหนถงประมาณการ

แหลงทมาของเงนลงทนโครงการ เชน เงนรายไดของหนวยงาน เงนกจากตางประเทศ เงนกในประเทศ เงนงบประมาณแผนดน เปนตน พรอมทงระบสดสวนของแหลงเงนทนทใชดวย นอกจากนจะตองแสดงใหเหนถงความพรอมหรอความเปนไปในการจดหาแหลงเงนทนทเสนอดวย โดยพจารณาจาก

กรณใชเงนรายไดของหนวยงาน จะตองแสดงใหเหนถงสภาพคลองทางการเงน ความเสยงทางการเงนทงในระยะสนและระยะยาว รวมทงความสามารถในการช าระหนเงนตนและดอกเบยของหนวยงาน

กรณใชแหลงเงนอนๆ ไดแก เงนกตางประเทศ เงนกในประเทศ เงนงบประมาณแผนดน จะตองแสดงใหเหนถงความพรอมหรอความเปนไปไดในการขอรบการสนบสนนแหลงเงนจากภาครฐ ส าหรบกรณทหนวยงานมความประสงคจะใชแหลงเงนกด าเนนโครงการ จะตองแสดงใหเหนถงความเหมาะสมในการจดหาแหลงเงนก พรอมทงระบสมมตฐานทใชในการประมาณการทส าคญดวย เชน ระยะเวลาของสญญา อตราดอกเบย ระยะเวลาปลอดเงนตน เปนตน

ทงน กรณหนวยงานมความประสงคจะใชเงนกด าเนนโครงการ หนวยงานจะตองจดท าประมาณการกระแสเงนสดของโครงการกรณจดหาแหลงเงนทมการประมาณการคาใชจายการจดหาและภาระดอกเบยเงนกในแตละปตลอดอายโครงการ เพอประกอบการพจารณาความเหมาะสมของแหลงเงนลงทนและผลกระทบตอความเปนไปไดทางการเงนของโครงการตอไป

State Enterprise Policy Office 11

(๕) เครองมอและเกณฑทใชในการวเคราะหผลตอบแทนทางการเงนของโครงการ

มลคาปจจบนสทธ (Net Present Value: NPV) หมายถง ผลรวมของมลคาปจจบน (PVs) ของกระแสเงนสดรบและกระแสเงนสดจายของโครงการ (ถาโครงการม NPV > 0 จะเปนโครงการทคมคาในการลงทน)

อตราผลตอบแทนจากการลงทน(Internal Rate of Return : IRR) คอ อตราผลตอบแทนของโครงการอยางต า ทท าใหมลคาปจจบนของเงนลงทน เกณฑมาตรฐานของ IRR ควรมากกวา อตราเฉลยถวงน าหนกตนทนเงนลงทนของโครงการ (Weighted Average Cost of Capital : WACC) ผลตอบแทนทงหมดเทากบมลคาปจจบน

อตราสวนผลตอบแทนตอตนทน (Benefit Cost Ratio : B/C) ถาโครงการม B/C > 1 จะเปนโครงการทคมคาในการลงทน

๑.๒.๔.๒ ความเหมาะสมทางเศรษฐกจ

(๑) สมมตฐานทใชในการประมาณการ โดยท วไปการว เคราะหความเหมาะสมทางเศรษฐกจจะใช

สมมตฐานทวไปเชนเดยวกบการวเคราะหความเหมาะสมทางการเงนของโครงการ แตมความแตกตางทการวเคราะหความเหมาะสมทางเศรษฐกจจะไมรวมคาใชจายทางการเงน ไดแก ดอกเบยและภาษ

ทงน ในขอเสนอโครงการ หนวยงานเจาของโครงการจะตองแสดงรายละเอยดของสมมตฐานทใชในการค านวณดงกลาวดวย

(๒) ความเหมาะสมในการประมาณการตนทนทางเศรษฐกจของโครงการ

การประเมนมลคาตนทนทางเศรษฐกจของโครงการ จะประเมนจากตนทนคาเสยโอกาสของทรพยากรทใชในการด าเนนโครงการ ซงโดยทวไปราคาสนคาตลาดจะไมสามารถสะทอนตนทนคาเสยโอกาสของทรพยากรดงกลาว เปนผลจากสภาพตลาดทไมมการแขงขนหรอการแทรกแซงการท างานของตลาดโดยรฐ ท าใหการประเมนมลคาตนทนทางเศรษฐกจจะมการคดราคาเงา (Shadow price) โดยการน าราคาซอขายภายในประเทศ (Domestic price) มาคณดวยราคาเงา (Conversion factor) หรอน ามลคาบดเบอนของราคา (Price distortion) ออกจากมลคาตลาดของสนคา คอ ภาษน าเขา ภาษสงออก และภาษสรรพสามต หรอภาษอนทเจาะจงเฉพาะสนคาหรอบรการดงกลาว เชน ภาษเทศบาล ทพวงมากบภาษขางตน ภาษน ามน อตราแลกเปลยน การใหการสนบสนน เปนตน

(๓) ความเหมาะสมในการประมาณการผลตอบแทนทางเศรษฐกจของโครงการ

โดยทวไปผลตอบแทนทางเศรษฐกจของโครงการจะสามารถแบงออกเปน ๒ ประเภท ไดแก

ผลตอบแทนทางตรง คอ ผลประโยชนหรอผลผลตทเปนเปาหมายหรอวตถประสงคในการด าเนนโครงการ

ผลตอบแทนทางออม คอ ผลประโยชนทเกดขนอนเนองจากการมโครงการ ซงเปนผลประโยชนทไมไดเปนเปาหมายหลกของการด าเนนโครงการ

ทงน ในกรณทเปนการลงทนโครงการขนาดใหญ หนวยงานควรประเมนผลตอบแทนทางเศรษฐกจของโครงการในระดบมหภาคเพมขน เชน ผลกระทบตอฐานะดลบญช

State Enterprise Policy Office 12

เดนสะพด โดยเฉพาะกรณทมสดสวนการน าเขาสนคาจากตางประเทศจ านวนมาก ผลกระทบตอตลาดแรงงาน เปนตน

(๔) เครองมอและเกณฑท ใชในการวเคราะหผลตอบแทนทางเศรษฐกจของโครงการ

มลคาปจจบนสทธ (Net Present Value : NPV) หมายถงผลรวมของมลคาปจจบน (PVs) ของกระแสเงนสดรบและกระแสเงนสดจายของโครงการ (ถาโครงการม NPV > 0 จะเปนโครงการทคมคาในการลงทน)

อตราผลตอบแทนทางด าน เศรษฐก จของโครงการ (Economic Internal Rate of Return : EIRR) เปนคาทแสดงถงอตราผลตอบแทนทางเศรษฐกจของโครงการ เปนการพจารณาถงการพฒนาโครงการทสงผลประโยชนตอภาพรวมทางเศรษฐกจอยางไรบาง (ทผานมา สศช. ไดก าหนดเกณฑอตราผลตอบแทนทางเศรษฐกจทเหมาะสมอยระหวางรอยละ ๙ – ๑๒ แลวแตลกษณะของโครงการ)

อตราสวนผลตอบแทนตอตนทน (Benefit Cost Ratio : B/C) เปนดชนทแสดงถงประสทธภาพการใชทนของโครงการ ณ อตราคดลดทก าหนด ซงถา B/C > 1 แสดงวาโครงการมความเหมาะสมทางดานเศรษฐศาสตร

๑.๒.๔.๓ การเปรยบเทยบการวเคราะหอตราผลตอบแทนทางการเงนและทางเศรษฐศาสตร

ในการวเคราะหอตราผลตอบแทนทางการเงนของโครงการเปนการวเคราะหเพอแสดงใหเหนวาโครงการทหนวยงานเจาของโครงการเสนอมความคมคาหรอมความเหมาะสมทางการเงนหรอไม สวนการวเคราะหโครงการทางเศรษฐกจ เปนการวเคราะหผลของโครงการทมตอระบบเศรษฐกจโดยรวม ทงผลตอบแทนทางตรง คอ ผลประโยชนหรอผลผลตทเปนเปาหมายหรอวตถประสงคในการด าเนนโครงการ และผลตอบแทนทางออม คอ ผลประโยชนทเกดขนอนเนองจากการมการด าเนนโครงการ ซงเปนผลประโยชนทไมไดเปนเปาหมายหลกของการด าเนนโครงการ ไดแก ประโยชนตอผลเตบโตทางเศรษฐกจการลงทนจากการด าเนนโครงการ ประโยชนดานการจางแรงงาน ประโยชนดานการสนบสนนโครงการอน เปนตน ทงน ในกรณโครงการลงทนขนาดเลกมความจ าเปนตองวเคราะหผลตอบแทนทางดานการเงนเปนส าคญ แตในกรณทเปนโครงการลงทนขนาดใหญ อาทเชน โทรคมนาคม การคมนาคม โรงไฟฟา ชลประทาน จ าเปนตองมการวเคราะหโครงการทางเศรษฐกจเปนเรองส าคญ เพราะโครงการเหลานมผลกระทบตอสภาพเศรษฐกจและสงคมโดยรวม มใชเฉพาะตอผเปนเจาของโครงการเทานน การวเคราะหทางการเงนเพยงดานเดยวจงไมอาจน าไปสขอสรปของการลงทนในโครงการไดอยางเชอมน จ าเปนตองน าผลการวเคราะหทางเศรษฐกจมาประกอบการตดสนใจในการด าเนนโครงการ ดงนน เมอหนวยงานเจาของโครงการไดมการวเคราะหความเหมาะสมทางการเงนของโครงการตามรายละเอยดในขอ ๑.๒.๔.๑ และวเคราะหความเหมาะสมทางเศรษฐกจของโครงการตามรายละเอยดในขอ ๑.๒.๔.๒ แลว ตองน าผลการวเคราะหทงทางดานการเงนและดานเศรษฐกจดงกลาวมาเปรยบเทยบความเหมาะสมและความเปนไปไดในการด าเนนโครงการตอไป โดยโครงการลงทนของรฐ หนวยงานเจาของโครงการควรตองพจารณามงเนนผลประโยชนตอระบบเศรษฐกจสวนรวมเปนส าคญ ซงตองระบผลตอบแทนทางเศรษฐกจอยางรอบดานในรายงานการศกษาและวเคราะหโครงการ

๑.๒.๔.๔ การวเคราะหความไวของโครงการ (Sensitivity Analysis)

State Enterprise Policy Office 13

พจารณาระยะเวลาของการด าเนนโครงการ ผลกระทบของการเปลยนแปลงในดานปจจยตางๆ ทงในกรณทผลประโยชนและตนทนเปลยนแปลงไปจากสมมตฐานทก าหนดไวทงในทางบวกและทางลบ เพอดผลกระทบตอความเหมาะสมทางการเงนและทางเศรษฐกจของโครงการ ซงจะท าใหสามารถทราบความเสยงในการลงทนของโครงการ รวมทงจะชวยท าใหการตดสนใจในการลงทนเปนไปอยางมความรดกมและรอบคอบมากยงขน โดยในการวเคราะหความไวหรอความรวดเรวของโครงการสวนใหญจะมการก าหนดทางเลอกในการศกษาเบองตน ดงน

(๑) กรณวเคราะหความไวของโครงการ – ปจจยเดยว กรณทตนทนคากอสรางเปลยนแปลงเพมขนและลดลงรอยละ

๕ รอยละ ๑๐ และรอยละ ๒๐ กรณทคาใชจายในการด าเนนงานและซอมบ ารงโครงการ

เปลยนแปลงเพมขนและลดลงรอยละ ๕ รอยละ ๑๐ และรอยละ ๒๐ กรณทรายไดของโครงการเปลยนแปลงเพมขนและลดลงรอย

ละ ๕ รอยละ ๑๐ และรอยละ ๒๐ อนๆ กรณปจจยตางๆ ทส าคญของโครงการ เชน ปรมาณ

ผโดยสาร อตราแลกเปลยน อตราราคาน ามน เปนตน เปลยนแปลงเพมขนและลดลงรอยละ ๕ รอยละ ๑๐ และ รอยละ ๒๐

(๒) กรณวเคราะหความไวของโครงการ – สองปจจยพรอมกน กรณทตนทนคากอสรางเปลยนแปลงเพมขนและลดลงรอยละ ๕

รอยละ ๑๐ และรอยละ ๒๐ และกรณทรายไดของโครงการเปลยนแปลงเพมขนและลดลงรอยละ ๕ รอยละ ๑๐ และรอยละ ๒๐

ทงน กรณทหนวยงานเหนวาปจจยใดเปนปจจยทมความเสยงตอความส าเรจของโครงการทส าคญแลว ใหหนวยงานจดท าแนวทางการบรหารจดการความเสยงโครงการ โดยระบวธการบรหารจดการความเสยงและคาใชจายในการด าเนนการดงกลาวดวย

๑.๓ ความพรอมของหนวยงานเจาของโครงการ

ในการพจารณาความพรอมของหนวยงานเจาของโครงการ ใหหนวยงานพจารณาทงในสวนของผลกระทบตอฐานะการเงน รวมทงความเหมาะสมในดานการบรหารโครงการ ดงตอไปน

๑.๓.๑ ผลกระทบตอฐานะการเงน4

(๑) การวเคราะหผลกระทบตอฐานะการเงน พจารณาจากผลประกอบการของหนวยงานในปปจจบนและประมาณการใน

อนาคต โดยครอบคลมชวงระยะเวลาทจะลงทนและด าเนนโครงการจนแลวเสรจ ทงกรณมการด าเนนโครงการและกรณไมมการด าเนนโครงการ เพอวเคราะหวาหนวยงานเจาของโครงการมขดความสามารถรบภาระการลงทนในโครงการทเสนอไดหรอไม และการด าเนนโครงการมผลกระทบตอฐานะทางการเงนของหนวยงานอยางไร โดยวเคราะหใน ๓ ประเดนหลก คอ

4 ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, คมอแนวทางและหลกเกณฑการ

วเคราะหโครงการ ฉบบปรบปรง พ.ศ. ๒๕๕๕, หนา ๑๔-๑๕

State Enterprise Policy Office 14

ความสามารถในการช าระหน ซงแสดงใหเหนวาหนวยงานด าเนนงานไดคลองตวเพยงใด มเงนช าระหนแกเจาหนหรอไม มเงนทนหมนเวยนใชจายเพยงพอหรอไม หรอจะประสบปญหาเงนสดขาดมอหรอไม

ความสามารถในการกอหนของหนวยงาน ซงแสดงใหเหนถงความเชอถอของเจาหนทมตอกจการ ภาระผกพนทางการเงนของหนวยงาน และความสามารถของหนวยงานในการช าระหน ทงน ในกรณทหนวยงานเจาของโครงการจะใชงบประมาณของหนวยงานหรองบประมาณแผนดนในการด าเนนการใหแสดงสถานะทางการเงนของหนวยงาน แหลงทมาของงบประมาณ ภาระงบประมาณตลอดระยะเวลาของโครงการ รวมทงทตองใชในโครงการอน ๆ และความสามารถในการหางบประมาณเพอการด าเนนโครงการโดยไมกระทบตอสถานะทางการเงนโดยรวมของหนวยงาน

ความสามารถในการบรหารงานของหนวยงานโดยรวม ซงวเคราะหจากความสามารถในการท าก าไร และความสามารถในการหาประโยชนจากสนทรพย และการลงทนโดยรวมขององคกร

)๒ ( อตราสวนทส าคญๆ ส าหรบประกอบการวเคราะห มดงน อตราสวนเงนทนหมนเวยนหรออตราสวนสภาพคลอง (Current Ratio)

ค านวณจากสนทรพยหมนเวยนหารดวยหนสนหมนเวยน โดยปกตในธรกจภาคเอกชนอตราสวนนไมควรต ากวา ๒.๕ เพอใหเจาหนมความมนใจวากจการมเงนสดหรอสนคาทจะขายเปนเงนสดไดเพยงพอทจะช าระหนตลอดเวลาทเจาหนตองการ แตในกจการทรฐบาลเปนเจาของ ซงไดแก รฐวสาหกจตาง ๆ อตราสวนนอาจต ากวา ๒.๕ ได เพราะสวนหนงทเจาหนยอมใหเครดตกบรฐวสาหกจกเพราะเหนวามความมนคง

อตราสวนความสามารถในการช าระคนหน เ งนตนและดอกเบ ย (Debt Service Coverage Ratio หรอ DSCR) หรอสดสวนความสามารถในการท ารายได (ก าไรจากการด าเนนงานกอนหกดอกเบยและคาเสอมราคา) เทยบกบภาระหนขององคกร รฐวสาหกจทจะกอหนตองมฐานะการเงนทมนคงหรอมความสามารถช าระหนคนได โดยมสดสวนความสามารถในการท ารายไดเทยบกบภาระหนของกจการในอตราไมต ากวา ๑.๕

อตราสวนหนสนตอทน (Debt Equity Ratio) ค านวณจากหนสนหารดวยสวนทน ในภาคธรกจสวนใหญจะก าหนดมาตรฐานไวทต ากวา ๑ เทา และใชยอดหนสนระยะยาวมาค านวณ ส าหรบภาครฐในกจการสาธารณปโภคสาธารณปการซงเปนบรการพนฐาน อตราสวนนไมควรเกน ๑.๕ : ๑ แมวาจะสงกวาภาคเอกชนแตเจาหนกยอมรบเพราะรฐเปนเจาของ จงมนใจวาจะไมลมละลายและไดรบช า ระหนคนแนนอน

อตราสวนผลตอบแทนตอสนทรพย (Return on Asset) ค านวณจากก าไรหารดวยสนทรพยรวม โดยอตราสวนนจะแสดงใหเหนวาเมอน าสนทรพยทมอยมาใชงานจะกอใหเกดประโยชนเพยงใด ในภาคเอกชนก าหนดมาตรฐานอตราสวนดงกลาวไวไมต ากวารอยละ ๑๐ แตในภาครฐโดยเฉพาะดานบรการพนฐาน เนองจากเปนการลงทนเพอใหบรการกบประชาชนเพอยกระดบคณภาพชวตและพฒนาเศรษฐกจของประเทศใหเจรญกาวหนา โดยมไดมงหวงผลก าไรสงสด อตราสวนนสวนใหญจะอยในเกณฑรอยละ ๘ หรอต ากวาเลกนอย

อตราสวนผลตอบแทนตอสวนทน (Return on Equity) ค านวณจากก าไรสทธหารดวยสวนทน โดยอตราสวนนเปนตวชความสามารถขององคกรวาไดน าเงนลงทนไปท าใหเกดผลตอบแทนเทาไหร ในภาคเอกชนก าหนดมาตรฐานอตราสวนดงกลาวไวอยางนอยตองสงกวาอตราดอกเบยเงนก ส าหรบในภาครฐทผานมาสวนใหญจะเปรยบเทยบกบผลตอบแทนจากการลงทนในพนธบตรรฐบาล เนองจากบรการพนฐานตาง ๆ รฐจะเปนเจาของ หากรฐจะลงทนเพมโดยใชแหลงเงนทนจากการขายพนธบตร รฐกควรจะไดผลตอบแทนสงกวาทตองจายคนดอกเบยพนธบตร

State Enterprise Policy Office 15

(๓) อตราสวนทางการเงนซงน ามาใชเพอพจารณาฐานะของกจการทใหบรการพนฐานน ไมสามารถก าหนดใหอยในมาตรฐานเดยวกนไดทกกจการ เพราะแตละกจการจะก าหนดทมาของอตราสวนทแตกตางกน (เชน Debt : Equity บางกจการใช Total Debt บางกจการใชเฉพาะ Long Term Debt หรอ Return on Asset บางกจการใชก าไรจากการด าเนนงานกอนหกดอกเบยจายและคาเสอม บางกจการใชก าไรสทธ เปนตน) นอกจากนแตละกจการยงผกขาดการด าเนนงานเพยงแหงเดยว โดยใหบรการทแตกตางกนดวย ในการพจารณาโครงการดานพนฐานจะใชวธพจารณาแนวโนมของอตราสวนทเปลยนแปลง โดยเปรยบเทยบกบผลการด าเนนงานทผานมาของแตละกจการ และอาจเปรยบเทยบกบกจการลกษณะเดยวกนในตางประเทศหากสามารถท าได รวมทงอาจพจารณาเงนสดคงเหลอปลายงวด และก าไรจากการด าเนนงานกอนหกดอกเบยจาย ภาษเงนได คาเสอมราคา และคาใชจายลวงหนาตดบญช (Earnings Before Interest, Taxation, Depreciation and Amortization: EBITDA) ขององคกรประกอบดวย

(๔) ในกรณทพจารณาวาโครงการทเสนอจ าเปนตองด าเนนการเพอผลดตอเศรษฐกจและสงคม และเปนโครงการทคมคาทางเศรษฐกจและการเงน แตฐานะการเงนของหนวยงานหรอรฐวสาหกจในขณะนนยงไมเอออ านวยตอการลงทนโครงการทเสนอ ในกรณนอาจสมควรพจารณาเสนอแนะใหเอกชนเขามามบทบาทรวมลงทนและด าเนนโครงการได

๑.๓.๒ ความเหมาะสมดานการบรหารโครงการ5

วเคราะหความเหมาะสมของแผนการบรหารจดการของหนวยงานเจาของโครงการและแผนตดตามประเมนผลโครงการ เพอใหสามารถด าเนนโครงการไดอยางมประสทธภาพ บรรลตามวตถประสงคและมความยงยน

(๑) หนวยงานผรบผดชอบบรหารโครงการ หนวยงานเจาของโครงการบรหารจดการโครงการเอง หรอใหหนวยงานอน

บรหารโครงการ หากใหหนวยงานอนบรหารโครงการจะด าเนนการในรปแบบใด เชน การรวม

ทนหรอการจางบรหาร เปนตน มขอตกลงรายไดและคาใชจายระหวางกนอยางไร เกยวของกบกฎหมายใดบาง รปแบบการบรหารจดการโครงการมความคมคาหรอไม

กรณบรหารงานเอง จ าเปนตองมการปรบปรงองคกรเพอด าเนนโครงการนเปนการเฉพาะหรอไม อยางไร และกรณจางหนวยงานอน ตองมการจดตงกลไกในการก ากบดแลการด าเนนงานของผไดรบจางหรอไม

การบรหารจดการโครงการทผานมาขององคกร/หนวยงานทจะรวมทนหรอจางบรหารโครงการ มประสทธภาพเปนอยางไร

5 ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต คมอแนวทางและหลกเกณฑการ ,วเคราะหโครงการ ฉบบปรบปรง พ.ศ .๒๕๕๕ ,หน า ๑๙ -๒๐

State Enterprise Policy Office 16

(๒) ความพรอมของบคลากร

บคลากรมจ านวนเพยงพอหรอจ าเปนตองจดหาบคลากรเพมเตมเพอด าเนนโครงการหรอไม

บคลากรมความช านาญและประสบการณในการด าเนนโครงการในลกษณะดงกลาวเพยงใด

จ าเปนตองมการฝกอบรมความรแกเจาหนาทหรอไม เชน เจาหนาทในการเดนรถหรอซอมบ ารง กรณโครงการรถไฟฟา เปนตน

(๓) การตดตามประเมนผลโครงการ

ระบแนวทางในการตดตามประเมนผลโครงการของหนวยงานเจาของโครงการทงในระหวางด าเนนโครงการและภายหลงโครงการแลวเสรจ ดงน

ระหวางด าเนนโครงการ ประเมนผลการด าเนนงานเปรยบเทยบกบแผนงานทก าหนดไว เชน การประกวดราคา การจดซอ การจดกรรมสทธทดน และการกอสราง เปนตน เพอใหสามารถด าเนนงานไดตามเปาหมายทก าหนด

ภายหลงโครงการแลวเสรจ ประเมนผลการบรรลวตถประสงคของโครงการจากตวชวดทหนวยงานก าหนด เชน โครงการปรบปรงขยายการประปา พจารณาจากตวชวด ไดแก จ านวนผใชน าทเพมขน ความพงพอใจของประชาชนจากการมน าสะอาดใช มลคาเพมทางเศรษฐกจจากการมน าสะอาดใช / โครงการรถไฟฟา พจารณาจากตวชวด ไดแก ระยะเวลาการเดนทางทลดลงของประชาชน ความพงพอใจของประชาชนในการเดนทาง ประมาณการน าเขาเชอเพลงทสามารถประหยดได เปนตน ๒. การเปรยบเทยบตนทนและความคมคาในการด าเนนการระหวางการใชงบประมาณแผนดนหรอ

งบประมาณของหนวยงานของรฐกบการใหเอกชนรวมลงทน

ในการศกษาและวเคราะหโครงการ หนวยงานเจาของโครงการตองมการวเคราะหความคมคาทางการเงนของโครงการ (Value for Money) คอ การพจารณาเปรยบเทยบโครงการวาควรจะลงทนโดยภาครฐเองทงหมดหรอควรใหมการใหเอกชนเขามารวมลงทนในโครงการ การวเคราะหความคมคาทางการเงนเปนเครองมอหนงในการชวยหนวยงานเจาของโครงการ หรอหนวยงานเจาของโครงการใชเปน indicative ใน การพจารณาประกอบการตดสนใหเอกชนรวมลงทน ซงควรจะตองพจารณาปจจยอน ๆ ประกอบดวย เชน นโยบายของรฐ หรอนโยบายในระดบสาขา

๒.๑ การพจารณาวเคราะหความคมคาทางการเงนของโครงการ6

กระบวนการว เคราะหความคมคาทางการเงนของโครงการ (Value for Money) คอ การพจารณาเปรยบเทยบโครงการวาควรจะลงทนโดยภาครฐเองทงหมดหรอควรใหมการรวมงานโดยภาคเอกชน การวเคราะหความคมคาทางการเงน (VfM) ถอเปนหลกการทใชเปรยบเทยบความคมคาทางการเงน โดยส าหรบโครงการ PPPs แลว VfM คอ การพจารณาตนทนทต าทสดของภาครฐหลงจากปรบความเสยงทใชในการด าเนนการเพอใหไดผลลพธตามทก าหนด อยางไรกตาม ควรจะมการพจารณาปจจยทวดเปน

6 ส านกงานบรหารหนสาธารณะ คมอแนวทางการด าเนนโครงการลงทนภาครฐในรปแบบ ,PPPsหนา ,

๕๗- ๖๐

State Enterprise Policy Office 17

ตวเงนไมได (Non-Quantitative factors) ดวย ทงน ปจจยทมผลตอการพจารณาความคมคาทางการเงนของโครงการ ประกอบดวย

(๑) การจดสรรความเสยงระหวางฝายตาง ๆ ทเกยวของกบการด าเนนโครงการ โดยความเสยงจะตองถกจดสรรใหกบฝายทสามารถบรหารจดการและบรรเทาความเสยงนนๆ ไดอยางดทสด

(๒) ตนทนตลอดอายของโครงการ ในการพจารณาความคมคาทางการเงน ควรทจะพจารณาตนทนตลอดอายของโครงการแทนทจะพจารณาเฉพาะเงนลงทนขนตน

(๓) การบรณาการการวางแผนและออกแบบของบรการทเกยวของกน การบรณาการการใหบรการตางๆ เขาดวยกนจะชวยกอใหเกดความคมคาทางการเงน

(๔) การก าหนดมาตรฐานการใหบรการ รฐควรก าหนดมาตรฐานการใหบรการเพอแสดงความตองการของรฐ โดยวธนจะชวยใหเอกชนมอสระในการเลอกวธการในการใหบรการซงมประสทธภาพและกอใหเกดความคมคาทางการเงนสงสด

(๕) การถายโอนความเสยง โดยความเสยงจะตองไดรบการถายโอนใหกบฝายทไดรบ การจดสรรความเสยงนน ๆ อยางถกตอง โดยตนทนทเกดจากความเสยงจะตองตกอยกบฝายทไดรบการจดสรรความเสยงตามทไดตกลงไว

(๖) ความยดหยน โครงการจะตองมมาตรการรองรบการเปลยนแปลงของรปแบบหรอมาตรฐานการใหบรการ รวมไปถงการเปลยนแปลงของเทคโนโลย เพอใหมนใจไดวาการเปลยนแปลงเหลานจะไมสงผลกระทบตอตนทนในการด าเนนโครงการอยางมนยส าคญ ซงจะมผลตอความคมคาทางการเงน

(๗) การก าหนดเงอนไขในการจายผลตอบแทน ในการท าสญญาด าเนนโครงการ ผลตอบแทนทรฐตองจายใหกบเอกชนควรจะขนกบคณภาพในการด าเนนงานของเอกชน ในกรณทเอกชนไมสามารถด าเนนงานตามมาตรฐานทก าหนดไดคาตอบแทนทรฐตองจายใหกบเอกชนจะตองถกลดลงตามขอตกลง

(๘) รายละเอยดของสญญาการด าเนนโครงการ รายละเอยดในสญญาควรเปนรายละเอยดทถกก าหนดขนจากขอมลซงหนวยงานเจาของโครงการสามารถคาดการณไดแมนย าในระดบหนง โดยปจจยทจะตองใหความส าคญในการก าหนดรายละเอยดของสญญา ไดแก การเปลยนแปลงรปแบบของบรการทตองการ การเปลยนแปลงนโยบาย อายของทรพยสน จ านวนครงในการปรบปรงและซอมแซมทรพยสนตลอดอายสญญาการด าเนนงาน การเปลยนแปลงรปแบบการใหบรการ และการจดการกบทรพยสนหลงจากหมดอายสญญา

(๙) ความช านาญและความเชยวชาญ เอกชนและรฐควรมความช านาญและความเชยวชาญในการด าเนนโครงการลงทนรปแบบ PPPs โดยความช านาญและความเชยวชาญเหลาน ควรมอบหมายใหกบฝายทมความช านาญและความเชยวชาญในดานนนเปนผด าเนนการ อนจะชวยใหการคดเลอกเอกชนสามารถพจารณาไดตามความประสงค รวมถงการใหบรการสามารถด าเนนไปไดอยางมประสทธภาพ

(๑๐) ความเหมาะสมและความซบซอนของการจดซอจดจาง ความซบซอนของการจดซอจดจางควรทจะสอดคลองกบขนาดของโครงการ เพอใหแนใจไดวาตนทนในการด าเนนการคดเลอกเอกชนของโครงการจะไมสงเกนความจ าเปน

๒.๑.๑ ตวแบบจ าลอง VfM (Value for Money) ตวแบบจ าลอง VfM เปนเครองมอส าคญทใชในการวเคราะหโครงการ ซงเปน

การเปรยบเทยบการลงทนในรปแบบทภาครฐเปนผลงทนเอง (PSC) หรอใหเอกชนเปนผรวมลงทน (PPPs) ซงโดยทวไปแลวหนวยงานเจาของโครงการจะเปนผจดท าการวเคราะหความคมคาทางการเงนของโครงการ กอนทจะมการตดสนใจวาจะลงทนโครงการในรปแบบใด และน าเสนอหนวยงานทเกยวของเพอพจารณาใหความเหนประกอบการตดสนใจ

State Enterprise Policy Office 18

การวเคราะห VfM สามารถใชเปนเครองมอในการวเคราะหไดตลอดชวงของขนตอนการด าเนนการคดเลอกเอกชนในรปแบบ PPPs ตวอยางเชน

ชวงการเสนอโครงการ ซงเปนชวงทหนวยงานเจาของโครงการจะตองจดท าการศกษาวเคราะหความเปนไปไดของโครงการ และจดท าการวเคราะหประเมนเปรยบเทยบความคมคาทางการเงนของภาครฐในกรณทภาครฐลงทนเองทงหมดกบกรณทใหเอกชนรวมลงทนในเบองตน (Business case) กอนทจะมกระบวนการคดเลอกเอกชนรวมทน

ชวงการด าเนนโครงการ เปนชวงของการคดเลอกเอกชนรวมทน ซงหนวยงานเจาของโครงการจะตองประเมนขอเสนอของผยนขอเสนอ เพอพจารณาหาตนทนทต าสดของภาคเอกชนแตละราย

ชวงการก ากบดแลและตดตามผล ซงหนวยงานเจาของโครงการจะสามารถน าเครองมอ VfM มาปรบใชในการเปรยบเทยบตนทนทเกดขนจรงกบทประมาณการไว

๒.๑.๒ วตถประสงคของตวแบบจ าลอง VfM วตถประสงคของตวแบบจ าลอง VfM ใชส าหรบวเคราะหความคมคาทางการเงน

(Value for Money) ของโครงการ เปนการเปรยบเทยบตนทนของการลงทนในรปแบบ PPPs เปรยบเทยบกบตนทนของการลงทนในรปแบบดงเดมทรฐลงทนเองทงหมด (Public Sector Comparator: PSC) ดงนน ตามหลกการของความคมคาทางการเงน ตวแบบจ าลอง VfM จงเปนเครองมอทใชในการเปรยบเทยบตนทนซงพจารณาประเดนส าคญ ๓ เรอง ดงน

(๑) เปนการพจารณาตนทนในมมมองของภาครฐ (Cost to public sector) (๒) เปนการพจารณาตนทนทสะทอนความเสยง (Risk-adjusted cost) (๓) เปนตนทนเพอใหไดมาซงผลลพธทก าหนด (Output specification)

นอกจากนนในกรณการลงทนรปแบบ PPP ตวแบบจ าลอง VfM จะชวยในการก าหนดเงนชดเชยทเหมาะสมทภาครฐควรชดเชยใหภาคเอกชนในกรณของโครงการเชงสงคมหรอชวยในการก าหนดรายไดสวนแบงทเหมาะสมทภาครฐควรจะเรยกเกบจากภาคเอกชนในกรณโครงการเชงพาณชย

๒.๑.๓ กลไกของตวแบบจ าลองทางการเงน ตวแบบจ าลอง VfM หลกการเหมอนตวแบบจ าลองทางการเงนส าหรบการประเมน

ความเปนไปไดของโครงการทวไป (Financial Feasibility Analysis) คอ เปนการประเมนมลคาปจจบนของกระแสเงนสด ซงประกอบดวย ประมาณการรายได ประมาณการคาใชจายด าเนนงานและคาใชจายลงทนในอนาคต โดยความแตกตางทส าคญ คอ ตวแบบจ าลอง VfM จะประกอบดวยกระแสเงนสดของทงภาครฐและกระแสเงนสดของภาคเอกชน ตวแบบจ าลอง VfM จะชวยในการพจารณาเปรยบเทยบมลคาปจจบนของกระแสเงนสดของภาครฐภายใตกรณตางๆ PSC และ PPPs รปแบบตางๆ โดยพจารณาวากรณใดใหความคมคาทางการเงนมากทสด

State Enterprise Policy Office 19

แบบจ าลอง VfM เปนเครองมอทชวยภาครฐในการประเมนตนทนดานการเงนทแทจรงของโครงการ PPPs โดยผสรางแบบจ าลอง VfM จะตองมความช านาญและประสบการณในการสรางแบบจ าลองประเภทน ซงโดยทวไปจะประกอบไปดวยรายละเอยดตาง ๆ ดงตอไปน

(๑) การจายผลตอบแทนแกเอกชน รายละเอยดในแบบจ าลอง VfM ควรสะทอนรปแบบทางเลอกซงเอกชนจะใชในการด าเนนโครงการ โดยจดประสงคหลกของขนตอนนเพอทจะก าหนดแผนการจายผลตอบแทนซงรฐจะตองจายใหเอกชนตลอดอายโครงการ แบบจ าลอง VfM จะชวยภาครฐในการระบความเปนไปไดทโครงการจะเกดความคมคาดานการเงน

(๒) รปแบบแหลงเงนลงทน (Financing) เปนสวนส าคญสวนหนงในการด าเนนโครงการแบบ PPPs เพราะฉะนนแบบจ าลอง VfM ควรทจะแสดงใหเหนถงรปแบบทางเลอกในการหาเงนลงทนของภาคเอกชน ซงโดยทวไปแลวเงนกจะถกใชส าหรบงานกอสรางและเปนเงนทนหมนเวยนทใชในการด าเนนโครงการ

(๓) เงนก (Debt) สงทตองใหความส าคญในการบรหารจดการเงนก ไดแก การใชวงเงนกและการจายช าระคนเงนก โดยการใชวงเงนกนนจะสมพนธกบชวงเวลาในการด าเนนโครงการ โดยเงนกเหลานมกจะไดรบการจายช าระครบจ านวนภายในสองถงสามปกอนหมดอายสญญาโครงการ การจายช าระคนเงนตนและการจายดอกเบยสามารถจายไดเปนรายป รายครงป หรอรายไตรมาส ในการกเ งน คาธรรมเนยมตางๆ รวมถงอตราดอกเบย ควรจะเปนประเดนส าคญทตองพจารณาในการกเงน

(๔) สดสวนผถอหน (Equity) สดสวนผถอหนตอเงนลงทนรวมของโครงการ สามารถมไดหลายรปแบบขนอยกบปจจยตางๆ เชน ลกษณะผถอหน และความสามารถในการรบความเสยงของผถอหน เปนตน

(๕) อตราสวนหนสนตอทน (Debt ratio) บอกถงความสามารถในการจายคนหนของโครงการ อกมมหนงอาจหมายถงระดบความเสยงของการใหกยม อตราสวนหนสนตอทนของโครงการจะตองถกระบอยางชดเจน เพอใหผกสามารถประเมนระดบความเสยงของการใหกไดอยางถกตอง โดยการน าอตราสวนหนสนตอทนไปใชเพอจดประสงคอนควรทจะมการปรกษากบทปรกษาทางการเงนของโครงการกอน

(๖) ภาษ เปนปจจยส าคญปจจยหนงในการก าหนดโครงสรางของโครงการ ควรจะม การจดจางทปรกษาดานภาษ เพอชวยในการวางแผนงานดานภาษ รวมถงชวยในการก าหนดโครงสรางของโครงการ เพอใหเกดความคมคาทางการเงนสงสด

(๗) รายไดจากบรการเสรม เปนรายไดจากการด าเนนกจการเชงพาณชยซงไมใชบรการหลกของโครงการ การประมาณการรายไดและความตองการของบรการในสวนน จะตองด าเนนการดวยความระมดระวง โดยควรทจะมการจดจางทปรกษาเพอชวยประเมนรายไดและความเสยงซงเกยวของกบบรการ รายไดจากบรการเสรมเปนสวนหนงทชวยลดภาระของรฐในการใหบรการสาธารณะ เพราะฉะนนในการพจารณาก าหนดโครงสรางรายไดจากบรการเสรมควรทจะเปนปจจยหนงในการพจารณา ถารายไดจากบรการเสรมไปอยทภาคเอกชนทงหมด ในการค านวณผลตอบแทนซงรฐตองจายใหแกเอกชนจะตองมการหกรายไดสวนนออกไปดวย แตถารฐตองการมสวนรวมในรายไดจากบรการเสรม การค านวณผลตอบแทนทรฐตองจายแกเอกชนจะตองถกค านวณกอนการคดรายไดจากบรการเสรม จากนนรายไดจากบรการเสรมทตองแบงใหแกรฐจะถกค านวณแยกตางหากในภายหลง วธการในการค านวณผลตอบแทนจากรายไดจากบรการเสรมจะแตกตางกนไป ขนอยกบโครงสรางซงแตกตางกนไปของแตละโครงการ โดยการท า Market sounding จะมสวนชวยอยางมากในการก าหนดรปแบบโครงการเพอใหเกดความคมคาทางการเงนสงสด

State Enterprise Policy Office 20

(๘) รายไดส าหรบรฐ โดยทวไปโครงการลงทนโดยเอกชนจะกอใหเกดรายไดกลบคนใหกบรฐในรปของภาษเงนได ซงรายไดเหลานควรทจะถกสะทอนอยในแบบจ าลอง VfM ดวย

(๙) ตนทนจากความเสยงตางๆ โดยความเสยงตางๆ ซงถกระบและสะทอนอยในแบบจ าลอง PSC จะตองถกเพมเขาไปในแบบจ าลอง VfM เพอใหเกดความเทาเทยมกนในการเปรยบเทยบ

(๑๐) มลคาซากของทรพยสน (Residual value) ในกรณทโครงสรางของโครงการก าหนดใหรฐตองจายคาซากของทรพยสนใหกบเอกชน ณ จดสนสดของโครงการ กระแสเงนสดส าหรบตนทนเหลานจะตองถกสะทอนเขาไปในแบบจ าลอง VfM โดยการประมาณคาซากของทรพยสนควรมการปรกษากบผเชยวชาญในดานนน ๆ นอกจากน ผลกระทบทางภาษและผลกระทบทางบญชซงเกดจากการก าหนดโครงสรางรปแบบน ควรทจะถกสะทอนเขาไปในการพจารณาดวย

(๑๑) อตราคดลด (Discount rate) ซงใชในการค านวณมลคาปจจบนของโครงการ

๒.๒ ตวอยางการเปรยบเทยบตนทน ความเสยง และความคมคาในการด าเนนโครงการของประเทศออสเตรเลย7

ในการเปรยบเทยบตนทน ความเส ยง และความคมคาในการด า เนนโครงการกรณ ทรฐเปนผด าเนนการเอง (Public Sector Comparator) หรอ “PSC” ของออสเตรเลย เพอน ามาใชเปนเครองมอในการวเคราะหความคมคาทางการเงนในเชงปรมาณ และน ามาใชประกอบการพจารณาเปรยบเทยบกบขอเสนอการรวมลงทนของเอกชน ควบคกบการพจารณาความคมคาทางการเงนในเชงคณภาพ เพอพจารณาวาการด าเนนโครงการมความเหมาะสมเพยงใด ประกอบดวยองคประกอบส าคญ ๔ ประการ8 ทน ามาใชในการวเคราะห ไดแก

(๑) ความเสยงทมอย (Retained risk) (๒) คาใชจายพนฐาน (Raw PSC / Base costing) (๓) การปรบฐานความไดเปรยบในการแขงขนใหเปนกลาง (Competitive neutrality) (๔) ความเสยงทสามารถถายโอนได (Transferred risk)

7 ส ร ป จ า ก National Public Private Partnership Guidelines Volume 4 : Public Sector

Comparator Guidance 8 ทมา National Public Private Partnership Guidelines Volume 4 : Public Sector Comparator

Guidance, p.8

State Enterprise Policy Office 21

องคประกอบของ PSC

Expected Cost

PSC Retained Risk

Raw PSC

Competitive Neutrality

Transferred Risk

PSC = Raw PSC + Competitive Neutrality + Transferred Risk + Retained Risk

State Enterprise Policy Office 22

กระบวนการค านวณ PSC9

9 ทมา National Public Private Partnership Guidelines Volume 4 : Public Sector Comparator

Guidance, p.9

Define Reference Project

Identify all Raw PSC Components

Assign direct Costs

Assign indirect costs

Calculate Raw PSC

Quantify consequence of risk

Identify all material risks

Competitive neutrality inclusions

A

B

Estimate probability of risk

Calculate value of all risk

Identify desired risk allocation

Calculate Transferable Risk

Calculate Retained Risk

C

D

Calculate PSC = A + B + C + D

State Enterprise Policy Office 23

๓. ทางเลอกในการใหเอกชนรวมลงทนในรปแบบตางๆ รวมทงความสนใจและความพรอมของเอกชนในแตละรปแบบ

การพจารณาทางเลอกในการใหเอกชนรวมลงทนในรปแบบตาง ๆ หรอการวเคราะหทางเลอกในการด าเนนโครงการ (Procurement Options Analysis) เปนการคนหาวธการด าเนนโครงการทเหมาะสม (Procurement method) และเปนขนตอนทมความส าคญในกระบวนการศกษาและวเคราะหโครงการ โดยมขอพจารณาทส าคญทสดคอการด าเนนโครงการในรปแบบใดจะเปนทางเลอกทดและเหมาะสมทสดในทางเลอกรปแบบตางๆ หลายทางเลอก และความสนใจและความพรอมของเอกชนทประสงคจะเขามารวมลงทนกบรฐในแตละรปแบบ เนองจากการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐหรอรปแบบการใหเอกชนรวมลงทนมหลากหลายรปแบบในปจจบน ดงนน หนวยงานเจาของโครงการจงตองพจารณาทางเลอกรปแบบของการใหเอกชนรวมลงทนทมความเหมาะสมและกอใหเกดประโยชนส าหรบโครงการมากทสด รวมทงการพจารณาวาทางเลอกในแตละรปแบบดงกลาวนนอยในบงคบทตองด าเนนการตามพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ หรอไม

การคดเลอกรปแบบการใหเอกชนรวมลงทนจะตองมรายละเอยดของการเปรยบเทยบระหวาง การด าเนนการโดยภาครฐเอง และการด าเนนการแบบรวมลงทนในรปแบบทางเลอกตางๆ ซงในการด าเนนการในแตละโครงการจะตองไดรบการพจารณาถงความไดเปรยบเสยเปรยบในรปแบบการด าเนนการทหลากหลาย

๓.๑ โครงการทตองด าเนนการตามพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖

ในการด าเนนโครงการของหนวยงานเจาของโครงการเพอใหบรรลตามวตถประสงคยอมมทางเลอกในการด าเนนการไดหลายรปแบบ ทงการทหนวยงานของรฐเปนผด าเนนการโครงการเอง การวาจางใหบคคลอนเปนผด าเนนการ หรอการใหเอกชนรวมลงทนในกจการดงกลาว ดงนน ในเบองตนทตองพจารณาในสวนทางเลอกหรอรปแบบของการด าเนนโครงการ และทเปนปญหาส าคญกอใหโครงการของหนวยงานของรฐตางๆ ตองมความลาชา หรอบางโครงการกไมอาจเกดขนได โดยปญหาทส าคญทสดคอปญหาในขอกฎหมายวาโครงการดงกลาวเปนโครงการรวมลงทนทอยในบงคบตองปฏบตตามพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ หรอไม ซงเปนขอทตองพจารณากอนในเบองตนของการศกษาและวเคราะหโครงการ โดยการพจารณาในเรองดงกลาวตองพจารณาจากบทบญญตของพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ ประกอบกบความเหนของคณะกรรมการกฤษฎกาทไดเคยใหความเหนตอบขอหารอของหนวยงานของรฐตาง ๆ ทหารอในเรองรปแบบของโครงการตาง ๆ วาเปนการรวมลงทนกบเอกชนหรอไม ซงแมจะเปนการตอบขอหารอตามพระราชบญญตวาดวยการใหเอกชนเขารวมงานหรอด าเนนการในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๓๕ แตกยงสามารถยดถอเปนแนวทางทสามารถน ามาใชในการวนจฉยโครงการตามพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ ได เนองจากพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ ยงคงก าหนดบทนยามและหลกการในการพจารณาโครงการไวไมแตกตางจากกฎหมายรวมทนฉบบเดม

State Enterprise Policy Office 24

ตามมาตรา ๗ แหงพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ ไดบญญตใหใชบงคบพระราชบญญตนแกการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ โดยมการบญญตนยามทส าคญไวในมาตรา ๔ ดงน

“กจการของรฐ” หมายความวา กจการทมลกษณะอยางใดอยางหนง ดงตอไปน (๑) กจการทสวนราชการ รฐวสาหกจ หนวยงานอนของรฐ หรอองคกรปกครองสวนทองถน

หนวยใดหนวยหนงหรอหลายหนวยรวมกนมอ านาจหนาทตองท าตามกฎหมาย (๒) กจการทจะตองใชทรพยากรธรรมชาตหรอทรพยสนของสวนราชการ รฐวสาหกจ หนวยงาน

อนของรฐ หรอองคกรปกครองสวนทองถนหนวยใดหนวยหนงหรอหลายหนวยรวมกน “รวมลงทน” หมายความวา รวมลงทนกบเอกชนไมวาโดยวธใด หรอมอบใหเอกชนลงทนแตฝาย

เดยว โดยวธการอนญาต หรอใหสมปทาน หรอใหสทธไมวาในลกษณะใด “โครงการ” หมายความวา การลงทนในกจการของรฐ

จากบทนยามทงสามค าดงกลาวตามมาตรา ๔ เมอน ามาพจารณาประกอบกบบทบญญตใน

มาตรา ๒๓10 วรรคหนง แหงพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ จงสามารถพจารณาหลกการของโครงการรวมลงทนทตองปฏบตตามพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ ไดวา “โครงการทเปนการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐทมลคาการลงทนเปนวงเงนหรอทรพยสนตงแตหนงพนลานบาทขนไปหรอตามวงเงนหรอทรพยสนทก าหนดเพมขนโดยกฎกระทรวงอยในบงคบตองปฏบตตามพระราชบญญตน” นอกจากน ในมาตรา ๕๘11 แหงพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ ยงไดบญญตใหคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐจดท าประกาศก าหนดหลกเกณฑและวธการใหเอกชนรวมลงทนในโครงการทมวงเงนมลคาต ากวาทก าหนดในมาตรา ๒๓ เพอใหหนวยงานของรฐถอปฏบตดวย

ดงนน ขอบเขตการใชบงคบของพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ จงใชบงคบกบโครงการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐทกขนาดโครงการ ไมวาจะมวงเงนลงทนเทาใด โดยจะมหลกเกณฑและวธการด าเนนการทแตกตางกนไป ในกรณทวงเงนลงทนของโครงการตงแตหนงพนลานบาทขนไปตองด าเนนการตามขนตอนตามทบญญตไวในพระราชบญญต แตในกรณทวงเงนลงทนไมเกนหนงพนลานบาทตองด าเนนโครงการตามหลกเกณฑและวธการตามประกาศของคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ นอกจากน ในกรณหากส านกงานคณะกรรมการนโยบายรฐวสาหกจเหนวาโครงการทจะใหเอกชนรวมลงทนใดมมลคาต ากวาทก าหนดในมาตรา ๒๓ แตเปนโครงการทมความส าคญหรอสอดคลองกบแผนยทธศาสตรและสมควรด าเนนการตามขนตอนทก าหนดไวพระราชบญญตน ส านกงานฯ กสามารถเสนอความเหนตอคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ เพอก าหนดใหหนวยงาน

10 มาตรา ๒๓ โครงการทมมลคาตงแตหนงพนลานบาทขนไปหรอมลคาทก าหนดเพมขนโดยกฎกระทรวงตอง

ด าเนนการตามหลกเกณฑและขนตอนทก าหนดไวในพระราชบญญตน 11 มาตรา ๕๘ ใหคณะกรรมการจดท าประกาศก าหนดหลกเกณฑและวธการให เอกชนรวมลงทน

ในโครงการทมวงเงนมลคาต ากวาทก าหนดในมาตรา ๒๓ เพอใหหนวยงานของรฐถอปฏบต ทงน หากส านกงานเหนวาโครงการทจะใหเอกชนรวมลงทนใดมมลคาต ากวาทก าหนดในมาตรา ๒๓ แตเปนโครงการทมความส าคญหรอสอดคลองกบแผนยทธศาสตรและสมควรด าเนนการตามพระราชบญญตน ใหส านกงานเสนอความเหนตอคณะกรรมการเพอก าหนดใหหนวยงานเจาของโครงการดงกลาวด าเนนการตามขนตอนทก าหนดในพระราชบญญตน โดยน ามาตรา ๒๙ มาใชบงคบโดยอนโลม

State Enterprise Policy Office 25

เจาของโครงการตองดงกลาวด าเนนการตามขนตอนทก าหนดในพระราชบญญตน โดยน ามาตรา ๒๙ มาใชบงคบโดยอนโลมดวย

ส าหรบนยามค าวา “รวมลงทน” นน ความหมายตามกฎหมายเปนความหมายพเศษทมขอบเขตกวางจากความหมายทเขาใจโดยทวไป เพราะมไดมงหมายถงการรวมลงทนในลกษณะของการน าเงนหรอทรพยสนหรอแรงงานมาเปนทนในการประกอบการคาธรกจ แตหมายความรวมไปถงการมอบใหเอกชนลงทนแตฝายเดยว โดยมการอนญาตใหสมปทาน หรอใหสทธไมวาในลกษณะใดๆ แกเอกชนนนในการด าเนนการอยางหนงอยางใด ดงนน การทรฐใหสทธบางประการแกเอกชนไปเปนสวนหนงในการด าเนนการ จงถอวาเปนกรณทอยในความหมายของ “รวมลงทน” แตในปจจบนรปแบบการด าเนนการของหนวยงานของรฐ ไมวาจะเปนรฐวสาหกจหรอหนวยงานของรฐอนซงเปนการกระท ากจการตางๆ ตามอ านาจหนาทของตนมรปแบบทใชวธการในทางธรกจหรอมลกษณะเปนการวาจางเอกชนเขามาท ากจกรรม เชน ดแลระบบคอมพวเตอรทมมลคาสง เปนตน กรณจงเปนปญหาวาจะถอวาการกระท ากจการนนๆ เปนการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐตาม พ.ร.บ. รวมลงทนหรอไม ดงนน เพอความเขาใจในบทนยามดงกลาว จงสมควรพจารณาจากตวอยางตามขอหารอทคณะกรรมการกฤษฎกาไดวนจฉยใหความเหนในสวนของบทนยามค าวา “รวมงานหรอด าเนนการ” รวมถงนยามค าวา “กจการของรฐ” ตามพระราชบญญตวาดวยการใหเอกชนเขารวมงานหรอด าเนนการในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๓๕ ไว ซงมแนวทางตามค าวนจฉยของคณะกรรมการกฤษฎกาทสามารถรวบรวมไว ดงน

๓.๑.๑ สรปแนวทางการตความส าหรบนยามค าวา “กจการของรฐ”

กรณตความทเหนวาเปน “กจการของรฐ”

(๑) กจการทสวนราชการ รฐวสาหกจ หนวยงานอนของรฐ มอ านาจหนาทตองท าตามกฎหมาย

(๑.๑) การใหบรการวทยคมนาคมระบบเซลลลาเปนกจการทรฐวสาหกจ (กสท.) มอ านาจหนาทตองท าตามพระราชบญญตการสอสารแหงประเทศไทย พ.ศ.๒๕๑๙ แมวาเอกชนเปนผรเรม การรวมลงทนในกจการของรฐกถอเปนการรวมงานหรอด าเนนการ (เรองเสรจท ๗๒๗/๒๕๓๗)

(๑.๒) กรมธนารกษมอ านาจหนาทในการจดหาประโยชนเกยวกบทราชพสด โดยการจดใหเชาตามพระราชบญญตทราชพสด พ.ศ. ๒๕๑๘ การจดใหเชาทราชพสด จงอยในความหมายของ ค าวา "กจการของรฐ" (เรองเสรจท ๕๘๗/๒๕๓๘ เรองเสรจท ๒๓๙/๒๕๔๒ เรองเสรจท ๓๒๔/๒๕๔๔ เรองเสรจท ๒๙๒/๒๕๔๖ และเรองเสรจท ๑๘๒/๒๕๔๙)

(๑.๓) การขนสงปโตรเลยมเปนกจการท ปตท. มอ านาจกระท าตามพระราชบญญตการปโตรเลยมแหงประเทศไทย พ.ศ. ๒๕๒๑ และการขนสงปโตรเลยมทางทอโดยลกษณะเปนการขนสงทางไกลทตองผานทดนทงของรฐและเอกชน จงเปน“กจการของรฐ” (เรองเสรจท ๘๘/๒๕๔๑)

(๑.๔) กจการก าจดมลฝอยเปนกจการทกรงเทพมหานครมอ านาจหนาทตองท าตามพระราชบญญตการสาธารณสข พ.ศ. ๒๕๓๕ จงเปนกจการของรฐ (เรองเสรจท ๖๘๘/๒๕๔๑)

(๑.๕) การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทยจดตงขนตามพระราชบญญตการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย พ.ศ. ๒๕๑๑ กจการของ กฟผ. จงเปน “กจการของรฐ” (เรองเสรจท ๑๐๒/๒๕๔๒)

(๑.๖) การจดใหมระบบบ าบดน าเสยรวมขององคการจดการน าเสยในเขตพนท ทองคการจดการน าเสยมอ านาจด าเนนการ เปนกจการทรฐวสาหกจมอ านาจหนาทตองท าตามพระราชกฤษฎกาจดตงองคการจดการน าเสย พ.ศ. ๒๕๓๘ ไดก าหนดไว จงเปน "กจการของรฐ" (เรองเสรจท ๓๔๘/๒๕๔๒)

State Enterprise Policy Office 26

(๑.๗) การออกสลากบ ารงการกศลเปนกจการของส านกงานสลากกนแบงรฐบาลซงเปนรฐวสาหกจทจดตงตามกฎหมาย ซ งมอ านาจหนาทกระท าตามพระราชบญญตส านกงานสลาก กนแบงรฐบาล พ.ศ. ๒๕๑๗ จงเปน “กจการของรฐ” (เรองเสรจท ๕๗๐/๒๕๔๒)

(๑.๘) พระราชบญญตเทศบาล พ.ศ. ๒๔๙๖ ก าหนดใหเทศบาลเมองมหนาทตองก าจดมลฝอยและสงปฏกล และพระราชบญญตการสาธารณสขฯ ก าหนดใหราชการสวนทองถนมอ านาจหนาทในก า ร ก า จ ด ม ล ฝ อยแ ล ะ ส ง ป ฏ ก ล ใ น เ ข ต ข อง ต น ก า ร ก า จ ด ข ย ะ ม ล ฝอย จ ง เ ป น ก จ ก า ร ข อ ง ร ฐ (เรองเสรจท ๖๒๐/๒๕๔๓)

(๑.๙) การใหบรการโทรศพทเคลอนทระบบ cdma เปนกจการโทรคมนาคมทอยในขอบวตถประสงคของ กสท. ตามพระราชบญญตการสอสารแหงประเทศไทยฯ จงเปนกจการของรฐ (เรองเสรจท ๔๙๘/๒๕๔๖)

(๑.๑๐) การด าเนนโครงการรถไฟฟาเปนกจการทการรถไฟฟาขนสงมวลชนแหงประเทศไทยและการรถไฟแหงประเทศไทยซงเปนรฐวสาหกจ และกรงเทพมหานครซงเปนราชการ สวนทองถน มอ านาจหนาทตองท าตามกฎหมาย จงเปนการลงทนใน “กจการของรฐ” (เรองเสรจท ๒๒๘/๒๕๕๐ เรองเสรจท ๕๒๔/๒๕๕๐)

(๒) กจการทใชทรพยากรธรรมชาตหรอทรพยสนของสวนราชการ (๒.๑) ความถคลนวทยคมนาคมเปนทรพยสนของสวนราชการ เมอการด าเนนการตง

สถานวทยโทรทศนในระบบ UHF เปนกจการทจะตองใชทรพยสนของสวนราชการ การด าเนนการดงกลาวจงเปน “กจการของรฐ” (เรองเสรจท ๕๗๘/๒๕๓๕)

(๒.๒) สทธการบนเปนสทธของรฐจงถอเปนทรพยสนของรฐ เมอบรษทการบนไทยไดรบอนญาตใหด าเนนกจการเดนอากาศอนเปนกจการทตองใชสทธการบนอนเปนทรพยสนของรฐ จงถอไดวาบรษทการบนไทยด าเนนกจการอนเปนกจการของรฐ (เรองเสรจท ๔๖๒/๒๕๔๑)

(๒.๓) การจดบรการขนสงทางรถไฟเปนกจการซงอยในอ านาจหนาทของการรถไฟฯ และเปนกจการทตองใชรางรถไฟและทรพยสนอยางอนอนเปนทรพยสนของรฐในการด าเนนการ จงเปนกจการของรฐ (เรองเสรจท ๗๘๕/๒๕๔๑)

(๒.๔) กจกรรม ๔ กจกรรม คอ คลงสนคา ครวการบน อปกรณและบรการภาคพนดน และระบบเตมเชอเพลงอากาศยาน ซง บทม. จะใหเอกชนลงทนประกอบกจการโดยใชพนทบรเวณทาอากาศยานของ บทม. ซงเปนทราชพสด เปนกจการทใชทรพยสนของสวนราชการ จงเปนกจการของรฐ (เรองเสรจท ๓๙๒/๒๕๔๓)

(๒.๕) การใหเอกชนใชสทธประโยชนในการเดนอากาศระหวางประเทศซงเปนสทธประโยชนทประเทศไทยไดมาตามอนสญญาวาดวยการบนพลเรอนระหวางประเทศและความตกลง ทวภาค อนเปนสทธประโยชนของรฐทเอกชนไมสามารถมได ถอไดวาเปนการใชทรพยสนของรฐตามความหมายของค าวา “กจการของรฐ” (เรองเสรจท ๑๓๕/๒๕๔๘)

State Enterprise Policy Office 27

กรณตความทเหนวาไมเปน “กจการของรฐ”

(๑) ไมใชกจการทสวนราชการ รฐวสาหกจ หนวยงานอนของรฐ มอ านาจหนาทตองท าตามกฎหมาย

(๑.๑) ธนาคารรตนสน จ ากด (มหาชน) จดทะเบยนจดตงขนตามกฎหมายวาดวยบรษทมหาชนจ ากด และเปนกจการทธนาคารพาณชยทวไปท าไดโดยมไดมกฎหมายใดก าหนดใหธนาคารรตนสนฯ ตองท าโดยเฉพาะ จงมใชกจการทสวนราชการ รฐวสาหกจ หนวยงานอนของรฐมอ านาจหนาทตองท าตามทกฎหมายก าหนด (เรองเสรจท ๔๐๘/๒๕๔๑)

(๑.๒) การใหบรการระบบเตมเชอเพลงอากาศยานเปนการประกอบการอนเกยวกบหรอเกยวเนองกบการใหบรการแกอากาศยาน ตามความหมายของค าวา “กจการทาอากาศยาน” ตามพระราชบญญตการทาอากาศยานแหงประเทศไทย พ.ศ. ๒๕๒๒ แตคลงน ามนเชอเพลงอากาศยานเปนเพยงสวนหนงของการใหบรการระบบดงกลาว การด าเนนการตงคลงน ามนเชอเพลงอากาศยานดงกลาวกมใชกจการทสวนราชการ รฐวสาหกจ หนวยงานอนของรฐ มอ านาจหนาทตองท าตามกฎหมาย และมใชกจการทจะตองใชทรพยากรธรรมชาต หรอทรพยสนของสวนราชการ รฐวสาหกจ หนวยงานอนของรฐ จงไมเปน “กจการของรฐ” (เรองเสรจท ๘๘/๒๕๔๔)

(๑.๓) ตามพระราชบญญตการนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย พ .ศ. ๒๕๒๒ เพยงแตก าหนดใหการนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทยจดใหมสงอ านวยความสะดวกในการด าเนนงานของ ผประกอบกจการ ซงการประกอบกจการผลตกระแสไฟฟาตามโครงการหนงนคมอตสาหกรรมหนงโรงไฟฟาเปนสวนหนงของการจดใหมสงอ านวยความสะดวกในนคมอตสาหกรรม มใชกจการทการน คมอตสาหกรรม แหงประเทศไทยมหนาทตองท าตามทกฎหมายก าหนด จงมใชอ านาจหนาททการนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทยตองท าตามกฎหมายและไมเปนกจการของรฐ (เรองเสรจท ๑๑๑/๒๕๕๑)

(๒) ไมใชกจการทจะตองใชทรพยากรธรรมชาตหรอทรพยสนของสวนราชการ (๒.๑) การด าเนนโครงการใหเอกชนกอสรางโรงไฟฟาและผลตไฟฟา โดยเอกชน

รบผดชอบในผลก าไรหรอขาดทนเองแต โดยล าพ ง การไฟฟาฝ ายผลตแหงประเทศไทยม ได เข าไป มสวนรวมหรอเกยวของกบการด าเนนกจการหรอมสวนไดสวนเสยในผลก าไรหรอขาดทน จงเปนกจการทเอกชนด าเนนการเองโดยแท สวนกรณท กฟผ. จดหาเชอเพลงใหกเปนเรองสญญาซอขายตามปกตไมมการใหสทธทจะใชทรพยากรธรรมชาตหรอทรพยสนของรฐแตอยางใด (เรองเสรจท ๗๒๕/๒๕๓๗)

(๒.๒) โครงการใหเอกชนผลตน าประปาเพอขายใหแกการประปาสวนภมภาค มไดใหสทธท กปภ. มอยตามกฎหมายแกเอกชน และน าดบทน ามาใชผลตน าประปากเปนของทเอกชนซอจากเจาของแหลงน าดบเอง ไมมการอนญาต การใหสมปทานหรอการใหสทธเอกชนใชทรพยากรธรรมชาตหรอทรพยสน ของรฐ และการจดซอน าจากเอกชนกเปนเร องท กปภ. ท าสญญาซอขายในทางแพงตามปกต จงไมเปน การด าเนนการใน “กจการของรฐ” (เรองเสรจท ๔๓๘/๒๕๔๐)

(๒.๓) โครงการโรงแยกกาซไมเปนกจการทตองใชทรพยากรธรรมชาตหรอทรพยสนของสวนราชการ รฐวสาหกจ หนวยงานอนของรฐ จงมใช “กจการของรฐ” (เรองเสรจท ๒๘๘/๒๕๔๑)

State Enterprise Policy Office 28

๓.๑.๒ สรปแนวทางการตความส าหรบนยามค าวา “รวมงานหรอด าเนนการ”

กรณการตความทเหนวาเปน “รวมงานหรอด าเนนการ”

(๑) การจดหาประโยชนในทราชพสด (๑.๑) การจดใหเชาทราชพสดและใหสทธเอกชนเขาบรหารศนยการประชมแหงชาต

สรกตถอเปนการใหเอกชนเขารวมงานหรอด าเนนการในกจการของรฐ (เรองเสรจท ๕๘๗/๒๕๓๘) (๑.๒) การใหเอกชนเชาทรพยสนของการรถไฟแหงประเทศไทย บรเวณสามเหลยม

ยานพหลโยธน โดยบรษทเปนผกอสรางอาคาร สงกอสราง อปกรณ สวนควบ และระบบสาธารณปโภค ทใชในการด าเนนกจการของโครงการทงหมด ซงจะตกเปนกรรมสทธของ รฟท. เมอสญญาสนสดลง เปนการใหเอกชนรวมงานหรอด าเนนการในกจการของรฐ (เรองเสรจท ๑๘๒/๒๕๔๙)

(๒) การด าเนนโครงการในรปแบบ Build-Own-Operation (BOO) (๒.๑) การทกรงเทพมหานครมอบใหเอกชนเปนผด าเนนการก าจดมลฝอยซงเปน

กจการของรฐแทนกรงเทพมหานครโดยวธจางเหมาในรปแบบของสญญาแบบ Build-Own-Operation (BOO) เปนวธการหนงในการรวมงานหรอด าเนนการในกจการของรฐ (เรองเสรจท ๖๘๘/๒๕๔๑)

(๒.๒) การด าเนนการกอสรางโรงบ าบดน า เสยขององคการจดการน า เสย ในรปแบบของ BOO โดยใหเอกชนเปนผจดซอทดน ท าการออกแบบและกอสราง ตลอดจนเดนระบบ และบ ารงรกษาตลอดชวงอายสญญาดวยคาใชจายเอกชน แมในสวนของโรงบ าบดน าเสยจะมอบให เอกชนเปนผลงทนจดท าและด าเนนการ แตเปนสวนหนงของระบบท อจน. จดท าและรบผดชอบ จงเปนกรณใหเอกชนเขารวมด าเนนการในกจการของรฐ (เรองเสรจท ๓๔๘/๒๕๔๒)

(๓) การหาพนธมตรรวมทนและผลงทนเฉพาะรายเขาถอหนในบรษทจ ากด (๓.๑) กจการโทรเลขและโทรศพทเปนกจการผกขาดของรฐตามกฎหมายจงเปน

กจการทหนวยงานของรฐมหนาทตองท าตามกฎหมายอนเปน "กจการของรฐ" การหาพนธมตรรวมทนและผลงทนเฉพาะรายเขาถอหนในบรษทจ ากดดงกลาวจงเปนการใหเอกชนเขารวมงานหรอด าเนนการในกจการของรฐ (เรองเสรจท ๖๘๙/๒๕๔๑)

(๓.๒) การทการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทยจะใหพนธมตรรวมทนเขามา รวมถอหนในบรษทราชบรโฮลดงฯ และ กฟผ.ยงคงถอหนรอยละ ๔๙ เปนเพยงวธการใหเอกชนเขามารวมงานหรอด าเนนการในโครงการอนเปนกจการของ กฟผ. ซงเปนกจการของรฐตามกฎหมาย จงตองปฏบตตามพระราชบญญตวาดวยการใหเอกชนเขารวมงานฯ (เรองเสรจท ๑๐๒/๒๕๔๒)

(๔) การใหเอกชนด าเนนการจดบรการขนสงทางรถไฟ (๔.๑) การใหเอกชนด าเนนการจดบรการขนสงทางรถไฟโดยเอกชนเปนฝายลงทน

จดหารถจกรมาเดนใหบรการและรบภาระคาใชจายตลอดจนรบผดชอบในผลก าไรขาดทนเอง โดยจายคาตอบแทนการใชทางและคาตอบแทนอน ๆ ใหกบการรถไฟแหงประเทศไทยตามอตราทก าหนดหรอตกลงกนถอเปนการรวมงานหรอด าเนนการในกจการของรฐอยางหนง (เรองเสรจท ๗๘๕/๒๕๔๑)

(๔.๒) การด าเนนโครงการในรปแบบ PPP – Gross Cost เปนการทรฐเปนผลงทนดานงานโยธา และใหเอกชนลงทนจดหาและบ ารงรกษางานระบบรถไฟฟา รวมถงจางเอกชนเดนรถไฟฟา โดยรายไดคาโดยสารทงหมดเปนของรฐและทยอยจายคนใหเอกชนในภายหลง เปนการใหเอกชนเขารวมงานหรอด าเนนการในกจการของรฐ (เรองเสรจท ๒๘๔/๒๕๕๒)

(๕) การแตงตงผแทนจ าหนายและจายรางวลสลากบ ารงการกศลแบบอตโนมต

State Enterprise Policy Office 29

การทส านกงานสลากกนแบงรฐบาลมอบใหบรษท จาโก จ ากด เขามาด าเนนการ ตามสญญาแตงตงผแทนจ าหนายและจายรางวลสลากบ ารงการกศลแบบอตโนมตเพอประโยชนในการจดการออกสลากบ ารงการกศลใหแกหนวยงานตางๆ โดยมการจ าหนายสลากแบบอตโนมตดวยเครองจ าหนายสลาก ถอเปนการใหเอกชนเขามารวมด าเนนการในกจการของรฐ (เรองเสรจท ๕๗๐/๒๕๔๒)

(๖) โครงการระบบการจดทะเบยนธรกจทางอนเตอรเนต การด า เนนการจะม ก ารอนญาตใ ห เอกชนใช ข อม ลทางพาณชยท อ ย ใ น

ความครอบครองหรอควบคมดแลของกรมทะเบยนการคา จงเปนการใชทรพยสนของทางราชการ เปนการใหเอกชนเขารวมงานหรอด าเนนการในกจการของรฐ (เรองเสรจท ๖๗/๒๕๔๕)

(๗) สญญาปรบปรงโครงขายโทรศพทเคลอนท สญญาปรบปรงโครงขายโทรศพทเคลอนทระบบ 470 MHz บมจ. ทโอท ไดมอบให

เอกชนลงทนแตฝายเดยว เมอการด าเนนโครงการดงกลาวเปนการใหเอกชนเขารวมงานหรอด าเนนการในกจการทตองใชคลนความถอนเปนทรพยากรสอสารของชาตเพอประโยชนสาธารณะดวยแลว จงเปนโครงการทเปนการใหเอกชนเขารวมงานหรอด าเนนการในกจการของรฐ (เรองเสรจท ๖๘๙/๒๕๕๐)

กรณการตความทเหนวาไมเปน “รวมงานหรอด าเนนการ”

(๑) การจาง (๑.๑) การจางเอกชนมาใหบรหารการเดนรถไฟฟาขนสงมวลชนและซอมบ ารง

ในลกษณะจางเหมาบรการ เมอไมปรากฏขอเทจจรงวาเอกชนไดรบคาตอบแทนอนใดนอกจากคาจาง หรอตองรวมรบผลก าไรหรอขาดทนดวยแลว จงมใชเปนการรวมลงทนกบเอกชน (เรองเสรจท ๒๒๘/๒๕๕๐)

(๑.๒) กรงเทพมหานครจางใหเอกชนเปนผด าเนนการขนมลฝอยจากโรงงานก าจดมลฝอยไปท าลายโดยวธฝงกลบ โดยเอกชนไมมสทธไดรบคาตอบแทนหรอประโยชนอนใดจากการด าเนนการ ตามสญญานอก การจางเหมาดงกลาวจงไมเปนการรวมลงทนกบเอกชนแตประการใด (เรองเสรจท ๑๖๗/๒๕๕๑)

(๒) การซอขาย (๒.๑) นยามค าวา “รวมงานหรอด าเนนการ” ไมรวมถงการซอมาขายไปอนเปนเรองท

ตองกระท าเปนปกตในทางธรกจ การซอขายโรงไฟฟาระหวางการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทยกบบรษท ผลตไฟฟา จ ากด (บผฟ.) จงมใชเปนการรวมลงทนกบเอกชน (เรองเสรจท ๑๖๓/๒๕๓๖)

(๒.๒) การซอน าจากเอกชนทผลตได เปนเรองทการประปาสวนภมภาคท าสญญาซอขายทางแพงตามปกตของการประกอบธรกจ ไมใชการรวมงานหรอด าเนนการ (เรองเสรจท ๔๓๘/๒๕๔๐)

(๓) การขายหนตอประชาชนทวไป การเสนอขายหนตอประชาชนตามกฎหมายวาดวยหลกทรพยและตลาดหลกทรพย

เปนการขายใหแกประชาชนโดยทวไปในตลาดหลกทรพย มใชวาเอกชนคนใดจะไดไปเปนประโยชนแตเฉพาะตนจนไมเปนธรรมแกสวนรวม กรณจงไมอยในบงคบของพระราชบญญตวาดวยการใหเอกชนเขารวมงานหรอด าเนนการในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๓๕ (เรองเสรจท ๑๖๓/๒๕๓๖)

(๔) การแตงตงตวแทนจ าหนายสลากบ ารงการกศล

State Enterprise Policy Office 30

การทส านกงานสลากกนแบงรฐบาลมอบหมายใหเอกชนเปนผจ าหนายสลากบ ารง การกศลเปนวธการในการประกอบธรกจตามปกตทอาจมการมอบหมายใหผอนเปนตวแทนจ าหนายได มใชเปนการ “รวมงานหรอด าเนนการ” (เรองเสรจท ๒๘๑/๒๕๔๓)

(๕) การเชาโครงขาย การด าเนนธรกจใหบรการโทรศพทเคลอนทระบบ CDMA เมอบรษท ฮทชสน ซเอทฯ

เชาโครงขายโทรคมนาคมของ บมจ. กสท โทรคมนาคม ไดเชนเดยวกบเอกชนผประกอบกจการโทรคมนาคมทวไปรายอน จงมใชการเขารวมงานหรอด าเนนการในกจการของรฐตามบทนยามวา “รวมงานหรอด าเนนการ” (เรองเสรจท ๓๖๘/๒๕๕๑)

ส าหรบการพจารณามลคาของโครงการนน ตามพระราชบญญตการใหเอกชนรวม

ลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ ไดก าหนดใหหลกเกณฑและวธการค านวณมลคาของโครงการ ใหเปนไปตามทคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐก าหนด 12 ทงน การก าหนดบทบญญตดงกลาวเพอแกไขปญหาความไมชดเจนในการค านวณมลคาโครงการทเปนปญหาส าคญตามพระราชบญญตวาดวยการใหเอกชนเขารวมงานหรอด าเนนการในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๓๕ ดงนน เมอหนวยงานเจาของโครงการไดมการพจารณาแลววาโครงการทประสงคจะด าเนนการในแตละรปแบบเขาหลกเกณฑทตองปฏบตตามพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ แลว จงเขาสขนตอนของการคดเลอกและวเคราะหรปแบบของโครงการทมความเหมาะสมและเปนประโยชนในการด าเนนโครงการมากทสดตอไป โดยการวเคราะหทางเลอกหรอรปแบบในการด าเนนโครงการจะตองพจารณาตามความเหมาะสมของประเภทโครงการ รวมทงจะตองพจารณาถงความเสยงทอาจเกดขนจากการด าเนนโครงการตามลกษณะเฉพาะของแตละโครงการ ซงการด าเนนการดงกลาวกอใหเกดประโยชนดงน

(๑) ชวยลดปญหาในการด าเนนการทอาจเกดขนในอนาคต (๒) เพมความเปนไปไดทจะประสบความส าเรจตามวตถประสงค (๓) ปรบปรงการบรหารความเสยงและผลทอาจเกดขนตามมาภายหลง ทงน หากมการวเคราะหทางเลอกในการด าเนนโครงการทด จะสามารถชวยลดปญหา

ในการด าเนนโครงการทอาจเกดขน เชน การคดเลอกวธการด าเนนการทไมเหมาะสม หรอกรณทการด าเนนโครงการมเหตการณนอกเหนอจากทคาด มลคาการด าเนนโครงการทเกนกวาคาดหมาย ความเสยงท เกนกวาความคาดหมาย หรอการด าเนนโครงการทไมมประสทธภาพ

12 มาตรา ๒๓ โครงการทมมลคาตงแตหนงพนลานบาทขนไปหรอมลคาทก าหนดเพมขนโดยกฎกระทรวงตอง

ด าเนนการตามหลกเกณฑและขนตอนทก าหนดไวในพระราชบญญตน โดยปจจบน ประกาศคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ เรอง หลกเกณฑและ

วธการค านวณมลคาของโครงการการลงทนในกจการของรฐ ไดจดท าแลวและอยในระหวางการประกาศในราชกจจานเบกษา

State Enterprise Policy Office 31

๓.๒ การเตรยมความพรอมเบองตนส าหรบการพจารณาทางเลอกรปแบบของการด าเนนโครงการ

ในการพจารณาทางเลอกรปแบบของการด าเนนโครงการ การส ารวจความสนใจและความตองการของตลาด (Market sounding) เปนสงทควรท าในล าดบแรกเพอเปนการเตรยมการรองรบการด าเนนโครงการทจะเกดขน ซงกอใหเกดประโยชนทงตอภาครฐและภาคเอกชน ในสวนของภาครฐจะไดรบประโยชนในการเรยนรแนวโนมและความตองการของตลาด และความสนใจในการเขารวมลงทนของภาคเอกชน รวมทงผลกระทบทอาจเกดขนจากการด าเนนโครงการดงกลาว ในสวนของภาคเอกชนเองกจะไดรบประโยชนในการเตรยมการเพอเขารวมงานกบภาครฐทจะเกดขน ทงน ในการส ารวจความตองการของตลาดมประเดนและขอบเขตในการพจารณาดงน13

(๑) ขอบเขตการด าเนนโครงการ (๒) กรอบระยะเวลาในการด าเนนโครงการ (๓) เปาหมายของโครงการ และความตองการในสวนทเกยวของ (๔) ความสนใจและความสามารถของตลาด

๓.๓ รปแบบในการด าเนนโครงการ

การใหเอกชนเขามารวมลงทนในกจการของรฐสามารถด าเนนการไดในหลากหลายรปแบบ ซงทผานมาหนวยงานของรฐของประเทศไทยกมการด าเนนโครงการรวมลงทนกบเอกชนในหลายรปแบบ โดยสวนใหญแลวจะเนนไปทางดานการลงทนในโครงสรางพนฐานเปนสวนใหญ ส าหรบในตางประเทศกไดมการด าเนนโครงการรวมลงทนกบภาคเอกชนในหลายสาขา เชน ขนสง สาธารณสข การศกษา การกฬา เปนตน ดงนน การเลอกรปแบบในการด าเนนโครงการรวมกบเอกชนทมแนวทางและรปแบบทหลากหลายจงควรตองมการพจารณาอยางรอบคอบ โดยค านงถงประโยชนสงสดของรฐทจะไดจากการด าเนนโครงการในรปแบบนนๆ

๓.๓.๑ รปแบบในการด าเนนโครงการรวมลงทนของประเทศไทย ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๖ (พ.ศ. ๒๕๓๐ - ๒๕๓๔)

การพฒนาเศรษฐกจของประเทศไดขยายตวอยางตอเนองในอตราเฉลยสงถงรอยละ ๑๐.๙ ตอป สงผลใหภาครฐไมสามารถลงทนโครงสรางพนฐานและขยายการใหบรการสาธารณะไดเพยงพอและทนกบความตองการ (Bottle neck) ดงนนในชวงดงกลาว ภาครฐจงไดเปดโอกาสใหเอกชนเขารวมด าเนนการในกจการของรฐ โดยสวนใหญจะเปนโครงการลงทนดานโครงสรางพนฐานขนาดใหญ เชน ระบบรถไฟฟาขนสงมวลชน ระบบทางพเศษและทางยกระดบ ระบบโทรศพทสอสาร เปนตน โดยในชวงกอนป พ.ศ. ๒๕๓๕ ไดมการด าเนนโครงการทส าคญ เชน14

๑) โครงการเชาทดนบรเวณสามเหลยมยานพหลโยธนของ รฟท. (ศนยการคาเซนทรลลาดพราว) (พ.ศ. ๒๕๒๑) โดยการรถไฟแหงประเทศไทย (รฟท.) ไดใหเอกชนเชาพนทบรเวณดงกลาวเพอพฒนาเชงพาณชย อายสญญา ๓๐ ป

๒) โครงการศนยการประชมแหงชาตสรกต (พ.ศ. ๒๕๓๒) โดยภาครฐไดลงทนกอสรางโครงการบนทดนราชพสดบรเวณโรงงานยาสบ และกระทรวงการคลงไดวาจางเอกชนเพอบรหารจดการโครงการฯ ในรปแบบสญญาวาจางบรหารงาน (Management Contact)

13 โดยแนวทางการทดสอบความสนใจและความพรอมของเอกชนในการรวมลงทนกบรฐ (Market sounding)

ปรากฏอยในบทท 2 ของคมอฉบบน 14 ส านกวเคราะหโครงการลงทนภาครฐ ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ,

โครงการศกษาการเพมบทบาทภาคเอกชนในโครงการลงทนภาครฐ-๔หนา ,๕

State Enterprise Policy Office 32

๓) โครงการทางยกระดบอตราภมข (โครงการดอนเมองโทลเวย) (พ.ศ. ๒๕๓๒) โดยกระทรวงคมนาคม (กรมทางหลวง) ไดใหเอกชนด าเนนการทางยกระดบเกบคาผานทางบนถนนวภาวด จากบรเวณแยกดนแดงถงทาอากาศยานดอนเมอง ในรปแบบ Build Transfer Operate (BTO) ระยะเวลาสมปทาน ๒๕ ป โดยมมลคาโครงการประมาณ ๑๒,๐๐๐ ลานบาท

๔) โครงการถนนและทางรถไฟยกระดบ (โครงการ Hopewell) (พ.ศ. ๒๕๓๓) โดยกระทรวงคมนาคม (รฟท.) ไดใหเอกชนรวมด าเนนการกอสรางถนนและทางรถไฟยกระดบบนเขตทางของ รฟท. ระยะทาง ๖๑ กโลเมตร มลคาโครงการประมาณ ๓,๐๐๐ ลานเหรยญสหรฐ โดยภายหลงไดมขอพพาทเรองความลาชาในการกอสรางและการสงมอบพนทระหวาง รฟท. และเอกชน ประกอบกบปญหาวกฤตการณทางเศรษฐกจในป พ.ศ. ๒๕๔๐ ซงตอมาคณะรฐมนตรไดมมตใหยกเลกโครงการในป พ.ศ. ๒๕๔๑

๕) โครงการรถไฟฟาเฉลมพระเกยรต ๖ รอบ พระชนมพรรษา (โครงการรถไฟฟาสาย สเขยว) (พ.ศ. ๒๕๓๕) โดยกรงเทพมหานครไดใหเอกชนด าเนนการออกแบบ ลงทน กอสราง และด าเนนงานระบบรถไฟฟาขนสงมวลชนจ านวน ๒ เสนทาง ไดแก สายสขมวท (หมอชต-ออนนช) และสายสลม (สนามกฬาแหงชาต-สะพานสาทร) ในรปแบบ Build Operate Transfer (BOT) ระยะเวลาสมปทาน ๓๐ ป

๖) โครงการในสาขาสอสารโทรคมนาคม เชน โครงการโทรศพทประจ าท ๒.๖ ลานเลขหมายในเขตนครหลวง และ ๑.๕ ลานเลขหมายในเขตภมภาค โครงการโทรศพทเคลอนทระบบ900 MHz ของบรษท ทโอท จ ากด (มหาชน) โครงการดาวเทยมสอสารภายในประเทศ (ดาวเทยมไทยคม) ของกระทรวงคมนาคม และบรการวทยโทรคมนาคมระบบเซลลลาของบรษท กสท โทรคมนาคม จ ากด (มหาชน) เปนตน ซงด าเนนการในรปแบบ BTO

ส าหรบโครงการส าคญของประเทศไทยทมการด าเนนการตามขนตอนของพระราชบญญตวาดวยการใหเอกชนเขารวมงานหรอด าเนนการในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๓๕ เชน15

๑) โครงการทางพเศษศรรช (ทางดวนขนท ๒) ของการทางพเศษแหงประเทศไทย ๒) โครงการปรบปรงขยายการประปาปทมธาน-รงสต ของการประปาสวนภมภาค ๓) โครงการใหเอกชนเชาลงทนพฒนาและประกอบการทาเรอคอนเทนเนอร หมายเลข

๕ ทาเรอแหลมฉบง ของการทาเรอแหงประเทศไทย ๔) โครงการทางดวนสายบางปะอน-ปากเกรด ของการทางพเศษแหงประเทศไทย ๕) โครงการรถไฟฟามหานคร สายเฉลมรชมงคล (หวล าโพง-ศนยฯสรกต-บางซอ) ของ

การรถไฟฟาขนสงมวลชนแหงประเทศไทย ๖) โครงการใหเอกชนลงทนบรหารและประกอบการทาเทยบเรอตสนคา C3 ทาเรอ

แหลมฉบง ของการทาเรอแหงประเทศไทย ๗) การใหเอกชนเขารวมด าเนนงาน ณ ทาอากาศยานสวรรณภม (Catering, Ground

Services) ของบรษท ทาอากาศยานไทย จ ากด (มหาชน) ๘) โครงการพฒนาทราชพสดแปลงรอยชกสาม ของกรมธนารกษ ๙) โครงการใหเอกชนรวมลงทนทาเทยบเรอ A3, C1, C2, D1, D2 และ D3 ทาเทยบ

เรอแหลมฉบง ของการทาเรอแหงประเทศไทย ๑๐) โครงการศนยบรหารจดการวสดเหลอใชอตสาหกรรม (เตาเผาขยะอตสาหกรรม)

ของกรมโรงงานอตสาหกรรม (กระทรวงอตสาหกรรม)

15 ส านกวเคราะหโครงการลงทนภาครฐ ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ,

โครงการศกษาการเพมบทบาทภาคเอกชนในโครงการลงทนภาครฐ๘หนา ,

State Enterprise Policy Office 33

๑๑) โครงการรถไฟฟาสายสมวง ชวงบางใหญ-บางซอ ของการรถไฟฟาขนสงมวลชนแหงประเทศไทย

๓.๓.๒ รปแบบในการด าเนนโครงการรวมลงทน PPPs ในตางประเทศ โครงการรวมลงทนภาครฐเปนการเปดใหเอกชนเขามสวนรวมด าเนนการในกจการ

ตางๆ ของรฐ เชน โครงสรางพนฐาน (Infrastructure) การใหบรการสาธารณะ (Public Services) และการใชประโยชนทรพยสนของรฐ เปนตน โดยมขอบเขตและรปแบบการด าเนนการทหลากหลาย ซงในหลายประเทศ รวมทง World Bank และ Asian Development Bank เรยกการด าเนนการในลกษณะดงกลาววา “Public Private Partnerships (PPPs)” โดยมวตถประสงคเพอลดภาระการลงทนของภาครฐ และเพมประสทธภาพการลงทนและการบรหารจดการ การถายทอดความรและเทคโนโลย รวมทงขยายขอบเขตและเพมคณภาพการใหบรการสาธารณะ ซงจากการด าเนนโครงการ PPPs ทผานมาของประเทศตาง ๆ ทกจะไมมการก าหนดทแนนอนวารปแบบ PPPs จะเปนแบบทเหมาะสมกบประเภทของโครงการในแตละรายสาขาอยางเฉพาะเจาะจง ปจจยส าคญในการเลอกรปแบบการด าเนนโครงการ PPPs ทเหมาะสมของแตละโครงการขนกบประเภทของโครงสรางพนฐาน และการพจารณาความเหมาะสมของการบรหารจดการความเสยงในแตละดานของโครงการ และการจดสรรความเสยงระหวางภาครฐและภาคเอกชน โดยมการด าเนนการไดในหลายรปแบบ เชน16

๑) การวาจางเอกชน (Management contract) ภาครฐวาจางเอกชนทเปนมออาชพเขามาบรหารจดการโครงการซงรฐเปนเจาของโครงการ โดยภาครฐอาจก าหนดโครงสรางการจายคาตอบแทนใหเอกชนผกพนกบผลประกอบการเพอจงใจใหด าเนนงานอยางมประสทธภาพ

๒) การใหเอกชนเชาทรพยสนของรฐไปด าเนนการ (Lease Contract) ภาครฐใหเอกชนเชาทรพยสนไปด าเนนงาน โดยเอกชนรบผดชอบเงนทนหมนเวยน ตลอดจนความเสยงจากผลประกอบการ และจายคาตอบแทนใหแกภาครฐในการใชทรพยสน

๓) Build-Operate-Own (BOO) เอกชนเปนผลงทนพฒนาและด าเนนโครงการ รบ ความเสยงจากผลประกอบการ และไมจ าเปนตองสงมอบกรรมสทธทรพยสนใหแกภาครฐ โดยภาครฐอาจก าหนดสทธพเศษเพอจงใจเอกชน เชน สทธในการใหบรการ หรอสญญาซอขายบรการเพอประกนรายได เปนตน และอาจก าหนดใหเอกชนจายคาตอบแทนในรปแบบตางๆ

๔) Build-Operate – Transfer (BOT) หรอ Build-Transfer-Operate (BTO) เอกชนเปนผลงทนพฒนาและด าเนนโครงการ รบความเสยงจากผลประกอบการ และตองมการสงมอบกรรมสทธทรพยสนของโครงการใหแกภาครฐเมอพรอมเรมเปดใหบรการ (BTO) หรอเมอสนสดระยะเวลา สญญา (BOT) โดยภาครฐอาจก าหนดสทธพเศษเพอจงใจเอกชน เชน สทธในการใหบรการ หรอสญญาซอขายบรการเพอประกนรายได เปนตน และอาจก าหนดใหเอกชนจายคาตอบแทนในรปแบบตาง ๆ

๕) ภาครฐรวมมอกบเอกชนในลกษณะหนสวนเพอด าเนนกจการ (Joint Venture) ภาครฐรวมมอกบเอกชนในลกษณะหนสวนเพอด าเนนกจการ โดยรบความเสยงจากการลงทน และการด าเนนงานรวมกน

การรวมด าเนนการในระบบ PPPs ในระบบสากลมไดหลากหลายรปแบบ ซงโดยทวไปตามหลกสากลจะเนนไปทหนาทด าเนนโครงการของคสญญา เชน

การออกแบบ Design (D)

16 ส านกวเคราะหโครงการลงทนภาครฐ ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ,

โครงการศกษาการเพมบทบาทภาคเอกชนในโครงการลงทนภาครฐ๔หนา ,

State Enterprise Policy Office 34

การกอสราง Build (B) การหาแหลงเงนทนมาด าเนนโครงการ Finance (F) การเปนเจาของในชวงระยะเวลา Own (O) การประกอบการ Operate (O) การเปนผบ ารงรกษาโครงการ Maintain (M) การโอนกรรมสทธ Transfer (T) การทรฐจายคาเชาทรพยสนและคาจางใหแกเอกชนคสญญา Lease (L) การทรฐรบความเสยงดานจ านวนผใชบรการเอง Gross Cost การทเอกชนเกบคาบรการเองโดยแบงรายไดใหรฐ Net Cost

ทงน รปแบบของ PPPs ทใชกนทวไปในระดบสากล ประกอบดวย17

๑) Design-Build (DB) เปนรปแบบท รฐจางเหมาแบบเบดเสรจ (Turn-key) มอบหมายใหเอกชนด าเนนการออกแบบ และด าเนนการกอสรางโครงการ โดยรฐจะเปนเจาของสนทรพยและเปนผด าเนนโครงการ รวมทงบ ารงรกษาสนทรพยภายหลงจากทการกอสรางแลวเสรจ และมการจดสรรความเสยงใหกบเอกชน

๒) Design-Build-Maintain (DBM) เปนรปแบบทรฐจางเอกชนในการออกแบบและกอสราง ซงเหมอนกบรปแบบ DB แตรปแบบนเอกชนจะมหนาทครอบคลมการบ ารงรกษาสนทรพยของโครงการนนๆ โดยรฐเปนผด าเนนโครงการภายหลงจากทการกอสรางแลวเสรจ และมการจดสรรความเสยงในการบ ารงรกษาใหกบภาคเอกชนดวย

๓) Design-Build-Operate (DBO) เปนรปแบบทรฐจางเอกชนในการออกแบบกอสราง และจางใหเอกชนรายนนด าเนนการใหบรการโครงการนน ๆ ดวย โดยรฐยงคงเปนเจาของสนทรพย เอกชนผด าเนนโครงการอาจไดรบเงนในรปของคาจางบรหาร (Management fee) โครงการลกษณะนอาจเปนโครงการทมขนาดใหญมาก และเงนทนจากภาคเอกชนไมพอทจะด าเนนการไดในทงโครงการ

๔) Design-Build-Operate-Maintain (DBOM) เปนรปแบบทรวมหนาทความรบผดชอบของภาคเอกชนในการจดซอจดจางแบบ DB กบการด าเนนการ และการบ ารงรกษาสนทรพยของโครงการภายในระยะเวลาทก าหนด เมอสนสดระยะเวลาตามสญญาแลว ภาครฐจะเปนผด าเนนโครงการเอง

๕) Design-Build-Finance-Operate/Maintain (DBFO/M) เปนรปแบบทนยมแพรหลายของการรวมด าเนนการในระบบ PPPs ซงรวมหนาทหลกไดแก การออกแบบ กอสราง จดหาแหลงเงนทน และการด าเนนการใหบรการ ซงอาจรวมถงการบ ารงรกษาสนทรพยทใชในการด าเนนโครงการ ภายใตสญญาระยะยาวดวย เอกชนจะเปนผจดหาแหลงเงนทนซงอาจมาในรปเงนก หรอผรวมทนเพอพฒนาโครงการ โดยเอกชนจะไดรบคาจางตามสญญาบรการทไดตกลงไว รปแบบการด าเนนโครงการแบบ DBFO น ความเปนเจาของทรพยสนแลวแตตกลงกน ซงอาจเปนของรฐหรอเอกชน หรอจะก าหนดใหเอกชนโอนสนทรพยใหกบรฐเมอสนสดสญญากได

17 ส านกงานบรหารหนสาธารณะ คมอแนวทางการด าเนนโครงการลงทนภาครฐในรปแบบ ,PPPs ,

หนา ๒๙ -๓๕

State Enterprise Policy Office 35

๖) Build-Operate-Transfer (BOT) เปนรปแบบการใหสมปทานทผรบสมปทานจะถอกรรมสทธในทรพยสนตลอดระยะเวลาทใหบรการ (และมความเปนเจาของในทรพยสนนน) ไปจนกระทงสนสดระยะเวลาสมปทาน

๗) Build- Transfer-Operate (BTO) เปนรปแบบสมปทาน ทความเปนเจาของจะถกโอนเปนของรฐเมอกอสรางแลวเสรจ โดยผรบสมปทานจะไดรบสทธในการด าเนนงานตามชวงเวลาทก าหนด

๘) Build-Own-Operate-Transfer (BOOT) เปนรปแบบการใหสมปทานทรฐใหสทธแกเอกชนในการจดหาแหลงเงนทน ออกแบบ กอสราง และด าเนนการใหบรการในชวงระยะเวลาทก าหนด โดยความเปนเจาของสนทรพยจะโอนกลบไปสภาครฐเมอสนสดระยะเวลาตามทก าหนด

๙) Build-Own-Operate (BOO) เปนรปแบบการใหสมปทานทผรบสมปทานมหนาทในการจดหาแหลงเงนทน ออกแบบ กอสราง ด าเนนการ และบ ารงรกษาสนทรพยของโครงการ โดยมความเปนเจาของสนทรพย และด าเนนการใหบรการภายหลงจากการกอสรางแลวเสรจ และไมมขอก าหนดในการโอนยายสนทรพยกลบเปนของรฐภายหลงสนสดสญญา

กรณตาม guideline ของประเทศออสเตรเลยไดจ าแนกรปแบบของการด าเนนโครงการ (Delivery Models) ออกเปน ๖ ประเภทดงน18

(๑) Public-Private Partnerships (PPP) (๒) Construct-Only (Lump Sum or Fixed Price) (๓) Design and Construct (๔) Construction Management (๕) Project Alliancing (๖) Managing Contractor

ส าหรบรปแบบการรวมด าเนนการ PPPs ตามทองคการสหประชาชาต (United

Nations: UN) ไดศกษาพบวามความหลากหลายมาก โดยหากพจารณาจากหนาทความรบผดชอบและการจดสรรความเสยงระหวางรบกบเอกชน สามารถแบงไดดงน19

(๑) Buy-Build-Operate (BBO) (๒) Build-Own-Operate (BOO) (๓) Build-Own-Operate-Tranfer (BOOT) (๔) Build-Operate-Tranfer (BOT) (๕) Build-Lease-Operate-Transfer (BLOT) (๖) Design-Build-Finance-Operate (DBFO) (๗) Finance Only (๘) Operate & Maintenance Contract (O&M)

18 รายละเอยดเกยวกบโครงการแตละประเภท สามารถดเพมเตมไดใน National Public Private

Partnership Guidelines Volume 1 : Procurement Options Analysis, p.6-17 19 United Nations :Economic Commission for Europe , Guidebook on promoting Good

Governance in Public-Private Partnership ,p. 2-4

State Enterprise Policy Office 36

(๙) Design-Build (DB) (๑๐) Operation License

ตวอยางเปรยบเทยบลกษณะของโครงการด าเนนงาน PPPs ในแตละรปแบบ20

ประเภท รปแบบการลงทน บรการ ขอด ขอเสย

Design-Build รฐวาจางเอกชนออกแบบและกอสรางโครงสรางพนฐานเพอใหบรการตามขอก าหนดและมาตรฐานทถกก าหนดขนโดยรฐหลงจากงานกอสรางแลวเสรจ รฐจะเปนเจาของโครงสรางพนฐานและรบหนาทในการบรหารจดการโครงการ

การด าเนนโครงการรปแบบนสามารถใชไดกบโครงการโครงสรางพนฐานทวไป เชน ถนน ทางดวน ระบบผลตน าประปา ระบบบ าบดน าเสย อาคารจอดรถ อาคารรฐบาล และสนามกฬา

• เปนการใชประสบการณในการออกแบบและกอสรางของเอกชน • ชวยใหเกดบรณาการและลดตนทนในการด าเนนโครงการ • การจดซอจดจางมความยดหยน • เพมประสทธภาพและลดระยะเวลาในการกอสราง • ความเสยงถก จดสรรไปยงเอกชนมากยงขน • เรองรองเรยนจากการกอสรางเกดขนนอยลง

• การปรบปรงสญญาและการเปลยนแปลงการออกแบบอาจท าไดยากและอาจกอใหเกดตนทนเพม • ขนตอนในการจดซอจางมความซบซอนมากขน • หากไมพจารณาตนทนตลอดอายโครงการ ตนทนในการลงทนทลดลงอาจไมเพยงพอทจะชดเชยตนทนในการด าเนนโครงการและตนทนในการบ ารงรกษาทเพมขน

Turnkey Operation

รฐเปนผจดหาแหลงเงนทนและก าหนดจดประสงคของโครงการ โดยทเอกชนรบผดชอบในงานออกแบบกอสรางและด าเนนโครงการภายใตชวงระยะเวลาทก าหนดโดยทรฐยงคงเปนเจาของในโครงสรางพนฐาน

การด าเนนโครงการรปแบบน รฐจะเปนเจาของโครงสรางพนฐาน ในขณะเดยวกนรฐกใชประโยชนจากความสามารถในงานกอสรางและด าเนนโครงการของเอกชนโดยการด าเนนโครงการรปแบบนสามารถท าไดกบโครงการโครงสรางพนฐานสวนใหญ เชน โรงบ าบดน าเสย โรง

• ความเสยงจากงานกอสรางถกถายโอนใหกบเอกชน • การท า Proposal call จะชวยใหรฐสามารถควบคมการออกแบบ การเลอกพนทโครงการและการก าหนดเปาหมายในการด าเนนงานได • การทเอกชนตองรบภาระในการด าเนนโครงการจะชวยพฒนา

• รฐมสวนรวมในการควบคมการด าเนนโครงการไดนอยลง • ขนตอนในการจดซอจดจางมความซบซอนมากขน • หลงการกอสรางแลวเสรจ การเปลยนแปลงแบบหรอการเปลยนแปลงวธการด าเนนโครงการจะมตนทนทสงขน • ความเสยงจากการหาแหลงเงนทนจะตกอยกบฝงรฐ

20 ส านกงานบรหารหนสาธาณะ กระทรวงการคลง คมอแนวทางการด าเนนโครงการลงทนภาครฐใน ,

รปแบบ PPPs ,หนา ๑๕๘- ๑๖๒

State Enterprise Policy Office 37

ประเภท รปแบบการลงทน บรการ ขอด ขอเสย

ผลตน าประปา สนามกฬา สนามกอลฟ รวมถง อาคารส านกงานรฐบาล

คณภาพในการกอสรางใหดยงขน • การกอสรางสามารถท าไดรวดเรวยงขน โดยการใช Fast-track construction เชน Design-Build

Lease- Purchase

รฐวาจางเอกชนใหด าเนนการออกแบบกอสราง รวมถงหาแหลงเงนทนในการด าเนนโครงการโดยเอกชนจะใหรฐเชาซอทรพยสนของโครงการ หลงจากนนสทธความเปนเจาของโครงการจะถกถายโอนใหกบรฐ โดยวธการนเหมาะสมกบกรณทรฐมความจ าเปนทจะตองลงทนในโครงสรางพนฐานในขณะทความสามารถในการหาแหลงเงนทนของรฐมจ ากด

การเชาซอเหมาะสมกบทรพยสนถาวร (Capital asset) เชน อาคาร พาหนะ โรงบ าบดน าเสย โรงบ าบดน าประปา โรงก าจดขยะ และอปกรณคอมพวเตอร

• ประสทธภาพในการกอสรางดยงขน • เปดกวางส าหรบบรณาการใหม • คาเชาซออาจต ากวาตนทนเงนก • ความเสยงจากการด าเนนโครงการถกถายโอนใหกบเอกชน • ความสามารถในการใหบรการมมากขน ในขณะทตนทนในการใหบรการลดต าลง • สามารถเชอมโยงการจายผลตอบแทนเขากบผลการด าเนนงานโครงการได

• สทธในทรพยสนและสทธในการควบคมการใหบรการมนอย

Lease- Develop- Operate หรอ Buy- Develop- Operate

เอกชนเชาซอหรอซอทรพยสนโครงการจากรฐเพอด าเนนการปรบปรงและขยายความสามารถในการใหบรการจากนนเอกชนจะไดสทธในการด าเนนโครงการชวงระยะเวลาหนงจนกระทงคนทนและไดรบผลตอบแทนทเหมาะสม

การด าเนนโครงการรปแบบนสามารถใชไดกบโครงการโครงสรางพนฐาน เชน ถนนระบบประปา ระบบบ าบดน าเสย อาคารจอดรถ อาคารรฐบาลสนามบน รวมถง สนามกฬาและ สระวายน า

• การขายสนทรพยใหกบเอกชนชวยสรางกระแสเงนสดใหกบรฐ • รฐไมตองหาแหลงเงนทนเพอใชในการปรบปรงและพฒนาโครงการ • ความเสยงจากการหาแหลงเงนทนจะตกอยกบเอกชน • รายไดของรฐและเอกชนเพมขน • การปรบปรงและพฒนาโครงการชวยใหคณภาพของการใหบรการดยงขน

• รฐสญเสยสทธในการบรหารจดการโครงสรางพนฐาน • การประเมนมลคาสนทรพยส าหรบขายหรอเชาซอสามารถท ายาก • การทสนทรพยถกขายใหกบบรษทรวมเอกชนจะกอใหเกดความเสยงจากการลมเหลว (Failure risk) • การปรบปรงระบบซงไมถกระบในสญญา

State Enterprise Policy Office 38

ประเภท รปแบบการลงทน บรการ ขอด ขอเสย

• รฐไดประโยชนจากความเชยวชาญในการกอสรางของเอกชน • สามารถลดเวลาการกอสรางไดโดยใช fast-tracked construction เชน design-build • การจดซอจดจางมความยดหยน • ประสทธภาพ ในการกอสรางดยงขน • ระยะเวลากอนเรมด าเนนโครงการสนลง

อาจท าไดยากในอนาคต

Build- Transfer- Operate

รฐวาจางเอกชนในการหาแหลงเงนทนและกอสรางโครงสรางพนฐานของโครงการ จากนนโครงการจะถกโอนไปใหกบหนวยงานรฐ ซงหนวยงานรฐจะใหเอกชนด าเนนการเชาซอทรพยสนของโครงการ ชวงระยะเวลาหนงจนกระทงเอกชนไดรบผลตอบแทนคนทนทเหมาะสม

การด าเนนโครงการรปแบบนสามารถใชไดกบโครงการโครงสรางพนฐาน เชน ถนน ระบบประปา ระบบบ าบดน าเสย อาคารจอดรถ อาคารรฐบาล สนามบน รวมถง สนามกฬาและสระวายน า

• รฐไดประโยชนจากความเชยวชาญของเอกชนในการด าเนนงานกอสราง • รฐไดรบประโยชนจากประสทธภาพในการด าเนนงานของเอกชน • รฐยงคงความเปนเจาของในสนทรพยของโครงการ • การทรฐเปนเจาของทรพยสน โดยวาจางเอกชนในการด าเนนโครงการนนจะชวยลดภาระดานภาษของโครงการ • รฐเปนผก าหนดคาบรการ • รฐมอ านาจ ในการควบคม การด าเนนงาน การบ ารงรกษารวมถง สามารถก าหนดมาตรฐานในการใหบรการได • ตนทนในการออกแบบ กอสราง

ในกรณทเอกชนลมละลายหรอละเมดสญญา การเลกสญญา เพอวาจางเอกชนรายใหมไมสามารถท าไดโดยงาย

State Enterprise Policy Office 39

ประเภท รปแบบการลงทน บรการ ขอด ขอเสย

สถาปตยกรรม รวมถงตนทนในการด าเนนงานโครงการลดลง

Build-Own- Operate- Transfer

เอกชนไดรบสทธเตมทในการหาแหลงเงนทน กอสราง ด าเนนงาน บ ารงรกษา บรหารจดการและจดเกบคาบรการ โดยเอกชนจะไดรบสทธนชวงระยะเวลาหนงจนกระทงไดรบผลตอบแทนทเหมาะสม หลงจากนนสทธตางๆ จะถกถายโอนกลบไปยงภาครฐ

การด าเนนโครงการรปแบบนสามารถใชไดกบโครงสรางพนฐานและโครงการสาธารณะประโยชนสวนใหญ เชน ระบบจายน าประปา ระบบรวบรวมน าเสย ระบบบ าบดน าประปา ระบบบ าบดน าเสย อาคารจอดรถ อาคารรฐบาล สนามบน รวมถง โรงก าจดขยะ

• เปนการใชแหลงเงนทนของภาคเอกชนอยางเตมท • โครงสรางพนฐานถกพฒนาโดยค านงถงตนทนตลอดอายโครงการ • ระยะเวลาทอนญาตใหเอกชนในการด าเนนโครงการถกก าหนดไวอยางชดเจน • โครงสรางพนฐานไดรบการพฒนาโดยไมตองใชงบประมาณจากภาครฐ ซงชวยรฐลดภาระในการกอหน • เอกชนจะเปนผรบผดชอบปญหาซงเกดขนระหวางการเรมด าเนนโครงการ (Start-up problems) • รฐใชประโยชนจากประสบการณ ความสามารถในการบรหารจดการ และนวตกรรมของเอกชนในการลดตนทนในการด าเนนโครงการ • ความเสยงของโครงการถกจดสรรใหกบเอกชน

• โครงการอาจถกโอนกลบไปยง ฝายรฐในเวลาทตนทนในการด าเนนงานเพมขน • รฐไมมอ านาจในการควบคมการกอสรางและควบคมการด าเนนโครงการในชวงเรมตน • สญญาในการด าเนนโครงการตองมความรดกม เพอปองกนปญหาซงอาจเกดจากเหตการณไมคาดฝน • เอกชนสามารถก าหนดคาบรการโดยอสระ ในกรณทรฐไมสนบสนนดานการเงนเพอไมใหคาบรการสงเกนไป • รฐมอ านาจในการควบคมดแลโครงการคอนขางนอยเมอเทยบกบ Build-Transfer-Operate structure • ในกรณทเอกชนลมละลายหรอละเมดสญญา การเลกสญญา เพอวาจางเอกชนรายใหมไมสามารถท าไดโดยงาย

Build-Own- Operate

รฐอาจโอนความเปนเจาของหรอวาจางเอกชนในการหาแหลงเงนทนกอสราง และด าเนนการ

การด าเนนโครงการรปแบบนสามารถใชไดกบโครงสรางพนฐานและโครงการ

• รฐไมตองม สวนรวมในขนตอนของการด าเนนโครงการ

• รปแบบการกอสรางและด าเนนโครงการอาจจะไมไดจดท าขน

State Enterprise Policy Office 40

ประเภท รปแบบการลงทน บรการ ขอด ขอเสย

โครงการไปตลอด โดยทเอกชนเปนเจาของทรพยสนในโครงการ

สาธารณะประโยชนสวนใหญ เชน ระบบจายน าประปา ระบบรวบรวมน าเสย ระบบบ าบดน าประปา ระบบบ าบดน าเสย อาคารจอดรถ อาคารรฐบาล และสนามบน

• รฐสามารถควบคมการใหบรการซงมการผกขาดไดอยางเตมท • รฐไดประโยชนจากประสทธภาพในการใหบรการของเอกชนทงในระยะสนและระยะยาว • รฐไมตองหาแหลงเงนทนส าหรบโครงการ • โครงกากอใหเกดรายไดตอรฐในรปของภาษรายไดและภาษทดน • สทธในการด าเนนโครงการระยะยาวจะชวยจงใจเอกชนในการเขารวมลงทนในโครงการ

เพอเปนสนคาหรอบรการสาธารณะ • รฐอาจไมมสวนรวมในการก าหนดคาบรการ ถาบรการนนไมไดอยในขอบขายของสนคาควบคม (Regulated commodity) • การใหบรการอยในรปของการผกขาด ดงนนจะตองมขอก าหนดในการด าเนนโครงการ รวมถงขอก าหนดในการก าหนดราคาคาบรการ

ทมา: PPP, A guide for local government, British Columbia ประเทศแคนาดา

State Enterprise Policy Office 41

ทงน ในการด าเนนโครงการ PPPs ของตางประเทศจะครอบคลมในหลายสาขา ทงในสาขาขนสง ทรพยากรและสงแวดลอม สาธารณสข การศกษา และการกฬา เปนตน และมการด าเนนการในหลายรปแบบ โดยมตวอยางดงน21

สาขา ประเทศ-โครงการ PPPs

ขนสง • สหราชอาณาจกร - โครงการ A13 Thames Gateway เปนโครงการ PFI แบบ Design Build Finance Operate (DBFO) เพอปรบปรงสภาพถนนและจดเชอมตางๆ เพอเพมประสทธภาพการขนสงของอตสาหกรรมตามเสนทาง สญญามอาย ๓๐ ป • สหราชอาณาจกร - โครงการ M25 เปนโครงการ PPPs แบบ DBFO เพอขยายถนนวงแหวนมอเตอรเวย M25 สญญามอาย ๓๐ ป • สหราชอาณาจกร - โครงการ Deep Tube Lines - Jubilee, Northern & Piccadilly Lines (JNP) เปนโครงการ PPPs แบบ DBFO เพอบ ารงและปรบปรงรถไฟ ราง และโครงสรางโยธาตางๆ สญญามอาย ๓๐ ป

ทรพยากรและสงแวดลอม และสาธารณปโภค

• สงคโปร – โครงการ Desalination Project เปนการน าเทคโนโลยทภาคเอกชนเลอกภายใตรปแบบ PPPs – Design Build Own Operate (DBOO) เพอจดหาน าจด ๓๐ ลานแกลอนตอวนใหกบ Public Utilities Board สญญามอาย ๒๐ ป (ค.ศ. ๒๐๐๕ – ๒๐๒๕) • สงคโปร – โครงการ Provision of Refuse Incineration Services เปนโครงการ PPPs แบบ DBOO ในการใหบรการอตสาหกรรมก าจดขยะ (Waste Management Industry) สญญามอาย ๒๐ ป (ค.ศ. ๒๐๐๙ – ๒๐๓๔)

สาธารณสข • สหราชอาณาจกร – โครงการ Walsall Extra Care Housing เปนโครงการ PPPs แบบ DBFO ในการจดหาบานพกส าหรบผสงอาย และศนยดแลผสงอาย สญญามอาย ๓๐ ป • สหราชอาณาจกร - โครงการ National Health Service (NHS) เปนโครงการ PFI ทจดหาโรงพยาบาลใหกบภาครฐ โดยมกองทน (Trusts) เปนผช าระเงนในรปแบบของคาธรรมเนยมรายป หรอคา Unitary ซงรวมคาจดหา (Availability Charge) อาคารและอปกรณ และคาใหบรการ (Service Charge) • ออสเตรเลย – โครงการ Royal North Shore Hospital Stage 2 Redevelopment เปนโครงการ PPPs แบบ DBFO เพอพฒนาโรงพยาบาล สงอ านวยความสะดวกดานสขภาพส าหรบชมชน และปรบปรงและตอขยายอาคารและอาคารจอดรถ ทงนภาคเอกชนทเขารวมจะตองใหบรการสนบสนนอน ๆ ทนอกเหนอจากการใหบรการทางการแพทย (Non-Clinical Support) ในบางรายการดวย • มาเลเซย – โครงการ Medical City @ Enstek เปนโครงการ PFI เพอกอสราง Medical Complex โรงพยาบาลและศนยการวจยสขภาพ โดยภาคเอกชนรวมลงทนรอยละ ๒๐ ของวงเงนทน ๑.๗ พนลานรงกต • มาเลเซย – โครงการ 9Bio เปนศนยวจยเพอการพฒนาวคซนทองถน ซงให นตบคลเฉพาะกจ (Special Purpose Vehicle: SPV) ออกแบบ กอสราง และบรหารศนยวจย โดยไดรบสมปทาน ๓๐ ป

21 ส านกวเคราะหโครงการลงทนภาครฐ ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ,

โครงการศกษาการเพมบทบาทภาคเอกชนในโครงการลงทนภาครฐ หนา ,๑๕๑๖-

State Enterprise Policy Office 42

สาขา ประเทศ-โครงการ PPPs

การศกษา • สหราชอาณาจกร – โครงการ Heathcote School - Music Centre Project เปนโครงการ PPPs เพอกอสรางศนยดนตรของโรงเรยนมธยม ซงภาคเอกชนสามารถคดอตราคาบรการใชหองอดเสยง และหองฝกซอมดนตรนอกเวลาเรยน • สงคโปร – โครงการ ITE College West (Institute of Technical Education) เปนโครงการกอสรางอาคารเรยน ทพก และอาคารอนๆ ของ ITE College โดยเปนโครงการ PPPs แบบ DBFO ซงถอเปนโครงการ PPPs ทเกยวของกบโครงสรางพนฐานดานสงคมโครงการแรกของสงคโปร (ลงนามสญญาเมอพฤศจกายน ค.ศ. ๒๐๐๗) (วงเงนโครงการ ๔๐๐ ลานดอลลารสงคโปร) สญญามอาย ๒๗ ป

การกฬา • จน – โครงการ Beijing Olympics Stadium เปนโครงการ PPPs แบบ DBFO ทใหภาคเอกชนออกแบบลงทน กอสราง บรหาร บ ารง และซอมแซม the Beijing Olympics Stadium ถอเปนโครงการ PPPs สาขาการกฬาครงแรกในจน โดยภาคเอกชนทเขารวมสามารถหารายไดจากคาเชาสถานท คาเชาโฆษณา คาเขาชม คาเชาพนทพาณชย และอนๆ สญญามอาย ๓๒ ป อยางไรกตาม ในชวงการจดงาน the 2008 Beijing Olympics ภาคเอกชนทเขารวมจะไดรบเฉพาะคาเชาสถานทเทานน • สงคโปร – โครงการ Singapore Sports Hub เปนโครงการกอสรางศนยกฬาทางบกและทางน า โดยเปนโครงการ PPPs แบบ DBFO ซงถอเปนโครงการ PPPs สาขาการกฬาทมขนาดใหญทสดในโลก (สนสดกระบวนการจดจางเมอ มกราคม ค.ศ. ๒๐๐๘) วงเงนคากอสรางประมาณ ๑.๘๗ พนลานเหรยญสงคโปร ซงสงคโปรเตรยมโครงการดงกลาวเพอรองรบการจดมหกรรมกฬาระดบภมภาคและระดบโลกในอนาคต • สหราชอาณาจกร – โครงการ Leisure Options Project เปนโครงการ PPPs แบบ (Design Finance Construction Operate: DFCO) ของศนยนนทนาการ โดยเปนการพฒนาแทนทศนยกฬาทมอยเดม สญญามอาย ๓๐ ป

อน ๆ • สหราชอาณาจกร – โครงการ Urban Regeneration Vehicle เปนโครงการ PPPs ทหนวยงานทองถน (Croydon Borough Council) ตองการสรางพนธมตรทางอสงหารมทรพยกบภาคเอกชนในการพฒนาทางกายภาพและการลงทนของทองถน เพอใหการพฒนาทองถนมการปรบตวอยางสม าเสมอและเกดความความยงยน โดยหนวยงานทองถนมแนวคดทจะให สทธกบพนธมตรดงกลาวในการพฒนาอาคารใหมตางๆ กอนใหภาคเอกชนรายอน สญญามอาย ๒๘ ป • สงคโปร – โครงการ e-Procurement (GeBIZ) เปนโครงการ PPPs ทจดหาและดแลระบบเพอใชบรหารการจดซอจดจางของภาครฐภายในจดเดยว (One-Stop Service) • อนเดย – โครงการ MCA21 (Ministry of Company Affairs) เปนโครงการ PPPs แบบ BOOT เพอจดหาและบรหารระบบ online ของ Ministry of Company Affairs ซงจะท าใหผใชบรการสามารถเขาถงบรการของ Ministry of Company Affairs บนหนาจอเดยว

State Enterprise Policy Office 43

ขอสงเกต จะเหนไดวาทางเลอกหรอรปแบบการใหเอกชนเขามารวมลงทนในปจจบน มหลากหลายรปแบบมาก ซงในแตละรปแบบอาจมความเหมาะสมกบการด าเนนโครงการในแตละสาขาหรอในงานทแตกตางกน หนวยงานเจาของโครงการจงตองพจารณาเลอกรปแบบทมความเหมาะสมและกอให เกดประโยชนกบรฐมากทสด อยางไรกตาม ในการพจารณาน ารปแบบของโครงการ PPPs ตามทกลาวมาใชส าหรบโครงการนน สงทตองควรพจารณาในเบองแรกเสยกอนคอรปแบบโครงการ PPPs ดงกลาวอยในบงคบตองด าเนนการตามพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ หรอไม เพราะมไดหมายความวารปแบบ PPPs ทงหมดจะอยภายใตบงคบของพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖

อาทเชน กรณการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย (กฟผ.) รบซอไฟฟาจากผผลตไฟฟาเอกชนรายใหญ (Independent Power Producers: IPP) ในรปแบบ Build Own Operate (BOO) โดยการด าเนนโครงการในรปแบบดงกลาว ไมเขาขายเปนโครงการทตองด าเนนการตามพระราชบญญตวาดวยการใหเอกชนเขารวมงาน พ.ศ. ๒๕๓๕ ตามค าวนจฉยของคณะกรรมการกฤษฎกาเรองเสรจท ๗๒๕/๒๕๓๗ (การใหเอกชนด าเนนการกอสรางโรงไฟฟาและผลตไฟฟา ) โดยมค าวนจฉยสรปไดวา การด าเนนกจการในลกษณะดงกลาวเปนเรองทเอกชนจะตองรบผดชอบในผลก าไรหรอขาดทนเองแตโดยล าพง กฟผ. มไดเขาไปมสวนรวมหรอเกยวของกบการด าเนนการหรอมสวนไดเสยในผลก าไรขาดทน สวนกรณการจดหาเชอเพลงใหกเปนเรองสญญาซอขายตามปกต ไมมการไดสทธทจะใชทรพยากรธรรมชาตหรอทรพยสนของรฐ ดงนน กจการในลกษณะดงกลาวจงไมเปนการด าเนนการในกจการของรฐ และไมอยในบงคบทจะตองด าเนนการตาม พ.ร.บ. รวมการงาน

ทงน การพจารณาวาโครงการในลกษณะ PPPs ในรปแบบใดทตองด าเนนการตามพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ หรอไม สามารถพจารณาตามแนวทางทคณะกรรมการกฤษฎกาไดเคยวนจฉยไวเพอเปนแนวทางในเบองตนได ตามทไดอธบายไวตามขอ ๓.๑

๓.๔ ปจจยหรอองคประกอบส าคญทมผลตอการวเคราะหทางเลอกในการด าเนนโครงการ

ส าหรบปจจยทมผลส าคญตอการน ามาวเคราะหรปแบบการด าเนนโครงการ ไดแก (๑) วตถประสงคของโครงการ (Objectives) (๒) บรบททางนโยบาย (Policy Context) (๓) ลกษณะเฉพาะของโครงการ (Project Characteristics) (๔) งบประมาณในการด าเนนการ (Funding) (๕) ความสามารถของหนวยงานเจาของโครงการ (Agency Capability) (๖) การวเคราะหความตองการของตลาด (Market Analysis) (๗) การวเคราะหคาใชจายในการด าเนนโครงการ (Cost Analysis) (๘) การวเคราะหความเสยงในการด าเนนโครงการ (Risk Analysis)

State Enterprise Policy Office 44

ทมา: National Public Private Partnership Guidelines Volume 1: Procurement Options Analysis, p.3

๓.๕ ขอพจารณาในการเลอกรปแบบในการด าเนนโครงการ22

จากปจจยและองคประกอบทมผลตอการวเคราะหทางเลอกหรอรปแบบในการด าเนนโครงการตามทกลาวมาในขางตน สามารถน ามาสรปไดวา การเลอกรปแบบของการด าเนนโครงการจะตองมหลกเกณฑในการพจารณาดงน

(๑) พจารณาถงผลลพธของการด าเนนโครงการ และความสมพนธในแงมมตางๆ ของการด าเนนโครงการในแตละประเภท

(๒) พจารณาถงความเสยงของโครงการ และลกษณะเฉพาะของโครงการ ซงสามารถบงชไดจากการประเมนความเสยงและการรวบรวมขอมลตางๆ

(๓) การวเคราะหรายละเอยดเพอบงชวาการด าเนนโครงการในลกษณะใดจะใหผลลพธทดทสดและเปนไปตามวตถประสงค ซงรวมถงการพจารณาความคมคาทางดานการเงน

(๔) การวเคราะหรายละเอยดขององคประกอบทส าคญของโครงการทเกยวกบลกษณะเฉพาะทเหมาะสมกบการด าเนนโครงการเพอใหสอดคลองกบการบรหารจดการความเสยง

(๕) การประเมนความเสยงของรปแบบการด าเนนโครงการทเลอกภายใตบรบทของโครงการ

22 National Public Private Partnership Guidelines Volume 1 : Procurement Options

Analysis, p.6-17

Objectives

Project Characteristic Policy Context

Procurement

Options Analysis Agency Capability Funding

Risk Analysis Market Analysis

Cost Analysis

State Enterprise Policy Office 45

ทงน ในการคนหารปแบบการด าเนนโครงการทเหมาะสม จะตองพจารณาวารปแบบการด าเนนโครงการเชนนน

(๑) ชวยท าใหการด าเนนโครงการประสบความส าเรจตามวตถประสงคและผลลพธตามทก าหนด

(๒) เปนรปแบบการด าเนนการทสามารถรกษาสมดลระหวางการควบคมโครงการและการแบกรบความเสยง

(๓) เหมาะสมกบลกษณะเฉพาะของโครงการ (๔) มความคมคาทางดานการเงน (๕) บรรลตามวตถประสงคของการบรหารความเสยงของโครงการ และมการบรหารความเสยง

อยางเหมาะสมระหวางคสญญา ในการพจารณาเลอกรปแบบการด าเนนโครงการ หนวยงานเจาของโครงการจะตองพจารณา

อยางกวางขวาง และพจารณารปแบบการด าเนนโครงการทงหมดทเปนไปได ไมใชเพยงแคสนนษฐานเฉพาะรปแบบการด าเนนการทคดวาเหมาะสมเพยงรปแบบเดยวเทานน ทงน การเลอกรปแบบการด าเนนโครงการอาจเปนไปในลกษณะผสมผสานรปแบบตาง ๆ เพอชวยในเรองของผลลพธและการบรหารจดการความเสยงทเกดขนจากการด าเนนโครงการ

๓.๖ การพจารณาความเสยงทอาจเกดขนจากการด าเนนโครงการในรปแบบตาง ๆ

การบรหารจดการความเสยงเปนเรองทจะตองพจารณาในทกขนตอนของการด าเนนโครงการ เพอเปนการเพมประสทธภาพของผลลพธหรอวตถประสงคในการด าเนนโครงการ ซงการบรหารความเสยงจะตองเกดขนควบคกบการบรหารโครงการ เพอเปนการประกนวาการวางแผนการคดเลอกโครงการไดรบการทบทวนและเปนการปรบปรงสภาพการณในการด าเนนโครงการและการบรหารความเสยงใหทนสมยอยเสมอ

ในการพจารณาคดเลอกวธการหรอรปแบบด าเนนโครงการ จะตองพจารณารปแบบการบรหารจดการความเสยงดงน

(๑) พจารณาถงรปแบบการด าเนนการทเพมประสทธภาพผลลพธของโครงการ (๒) จดท ารายละเอยดเกยวกบการประเมนความเสยงเกยวกบรปแบบการด าเนนโครงการท

เสนอ (๓) ระบวธการแกไขความเสยงทเหมาะสม โดยในวธการแกไขจะตองระบการวางแผน

คาใชจายทเปนภาระผกพน รวมทงการแบงสรรความเสยง (๔) พจารณาถงแผนการในการแกไขความเสยงอยางเหมาะสม รวมทงการบรหารความเสยง

ภายใตการรปแบบการด าเนนโครงการ (๕) ตรวจสอบความเสยงทเกดขนจากการด าเนนโครงการ และพจารณาถงผลทเกดขน รวมถง

การพจารณาเปลยนแปลงรปแบบการด าเนนโครงการซงท าใหการบรหารความเสยงมประสทธภาพยงขน ในกรณทมความเสยงมากเกนไปหรอมความเสยงทไมอาจบรหารจดการได

(๖) การบรหารจดการความเสยงในเชงรก (Pro-active) จะชวยในการจดการมลคาโครงการ และคณภาพของผลลพธ และเปนการสนบสนนในเรองของความคมคาทางการเงน

(๗) ตรวจสอบวาการบรหารความเสยงไดถกระบไวอยางชดเจนในเอกสารการเสนอราคาและสญญาอยางชดเจน เพอหลกเลยงความขดแยงในการพจารณาวาใครจะเปนผรบความเสยง

State Enterprise Policy Office 46

๓.๗ ขนตอนและกระบวนการวเคราะหทางเลอกในการด าเนนโครงการ23

ทมา: National Public Private Partnership Guidelines Volume 1 : Procurement Options Analysis, p.21

การวเคราะหทางเลอกในการด าเนนโครงการ สามารถแบงไดเปน ๕ ขนตอน ดงน

๓.๗.๑ การรวบรวมขอมล (Data Gathering) การพจารณาเลอกรปแบบการด าเนนโครงการทเหมาะสมจะตองมการส ารวจความ

ตองการของตลาดหรอการรบฟงความคดเหน (Sound understanding) ทเกยวกบบรบทในการด าเนนโครงการ เพอใหมขอมลในการพจารณาอยางเหมาะสมและชวยสะทอนใหเหนผลกระทบของแผนการด าเนนโครงการ (procurement strategy) ยงมขอมลมากกยงมประโยชนตอการเตรยมการมากยงขน ในการรวบรวมขอมลเกยวกบแผนการด าเนนโครงการเพอประกอบการวเคราะหทางเลอกในการด าเนนโครงการควรจะตองมหวขอทส าคญ เชน วตถประสงคของโครงการ ความตองการของโครงการ ความเสยงของโครงการ ลกษณะของโครงการ ความสามารถของหนวยงานทไดรบมอบหมาย ขอมลการวเคราะหตลาด ฯลฯ เปนตน

๓.๗.๒ การตรวจสอบรปแบบการด าเนนโครงการทเหมาะสม (Shortlist suitable delivery models)

เปนขนตอนในการพจารณากรอบการด าเนนโครงการ โดยพจารณาจากรปแบบการด าเนนโครงการ แบบของโครงการ ระยะเวลาการด าเนนโครงการ ขนาดและขอบเขตของโครงการ มลคาของโครงการ ความสามารถในการด าเนนโครงการ ความเสยงของโครงการ ตลอดจนลกษณะของการใหบรการของโครงการ ฯลฯ และน ามาตรวจสอบกบรปแบบของการด าเนนโครงการทเหมาะสมและเปนไปได เพอทจะน ามาใชเปนทางเลอกในการด าเนนโครงการตอไป

๓.๗.๓ การตรวจสอบ (validation) การด าเนนการในขนตอนนจะเปนการตรวจสอบรปแบบการด าเนนการทเหมาะสมโดย

เปรยบเทยบหรออางองกบโครงการมาตรฐาน หรอโครงการในลกษณะเดยวกนทมการด าเนนการแลว ทงในประเทศและตางประเทศ รวมถงการรวบรวมขอมลทไดจากการส ารวจความคดเหนในขนตอนทหนง เพอใชในการคดกรองรปแบบการด าเนนโครงการทเหมาะสมซงจะน ามาใชในการพจารณาตอไป

23 National Public Private Partnership Guidelines Volume 1 : Procurement Options

Analysis, p.21-26

Preferred Delivery Model

Delivery Model Option Analysis

Validation

Shortlist

Delivery method

Data Gathering

State Enterprise Policy Office 47

๓.๗.๔ การวเคราะหรปแบบการด าเนนโครงการทเหมาะสม (Delivery model options analysis)

หลงจากไดมการตรวจสอบรปแบบการด าเนนทเหมาะสมกบการด าเนนโครงการตามขนตอนทสองและขนตอนทสามแลว กจะเขาสขนตอนในการคดเลอกวธการทจะน ามาใชในการด าเนนโครงการ (Preferred model) ซงจะตองประเมนโดยการวเคราะหจากรปแบบการด าเนนโครงการทเปนไปไดทงหมด โดยจะตองพจารณาดงน

(๑) ขอมลทไดจากการรวบรวมตามขนตอนทหนง (๒) ความสามารถของตลาดและความสามารถของหนวยงานในการด าเนนโครงการใน

แตละรปแบบใหประสบผลส าเรจ (๓) รปแบบการด าเนนโครงการแบบใดทมแนวโนมวาจะไดรบผลตามทก าหนดและ

ประสบความส าเรจตามวตถประสงค (๔) ความเกยวพนระหวางการด าเนนโครงการแตละรปแบบกบหนวยงานเจาของ

โครงการและเอกชนทจะเขารวมลงทน (๕) ความเหมาะสมของรปแบบการด าเนนโครงการในกรณทสถานการณเปลยนแปลง

ไป (๖) ความเสยงกรณส าคญทเกยวของกบโครงการซงท าใหไมสามารถบรหารจดการได

อยางมประสทธภาพ หรอเกนกวาความสามารถของหนวยงานทจะรบได

๓.๗.๕ การก าหนดรปแบบการด าเนนโครงการ (Preferred delivery model) เมอสามารถระบรปแบบการด าเนนโครงการทจะน ามาใชไดแลว กจะตองมการ

พจารณารายละเอยดทเหมาะสมแกการด าเนนโครงการตอไป ทงน จะตองมการทบทวนการบรหารความเสยงของโครงการเมอมการก าหนดรายละเอยดในการด าเนนการแลวอกครง และเมอก าหนดรายละเอยดเกยวกบการด าเนนโครงการกจะเขาสกระบวนการท าสญญาทเหมาะสมกบการด าเนนโครงการในรปแบบนนตอไป

๔. ผลกระทบของโครงการ

ในการด าเนนโครงการรวมลงทนระหวางรฐและเอกชนอนเปนโครงการขนาดใหญทมมลคาตงแต หนงพนลานบาทขนไปนน การศกษาเรองผลกระทบของโครงการยอมมความส าคญตอการด าเนนโครงการตงแตในระยะการกอสรางไปจนถงการด าเนนโครงการตอไปภายหลงจากการเปดด าเนนงานแลว ซงจะมผลกระทบทงทางดานสงแวดลอม การเมอง และกฎหมาย หนวยงานเจาของโครงการจงตองมการศกษาและวเคราะหผลกระทบในดานตาง ๆ ของโครงการ ไดแก

๔.๑ ผลกระทบดานสงแวดลอมและชมชน

หนวยงานเจาของโครงการตองศกษาและวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและชมชน ตลอดจนประชาชนผใชบรการ โดยจะตองแสดงใหเหนถงแนวทางในการจดท าและรายงานการประเมนผลกระทบสงแวดลอม และในกรณทเปนโครงการทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงทงทางดานคณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาต และสขภาพ โดยมรายละเอยดทตองท าการวเคราะห ดงน24

24 ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต คมอแนวทางและหลกเกณฑการ ,

วเคราะหโครงการ ฉบบปรบปรง พ.ศ .๒๕๕๕ , หนา ๑๕ -๑๘

State Enterprise Policy Office 48

๔.๑.๑ การวเคราะหโครงการในปจจบน จ าเปนทหนวยงานเจาของโครงการตองวเคราะหถงผลกระทบตอสงแวดลอมเมอมการพฒนาโครงการ เพอก าหนดมาตรการปองกน และแกไขผลกระทบตอสงแวดลอมทอาจเกดขนไดอยางเหมาะสมกอนด าเนนโครงการ ทงน เพอใชประกอบการตดสนใจในการพฒนาโครงการตอไป โดยตองพจารณาถงผลกระทบตอสงแวดลอมทงในชวงกอนการกอสราง ระหวางการกอสราง และหลงการกอสรางแลวเสรจ หรอในชวงระหวางการด าเนนโครงการดวยวาจะมผลกระทบตอสงแวดลอมจากการด าเนนโครงการอยางไร

๔.๑.๒ หนวยงานเจาของโครงการจะตองจดท ารายงานผลกระทบตอสงแวดลอมเบองตน ( Initial Environmental Examination : IEE) หร อรายงานการประเมนผลกระทบส งแวดลอม (Environmental Impact Assessment : EIA) หรอรายงานการประเมนผลกระทบทางสขภาพ (Health Impact Assessment : HIA) ตามกฎหมายและระเบยบทเกยวของ แลวแตกรณ เพอเสนอใหผมอ านาจอนมตเปนผพจารณาใหความเหนชอบ และน าเสนอผลการพจารณาดงกลาวพรอมกบรายงานการศกษาความเปนไปไดของโครงการ (Feasibility Study) ประกอบการพจารณาอนมตโครงการรวมลงทนดวย

๔.๑.๓ หนวยงานเจาของโครงการควรประเมนคาใชจายส าหรบการด า เนนมาตรการปองกนลดผลกระทบ และตดตามตรวจสอบผลกระทบสงแวดลอมไวในตนทนโครงการดวย เพอใหการวเคราะหผลตอบแทนของโครงการมความครบถวนสมบรณ ซงจะน าไปสการตดสนใจในการด าเนนโครงการทเกดประโยชนสงสด

๔.๑.๔ ส าหรบโครงการทไมเขาขายการจดท ารายงานดานสงแวดลอมกควรพจารณาเสนอแนวทางในการด าเนนงานเพอลดผลกระทบตอสงแวดลอมและชมชนประกอบการพจารณาโครงการ เพอแสดงถงความตระหนกของหนวยงานเจาของโครงการในการดแลสงแวดลอมและชมชนใหมความยงยนควบคไปกบการพฒนาโครงการ

๔.๑.๕ การจดท ารายงานผลกระทบตอสงแวดลอมเบองตน ( Initial Environmental Examination : IEE) หร อรายงานการประ เม นผลกระทบส ง แวดล อม ( Environmental Impact Assessment : EIA) หรอรายงานการประเมนผลกระทบทางสขภาพ (Health Impact Assessment : HIA) ตองปฏบตตามกฎหมายและระเบยบทเกยวของ ดงน

กฎหมายและประกาศ รายละเอยดเบองตน

พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. ๒๕๓๕

หมวด ๓ สวนท ๔ การท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม มาตรา ๔๖ – มาตรา ๕๑

ประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เรอง แผนจดการคณภาพสงแวดลอม

เปนการก าหนดใหมแผนจดการคณภาพสงแวดลอม เพอใชเปนแผนปฏบตการในการด าเนนการใหบรรลวตถประสงค และเปาหมายตามนโยบายและแผนการสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต โดยปจจบนไดมแผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. ๒๕๕๕ – ๒๕๕๙ ซงประกาศ ณ วนท ๒๗ มกราคม ๒๕๕๕

ประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เรอง ก าหนดประเภท

- ก าหนดประเภทและขนาดของโครงการหรอกจการซงตองจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม และ

State Enterprise Policy Office 49

กฎหมายและประกาศ รายละเอยดเบองตน

และขนาดของโครงการหรอกจการซงตองจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม และหลกเกณฑ วธการ ระเบยบปฏบต และแนวทางการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ลงวนท ๒๔ เมษายน ๒๕๕๕ (ประกาศในราชกจจานเบกษาเมอวนท ๒๐ มถนายน ๒๕๕๕) - แกไขเพมเตมฉบบท ๒ ลงวนท ๖ กมภาพนธ ๒๕๕๖ - แกไขเพมเตมฉบบท ๓ ลงวนท ๑๑ พฤศจกายน ๒๕๕๖ - แกไขเพมเตมฉบบท ๔ ลงวนท ๒๗ ตลาคม ๒๕๕๗ - แกไขเพมเตมฉบบท ๕ ลงวนท ๒๕ ธนวาคม ๒๕๕๗ - แกไขเพมเตมฉบบท ๖ ลงวนท ๒๕ ธนวาคม ๒๕๕๗

หลกเกณฑ วธการ ระเบยบปฏบต ใหเปนไปตามเอกสาร ทายประกาศ ๓ เวนแตประเภทและขนาดโครงการหรอกจการ ล าดบท ๑.๕ และ ๒๖.๒ ตามเอกสารทายประกาศ ๓ ใหจดท าเปนรายงานผลกระทบสงแวดลอมเบองตน - ก าหนดหลกเกณฑ วธการ ระเบยบปฏบต แนวทางการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมหรอรายงานผลกระทบสงแวดลอมเบองตน ใหเปนไปตามเอกสารทายประกาศ ๔ - ก าหนดหลกเกณฑส าหรบการขยายขนาดของโครงการหรอกจการซงตองจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม หรอรายงานผลกระทบสงแวดลอมเบองตน

ประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เรอง ก าหนดหลกเกณฑ วธการ ระเบยบปฏบตและแนวทางในการจดท ารายงาน การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมส าหรบโครงการหรอกจการทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรง ทงทางดานคณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาต และสขภาพ ลงวนท ๒๙ ธนวาคม ๒๕๕๒ (ประกาศในราชกจจานเบกษาเมอวนท ๒๙ ธนวาคม ๒๕๕๒ - แกไขเพมเตมฉบบท ๒ ลงวนท ๓๑ สงหาคม ๒๕๕๓ - แกไขเพมเตมฉบบท ๓ ลงวนท ๒๔ เมษายน ๒๕๕๕

- แนวทางการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมส าหรบโครงการหรอกจการทอาจกอใหเกดผลกระทบตอ ชมชนอยางรนแรง ทงทางดานคณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาต และสขภาพ - แนวทางการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวน ไดเสย - การนบระยะเวลาเรมตน และระยะเวลา ใหเปนไปตามทส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมประกาศก าหนด

State Enterprise Policy Office 50

กฎหมายและประกาศ รายละเอยดเบองตน

ประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เรอง ก าหนดประเภท ขนาด และวธปฏบตส าหรบโครงการหรอกจการทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรง ทงทางดานคณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาตและสขภาพ ทสวนราชการ รฐวสาหกจ หรอเอกชน จะตองจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม พ.ศ. ๒๕๕๓ ลงวนท ๓๑ สงหาคม ๒๕๕๓ (ประกาศในราชกจจานเบกษาเมอวนท ๓๑ สงหาคม ๒๕๕๓)

- ก าหนดประเภทโครงการหรอกจการทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรง ทงทางดานคณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาต และสขภาพ - ตองท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมตามประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เรอง ก าหนดหลกเกณฑ วธการ ระเบยบปฏบตและแนวทางในการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมส าหรบโครงการหรอกจการทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรง ทงทางดานคณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาต และสขภาพ

๔.๒ ผลกระทบดานการเมองและความมนคงของประเทศ

ในปจจบนปจจยดานการเมองกลายเปนเรองส าคญทมความสมพนธเกยวของกบการประกอบธรกจหรอการตดสนใจในการลงทนอยางหลกเลยงไมได โดยเฉพาะการลงทนจากนกลงทนตางประเทศทมความออนไหวตอปจจยทางดานเมองเปนอยางมาก ดงนน จากสถานการณทางการเมองของประเทศทอยในสภาวะผนผวนอยตลอดเวลา หรอความไมแนนอนทางการเมองซงยากทจะคาดการณลวงหนา จงมผลกระทบทงโดยตรงและโดยออมตอการตดสนใจในการลงทน ท าใหการวเคราะหความเสยงทางการเมองและความมนคงของประเทศกลายเปนสงทมความส าคญอยางยงตอการวางแผนและการตดสนใจลงทนของทงภาครฐและภาคเอกชน

ผลกระทบทางเศรษฐกจอนเกดมาจากการเมองของประเทศไทยในครงแรกของป ๒๕๕๗ พบวาเศรษฐกจไทยหดตวรอยละ ๐.๑ เนองจากการลงทนภาคเอกชนหดตวจากความลาชาในการอนมตการสงเสรมการลงทน อกทงยงไดรบผลกระทบจากความลาชาในการเบกจายงบประมาณประจ าป ซงความเสยงและความไมแนนอนทางการเมองสามารถเกดขนไดจากหลายรปแบบ โดยมตวอยางเชน การทรฐเขาควบคมกจกรรมทางเศรษฐกจ เชน การปรบอตราภาษทางธรกจ การเปลยนแปลงกฎหมาย การโอนโครงสรางพนฐานบางอยางใหถอครองโดยภาครฐ การเวนคนกจการและสนทรพยของบรษทตางชาตมาเปนของรฐ การลดคาเงน การเขาควบคมอตราแลกเปลยนเงนตราตางประเทศ หรอการจ ากดการน าเขาสนคาและวตถดบ หรอปจจยแวดลอมทางการเมองและสงคมทเปนอปสรรคตอการลงทน เชน การตอตานการใชสนคาจากเหตจงใจทางการเมอง การชมนมประทวง ความรนแรงทางการเมอง การประกาศใชกฎอยการศก และการรฐประหาร ความเสยงและความไมแนนอนทางการเมองทเกดขนในรปแบบตางๆ ขางตน อาจสงผลกระทบตอการลงทนโดยตรงจากตางประเทศ การเคลอนยายของแรงงานตางชาต เปนตน

ส าหรบปจจยทางดานการเมองและความมนคงของประเทศทหนวยงานเจาของโครงการจะตองน ามาพจารณาวเคราะหผลกระทบส าหรบการด าเนนโครงการ ประกอบไปดวย

State Enterprise Policy Office 51

๔.๒.๑ แนวคดทางเศรษฐกจของรฐ เชน การสนบสนนการแขงขนอยางเสรตามแนวคดทนนยม หรอมงเนนกระจายความมงคงทางเศรษฐกจใหแกประชาชนอยางเทาเทยมและทวถง

๔.๒.๒ แนวโนมการเปลยนแปลงทางการเมองของเหตการณทใกลเคยงกนในอดต เชน การเปลยนแปลงรฐบาล และนโยบายการสนบสนนการลงทนของพรรคการเมองทไดจดตงรฐบาลในดานใดดานหนง

๔.๒.๓ การพงพาตางชาต เชน แหลงทมาเงนลงทนจากตางชาต ตลาดสงออกหลกของประเทศ และแหลงเงนทนสนบสนนดานตาง ๆ จากตางชาต โดยอดมการณทางการเมองของตางชาตทประเทศจ าเปนตองพงพาอยจะมผลตอการตดสนใจตาง ๆ ทางการเมองได

๔.๒.๔ สดสวนของประชากรตามระดบรายได (GDP per capita) และความเทาเทยมกนในรายไดของคนในสงคม (Income distribution) สงผลตอนโยบายการพฒนาเศรษฐกจ เพอตอบโจทยฐานเสยงทางการเมองภายในประเทศ

๔.๒.๕ อ านาจการตอรองของขบวนการแรงงานภายในประเทศ ซงสามารถตอรองผลประโยชนกบภาครฐในดานตางๆ ซงอาจสงผลตอตนทนการประกอบการ และสรางอปสรรคในการด า เนนธรกจ

ทงน ในการประเมนความเสยงทางการเมองน นจะขนอยกบมมมอง ประสบการณ และกระบวนการเรยนรของบคคลผประเมน ดงนน ผวเคราะหผลกระทบทางการเมองทจะมผลกระทบตอโครงการ และแนวทางการรบมอกบการเปลยนแปลงทางดานการเมองควรตองศกษากระบวนการทางการเมองของประเทศ รวมถงตองท าความเขาใจถงสถานการณการเมองทงในอดตและปจจบนจงจะท าใหการวเคราะหความเสยงทางการเมองและผลกระทบตอธรกจเปนไปอยางแมนย ายงขน

๔.๓ ผลกระทบตอการด าเนนงานของหนวยงานเจาของโครงการในระยะยาว อาทเชน ฐานะการเงนการบรหาร องคกรและบคลากร แผนการด าเนนงานระยะยาว

หนวยงานเจาของโครงการสามารถวเคราะหผลกระทบของหนวยงานเจาของโครงการในระยะยาว ทงฐานะการเงนการบรหาร องคกรและบคลากร แผนการด าเนนงานระยะยาว โดยพจารณาจากหวขอทไดมการกลาวถงในเบองตนในหวขอท ๑.๓ ความพรอมของหนวยงานเจาของโครงการ ซงไดอธบายแลว

๔.๔ การปฏบตตามกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบอนนอกจากพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖

ผลกระทบทางกฎหมายเปนสงทอาจกอใหเกดผลกระทบตอการด าเนนโครงการได ในการด าเนนโครงการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐนน นอกจากหนวยงานเจาของโครงการตองปฏบตตามพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ แลว ยงตองพจารณาตามกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบอนนอกจากพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ ดวย โดยมขอควรตองพจารณาส าหรบการศกษาและวเคราะหผลกระทบทางกฎหมาย ดงตอไปน

๔.๔.๑ กฎหมายจดตงหนวยงาน หนวยงานเจาของโครงการตองพจารณาถงอ านาจและหนาทของหนวยงานตามท

ก าหนดไวในกฎหมายจดตงหนวยงาน เชน การรถไฟแหงประเทศไทย การรถไฟฟาขนสงมวลชนแหงประเทศไทย การไฟฟานครหลวง การประปานครหลวง เปนตน ซงหนวยงานรฐวสาหกจเหลานจะมกฎหมายจดตงหนวยงานซงก าหนดอ านาจหนาทและขอบวตถประสงคในการด าเนนการของหนวยงานไวเปนการเฉพาะ หรอรฐวสาหกจทจดตงขนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย หรอกฎหมายวาดวยบรษทมหาชนจ าก ด เชน

State Enterprise Policy Office 52

บรษท ปตท จ ากด (มหาชน) บรษท การบนไทย จ ากด (มหาชน) หรอบรษท อสมท จ ากด (มหาชน) เปนตน กมอ านาจหนาทตามทก าหนดไวในหนงสอบรคณหสนธ และไมอาจด าเนนกจการนอกเหนอจากขอบวตถประสงคตามทก าหนดไวในกฎหมายได ดงนน การพจารณาอ านาจหนาทของหนวยงานเจาของโครงการจงเปนปญหาในขอกฎหมายทจะตองพจารณาใหเกดความชดเจนกอนเรมตนด าเนนโครงการ เพราะมเชนนนอาจเกดปญหาการด าเนนการโดยไมมอ านาจตามกฎหมาย ซงจะกอใหเกดความเสยหายตามมา

๔.๔.๒ กฎหมายหรอระเบยบทเกยวของกบการด าเนนโครงการ ในการด าเนนโครงการรวมลงทน เมอหนวยงานไดพจารณากฎหมายจดตงหนวยงานวา

มอ านาจหนาทในการด าเนนโครงการไดแลว และตองปฏบตตามพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ แลว ยงตองพจารณาถงกฎหมายหรอระเบยบทเกยวของกบการด าเนนโครงการอนดวย ซงมกฎหมายทเกยวของทควรตองพจารณา เชน

พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๕ และลกบทและระเบยบทเกยวของ อนเปนขนตอนส าคญในชนของการเสนอโครงการทตองมการจดท ารายงานวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม

พระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. ๒๕๒๒ และลกบทและระเบยบทเกยวของ อนเปนกฎหมายทก าหนดมาตรการในดานการควบคมเกยวกบความมนคงแขงแรง ความปลอดภย การปองกนอคคภย การสาธารณสข การรกษาคณภาพสงแวดลอม การผงเมอง การสถาปตยกรรม และการอ านวย ความสะดวกแกการจราจร

พระราชบญญตผงเมอง พ.ศ. ๒๕๑๘ และลกบทและระเบยบทเกยวของ อนเปนกฎหมายทก าหนดเกยวกบการใชประโยชนทดนเพอใหสอดคลองกบการพฒนาทงในดานเกษตรกรรม พาณชยกรรม และอตสาหกรรม และจ านวนประชากรในทองทตางๆ

พระราชบญญตวาดวยการเวนคนอสงหารมทรพย พ.ศ. ๒๕๓๐ ในกรณทหนวยงานเจาของโครงการจ าเปนตองมการจดใหไดมาซงอสงหารมทรพยเพอด าเนนโครงการ ซงจะมหลกเกณฑและขนตอนในการด าเนนการเวนคนและการจายคาทดแทนตามทก าหนดไวในกฎหมาย

พระราชบญญตทเกยวกบการเขาใชประโยชนในทดนหรอทรพยสนของรฐ ซงบางกรณหนวยงานเจาของโครงการอาจจ าเปนตองใชประโยชนจากทรพยสนของรฐในการด าเนนโครงการ และตองปฏบตตามหลกเกณฑและขนตอนในการขออนญาตตามทก าหนดไว ในกฎหมายเฉพาะตางๆ เชน พระราชบญญตทราชพสด พ.ศ. ๒๕๑๘, พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. ๒๕๑๘, พระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. ๒๕๐๔ เปนตน

๔.๔.๓ กฎหมายหรอระเบยบทเกยวของกบการลงทน มกฎหมายทเกยวของกบการลงทนทควรตองพจารณา เชน พระราชบญญตสงเสรมการลงทน พ.ศ. ๒๕๒๐ และลกบทและระเบยบท

เกยวของ อนเปนกฎหมายทสรางความมนใจแกผลงทนโดยการก าหนดระบบการใหสทธและประโยชนทเหมาะสมส าหรบการจงใจใหมการลงทนในกจการทรฐใหความส าคญและประสงคจะสงเสรม และใหมการคมครองกจการทรฐใหการสงเสรมททนตอเหตการณ และใหมกลไกการบรหารงานสงเสรมการลงทนของรฐทสามารถอ านวยความสะดวกและขจดอปสรรคในการลงทน

กฎหมายเกยวกบภาษอากร อนเปนกฎหมายทมความส าคญในการสรางแรงจงใจหรอสนบสนนใหมการลงทนในกจการดานตางๆ ซงรฐสามารถมมาตรการทางภาษทสนบสนนการลงทนตามกฎหมาย เชน การลดหรอยกเวนภาษเงนไดภาษบคคลธรรมดา ภาษเงนไดนตบคคล ภาษธรกจเฉพาะ หรอภาษมลคาเพมตามประมวลรษฎากรและลกบทและระเบยบทเกยวของ หรอการก าหนดอตราภาษศลกากร

State Enterprise Policy Office 53

ขนตอนและวธการตรวจผานศลกากรทสะดวก รวดเรว เพอสนบสนนการน าสง สงออก หรอผานแดนซงสนคาตามพระราชบญญตศลกากร พทธศกราช ๒๔๖๙ เปนตน

กฎหมายทเกยวของกบแรงงาน เชน พระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. ๒๕๔๑ พระราชบญญตแรงงานสมพนธ พ.ศ. ๒๕๑๘ เปนตน ซงปจจบนผลกระทบดานแรงงานมผลตอแรงจงใจในการลงทนเพมมากขน อนเนองมาจากการเพมขนของคาแรงขนต า ซงสงผลกระทบตอตนทนในการกอสรางและด าเนนโครงการ นอกจากน ยงมกฎหมายทตองพจารณาในดานแรงงานทมความส าคญคอพระราชบญญตการประกอบธรกจของคนตางดาว พ.ศ. ๒๕๔๒ ซงเปนกฎหมายทก าหนดหลกเกณฑการอนญาตใหคนตางดาวทงทเปนบคคลธรรมดาและนตบคคลเขามาประกอบธรกจในประเทศไทย

ทงน ในการพจารณาศกษาและวเคราะหผลกระทบดานกฎหมายของโครงการ หนวยงานเจาของโครงการตองพจารณาทงกฎหมายจดตงหนวยงาน กฎหมายหรอระเบยบทเกยวของกบการด าเนนโครงการ และกฎหมายหรอระเบยบทเกยวของกบการลงทนประกอบกนในทกดาน แตจะมรายละเอยดทตองพจารณาในสวนของกฎหมายฉบบใดเปนการเฉพาะนน ยอมขนอยกบรปแบบและลกษณะของโครงการในแตละโครงการ ซงอาจมรปแบบและลกษณะทแตกตางกน และมผลกระทบทตองพจารณาในรายละเอยดของกฎหมายทตางกน ๕. ผลการรบฟงความคดเหนตามระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยการรบฟงความคดเหนของ

ประชาชน พ.ศ. ๒๕๔๘

ระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยการรบฟงความคดเหนของประชาชน พ.ศ. ๒๕๔๘ ไดก าหนดวธการรบฟงความคดเหนของประชาชนใหสามารถใชไดกบหลากหลายสถานการณ โดยก าหนดวธการรบฟงความคดเหนไวหลายวธการ ซงตามระเบยบดงกลาวไดก าหนดใหส านกงานปลดส านกนายกรฐมนตรจดใหมระบบเครอขายสารสนเทศเพอใหหนวยงานของรฐประกาศขอมลทตองเผยแพรแกประชาชนดวย โดยปจจบนป ร ะ ช า ช น ส า ม า ร ถ เ ข า ไ ป ต ร ว จ ด ข อ ม ล ข อ ง โ ค ร ง ก า ร ท ม ก า ร ป ร ะ ก า ศ ไ ว ไ ด ท http://www.publicconsultation.opm.go.th ท งน ส ามารถสรปสาระส าคญตาม ระ เบ ยบส าน กนายกรฐมนตร วาดวยการรบฟงความคดเหนของประชาชน พ.ศ. ๒๕๔๘ ทหนวยงานเจาของโครงการจะตองพจารณาในเรองการรบฟงความคดเหนของประชาชนในโครงการรวมลงทน โดยมหลกเกณฑ ดงตอไปน

๕.๑ ขอบเขตการใชบงคบ

ตามระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยการรบฟงความคดเหนของประชาชน พ.ศ. ๒๕๔๘ ไดก าหนดใหกอนเรมด าเนนการโครงการของรฐ หนวยงานของรฐทเปนผรบผดชอบโครงการ อนไดแก ราชการสวนกลาง ราชการสวนภมภาค ราชการสวนทองถน หนวยงานอนใดของรฐ และรฐวสาหกจ ตองจดใหมการเผยแพรขอมลใหประชาชนรบทราบ และจดใหมการรบฟงความคดเหนของประชาชน ซงไดมการนยามความหมายของค าวา “โครงการของรฐ” ไว หมายความวา การด าเนนโครงการของหนวยงานของรฐอนเปนการพฒนาเศรษฐกจหรอสงคม ไมวาจะเปนการด าเนนการโดยหนวยงานของรฐ หรอโดยวธการใหสมปทาน หรออนญาตใหบคคลอนท า ทงน บรรดาทมผลกระทบอยางกวางขวางตอคณภาพสงแวดลอม สขภาพอนามย วถชวต หรอสวนไดเสยเกยวกบชมชนทองถน ซงจะเหนไดวาตามระเบยบส านกนายกรฐมนตรดงกลาวมขอบเขตการบงคบใชทกวางขวางมาก เพราะหากการด าเนนการโครงการของหนวยงานของรฐทเปนการพฒนาเศรษฐกจหรอสงคมมผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอม สขภาพอนามย วถชวต หรอสวนไดเสยเกยวกบชมชนทองถนแหงใดแหงหนงกตาม ไมวาหนวยงานของรฐนนจะไดด าเนนการเอง ใหสมปทาน หรออนญาตใหบคคล

State Enterprise Policy Office 54

อนใดท ากตามยอมตองด าเนนการรบฟงความคดเหนของประชาชนตามทก าหนดไวใน ระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยการรบฟงความคดเหนของประชาชน พ.ศ. ๒๕๔๘ ทงสน

๕.๒ ชวงเวลาในการจดรบฟงความคดเหน

ตามขอ ๕ ของระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยการรบฟงความคดเหนของประชาชน พ.ศ. ๒๕๔๘ ไดก าหนดใหกอนเรมด าเนนการโครงการของรฐ หนวยงานของรฐทเปนผรบผดชอบโครงการตองจดใหมการเผยแพรขอมลใหประชาชนทราบ และตองจดใหมการรบฟงความคดเหนของประชาชน ดงนน โดยหลกแลวหากหนวยงานของรฐจะด าเนนโครงการใดอนเปนการพฒนาเศรษฐกจหรอสงคมทมผลกระทบอยางกวางขวางตอคณภาพสงแวดลอม สขภาพอนามย วถชวต หรอสวนไดเสยเกยวกบชมชนกจะตองจดใหมการรบฟงความคดเหนของประชาชนกอนทจะเรมด าเนนโครงการ โดยมขอยกเวนก าหนดไวในขอ ๖ ในกรณทหนวยงานของรฐมไดจดใหมการรบฟงความคดเหนของประชาชนกอนเรมด าเนนการโครงการของรฐตามขอ ๕ เมอผมสวนไดเสยรองขอ รฐมนตรส าหรบราชการสวนกลาง ผวาราชการจงหวดส าหรบราชการสวนภมภาคหรอราชการสวนทองถน หรอผวาราชการกรงเทพมหานครส าหรบราชการของกรงเทพมหานคร จะสงหนวยงานของรฐใหรบฟงความคดเหนของประชาชนกอนกได ในกรณเชนนนใหหนวยงานของรฐด าเนนการรบฟงความคดเหนของประชาชนโดยเรว อยางไรกตามหากเปนโครงการของรฐทมผลกระทบอยางรนแรงตอประชาชนเปนสวนรวม อาทเชน โครงการกอสรางโรงไฟฟา โครงการรถไฟฟาแลว ตามขอ ๕ วรรคสอง ของระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยการรบฟงความคดเหนของประชาชน พ.ศ. ๒๕๔๘ ไดก าหนดใหตองจดใหมการรบฟงความคดเหนของประชาชนกอนเรมด าเนนการเสมอ โดยไมไดมการก าหนดขอยกเวนไวเหมอนขอ ๕ วรรคหนง แตอยางใด

๕.๓ ขอมลโครงการของรฐทตองเผยแพรแกประชาชน

ในการรบฟงความคดเหนของประชาชน หนวยงานของรฐตองมงใหประชาชนไดรบรขอมล การด าเนนโครงการของรฐและมความเขาใจทถกตองเกยวกบโครงการของรฐ รวมตลอดทงความเดอดรอนหรอความเสยหายทอาจเกดขนแกประชาชนจากการด าเนนโครงการดวย โดยตามขอ ๗ ของระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยการรบฟงความคดเหนของประชาชน พ.ศ. ๒๕๔๘ ไดก าหนดขอมลเกยวกบโครงการของรฐทหนวยงานของรฐตองเผยแพรแกประชาชน อยางนอยตองประกอบดวยขอมล ดงตอไปน

(๑) เหตผลความจ าเปน และวตถประสงคของโครงการ (๒) สาระส าคญของโครงการ (๓) ผด าเนนการ (๔) สถานททจะด าเนนการ (๕) ขนตอนและระยะเวลาด าเนนการ (๖) ผลผลตและผลลพธของโครงการ (๗) ผลกระทบทอาจเกดขนแกประชาชนทอยอาศยหรอประกอบอาชพอยในสถานททจะ

ด าเนนโครงการและพนทใกลเคยง และประชาชนทวไป รวมทงมาตรการปองกน แกไข หรอเยยวยาความเดอดรอนหรอความเสยหายทอาจเกดขนจากผลกระทบดงกลาว

(๘) ประมาณการคาใชจาย ในกรณทหนวยงานของรฐจะเปนผด าเนนโครงการของรฐเองใหระบทมาของเงนทจะน ามาใชจายในการด าเนนโครงการนนดวย

State Enterprise Policy Office 55

๕.๔ วธการรบฟงความคดเหน

ตามขอ ๙ ของระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยการรบฟงความคดเหนของประชาชน พ.ศ. ๒๕๔๘ ไดก าหนดใหการรบฟงความคดเหนของประชาชนอาจใชวธการอยางหนงหรอหลายอยาง ดงตอไปน

(๑) การส ารวจความคดเหน ซงอาจท าโดยวธดงตอไปน (ก) การสมภาษณรายบคคล (ข) การเปดใหแสดงความคดเหนทางไปรษณย ทางโทรศพทหรอโทรสาร ทางระบบ

เครอขายสารสนเทศ หรอทางอนใด (ค) การเปดโอกาสใหประชาชนมารบขอมลและแสดงความคดเหนตอหนวยงานของรฐท

รบผดชอบโครงการ (ง) การสนทนากลมยอย

(๒) การประชมปรกษาหารอ ซงอาจท าไดโดยวธดงตอไปน (ก) การประชาพจารณ (ข) การอภปรายสาธารณะ (ค) การแลกเปลยนขอมลขาวสาร (ง) การประชมเชงปฏบตการ (จ) การประชมระดบตวแทนของกลมบคคลทเกยวของหรอมสวนไดเสย

(๓) วธอนทส านกงานปลดส านกนายกรฐมนตรก าหนด

นอกจากนตามขอ ๑๐ ของระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยการรบฟงความคดเหนของประชาชน พ.ศ. ๒๕๔๘ ยงก าหนดใหในกรณทหนวยงานของรฐเหนวาการรบฟงความคดเหนของประชาชนโดยวธอนนอกจากทก าหนดไวในขอ ๙ จะท าใหการรบฟงความคดเหนของประชาชนบรรลวตถประสงคในการใหประชาชนมความเขาใจทถกตองเกยวกบโครงการของรฐแลว หนวยงานของรฐจะรบฟงความคดเหนของประชาชนโดยวธนนกได แตเมอด าเนนการแลวใหแจงส านกงานปลดส านกนายกรฐมนตรทราบดวย

ทงน ในการรบฟงความคดเหนของประชาชน หนวยงานของรฐตองประกาศใหประชาชนทราบถงวธการรบฟงความคดเหน ระยะเวลา สถานท ตลอดจนรายละเอยดอนทเพยงพอแกการทประชาชนจะเขาใจและสามารถแสดงความคดเหนได โดยใหปดประกาศดงกลาวไวโดยเปดเผย ณ สถานทปดประกาศของหนวยงานของรฐและสถานททจะด าเนนโครงการของรฐนนเปนเวลาไมนอยกวาสบหาวนกอนเรมด าเนนการรบฟงความคดเหนของประชาชน และใหประกาศในระบบเครอขายสารสนเทศทส านกงานปลดส านกนายกรฐมนตรจดใหมขนดวย

๕.๕ การด าเนนการภายหลงการจดรบฟงความคดเหน

เมอไดด าเนนการจดใหมการรบฟงความคดเหนของประชาชนตามขนตอนทก าหนดไวในระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยการรบฟงความคดเหนของประชาชน พ.ศ. ๒๕๔๘ เรยบรอยแลว หนวยงานของรฐตองด าเนนการ

๕.๕.๑ จดท าสรปผลการรบฟงความคดเหนของประชาชน และประกาศใหประชาชนทราบภายในสบหาวนนบแตวนทเสรจสนการรบฟงความคดเหนของประชาชน

State Enterprise Policy Office 56

๕.๕.๒ หากปรากฏวาการด าเนนโครงการของรฐโครงการใดอาจกอใหเกดผลกระทบตอประชาชนมากกวาขอมลทเผยแพรแกประชาชน ถายงมความจ าเปนตองด าเนนโครงการดงกลาวตอไป หนวยงานของรฐตองก าหนดมาตรการปองกน แกไข หรอเยยวยาความเดอดรอนหรอความเสยหายทอาจเกดขนจากผลกระทบดงกลาวเพมขนตามความเหมาะสมกอนเรมด าเนนการโครงการของรฐนนและประกาศใหประชาชนทราบดวย

๕.๖ ขอยกเวนการไมใชบงคบ

ตามขอ ๑๔ ของระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยการรบฟงความคดเหนของประชาชน พ.ศ. ๒๕๔๘ ไดก าหนดใหระเบยบนไมใชบงคบแก

(๑) โครงการของรฐทกฎหมายบญญตวธการรบฟงความคดเหนของประชาชนหรอผมสวนไดเสยไวเปนการเฉพาะ

(๒) โครงการของรฐทเรมด าเนนการไปแลวกอนวนทระเบยบนมผลใชบงคบ ๖. ความเสยงทเกยวของและแนวทางการบรหารความเสยงของโครงการ

ในปจจบนการบรหารจดการความเสยงของโครงการ (Project Risk Management) ไดกลายเปนสงทมความส าคญตอการด าเนนโครงการเปนอยางมาก โดยเฉพาะโครงการลงทนขนาดใหญทมผลกระทบทางเศรษฐกจและทางสงคมทตองเงนลงทนเปนจ านวนมาก ในขณะทหนวยงานมขอจ ากดทางดานความพรอมของทรพยากรทงทางดานงบประมาณการลงทน บคลากร และระยะเวลาการด าเนนการ สงผลใหเมอปจจยตางๆ มความเปลยนแปลงไปจากสมมตฐานทก าหนดไวในเบองแรก ยอมท าใหเกดผลกระทบตอความส าเรจของโครงการตามมา ดงนน หนวยงานเจาของโครงการจงตองมการศกษาจดท าแผนบรหารจดการความเสยงของโครงการ และก าหนดแนวทางหรอวธการในการบรหารจดการความเสยงในกรณทสถานการณมความเปลยนแปลงไปจากสมมตฐานทไดทตงไว ซงจะท าใหเกดความมนใจวาหนวยงานจะสามารถด าเนนโครงการใหเปนไปตามเปาหมายทก าหนดไดอยางมประสทธภาพ

๖.๑ หลกการจดสรรความเสยง

มหลกการทควรน ามาพจารณาในการจดสรรความเสยง25 ดงน (๑) ควรจดสรรความเสยงแตละประเภทใหคสญญาฝายทสามารถบรหารจดการความเสยงนนไดด

ทสด โดยเสยคาใชจายในการด าเนนการนอยทสด (๒) ไมจ าเปนตองมการโอนความเสยงทกประเภทใหภาคเอกชนเปนผรบผดชอบ เนองจากการโอน

ความเสยงทไมเหมาะสมจะท าใหเกดผลรายและอาจท าใหเกดความเสยงใหมๆ เพมขนมาอกได (๓) การทสญญามความยดหยนจะท าใหคสญญาสามารถเลอกวธการในการบรหารจดการความเสยง

ทอยในความรบผดชอบไดด

ทงน ในการบรหารความเสยงควรตองค านงถงองคประกอบ26 ดงตอไปน (๑) ความเสยงทงหมดของโครงการ

25 กลศกด ชวยช การน ามาตรการทางกฎหมายมารองรบการจดท าบรการสาธารณะในระบบ ,PPPหนา ,

๔๙- ๕๒ 26 ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ,โครงการศกษาการเพมบทบาท

ภาคเอกชนในโครงการลงทนภาครฐ ,หนา ๒๐

State Enterprise Policy Office 57

(๒) ความเสยงในสวนทไมสามารถโอนใหภาคเอกชนไดเนองจากเปนความเสยงทเกดจากกจกรรมหลกของโครงการ

(๓) ตรวจสอบความเสยงและแบงแยกความเสยงใหภาครฐ หรอภาคเอกชนทสามารถบรหารความเสยงนนไดดกวา เพอใหการบรหารความเสยงระหวางภาครฐและภาคเอกชนมประโยชนสงสด (Optimal)

(๔) ตรวจสอบความเสยงทเหลออยวามความจ าเปนตองรวมบรหารระหวางภาครฐและเอกชนหรอไม

(๕) ด าเนนการปรบการกระจายความเสยงทมอยในโครงสราง PPP ทวไปและใชสญญาจางเปนเครองมอในการสะทอนการกระจายความเสยงเหลานน

๖.๒ ประเภทของความเสยง

ความเสยงทเกดจากโครงการรวมลงทนมอยหลายประการ โดยทวไปจะพจารณาจากชวงระยะเวลาของการด าเนนโครงการทแบงออกไดเปน ๓ ระยะ ไดแก ระยะเวลาการกอสราง ระยะเวลาการใหบรการ และระยะเวลาการสนสดของโครงการ ซงการพจารณาความเสยงโดยทวไปอาจแบงไดเป น ๕ ประเภท ไดแก

(๑) ความเสยงดานการกอสราง (Construction risk) เชน ปญหาในการออกแบบ ตนทนทบานปลาย และความลาชาของโครงการ เปนตน

(๒) ความเสยงดานการเงน (Financial risk) เชน ความผนผวนของอตราดอกเบยและอตราแลกเปลยน เปนตน

(๓) ความเสยงดานการขาดแคลนทรพยากร (Availability risk) เชน ปญหาทท าใหไมสามารถด าเนนโครงการไดอยางตอเนองทเกดจากการขาดทรพยากรหรอปจจยในการผลต เปนตน

(๔) ความเสยงดานอปสงค (Demand risk) เชน ความไมแนนอนเกยวกบความตองการตอบรการนน ๆ และ

(๕) ความเสยงดานมลคาซาก (Residual value risk) เชน ความไมแนนอนของราคาสนทรพยทด าเนนการในทองตลาด ดงนน โครงการรวมลงทนทจะประสบความส าเรจทดไดนนจะตองมการจดสรรความเสยงอยางเหมาะสม เปนตน

ความเสยงของโครงการใหเอกชนรวมลงทนแตละโครงการทตองพจารณา อาจมความแตกตางกนในรายละเอยดตามแตละประเภทของโครงการ โดยตอไปนเปนตวอยางของประเภทความเสยงดานการเงนทควรตองพจารณาถง

๖.๒.๑ ความเสยงในการด าเนนโครงการจนแลวเสรจ (Completion risk) โดยทวไปผใหกจะตองเปนผรบความเสยงทางการเงนหากโครงการไมเสรจสมบรณ ผให

กจงมกตองการหลกเกณฑทชดเจนในการพจารณาความเสรจสมบรณของงานกอสรางเพอใชเปนเกณฑใน การปลดเปลองผรบเหมากอสรางใหพนจากความรบผดอนเนองมาจากการกอสรา งลาชา จงจ าเปนตองก าหนดใหมการทดสอบทางเทคนคและการวดประสทธภาพของงานกอนทจะถอวางานนนเสรจสมบรณ ขณะเดยวกน ผรบเหมากอสรางกตองการหลกเกณฑทถกตองชดเจนในการพจารณาความส าเรจของงาน เพอเปนหลกประกนวาผใหกจะไมสามารถปฏเสธความแลวเสรจของงานตามอ าเภอใจได การแกไขปญหาดงกลาวจงควรใหผ เชยวชาญอสระเปนผด าเนนการทดสอบทางเทคนค หรออาจใชวธการทดสอบท เปนหลกมาตรฐานสากล

State Enterprise Policy Office 58

๖.๒.๒ ความเสยงในกรณทเกดเหตสดวสยและกรณทมการเปลยนแปลงกฎหมาย เหตสดวสยหรอกรณทมการเปลยนแปลงกฎหมายเปนความเสยงทมอาจคาดหมายได

ซงคสญญายงคงตองรบผดแมจะเกดเหตสดวสยและการเปลยนแปลงดานกฎหมายขน จงเปนความเสยงทตองพจารณาตงสมมตฐานเพอพจารณาวาหากเกดเหตการณดงกลาวจะรบความเสยงดงกลาวไดอยางไร

๖.๒.๓ ความเสยงทางการเมอง การด าเนนโครงการรวมลงทนในปจจบนไดขยายไปสประเทศก าลงพฒนา ซงมความ

เสยงดานการเมองมากกวาประเทศทพฒนาแลว จงควรเตรยมตวทจะรบความเสยงดานการเปลยนแปลงทางการเมองทอาจเกดขนได

๖.๒.๔ ความเสยงดานสงแวดลอม กฎหมายเกยวกบสงแวดลอมมกก าหนดความรบผดและขอจ ากดส าหรบโครงการทม

ผลกระทบตอสงแวดลอม ซงโครงการรวมลงทนเปนโครงการขนาดใหญทอาจสงผลกระทบตอสงแวดลอมได ซงคาใชจายในการปฏบตใหถกตองตามกฎหมายสงแวดลอมอาจสงมาก และเปนภาระแกภาครฐและภาคเอกชนในการรบผดชอบคาใชจายดงกลาว

๖.๒.๕ ความเสยงดานอตราแลกเปลยน แหลงเงนทนของโครงการรวมลงทนทเปนโครงการขนาดใหญสวนใหญมาจากผให

สนเชอในตางประเทศ ซงผใหสนเชอมกก าหนดใหช าระหนเงนกคนเปนสกลเงนตางประเทศ ในขณะทโครงการรวมลงทนมรายไดเปนสกลเงนในประเทศ ความผนผวนของอตราแลกเปลยนระหวางสกลเงนทตองจายคนแกผใหสนเชอจงอาจท าใหตนทนการช าระหนเพมขน

๖.๒.๖ ความเสยงดานอตราดอกเบย อตราดอกเบยทมความผนผวนไมคงทอาจสงผลกระทบตอตนทนในการด าเนนโครงการ

ซงหากไมมการบรการจดการความเสยงดงกลาวอาจกอภาระตอการด าเนนโครงการทมการกเงนมาลงทนในโครงการขนาดใหญทอาจไมสามารถรบภาระอตราดอกเบยทเปลยนแปลงไปได

๖.๒.๗ ความเสยงดานสงคม ในโครงการสาธารณะขนาดใหญอาจมผลกระทบตอสงคมและคณภาพชวตของ

ประชาชนไมมากกนอย โดยเฉพาะการจดท าบรการสาธารณะเกยวกบถนน รถไฟฟา หรอสนามบนทตองมการเวนคนหรอกระทบตอชมชนโดยรอบ ท าใหอาจมการตอตานการด าเนนโครงการจากบคคลบางสวน อาจสงผลกระทบตอการด าเนนโครงการใหมความลาชา และจะสงผลกระทบตอตนทนในการด าเนนโครงการได

State Enterprise Policy Office 59

ส าหรบตวอยางความเสยงโดยทวไปส าหรบโครงการพนฐานและโครงการดานการบรการรปแบบ PPPs ของประเทศออสเตรเลย มดงน27

(๑) ความเสยงดานทตง (Site Risk) (๒) ความเสยงดานการออกแบบ การกอสราง และการเรมด าเนนการใหบรการของโครงการ (๓) ความเสยงดานผสนบสนนทางดานการเงน และความเสยงทางการเงน (๔) ความเสยงดานการด าเนนงาน (๕) ความเสยงทางการตลาดหรอความเสยงดานอปสงค (๖) ความเสยงดานระบบเครอขายและความเสยงจากการทเชอมตอกบเครอขายอน (๗) ความเสยงดานการจางงาน (๘) ความเสยงดานกฎหมายและนโยบายจากภาครฐ (๙) ความเสยงดานภยพบตจากธรรมชาต (๑๐) ความเสยงดานการเปนเจาของสนทรพย

๖.๓ การบรหารจดการความเสยง

ความเสยงและความไมแนนอนมอยในทกโครงการทงโครงการขนาดเลกและขนาดใหญ โดยผลกระทบทส าคญจากความเสยงทเกดจากการบรหารจดการโครงการ เชน การทไมสามารถควบคมใหคาใชจายใหเปนไปตามประมาณการ การไมสามารถด าเนนงานใหส าเรจตามระยะเวลาทก าหนด การทคณภาพของผลลพธไมไดตรงตามทก าหนดไวและการด าเนนงานไมไดตรงตามทขอก าหนดทวางไว โดยการบรหารจดการความเสยงมขนตอน ดงน28

๖.๓.๑ การก าหนดวตถประสงคหรอเปาหมาย (Objectives establishment) เปนการเขาใจถงภารกจ วตถประสงค เปาหมายและกลยทธในการด าเนนโครงการ รวมถงสภาพแวดลอมทเกยวของกบการด าเนนโครงการ

๖.๓.๒ การระบความเสยงและปจจยเสยง (Risk identification) เปนการพจารณาประเมนปจจยเสยงในแตละขนตอนของโครงการ ตงแตระยะเวลาการกอสราง ระยะเวลาการใหบรการ และระยะเวลาการสนสดของโครงการพรอมทงก าหนดวาปจจยเสยงดงกลาวจะมโอกาสทจะเกดความเสยงอยในระดบใด โดยทวไปมเทคนคการระบความเสยง ๒ รปแบบ ดงน

(๑) เทคนคเชงคณภาพ (Qualitative risk analysis) เปนการระบความเสยงโดยใชดลพนจจากประสบการณสวนบคคลและประสบการณทเคยเกดขนในอดต ประสบการณทผานมา ซงคณภาพการระบความเสยงจะขนอยกบความรและการตดสนใจของบคคลทเกยวของ โดยทวไปการระบความเสยงและปจจยเสยงโดยวธนมกจะใชในกรณทผลกระทบตอโครงการไมสามารถวดในเชงปรมาณได เชน ความเสยงของวธการน าเทคโนโลยมาใชในกระบวนการ ความสอดคลองของขอบงคบของหนวยงานก ากบดแล เปนตน

(๒) เทคนคเชงปรมาณ (Quantitative risk analysis) เปนการระบความเสยงทงหมดและวเคราะหเชงลกในดานปรมาณ ท าใหสามารถระบผลกระทบตอโครงการในเชงปรมาณได โดย

27 ส านกงานบรหารหนสาธารณะ กระทรวงการคลง คมอแนวทางการด าเนนโครงการลงทนภาครฐใน ,

รปแบบ PPPs ,หนา ๔๙ 28 ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต คมอแนวทางและหลกเกณฑการ ,

วเคราะหโครงการ ฉบบปรบปรง พ.ศ .๒๕๕๕ ,หนา ๒๐ -๒ ๒

State Enterprise Policy Office 60

พจารณาจากเกณฑการประเมนความส าเรจของโครงการ ๓ ดาน ไดแก คาใชจาย (Cost) เวลา (Time) และการปฏบตการ (Performance) ซงวธการทวเคราะหความเสยงเชงปรมาณทส าคญในปจจบนคอ

การวเคราะหความไว (Sensitivity analysis) เปนการวเคราะหความเสยงทมรปแบบงายทสด และสามารถทราบผลกระทบตอโครงการไดอยางเปนรปธรรม

การวเคราะหสถานการณสมมต (Scenario analysis) เปนการประเมนผลกระทบตอวตถประสงคจากสถานการณตาง ๆ เพอใชในการก าหนดแนวทางการบรหารจดการความเสยง และ

การทดสอบจากภาวะวกฤต (Stress testing) เปนการประเมนผลกระทบท เกดจากการเปลยนแปลงเหตการณหรอกจกรรมใดกจกรรมหนงในการด าเนนงาน เพอทดสอบภาวะวกฤตใน การด าเนนงานและชวยหลกเลยงความเสยงทจะเกดผลกระทบจากเหตการณดงกลาว

๖.๓.๓ การบรหารจดการความเสยง (Risk Management Planning) เปนการก าหนดกลยทธในการจดการความเสยงเพอใหระดบความเสยงลดลงอยใน

ระดบทยอมรบได (Risk tolerance) โดยหนวยงานควรจะพจารณาเปรยบเทยบตนทนในการด าเนนการจดการความเสยงกบประโยชนทจะไดรบซงสามารถวดไดในเชงประมาณหรอคณภาพ ซงในการบรหารจดการความเสยงทเกดขนจะสามารถด าเนนการไดหลายทางเลอก เชน

(๑) การหลกเลยงความเสยง เพอหลกเลยงโอกาสทจะเกดเหตการณทจะท าใหเกด ความเสยง โดยอาจจะด าเนนการไดโดยการเปลยนแปลงหรอปรบปรงวธการ/แนวทางการด าเนนงานของหนวยงาน หรอไมด าเนนการกจกรรมดงกลาว

(๒) การลดความเสยง เพอลดโอกาสทจะเกดความเสยงหรอผลกระทบจากความเสยงใหอยในระดบทยอมรบได โดยอาจจะด าเนนการจดหาระบบเครองพยากรณ หรอระบบการตดตามขอมลขาวสาร เพอลดความเสยงทเกดจากปจจยภายนอกทไมสามารถควบคมได

(๓) การหาผรบความเสยง การรวมหรอแบงความรบผดชอบกบผอนในการบรหาร ความเสยง เชน การท าประกนภย การท าสญญาการคา การปองกนความเสยงโดยการใชตราสาร เชน การท า swap เปนตน

(๔) การยอมรบความเสยง อาจจะด าเนนการไดในกรณทเหนวาความเสยงทเกดขนอยในระดบทยอมรบไดโดยไมตองด าเนนการใดๆ เพมเตม หรออาจจะมคาใชจายหรอตนทนในการบรหารจดการความเสยงมากกวาผลประโยชนทเกดจากการบรหารจดการความเสยง

๖.๓.๔ การตดตามและตรวจสอบ (Monitoring & Review) ควรก าหนดแนวทางการตดตามและตรวจสอบในทกๆ กระบวนการด าเนนโครงการ โดยอาจจะก าหนดดชนชวดด าเนนการตางๆ เพอใหสามารถตดตามและตรวจสอบไดงาย

State Enterprise Policy Office 61

๗. รายละเอยดอน ๆ ทหนวยงานเจาของโครงการเหนวาเกยวของและจะเปนประโยชนตอการพจารณาใหความเหนชอบโครงการ

ตามขอ ๓ (๑๐) ของประกาศคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ เรอง รายละเอยดทตองมในผลการศกษาและวเคราะหโครงการของหนวยงานเจาของโครงการ พ.ศ. ๒๕๕๗ ก าหนดใหการจดท ารายงานผลการศกษาและวเคราะหโครงการ นอกจากรายละเอยดทบงคบใหจ าเปนตองมในรายงาน เชน เหตผล ความจ าเปน ประโยชนของโครงการ ตนทนการด าเนนการ ทางเลอกในการใหเอกชนรวมลงทน ผลกระทบของโครงการ หรอความเสยงทเกยวของแลว ยงก าหนดใหมรายละเอยดอนๆ ทหนวยงานเจาของโครงการเหนวามความเกยวของและจะเปนประโยชนตอการพจารณาใหความเหนชอบโครงการดวย เชน การใหการสงเสรมการลงทน การจดหาทดนเพอด าเนนโครงการ และการใหความคมครองจากรฐ โดยมรายละเอยดทควรน ามาพจารณาในหวขอรายละเอยดอน ๆ เชน

๗.๑ การสงเสรมการลงทน

การสงเสรมการลงทนเปนไปตามพระราชบญญตสงเสรมการลงทน พ.ศ. ๒๕๒๐ โดยมาตรา ๑๗ บญญตใหผประสงคจะเปนผไดรบการสงเสรมการลงทนตองยนค าขอรบการสงเสรมตอส านกงานคณะกรรมการสงเสรมการลงทน โดยมรายละเอยดในเรองสทธประโยชน หลกประกนและการคมครอง หลกเกณฑการอนมตโครงการ และการจดท ารายงานการศกษาความเปนไปไดของโครงการทขอรบการสงเสรมการลงทน ดงตอไปน

๗.๑.๑ สทธประโยชนตามพระราชบญญตการสงเสรมการลงทน ประกอบดวยสทธประโยชน ดงน29

สทธประโยชนทางภาษอากร ยกเวน/ลดหยอนอากรขาเขาส าหรบเครองจกร (มาตรา ๒๘ และ ๒๙) ลดหยอนอากรขาเขาส าหรบวตถดบหรอวสดจ าเปน (มาตรา ๓๐) ยกเวนภาษเงนไดนตบคคลและเงนปนผล (มาตรา ๓๑ และ ๓๔) ลดหยอนภาษเงนไดนตบคคลรอยละ ๕๐ (มาตรา ๓๕ (๑)) ใหหกคาขนสง คาไฟฟา และคาน าประปา เปนสองเทา (มาตรา ๓๕ (๒)) ใหหกคาตดตงหรอกอสรางสงอ านวยความสะดวกเพมขนรอยละ ๒๕ (มาตรา ๓๕ (๓)) ยกเวนอากรขาเขาวตถดบหรอวสดจ าเปนส าหรบการผลตเพอการสงออก (มาตรา ๓๖)

สทธประโยชนทไมเกยวกบภาษอากร อนญาตใหน าคนตางดาวเขามาเพอศกษาลทางการลงทน (มาตรา ๒๔) อนญาตใหน าชางฝมอ และผช านาญการเขามาท างานในกจการ (มาตรา ๒๕ และ ๒๖)

ทไดรบการสงเสรมการลงทน อนญาตใหถอกรรมสทธทดน (มาตรา ๒๗) อนญาตใหสงออกซงเงนตราตางประเทศ (มาตรา ๓๗)

29 ส านกงานคณะกรรมการสงเสรมการลงทน กระทรวงอตสาหกรรมคมอการขอรบการสงเสรมการลงทน ,

,หนา ๘

State Enterprise Policy Office 62

๗.๑.๒ หลกประกนและการคมครองตามพระราชบญญต การสงเสรมการลงทน ประกอบดวยหลกประกนและการคมครอง ดงน30

หลกประกน รฐจะไมโอนกจการของผทไดรบการสงเสรมการลงทนมาเปนของรฐ (มาตรา ๔๓) รฐจะไมประกอบกจการขนใหมแขงขน (มาตรา ๔๔) รฐจะไมผกขาดการจ าหนายผลตภณฑชนดเดยวกนกบผทไดรบ (มาตรา ๔๕)

การสงเสรมการลงทน รฐจะไมควบคมราคาผลตภณฑของผทไดรบการสงเสรมการลงทน (มาตรา ๔๖) รฐจะอนญาตใหสงออกเสมอไป (มาตรา ๔๗) รฐจะไมอนญาตใหสวนราชการ องคการของรฐบาล หรอรฐวสาหกจ (มาตรา ๔๘) น าผลตภณฑชนดเดยวกบทไดรบการสงเสรมการลงทนเขามา โดยไดรบยกเวนอากรขาเขา

การคมครอง (พจารณาตามความเหมาะสม) การเรยกเกบคาธรรมเนยมพเศษขาเขาส าหรบการน าเขาผลตภณฑ (มาตรา ๔๙) ชนดเดยวกบทผลตไดในประเทศแตไมเกนรอยละ ๕๐ ของราคา รวมคาประกนภยและคาขนสง โดยใชบงคบไมเกนคราวละ ๑ ป ในกรณทเหนวามาตรา ๔๙ ไมเพยงพอส าหรบการใหความคมครอง (มาตรา ๕๐) อาจเพมมาตรการ หามการน าเขาผลตภณฑชนดเดยวกบทผลตได ในประเทศ ประธานกรรมการมอ านาจสงชวยเหลอ หากผไดรบการสงเสรม (มาตรา ๕๑)

ประสบปญหาหรออปสรรคในการด าเนนกจการ ประธานกรรมการมอ านาจสงแกไขกรณทโครงสรางอตรา หรอวธการ (มาตรา ๕๒) จดเกบภาษอากรคาบรการหรอคาธรรมเนยม เปนอปสรรคตอกจการ ของผไดรบการสงเสรมการลงทน

๗.๑.๓ หลกเกณฑการอนมตโครงการ31

ในการพจารณาความเหมาะสมของโครงการทขอรบการสงเสรมการลงทน มแนวทาง การพจารณา ดงน

(๑) โครงการทขอรบการสงเสรมการลงทนจะพจารณาจากหลกเกณฑ ดงน (๑.๑) จะตองมมลคาเพมไมนอยกวารอยละ ๒๐ ของรายได ยกเวนการผลต

ผลตภณฑอเลกทรอนกสและชนสวน กจการเกษตรกรรมและผลตผลจากการเกษตร และโครงการทคณะกรรมการสงเสรมการลงทนใหความเหนชอบเปนกรณพเศษ

30 ส านกงานคณะกรรมการสงเสรมการลงทน กระทรวงอตสาหกรรมคม , อการขอรบการสงเสรมการลงทน

,หนา ๙ 31 ส านกงานคณะกรรมการสงเสรมการลงทน กระทรวงอตสาหกรรมคมอการขอรบการสงเสรมการลงทน ,

,หนา ๑๐ -๑๑

State Enterprise Policy Office 63

(๑.๒) มอตราสวนหนสนตอทนจดทะเบยนไมเกน ๓ ตอ ๑ ส าหรบโครงการรเรม สวนโครงการขยายจะพจารณาตามความเหมาะสมเปนราย ๆ ไป

(๑.๓) ใชกรรมวธการผลตททนสมยและใชเครองจกรใหม ในกรณทใชเครองจกรเกาจะตองใหสถาบนทเชอถอไดรบรองประสทธภาพ และคณะกรรมการสงเสรมการลงทนใหความเหนชอบเปนกรณพเศษ

(๑.๔) มระบบปองกนสภาพแวดลอมเปนพษทเพยงพอ โครงการทอาจจะกอใหเกดผลกระทบตอสภาพแวดลอมคณะกรรมการสงเสรมการลงทนจะพจารณาเปนพเศษในเรองสถานทตงและวธการจดการมลพษ

(๑.๕) ส าหรบโครงการทมเงนลงทนมากกวา ๕๐๐ ลานบาท (ไมรวมคาทดนและทนหมนเวยน) จะตองแนบรายงานศกษาความเปนไปไดของโครงการตามทคณะกรรมการก าหนด

(๒) ส าหรบกจการทไดรบสมปทานและกจการแปรรปรฐวสาหกจ คณะกรรมการสงเสรมการลงทนจะใชแนวทางการพจารณาตามมตคณะรฐมนตรเมอวนท ๒๕ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๔๑ และวนท ๓๐ พฤศจกายน พ.ศ. ๒๕๔๗ ดงน

(๒.๑) โครงการลงทนของรฐวสาหกจตามพระราชบญญตทนรฐวสาหกจ พ.ศ.๒๕๔๒ จะไมอยในขายทจะไดรบการสงเสรม โครงการทไดรบสมปทานทเอกชนด าเนนการโดยจะตองโอนกรรมสทธใหแกรฐ (Build Transfer Operate หรอ Build Operate Transfer) หนวยงานของรฐทเปนเจาของโครงการดงกลาวทประสงคจะใหผไดรบสมปทานไดรบสทธและประโยชนการสงเสรมการลงทนจะตองเสนอโครงการใหคณะกรรมการสงเสรมการลงทนพจารณาตงแตเรมตนโครงการ กอนออกประกาศเชญชวนเอกชนเขารวมประมล และในขนการประมลจะตองมประกาศระบโดยชดเจนวาเอกชนจะไดรบสทธและประโยชนใดบาง ในหลกการคณะกรรมการสงเสรมการลงทนจะไมใหการสงเสรมกรณเอกชนตองจายผลตอบแทนใหแกรฐในการรบสมปทาน เวนแตเปนผลตอบแทนทสมเหตสมผลกบการลงทนทรฐใชไปในโครงการนน

(๒.๒) โครงการของรฐทใหเอกชนลงทน และเปนเจาของ (Build Own Operate) รวมทงใหเอกชนเชาหรอบรหารโดยจายผลตอบแทนใหรฐในลกษณะคาเชา คณะกรรมการสงเสรมการลงทนจะพจารณาใหการสงเสรมการลงทนตามหลกเกณฑปกต

(๒.๓) การแปรรปรฐวสาหกจ หากจ าเปนตองไดรบการสนบสนนจากรฐควรพจารณาตงงบประมาณทเหมาะสม และภายหลงจากการแปรรปจากรฐวสาหกจเปนบรษทจ ากดตามพระราชบญญตทนรฐวสาหกจ พ.ศ. ๒๕๔๒ แลว หากตองการขยายงาน จะขอรบการสงเสรมการลงทนไดเฉพาะสวนทลงทนเพม โดยจะไดรบสทธและประโยชนตามหลกเกณฑปกต

State Enterprise Policy Office 64

๗.๑.๔ การจดท ารายงานการศกษาความเปนไปไดของโครงการเพอขอรบการสงเสรม การลงทน32

กรณโครงการทมเงนลงทนไมรวมทดนและทนหมนเวยนมากกวา ๕๐๐ ลานบาท จะตองแนบรายงานการศกษาความเปนไปไดของโครงการ (Feasibility Study) ดวย โดยมรายละเอยด ดงตอไปน

(๑) สรปโครงการ สรปโครงการโดยยอ คอ ผขอ ผลตภณฑทจะผลต เงนลงทน ทตงโรงงาน

จ านวนคนงาน วตถดบทใช เทคโนโลย เปนตน

(๒) ภาพรวมของอตสาหกรรม (๒.๑) ความเชอมโยงของผลตภณฑทจะขอรบการสงเสรมการลงทนกบ

อตสาหกรรมอนทตอเนอง อธบายถงสภาพทวไปของอตสาหกรรมเหลานทงในและตางประเทศ (๒.๒) ความตองการของผลตภณฑทขอรบการสงเสรม

(๒.๒.๑) ความตองการในประเทศ สถตการน าเขาระยะ ๕ ปทผานมา ปรมาณการผลตของผผลตผลตภณฑเชนเดยวกบรายอน อตสาหกรรมทใชผลตภณฑทขอรบการสงเสรมเปนวตถดบ

มมากนอยเพยงใดและมแนวโนมการขยายตวในอนาคตอยางใด ปรมาณความตองการและอตราการขยายตวในอนาคต

(๒.๒.๒) ตลาดสงออกทส าคญและแนวโนมการขยายตวของตลาดเหลานน

(๒.๓) ก าลงผลตของผลตภณฑชนดเดยวกนในประเทศ (๒.๓.๑) ผผลตทวไปโดยไมไดรบสงเสรมมมากนอยเพยงใด มคณภาพ

และประสทธภาพการผลตอยางใด (๒.๓.๒) ผผลตทไดรบการสงเสรมมกราย ก าลงผลตเทาใด และใชก าลง

ผลตเตมทหรอไม

(๓) ความเหมาะสมของโครงการ

(๓.๑) ผลงทน อธบายถงประสบการณดานธรกจและอตสาหกรรมของผลงทนทง

ฝายไทยและตางประเทศและผบรหารของบรษทและสดสวนการลงทนของผลงทนฝายตางๆ การเจรจากบผรวมลงทนไดด าเนนการถงขนใดแลว เชน อยระหวาง

เจรจาขนตน หรอไดเซนสญญากนแลว เปนตน หากจะไมตงบรษทใหมแตจะใชบรษทเดมทมอยแลวเปนผลงทน

บรษทเดมมผถอหนอยางใด ลงทนในกจกรรมใดบาง ก าไรขาดทนและงบดลในระยะทผานมา

32 ส านกงานคณะกรรมการสงเสรมการลงทน กระทรวงอตสาหกรรมคมอการขอรบการสงเสรมการลงทน ,

,หนา ๑ ๑๔ -๑๑ ๖

State Enterprise Policy Office 65

(๓.๒) ดานการเงน แหลงทมาของเงนทนกลาวคอ ใชเงนจากผถอหน(Equity) หรอเงนก

(Debt) จากทงในประเทศและตางประเทศมากนอยเพยงใด เงนลงทนใชในดานทดน สงกอสราง เครองจกร ทนหมนเวยน Cash Flow มลคาปจจบน (Net Present Value) และผลตอบแทน

จากการลงทน (Internal Rate of Return: IRR) กรณทไดรบยกเวนภาษเงนไดนตบคคล และกรณทไมไดรบยกเวนภาษเงนไดนตบคคล

สถาบนการเงนไดพจารณาการขอรบเงนกถงขนใดแลว เชน อยระหวางศกษาโครงการหรออนมตใหเงนกแกโครงการแลว เปนตน

(๓.๓) ความสามารถในการแขงขน อากรขาเขาและภาษการคาของผลตภณฑทจะผลตและของวตถดบ

หลกเหมาะสมหรอไมอยางใด ตนทนการผลตตอหนวยในระดบการผลตรอยละ ๕๐, ๘๐ และ

๑๐๐ ของก าลงการผลต ราคา CIF และตนทนการน าเขาของผลตภณฑชนดเดยวกน ขอไดเปรยบในการผลตสนคาชนดนนในประเทศไทย Sensitivity Analysis กลาวคอ กระทบตอความเปนไปไดของ

โครงการ หาสมมตฐานของราคาขายผลตภณฑ ราคาวตถดบ และอตราภาษอากรของผลตภณฑและวตถดบหลกเปลยนแปลงไป

ในอนาคตจะสามารถปรบปรงประสทธภาพในการผลตใหสามารถแขงขนกบของทน าเขาโดยไมตองพงการคมครองจากรฐไดหรอไม และจะใชเวลานานมากนอยเพยงใด

(๓.๔) ดานเทคนค เทคนคการผลตทมอยมอะไรบาง แตละเทคนคมขอดขอเสยอยางไร

โรงงานในประเทศตางๆ ใชเทคนคอะไรบาง ท าไมโครงการจงเลอกเทคนคใดเทคนคหนง ผใหความชวยเหลอดานเทคนคเปนใคร ชวยเหลอดานอะไร ม

ขอจ ากดในการใหเทคโนโลยอยางไร และคดคาวชาการเทาใด มขนตอนการผลตมากนอยเพยงพอหรอไม ขนาดของก าลงผลตเหมาะสมหรอไม โดยเปรยบเทยบกบขนาดก าลง

ผลตของโรงงานทด าเนนการในประเทศอนๆ แหลงทมาและความเพยงพอของวตถดบ รวมทงโอกาสทจะมการ

ผลตวตถดบ ในประเทศในอนาคต ทตงโรงงาน เหตทเลอกตงโรงงานในจงหวดนน รวมถงความเพยงพอ

ของน า ไฟฟา และสาธารณปโภคอนๆ การใชแรงงานในระดบตางๆ และแผนการฝกอบรมคนงาน

State Enterprise Policy Office 66

(๓.๕) ผลกระทบตอสงแวดลอม วตถดบหรอผลตภณฑหรอขนตอนการผลตกอใหเกดปญหา

สงแวดลอมหรอไม มาตรการทจะแกไขหรอปองกนปญหาสงแวดลอมเปนพษ รวมทง

เงนลงทนในเครองจกร และคาใชจายในการด าเนนการมาตรการปองกนปญหาสงแวดลอม

(๓.๖) การวจยและพฒนา อธบายแผนงานทจะมการวจยและพฒนา ปรบปรงคณภาพของผลตภณฑและการออกแบบผลตภณฑ ปรบปรงประสทธภาพการผลต ทงในดานการประหยดการใชวตถดบ

และพนกงาน ปรบปรงขนตอนการผลต ปรบปรงคณภาพของวตถดบทใช

(๔) ผลกระทบตอเศรษฐกจสวนรวม (๔.๑) รฐจะสญเสยรายไดมากนอยเพยงไรจากการใหการสงเสรม

ภาษเงนได ภาษเครองจกร ภาษอากรวตถดบ

(๔.๒) ผลประโยชนตอเศรษฐกจสวนรวม มลคาเพมภายในประเทศ การประหยดหรอน าเขาเงนตราตางประเทศสทธ การเพมการวาจางแรงงานในประเทศ ประโยชนตออตสาหกรรมตอเนอง

(๕) ความชวยเหลอจากรฐบาล (๕.๑) ความจ าเปนทจะตองขอรบการสงเสรมและขอรบสทธและประโยชน

อะไรบาง (๕.๒) จ าเปนจะตองขอใหปรบโครงสรางอตราภาษอากรของวตถดบและสนคา

ส าเรจรปมากนอยเพยงใด (๕.๓) จ าเปนทจะตองขอรบการคมครองเปนพเศษจากการแขงขนจาก

ตางประเทศหรอจ ากดจ านวนผผลตในประเทศหรอไม (๕.๔) ความชวยเหลอจากรฐดานอนๆ เชน ไฟฟา น า สาธารณปโภค

๗.๒ การสงเสรมงานวจยและการพฒนาบคลากร33

หนวยงานเจาของโครงการจะตองเสนอแผนงานวจยและพฒนา การเสรมสรางบคลากร รวมทงจดสรรงบประมาณไวเปนสวนหนงในคาใชจายลงทนของโครงการ เพอเปนการสงเสรมและสนบสนนใหเกดการท าวจยและพฒนาของประเทศดวย โดยเฉพาะรฐวสาหกจจะตองตงงบลงทนเพอการวจ ยและพฒนาบรรจในงบประมาณประจ าปของรฐวสาหกจ ตามมตคณะรฐมนตรเมอวนท ๒๗ กนยายน ๒๕๔๘ ทก าหนดใหรฐวสาหกจตงงบลงทนเพอการวจยและพฒนาไวรอยละ ๓ ของก าไรสทธในปนนๆ และไมนอยกวารอยละ ๒

33 ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต คมอแนวทางและหลกเกณฑการ ,

วเคราะหโครงการ ฉบบปรบปรง พ.ศ .๒๕๕๕ ,หนา ๒๒- ๒๓

State Enterprise Policy Office 67

ของโครงการทมมลคาการลงทน ๕,๐๐๐ ลานบาทขนไป ซงแผนงานวจยและพฒนาดงกลาวจะตองมความชดเจนทงในดานวตถประสงค เปาหมาย ขอบเขตของงาน และผลประโยชนทองคกรจะไดรบ เพอใหผลงานวจยดงกลาวสามารถสรางมลคาเพมและน าไปใชประโยชนไดจรง เสรมสรางบคลากรใหสามารถรบมอกบสภาพปญหาไดอยางทนตอเหตการณ สรางความเขมแขงดานเทคโนโลยท เปนฐานการพฒนาในอตสาหกรรมตางๆ ใหกบประเทศในระยะยาว ตลอดจนเพมขดความสามารถในการแขงขนใหกบนกวจย สถาบนวจย ของประเทศ ทงน แนวทางในการวจยและพฒนาควรมวตถประสงคหลกทส าคญ ไดแก

๗.๒.๑ การสรางองคความรใหม หรอสรางนวตกรรม หรอพฒนาตอยอดเทคโนโลยทเกยวของกบกจการ เชน การพจารณาเทคโนโลยทใชในปจจบนและแนวทางการพฒนาเทคโนโลยในอนาคต เพอทดแทนการน าเขาเทคโนโลย วสด และอปกรณจากตางประเทศ เพอใชในกจการของหนวยงานเจาของโครงการ การเพมประสทธภาพและหรอลดตนทนทเกยวของกบการผลตและการบรการ เปนตน

๗.๒.๒ การปองกนและลดผลกระทบทางสงคมและสงแวดลอมจากการด าเนนงานทเกยวของกบกจการของหนวยงานเจาของโครงการ เชน การพฒนาและสงเสรมการใชพลงงานในกจการของหนวยงานใหมประสทธภาพ เพอรกษาสงแวดลอม การใชเทคโนโลยประหยดพลงงาน

๗.๒.๓ การถายทอดเทคโนโลยและการน าผลงานไปใช เชน การบรณาการกระบวนการถายทอดเทคโนโลยเขาเปนสวนหนงของโปรแกรมวจยและพฒนา โดยใหผใชประโยชนจากงานวจยและพฒนามสวนรวมในขนตอนตาง ๆ ตงแตตนอยางเปนขนตอน ตลอดจนการสรางกลไกการชวยเหลออน ๆ เพอกระตนใหผรบถายทอดเทคโนโลยน าเทคโนโลยทพฒนาไปสการใชประโยชนใหประสบความส าเรจ

๗.๒.๔ การพฒนาความพรอมของบคลากร เชน การจดใหการศกษา อบรม การพฒนาศกยภาพและประสทธภาพของบคลากรในหนวยงาน เพอเพมสมรรถนะในการท างานใหสามารถรองรบการการเปลยนแปลงไดทนตอสถานการณและเวลา รวมทงยกระดบประสทธภาพและคณภาพบรการใหไดมาตรฐาน

๗.๓ การจดหาทดนเพอด าเนนโครงการ

ทดนถอเปนปจจยส าคญของการด าเนนโครงการ โดยเฉพาะโครงการขนาดใหญทเกยวกบโครงสรางพนฐานดวยแลว ทดนยอมถอเปนองคประกอบส าคญ สงผลกระทบตอทงตนทนการด าเนนโครงการ สงแวดลอม ความเสยง และผลส าเรจของโครงการ โดยหนวยงานเจาของโครงการควรจะตองพจารณาความส าคญ ไดแก

๗.๓.๑ ทมาของทดน พจารณาวาหนวยงานเจาของโครงการมทดนทจะใชในการด าเนนโครงการอยแลวหรอไม หรอตองมการจดหาทดนเพอน ามาใชในการด าเนนโครงการ และเปนทดนทใด เปนพนทจ านวนเทาใด

๗.๓.๒ วธการใหไดมาและตนทนของทดน หากหนวยงานเจาของโครงการจ าเปนตองมการจดหาทดนเพอน ามาใชในการด าเนนโครงการ ตองพจารณาวธด าเนนการเพอใหไดมา เชน การใชทราชพสด การจดซอทดน หรอตองมการเวนคนทดนเพอน ามาใชในการด าเนนโครงการหรอไม ซงการไดมาซงทดนดงกลาวอาจเปนตนทนทตองบวกเขาไปในตนทนของโครงการ ซงตองพจารณาทางเลอกทดทสดตอการด าเนนโครงการ ไมกอใหเกดผลกระทบดานงบประมาณทเกนสมควร และมการศกษาวเคราะหผลกระทบทางการเงนและความพรอมของหนวยงานดวย

๗.๓.๓ กฎหมายทเกยวของ เชน กฎหมายวาดวยทราชพสด กฎหมายวาดวยการเวนคนอสงหารมทรพย กฎหมายสงแวดลอม ซงจะสงผลตอระยะเวลาในการด าเนนโครงการ ดงนน กรณทหนวยงาน

State Enterprise Policy Office 68

เจาของโครงการตองมขนตอนในการจดหาทดนเพอน ามาใชในการด าเนนโครงการ จะตองพจารณาขอกฎหมายทเกยวของ และก าหนดระยะเวลาในการด าเนนโครงการโดยน าระยะเวลาในการด าเนนการตามกฎหมายมาพจารณาดวย

๗.๓.๔ เหตสดวสย บางครงการด าเนนโครงการขนาดใหญโดยเฉพาะโครงการลงทนในโครงสรางพนฐาน มกจะตองมการเวนคนทดนของเอกชน และผลทตามมาเสมอคอการคดคานการเวนคนหรอการใชทดนในบางพนท แมหนวยงานของรฐจะสามารถใชกฎหมายเพอบงคบการในการใหไดมาซงทดนดงกลาวได แตบางกรณการคดคานและตอตานดงกลาวกสงผลกระทบตอโครงการ ทงดานตนทน การปรบเปลยนเสนทาง การยายสถานทกอสรางโครงการ และระยะเวลาในการด าเนนการ ทตองมการฟองรอง การอพยพประชาชนออกจากทดนทจะใชในการด าเนนโครงการ ซงกอนทจะด าเนนโครงการควรทจะศกษาและวเคราะหในเรองการใชทดนอยางส าคญ โดยเฉพาะดานความเสยงในกรณเกดเหตสดวสยกรณดงกลาว

๗.๔ การใหความคมครองจากรฐ

การรบรองหรอรบประกนการใหความคมครองการลงทน นอกจากการคมครองเกยวกบการเขามาลงทนตามทก าหนดในพระราชบญญตสงเสรมการลงทน พ.ศ. ๒๕๒๐ ทบญญตไวในกฎหมายวา รฐจะไมโอนกจการของผไดรบการสงเสรมมาเปนของรฐ (มาตรา ๔๓) รฐจะไมประกอบกจการขนใหมแขงขนกบผไดรบการสงเสรม (มาตรา ๔๔) หรอรฐจะไมควบคมราคาจ าหนายของผลตภณฑหรอผลตผลทไดจากกจการทไดรบการสงเสรมการลงทน เวนแตในกรณจ าเปนในดานเศรษฐกจ สงคม และความมนคงของประเทศ แตจะไมก าหนดราคาจ าหนายใหต ากวาราคาทคณะกรรมการเหนสมควร (มาตรา ๔๖) เปนตน แลว การใหความคมครองจากรฐทส าคญทสด คอ ความเสยงทางการเมอง ซงกระท าผานการจดท าความตกลงเพอการสงเสรมและคมครองการลงทนระหวางประเทศ เพราะความตกลงดงกลาวจะรบประกนมาตรฐานขนต าทเปนมาตรฐานสากลใหกบนกลงทนทเขาไปลงทนในประเทศผรบการลงทนทเปนภาคความตกลงฯ ท าใหนกลงทนเกดความมนใจไดวา หากเกดความเสยงทางการเมองประการใดประการหนงเกดขน และเขาขายตามความตกลงฯ นกลงทนจะไดรบความคมครองจากรฐผรบการลงทน โดยขณะนประเทศไทยมความตกลงเพอการสงเสรมและคมครองการลงทนกบประเทศตาง ๆ ซงมผลใชบงคบไปแลว จ านวน ๓๕ ประเทศ34 และอยระหวางเจรจาจดท าอกกวา ๕๐ ประเทศ ซงโดยทวไปการลงทนทอยในขายไดรบความคมครองตามความตกลงฯ คอ การลงทนจะครอบคลม “สนทรพยทกประเภท” หรอสทธทไดลงทนตามกฎหมายและขอบงคบของประเทศทเขาไปลงทนทไดรบความเหนชอบใหเขามาลงทนในรฐคภาค รวมถงสมปทานทางธรกจซงไดรบตามกฎหมายหรอภายใตสญญา

เมอนกลงทนไดรบผลกระทบจากการกระท า มาตรการ หรอกฎระเบยบของประเทศทเขาไปลงทน กจะสามารถเรยกรองขอรบความคมครองจากรฐบาลประเทศผรบการลงทนได ซงอาจเรยกตามสทธได ไมวาจะเปนการกระท าทชอบดวยเหตผล ไดแก มาตรการเพอรกษาสงแวดลอม กฎระเบยบเพอสงเสรมสขภาพ อนามยและความปลอดภย เปนตน หรอเปนการกระท าทไมชอบธรรม ไดแก การยกเลกใบอนญาตโดยไมมเหตผลอนควร การยกเลกสญญา การผดพนธะสญญา เปนตน ลวนเปนเหตการณทนกลงทนสามารถใชสทธการคมครองทไดรบจากความตกลงฯ ซงมขอบเขตและเนอหาสาระ ดงน

๑) สทธทจะไดรบการประตบต ไมดอยนอยกวาคนชาต หรอคนชาตอนๆ ทไดรบความอนเคราะหยง (National treatment/Most-Favoured-Nation)

๒) สทธทจะไดรบการประตบตทเปนธรรม เทาเทยมกน และ การคมครองอยางเตมท (Fair and equitable treatment)

34 http://www.mfa.go.th/business/accept1.php

State Enterprise Policy Office 69

๓) สทธทจะไดรบการคมครองจากการเวนคนและการชดเชยคาเสยหายจากการเวนคน(Expropriation and compensation)

๔) สทธทจะไดรบการชดเชยความสญเสยจากเหตการณรนแรงทเกดในประเทศทลงทน (Compensation for damage or losses)

๕) สทธในการโอนเงนและผลก าไรโดยเสรในสกลเงนทใชไดโดยเสร (Free transfers of investments and returns)

๖) สทธรบรองการรบชวงสทธตามความตกลงฯ โดยผทชดเชยความเสยหายใหกบนกลงทนสามารถรบชวงสทธเขามาเปนคกรณกบรฐบาลได (Subrogation)

๗) สทธในการระงบขอพพาทโดยใชกระบวนการอนญาโตตลาการ โดยไมจ าเปนตองใชศาลทองถน (Settlement of disputes)

ทงน หากนกลงทนไดรบผลกระทบจากมาตรการหนงมาตรการใดทออกโดยรฐบาลของประเทศผรบการลงทน ซงมาตรการดงกลาวเขาขายเปนการผดพนธกรณตามความตกลงฯ นกลงทนสามารถรองขอใหรฐบาลผรบการลงทนด าเนนการแกไขปญหาดงกลาวได โดยเรมจากการเจรจาและการหารอ หากการเจรจาไมประสบความส าเรจ นกลงทนอาจยนขอพพาทไปยงศาลทองถน หรอระงบขอพพาทผานกระบวนการอนญาโตตลาการหรอศาลพเศษใดๆ ตามกระบวนการกฎหมายภายในของประเทศนน อยางไรกตาม หากม การละเมดพนธกรณภายใตความตกลงฯ และความเสยหายตอการลงทนมมลคาสงมาก หรอเกดจากปจจยอนๆ เชน ความไมมประสทธภาพ ความลาชา และไรความโปรงใสในกระบวนการยตธรรมของประเทศนน นกลงทนกสามารถพจารณาด าเนนการฟองรองตามกลไกภายใตความตกลงฯ ได35

จากรายละเอยดทไดกลาวมาในขางตนทงหมด จะเหนไดวาการจดท ารายงานการศกษาและวเคราะหโครงการเปนสวนทมความส าคญทสดของขนตอนการใหเอกชนรวมลงทนตามพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ โดยหากหนวยงานเจาของโครงการไดด าเนนการตามรายละเอยดทก าหนดไวตามกฎหมายอยางครบถวน ตงแตการศกษาและวเคราะหถงเหตผลและแนวทางการด าเนนการ โดยมการพจารณาเปรยบเทยบรปแบบการรวมลงทนทมความเหมาะสมมากทสด พจารณาความสอดคลองของโครงการกบกรอบนโยบายตามแผนยทธศาสตรการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ สภาพเศรษฐกจและสงคม และความสอดคลองกบโครงการอนทงในสาขาเดยวกนและสาขาอน รวมทงไดถงพจารณาความเหมาะสมของโครงการ ผลกระทบของโครงการ และความเสยงของโครงการอยางรอบดานตามทไดก าหนดแลว จะเปนประโยชนตอการพจารณาในขนตอนอนๆ ทงหมด และจะท าใหโครงการดงกลาวสามารถด าเนนโครงการไปไดอยางมนคงตลอดอายตามสญญารวมลงทน และเปนประโยชนรวมกนระหวางภาครฐและเอกชน

35 กรมเศรษฐกจระหวางประเทศ กระทรวงการตางประเทศ ,ความตกลงเพอการสงเสรมและคมครองการ

ลงทนเปนมากกวาทคณคด

State Enterprise Policy Office 70

2 แนวทางการทดสอบความสนใจและความพรอมของเอกชนในการรวมลงทนกบรฐ Market sounding Guideline

๑. เหตผลและความจ าเปน

ในการเสนอโครงการทจะใหเอกชนรวมลงทนกบรฐ บทบญญตในมาตรา ๒๔ แหงพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ ไดก าหนดขนตอนส าคญไวประการหนงคอ หนวยงานเจาของโครงการจะตองเสนอผลการศกษาและวเคราะหโครงการ ซงจะตองมรายละเอยดทคณะกรรมการประกาศก าหนด โดยอยางนอยจะตองแสดงรายละเอยดในทางปฏบตดานการด าเนนโครงการ รายละเอยดเกยวกบแผนการเงนการลงทนโดยมการคาดการณผลตอบแทนและกระแสเงนสดตลอดระยะเวลาของโครงการ การศกษาความเสยงของโครงการ การศกษาเปรยบเทยบทางเลอกในการลงทนรปแบบต างๆ ตลอดจนความพรอมและความสนใจของภาคเอกชนในการเขารวมลงทนกบรฐ ขอมลทไดกลาวมาขางตนมความส าคญไมเพยงเฉพาะส าหรบการวางแผนการลงทนของหนวยงานของรฐเพอใหเกดความคมคามากทสดในการใชจายเงนงบประมาณหรอการใชประโยชนจากทรพยากรของรฐ แตยงมประโยชนอยางยงตอการพจารณาความเปนไปไดของโครงการ และการก าหนดรายละเอยดของโครงการเพอใหมการแขงขนระหวางเอกชนสงสดและสอดคลองกบผลประโยชนทรฐจะไดรบ โดยการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐเปนการด าเนนกจการทเอกชนจะตองมความพรอมทงดานเทคนคและการเงน และจะตองมความสมดลระหวางผลประโยชนของรฐและผลประโยชนของเอกชนทรวมลงทน หากจะพจารณาเพยงผลประโยชนของรฐฝายเดยวกอาจเปนผลใหโครงการขาดความนาสนใจในการทเอกชนจะน าทนหรอรบความเสยงไปด าเนนการ และในทสดกจะท าใหหนวยงานของรฐไมสามารถหาเอกชนทจะใหความสนใจกบการลงทนนนได ดวยเหตน การทดสอบความสนใจและความพรอมของเอกชน (Market Sounding) จงเปนขนตอนทส าคญในการศกษาความเปนไปไดของโครงการ นอกจากน ในขนตอนการจดท ารางประกาศเชญชวนของหนวยงานเจาของโครงการตามมาตรา ๓๓ และการพจารณาใหความเหนชอบรางประกาศเชญชวนของคณะกรรมการคดเลอกตามมาตรา ๓๖ ถาปรากฏตวแปรในเรองใดเรองหนงอนอาจสงผลกระทบตอความนาสนใจของโครงการหรอการสรางบรรยากาศการแขงขนระหวางเอกชนหลายราย หนวยงานเจาของโครงการกอาจใชวธการทดสอบความสนใจและความพรอมของเอกชนเพอรวบรวมเปนขอมลประกอบการพจารณาของคณะกรรมการคดเลอกไดอกทางหนงดวย

State Enterprise Policy Office 71

๒. เปาหมายการทดสอบความพรอมและความสนใจของเอกชน

การทดสอบความสอบความพรอมและความสนใจของเอกชน (Market Sounding) มลกษณะทคลายกบการรบฟงความคดเหนของประชาชน (Public Consultation) และทงสองกระบวนการจ าเปนจะตองด าเนนการในระยะแรกเรมของการเสนอโครงการ แตมเปาหมายทแตกตางกน กลาวคอ การรบฟงความคดเหนของประชาชนคอการทดสอบการยอมรบของผมสวนไดเสยตางๆ เพอใชประกอบการตดสนใจในเชงนโยบาย สวนการทดสอบความพรอมและความสนใจของเอกชนจะกระท าเมอมนโยบายทคอนขางชดเจนวาจะด าเนนโครงการใดแลว แตเปนกระบวนการเพอรวบรวมขอมลในการจดท ารายละเอยดของรปแบบและวธด าเนนการเพอใหโครงการนนบรรลตามวตถประสงคทก าหนดไว

State Enterprise Policy Office 72

เปาหมายของการทดสอบความพรอมและความสนใจของเอกชนอาจน ามาสรป36 ไดดงน

๒.๑ การประชาสมพนธโครงการ เปนชองทางหนงในการเผยแพรขอมลขาวสารจากภาครฐไปยงภาคเอกชน โดยการประชาสมพนธนอาจสงผลเปนการสรางหรอกระตนตลาดเพอใหเกดความสนใจและการใหเอกชนไดเรมส ารวจความพรอมของตนในการรวมลงทนกบรฐ

๒.๒ ความเปนไปไดของโครงการ (Feasibility/Viability) เปนการรวบรวมขอมลจากประสบการณของภาคเอกชนวาเคยมการด าเนนโครงการในลกษณะท านองเดยวกนหรอไม หากไมเคยมการด าเนนการมากอน ภาคเอกชนเหนวา โครงการมแนวโนมทจะเปนไปไดหรอไม

๒.๓ ความสามารถของภาคเอกชน (Capacity) ผประกอบการในภาคเอกชนมความสามารถทงทางดานเทคนคและดานการเงนเพยงพอหรอไม โดยอาจพจารณาจากความสามารถของเอกชนรายใดรายหนง หรอความเปนไปไดในการจดโครงการองคกรรวมระหวางเอกชนหลายราย (Consortium)

๒.๔ ศกยภาพของตลาด (Maturity) รฐจะไดรบประโยชนจากความคมคาของโครงการมากทสดเมอมการแขงขนจากเอกชนในระดบทเหมาะสม ดงนน การทดสอบศกยภาพของตลาดในภาพรวมจงส าคญอยางยงในการปองกนการผกขาดโดยผประกอบการรายใดรายหนงอนจะท าใหการหาราคาตลาดทเปนธรรมไดยาก ๓. วธการทดสอบความพรอมและความสนใจของเอกชน

การทดสอบความพรอมและความสนใจของเอกชนเปนโอกาสทดของหนวยงานเจาของโครงการทจะไดรบขอมลจากภาคเอกชนเพอน ามาก าหนดในรายละเอยดของขอเสนอโครงการ ซงเปนขนตอนส าคญทก าหนดไวในมาตรา ๒๔ แหงพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ หรอการพจารณาใหความเหนชอบรางประกาศเชญชวนของคณะกรรมการคดเลอกตามมาตรา ๓๖ อยางไรกด กฎหมายมไดก าหนดขอปฏบตหรอแนวทางการทดสอบความพรอมและความสนใจของเอกชนไวเครงครด กเพอใหหนวยงานเจาของโครงการสามารถปรบใชรปแบบและวธการทเหมาะสม โดยมขอควรค านงขนตอนทจะท าการทดสอบ รายละเอยดขอมลทจะเผยแพรเพอรบฟงความเหน คาใชจายทจ าเปนตองใช ขนาดของกลมเปาหมาย และระยะเวลาในการด าเนนการ โดยอาจแยกพจารณาไดดงน

๓.๑ วธการรวบรวมขอมล

๓.๑.๑ ขนตอนทท าการทดสอบ ในกรณทการจดท าโครงการยงอยในระยะแรกเรม หนวยงานเจาของโครงการยอมมรายละเอยดของโครงการนอย การทดสอบจงมวตถประสงคในการประชาสมพนธเปนหลก ซงจะตองเขาถงกลมเปาหมายทกวางทสด โดยอาจใชวธประกาศเชญชวนใหมการแสดงความคดเหนเกยวกบโครงการเปนการทวไปผานทางโทรศพท ไปรษณย หรอชองทางสารสนเทศอเลกทรอนกส ขอดของการใชวธการนคอการเขาถงเอกชนไดจ านวนมากโดยใชคาใชจายไมมากนก แตกมขอเสยทขอมลทจะไดรบอาจมขอบเขตทกวางเกนและไมตรงประเดนทจะเปนประโยชนในการจ ดท ารายละเอยดของขอเสนอโครงการ สวนในกรณทหนวยงานจะท าการทดสอบเมอไดก าหนดรายละเอยดของโครงการมามากพอสมควรแลวกจะสามารถใชวธการทเฉพาะเจาะจงไปยงกลมเปาหมายทแคบลงได โดยอาจ

36 ขอมล เพ ม เตมจาก Early Market Engagement: Principles and Examples of Good Practice.

Office of Government Commerce (UK) 2006; ACT (Australian Central Territory) Government Office Market Sounding Brief, Department of Land and Property Services (2010); Toolkit for Public-Private Partnerships in Roads and Highways, PPIAF (2009).

State Enterprise Policy Office 73

ระบผทจะไดรบเชญมาประชมแลกเปลยนความคดเหนหรอจดการประชมตวตอตวกได ทงน หนวยงานเจาของโครงการอาจผสมผสานระหวางวธการตางๆ เพอความเหมาะสมได เชน การจดท าแบบสอบถามทางอนเทอรเนตในขนตอนแรกเพอระบตวผทนาจะเปนกลมเปาหมาย แลวคอยตามดวยการจดการสมภาษณเอกชนแตละรายเพอสอบถามรายละเอยดเพมเตม

๓.๑.๒ การเปดเผยขอมล หนวยงานเจาของโครงการทท าการทดสอบจะตองเปดเผยขอมลทางเทคนคและแผนการลงทนทเพยงพอส าหรบการประเมนความสามารถและความสนใจของเอกชนได เชน รายละเอยดดานเทคนคส าหรบงานกอสรางโครงสรางพนฐานขนาดใหญควรระบเทคโนโลยขนต าและผลลพธของบรการสาธารณะทประสงคจะใหมการด าเนนการ สวนรายละเอยดดานการเงนการลงทนควรระบสวนทเอกชนจะตองลงทน สวนทรฐจะใหการสนบสนน ความเสยงทแตละฝายจะตองรบในโครงการ การคาดการณกระแสเงนสด ทงน เพอเปนขอมลในการประเมนความคมคาในการลงทนของภาคเอกชน และการใหขอเสนอแนะวา ภาครฐสมควรใหการสนบสนนเพมเตมในเรองใดหรอไม หรอมความจ าเปนตองปรบเปลยนรปแบบการลงทนเพอจดสรรการแบงความเสยงระหวางทงสองฝายใหมความคมคาในเชงพาณชยมากยงขนหรอไม

๓.๑.๓ กลมเปาหมาย การคดเลอกกลมเปาหมายจะตองครอบคลมผประกอบการในภาคเอกชนทนาจะมความสามารถในการด าเนนโครงการจ านวนมากทสด เพอหลกเลยงการสรางความไดเปรยบหรอเสยเปรยบดานขอมลในชนกอนการประกวดราคา นอกจากน หนวยงานเจาของโครงการอาจพจารณาสอบถามขอคดเหนจากสมาคมอตสาหกรรมหรอวชาชพทเกยวของ รวมทงสถาบนการเงนทจะมบทบาทในการใหการสนบสนนดานการเงนแกโครงการดวย เนองจากบคคลเหลานจะสามารถใหขอคดเหนอนอาจเปนประโยชนตอการปรบปรงโครงการตอไป

๓.๒ การประเมนขอมล

เมอไดรบขอมลจากการทดสอบแลว หนวยงานเจาของโครงการจะตองท าการประเมนและปรบปรงโครงการเพอใหมความเปนไปไดและมการแขงขนมากขน โดยหนวยงานเจาของโครงการจะตองมความยดหยนในการรบฟงขอเสนอแนะตางๆ ของเอกชนทอาจมแนวความคดใหมอนจะเปนประโยชน ตอโครงการ ในภาพรวม แตมขอพงระวงวาจะตองไมก าหนดเงอนไขอนจะเปนการเออประโยชนใหแกบคคลใดบคคลหนง หรอการปรบเปลยนโครงการตามขอเรยกรองของภาคเอกชนจนกระทบตอสาระส าคญของบรการสาธารณะนน

๔. ขอดและความเสยงในการทดสอบความพรอมและความสนใจของเอกชน

การทดสอบความพรอมและความสนใจของเอกชนมทงขอดและความเสยงส าหรบหนวยงานเจาของโครงการและเอกชนผเขารวมท าการทดสอบ สรปไดดงน

State Enterprise Policy Office 74

๔.๑ หนวยงานเจาของโครงการ

ขอด (๑) สามารถยนยนการมอยของตลาดหรอสรางความเขาใจใหแกตลาด (๒) สามารถยนยนความเปนไปไดของขอบเขตและวตถประสงคของโครงการ (๓) อาจไดรบขอมลนวตกรรมหรอทางเลอกใหมๆ ส าหรบการด าเนนโครงการ (๔) ไดรบทราบประเดนปญหาเกยวกบโครงการ (๕) ไดรบขอมลเกยวกบศกยภาพทแทจรงของภาคเอกชน (๖) ไดรบขอมลทสามารถน าไปปรบปรงโครงการใหมความนาสนใจในเชงธรกจมากยงขน (๗) ไดรบขอมลตดตอประสานงานกบผประกอบการ (๘) สามารถบรหารจดการความคาดหวงของผมสวนไดเสยตางๆ

ความเสยง (๑) อาจถกครอบง าโดยผประกอบการรายใหญทมประสงการณสงจนท าใหรายละเอยดของ

โครงการเออประโยชนแกเอกชนบางราย (๒) ผประกอบการบางรายอาจไดรบขอมลภายใน (inside information) อนจะท าใหเกดการ

แขงขนทไมเปนธรรม (๓) หากขอมลไมครบถวนหรอไมตรงประเดน อาจท าใหเกดความสบสนในภาคเอกชนได (๔) บคลากรทท าการทดสอบจะตองมความเปนกลางและถอปฏบตตามหลกความสจรตและ

จรยธรรม

๔.๒ ภาคเอกชน

ขอด (๑) เปนโอกาสในการประเมนความเหมาะสมของโครงการ (๒) เปนโอกาสในการยกประเดนตางๆ เกยวกบกระบวนการประกาศเชญชวน (๓) ไดรบทราบวธปฏบตและนโยบายของภาครฐ

ความเสยง การเขารวมทดสอบอาจท าใหตองเปดเผยขอมลความลบทางธรกจ และการสญเสยเวลาโดยไม

มหลกประกนวาจะไดรบโอกาสทางธรกจแตงอยางใด

State Enterprise Policy Office 75

3 แนวทางการด าเนนการตามขนตอนการเสนอโครงการในภาพรวม Project appraisal report preparation and Submission Guideline

dd

ตามพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ ไดแบงเนอหาของ

กฎหมายในการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐตงแตเรมตนโครงการจนสนสดโครงการไว โดยแบงออกเปน (๑) หมวด ๑ บททวไป (๒) หมวด ๒ คณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ (๓) หมวด ๓ แผนยทธศาสตรการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ (๔) หมวด ๔ การเสนอโครงการ (๕) หมวด ๕ การด าเนนโครงการ (๖) หมวด ๖ การก ากบดแลและตดตามผล (๗) หมวด ๗ การแกไขสญญาและการท าสญญาใหม (๘) หมวด ๘ กองทนสงเสรมการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ (๙) หมวด ๙ บทเบดเตลด (๑๐) หมวด ๑๐ บทก าหนดโทษ และ (๑๑) บทเฉพาะกาล

โดยในหมวด ๔ การเสนอโครงการ ไดระบสาระส าคญของการเสนอโครงการรวมลงทน โดยวางหลกการไวดงน

State Enterprise Policy Office 76

๑. การจ าแนกและระบโครงการ

โครงการนนตองเปนโครงการทเปนการลงทนในกจการของรฐทมมลคาตงแตหนงพนลานบาทขนไปหรอมลคาทก าหนดเพมขนโดยกฎกระทรวง โครงการดงกลาวจงจะตองด าเนนการตามหลกเกณฑและขนตอนทก าหนดไวในพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐน โดยหลกเกณฑและวธการค านวณมลคาของโครงการวาโครงการใดจะมมลคาตงแตหนงพนลานบาทขนไป (หรออาจเปนมลคาตามทก าหนดเพมขนโดยกฎกระทรวงกได เชน หาพนลานบาทขนไป เปนตน) นน คณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐจะเปนผประกาศก าหนดตอไป เชน โครงการในเรองการจดท าโครงสรางพนฐานอนเปนการจดท าการบรการสาธารณะ จะค านวณมลคาของโครงการ เชน ทดนของรฐ อยางไร เปนตน (มาตรา ๒๓)

๒. การจดท ารายงานผลการศกษาวเคราะหโครงการ

ในการเสนอโครงการ หนวยงานเจาของโครงการซงไดแก สวนราชการทมฐานะเปนกรมหรอเทยบเทา รฐวสาหกจ หนวยงานอนของรฐ หรอองคกรปกครองสวนทองถนซงจะใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ ตามบทนยามในมาตรา ๔ ตองเสนอผลการศกษาและวเคราะหโครงการตามรายละเอยดทคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐประกาศก าหนด ทงน มาตรา ๒๔ ไดบญญตก าหนดรายละเอยดของผลการศกษาและวเคราะหโครงการเปนขนต าดวยวาในประกาศดงกลาวอยางนอยตองมรายละเอยด ๗ หวขอ ดงตอไปน (มาตรา ๒๔)

(๑) เหตผล ความจ าเปน และประโยชนของโครงการ รวมทงความสอดคลองกบแผนยทธศาสตรการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐตามหมวด ๓ แผนยทธศาสตรการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ ซงเปนแผนทก าหนดนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐทสอดคลองกบบทบญญตวาดวยแนวนโยบายพนฐานแหงรฐของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยและแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และแผนยทธศาสตรจะมระยะเวลาของแตละแผนครงละหาป โดยคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐเปนผจดท าแผนยทธศาสตรเพอเสนอขอความเหนชอบตอคณะรฐมนตรตอไป (มาตรา ๑๖ (๑))

(๒) ตนทนการด าเนนการ ในกรณทเปนโครงการทจะใชจายงบประมาณแผนดนรวมดวย ใหแสดงงบประมาณแผนดนทจ าเปนตลอดระยะเวลาของโครงการดวย

(๓) การเปรยบเทยบตนทนและความคมคาในการด าเนนการระหวางการใชงบประมาณแผนดนหรองบประมาณของหนวยงานของรฐกบการใหเอกชนรวมลงทน

(๔) ทางเลอกในการใหเอกชนรวมลงทนในรปแบบตางๆ รวมทงความสนใจและความพรอมของเอกชนในแตละรปแบบ

(๕) ผลกระทบของโครงการ (๖) ความเสยงทเกยวของและแนวทางการบรหารความเสยงของโครงการ (๗) กรณทหนวยงานเจาของโครงการจะใชงบประมาณของหนวยงานในการด าเนนการ ให

แสดงสถานะทางการเงนของหนวยงาน แหลงทมาของงบประมาณ ภาระงบประมาณโดยรวมทตองใชในโครงการอนๆ และความสามารถในการหางบประมาณเพอการด าเนนโครงการโดยไมกระทบตอสถานะทางการเงนโดยรวมของหนวยงาน

อนง เนองจากมาตรา ๒๔ ไดบญญตเพมเตมดวยวาในประกาศดงกลาวอยางนอยตองมรายละเอยดตามทก าหนด ดงนน คณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐประกาศจงไดพจารณาก าหนดในเรองอนๆ เพมเตมไวดวย ตามประกาศคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการ

State Enterprise Policy Office 77

ของรฐ เรอง รายละเอยดทตองมในผลการศกษาและวเคราะหโครงการของหนวยงานเจาของโครงการ พ.ศ. ๒๕๕๗ ประกาศ ณ วนท ๒๙ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๗ โดยมรายละเอยดตามทบญญตในขอ ๓ ของประกาศคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ รวมทงในการเสนอโครงการ หนวยงานเจาของโครงการตองเสนอผลการศกษาและวเคราะหโครงการตามรายละเอยดทก าหนดไว ดงน

(๑) เหตผล ความจ าเปน ประโยชนของโครงการและความเหมาะสมทางเทคนค รวมทงรายละเอยดเกยวกบโครงการทแสดงใหเหนถงความสอดคลองกบแผนยทธศาสตรการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐตามหมวด ๓ แผนยทธศาสตรการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ ความสอดคลองกบสภาพเศรษฐกจและสงคมของประเทศ ความสอดคลองกบโครงการอนทงในสาขาเดยวกนและสาขาอน และความพรอมของหนวยงาน

(๒) ตนทนการด าเนนการ โดยมขอเสนอแนะเกยวกบขนตอนและระยะเวลาการด าเนนโครงการทเหมาะสม และในกรณทเปนโครงการทจะใชจายงบประมาณแผนดนรวมดวยใหแสดงงบประมาณแผนดนหรองบประมาณแผนดนทจ าเปนตลอดระยะเวลาของโครงการดวย

(๓) ประมาณการผลตอบแทนในดานตาง ๆ ซงอยางนอยตองแสดงใหเหนอตราผลตอบแทนทางการเงนและทางเศรษฐศาสตร

(๔) การเปรยบเทยบตนทนและความคมคาในการด าเนนการระหวางการใชงบประมาณแผนดนหรองบประมาณของหนวยงานของรฐกบการใหเอกชนรวมลงทน

(๕) ทางเลอกในการใหเอกชนรวมลงทนในรปแบบตาง ๆ รวมทงความสนใจและความพรอมของเอกชนในแตละรปแบบ

(๖) ผลกระทบของโครงการซงครอบคลมทงผลกระทบโดยตรงและโดยออมจากการด าเนนโครงการ ตลอดจนวธการปองกน ลด หรอแกไขเยยวยาผลกระทบดงกลาว เชน

(ก) ผลกระทบดานสงแวดลอมและชมชน ตลอดจนประชาชนผใชบรการโดยจะตองแสดงใหเหนถงแนวทางในการจดท าและรายงานการประเมนผลกระทบสงแวดลอมและในกรณทเปนโครงการทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงทงทางดานคณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาตและสขภาพ จะตองแสดงแนวทางในการจดท าและรายงานการประเมนผลกระทบตอสขภาพของประชาชนในชมชนดวย ทงน ตามทกฎหมายบญญต

(ข) ผลกระทบดานการเมองและความมนคงของประเทศ (ค) ผลกระทบตอการด าเนนงานของหนวยงานเจาของโครงการในระยะยาว เชน ฐานะ

การเงนการบรหาร องคกรและบคลากร แผนการด าเนนงานระยะยาว (ง) การปฏบตตามกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบอนนอกจากพระราชบญญตการใหเอกชน

รวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ (๗) ผลการรบฟงความคดเหนตามระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยการรบฟงความคดเหน

ของประชาชน พ.ศ. ๒๕๔๘ (๘) ความเสยงทเกยวของและแนวทางการบรหารความเสยงของโครงการ (๙) กรณทหนวยงานเจาของโครงการจะใชงบประมาณของหนวยงานในการด าเนนการให

แสดงสถานะทางการเงนของหนวยงาน แหลงทมาของงบประมาณ ภาระงบประมาณทตองใชในโครงการอน ๆ และความสามารถในการหางบประมาณเพอการด าเนนโครงการโดยไมกระทบตอสถานะทางการเงนโดยรวมของหนวยงาน

(๑๐) รายละเอยดอนๆ ทหนวยงานเจาของโครงการเหนวาเกยวของและจะเปนประโยชนตอการพจารณาใหความเหนชอบโครงการ เชน การใหการสงเสรมการลงทนตามกฎหมายวาดวยการสงเสรมการลงทน การจดหาทดนเพอด าเนนโครงการ การใหรฐเขารวมทน และการใหความคมครองจากรฐ

State Enterprise Policy Office 78

ทงน สามารถศกษารายละเอยดการจดท าผลการศกษาและวเคราะหโครงการเพมเตมไดจากแนวทางการจดท าผลการศกษาและวเคราะหโครงการ

๓. การวาจางทปรกษาเพอจดท าผลการศกษาและวเคราะหโครงการ

มาตรา ๒๕ ไดบญญตใหหนวยงานเจาของโครงการซงไดแก สวนราชการทมฐานะเปนกรมหรอเทยบเทา รฐวสาหกจ หนวยงานอนของรฐ หรอองคกรปกครองสวนทองถนซงจะใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ ตามบทนยามในมาตรา ๔ นน “ตองวาจางทปรกษา” เพอจดท ารายงานผลการศกษาและวเคราะหโครงการ และทปรกษาตองจดท ารายงานเปนเอกเทศตามรายละเอยดทคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐก าหนดในมาตรา ๒๔ และสาระส าคญอนๆ ททปรกษาเหนสมควร และใหหนวยงานเจาของโครงการดงกลาวสงรายงานของทปรกษาเพอใชประกอบการพจารณาตามมาตรา ๒๖ ดวย

คณสมบตและลกษณะตองหามของทปรกษาใหเปนไปตามทคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชน รวมลงทนในกจการของรฐประกาศก าหนด ไดแก ประกาศคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ เรอง คณสมบตและลกษณะตองหามของทปรกษา พ.ศ. ๒๕๕๗ ประกาศ ณ วนท ๒๙ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๗ โดยมหลกการ ดงน

“ทปรกษา” ทจะตองอยภายใตประกาศน ไดแก ทปรกษาทางวศวกรรม สถาปตยกรรม เศรษฐศาสตร การเงน บญช กฎหมาย หรอสาขาอน รวมทงใหบรการดานศกษา ส ารวจ ออกแบบและควบคมงาน และการวจย ทงน อาจเปน “ทปรกษาอสระ” ซงไดแก บคคลธรรมดาทประกอบธรกจหรอใหบรการเปนทปรกษา หรอ “ทปรกษานตบคคล” ซงไดแก นตบคคลทประกอบธรกจหรอใหบรการเปนทปรกษา กได (ขอ ๓ ของประกาศคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ) โดยแยกพจารณาเปนประเดนได ดงน

๓.๑ คณสมบตและลกษณะตองหามของทปรกษาอสระ

“ทปรกษาอสระ” ตามมาตรา ๒๕ วรรคสอง มาตรา ๓๓ วรรคสอง มาตรา ๓๗ มาตรา ๔๔ วรรคสอง และมาตรา ๔๗ วรรคหา แหงพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ ตองมคณสมบตและไมมลกษณะตองหาม (ขอ ๔ ของประกาศคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ) ดงตอไปน

๓.๑.๑ คณสมบต (๑) มความร ความสามารถ และประสบการณในการเปนทปรกษาตามโครงการในเรอง

ตาง ๆ ทจะใหค าปรกษามาแลวอยางนอยสามป (๒) มผลงานการเปนทปรกษาตามโครงการในเรองตาง ๆ ทจะใหค าปรกษาไมนอยกวา

สามโครงการทไดด าเนนการแลวเสรจ

State Enterprise Policy Office 79

๓.๑.๒ ลกษณะตองหาม (๑) เปนผมสวนเกยวของกบเอกชนซงยนขอเสนอเขารวมลงทนในกจการของรฐไมวา

โดยทางตรงหรอทางออม (๒) เปนผทถกระบชอไวในบญชรายชอผทงงานของทางราชการและไดแจงเวยนชอแลว (๓) เปนขาราชการการเมองผด ารงต าแหนงทางการเมอง สมาชกสภาทองถน ผบรหาร

ทองถนหรอกรรมการ ทปรกษาหรอเจาหนาทของพรรคการเมอง (๔) เปนขาราชการ พนกงานราชการ พนกงาน เจาหนาทหรอลกจางของสวนราชการ

รฐวสาหกจหรอหนวยงานอนของรฐ ยกเวนคณาจารยประจ าในสถาบนอดมศกษา (๕) เปนคนไรความสามารถหรอคนเสมอนไรความสามารถ (๖) เปนบคคลทถกศาลสงพทกษทรพยเปนบคคลลมละลาย หรอเคยเปนบคคล

ลมละลายทจรต (๗) เคยถกไลออก ปลดออก หรอใหออกจากราชการ หนวยงานของรฐหรอรฐวสาหกจ

หรอจากหนวยงานเอกชน เพราะทจรตตอหนาท (๘) เคยไดรบโทษจ าคกโดยค าพพากษาถงทสดใหจ าคก เวนแตเปนโทษส าหรบความผด

ทไดกระท าโดยประมาทหรอความผดลหโทษ

๓.๒ คณสมบตและลกษณะตองหามของทปรกษานตบคคล

“ทปรกษานตบคคล” ตามมาตรา ๒๕ วรรคสอง มาตรา ๓๓ วรรคสอง มาตรา ๓๗ มาตรา ๔๔ วรรคสองและมาตรา ๔๗ วรรคหา แหงพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ ตองมคณสมบตและไมมลกษณะตองหาม (ขอ ๕ ของประกาศคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ) ดงตอไปน

๓.๒.๑ คณสมบต (๑) มวตถประสงคของนตบคคลในการเปนทปรกษา (๒) มทนจดทะเบยนตงแตหนงลานบาทขนไป (๓) มบคลากรทปรกษาทมประสบการณในการเปนทปรกษาไมนอยกวาสามป และ

ท างานเตมเวลาการท างานปกตของทปรกษานตบคคลนนไมนอยกวาสามคน (๔) มผลงานการเปนทปรกษาโครงการในเรองตาง ๆ ทจะใหค าปรกษาไมนอยกวาสาม

โครงการทไดด าเนนการแลวเสรจ

๓.๒.๒ ลกษณะตองหาม (๑) มสวนเกยวของกบเอกชนซงยนขอเสนอเขารวมลงทนในกจการของรฐไมวาโดย

ทางตรงหรอทางออม (๒) ถกระบชอไวในบญชรายชอผทงงานของทางราชการและไดแจงเวยนชอแลว (๓) เปนบคคลทถกศาลสงพทกษทรพย หรอเปนบคคลลมละลาย

๓.๓ ทปรกษาเปนคณะบคคล

ทปรกษาอสระทกคนในคณะบคคลดงกลาวจะตองมคณสมบตและไมมลกษณะตองหามตามทก าหนดไวในขอ ๔ ของประกาศคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐดวย

State Enterprise Policy Office 80

๓.๔ ทปรกษาเปนกจการรวมคา

ทปรกษานตบคคลทกรายในกจการรวมคาดงกลาวจะตองมคณสมบตและไมมลกษณะตองหามตามทก าหนดไวในขอ ๕ ของประกาศคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐดวย

๓.๕ ขอยกเวน

ในกรณทมความจ าเปน หนวยงานเจาของโครงการดวยความเหนชอบของส านกงานคณะกรรมการนโยบายรฐวสาหกจอาจขอลดจ านวนปหรอจ านวนโครงการ แลวแตกรณ ในคณสมบตของทปรกษาอสระตามขอ ๔ ก. (๑) (๒) ของประกาศคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนใจกจการของรฐแ ล ะ ทปรกษานตบคคลตามขอ ๕ ก. (๓) (๔) ของประกาศคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐได (ขอ ๗ ของประกาศคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ)

อยางไรกตาม มาตรา ๖๔ ไดบญญตเพมเตมไวดวยวา ใหคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐประกาศก าหนดลกษณะของเอกชนทไมสมควรใหรวมลงทนในกจการของรฐและบคคลทไมสมควรไดรบแตงตงเปนทปรกษา โดยเอกชนหรอบคคลทมลกษณะดงกลาวไมมสทธไดรบคดเลอกเปนคสญญารวมลงทนในกจการของรฐหรอไดรบการแตงตงเปนทปรกษาตามพระราชบญญตน แลวแตกรณ ได ทงน เอกชนและบคคลดงกลาวจะหมายความรวมถงกรรมการหรอผมอ านาจในการจดการของเอกชนและบคคลดงกลาวดวย โดยตามมาตรา ๖๔ วรรคหนงดงกลาว ไดมประกาศคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ เรอง ลกษณะของเอกชนทไมสมควรใหรวมลงทนในกจการของรฐและบคคลทไมสมควรไดรบแตงตงเปนทปรกษา พ.ศ. ๒๕๕๗ ตามประกาศ ณ วนท ๒๙ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๗ โดยมหลกการ ดงน

“ทปรกษา” ทจะตองอยภายใตประกาศนไดแก บคคลธรรมดาหรอนตบคคลทประกอบธรกจหรอใหบรการเปนทปรกษาทางวศวกรรม สถาปตยกรรม เศรษฐศาสตร การเงน บญช กฎหมาย หรอสาขาอน รวมทงใหบรการดานศกษา ส ารวจ ออกแบบและควบคมงาน และการวจย ( ขอ ๓ ของประกาศคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ) โดยเอกชนหรอบคคลทมลกษณะดงตอไปน ถอเปนบคคลทมลกษณะไมสมควรใหรวมลงทนในกจการของรฐและไมมสทธไดรบเลอกเปนคสญญารวมลงทนในกจการของรฐหรอเปนบคคลทไมสมควรไดรบการแตงตงใหเปนทปรกษาและไมมสทธไดรบการแตงตงเปนทปรกษาตามพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ แลวแตกรณ (ขอ ๔ ของประกาศคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ)

(๑) เปนผทถกระบชอไวในบญชรายชอผทงงานของทางราชการและไดแจงเวยนชอแลว (๒) เปนบคคลทถกศาลสงพทกษทรพยเปนบคคลลมละลาย หรอเคยเปนบคคลลมละลาย

ทจรต (๓) เคยไดรบโทษจ าคกโดยค าพพากษาถงทสดใหจ าคก เวนแตเปนโทษส าหรบความผดทได

กระท าโดยประมาทหรอความผดลหโทษ (๔) เปนผถกหนวยงานของรฐบอกเลกสญญาจางทปรกษาหรอสญญาตามพระราชบญญตวา

ดวยการใหเอกชนเขารวมงานหรอด าเนนการในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๓๕ หรอพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ เนองจากผดสญญา

State Enterprise Policy Office 81

ในกรณทเอกชนตามขอ ๔ เปนนตบคคล กรรมการหรอผมอ านาจในการจดการของนตบคคลจะตองไมมลกษณะตองหามตามทก าหนดไวในขอ ๔ ของประกาศคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐดวย (ขอ ๕ ของประกาศคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ)

อนง มาตรา ๒๕ วรรคสาม ไดบญญตใหส านกงานคณะกรรมการนโยบายรฐวสาหกจจดใหมบญชรายชอทปรกษาทมคณสมบตและไมมลกษณะตองหามตามมาตรา ๒๕ วรรคสอง ดวย ทงน ตามหลกเกณฑและวธการทรฐมนตรวาการกระทรวงการคลงก าหนด

๔. การเสนอผลการศกษาและวเคราะหโครงการ

มาตรา ๒๖ ไดบญญตใหหนวยงานเจาของโครงการ ซงไดแก สวนราชการทมฐานะเปนกรมหรอเทยบเทา รฐวสาหกจ หนวยงานอนของรฐ หรอองคกรปกครองสวนทองถนซงจะใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ ตามบทนยามในมาตรา ๔ เสนอผลการศกษาและวเคราะหโครงการตอรฐมนตรกระทรวงเจาสงกดเพอพจารณาใหความเหนชอบ โดยรฐมนตรกระทรวงเจาสงกดตองพจารณาใหแลวเสรจภายในหกสบวนนบแตวนทไดรบการเสนอเรองจากหนวยงานเจาของโครงการ แลวใหหนวยงานเจาของโครงการเสนอ ส านกงานคณะกรรมการนโยบายรฐวสาหกจตอไป

ทงน ภายในสามสบวนนบแตวนท ไดรบผลการศกษาและวเคราะหโครงการ ส านกงานคณะกรรมการนโยบายรฐวสาหกจอาจขอใหหนวยงานเจาของโครงการปรบปรงแกไขรายละเอยดของโครงการหรอจดสงเอกสารทเกยวของเพมเตม และหากการด าเนนการดงกลาวท าใหมความจ าเปนตองปรบปรงแกไขผลการศกษาและวเคราะหโครงการใหสอดคลองกน ใหหนวยงานเจาของโครงการด าเนนการไปในคราวเดยวกน และเสนอรฐมนตรกระทรวงเจาสงกดพจารณาใหความเหนชอบการปรบปรงแกไขอกครงหนง ทงน ใหหนวยงานเจาของโครงการด าเนนการจดสงตอส านกงานคณะกรรมการนโยบายรฐวสาหกจตามระยะเวลาทส านกงานก าหนด

อนง ค าวา “กระทรวงเจาสงกด” ตามมาตรา ๒๖ ดงกลาว นน ตามบทนยามในมาตรา ๔ ไดแยกความหมายของกระทรวงเจาสงกดไวดงน

๔.๑ กรณสวนราชการเปนหนวยงานเจาของโครงการ

กระทรวงเจาสงกด ไดแก กระทรวงหรอทบวงซงมสวนราชการในสงกดตามกฎหมายวาดวย การปรบปรงกระทรวง ทบวง กรม

๔.๒ กรณรฐวสาหกจเปนหนวยงานเจาของโครงการ แยกเปน ๒ กรณ คอ

๔.๒.๑ กรณรฐวสาหกจอนนอกจากบรษทเปนหนวยงานเจาของโครงการ กระทรวงเจาสงกด ไดแก กระทรวงหรอทบวง ซงรฐมนตรวาการเปนผรกษาการ

ตามกฎหมายวาดวยการจดตงรฐวสาหกจนนหรอรฐมนตรผรบผดชอบในงานของรฐวสาหกจนน

๔.๒.๒ กรณบรษทเปนหนวยงานเจาของโครงการ กระทรวง เจ าส งกด ไดแก กระทรวงการคล งหรอกระทรวงหรอทบวง ซ ง

กระทรวงการคลงไดมอบอ านาจใหใชสทธเปนผถอหนของบรษทแทนกระทรวงการคลงเพอประโยชนในการปฏบตหนาทเปนกระทรวงเจาสงกดตามพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖

State Enterprise Policy Office 82

๔.๒.๓ กรณหนวยงานอนของรฐเปนหนวยงานเจาของโครงการ กระทรวงเจาสงกด ไดแก กระทรวงหรอทบวงซงรฐมนตรวาการเปนผรกษาการตาม

กฎหมายวาดวยการจดตงหนวยงานนน หรอรฐมนตรวาการผรบผดชอบในงานของหนวยงานนน

๔.๒.๔ กรณองคกรปกครองสวนทองถนเปนหนวยงานเจาของโครงการ กระทรวงเจาสงกด ไดแก กระทรวงมหาดไทย

๕. การพจารณาผลการศกษาและวเคราะหโครงการ

เมอส านกงานคณะกรรมการนโยบายรฐวสาหกจไดรบผลการศกษาและวเคราะหโครงการ และเอกสารทเกยวของครบถวน แลว มาตรา ๒๗ ไดบญญตใหส านกงานคณะกรรมการนโยบายรฐวสาหกจด าเนนการตอไปดงน

๕.๑ กรณส านกงานคณะกรรมการนโยบายรฐวสาหกจเหนดวยกบโครงการ

ใหส านกงานคณะกรรมการนโยบายรฐวสาหกจเสนอคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชน รวมลงทนในกจการของรฐเพอพจารณาใหความเหนชอบในหลกการของโครงการตอไป

๕.๒ กรณส านกงานคณะกรรมการนโยบายรฐวสาหกจไมเหนดวยกบโครงการ

ใหส านกงานคณะกรรมการนโยบายรฐวสาหกจแจงความเหนตอรฐมนตรกระทรวงเจาสงกดและหนวยงานเจาของโครงการ และหากรฐมนตรเจาสงกดไมเหนดวยกบความเหนของ ส านกงานคณะกรรมการนโยบายรฐวสาหกจ ใหเสนอคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐเพอพจารณาตดสนตอไป

เพอใหการพจารณามขอมลรอบดาน ดงนน ในการเสนอเรองตอคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐตามกรณ ๕.๑ หรอ กรณ ๕.๒ ตองม

(๑) ความเหนของส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตและหนวยงานทเกยวของเสนอประกอบการพจารณา และ

(๒) ความเหนของส านกงบประมาณเสนอประกอบการพจารณา ในกรณทโครงการนนจะตองมการใชจายงบประมาณรายจายของแผนดน

เพอเรงรดการกระบวนการเสนอโครงการ จงไดมการก าหนดใหส านกงานคณะกรรมการนโยบายรฐวสาหกจพจารณาโครงการตามมาตรา ๒๗ น ใหเสรจสนภายในหกสบวนนบแตวนทไดรบผลการศกษาและวเคราะหโครงการและเอกสารทเกยวของครบถวนแลว หากพนก าหนดเวลาดงกลาวใหถอวาส านกงานคณะกรรมการนโยบายรฐวสาหกจเหนดวยกบโครงการ

State Enterprise Policy Office 83

๖. การอนมตงบประมาณโครงการ

หากโครงการใดจะตองมการใชจายงบประมาณรายจายของแผนดนหรองบประมาณของหนวยงานเจาของโครงการ หรอจะตองมการกอหนโดยการกหรอการค าประกนโดยกระทรวงการคลงเพอใชจายในการด าเนนโครงการ เมอคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐใหความเหนชอบหลกการของโครงการแลว ใหเสนอโครงการนนตอคณะรฐมนตรเพอพจารณาอนมตโครงการและวงเงนงบประมาณรายจายหรอวงเงนทจะใชในการกอหนของโครงการนน โดยมาตรา ๒๘ ใหถอวาการอนมตของคณะรฐมนตรเปนการอนมตตามกฎหมายวาดวยวธการงบประมาณ กฎหมายวาดวยการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต หรอกฎหมายวาดวยการบรหารหนสาธารณะ ในสวนทเกยวของ แลวแตกรณ ดวยแลว เพอไมตองมาด าเนนการตามกฎหมายใดๆ ซ าซอนอก ๗. การเรงรดใหเกดโครงการตามแผนยทธศาสตร

ในกรณทส านกงานคณะกรรมการนโยบายรฐวสาหกจเหนวาหนวยงานของรฐหนวยงานใดมอ านาจหนาทเกยวกบกจการของรฐทแผนยทธศาสตรการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐก าหนดวาสมควรใหเอกชนมสวนรวมในการลงทน แตหนวยงานของรฐนนมไดเสนอโครงการเพอใหเอกชนรวมลงทน มาตรา ๒๙ บญญตใหส านกงานคณะกรรมการนโยบายรฐวสาหกจประเมนความเปนไปไดเบองตนในการจดท าโครงการเพอใหเอกชนรวมลงทนและประสานกบหนวยงานของรฐนนเพอใหเสนอโครงการ และเมอหนวยงานของรฐนนในฐานะหนวยงานเจาของโครงการไดจดท าผลการศกษาและวเคราะหโครงการครบถวนตามมาตรา ๒๔ แลว ใหเสนอรฐมนตรกระทรวงเจาสงกดพจารณากอนเสนอส านกงานคณะกรรมการนโยบายรฐวสาหกจ และใหน ามาตรา ๒๖ มาตรา ๒๗ และมาตรา ๒๘ มาใชบงคบโดยอนโลม

ในกรณทส านกงานคณะกรรมการนโยบายรฐวสาหกจเหนวาโครงการใดมหนวยงานทเกยวของมากกวาหนงหนวยงานและตกลงกนไมได ใหเสนอคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐพจารณาก าหนดหนวยงานทมความรบผดชอบกจการของรฐทจะใหเอกชนรวมลงทนมากทสดเปนหนวยงานเจาของโครงการ และใหหนวยงานทเกยวของปฏบตตามนน

ในการประเมนความเปนไปไดในการจดท าโครงการของส านกงานคณะกรรมการนโยบายรฐวสาหกจดงกลาว ส านกงานคณะกรรมการนโยบายรฐวสาหกจอาจวาจางทปรกษาซงมคณสมบตและไมมลกษณะตองหามตามมาตรา ๒๕ กได ทงน หากมไดรบจดสรรงบประมาณแผนดนหรอมงบประมาณไมเพยงพอในการด าเนนการ ส านกงานคณะกรรมการนโยบายรฐวสาหกจอาจขอรบจดสรรเงนจากกองทนเพอเปนคาจางทปรกษาได

State Enterprise Policy Office 84

๘. การเปลยนแปลงรปแบบการด าเนนโครงการตามแผนยทธศาสตรการใหเอกชนรวมลงทนในกจการ ของรฐ

กรณโครงการทมลกษณะของกจการและอยในประเภทและสาขาตามทก าหนดในแผนยทธศาสตรการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ แตหนวยงานของรฐทเสนอโครงการประสงคจะด าเนนการโดยใชงบประมาณแผนดนหรองบประมาณของหนวยงานของรฐทงหมด มาตรา ๓๐ บญญตใหหนวยงานของรฐนนเปรยบ เท ยบตนทน ความ เส ย ง และความค มค า ในการด า เนนการด งกล า ว ตามหลก เกณฑทคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐประกาศก าหนดกบกรณทจะใหเอกชนรวมลงทนเสนอตอคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐเพอพจารณาพรอมกบการเสนอโครงการ แลวด าเนนการดงน

๘.๑ ในกรณทคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐเหนสมควรใหเอกชนรวมลงทน ใหหนวยงานของรฐทเสนอโครงการปฏบตตามพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ นตอไป

๘.๒ ในกรณทคณะกรรมการนโยบายการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ เหนดวยกบหนวยงานของรฐทเสนอโครงการ (การใชงบประมาณแผนดนหรองบประมาณของหนวยงานของรฐ) ใหเสนอคณะรฐมนตรพจารณาอนมตตอไป ๙. อนๆ

ในกรณทสวนราชการ รฐวสาหกจ องคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานอนของรฐจะกระท ากจการของรฐ และคณะรฐมนตรมมตใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ มาตรา ๓๑ บญญตใหหนวยงานดงกลาวด าเนนการตามมตคณะรฐมนตรและปฏบตตามพระราชบญญตการใหเอกชนรวมลงทนในกจการของรฐ พ.ศ. ๒๕๕๖ น