egzersiz beyin hücrelerini yenliyor

8/8/2019 egzersiz beyin hcrelerini yenliyor

1/5

Egzersiz beyin hcrelerini yeniliyor

Egzersiz beyin hcrelerini yeniliyor

Bugne dek egzersizin yalnzca kaslar gelitirip, kalp hastalklarn nledii sanlyordu.Oysa son bilimsel almalar, sporun beyinde yeni sinir hcrelerinin oluumuna ve sinirhcreleri arasndaki balantlarn oalmasna yol atn gsteriyor. Bylece Alzheimer ilemcadelede yeni bir umut domu oldu. 20 yanda yaptnz egzersizlerin yararnn 70yana kadar sreceini dnyorsanz aldanyorsunuz. 70 yandayken salam bir beynesahip olmak istiyorsanz aradaki 50 yl boyunca egzersizi brakmamanz gerekir. MaryCarmichael tarafndan kaleme alnan bu yaznn orjinali 26 mart 2007 tarihli NewsweekDergisinde Reyhan Oksay tarafndan yaplan evirisi ise 20.04.2007 tarihli Cumhuriyet-Bilim Teknikte yaynland.

Bltenimizin bu saysnda hem bu yazy hem de bir egzersiz uzman olan Serkan Yimselinyaz ile ilgili eletirisini okuyacaksnz.

Egzersiz beyin hcrelerini yeniliyorIllinois niversitesi Sinirbilim ve Kinesiyoloji* Blm'nden Charles Hillman 'negzersiz-beyin gc ilikisini ortaya kartmak amacyla ilkretim kurumlarndan 259rencinin katlm ile yapt aratrma, egzersizin beyni nasl etkilediini ortaya koydu.Dier rencilere gre beden eitimi derslerine daha fazla zaman ayran denekler, sosyoekonomik statlerinden bamsz olarak, matematik ve okuma derslerinde daha stn bir

performans sergilediler.

Ylsonuna doru yaymlanacak olan bu alma, tek bana belirleyici olmamakla birlikte, sonyllarda ok sayda bilimsel aratrmadan da benzer sonularn alnmas, egzersizin zihinselgc gelitirdii tezini dorular nitelikte. Kald ki son almalardan birinde, ay gibi ksa

bir srede, youn bir aerobik programnn beyinde yeni sinir hcrelerinin oluumuna yolat grld.

Uzun sredir bunun mmkn olamayacan dnen bilim adamlar, imdi yal sinirhcrelerinin bile youn alar oluturabileceini kabul ediyorlar. Bu alar insanlarn daha hzlve daha verimli dnmesinin yolunu ayor. Ayrca egzersizin, Alzheimer'n, dikkat eksikliihiperaktivite sendromunun ve dier bilisel hastalklarn ortaya kn geciktirdii veengelledii ileri srlyor. Sonuta yaa bal olmakszn, gl ve zinde bir bedenin gl vezinde bir beyin yaratt bilimsel olarak kantlanm oluyor.

Bilim adamlar salam vcudun salam bir beyin anlamna geldiinin farkndayd ancakellerinde somut bir kant yoktu. "Atletik bilim adam" yalnzca NCAA'nn (NationalCollegiate Athletic Association-Amerikan niversite Atletik Birlii) dledii bir pazarlamamanevras deildi; bu kavram, tarihte Eski Yunan'a kadar uzanan bir gemie sahipti.Harvard niversitesi Tp Fakltesi'nden John Ratey , "Sportmen bir vcuda sahip
http://beslenmebulteni.com/besin/index.php?option=com_content&view=article&id=180:egzersiz-beyin-huecrelerini-yeniliyor-&catid=96:spor&Itemid=480http://beslenmebulteni.com/besin/images/stories/topics/brain.jpghttp://beslenmebulteni.com/besin/images/stories/topics/brain.jpghttp://beslenmebulteni.com/besin/index.php?option=com_mailto&tmpl=component&link=aHR0cDovL2Jlc2xlbm1lYnVsdGVuaS5jb20vYmVzaW4vaW5kZXgucGhwP29wdGlvbj1jb21fY29udGVudCZ2aWV3PWFydGljbGUmaWQ9MTgwOmVnemVyc2l6LWJleWluLWh1ZWNyZWxlcmluaS15ZW5pbGl5b3ItJmNhdGlkPTk2OnNwb3ImSXRlbWlkPTQ4MA==http://beslenmebulteni.com/besin/images/stories/topics/brain.jpghttp://beslenmebulteni.com/besin/index.php?option=com_content&view=article&id=180:egzersiz-beyin-huecrelerini-yeniliyor-&catid=96:spor&Itemid=480


2/5

olmak akademik eitim kadar nemliydi" diyerek tarihte spora verilen deere dikkatekiyor. Bu arada Batl bilim adamlar da sporcu kalbinin, vcudun dier organlaryla

birlikte, beyne daha fazla kan pompaladn fark etmilerdi.

Egzersizin Beyindeki Etkisi

Daha fazla kan, daha fazla oksijen anlamna geldii iin egzersiz yapan bir kiinin beyin

hcreleri daha iyi beslenir. Onlarca yldr atletik vcut ile zihinsel g arasnda biliminbulduu tek balant buydu. imdi, beyin tarama cihazlar ve biyokimya alanndakigelimelerden yararlanan bilim adamlar, egzersizin beyinde yaratt etkileri dahaderinlemesine aratrabiliyorlar. Egzersizin etkisi nce kaslarda kendini gsterir. ki veya drt

bal bir kasn her kaslmas ve gevemesinde, IGF ad verilen bir proteinin de aralarndabulunduu kimyasal maddeler salglanr. Bu maddeler kan ile birlikte yol alr ve sonundabeyne ular. IGF, beyinde, vcudun "nrotransmiter fabrikasndaki ustaba" gibi alr.

Bu protein, baka kimyasal maddelerin retilmesi iin emirler yadrr. Bu maddelerden biride beyinde retilen BDNF'dir (Brain Derived Neurotrophic Factor). "Spark: TheRevolutionary New Science of Exercise and the Brain- Egzersiz ve beynin devrimyaratan yeni bilimi " isimli kitabn yazar Ratey, "Mucize" olarak deerlendirdii bumolekln daha st dncelere varan faaliyetleri tetiklediini belirtiyor.

Dzenli egzersiz yardmyla vcut, BDNF dzeyini gelitirir ve bunun sonucunda beynin sinirhcrelerinde dallanmalar balar. Bylece birbirleriyle birleen yeni yollar haberleme altyapsn gelitirir.. renme olgusunun altnda yatan bu sretir.

Beyin hcreleri arasndaki tm birleme noktalar, ileride kullanlmak zere bir kenardatutulan yeni yetenek veya bilgilerdir. Bu srete ok nemli bir rol oynayan BDNF'ninmiktar ok ise, beynin kapasitesi de o kadar geniler. UCLA'dan sinirbilimci FernandoGomez-Pinilla , BDNF'nin az olmas durumunda beynin yeni bilgilere kendisini kapattnsylyor.

Gomez-Pinilla, yapt deneylerde sanlar tekerlekler zerinde koturarak, beyinlerindekiBDNF miktarn artrd. Daha sonra hayvanlarn yarsn zgr brakan Gomez-Pinilla, dieryarsnda BDNF'nin etkilerini ilala bloke etti. Bir sonraki aamada atletik sanlarnzekalarn lmek iin gizlenmi bir nesneyi bulmalarn istedi. lk grup kolayca nesneyi

bulurken, BDNF'leri bloke edilen ikinci grup ilki kadar baarl olamad. Nature dergisindeyaymlanan benzer bir almay insanlar zerinde gerekletirdi. BDNF retiminden sorumlugenlerinde bozukluk olan talihsiz insanlarn, yeni bilgileri belleklerinde tutamadklar ve eski

bilgileri hatrlamakta zorluk ektikleri izlendi.

Nron Oluumu

nsanlarn pek ou erikin yaa ulatklarnda beyinlerindeki BDNF dzeyi sabitlenir. Ancakyalanmaya baladka nronlar tek tek lmeye balar. 1990'l yllarn ortalarna kadar bilim

adamlar bu kayplarn geri kazanmnn mmkn olmayacana inanyorlard. Baka birdeyile beynin l nronlarn yerine yenilerini retmesi mmkn deildi. Ancak son 10 yldrhayvanlar zerinde yaplan deneyler, bu grn yanl olduunu, beynin baz ksmlarnda"nrojenez-sinir sisteminin gelimesi, sinir dokusu olumas"nn egzersiz ile mmknolabileceini gsterdi.

Geen haftalarda "Proceedings of the National Academy of Sciences" dergisinde yer alanbir makale bu ilkenin insanlarda da geerli olduunu ilk kez gsteriyor. ay sren youn biregzersiz program sonunda deneklerin beyinlerinde yeni nronlarn kt grld. Kalp-damar sal ynnden en iyi durumda olanlarn daha fazla sayda nron gelitirmesi deayrca dikkat ekiciydi.

Btn bunlarn, kk hcrelerini tam anlamyla gelimi, ilevsel nronlara dntrenBDNF'nin marifeti olabilirdi. Bu deneyi gerekletiren Columbia niversitesi TpFakltesi'nden nrolog Scott Small ve Salk Enstits'nden nrobiyolog Fred Gage sonular


3/5

yle deerlendiriyor: "Egzersizin beyinde ne gibi etkiler yarattn ilk kez izliyoruz. Busonularn anlamn zmeye urarken, gelimeye ak yeni bir konu ile kar karyaolduumuz apak."

Egzersizden Etkilenen Blgeler

Small ve Gage'in deneyinin deerlendirilme aamasnda, nce yeni beyin hcrelerinin nerede

gelitii aratrld. Deneyde, egzersizin etkisiyle beynin tek bir blgesinde yeni nronlarnyeerdii grld. Bu, hipokampus'un "dentate gyrus" blgesiydi. renme ve belleikontrol altnda tutan bu blge, beynin isimleri ve yzleri eletirmesini salar. Yalla balerozyonun ilk hedefi bu blgedir. Neyse ki, hipokampus, BDNF'nin yapc etkilerine sonderece aktr. Dolaysyla hipokampus'un yenilenme olasl sz konusudur.

Illinois niversitesi'nden psikolog Arthur Kramer, "Bu yalanma srecinin yavalatldanlamna gelmiyor. Tam tersi bu ilem, yalanmann tersyz edilmesidir" diyor.

Kramer ayrca karar verme, birden fazla ilevi ayn anda yrtme ve planlama gibi st dzeydncelerin yrtld frontal lobun egzersiz sonucu boyutlarnda genileme olduunu farketti. Ve daha nce 60'l ve 70'li yalarndaki kadn ve erkekler zerinde yrtlm bir dzine

kadar eski alma da, hzl yry ve dier aerobik egzersizlerin frontal lob'u gelitirdiiniortaya kartmt.

Bilim adamlarna gre nronlar, beynin bunlarn dnda kalan ksmlarnda gelimez. Ancakbeynin bu dier blgeleri egzersizden baka ekillerde yararlanr. Small, beyin hacmininegzersiz yardm ile genilediini sylyor. Ratey ise "Dopamin, serotonin, norepinefringibi salglar da egzersiz ile birlikte artar. Dolaysyla egzersiz yapmak bir miktarProzac, bir miktar da Ritalin almak gibidir" diyor.

Egzersizin Annda Grlen Etkileri

Oluumu haftalar bulan nrojenez'den farkl olarak, dier etkiler egzersizden hemen sonrahissedilir. Hillman, kou bandnda yarm saatlik bir egzersizden 48 dakika sonra beynin daha

zinde olacan sylyor.Ancak iin bir de kt yan vardr ki; o da btn bu etkilerin geici olmasdr. nsanlarnkilosu gibi, zihinsel formun da korunmas gerekir. Yeni nronlar ve aralarndaki balantlaryllarca dayanabilir. Ancak egzersize son verildii zaman birka ay iinde "astrositler"

bzlr ve nronlar eskisi gibi grevini yapmaz. Bu nedenle egzersizin etkisini srdrmekiin egzersize devam etmek gerekir.

Illinois niversitesi'nden psikolog William Greenough , "20 yanda yaptnzegzersizlerin yararnn 70 yana kadar sreceini dnyorsanz aldanyorsunuz. 70yandayken salam bir beyne sahip olmak istiyorsanz aradaki 50 yl boyunca egzersizibrakmamanz gerekir" diyor.

ocuklarda Egzersizin Etkisi

Egzersiz zerindeki almalarn pek ou yallar zerine odaklanmtr. Ancak jimnastik vespor yalnzca bu insanlar etkilemez. Aslnda genlerde egzersizin etkisi daha gldr."Gelimekte olan beyinlerde egzersizin etkisi daha uzun srer" diye konuan Georgianiversitesi'nden spor bilimleri profesr Phil Tomporowski, "ocuklarda, yetikinlerdeolduu gibi egzersizden en fazla yarar hipokampus salar. Hiperaktif ocuklarnebeveynleri bunun farkndadr. Pek ok vakada ila yerine ocuklarn youn sporyapmas nerilir." Youn bir spor ocuklarn beyinlerinde kalc etki yaratr.

20 yana kadar ocuklarn frontal loblar tam olarak gelimez. Dolaysyla ocuklar, gereklifonksiyonlarn yerine getirilmesi iin beyinlerinin baka blmlerini kullanrlar. Bunlardan

biri de beynin renme blgesidir. Hillman'n deneyinde ilkretim andaki ocuklarn

egzersiz sonucu matematik, okuma gibi derslerinde daha baarl olmalar bunun sonucudur.Beden Eitimine Arlk


4/5

Bu bulgularn altnda eitimciler imdi devlet okullarnda beden eitimi derslerine alkverilmesi iin aba sarf ediyorlar. Beden eitimi derslerinin younlamasyla rencilerindier derslerde de daha baarl olacaklarna dikkat eken bilim adamlar, siyasetileri buynde yasa deiiklii yapmalar ynnde uyaryorlar. ABD'de son yllarda baz okullardaokuma derslerinden hemen nce beden eitimi derslerinin konduu izleniyor. retmenler,

bu snflarda ocuklarn okuma becerilerinde belirgin bir dzelme olduunu belirtiyorlar.Bunlarn yan sra eitimciler daha uzun vadeli planlar da yapyorlar. Spor alkanln kkyata edinen ocuklarn bydklerinde daha aktif yetikinler olma olasl yksektir. Budurumda ocuklar, byk ebeveynlerinin kar karya olduu sorunlara maruzkalmayabilirler. Bu sorunlarn banda Alzheimer ile sonulanan bilisel kntdr.

Gomez Pinilla'ya gre Amerikan tipi yaam tarz, genellikle hareketsizlie dayand iinAlzheimer'a davetiye kartr. "nsanlarn evrimi, hareketli bir yaam tarz zerinekurguludur" diye konuan Gomez-Pinilla, "Dolaysyla hareketsizlik zerine kurgulananmodern yaam tarz nedeniyle beynimiz gerektii gibi alamyor" diyor. nceki bilimselalmalar haftada birka kez egzersize zaman ayranlarn, oturduu yerden kalkmayanyatlarna gre Alzheimer hastalna daha ileri yalarda yakalandn gsteriyor.

Egzersiz Hap?

Egzersizin beyindeki etkileri konusundaki son gelimeler beraberinde bir dizi neriyi degetiriyor. Bunlardan en tartmal olan egzersizin Alzheimer hastalnn ilerleyiinidurdurmas. Fareler zerinde yaplan son almalarda tekerlekler zerinde daha fazlakouturan hayvanlarn beyninde plaka oluumunun azald ve yavalad izlendi. Btn bugelimelerin sonucunda kanlmaz olarak akla u soru geliyor: Eer egzersiz bu kadar iyi birzm ise, bilim adamlar yakn bir gelecekte egzersizin beyni gelitiren etkisini ayrtrp hapekline getirebilirler mi? Baka bir deyile yaknda "egzersiz haplar" eczanelerin raflarnda

boy gsterecek mi? Kald ki pek ok insann zorla spor salonlarna gittii bir ortamda bu trilalar pek ok insan iin bir tr kurtulu olabilecek.

Yantlanmam SorularByle bir hap gelitirilinceye kadar bilim adamlar baz sorular yantlamak zorundalar.rnein baz egzersiz tiplerinin beyni daha fazla etkilemesinin nedenleri konusunda henzkesin bir yant bulunmu deil. Fizyoterapist Carole Lewis, bilim adamlarnn pek oununaerobik egzersizleri zerinde odaklanrken, kuvvet harcamaya dayanan egzersize gerekennemi vermediklerinden yaknyor: "Bugne dek gerilme, arlk kaldrma gibi egzersiztrlerinin beyin zerindeki etkileri konusunda ok fazla aratrma yaplmad. Ancakyaplan az saydaki aratrmaya gre, henz bilinmeyen bir nedene bal olarak, buegzersiz tr biliim zerinde ok fazla bir etki yaratmyor."

Bilim adamlar ayrca beyni etkileyecek bir egzersiz dozunun miktar konusunda da kesin birey syleyemiyorlar. Bu konuda da yeterli aratrmann yapld sylemek ok zor.

Yazan: Mary Carmichael, 26 mart 2007, Newsweekhttp://www.msnbc.msn.com/id/17662246/site/newsweek/

eviren ve Derleyen: Reyhan Oksay (20.04.2007, Cumhuriyet-Bilim Teknik)

*kinesioloji, "hareket eden kaslardaki enerji aknn kontrol" demektir. Kinesiolojininamac, bedensel enerjileri harekete geirerek bedensel ve ruhsal dengeyi salamaktr

Serkan Yimselin konu ile ilgili eletirisi

Bir egzersiz egitmeni olarak konumla ilgisi olduundan tam seve seve bu yazy okumayabalamken, son paragraflarda byk bir hayal krklna uradm. nsanolunun bugnkars karsya kald says hzla artan saydaki hastalklar ve sakatlklarn tek bir kkeni var:

KOLAYA KAMA CABASI... Artk her eyi ksa surede ve en kolay ekilde elde etmeyealyoruz. Su her eyi tablet halinde alarak problemlerden kurtulma konusu da buna dahil.
http://www.msnbc.msn.com/id/17662246/site/newsweek/http://www.msnbc.msn.com/id/17662246/site/newsweek/


5/5

Yahu egzersiz tablet haline konabilir mi? Egzersiz daha biz anne karnndayken genlerimizekaznm bir doa kanunu. Egzersiz, insanolunun hayatini idamede en nemli iki icgdsnn temelidir: 1. Yiyecee ulama ve 2. Yiyecek olmama... Ki ocuk daha dier 4duyuyu renmeden hareket etmeyi reniyor. Siz bunu tablet haline getirirseniz, bizi insanyapan ne kalr geriye? O zaman besinleri de tablet haline getirelim (ki neredeyse geldiler o

raddeye artk, millet ila ve vitamin tabletlerinden yemein ne olduunu unuttu), suyun databletini karalm ki su imeye gerek kalmasn, uyku tabletleri yapalm kandrsn beynimiziuyuduumu sansn, bir de duygularn tabletlerini yapalm, herkese sevgi ve mutluluk tabletlerisatalm. Eeee, o zaman yasamn ne gerei kald ki? Egzersizin faydas, sadece metaboliketkilerle llemez. Bunu ancak ve ancak egzersizi seve seve yapan bilir. Egzersizi tabletyapmay dnmek yerine, o insanin ilk basta neden salona gitmeyi klfet olarak grdkonusuna deinmek gerekir. Eer makale buna zm aramaya alsayd, ben o zaman bunamakale derdim. Bu tabletlerin yan etkilerine filan hi inmiyorum bile dikkatinizi ekerim.....

Documents

egzersiz beyin hücrelerini yenliyor