Ê«œd~ÐU²¬ r— gý vHO Ë vL UH dÐ t¹cGð Ë È—UOÐ¬ »¬ Ê«eO …profdoc.um.ac.ir/articles/a/1004513.pdfÊ«œd~ÐU²¬ r— gý vHO Ë vL UH dÐ t¹cGð Ë È—UOÐ¬

Ê«œd~ÐU²�¬ rW— gý vHOI Ë vLI UHg dÐ t¹cGð Ë È—UOÐ¬ »¬ Ê«eO5 dŁ«

v²M¹“(Helianthus annuus L.)

Èe¹eŽ bO−5 ≠ d�Åv½«dNð vKŽ ≠v²LF½ sO�Š ≠—uÄÅrO¼«dÐ« ÂdI«±

≥± ∫X�U¹—œ a¹—Uð/≥/∏µ

ÁbOJÇ

±bNA� vÝËœd� ÁU~A½«œ È“—ËUA� ÁbJA½«œ v½U³žUÐ ÂuKŽ ÁËdÖ Ê«—U¹œU²Ý« Ë bý—« vÝUMý—U� Èu−A½«œ VOðdð tÐ≠

ÈUM³� dÐ q¹—u²�U� —u� tÐ vA¹U�“¬ v²M¹“ Ê«œd~ÐU²�¬ r�— gý vHO� Ë vL� UH� dÐ t¹cGð Ë È—UOÐ¬ »¬ Ê«eO� dŁ« tF�UD� —uEM� tÐö�U� ÕdÞÎ UÐ v�œUBð µ ¨—«dJð ≤® È—UOÐ¬ `DÝ ≥µ∞ Ë ∑∞∞ q�«u� UÐ d²O� vKO� ¥∏ ¨©t²ŽUÝ ≤gý Ë ©t¹cGð UÐ Ë b¼Uý® t¹cGð `DÝ

‰UÝ ÊU²�ÐUð Ë —UNÐ —œ v²M¹“ Ê«œd~ÐU²�¬ r�—±≥∏µ¨v¹U�uJý Ë tâMž —uNþ ÊU�“ ∫q�Uý ÈdOÖÅÁ“«b½« œ—u� UH� Æbý ÂU$« bNA� —œ dŁ« Ë ÂU�—« œ«œ ÊUA½ Z¹U²½ ÆœuÐ qÖ o³Þ dD� Ë œ«bFð tðuÐ ÈË— qÖ È—UÖb½U� È«Åt½UÐ“ ÈUNKÖ ‰uÞ Ë dD� o³Þ —œ È«Åt½UÐ“ qÖ œ«bFð

‰UL²Š« `DÝ —œ r�— Ë È—UOÐ¬ qÐUI²�± ‰UL²Š« `DÝ —œ È—UOÐ¬ —ULOð dŁ« Æb½—«œ È—«œÅvMF� ËUHð UH� tOK� È«dÐ •±ÊU�“ È«dÐ • ‰UL²Š« DÝ —œ t¹cGð dŁ« ÆœuÐ —«œÅvMF� qÖ o³Þ dD� Ë œ«bFð È«Åt½UÐ“ qÖ dD� qÖ v¹U�uJý Ë tâMž —uNþ±qÖ dD� XH� È«dÐ •

‰UL²Š« `DÝ —œ Ë qÖ o³Þ dD� Ë œ«bFð ¨tðuÐ ÈË— qÖ È—UÖb½U� ¨ÈUN½UÐ“µÈ«Åt½UÐ“ ÈUNKÖ ‰uÞ Ë tâMž —uNþ ÊU�“ XH� È«dÐ • ‰UL²Š« DÝ —œ t¹cGð Ë r�— qÐUI²� dŁ« ÆœuÐ —«œÅvMF�µ ‰UL²Š« DÝ —œ Ë v¹U�uJý Ë tâMž —uNþ ÊU�“ È«dÐ •±œ«bFð UH� È«dÐ •

`DÝ —œ t¹cGð Ë È—UOÐ¬ qÐUI²� dŁ« ÆœuÐ —«œÅvMF� qÖ o³Þ dD� Ë tðuÐ ÈË— qÖ È—UÖb½U� ¨È«Åt½UÐ“ ÈUNKÖ dD� ö³Þ —œ È« t½UÐ“ qÖ ‰UL²Š«± ‰UL²Š« `DÝ —œ Ë qÖ o³Þ dD� Ë tâMž —uNþ ÊU�“ UH� È«dÐ •µ qÐUI²� dŁ« ÆœuÐ —«œÅvMF� È«Åt½UÐ“ ÈUNKÖ dD� È«dÐ •≥

‰UL²Š« `DÝ —œ qÖ vHO� UH� “« Èœ«bFð È«dÐ t¹cGð Ë È—UOÐ¬ ¨r�— t½UÖ±ÂU�—« XOÐuKD� ÁbM¼œ ÊUA½ vK� Z¹U²½ ÆœuÐ È—«œÅvMF� • `DÝ X³¦� dOŁUð ¨v²M¹“ qÖ Ê«uMFÐ s¹—“ Ë Êu* U�ËdÄ∑∞∞ d¼ »¬ d²O� vKO� ¥∏qÖ vHO� Ë vL� UH� d¦�« È«dÐ t¹cGð Ë XŽUÝ

ÆXÝ« v²M¹“ Ê«œd~ÐU²�¬ ÂU�—«

∫ÈbOK� ÈU¼ÅÁ˛«ËqÖ ¨ UH� ¨v²M¹“ ¨t¹cGð ¨Ê«œd~ÐU²�¬ ¨È—UOÐ¬

t5bI5

® v?²M¹“ Ê«œd~ÐU²�¬sunflowerÆ v?LKŽ ÂU½ UÐ ©Helianthus

annuus L ® v?M?ÝU?� Ád?Oð “«Asteraceaes?¹d?²?Ö—e?Ð “« v?J¹ ©® œuAO� q�Uý «— vLN� ÈUN�Mł t� XÝ« v¼UOÖ ÈU¼ÅÁœ«u½Uš∏Ë

±∑ È«—«œ Ë U?J?¹d?�¬ Á—U� v�uÐ Ê«œd~ÐU²�¬ fMł ©∑∞X?Ý« t½uÖ ®±≤v?²?M¹“ ÁUOÖ —u� tÐ ¨ÊœuÐ vŽ«—“ dÐ ÁËöŽ Ê«œd~ÐU²�¬ Æ©

Ë v?½«b?K?Ö ¨È«Åt?½U?�?K?Ö ¨È«Åt?Ž—e� ¨Áb¹dÐ tšUý qÖ Ÿ«u½« —œÁœ«œ ‘—Ëd?Ä e?³?Ý ÈUC� Ë UN�—UÄ È“UÝU³¹“ ÈU²Ý«— —œ sOMâL¼

® œuýÅv�≥ Ë ±∞U?²³�½ v²M¹“ Ê«œd~ÐU²�¬ ‘—ËdÄ tJ½¬ UÐ Æ©Îb¹bł v?²?M¹“ ÁUOÖ p¹ Ê«uMŽ tÐ Ê¬ XOL¼« dOš« ÈUN�UÝ vÞ v�Ë ¨XÝ«

® XÝ« g¹«e�« ‰UŠ—œπ Ë ≤≤dE½ “« Áb¹dÐ tšUý qÖ Ê«uMŽ tÐ Ë Æ©® œ—«œ X�dAOÄ tÐ Ë— È«ÅÁbM¹¬ v½UNł —«“UÐ —œ ÈœUB²�«±± ¨ ≤≤¨

≤∂ Ë ≤∑ U?O?�u?Bš dE½ “« v²M¹“ Ê«œd~ÐU²�¬ nK²�� ÂU�—« Æ©¨qÖ @½— ö³Þ dD� Ë œ«bFð ¨t�UÝ ‰uÞ qO³� “« È˛u�u�d� rN�

® bMðËUH²� UH� d~¹œ Ë UÐUFA½« œ«bFðπ Ë ±µnK²�� ÂU�—« Æ©ÈU?¼ÅÁ“«b?½« U?Ð® b½—«œ tðuÐ ŸUHð—« —œ ÈœU¹“ ŸuMð v²M¹“ Ê«œd~ÐU²�¬

“« n?K²��≥∞ U?ð ≤µ∞q?Ö Ê«u?M?Ž t?Ð ÁUðu�UÄ ÂU�—« Æ©d²� v²½UÝ ÁœU?H?²Ý« Áb¹dÐÅtšUý qÖ Ê«uMŽ tÐ bMKÐ qÖ Âœ UÐ ÂU�—« “« Ë v½«bKÖ

t?Ð Ê«œd?~?ÐU?²?�¬ v?²M¹“ ÂU�—« ÆœuýÅv�≤® q?Ö b?M?Ç ÁËdÖ multi

floras® qÖ Xý—œ Ë ©grand floras® b?½uý v� rO�Ið ©±∞Æ©s?ýË— œ—“ ‰u?L?F?� —u?Þ tÐ v²M¹“ Ê«œd~ÐU²�¬ —œ È«Åt½UÐ“ ÈUNKÖË e?½d?Ð ¨v�UIðdÄ ¨Âd� Uð v¹uLO� q�Uý d~¹œ ÈUN~½— U�« ¨bM²�¼d?Ä r?� b?½«uðÅv� v²M¹“ Ê«œd~ÐU²�¬ —œ qÖ Æœ—«œ œułË eO½ @½—Ëœ

®single® d?ÄdÄ U¹ ©double® býUÐ ©±∞t?Ð t?łuð ÊËbÐ v¼bKÖ Æ©

œËbŠ ÈU�œ —œ œu¹dÄu²�≤≤® b²�«Åv� ‚UHð« œ«dÖ v²½UÝ tł—œ ±∞ Ë≤¥ ÈU�œ—œ Ê«œd~ÐU²�¬ Æ©≤¥ ≠ ±∏vÐuš bý— œ«d~O²½UÝ tł—œ

ÈU�œ —œ Ë œ—«œ±∑œuýÅv� bM� Ê¬ tFÝuð Ë bý— œ«d~O²½UÝ tł—œ “« d²L� ÈU�œ —œ È—«œÅvMF� dOšUð Ë±≥ ≠±∞œ—«œ œ«d~O²½UÝ tł—œ

®±∞® œbM�ÄÅv� «— q�U� »U²�¬ ÁUOÖ s¹« Æ©≤∏ÈœU¹“ »¬ tÐ “UO½ ¨©s¹« UÐ v�Ë œuý È—UOÐ¬ b¹UÐ „Uš v³�½ Êbý pAš “« bFÐ ¨œ—«b½

® œ“«b½«Åv� dOšUð tÐ «— Ê¬ ÈeO~½«ÅqÖ vJAš ”d²Ý« œułË≤µÆ©Ê«œd?~?ÐU?²?�¬ —œ v²ÐuÞ— gMð t� b½bý tłu²� Ê«—UJL‡¼ Ë ÊUÄU~¹

® œœd?ÖÅv?� o?³?Þ d?D� g¼U� V³Ý≤π® v?M?O?�Š dO� Æ©±≥∂∑©Ê«œd?~?ÐU?²?�¬ —œ v?Ð¬ r?� t?Ð ”U�Š qŠ«d� «— 7�Ð tâMž qŠ«d�

® b½«œÅv�∂vJAš gMð dŁ« —œ t� b½bý tłu²� Ê«—UJL¼ Ë e�uÖ Æ© U?ð Ê«œd?~ÐU²�¬ vA¹Ë— Á—Ëœ ‰uÞ±µ® b?ÐU?¹Åv� g¼U� “Ë— ±∂Æ©

U?¹ Ë È—U?O?Ð¬ »¬ —«b?I?� t?Ð X?³�½ v²M¹“ Ê«œd~ÐU²�¬ nK²�� ÂU�—« U?O�uBš ÆbM¼œÅv� ÊUA½ «— vðËUH²� ÈUNAM�«Ë „Uš XÐuÞ——œ t?� Áb?ý Y?ŽU?Ð È—u?ý Ë v?JAš tÐ X�ËUI� Áó¹Ë tÐ ÁUOÖ s¹«

® b?ýU?Ð bM�œuÝ v¼UOÖ ¨vÐ¬ r� j¹«dý¥Ê«—U?J?L¼ Ë ÈdHE� Æ© œËbŠ Ê«œd~ÐU²�¬ tðuÐ ŸUHð—« vÐ¬ gMð dŁ« —œ t� b½œd� ‘—«eÖ¥≤•

b¹bý g¼U� sOMâL¼ ÆXÝ« Áb¹œ VOÝ¬ eO½ o³Þ dD� Ë t²�U¹ g¼U�® Xý«œ Á«dL¼ tÐ «— vA¹Ë— Á—Ëœ ‰uÞ Ë ”U�uOÐ t½«œ œdJKLŽµÆ©

® v?M?O?²?ÝuÄ Ë Áœ«“ dHFł UIOI% Z¹U²½±≥∑∂¨b?¼œÅv� ÊUA½ ©Ábý tł«u� »¬ gMð UÐ v½UA�« ÁœdÖ Ë v¼bKÖ tKŠd� —œ t� È—ULOðÊUA¹« Æb¼œÅv� ’UB²š« œuš tÐ «— Èd²L� o³Þ dD� Á—«uL¼ XÝ«v?Þ —œ o?³Þ `DÝ ÈUNKÖ v−¹—bð bý— tÐ «— d�« s¹« ÁbLŽ XKŽ

® bM¼œÅv� X³�½ Á—Ëœ s¹«±b?½œd� ‘—«eÖ Ê«—UJL¼ Ë Èbý— Æ©·dB� sOMâL¼ Ë È—UOÐ¬ UF�œ œ«bFð g¹«e�« Ê«œd~ÐU²�¬ ÁUOÖ —œsOMâL¼ œuýÅv� vÖbOÝ— ÊU�“ Êbý dð v½ôuÞ YŽUÐ d²AOÐ »¬v?A?¹Ë— Á—Ëœ g¹«e�« Ë v¼bKÖ —œ dOšUð XÐuÞ— ÈœU¹“ «dŁ« “«

vÐU¹“—« Ê«—UJL¼ Ë “d¹d� ÆbýUÐÅv� ÁUOÖ≥ÈœUŽ j¹«dý —œ È«Åt�UÝ b?M?²�U¹—œ Ë b½œ«œ ÂU$« Ê«œd~ÐU²�¬ ÂU�—« ÈË— »¬ œu³L� j¹«dý Ëœ—«œ œu?łË Ÿu?M?ð vJAš tÐ X�ËUI� dE½ “« nK²�� ÂU�—« sOÐ t�

®±¥Æ©v?¹«cž œ«u� “« v¹ôUÐ `DÝ bM�“UO½ v²M¹“ Ê«œd~ÐU²�¬ v�dÞ “«

® XÝ«≤πË XÝ« ÊU¼UOÖ t¹cGð —œ rN� d�UMŽ tKLł“« Ê˛Ëd²O½ Æ©Ë bý— —œ «— vK�« gI½ t� býUÐÅv� tMO�¬ ÈU¼bOÝ« È«eł« “« vJ¹

∂¥ ±≥∏∂ ‰UÝ ¨≤Á—ULý ¨≤± bKł ¨v½U³žUÐ ÂuKŽ Áó¹Ë ¨È“—ËUA� l¹UM� Ë ÂuKŽ tK−�

ôU?L?²?Š« È—Ëd?{ d?�U?‡?MŽ tL¼ sOÐ —œ Æœ—«œ ÁbNŽ dÐ ÁUOÖ u/Îœu³L� t� È—uDÐ Æœ—«œ ÁUOÖ bý— ÈË— Èd²AOÐ vK� dOŁUð Ê˛Ëd²O½—«d� dOŁUð X% «— œdJKLŽ Ë qÖ XOHO� ¨ÁUOÖ bý— ¨Ê¬ ÈœU¹“ U¹

® b¼œÅv�∑dOŁUð X% d²AOÐ t� XÝ« v²H� o³Þ dD� sOMâL¼ Æ©dOŁUð X% bý tÐ Ë ¨vJO²½˛ q�«uŽ Uð œ—«œ —«d� vDO×� q�«uŽ

® œd?O?ÖÅv?� —«d?� v½˛Ëd²O½ ÈU¼œu�±πÊ«—U?JL¼ Ë X�«e½ Æ©±Ë Ê«—UJL¼ Ë U½uł—UJO�U�≤ÕuDÝ Ê«œd~ÐU²�¬ —œ t� b½œd� ‘—«eÖ

nK²��NPKÈu×½ tÐ œ—«œ È—«œÅvMF� dOŁUð ÁUOÖ ŸUHð—« ÈË— dÐ Ê«e?O� g¹«e�« UÐ t�NPKd?D?� ¨ÁUOÖ ŸUHð—« ¨vA¹Ë— Á—Ëœ ‰uÞ

® X?�U?¹ g?¹«e�« ¯dÐ œ«bFð Ë o³Þ±∏ Ë ≤∞v?½«“—« Ë Èd?O−� Æ©V?łu?� Ê˛Ëd²O½ œu� ·dB� Ê«œd~ÐU²�¬ ÁUOÖ —œ ¨b½œd� ‘—«eÖdD� tðuÐ ŸUHð—« vÖbOÝ— Uð “Ë— —ULý bý— Á—Ëœ ‰uÞ g¹«e�«

® b¹œdÖ o³Þ dD� Ë t�UÝ¥bO�uð È«dÐ È—Ëd{ ÈdBMŽ rOÝU²Ä Æ©U?�u?‡?B?š ¨Èu� ÈU¼Åt�UÝÎX?Ý« Áb?¹d?Ð t?šUý qÖ bO�uð È«dÐ

®≤≥Æ©U?�u?B?š dAÐ t� vKzU�� s¹d²LN� “« vJ¹ ÎË Âd?Ö oÞUM� —œ

»¬ œu?³?L?� X?Ý« t?ł«u?� Ê¬ U?Ð Ê«d?¹« t?KL‡ł “« Ë ÊUNł p‡Ašq?�U?‡?Ž Èd?N?‡ý e³‡Ý ÈUC� ‘d²‡�Ö —œ ’uB�Ð Ë býUÐÅv�X?LÝ tÐ œdJ‡‡¹Ë— «c� Æœu‡ýÅv� »u�‡×� ÁbMM� œËb×� vK�«v?Ð¬ “U?O?½ Ë vJAš tÐ X�ËUI� UO�uBš “« t� v½U¼UOÖ XýU�o?ÞU?M?� s?¹« —œ Â“ô Ë v?K�« ÈU¼Åt�U½dÐ “« bM²�¼ bM� ÁdNÐ sO¹UÄ—œ b?½«u?ðÅv?� d?²?L?� v?Ð¬ “UO½ UÐ v²M¹“ Ê«œd~‡ÐU²�¬ ‘—ËdÄ ÆXÝ«œd?Ð—U?� v?�d?Þ “« Ë b?ýU?Ð œu?łu?� lÐUM� “« tMONÐ ÁœUH²Ý« ÈU²Ý«—s?¹« —œ ÆbýUÐ dŁu� —UO�Ð qÖ XOHO� dÐ b½«uðÅv� Èœu� ÈU¼—ULOðË vHO� vL� UO�uBš dÐ t¹cGð Ë È—UOÐ¬ »¬ Ê«eO� dŁ« g¹U�“¬

v?²?M¹“∂ÆX?�d?Ö —«d?� t?F?�U?D?� œ—u?� v?²?M?¹“ Ê«œd?~?ÐU²�¬ r�— sOMâL¼ Ë v²M¹“ Ê«œd~ÐU²�¬ nK²�� ÂU�—« v²M¹“ ŸuM²� UO�uBštÐ vÐUO²Ýœ ÊUJ�« »¬ Ë v¹«cž œ«u� »cł —œ UN½¬ ËUH²� v¹U½«uðr?¼«d?� «— Èd?N?ý e?³?Ý ÈU?C?� v?DO×� j¹«dý UÐ —UÖ“UÝ vL�—q?Š«d?� d?Ð t?¹c?G?ð Ë »¬ Ê«e?O?� «dŁ« tF�UD� sOMâL¼ ÆbM�Åv�ÂU?�—« v?H?O?� Ë vL� rN� UH� dÐ sOMâL¼ Ë ÁUOÖ bý— nK²��—«d?� t?F?�UD� œ—u� t� ÁœuÐ ÕdÞ d~¹œ ·«b¼« “« Ê«œd~ÐU²�¬ ŸuM²�

ÆXÝ« t²�dÖ

1) Nazakat et al., 2003 2) Mallikarjuna et al. 2000

ÆÆÆv²M¹“ Ê«œd~ÐU²�¬ r�— gý vHO� Ë vL� UH� dÐ t¹cGð Ë È—UOÐ¬ »¬ Ê«eO� dŁ«∂µ

U¼Å‘Ë— Ë œ«u5

q�Uý g¹U�“¬ œ—u� v¼UOÖ œ«u�∂b½œuÐ v²M¹“ Ê«œd~ÐU²�¬ r�— vł—Uš Ë vKš«œ lÐUM� “« Ë ÁœuÐ ŸuM²� nK²�� UO�uBš —œ t�

UÐ bNA� —œ g¹U�“¬ s¹« Æb½b¹œdÖ tONð≤¥ Ë vA¹U�“¬ —ULOð µ—«dJð q¹—u²�U� g¹U�“¬ —u� tÐ≤ ™ ≤ ™ ∂ö�U� ÕdÞ t¹UÄ dÐ Îv�œUBð

œ«b?Fð Æb¹œdÖ «dł«≤Õd?Þ —œ v�œUBð —uBÐ eO½ v�U{« —«dJð g?¼U� ÅvA¹U�“¬Å ÈU¼bŠ«ËÅ Èd¹cÄÅp�¹—dDš Uð býÅ t²�dÖdE½ —œ

ÆbÐU¹Å Ê¬ ‰Ë« q??�U?Ž∂ q??�U?ý r?�— Pro-Cut LemonÂU??½ U?Ð t?�

± È—UB²š«a ¨Pro-Cut Orange≤È—U?B²š« ÂU½ UÐ a»U²N� ¨≥ È—U?B?²š« ÂU½ UÐa¥ È—U?B?²š« ÂU½ UÐ s¹—“ äÂU?½ U?Ð ÊUA¹dÄ ¨

µ È—UB²š«a Ë Pro-Cut Page∂ È—UB²š« ÂU½ UÐ aÆr¹œd� Ê«uMŽ —œ È—U?O?Ð¬ ÂËœ q�UŽ≤ ∫q?�U?ý `DÝ ∑∞∞U?Ð t?� d?²O� vKO�

± È—U?B²š« X�öŽbË ≥µ∞≤ È—U?B²š« X�öŽ UÐ d²O� vKO� b

ÆXÝ« Ábý Áœ«œ ÊUA½ —œ t¹cGð ÂuÝ q�UŽ≤∫q�Uý `DÝ X�öŽ UÐ t� t¹cGð ÊËbÐ

± È—U?B?²š«c Ê«e?O?� t?Ð® t?¹c?G?ð UÐ Ë ≤X?�ö?Ž U?Ð t?� ©—«e¼—œ ≤ È—UB²š«cÆXÝ« Ábý Áœ«œ ÊUA½

œ«bFð tÐ g¹U�“¬ ÈUN½«bKÖ±≤∞ t½U¼œ dD� UÐ œbŽ ≤¥ŸUHð—« Ë ≤≥XA� ¡UA½ ÈUN½«bKÖ —œ —ËcÐ «b²Ð« Æb½bý ÁœUH²Ý« Èd²LO²½UÝ

tKŠd� —œ Ë Êbý e³Ý “« bFÐ Ë b½bý∂ ≠¥¡UA½ ÈUN½«bKÖ “« vÖdÐ Ë vMý Âu� „Uš d²�Ð UÐ v~L¼ t� vK�« ÈUN½«bKÖ tÐpHdÄ v¦Mš ‰Ëb?ł —œ „Uš UB�A�® b½bý qI²M� b½œuÐ Ábý±Ábý Áœ—Ë¬

‰U?I?²?½« “« ÊU?M?O?L?Þ« Ë q?�U?� —«d?I?²?Ý« U?ð X?A� “« bFÐ Æ©XÝ«ÊU?�?J?¹ —uÞ tÐ U¼ÅÊ«bKÖ tL¼ È«dÐ È—UOÐ¬ Ü¼ ¡UA½ eO�¬ÅXOI�u� —u� tÐ q�U� œu� Ü¼Åtâ¼UOÖ q�U� —«dI²Ý« “« bFÐ Ë bý ÂU$«

XEKž tÐ È—UOÐ¬ œu�±Áœ«œ ÊU¼UOÖ tL¼ tÐ ÊU�J¹ —uÞ tÐ —«e¼ —œ tÐ ÂU�—« “« p¹d¼ È«dÐ g¹U�“¬ ÈU¼—ULOð j¹«dý ¨t�«œ« —œ Ë Æbýt?Ð v?�u?L?F?� »¬ UÐ È—UOÐ¬ q�Uý È—UOÐ¬ ÈU¼—ULOð ‰ULŽ« —u�

Ê«eO�∑∞∞ Ë d²O� vKO� ≥µ∞ d¼ Ê«bKÖ d¼ È«dÐ d²O� vKO� ¥∏XŽUÝ Ê«eO� tÐ q�U� œu� UÐ t¹cGð sOMâL¼ Ë≤ v½U�“ q�«u�—œ —«e¼—œ ∑

tÐ “Ë— pMš UŽUÝ —œ È«Åt¹cGð —ULOð X% ÈU¼bŠ«Ë È«dÐ “Ë—b?ýÅv?� ÂU?$« v?²M¹“ Ê«œd~ÐU²�¬ ÈUNÖdÐ ÈË— v½UA�« t� —u�

‰Ëbł —œ œu� UB�A�®≤ÊËbÐ ÈU¼bŠ«Ë Æ©XÝ« Ábý Áœ—Ë¬ —«d?� È«Åt?¹cGð t½u~âO¼ X% vA¹Ë— Á—Ëœ ÊU¹UÄ Uð ¨t¹cGð —ULOðt?Ð “d?¼ ÈU?¼Ån?K?Ž U?Ð Á“—U?³?� q�Uý Xý«œ UOKLŽ Ë ÆbM²�d~½r?Ý U?Ð v?¹U?O?L?O?ý —u?� t?Ð U?¼Åt?²ý UÐ Á“—U³� Ë v²Ýœ —u�

X?E?K?ž t?Ð f?�u²�OÝU²�≤ÈU?¼b?Š«Ë “« Â«b�d¼ È«dÐ —«e¼ —œ ÊU?¼U?O?Ö —œ U¼—u²�U� s¹d²LN� tJOzU$¬ “« ÆX�dÖ ÂU$« g¹U�“¬œ«b?F?ð ¨vÖœd�óÄ ÊU�“ ¨v¹U�uJý ÊU�“ ¨v¼œÅtâMž ÊU�“ v²M¹“q?Ö d¼Uþ Ë @½— ŸuMð Ë qÖ Á“«b½« Ë qJý ¨qÖ È«—«œ UÐUFA½«oOI% s¹« —œ «c� XÝ« XOL¼« Ë tłuð œ—u� e³Ý ÈUC� À«bŠ« —œdE½b� ŸuM²� ÂU�—« œdÐ—U� tÐ tłuð UÐ «— UH� s¹« XÝ« Ábý vFÝË X?ÐuÞ— Ê«eO� tKLł “« vŽ«—“ÅtÐ j¹«dý Ê¬ dÐ ÁËöŽ Ë Áœ«œ —«d�

ÆXÝ« Ábý t²�dÖ dE½ —œ UH� œu³NÐ —œ eO½ t¹cGðq?Š«d?� —œ ©U?¼ÅÁœ«œ® UO�uBš Ë UH� È—«œdÐ Xý«œœU¹

©±®‰Ëb� g¹U�“¬ —œ ÁœUH²Ý« œ—u� „Uš UB�A�

®‰Ëb�≤© g¹U�“¬ —œ t¹cGð Ê«uMŽ tÐ Ábý ÁœdÐ—U� tÐ q�U� œu� —œ œułu� d�UMŽ d¹œUI� UB�A�

∂∂ ±≥∏∂ ‰UÝ ¨≤Á—ULý ¨≤± bKł ¨v½U³žUÐ ÂuKŽ Áó¹Ë ¨È“—ËUA� l¹UM� Ë ÂuKŽ tK−�

∫b½b¹œdÖ X³Ł d¹“ÅÕdýÅtÐ¨g¹U�“¬ ÊU¹UÄ Uð—cÐ Êœ“ t½«uł“«ÅnK²��±“Ë— b?Š«Ë t?Ð tâMž —uNþ Uð —cÐ v½“Åt½«uł “« “Ë— œ«bFð ≠

Æbý ÈdOÖÅÁ“«b½«≤“Ë— b?Š«Ë t?Ð q?Ö v?¹U�uJý Uð tâMž—uNþ “« “Ë— œ«bFð ≠

Æbý ÈdOÖÅÁ“«b½«≥‘—ULý Èe�d� qÖ o³Þ —œ È«Åt½UÐ“ qÖ œ«bFð tðuÐ d¼ —œ ≠

Æbý È—«œdÐ Xý«œœU¹ Ë¥ œ«b?F?ð v?�œUBð —uÞ tÐ ≠µq?Ö o?³?Þ d¼ “« ÈU¼ÅÊUÐ“ qÖ

Ë ÈdOÖ Á“«b½« tO½—Ë fO�u� UÐ È«Åt½UÐ“ ÈUNKÖ ‰uÞ Ë »U�²½«Æb¹œdÖ X³Ł UN½¬ v¹UN½ sO~½UO�

µ œ«bFð v�œUBð —uÞ tÐ ≠µ»U�²½« qÖ o³Þ d¼ “« È«Åt½UÐ“ qÖ t?O?½—Ë f?O?�u?� U?Ð v?½U?O?� X?L�� —œ ÈUN½UÐ“ ÈUNKÖ dD� Ë

Æb¹œdÖ X³Ł UN½¬ v¹UN½ sO~½UO� Ë ÈdOÖÅÁ“«b½«∂tÐ vÖœd�óÄ Uð v¹U�uJý ÊU�“ “« tðuÐ ÈË— qÖ È—UÖb½U� ≠

Æbý ÈdOÖÅÁ“«b½« “Ë— bŠ«Ë∑Æb½bý ‘—ULý qÖ È«ÅtI³Þ œ«bFð tðuÐ d¼ —œ ≠∏tO½—Ë fO�u�“« ÁœUH²Ý« UÐ tðuÐ d¼ —œ Èe�d� qÖ o³Þ dD� ≠

Æb¹œdÖ X³ŁË ÈdOÖÅÁ“«b½« —œ vÖb½—UÐ jÝu²� UŽöÞ« vÝUMý«u¼ —U�¬ o³Þπ‰Ë« t¼U�

‰U?Ý∏∂ ≠ ±≥∏µ—œ b?� s?¹« v?Þ —«d?Š t?ł—œ j?Ýu?²?� Ë ‰Ëb?ł≥U?Ð U?¼ÅÁœ«œ f?½U?¹—«Ë t?¹e?& t?�«œ« —œ ÆXÝ« Ábý Áœ—Ë¬

—«e�« Âd½ “« ÁœUH²Ý«Excel Ë MSTAT-C U¼ÅsO~½UO� Ë bý ÂU$« ‰UL²Š« `DÝ —œ sJ½«œ È«ÅtM�«œ bMÇ Êu�“¬ “« ÁœUH²Ý« UÐµœ—u� •

ÆbM²�dÖ —«d� t�¹UI�

Y×Ð Ë Z¹U²½

±tâMž —uNþ Uð —cÐ v½“ t½«uł “« “Ë— œ«bFð ≠‰Ëbł® U¼ÅÁœ«œ f½U¹—«Ë t¹e& Z¹U²½¥dOŁUð t� b¼œÅv� ÊUA½ ©

‰U?L²Š« `DÝ —œ r�—±Áb?¹œd?Ö —«bOMF� dE½ œ—u� XH� È«dÐ •

®‰Ëb�≤© vÞ vÖb½—UÐ Ë —«dŠ tł—œ Ê«eO�π ‰UÝ ‰Ë« t¼U� ±≥∏µ

U?Ð !—Ë« U?�Ëd?Ä r�— ÆXÝ«≥¥[±µ“« ÊU?�“ s?¹d?²¼Uðu� “Ë— U?Ð ÊUA¹dÄ r�— t� v�UŠ —œ ¨œ«œ ÊUA½ «— tâMž —uNþ Uð v½“Åt½«uł

µµØ∑∏ÆXý«œ «— tâMž —uNþ Uð v½“Åt½«uł “« ÊU�“ s¹d²AOÐ “Ë— X?Ý« X?OL¼« ezUŠ v¼œÅqÖ œË“ ÿU( tÐ !—Ë« U�ËdÄ r�— t�

—«œu/®±Æ© ‰U?L?²?Š« `DÝ —œ È—UOÐ¬ »¬ Ê«eO� dOŁUð±X?H� s¹« È«dÐ •

©±®—«œu/ ÂU�—« dOŁQð X% vÝ—dÐ œ—u� UH� sO~½UO� t�¹UI�nK²��

‰UL²Š« `DÝ —œ È—U�¬ dE½ “« „d²A� ·dŠ È«—«œ ÈUNMO~½UO� ¨Êu²Ý d¼ —œµÆbMýUÐÅv� —«œÅvMF� ËUHð b�U� •

± —U?L?Oð ÆXÝ« Áb¹œdÖ —«œÅvMF�b®∑∞∞s?O?~½UO� UÐ ¨©d²O� vKO� ¥∂[¥µ≤ —U?L?Oð Ë Èd²L� ÊU�“ b� “Ë— b® ≥µ∞U?Ð ©d²O� vKO�

s?O?~½UO�µ∞[µ≥Áœd?� v?Þ t?â?Mž —uNþ Uð «— Èd²AOÐ ÊU�“ “Ë— Á—Ëœ ‰uÞ ÁUOÖ “UO½ œ—u� »¬ œu³L� X�dÖ t−O²½ Ê«uðÅv� ÆXÝ«d?O?šU?ð t?Ð «— vA¹«“ tKŠd� tÐ ÊbOÝ— Ë Áœ«œ g¹«e�« «— Ê¬ vA¹Ë—

® Ê«—UJL¼ Ë ÈdHE� Æœ“«b½«Åv�±≥∑µdŁ« —œ t� b½œd� ‘—«eÖ ©q?ÐU?� Ë e?O?ÇU?½ ÈœuF� b½Ë— Ê«œd~ÐU²�¬ vA¹Ë— Á—Ëœ ‰uÞ gMð

ÆbM�Åv� «bOÄ v{ULž« ‰UL²Š« DÝ —œ È—UOÐ¬ Ë r�— qÐUI²� dŁ«±È—«œÅvMF� ËUHð •

≤ —U?LOð Æœ«œ ÊUA½ XH� s¹« È«dÐ «—bµa UÐ ∏µ[µ‰u?Þ t� “Ë— Ê¬ vA¹Ë— ¡Á—Ëœ±≥[π± —ULOð Ë X�U¹ g¹«e�« “Ë— b≤a UÐ ≥≤[∂

Ê¬ v?A?¹Ë— ¡Á—Ëœ ‰uÞ t� “Ë—≥[±V?O?ðd?ð tÐ X�U¹ g¼U� “Ë—

ÆÆÆv²M¹“ Ê«œd~ÐU²�¬ r�— gý vHO� Ë vL� UH� dÐ t¹cGð Ë È—UOÐ¬ »¬ Ê«eO� dŁ«∂∑

©¥®‰Ëb�

vÝ

—dÐ œ—

u�

UH� qÐ

UI²� Ë

vK�

« «dŁ

« f½U¹—

«Ë t¹e

&

∂∏ ±≥∏∂ ‰UÝ ¨≤Á—ULý ¨≤± bKł ¨v½U³žUÐ ÂuKŽ Áó¹Ë ¨È“—ËUA� l¹UM� Ë ÂuKŽ tK−�

‰Ëbł® b½«ÅÁœd� vÞ tâMž —uNþ Uð «— ÊU�“ s¹d²L� Ë s¹d²AOÐµÆ© UH� “ËdÐ È«dÐ ÂU�—« tL¼ vÐ¬ “UO½ t� XÝ« s¹« ÁbM¼œÅÊUA½ Z¹U²½b?½Ë— —œ Èd?O?ŁU?ð È—UOÐ¬ nK²�� ÕuDÝ ¨X�O½ ÊU�J¹ »uKD�“d¹d� Z¹U²½ UÐ Z¹U²½ s¹« Æœ—«b½ ZOÄ Ë Êu* U�ËdÄ ÂU�—« vA¹Ë—v?J?Aš tÐ X�ËUI� dE½ “« ÂU�—« sOÐ t� œ—«œ XIÐUD� Ê«—UJL¼ ËqŠ«d� «— Êœ«œÅtâMž qŠ«d� vMO�ŠdO� v�dÞ “« Æœ—«œ œułË ŸuMð

® b½«œ v� Ê«œd~ÐU²�¬ —œ vÐ¬ r� tÐ ”U�Š∂Æ©`?D?Ý —œ È—«œÅv?M?F� ËUHð t� œ«œ ÊUA½ t¹cGð dOŁUð vÝ—dÐ

‰UL²Š«µ sO~½UO� UÐ t¹cGð —ULOð Æœ—«œ œułË •¥∏Ë s¹d²L� “Ë— U?Ð t?¹cGð ÂbŽ —ULOð¥∏[πµt?â?Mž —uNþ Uð «— ÊU�“ s¹d²AOÐ “Ë—

U?Ð Ë Áb?ý ÁU?O?Ö V?ÝU?M?� vA¹Ë— bý— YŽUÐ t¹cGð Æb½«ÅÁœd� vÞÁUOÖ Êbý œ—«Ë d²F¹dÝ V³Ý ¨vA¹Ë— tKŠd� tÐ ÊbOA�Ð XŽdÝÊœd� ÁUðu� —œ t¹cGð bOH� dŁ« ÁbM¼œÅÊUA½ t� œuýÅv� vA¹«“ “U� tÐÆbýUÐÅv� nK²�� ÂU�—« È«dÐ “Ë— p¹ sO~½UO� UÐ vA¹Ë— Á—Ëœ ‰uÞ

‰U?L?²Š« `DÝ —œ t¹cGð Ë r�— qÐUI²� dŁ«µt?Ð œuÐ —«œÅvMF� • œËbŠ Ê¬ vA¹Ë— Á—Ëœ ‰uÞ t¹cGð UÐ ÊUA¹dÄ r�— t� È—uÞ¥“Ë— v?A¹Ë— Á—Ëœ ‰uÞ Êu* U�ËdÄ r�— —œ v�Ë bý d²¼Uðu�±“Ë—

‰Ëbł® X�U¹ g¹«e�«∂Æ©©µ®‰Ëb� È—UOÐ¬ Ë r�— qÐUI²� dŁ« —ULOð X% vÝ—dÐ œ—u� UH� ÈU¼ÅsO~½UO� t�¹UI�

‰UL²Š« DÝ —œ t¹cGð Ë È—UOÐ¬ qÐUI²� dŁ«±—«œÅvMF� ËUHð •Ë v�U� È—UOÐ¬ ÈU¼—ULOð t� b¼œÅv� ÊUA½ U¼ÅsO~½UO� t�¹UI� Ë œuÐt?²?ý«b½ È—«œÅvMF� ËUHð t¹cGð ÊËbÐ v�U� È—UOÐ¬ —ULOð UÐ t¹cGðÊËb?Ð È—U?O?Ð¬ r� —ULOð U�« bM²ý«œ ÈœU¹“ gI½ v¼bKÖ œË“ —œ U�«‰Ëbł® œ«œ g¹«e�« U¼—ULOð tOIÐ “« gOÐ «— vA¹Ë— Á—Ëœ ‰uÞ t¹cGð

∑Æ©!—Ë« U�ËdÄ r�— XH� s¹« vÝ—dÐ “« q�UŠ Z¹U²½ tÐ tłuð UÐÊ«e?O?� ÈU?¼—ULOð ‰ULŽ« tÐ «— ÈdðÅX³¦� gM�«Ë ÂU�—« d¹UÝ sOÐ —œ

∑∞∞—uNþ Uð ÊU�“ s¹d²L� Êœd� vÞ UÐ t¹cGð Ë È—UOÐ¬ »¬ d²O�ÅvKO� ÆXÝ« Áœ«œ ÊUA½ «— tâMž

≤v¹U�uJý Uð tâMž —uNþ “« “Ë— œ«bFð ≠

‰Ëb?ł® U¼ÅÁœ«œ f½U¹—«Ë t¹e& Z¹U²½¥·ö?²š« ÁbM¼œÅÊUA½ © ‰UL²Š« DÝ —œ r�— dOŁUð —«œ vMF�±ÆbýUÐÅv� XH� s¹« È«dÐ •

r?¼ UÐ v¼œÅqÖ ÊU�“ ÿU(“« ÜN½¬ sOÐ vJO²½˛ ·ö²š« qO�œ tÐ t� UÐ s¹—“ r�— t� È—uÞ tÐ ¨bMðËUH²�±µ[∂µs¹d²L� VOðdð tÐ “Ë—

UÐ ÊUA¹dÄ r�— Ë ÊU�“≤µ[∂vÞ v¹U�uJý Uð «— ÊU�“ s¹d²AOÐ “Ë— —«œu/® b½œd�±Æ©

ÆÆÆv²M¹“ Ê«œd~ÐU²�¬ r�— gý vHO� Ë vL� UH� dÐ t¹cGð Ë È—UOÐ¬ »¬ Ê«eO� dŁ«∂π

©∂®‰Ëb� t¹cGð Ë r�— ÈU¼—ULOðdŁ« X% U¼ÅsO~½UO� t�¹UI�

‰UL²Š« `DÝ —œ È—U�¬ dE½ “« bM²�¼ „d²A� ·dŠ p¹ È«—«œ t� v¹U¼ÅsO~½UO� Êu²Ý d¼ —œµÆbMýUÐÅv� —«œÅvMF� ËUHð b�U� •

©∑®‰Ëb� t¹cGð Ë È—UOÐ¬ —ULOð Ëœ dŁ« X% U¼ÅsO~½UO� t�¹UI�

‰U?L?²?Š« `?DÝ —œ È—UOÐ¬ »¬ Ê«eO� dOŁUð sOMâL¼±È«dÐ ¨•± —ULOð t� È—uÞ tÐ ÆXÝ« Áb¹œdÖ —«œÅvMF� dE½ œ—u� XH�bUÐ

±π[¥≥≤ —ULOð Ë “Ë— b UÐ ≤∞[∏µs¹d²AOÐ Ë s¹d²L� VOðdð tÐ “Ë— qOJAð tâMž t� œuAO� YŽUÐ d²³ÝUM� È—UOÐ¬ Æb½œd� vÞ «— ÊU�“ÊU?�“ b?� tâMž Ë Áœd� qOLJð «— œuš vA¹Ë— bý— dðœË“ ÁbýÆrOýUÐ b¼Uý «— ÈdðœË“ v¼bKÖ Ë bM� vÞ q�UJð È«dÐ «— Èd²L�

‰U?L?²?Š« `DÝ —œ È—UOÐ¬ Ë r�— qÐUI²� dŁ«±Áb?ý —«œÅvMF� • ‰Ëbł® XÝ«¥≤ —U?L?O?ð U¼ÅsO~½UO� t�¹UI� tÐ tłuð UÐ Ë ©bµaUÐ

≤∑[∑± r�— —ULOð Ë “Ë— b¥a UÐ ±≥[πË s¹dðbMKÐ VOðdð tÐ “Ë— ‰Ëbł® b½«ÅÁœd� vÞ «— ÊU�“ s¹dðÅÁUðu�µtÐ tłuð UÐ s¹—“ r�— Æ©

d?²ÐuKD� È—UOÐ¬ »¬ Ê«eO� “« ÁœUH²Ý« UÐ ’Uš vJO²½˛ XO�uBšÁb?M?¼œÅÊU?A?½ t?� œËd?Ð v?¼bKÖ tÐ Èd²L� ÊU�“ b� —œ X�½«uð

∑∞ ±≥∏∂ ‰UÝ ¨≤Á—ULý ¨≤± bKł ¨v½U³žUÐ ÂuKŽ Áó¹Ë ¨È“—ËUA� l¹UM� Ë ÂuKŽ tK−�

ÆbýUÐÅv� Ábý ‰ULŽ« —ULOð tÐ tłuð UÐ r�— s¹« X³¦� Èd¹cÄdOŁUð ‰UL²Š« `DÝ—œ t¹cGð Ë r�— qÐUI²� dŁ«µœ—u� XH� È«dÐ •

ÈU?¼—U?L?O?ð Ü?¼ÅsO~½UO� t�¹UI� tÐ tłuð UÐ Æb¹œdÖ —«œÅvMF� dE½≤cµa UÐ ≤µ[∂≤ —ULOð Ëc¥a UÐ ±¥[πÊU�“ s¹d²L� Ë s¹d²AOÐ “Ë—

‰Ëb?ł® b?½«ÅÁœd� vÞ v¹U�uJý Uð «—∂r?�— ¨Z?¹U²½ tÐ tłuð UÐ Æ©È«dÐ t¹cGð tÐ vHM� gM�«Ë Êu* U�ËdÄ r�— Ë s¹dðd¹cÄœu� s¹—“

ÆXý«œ Á—Ëœ s¹« Êœd� ÁUðu� q?ÐU?I?²?� d?Ł« f½U¹—«Ë t¹e& ‰Ëbł tÐ tłuð UÐ≥¨r?�— q�UŽ

‰UL²Š« DÝ—œ t¹cGð Ë È—UOÐ¬±—«œÅvMF� dE½ œ—u� XH� È«dÐ •t� b¼œÅv� ÊUA½ g¹U�“¬ ÈU¼—ULOð sO~½UO� vÝ—dÐ ÆXÝ« Áb¹œdÖ

± r?�— —U?L?Oð tÐ ◊uÐd� ÊU�“ b� s¹d²AOÐc≤bµa U?Ð ≤∏[≤“Ë—≤ —ULOð UÐ Ë ÁœuÐc≤bµa UÐ ≤∑[≤¨t²ý«b½ È—«œÅvMF� ËUHð “Ë—

≤ —U?LOð tÐ ◊uÐd� ÊU�“ b� s¹d²L� Ëc±b¥a UÐ ±≤[∂œuÐ “Ë— ‰Ëbł®∏Æœu?ýÅv?� t?¹c?G?ð È«dÐ vKLJ� tMONÐ bŠ —œ È—UOÐ¬ Æ©

UÐ X�½«uð ÂU�—« d¹UÝ sOÐ —œ s¹—“ r�— XÝ« h�A� t� —uD½UL¼ÈdðÅÁUðu� ÊU�“ Ë Áœ«œ «— Èd²³ÝUM� aÝUÄ Ábý ‰ULŽ« j¹«dý tÐ tłuðYŽUÐ vÐ¬ r� Ë t¹cGð ÂbŽ ÆbM� vÞ v¹U�uJý Uð tâMž —uNþ “« «—r?�— —œ v?²?Š Ë b?M� vÞ v¹U�uJý Uð «— ÊU�“ d¦�«bŠ ÁUOÖ t� bý

bŠ—œ d²L� Ê«eO� tÐ È—UOÐ¬ v�Ë t¹cGð —ULOð œułË UÐ ÊUA¹dÄ≥µ∞r�— s¹« t−O²½ —œ býUÐ b�¬—U� t²�½«u²½ v¹UNMð tÐ t¹cGð ¨d²O� vKO�—uÞ tÐ Æb¼œÅv/ v²³¦� aÝUÄ »¬ œu³L� —u� —œ t¹cGð —ULOð tÐË “U?O?½ œ—u?� »¬ Ê«e?O� tÐ X³�½ «— vðËUH²� ÈUNAM�«Ë ÂU�—« vK�Æb½œ«œ ÊUA½ «— qÖ v¹U�uJý Uð tâMž —uNþ Á—Ëœ ‰uÞ È«dÐ t¹cGð

≥o³Þ —œ È« t½UÐ“ qÖ œ«bFð ≠

‰Ëbł® f½U¹—«Ë t¹e& Z¹U²½ ¥È«dÐ r�— dŁ« t� b¼œÅv� ÊUA½ © ‰UL²Š« `DÝ —œ dE½ œ—u� XH�±tłuð UÐ ÆbýUÐ v� —«œÅvMF� •

UÐ ÊUA¹dÄ r�— Ü¼ÅsO~½UO� t�¹UI� tÐ¥±[∂UÐ ZOÄ U�ËdÄ r�— Ë ±µ[¥µb?½œu?Ð «—«œ «— ¯d?³?KÖ œ«bFð s¹d²L� Ë s¹d²AOÐ VOðdð tÐ —«œu/®≤Æ©

‰UL²Š« `DÝ —œ È—UOÐ¬ Ë r�— qÐUI²�dŁ«±œ—u� XH� È«dÐ •‰Ëb?ł® U¼ÅsO~½UO� t�¹UI� ÆXÝ« —«œÅvMF� dE½µb?¼œÅv� ÊUA½ ©

± —ULOð tÐ ◊uÐd� d³KÖ œ«bFð s¹d²AOÐ t�bµa UÐ ¥≥[µË d³KÖ ≤ —ULOð tÐ ◊uÐd� œ«bFð s¹d²L�b∂a UÐ ±¥[∑ÆXÝ« ¯d³KÖ œbŽ

v?¹U?½«u?ð ÁU?O?Ö t?� œuýÅv� YŽUÐ »¬ œu³L� ¨b¼œÅv� ÊUA½ Z¹U²½

®—«œu/≤© ÂU�—« dOŁQð X% vÝ—dÐ œ—u� UH� sO~½UO� t�¹UI�nK²��

t?â?½¬ Ë ¨b?ýU?Ð t?²ý«œ «— Èd²AOÐ ÈU¼Å¯d³KÖ bO�uð È«dÐ Èd²L�ÈUNÖd³KÖ v�Ë XÝ« vJO²½˛ ‰d²M� X% d³KÖ œ«bFð XÝ« rK��ôUL²Š« Æb¹œdÖ Áb¼UA� »¬ œu³L� dŁ« —œ t²�— qOK% U¹ t²�UO½ bý—ÎË X?Ý« vÐ¬ r� qÐUI� —œ ÁUOÖ —œ X�ËUI� g¹«e�« ÈU¼ÅÁ«— “« vJ¹v�dÞ “« Ë Áœ«œ o�Ë j¹«dý UÐ «— œuš d²AOÐ t� XÝ« vL�— ÊUA¹dÄœ«bFð ÆXÝ« d²AOÐ ÈUNÖd³KÖ œ«bFð bO�uð Ê¬ vJO²½˛ UO�uBšÈ—UOÐ¬ »¬ Ê«eO� “« qI²�� s¹—“ Ë Êu* U�ËdÄ ÂU�—« —œ ¯d³KÖ

ÆXÝ« ‰UL²Š« `DÝ —œ t¹cGð Ë r�— qÐUI²� dŁ«±Ë b¹œdÖ —«œÅvMF� •

t?Ð ◊u?Ðd?� ¯d?³?K?Ö œ«b?F?ð s¹d²AOÐ U¼ÅsO~½UO� t�¹UI� tÐ tłuð UÐ± ÈU¼—ULOðcµa≤ Ë cµa UÐ VOðdð tÐ ¥≤[± Ë ¥±[±s¹d²L� Ë œbŽ

±—ULOð tÐ ◊uÐd� ¯d³KÖ œ«bFðc∂aUÐ ±¥[µ‰Ëbł® býUÐÅv� œbŽ ∂Æ©

‰U?L?²?Š« `?D?Ý —œ eO½ t¹cGð ™ È—UOÐ¬ ™ r�— dŁ« sOMâL¼±•± ÈU¼—ULOð tÐ ◊uÐd� d³KÖ œ«bFð s¹d²AOÐ ÁœuÐ —«œÅvMF�c±bµa

≤ Ëc±bµa UÐ VOðdð tÐ ¥≥[∏ Ë ¥≥[≤¯d³KÖ œ«bFð s¹d²L� Ë œbŽ ± —U?LOð tÐ ◊uÐd�c≤b∂aUÐ ±≥[∏‰Ëb?ł® býUÐÅv� ¯d³KÖ œbŽ

∏Æ©ÈU?N?K?Ö œ«b?F?ð Áb?M?M?�ÅsOOFð ©pO²½˛® r�— q�UŽ vK� —uÞ tÐÁ“«b½« Ë bý— ÁbMM� sOOFð ©t¹cGð Ë È—UOÐ¬® jO×� q�UŽ Ë ÈUN½UÐ“

UCFÐ nK²�� ÂU�—« ÈË— U¼—ULOð ‰ULŽ« Ë b½«ÅÁœuÐ U¼ÅqÖÎÂbŽ V³Ý t?Ð ¨b?½«ÅÁœu?³?½ ‘—ULý qÐU� t� Ábý U¼Å¯d³KÖ r� bý— U¹ Ë bý—aÝUÄ —œ ÈdOOGð t¹cGð œułË ÂbŽ Ë œułË ÊUA¹dÄ r�— —œ t� È—uÞt?¹c?G?ð Âb?Ž UÐ ZOÄ U�ËdÄ r�— —œ tJO�UŠ —œ Xý«b½ —ULOð tÐ Ê¬

Æb¹œdÖ Áb¼UA� UNÖd³KÖ œ«bFð —œ g¼U�

ÆÆÆv²M¹“ Ê«œd~ÐU²�¬ r�— gý vHO� Ë vL� UH� dÐ t¹cGð Ë È—UOÐ¬ »¬ Ê«eO� dŁ«∑±

¥ÈUN½UÐ“ ÈUNKÖ dD� ≠

r?�— d?Ł« —«œÅv?M?F� ·ö²š« ÁbM¼œÅÊUA½ f½U¹—«Ë t¹e& Z¹U²½ ‰U?L?²?Š« `?D?Ý —œ È« t?½U?Ð“ q?Ö dD� XH� È«dÐ±b?ýU?ÐÅv� •

‰Ëbł®¥È«—«œ ÊUA¹dÄ r�— t� b¼œÅv� ÊUA½ U¼ÅsO~½UO� t�¹UI� Æ© U?Ð d?Ð«d?Ð dD� s¹d²AOÐ≤±[≤πU?Ð !—Ë« U?�ËdÄ r�— Ë d²� vKO�

7ý«œ±±[≥∂ —«œu/® býUÐÅv� dD� s¹d²L� È«—«œ d²� vKO� ≥Æ© ‰U?L²Š« `DÝ —œ È—UOÐ¬ »¬ Ê«eO� dOŁUð±œ—u� XH� È«dÐ •

± —U?LOð ÆXÝ« Áb¹œdÖ —«œÅvMF� dE½b UÐ ±µ[µ≤È«—«œ d²� vKO�

©≥®—«œu/ nK²�� ÂU�—« dOŁQð X% vÝ—dÐ œ—u� UH� sO~½UO� t�¹UI�

≤ —U?L?Oð Ë dD� s¹d²AOÐb UÐ ±¥[µ∑d?D?� s¹d²L� È«—«œ d²� vKO�Èd²³ÝUM� vA¹Ë— bý— ÁUOÖ t� œuýÅv� Vłu� tMONÐ È—UOÐ¬ ÆXÝ«Æb?ýUÐ t²ý«œ ÈdðôUÐ Èe²MÝu²� v¹«—U� t−O²½ —œ Ë býUÐ t²ý«œ «—Êe�� tÐ Èe²MÝu²� œ«u� ’UB²š« vA¹«“ tKŠd� —œ t� v¹U$¬ “«b?ý— U?Ð ÊU¼UOÖ t−O²½ —œ œœdÖÅv� ·uDF� s¹–¬ÅqÖ ÂU½ tÐ Èd²¹u�«— Èd?²AOÐ v¹«cž œ«u� Ë t²ý«œ ÈdðôUÐ e²MÝu²� ¨d²³ÝUM� vA¹Ë—œuýÅv� Â«b½« s¹« »uKD� bý— YŽUÐ Ë ÁœU²Ýd� vA¹«“ ÈUN�«b½« tÐ

®±® Ê«—U?J?L?¼ Ë “d?ł«— s?OMâL¼ Æ©±π∏≥t?� b?½œd� ‘—«eÖ ©Ë v?¼œÅq?Ö Ê«œd?ÖÅ»U?²?�¬ —œ v²ÐuÞ— gMð tÐ qŠ«d� s¹d²ÝU�Š

® XÝ« —cÐ ÊbOÝ—≤±Æ© ‰Ëb?ł —œ t?� —uD½UL¼¥Ë r?�— q?ÐU?I²� dŁ« ¨XÝ« h�A�

‰U?L?²?Š« `?DÝ —œ È—UOÐ¬±—«œÅv?M?F?� d?E?½ œ—u?� XH� È«dÐ •Ë r?�— q?�«u?Ž V?O?�dð “« q�UŠ ÈU¼ÅsO~½UO� t�¹UI� ÆbýUÐÅv�

≤—U?L?O?ð t?Ð ◊u?Ðd?� d?D� s¹d²AOÐ t� b¼œÅv� ÊUA½ È—UOÐ¬bµaUÐ ≤≤[∂∂≤ —U?L?O?ð t?Ð ◊u?Ðd?� d?D� s¹d²L� Ë dD� d²� vKO�b≤aUÐ ±∞[≥∂≤ —ULOð UÐ t� œuÐ d²� vKO�b±a UÐ ±∞[∂≥¨dD� d²� vKO�

‰Ëb?ł® X?Ý« t?²?ý«b½ È—«œÅvMF� ËUHðµn?K?²?�� ÕuDÝ Æ©ÆœdJ½ œU−¹« È—«bOMF� ËUHð ZOÄ U�ËdÄ Ë s¹—“ ÂU�—« —œ È—UOÐ¬qÖ dD� XH� È«dÐ È—«œÅvMF� ·ö²š« t¹cGð nK²�� ÕuDÝ

‰U?L²Š« `DÝ —œ È« t½UÐ“±È«Åt?½U?Ð“ qÖ dD� s¹d²AOÐ ¨Xý«œ • UÐ t¹cGð —ULOð tÐ ◊uÐd�±µ[∂µtÐ ◊uÐd� dD� s¹d²L� Ë d²� vKO�

UÐ t¹cGð ÊËbÐ —ULOð±¥[¥µÆbýUÐÅv� dD� d²� vKO�qÐUI²� dŁ« —«œÅvMF� ·ö²š« ÁbM¼œÅÊUA½ f½U¹—«Ë t¹e& Z¹U²½

‰UL²Š« DÝ —œ dE½ œ—u� XH� È«dÐ t¹cGð Ë r�—±ÆbýUÐÅv� •

≤ —ULOð t� b¼œÅv� ÊUA½ U¼ÅsO~½UO� t�¹UI� sOMâL¼cµa UÐ ≤±[∂¥ ·ö²š« Ë d²� vKO�∞[∑±—ULOð Ë dD� s¹d²AOÐ È«—«œ d²� vKO� c±a

UÐ±∞[≥∂ g¼U� UÐ ≥[∂∑ÆbMýUÐÅv� dD� s¹d²L� È«—«œ d²� vKO�ÊU?A?½ t?¹c?G?ð tÐ «— vŽuM²� Ë ËUH²� qLF�«ÅfJŽ nK²�� ÂU�—«

‰Ëbł® bM¼œÅv�∂—«œ v?MF� ËUHð t¹cGð —ULOð ÂU�—« d¹UÝ —œ Æ©ÆœdJ½ œU−¹«

`?D?Ý —œ d?E½œ—u� XH� È«dÐ eO½ È—UOÐ¬ Ë t¹cGð qÐUI²� dŁ« ‰UL²Š«µ—ULOð U¼ÅsO~½UO� t�¹UI� tÐ tłuð UÐ ÆbýUÐ v� —«œÅvMF� • È—UOÐ¬∑∞∞ U?Ð t?¹cGð UÐ Á«dL¼ d²O� vKO� ±∂[≥∏ g?¹«e�« UÐ±[∑±

È—U?OÐ¬ —ULOð Ë dD� s¹d²AOÐ È«—«œ d²� vKO�≥µ∞ÊËb?Ð d²O� vKO� UÐ t¹cGð±¥[≤≥ g¼U� UÐ d²� vKO� ∞[∂∏s¹d²L� È«—«œ d²� vKO�

‰Ëbł® œuÐ dD�∑Æ©¨r?�— s?O?Ð q?ÐU?I²� dŁ« t� b¼œÅv� ÊUA½ f½U¹—«Ë t¹e& Z¹U²½

‰UL²Š« DÝ —œ t¹cGð Ë È—UOÐ¬±—«œÅvMF� dE½ œ—u� XH� È«dÐ •◊uÐd� dD� s¹d²AOÐ t� b¼œÅv� ÊUA½ U¼ÅsO~½UO� t�¹UI� býUÐÅv�

≤ —U?LOð tÐc≤bµa UÐ ≤≤[ππt?Ð ◊u?Ðd?� d?D� s¹d²L� Ë d²� vKO�

∑≤ ±≥∏∂ ‰UÝ ¨≤Á—ULý ¨≤± bKł ¨v½U³žUÐ ÂuKŽ Áó¹Ë ¨È“—ËUA� l¹UM� Ë ÂuKŽ tK−�

± —ULOðc≤b±a UÐ ∏[¥ ‰Ëbł® býUÐÅv� dD� d²� vKO� ∏Æ©Ë r�— qÐUI²� dŁ« Ë jO×� ¨r�— dŁ« t� b¼œÅv� ÊUA½ Z¹U²½ s¹«

‰Ëb?ł t?� b?M?Ç d?¼ Æb½dŁu� XH� s¹« ‰d²M� —œ jO×�¥ÊUA½ ÁœuÐ È—UOÐ¬ Ë t¹cGð dŁ« “« d²AOÐ —UO�Ð r�— UFÐd� sO~½UO� b¼œÅv�ÆXÝ« XH� s¹« ‰d²M� —œ éOðu½˛ d²AOÐ dŁ« ÁbM¼œÅÊUA½ t� XÝ«

µÈUN½UÐ“ ÈUNKÖ ‰uÞ ≠

—œ r�— dOŁUð t� œ«œ ÊUA½ nK²�� ÈU¼—ULOð dŁ« f½U¹—«Ë t¹e& ‰UL²Š« `DÝ±sOMâL¼ ÆXÝ« —«œÅvMF� dE½ œ—u� XH� È«dÐ •

U?Ð ÊUA¹dÄ r�— t� œ«œ ÊUA½ U¼ÅsO~½UO� t�¹UI�∂∑[≥∂Ë d²� vKO� UÐ !—Ë« U�ËdÄ±≥[≤∂ÈUN½UÐ“ qÖ ‰uÞ s¹d²L� È«—«œ d²� vKO�

—«œu/® XÝ«≥Æ© ‰UL²Š« `DÝ—œ È—UOÐ¬ Ë r�— qÐUI²�dŁ«±‰uÞ XH� È«dÐ •

U?¼ÅsO~½UO� t�¹UI� sOMâL¼ ÆXÝ« ÁœuÐ —«œÅvMF� È«Åt½UÐ“ ¯d³KÖ≤ t?� b¼œÅv� ÊUA½bµaU?Ð ∑±[∂≥≤ Ë d?²� vKO� b≤a UÐ ≤≥[∂≤

‰Ëb?ł® b?½œu?Ð ‰uÞ s¹d²L� Ë s¹d²AOÐ È«—«œ VOðdð tÐ d²� vKO�µÁbM¼œÅÊUA½ vÝ—dÐ œ—u� XH� È«dÐ t¹cGð dŁ« f½U¹—«Ë t¹e& Æ©

‰UL²Š« `DÝ —œ —ULOð s¹« —«œÅvMF� ·ö²š«µÈ—uÞ tÐ ÆXÝ« • sO~½UO� UÐ t¹cGð —ULOð t�¥[∞µÊËb?Ð —ULOð UÐ t�¹UI� —œ d²� vKO�

U?Ð t¹cGð≥[∏∞ÈU?¼ ¯d?³?K?Ö È«dÐ Èd²AOÐ ‰uÞ È«—«œ d²� vKO� UFÐd� sO~½UO� dÐ«dÐ U¼ÅÁœ r�— UFÐd� sO~½UO� Æb½«ÅÁœuÐ È«Åt½UÐ“d?²?A?O?Ð È«Åt½UÐ“ qÖ ‰uÞ ¨b¼œÅv� ÊUA½ t� XÝ« t¹cGð Ë È—UOÐ¬ÈË— Èd²L� gI½ t¹cGð Ë È—UOÐ¬ Ë œ—«œ —«d� vJO²½˛ ‰d²M� X%

Æb½«Åt²ý«œ Ê¬

∂tðuÐ ÈË— qÖ È—UÖb½U� ≠

‰Ëb?ł® f?½U?¹—«Ë t¹e& ‰Ëbł vÝ—dÐ¥t?� b?¼œÅv� ÊUA½ © ‰U?L?²?Š« `DÝ —œ nK²�� ÂU�—«±d?O?ŁUð dE½ œ—u� XH� È«dÐ •

r�— t� b¼œÅv� ÊUA½ U¼ÅsO~½UO� t�¹UI� sOMâL¼ Æb½—«œ —«œÅvMF� UÐ ÊUA¹dÄ≤≥[≤µ UÐ ZOÄ U�ËdÄ r�— Ë “Ë— ∑[≥µVOðdð tÐ “Ë—

—«œu/® bM²ý«œ «— È—UÖb½U� s¹d²L� Ë s¹d²AOÐ±Æ©`DÝ —œ dE½ œ—u� XH� È«dÐ È—UOÐ¬ Ë r�— qÐUI²� dŁ« sOMâL¼

‰UL²Š«±± t� œ«œ ÊUA½ U¼ÅsO~½UO� t�¹UI� ÆXÝ« —«œÅvMF� •bµa

UÐ≤µ[≥± —ULOð Ë s¹d²AOÐ “Ë— b∂a UÐ ∑[≥È—UÖb½U� s¹d²L� “Ë— ‰Ëbł® bM²ý«œ «— tðuÐ ÈË— qÖµÆ©

—œ t?¹c?Gð —ULOð t� b¼œÅv� ÊUA½ U¼ÅÁœ«œ f½U¹—«Ë t¹e& Z¹U²½ ‰UL²Š« `DÝ±ÆX?Ý« Áb¹œdÖ —«œÅvMF� dE½ œ—u� XH� È«dÐ • UÐ t¹cGð —ULOð±¥[≤≥UÐ t¹cGð ÊËbÐ —ULOð Ë s¹d²AOÐ “Ë— ±≤[∂∏

ÆbM²ý«œ tðuÐ ÈË— «— qÖ È—UÖb½U� s¹d²L� “Ë— ‰UL²Š« `DÝ—œ t¹cGð Ë r�— qÐUI²� dŁ«±œ—u� XH� È«dÐ •

t?� œ«œ ÊUA½ U¼ÅsO~½UO� t�¹UI� Æœ«œ ÊUA½ È—«œÅvMF� ËUHð dE½≤cµa UÐ ≤¥[µ± —ULOð Ë “Ë—c∂a UÐ ∂[∂Ë s¹d²AOÐ VOðdð tÐ “Ë—

‰Ëbł® bM²ý«œ «— tðuÐ ÈË— qÖ È—UÖb½U� s¹d²L�∂Æ©`?D?Ý —œ t?¹c?Gð Ë È—UOÐ¬ ¨r�— q�UŽ tÝ qÐUI²� dŁ« sOMâL¼

‰U?L?²Š«±t?�?¹U?I?� ÆX?Ý« —«œÅv?M?F?� d?E?½ œ—u� XH� È«dÐ •≤ —ULOð ÈdðdÐ ÁbM¼œÅÊUA½ U¼ÅsO~½UO�c±bµa UÐ ≤∂s¹d²AOÐ “Ë—

± ÈU¼—ULOð Ëc±b≤a± Ë c≤b∂a UÐ ∂qÖ È—UÖb½U� s¹d²L� “Ë— ‰Ëbł® bM²ý«œ «— tðuÐ ÈË—∏Æ©

Á—Ëœ d?Ð È—«œÅv?M?F?� d?O?ŁU?ð È—U?O?Ð¬ t?� b?M¼œÅv� ÊUA½ Z¹U²½d?O?ŁU?ð t?¹c?G?ð Ë r?�— U?�« ÆX?Ý« t²ý«b½ tðuÐ ÈË— qÖ È—UÖb½U�ÊUA½ f½U¹—«Ë t¹e& ‰Ëbł Ë b½«Åt²ý«œ XH� s¹« È«dÐ È—«œÅvMF�dOŁUð nK²�� ÂU�—« Ë XÝ« t¹cGð “« d²AOÐ —UO�Ð r�— dŁ« t� b¼œÅv�X?H?� È«d?Ð t?¹c?G?ð Ë È—U?O?Ð¬ n?K?²�� ÕuDÝ È«dÐ «— vðËUH²�

Æb½«Åt²ý«œ qÖ È—UÖb½U�

∑qÖ o³Þ œ«bFð ≠

‰U?L?²Š« `DÝ —œ r�— dŁ« t� œ«œ ÊUA½ U¼ÅÁœ«œ f½U¹—«Ë t¹e&±s?O?M?â?L?¼ ÆX?Ý« ÁœuÐ —«œÅvMF� s¹–¬ qÖ œ«bFð XH� È«dÐ •

U?Ð !—Ë« U?�ËdÄ r�— ¨b¼œÅv� ÊUA½ ÂU�—« sO~½UO� t�¹UI�∂[± UÐ ÊUA¹dÄ r�— Ë œbŽ±[≤œ«b?F?ð s¹d²L� Ë s¹d²AOÐ VOðdð tÐ œbŽ

—«œu/® bM²ý«œ «— o³Þ≤Æ© ‰UL²Š« `DÝ —œ eO½ È—UOÐ¬ q�UŽ dŁ«±dE½œ—u� XH� È«dÐ •

—U?L?O?ð t?� È—uÞ tÐ ÆXÝ« Áb¹œdÖ —«œÅvMF�∑∞∞»¬ d?²?O� vKO� U?Ð È—UOÐ¬¥[≥µ —U?LOð Ë qÖ o³Þ œbŽ ≥µ∞È—U?OÐ¬ »¬ d²O� vKO�

UÐ≥[µµÆb?M?²?ý«œ «— q?Ö o?³Þ œ«bFð s¹d²L� Ë s¹d²AOÐ VOðdð tÐ Ë œu?ýÅv?� t?ðu?Ð ÈË— Èd²AOÐ ÈUNKÖ bO�uð YŽUÐ d²³ÝUM� È—UOÐ¬È—«c?Öd?O?ŁU?ð q?�U?Ž b½«uðÅv� —u²�U� s¹« býUÐ dE½b� vKÖ dÄ dÖ«

ÆbýUÐ ‰U?L?²?Š« `DÝ —œ È—UOÐ¬ Ë r�— qÐUI²� dŁ« sOMâL¼±È«d?Ð •

ÊU?A?½ U?¼U¼ÅsO~½UO�Åt�¹UI� ÆXÝ« ÁœuÐ —«œÅvMF� dE½œ—u� XH�

ÆÆÆv²M¹“ Ê«œd~ÐU²�¬ r�— gý vHO� Ë vL� UH� dÐ t¹cGð Ë È—UOÐ¬ »¬ Ê«eO� dŁ«∑≥

± —U?L?Oð t� b¼œÅv�b≤a UÐ ∑[≥± —U?LOð Ë bµa U?Ð ±[±V?Oðdð tÐ ‰Ëbł® bM²ý«œ «— o³Þ œ«bFð s¹d²L� Ë s¹d²AOÐµÆ©

‰UL²Š« DÝ —œ t¹cGð —ULOð±—«œÅvMF� qÖ o³Þ œ«bFð È«dÐ • UÐ t¹cGð —ULOð ÆXÝ« Áb¹œdÖ¥[¥≥UÐ ©b¼Uý® t¹cGð ÂbŽ —ULOð Ë

≥[¥∑ÆbM²ý«œ «— o³Þ œ«bFð s¹d²L� Ë s¹d²AOÐ VOðdð tÐ ‰U?L?²?Š« `?D?Ý —œ t¹cGð Ë r�— qÐUI²� dŁ«±X?H?� s¹« dÐ •

‰Ëb?ł® X?Ý« —«œÅvMF�¥Y?ŽU?Ð ÂU?�—« v?�U9 —œ t¹cGð —ULOð Æ© U?�Ëd?Ä t?Ð ◊u?Ðd� qÖ o³Þ s¹d²AOÐ Æb¹œdÖ o³Þ œ«bFð g¹«e�«

UÐ t¹cGð —ULOð X% !—Ë«∂[∏qÖ o³Þ œ«bFð s¹d²L� Ë o³Þ œbŽ UÐ± ‰Ëb?ł® býU³O� t¹cGð ÊËbÐ ÊUA¹dÄ tÐ ◊uÐd� œbŽ ∂Z¹U²½ Æ©

—œ È—U?OÐ¬ Ë t¹cGð ¨éOðu½˛ gI½ ÁbMM� ÊUOÐ XH� s¹« È«dÐ vK�ÆbýUÐÅv� XH� s¹« “ËdÐ

∏qÖ o³Þ dD� ≠È—UOÐ¬ r�— vK�« dŁ« t� b¼œÅv� ÊUA½ f½U¹—«Ë t¹e& ‰Ëbł

‰U?L?²Š« `DÝ —œ q�«uŽ s¹« qÐUI²� Ë t¹cGð Ë±o³Þ dD� È«dÐ •Ë jO×� ´ éOðu½˛ dŁ« ÁbM¼œ ÊUA½ t� ÆXÝ« Áb¹œdÖ —«œÅvMF� qÖdŁ« sO~½UO� t�¹UI� ÆXÝ« XH� s¹« ‰d²M� È«dÐ jO×� ™ éOðu½˛

UÐ ÊUA¹dÄ r�— t� b¼œÅv� ÊUA½ vK�«±∞[±∏UÐ !—Ë« U�ËdÄ Ë¥[∞∏b½«Åt²ý«œ «— UNKÖ s¹dðe¹— Ë s¹dð Xý—œ VOðdð tÐ d²LO²½UÝ

—«œu/®≥ —ULOð Æ©∑∞∞ UÐ È—UOÐ¬ »¬ d²O� vKO� ∂[µ± —ULOð Ë ≥µ∞ UÐ È—UOÐ¬ »¬ d²O� vKO�µ[≥π«— qÖ s¹dðe¹— Ë s¹d²²ý—œ VOðdð tÐ

“« o?³?Þ d?D?� t?� b?½œd?� ‘—«e?Ö Ê«—UJL¼ Ë Áœ«“ r¹d� ÆbM²ý«œ—«d?� È—U?O?Ð¬ »¬ Ê«e?O?� d?OŁUð X% t� XÝ« vðUH� s¹dðÅvÝUÝ«VOðdð tÐ ® XÝ« ÁœuÐ t¹cGð ÊËbÐ —ULOð “« d²NÐ eO½ t¹cGð ÆœdOÖÅv�

sO~½UO� UÐ∂[≤∑ Ë µ[∂≥Æ©d²� v²½UÝ ‰UL²Š« DÝ —œ È—UOÐ¬ Ë r�— qÐUI²� dŁ«±œ—u� XH� È«dÐ •

‰Ëb?ł® XÝ« —«œÅvMF� dE½¥È—U?O?Ð¬ —ULOð X% ÊUA¹dÄ r�— Æ©±® tMONÐbµaÈ—U?OÐ¬ r� —ULOð X% ZOÄ U�ËdÄ r�— Ë s¹d²AOÐ ©

≤®bµaX% ÂU�—« tL¼ —œ ÆbM²�¼ qÖ o³Þ dD� s¹d²L� È«—«œ ©d?O?ŁU?ð Áb?M?¼œ ÊUA½ s¹« t� X�U¹ g¼U� o³Þ dD� È—UOÐ¬ r� —ULOð

‰Ëbł® XÝ« ÂU�—« ÈË— È—UOÐ¬ Ê«eO�µÆ©`?DÝ —œ qÖ o³Þ dD� XH� È«dÐ eO½ t¹cGð Ë r�— qÐUI²� dŁ«

‰U?L²Š«± ‰Ëb?ł® XÝ« —«œÅvMF� •¥≤ —U?LOð Æ©cµa UÐ ±∞[∏≥≤ —U?L?O?ð Ë d?²� v²½UÝc≤a UÐ ≥[∑µÈ«—«œ V?O?ðd?ð t?Ð d²� v²½UÝ

ÂU�—« tOK� —œ t¹cGð —ULOð ÆbM²�¼ qÖ o³Þ dD� s¹d²L� Ë s¹d²AOÐÆb?¹œdÖ qÖ o³Þ dD� g¹«e�« YŽUÐ ¨!—Ë« U�ËdÄ r�— ¡eł tÐ7?ý«œ È«d?Ð ÂU?�—« t?O?I?Ð —œ !—Ë« U?�Ëd?Ä r�— eł tÐ t−O²½ —œ

ÆXÝ« v�«e�« ÊU¼UOÖ È«dÐ vKOLJð t¹cGð ¨d²Ö—eÐ ÈU¼ÅqÖt¹cGð Ë È—UOÐ¬ r�— t½UÖ tÝ q�«uŽ VO�dð UÐ U¼ÅsO~½UO� t�¹UI�

≤ —U?L?O?ð t� t� b¼œÅv� ÊUA½ qÖ o³Þ dD� XH� È«dÐc±bµaUÐ ±±[±≤± Ë s¹dðÅXý—œ d²LO²½UÝ c≤b≤a UÐ ≥[¥∏È«—«œ d²LO²½UÝ

‰Ëbł® bM²�¼ UNKÖ s¹d²JÇu�∏Æ©® Ê«—U?J?L?¼ Ë Èd?H?E?� µv?J?A?š g?M?ð d?Ł« v?Ý—d?Ð vÞ ©

d?Ð Á—«u?L?¼ »¬ œu³L� t� bM²ý«œ —UNþ« Ê«œd~ÐU²�¬ UO�uBšdÐË d?K?O� ‘—«eÖ tÐ ö³Þ dD� ¨sOMâL¼ Æœ—«œ vHM� dŁ« o³Þ dD�U?ð œ—«œ —«d� vDO×� q�«uŽ dOŁUð X% d²AOÐ t� XÝ« v²H� pO�ÆœdOÖÅv� —«d� È—UOÐ¬ Ë t¹cGð dOŁUð X% bý tÐ Ë vJO²½˛ q�«uŽ

® Ê«—UJL¼ Ë Áœ«“ r¹d�±≥∏±X?% o³Þ dD� t� b½œd� ‘—«eÖ ©®bÐU¹Åv� g¼U� È—UOÐ¬ q�«u� g¹«e�« dOŁUðµ ¨ ≤Æ©

v¹UN½ ÈdOÖ t−O²½

tłuð UÐ Ë b½—«œ vðËUH²� È«Åt¹cGð Ë vÐ¬ “UO½ U¼ éOðu½˛ U¹ ÂU�—«Âb?Ž Ë »¬ œu?³L� tÐ —UÖ“UÝ ÂU�—« “« ÊUJ�ô« v²Š ¨tK¾�� s¹« tÐ U?½U?J?�« È«—«œ t?� ÈdNý e³Ý ÈUC� oÞUM� “« vCFÐ —œ t¹cGðvIÞUM� —œ ÆœœdÖ ÁœUH²Ý« bM²�O½ t¹cGð Ë v�U� »¬ sO�Uð È«dÐ Â“ôd²NÐ ¨XÝ« d²L� vÐ¬ X¹œËb×� Ë d²AOÐ È—«cÖÅt¹U�dÝ tÐ “UO½ t�bM¼œÅv� ÊUA½ Èd²NÐ Èd¹cÄ gM�«Ë œu� Ë »¬ tÐ t� v�U�—« “« XÝ«

ÆœœdÖ ÁœUH²Ý«ÁUOÖ vA¹Ë— Ë vA¹«“ UH� dÐ »¬ œu³L� vHM� vK� «dOŁUð g¼U� v¼bKÖ d¹œ vA¹Ë— Á—Ëœ ‰uÞ g¹«e�« v²M¹“ Ê«œd~ÐU²�¬Ë v?K?Öd?Ä g?¼U?� U¹ qÖ o³Þ œ«bFð g¼U� ¨È«Åt½UÐ“ ÈUNKÖ dD�È—UOÐ¬ Ë r�— qÐUI²� dŁ« tF�UD� ÆXÝ« qÖ o³Þ dD� Êbý pÇu�s¹d²�ËUI� ¨ÂU�—« sOÐ —œ Êu* U�ËdÄ Ë s¹—“ ÂU�—« t� œ«œ ÊUA½r?�— Ëœ s?¹« v?Ý—d?Ð œ—u?� UH� d¦�« Ë b½œuÐ vÐ¬ r� j¹«dý tÐ U�ËdÄ r�— sOMâL¼ X�dÖ —«d� È—UOÐ¬ ÕuDÝ dOŁUð X% d²L�

ÆbýUÐ v� vÐ¬ r� tÐ r�— s¹dð ”U�Š !—Ë«Ê«œd?~?ÐU?²?�¬ nK²�� UH� dÐ t¹cGð ÂbŽ vHM� vK� «dOŁUðq?Ö d?D?� g?¼U?� ¨v?A?¹Ë— Á—Ëœ ‰uÞ g¹«e�« ∫q�Uý eO½ v²M¹“g¼U� Ë vKÖdÄ g¼U� tðuÐ ÈË— qÖ È—UÖb½U� g¼U� È«Åt½UÐ“

∑¥ ±≥∏∂ ‰UÝ ¨≤Á—ULý ¨≤± bKł ¨v½U³žUÐ ÂuKŽ Áó¹Ë ¨È“—ËUA� l¹UM� Ë ÂuKŽ tK−�

©∏®‰Ëb� t¹cGð Ë È—UOÐ¬ ¨r�— q�«uŽ VO�dð “« q�UŠ ÈU¼—ULOðÅsO~½UO� t�¹UI�

X% nK²�� ÂU�—« —œ nK²�� UH� vÝ—dÐ ÆXÝ« qÖ o³Þ dD�s¹d²�ËUI� !—Ë« U�ËdÄ r�— t� œ«œ ÊUA½ t¹cGð Ë t¹cGð ÂbŽ —ULOðÂbŽ tÐ ÂU�—« s¹d²ÝU�Š ZOÄ U�ËdÄ Ë Êu* U�ËdÄ ÂU�—« Ë r�—

ÆbMýUÐ v� t¹cGð

»¬ Ê«eO� g¼U� t� œ«œ ÊUA½ t¹cGð Ë È—UOÐ¬ qÐUI²� dŁ« vÝ—dÐv?¼œ t?â?M?ž U?ð “Ë— œ«b?F?ð g?¹«e?�« Y?ŽU?Ð t?¹c?Gð ÂbŽ Ë È—UOÐ¬dD� g¹«e�« V³Ý t¹cGð UÐ Á«dL¼ v�U� È—UOÐ¬ sOMâL¼ ¨œœdÖÅv�

ÆœuýÅv� È« t½UÐ“ qÖ

ÆÆÆv²M¹“ Ê«œd~ÐU²�¬ r�— gý vHO� Ë vL� UH� dÐ t¹cGð Ë È—UOÐ¬ »¬ Ê«eO� dŁ«∑µ

oOI% s¹« —œ v²M¹“ Ë vL� UH� dE½ “« nK²�� ÂU�—« vÝ—dÐ œd?Ð—U?� v?²M¹“ r�— p¹ Ê«uMFÐ b½«uðÅv/ ÊUA¹dÄ r�— t� œ«œ ÊUA½Æb¼œÅv� ÊUA½ œuš “« «— vŽ«—“ UO�uBš d²AOÐ Ë býUÐ t²ý«œÈ«—«œ V?O?ðd?ð t?Ð Z?OÄ U�ËdÄ Ë Êu* U�ËdÄ ÂU�—« ŸuL−� —œ

b?M?½«u?ðÅv?� Áb?¹dÐ tšUý qÖ Ê«uMFÐ vL� Ë v²M¹“ »uKD� UH� U?H?� t?Ð t?łuð UÐ s¹—“ Ë »U²N� ÂU�—« sOMâL¼ ¨b½œdÖ v�dF�e?³?Ý ÈU?C?� v?²M¹“ qÖ Ê«uMFÐ bM½«uðÅv� p¹˛u�uOÐ Ë v²M¹“ vL�

Æb½œdÖ v�dF�

lÐUM5

Æv?M?O²ÝuÄ ¨„ Ë ¨ÆÂ ¨ÈdÝ —UM� Áœ«“dHFł±≥∑∂ÈU?¼Åv?Öó?¹Ë “« všdÐ dÐ bý— nK²�� qŠ«d� —œ vJAš gMð dŁ« vÝ—dÐ Æ b?K?ł ¨Ê«d¹« È“—ËUA� ÂuKŽ tK−� Æ©œ—u�— r�—® Ê«œd~ÐU²�¬ œdJKLŽ È«eł« Ë vJ¹˛u�u�—u�≤π Á—ULý ¨≤ U×H� Æ≥∂±≠

≥µ≥Æ ÆÈd³LGOÄ ÆŸ Æ” Ë Èd¼UE� Æœ ÆŒ q�« Áœ«“ r¹d�±≥∏±ÆÊ«œd~ÐU²�¬ r�— tÝ vL� UH� Ë œdJKLŽ dÐ È—UOÐ¬ —Ëœ —UNÇ dŁ« Æ

bKł ÆÊ«d¹« È“—ËUA� ÂuKŽ tK−�≥¥ Á—ULý Æ≤ t×H� Æ≥∞± ≠ ≤π≥Æ ÆŸ ¨vJÇu�±≥∂¥ ÆbNA� v¼U~A½«œ œUNł «—UA²½« ÆpAš oÞUM� —œ XŽ«—“ Æ≤∞≤Æt×H�

Æv½«“—« Æ« Ë ÆŸ ÈdO−�±≥∏≤ÂuKŽ tK−� ÆÊ«œd~ÐU²�¬ —œ Ê¬ È«eł« Ë œdJKLŽ dÐ tðuÐ r�«dð Ë Ê˛Ëd²O½ œu� nK²�� ÕuDÝ dŁ« Æ Á—ULý Ær²H¼ ‰UÝ ÆvFO³Þ lÐUM� Ë È“—ËUA� ÊuM� Ë≤ U×H� Æ±≤≥ ≠ ±±µÆ

ÆÁU?I½Uš v�UM¹“ ÆÕ Ë ÆÈ ÆvýdŽ ¨Æ„ ¨ÈdHE�±≥∑µÈ«e?ł« Ë vJ¹˛u�u�—u� UH� “« všdÐ —œ vJAš gMð dŁ« vÝ—dÐ Æ Á—ULý ¨r¼œ“«Ëœ bKł ¨—cÐ Ë ‰UN½ tK−� ¨Ê«œd~ÐU²�¬ œdJKLŽ≥ U×H� ¨≥≥≠≤¥Æ

Æ— Æ” ¨ÈœUÐ¬ Áœ vMO�ŠdO�±≥∂∑Æbý—« vÝUMý—U� t�U½ ÊU¹UÄ ÆÊ«œd~ÐU²�¬ r�— tÝ œdJKLŽdÐ È—UOÐ¬ nK²�� ÕuDÝ «dŁ« Æ ¨”—b� XOÐdð ÁU~A½«œ±¥∑Æt×H�

¨ÈËd?Ö vLO¼«dÐ« ÆÂ Ë ÆÂ ¨Èd�U½±≥∑∑ Æ‰Ë« ÛU?Ç Æb?N?A�Æv¼U~A½«œ œUNł «—UA²½« ÆÈ“UOÄ ÈUNKÖ È˛u�u¹eO� Æ≥µ≤Æt×H�

v½UAO� b³Ž Æ” Ë Æ» ÈbL� Èœe¹±≥∑∞ Æ‰Ë« ÛUÇ ÆÊ«dNð v¼U~A½«œ dA½ e�d� ÆvŽ«—“ UðU³½ Õö�« Æ≤∏≥Æt×H�

Altagic, J., V. Secerov-Fiser and R. Marinkovic. 2005. Interspecific hybridization and cytogenetic

studies in ornamental sunflower breeding. Australian Journal of Experimental Agriculture, 45,

93-97.

Armitage, A. M. 1993. Helianthus, pp. 98-102. In: Specialty Cut Flowers. Varsity Press / Timber

Press, Porthand. Oregon.

Armitage, A. M. 1995. Helianthus annuus - annual sunflower. In: Spesialty Cut Flower. The

production of annuals, perennials, bulbs and woody plants for fresh and dried cut flower. 98-

102. Varsity Press/ Timber Press.

Baily, L. H. and E. Z. Baily. 1976. Helianthus L., PP. 549-550. In. Hortus Third: A Conise

Dictionary of Plants Cultivated in the United States and Canada. Macmillan Publishing, NewYork.

Debaek, P., M. Cabelguenn, A. Hilaire and D. Raffaillac. 1998. Crop management system for

rainfed and irrigated sunflower (Helianthus annuus) in south - western France. Journal of Agri-

±Æ

≤Æ

≥Æ¥.

µ.

∂.

∑.

∏.

9.

10.

11.

12.

13.

∑∂ ±≥∏∂ ‰UÝ ¨≤Á—ULý ¨≤± bKł ¨v½U³žUÐ ÂuKŽ Áó¹Ë ¨È“—ËUA� l¹UM� Ë ÂuKŽ tK−�

culture Science, Camb. 131: 171-185.

Freres, E. C. Gimenz and J. M. Fernandez. 1986. Genetic variability in sunflower cultivars

under drought I. Yield relationships. Australian Journal of Agriculture, Res. 37: 573-582.

Gimeelli F., A. Leporati and L. Maggiror. 2003, The All year Round cultivation of cut sunflower.

Acta Hort. 614, 553-556.

Gomez, D., O. Martinez, M. Arona. and V. Castro. 1991. Generation a selection index for drought

tolerance in sunflower. I. water use and consumption, Helia, 14. 15: 65-70.

Huxley, A., M. Giffiths, and M. Levy. 1992. Helianthus, PP. 522-525. In: The New Royal

Horticultural Society Dictionary of Gardening, vol. 2. Stockton Press, New York.

Mallikarjuna, K., N. Devakumar, M. V. Chalapathi and G. G. E. Rao, 2000. Integrated phosphorus

management for sunflower. Annals of Agriculture Science, Moshtohar, 29: 77 ? 87.

Miller, P. A. and G. N. Fick. 1978. Influence of plant population on performance of sunflower

hybrids. Can. Journal Plant Science, 58: 579-600.

Nazakat, N., G. Sarwar, M. Yousaf, T. Naseeb, A. Ahmad and M. J. Shah. 2003. Yield and Yield

Components of Sunflower as Affected by Various NPK Levels. Asian Journal of Plant Sciences

2 (7): 561 – 562.

Ragers, C. E., B. W. Unger, & G. L. Kreitner. 1983. Adventious rooting in hopi sunflower:

function and anatomy. Agronomy Journal, 76: 429-434.

Rebaudo. R. 2000. Diversificazione producttiva in floricoltura: il caso del cartamo e del girasole.

Thesis. Faculty of Agriculture. University of Pisa.

Schoellhorn R., E. Emino, E. Alvares, and M. Frank. 2003. Warm Climate Production Guidelines

for Specialty cut Flowers. ENHFL04-015. University of Florida. Ifas.

Schuster, W. H. 1985. Helianthus annuus, pp. 98-121. In: Handbook of Flowering, vol. III, A. H.

Halevy, (editor): CRC Press, Boca Raton, Florida.

Sheaffer, C. C., J. H. MCnemar, and N. A. Clark. 1997. Potential of sunflowers for silage in

double-cropping systems following small grains. Agronomy Journal, 69: 543-546.

Vakblad voor de Bloemisterij. 2001. Staalkaart van het Sortiment. Vakblad voor de Bloemisterij,

21, 23-27.

Vakblad voor de Bloemisterij. 2002. Staalkaart van het Sortiment. Vakblad voor de Bloemisterij,

23, 40-43.

Whipker, B. and S. Dasoju. 1997. Success with pot sunflowers. Growertaiks 61(1): 81-82.

Yegappan, T. M., D. M. Paton, C. T. Gates, and W. J. Muller. 1982. Water stress in sunflower

response if cypselasiz: Ann. Bot. 49: 63-68.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

ÆÆÆv²M¹“ Ê«œd~ÐU²�¬ r�— gý vHO� Ë vL� UH� dÐ t¹cGð Ë È—UOÐ¬ »¬ Ê«eO� dŁ«∑∑

Effects of amount of irrigation and nutrition on qualitative and quantitative characteristics of

six ornamental sun flower (Helianthus annuus L.) cultivars

A. Ebrahimpour– H. Nemati– A. Tehranifar– M. Azizi1

AbstractIn order to study effect of amount of irrigation and nutrition on quantitative and qualitativecharacteristics of six ornamental sunflower cultivars a factorial experiment based on a RCD with 5replications was conducted in the growing season of 2006 in Mashhad. The factors under studywere 2 levels of irrigation (350CC and 700CC with 48h intervals), 2 levels of nutrition (control andwith nutrition) and six ornamental sunflower cultivars. Traits such as: time of blossom appearanceand flowering, number of tongue flower in the head, length and diameter of tongue flowers, flowerviability on plant, number and diameter of flower heads were recorded. Results showed that culti-vars and interaction effect of irrigation levels and cultivar were significant for all characters understudy. Effect of irrigation treatment on time of blossom appearance and flowering, diameter oftongue flowers, number and diameter of head was significant at P<0.01. Nutrition affect diameterof tongue flower, viability of flower on plant number and diameter of flower head at p<0.01 andtime of blossom and length of tongue flower at p<0.05. Interaction between nutrition and cultivarswas significant for time of blossom and flowering (P<0.05), number of tongue on the head, diameterof tongue flower, viability of flower on plant and diameter of flower head (P<0.01). Also Interac-tion between irrigation levels and nutrition was significant for time of blossom appearance, diameterof head flower (p<0.01), diameter of tongue flower (p<.0.05). Triple interaction effects on somequantitative traits was significant (p<0.01). In general, the results showed, desirability of “Pro-CutLemon“ and “Zarrin“ cultivars as ornamental flower, positive effects of 700ml irrigation in 48hintervals and nutrition on the major quantitative and qualitative characters of ornamental sunflower.

Key words: Characteristics, cultivar, flower, irrigation, nutrition, Ornamental, Sunflower

1- Contribution from Ferdowsi University of Mashhad.

Documents

Ê«œd~ÐU²¬ r— gý vHO Ë vL UH dÐ t¹cGð Ë È—UOÐ¬ »¬ Ê«eO …profdoc.um.ac.ir/articles/a/1004513.pdfÊ«œd~ÐU²¬ r— gý vHO Ë vL UH dÐ t¹cGð Ë È—UOÐ¬