4/11/2018

1

Universiteti i Prishtinës

Fakulteti Ekonomik – Prishtinë, Studimet master

“EKONOMIKSI I ZHVILLIMIT TË KOSOVËS”

Popullsia dhe rritja ekonomike

Prishtinë 2018

1

Çështjet që do të diskutohen

Pikëpamjet rreth popullsisë dhe rritjes ekonomike

Tranzicioni demografik i popullsisë

Teoria e Maltusit për popullsinë

Teoria mikroekonomike e fertilitetit (Becker, 2008)

Popullsia e Kosovës sipas regjistrimit të vitit 2011

Parashikimi i popullsisë së Kosovës 2011-2061

2

4/11/2018

2

Çështje për diskutim

• Cili është mendimi i juaj për rritje të popullsisë dhe rritje ekonomike?

• Rritja e popullsisë a ka efekte negative apo efekte pozitive në rritjen e ekonomike?

3

Pikëpamjet mbi popullsinë dhe zhvillimin ekonomik

Pikëpmajet pesimiste

Pikëpmajet optimiste

Pikëpamjet neutrale

4

4/11/2018

3

Efeketet e rritjes së popullsisë në rritjen ekonomike

• Rritja e popullsisë e pengon rritjen ekonomike – Teoria “pesimiste”

• Rritja e popullsisë e nxit rritjen ekonomike – Teoria “optimiste”

• Rritja e popullsisë është e pavarur nga rritja ekonomike – Teoria “neutraliste”

5

Rritja e popullsisë është problem! “Teoria pesimiste”

Argumenti ekstremist: Popullsia dhe krizat globale

– Varfëria, standardi i ulët i jetesës, kequshqyerja, shëndet i lig, degradim i ambientit, etc.

Efekte negative

– Të ardhura më të ulta për kokë banori

– Varfëria dhe jobarazia

– Popullsia e madhe i kufizon mundësitë për edukim dhe arsimim

– Shëndeti i grave është i dëmtuar

– Ushqimi i familjes është i kufizuar

– Ndodh degradimi ambiental

– Migrimi ilegal ndërkombëtar dhe mbi urbanizimi

6

4/11/2018

4

Rritja e popullsisë nuk është problem ! “Teoria optimiste”

Nuk është problem rritja e popullsisë por Çështjet tjera

– Moszhvillimi

– Shterimi i burimeve botërore dhe shkatërrimi i ambientit (25% e popullsisë botërore konsumojnë 80%-resurset botërore)

– Shpërndarja e popullsisë

– Nënshtrimi i grave

Çështje false/të rrejshme )- Problem i krijuar qëllimisht

– Teoria e varësisë neokoloniale (Mbajtja e shteteve në kushte varësie)

I dëshirueshëm

– Kërkesa e konsumatorëve

– Ekonomitë e shkallës

– Oferta e punës (kosto e ulët mjaftueshëm)

– Arsye joekonomike 7

Efektet e rritjes së popullsisë në rritjen e ekonomike – “Teoria neutraliste”

Nuk ka raporte statistikore në mes të popullsisë dhe rritjes ekonomike

Vendet në zhvillim mund të përfitojnë nga rritja demografike

Konkluzioni: KONCENZUS RRETH RRITJES SË POPULLSISË.

8

4/11/2018

5

KONCENZUS RRETH RRITJES SË POPULLSISË.

Rritja e popullsisë nuk është shkaktari primar i niveleve të ulëta të jetesës, jobarazive ekstreme apo të lirisë së kufizuar të zgjedhjes të cilat e karkaterizojnë shumicën e botës në zhvillim.

Problemi i popullsisë nuk është thjesht problem i numrave, por përfshin kualitetin e jetesës dhe mirëqenien materiale.

Shkalla e lartë e rritjes së popullsië edhe pse nuk është shkaku kryesor i moszhvillimit, sidoqoftë është faktor kontribues i rëndësishëm në shtete dhe rajone specifike të botës.

9

Modelet rreth popullsisë:

Tranzicioni demografik

Modeli i Maltusit (Thomas Maltus)

Teoria Mikroekonomike e Fertilitetit ( Gary Becker)

10

4/11/2018

6

Modeli i Tranzicionit demografik

• Modeli i tranzicionit demografik sugjeron se mortaliteti dhe fertiliteti do të bien si rezultat i zhvillimit ekonomik dhe shoqëror. Ai parashikon se të gjitha vendet

përgjatë kohës do të kalojnë nëpër katër faza të tranzicionit demografik.

11

Faza 1– Para industrializimi

NORMË E LARTË E LINDJEVE ( Nataliteti) – Jo planifikim familjar – Prindërit kanë shumë fëmijë sepse vetëm disa mbijetojnë – Nevojiten shumë fëmijë për të punuar tokën – Fëmijët janë shenjë e burrërisë – Disa besime fetare dhe tradita kulturore inkurajojnë familje të mëdha

NORMË E LARTË E VDEKJEVE (Mortaliteti) – Sëmundjet dhe fatkeqësitë (maljarja, etj) – Uria, furnizimet e pasigurta ushqimore, dhe dietë e varfër – Higjienë e varfër , ujë jo i pastër dhe mungesë e kanalizimeve.

RRITJA E POPULLSISë - E NGADALSHME-

12

4/11/2018

7

Faza e 1 (vazhdim)

Norma e lindjeve E lartë

Norma e vdekjeve E lartë

Rritja natyrale E ulët

Norma e fertilitetit E lartë

Norma e vdekjeve të foshnjeve E lartë

Shemuj te regjioneve;

Kryesisht vende të izoluara ( p.sh. Afghanistan, Sudan, Angola , etj)

Karakteristika të tjera:

Karakterizohen shoqëritë para industrializimit. Shumica e popullsisë është rurale

dhe e involvuar në bujqësinë ekzistenciale.

13

Faza 1 Piramida

Për shkak të normave të larta të lindjeve, forma e piramidës do të ketë bazën e gjerë.

Për shkak të normave të larta të vdekjes, piramida do të jetë shumë e shkurtër në lartësi; forma konkave tregon jetëgjatësinë e ulët

14

4/11/2018

8

Faza 2– Zgjerimi i hershëm ose Industrializimi i hershëm)

(Rritje e shpejtë e popullsisë)

• “Eksplodim i popullsisë” • NORMË E LARTË E LINDJEVE

– Si në Fazën e Parë

• RËNJE E NORMAVE TË VDEKJEVE – Kujdesi mjekësor i përmirësuar p.sh. vaksinimet, spitale, mjekët, barna të

reja, si dhe shpikje shkencore;

– Përmirësimi i higjienës dhe furnizimit me ujë;

– Përmirësimet në prodhimin e ushqimit në aspektin e cilësisë dhe sasisë;

– Përmirësimi i transportit për të lëvizur ushqimin dhe mjekët

– Një rënie e vdekshmërisë së fëmijëve.

• RRITJA E POPULLSISË - E SHPEJTË

15

Faza e hershme 2 (vazhdim)

Norma e lindjeve E lartë

Norma e vdekjeve Në rënje

Shtimi natyral Në rritje

Norma e fertilitetit E lartë

Norma e vdekjeve të foshnjeve E lartë

Shembull regjioni Afrika Sub-Sahariane

Karkateristika të tjera: Karakterizohen vendet postindustriale. Shumica e popullsisë është rurale, por edhe ajo urbane rritet me shpejtësi.

16

4/11/2018

9

FAZA E VONSHME 2 (Vazhdim)

Norma e lindjeve E lartë

Norma e vdekjeve E zvogëluar

Shtimi natyral Rritje e shpejtë

Norma e fertilitetit E lartë

Norma e vdekjeve të foshnjeve Në rënje

Shembull regjioni

Shumica e vendeve afrikane, Lindja e Mesme

Karkateristika të tjera: Fillimi i “Shpërthimit të popullsisë“. Zakonisht fillojnë të shfaqen probleme sociale dhe ekonomike në shkallë të gjerë. Urbanizimi fillon të rritet me shpejtësi të madhe.

17

Faza 2 Piramida

Meqe normat e vdekjes zvogëlohen, eksplodimi i popullsisë fillon. Lartësia e piramidës rritet për të reflektuar zvogëlimin e vdekjeve,

forma bëhet më konkave për të treguar rritjen e jetëgjatësisë. Gjerësia e bazës së piramidës mbetet e gjerë meqenëse norma e

lindjeve vazhdon të jetë e lartë.

18

4/11/2018

10

Faza 3– Zgjerimi i vonshëm ose Industrializimi i vonshëm

RËNJE E NORMAVE TË LINDJEVE – Planifikimi Familjar; kontraceptivët, abortet, sterilizimi, dhe nxitjet tjera të

miratuara nga qeveria

– Një normë më e ulët e vdekshmërisë së foshnjeve do të thotë më pak presion për të pasur fëmijë

– Rritja e mekanizmit dhe industrializimit do të thotë nevojë më e vogël për fuqi punëtore

– Dëshira për të rritur pasurinë materiale dhe më pak dëshirë për familjet e mëdha

– Emancipimi i grave

NORMA E VDEKJEVE ZVOGËLOHET – Si në fazën e dytë

• RRITJA E POPULLSISË– ENDE DUKE U RRITUR POR ME TENDENCË TË RËNJES

19

Faza e hershme 3 (vazhdim)

Nataliteti Në rënje

Mortaliteti I ulët

Shtimi natyral I lartë por në rënje

Fertiliteti Në rënje

Vdekshmëria e foshnjeve Në rënje

Shembull regjioni Azia juglindore

Karkateristika te tjera: Fillon kontrolli i lindjeve dhe pranimi i tij nga shoqëria e gjerë.

20

4/11/2018

11

Faza e vonshme 3 (vazhdim)

Nataliteti Në rënje

Mortaliteti I ulët

Shtimi natyral Zvogëlimi i ashpër

Fertiliteti Zvogëlimi i ashpër

Vdekshmëria e foshnjeve Më e vogël

Shembuj te regjioneve

Amerika Latine, Tigrat e ekonomisë

Karkateristika të tjera: Fundi i eksplodimit natyror. Njerëzit vendosin për familje të vogla për shkak të faktorëve ekonomik dhe shoqëror. Dominon urbanizimi. Fillon stabilizimi i popullsisë. Popullsia vazhdon të rritet për shkak se popullsia e madhe e re ka arritur moshën për të lindur ( momenti i fshetë i popullsisë)

21

Faza 3 Piramida

Meqë nataliteti fillon të adresohet, baza fillon të stabilizohet ose eventualisht të ngushtohet.

Mortaliteti është i ulët dhe i stabilizuar, që nënkupton se Piramida fillon të zgjatet.

22

4/11/2018

12

Faza 4– Stabilizim i ulët ose ose Luhatshmëri e ulët

NATALITETI ZVOGËLOHET – Normat e fertilitetit janë më poshtë se norma e zëvendësimit (2.1

fëmijë për grua) për shkak se: • Vlerësimi i grave përtej lindjes dhe amësisë bëhet më i i rëndësishëm • Rritja e vlerës është vendosur në të mirat materiale mbi madhësinë e

familjes në shoqërinë moderne të industrializuar • Zgjedhja e përhapur e kontracepsionit nga familjet

MORTALITETI I ULËT – Vdekshmëria e fëmijëve reduktohet dhe jetëgjatësia është rritur për

shkak të: • ($ $ $) Investimeve kapitale në teknologjinë mjekësore • Njohuri të reja për dietë të shëndetshme dhe stil të ri të jetesës

RRITJA E POPULLSISË– E NGADALSHME OSE NË RËNJE (për shkak të plakjes së popullsisë)

23

FAZA 4 (Vazhdim)

Nataliteti I ulët

Mortaliteti I ulët

Shtimi natyral I ulët ose negativ

Fertilitetit Afër ose nën normën e zëvendësimit

Vdekshmëria e foshnajve E ulët

Shembull regjioni MEDC’s, Kina

Karkateristika të tjera: Nataliteti dhe mortaliteti lëvizin minimalisht dhe shtimi natyral ndalohet. Një shoqëri me shumicë dërrmuese urbane. Varësia është e vogël (mosha grupi punuese është e madhe.

24

4/11/2018

13

Faza 4 Piramida

Normat e lindjes dhe normat e vdekjes janë të ulëta; me zvogëlimin e fertilitetit , një shoqëri në plakje shfaqet.

Piramida duket e "anasjelltë" ... 25

MODELI I TRANZICIONIT DEMOGRAFIK

26

4/11/2018

14

POPULLSIA – TRENDET HISTORIKE

27

Në vitin 2050- 9.5 miliardë, çdo vit shtohen nga 75 milionë- 97% në vendet në

zhvillim)

Norma e rritjes së popullsisë botërore dhe koha e dyfishimit

Periudha Norma e

rritjes (%)

Koha e

dyfishimit

(vjet)

1650-1770 0.3 240

1850-1900 0.6 115

1930-1950 1.0 72

1960-1980 2.3 31

Tani 1.3 54

28

4/11/2018

15

TEORIA E MALTUSIT PËR RRITJE TË POPULLSISË

Më 1798 Thomas Malthus publikoi pikëpamjet e tij rreth efekteve të popullsisë në furnizim me ushqime, në veprën e tij “Ese mbi Parimin e Popullsisë “

Teoria e tij i ka dy principe bazë:

Rritja e popullsisë bëhet me normë gjeometrike p.sh. . 1, 2, 4, 8, 16, 32, etj.

Prodhimi i ushqimit rritet me normë aritmetike p.sh. 1, 2, 3, 4, etj.

Thomas Malthus

29

Kurtha Maltusiane e Popullsisë

Popullsia dyfishohet për çdo 30 deri në 40 vjet (sipas progresionit gjeometrik)

Faktorët fiks si toka, furnizimet me ushqime, do të rriteshin me një shkallë aritmetike

Kur secili anëtar i popullsisë do të kishte më pak tokë për të punuar, kontributi i saj apo i tij margjinal në prodhim të ushqimit do të fillojë të ulet.

30

4/11/2018

16

Kurtha Maltusiane e popullsisë Të hyrat për kokë banori do të kenë prirje për të

rënë aq poshtë sa do të qonin në një popullsi stabile, që mezi ekziston apo është pak mbi nivelin e mbijetesës.

Maltusi këmbngulte se mënyra e vetme për t’iu shmangur kësaj situate të niveleve të ulta të jetesës apo të varfërisë absolute ishte që njerëzit të anagazhoheshin në “kufizime morale” dhe të kufizonin numrin e fëmijëve të tyre.

Për këtë Maltusi konsiderohet si baba i lëvizjes moderne për kontroll të lindjeve.

31

Malthusi (Vazhdim.)

Ekonomistët modernë i kanë dhënë rëndësi idesë së Maltusit për popullsinë dhe atë e kanë quajtur Kurtha Maltusiane e popullsisë.

Idetë e Malthusit shpesh janë mbështetur nga Qeveritë Perëndimore sepse ve në dukje më shumë problemin e ushqimit të shumë gojëve, në vend të rishpërndarjes së pabarabartë të burimeve.

32

4/11/2018

17

Kurtha Maltusiane e popullsisë-

• Në trajtë diagrami. Modeli bazik Maltusian mund të ilustrohet duke krahasuar formën dhe pozitën e kurbave që paraqesin shkallën e rritjes së popullsisë dhe shkallën e rritjes së të hyrave agregate për kokë banori i paraqitur në figurën vijuese:

33

Kurtha Maltusiane e popullsisë- Modeli i Malthus-it

34

4/11/2018

18

Kritikat e Modelit të Malthus-it

Modeli injoron ndikimet e mëdha të progresit teknologjik që shtojnë disponueshmërinë e tokës duke ngritur kualitetin (produktivitetin e saj) edhe nëse përmasat e saj fizike do të mbesteshin të njejta. Të gjitja shtetet kanë potencial që t’i ikin Kurthës Maltusiane të popullsisë.

Kritika e dytë bazike mbi kurthën fokusohet në supozimet e saj se shkallët kombëtare të rritjes së popullsisë janë të lidhura direkt (pozitivisht me nivelin e të ardhurave kombëtare për kokë banori. Ajo që ka rëndësi është niveli i të ardhurave për familje dhe jo niveli i të ardhurave për kokë banori.

35

Kritikat e Modelit të Malthus-it

36

4/11/2018

19

Kritikat e Modelit të Malthus-it • Teoritë Maltusiane dhe Neo_maltusiane kanë kufizime të dukshme:

1. Nuk bëjnë llogari adekuate mbi rolin dhe ndikimin e progresit teknologjik

2. Janë të bazuara në hipoteza mbi marëdhënien makro në mes të rritjes së popullsisë dhe nivelit të ardhurave kombëtare për kokë banori të cilat nuk e mbështesin testimin empirik të periudhës moderne.

3. Fokusohen në variabla të gabueshme për të ardhura për kokë banori si përcaktues kryesor të shkallës së rritjes së popullsisë.

Si duket nivelet individuale dhe jo invelet agregate të jetesës bëhen përcaktuesit kryesor të vendimit të familjes për të pasur më shumë apo më pak fëmijë.

37

Shkaqet e fertilitetit të lartë në vendet në zhvillim

Teoria Mikroekonomike e fertilitetit

– Vendimmarrja Individuale ose familjare është përcaktuesi kryesor i madhësisë së familjes

– Bashkëveprimi midis përcaktuesve mikroekonomik të fertilitetit të familjes bëhen të kuptueshme duke përdorur teorinë e zgjedhjes konsumatore

Vendimet për fertilitet (madhësia e familjes) merren në nivelin mikroekonomik nga familjet. Ai është një vendim racional ekonomik i "kërkesës për fëmijët."

38

4/11/2018

20

Teoria mikroekonomike mbi fertilitetin

• Pse ka aq shume fëmijë në familjet e varfëra?

– Fëmijët janë një "investim ekonomik" sesa një “Mall konsumues"

– "Kthimi i pritshëm i investimeve" është dhënë nga puna e fëmijëve dhe mbështetja financiare për prindërit në moshë të vjetër.

– Në vendet në zhvillim, prindërit kanë fëmijë deri në pikën në të cilën:

përfitimi margjinal ekonomik = kosto margjinale private.

39

Ekuacioni i kërkesës për fëmijë

nxtPPYfC xxcd ,...,1),,,,(

Ku:

Cd është kërkesa për fëmijë të gjallë

Y – Niveli i të ardhurave të familjes

Pc – është çmimi “neto” për fëmijë

Px – është çmimi për të gjitha mallrat e tjera

tx – preferenca për mallra në raport me fëmijët

40

4/11/2018

21

MODELI MIKROEKONOMIK PËR FERTILITETIN

41

Masa kryesore për uljen e fertilitetit ne vendet në zhvillim

Masa më adekuate për të ulur fertilitetin dhe për të kontrolluar rritjen e popullsisë është përpjekja për të ngritur statusin social dhe ekonomik të femrave.

Konferenca në Kairo për popullsi dhe zhvillim (1974) del me rekomandim:

“Fuqizimi dhe autonomia e femrave, si dhe përmirësimi i statusit të tyre politik, social, ekonomik dhe shëndetësor… Janë esenciale për arritjen e një zhvillimi të qëndrueshëm dhe …. për suksesin afatgjatë të programeve të popullsisë. Përvoja na tregon se programet për popullsi dhe zhvillim janë më efektive kur ndërmerren hapa të njëkohshëm për të përmirësuar statusin e femrave”

42

4/11/2018

22

Rast studimi: Kina Viti 1982-1983, Qeveria adoptoi politikën për një

fëmijë për familje (qëllimi 1% rritje vjetore)

Amartia Sen : 44 deri në 50 milionë femra janë të “humbura”

2010 ka pasur 106 meshkkuj dhe 100 femra

Varianti me i keq 119 djem kanë lindur në 100 vajza.

Vlerësimet tipike sugjerojnë se kanë lindur mbi 250 milionë njerëz më pak që do të kishin lindur pa politikën për të pasur një fëmijë.

43

Kina • Në vitin 1990, shkalla e fertiliteti 1.9 lindje për

femër, kurse në vitin 2009, 1.6 lindje për një femër.

• Shkalla nën nivelin e zëvendësimit dhe në përputhje me rënien e ngadalshme të popullsisë

• Për shkak të “vrullit të rritjes së popullsisë“ popullsia ka vazhduar të rritet edhe më tutje.

44

4/11/2018

23

Kina

• Një Raport i vitit 2007 nga Komisioni Shtetëror i Kinës për Popullsi dhe Planifikm Familjar ka ardhë në përfundim se vendi mund të ketë mbi 30 milionë më shumë meshkuj se femra në moshën për martesë në vitin 2020 dhe ka dhënë paralajmërim se rezultati mund të jetë me jostabilitet shoqëror.

45

Rast studimi: INDIA

Në vitin 1949 India ishte shteti I Parë që implementonte programin për planifikim familjar por pa efkete shumë të mëdha.

Vitet 1975-1977 , Kryeministrja Indira Gandi bëri përpjekje të implementonte kontroll drastik të popullsisë. Përmes sterilizimit të detyrueshëm ndonjëherë në “kampe të sterilizimit” masiv.

Këto politika i dhanë reputacion të keq planifikimit familjar.

46

4/11/2018

24

India Në vitin 1977, Indira Gandi humbi zgjedhjet

pikërisht për shkak të këtye politikave.

Ajo u rikthye në pushtet në vitin 1980 duke premtuar se nuk do të ketë politika detyruese mbi kontrollin e lindjeve.

Me rënien e fertilitetit, preferenca për fëmijë djalë ka paraqitur fenomenin “femrat e humbura“ si në Kinë.

47

India Kerala, një shtet në Bregdetin Perëndimor të Indisë

rënja e fertilitetit ka qenë shumë e madhe 1.7 lindje për femër dhe ka ndodhur jo për shkak të masave drastike të planifikimit të lindjeve .

Më shumë se 85% e femrave të Kerala-s janë të arsimuara, që nënkupton se ato kanë shumë fuqi në amvisni dhe kanë mundësi të lexojnë dhe të informohen rreth çështjeve të fertililitetit dhe lindjeve të shumta.

Amartaia Sen: Niveli i lartë i shkrim –Leximit të popullsisë e sidomos i femrave të Kerala-s ka ndikuar në rënjen e numrit të lindjeve për femër.

48

4/11/2018

25

Baza ligjore e Regjistrimit të Popullsisë

LIGJI Nr. 03/L-237

PËR REGJISTRIMIN E POPULLSISË, TË EKONOMIVE FAMILJARE DHE TË BANESAVE

I APROVUAR NGA KUVENDI I KOSOVËS

Me 7. Tetor, 2010

Kush e mbështeti Regjistrimin

• Qeveria e Kosovës

• Bashkimi Evropjan

• SIDA Suedeze

• AKAID Britania e Madhe

• SDC Zvicrra

• Luksemburgu dhe

• Danimarka Të gjith donatorët janë anëtarë të Komitetit Drejtues të Fondit të Mirëbesimit

4/11/2018

26

Kush do t’I shfrytëzoi informacionet e Regjistrimit

• Agjencioni i Statistikave të Kombeve të Bashkuara • Eurostati • Banka Botnore • Fondi Monetar Ndërkombëtar • Banka Qendrore e Kosovës • Të gjitha Ministritë e Kosovës • Akademia e Shkencave dhe Arteve • Asociacionet e tjera shkencore e hulumtuese • Kuadri Shkencorë • Organizatat Joqeveritare • Nxënësit, Studentët, Magjistrat e Doktorët për punime

seminarike, tema të diplomave, hulumtime shkencore e tj.

Numri i

• Banorëve . . . . . . . . . . . . . . . . 1.739.825

• Ekonomive Familjare . . . . . . . . 297.090

• Banesave . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412.884

• Banesave të banuara. . . . . . . . 293.078

4/11/2018

27

Struktura, raporti gjinor dhe mosha mesatare

popullsisë

• Meshkuj. . . . . . . 50.3%

• Femra. . . . . . . . . 49.7%

• Raporti gjinor: . . . . 101.3 meshkuj për 100 femra BE = 96

• Mosha mesatare: . . . 29.5 vjeç

• Medijana: . . . . . . . . . 26.3 BE = 40.9

Indeksi i plakjes

23.9

• Për çdo 100 të rinj, Kosova ka. . . 24 pleq

• Për çdo 100 të rinj, BE ka . . . . . 111.5

• Min BE (Irlanda). . . . . . . . . . . . . . 53.1

• Max BE (Gjermania) . . . . . . . . . .153.3

4/11/2018

28

Struktura nacionale e popullsisë

• Shqiptarë. . . . . . . . . . . . . . . . . . 92.9%

• Sërbë. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.5%

• Turq. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1%

• Boshnjak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.6%

• Rom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0.5%

• Ashkali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0.9%

• Egjiptian. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0.7%

• Goran. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0.6%

• Preferoj të mos përgjigjem. . . . . 0.1%

• Të tjerë. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0.1%

• Nuk janë në dispozicion . . . . . . . 0.1%

Regjistrimi: një fotografi

Informata të pasura për qëllime planifikimi

100000 50000 0 50000 100000

0-4

5-9

10-14

15-19

20-24

25-29

30-34

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

60-64

65-69

70-74

75-79

80+

Mo

sh

a

Raporti mashkull / femer: 101.32

Femra

Meshkuj

4/11/2018

29

Stuktura e popullsisë së BE-së

Kategoritë e moshës dhe punësimi

28%

65%

6%

0-14

15-64

65+

4/11/2018

30

Dominon popullsia e aftë për punë

• 0-14 vjeç. . . . . . 28%

• 15-64 . . . . . . . . 65.3%

• 65+ . . . . . . . . . . 6.7%

0

10

20

30

40

50

60

70

Mosha

0-14

15-64

65+

Popullsi aktive apo fuqi punëtore: 505,206 44.8%

Punësimi dhe matjet e tija

Popullsia nga mosha 15-64 vjeç: 1,135,463 apo 65.3%

Kërkojnë punë: 226,634

Kanë një punë: 278,572

Popullsi joaktive: nuk punojnë dhe nuk kërkojnë punë (studentët, ata që përkujdesen për shtëpitë, pensionistët, dhe të pa aftë për punë): 630,257

Shkala e punësimi: 24.5%

Shkalla e papunësisë: 44.9%

Shkalla aktive: 44.5%

Shkalla joaktive: 55.5%

4/11/2018

31

KOSOVA UNIONI EVROPIAN (27)

Punësim i ultë, papunësi shumë e lartë…

0.0%

5.0%

10.0%

15.0%

20.0%

25.0%

30.0%

35.0%

40.0%

45.0%

shkalla e punësimit shkalla e papunsisë

24.5%

44.9%

0.0%

10.0%

20.0%

30.0%

40.0%

50.0%

60.0%

70.0%

shkalla e punësimit shkalla e papunsisë

68.6%

9.9%

Si pasojë, pak njerëz mund të jetojnë vetëm

nga puna e tyre

0.0% 5.0% 10.0% 15.0% 20.0% 25.0%

15-19

20-50

51-59

60-79

80+

Përqindja e njerëzve që jetojnë vetëm nga puna, sipas grupmoshës

4/11/2018

32

Dhe shumica e njerëzve varen shumë nga

mbështetja e të tjerëve, e posaçërisht gratë

0

5

10

15

20

25

30

35

40

Meshkuj Femra

Mbështetja nga personat e tjerë

Puna

Mbështetja nga personat e tjerë dhe burime të tjera

Puna dhe burime të tjera

Burime të tjera

Pensioni

Puna dhe mbështetja nga të tjerët

Ndihma sociale

Paratë e dërguara nga jashtë

Kombinimet e tjera

Vijimi i shkollimit

• Vijojnë shkollën fillore (1-5 kl) . . . . . . . . . . 177.616

• Vijojnë shkollën e mesme të ulët (6-9) . . . 133.292

• Vijojnë shkollën e mesme të lartë (10-13) . . 112.841

• Vijojnë Studimet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62.350

• Vijojnë Magjistraturën . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.117

• Vijojnë Doktoraturën . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316

4/11/2018

33

Niveli më i lartë i shkollimit të arritur

• Doktor të shkencës . . . . . . . . . . . 1.336

• Magjistra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.795

• Me Fakultet të kryer . . . . . . . . . . . 75.213

• Me shk.të lartë . . . . . . . . . . . . . . . 31.658

• Me shkollë të mesme . . . . . . . . 1.292.987

• Me shkollë fillore . . . . . . . . . . . . 245.552

• Pa arsim formal. . . . . . . . . . . . . . 137.189

• Analfabet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55.001

Niveli më i lartë i shkollimit të arritur

3.8% 12.7% 8.4%

35.6%

60.1%

48.1%

45.4%

20.0%

32.4%

15.2% 7.3% 11.2%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Meshkuj Femra Gjithsejtë

Arsim të lartë (së paku baçelor)

Të mesëm të lartë

Fillor ose të mesëm të ulët

Pa shkollim formal apo të përfunduar

4/11/2018

34

Urban Rural

7.0% 3.1%

5.8%

2.4%

15.0%

10.6%

21.8%

20.7%

16.8%

27.8%

33.6% 35.4%

2001-2011

1990-2000

1980-1989

1970-1979

1960-1969

<1960

Vitet e ndërtimit të objekteve ndërtimore

Kushtet e jetesës dhe ndikimi në mjedis

99.7% 96.4%

0.3% 3.6%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Urban Rural

Me sistem furnizimi me ujë

Pa sistem furnizimi me ujë

95.9%

53.4%

4.1%

46.6%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Urban Rural

Me sistem kanalizimi

Ujërat e zeza shkarkohen në natyrë

4/11/2018

35

Burimi kryesor i energjisë së shfrytëzuar për

ngrohje

Drurë

Rrymë elektrike

Naftë

Thëngjill

Gaz

Lloj tjetër të energjisë

Qasja e ekonomisë familjare ne pajisjet e TIK

Vetëm telefon fiks 3.47%

Vetem celulare 77.38%

Telefon fiks dhe celulare 17.68%

Pa telefon fiks apo celulare 1.48%

Ek. familjae me nje kompjutor personal 62.56%

Ek. familjare pa kopjutor personal 37.44%

Ek. Familjare me qasje ne internet 57.04%

Ek. Familjare pa qasje ne internet 42.96%

Qasja në teknologji informative dhe

komunikimi

4/11/2018

36

…por kush jeton në zona rurale është më pak i

favorizuar

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

Urban Rural Gjithsejtë

Përqindja e popullsisë së re (të moshës 10-18) me qasje potenciale në internet dhe me kompjuter në njësinë e

banimit

Lëvizja e rezidentëve të Kosovës

22.5%

7.5%

70.0%

Migrant të brendshëm

Migrant ndërkombëtarë

Jo-migrues

4/11/2018

37

Banorët e Kosovës që kthehen nga jashtë

Banorët e mëhershëm të Kosovës që jetojnë

jashtë vendit

0

5,000

10,000

15,000

20,000

25,000

30,000

35,000

4/11/2018

38

Fenomeni i udhëtimit të shpeshtë (vajtje-

ardhje)

Numri i personave që udhëtojnë çdo ditë për në kryeqytetin e Prishtinës është mbi 56000. Ata vijnë çdo ditë, por edhe njëherë në javë apo më rrallë. Kjo e bën Prishtinën më të madhe me gjithë këta “banorë” të përkohshëm që shfrytëzojnë resurset e qytetit.

Disa parametra nga regjistrimi i popullsisë

• Shkalla e popullsisë e aftë për punë. .65.3%

• Shkalla aktive e popullsisë . . . . . . . . 44.5%

• Shkalla joaktive e popullsisë . . . . . . 55.5%

• Shkalla e punësimit . . . . . . . . . . . . . . 24.5%

• Shkalla e papunësisë . . . . . . . . . . . . . 44.9%

4/11/2018

39

Disa parametra nga regjistrimi i popullsisë

• Koeficienti i maskulinitetit . . . . . . . . . . . . . 101.3

• Analfabet 10+ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.8%

• Marzha e gabimit (PES) . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3%

• Telefon (fiks, mobil apo te dyja) posedojnë . . 98.5% të E.F.

• Kompjuter posedojnë . . . . . . . . . . . . . 62.6% të E.F.

• Intermet kan qasje . . . . . . . . . . . . . . . . 57% të E.F.

Disa konkluzione nga regjistrimi i popullsisë

• Kosova është një shtet i ri me popullsi të re

• Popullsia jeton kryesisht në zonat rurale 61%

• Femrat janë më pak të shkolluara se meshkujt

• Femrat janë më pak të punësuara se meshkujt

• Femrat jetojnë më gjatë se meshkujt

• Shkalla e punësimit është e ulët

• Shkalla e papunësisë është e lartë

• Sektori kryesor i punësimit është sektori publik

4/11/2018

40

Disa konkluzione nga regjistrimi i popullsisë

• Ekonomia familjare më e madhe në Kosovë ka 50 ant

• Numri mesatar i antarëve për një ekonomi familjare është 5.9 përsona

• Ekonomitë familjare të mëdha, jetojnë kryesisht në zona rurale

• Ekonomitë familjare përdorin drurin si burim kryesor për ngrohje

• Ekonomitë familjare që jetojnë në zonat rurale merren kryesisht me bujqësi

Disa konkluzione nga regjistrimi i popullsisë

• Shkalla e papunësisë për femra është 55.5%

• 68% e femrave nuk flasin ndonjë gjuhë tjetër

• 49.4% e femrave punojnë në sektorin publik

• 79.7% e analfabetëve janë femra

• 53.3% e personave me vështirësi afatgjate janë femra

• 57% e femrave, burim kryesor të jetesës, e kanë mbështetjen nga persona të tjerë.

• Vetëm 8.3% e kryefamiljarëve janë femra.

4/11/2018

41

Popullsia e Kosovës gjatë periudhës 1921-2006

Burimi: ESK, Ndryshimet demografike të popullsisë së Kosovës në periudhën 1948-2006

81

Siç shihet nga grafikoni nr. 1, Kosova ka pasur një trend të vazhdueshëm të rritjes së popullsisë në numra absolut. Rritja më e madhe ishte në periudhën 1981-1991, për 371,756 banorë.

Rritja më e vogël e numrit të banorëve në Kosovë, në periudhën pas luftës së dytë botërore u paraqit në mes viteve 1991-2006 me vetëm 143,804 banorë (për shkak të ndryshimit të definicionit të popullsisë rezidente).

Popullsia e Kosovës gjatë periudhës 1921-2006

82

4/11/2018

42

Norma mesatare e rritjes vjetore të popullsisë më e larta ishte në periudhën 1961-1971 ,

me 2.6%.

Norma mesatare e rritjes vjetore popullsisë më e ulëta ishte në periudhën 1931-1948 , me

1.7%.

Norma mesatare e rritjes vjetore të popullsisë

Burimi i njejtë 83

Shtimi natyral i popullsisë

Shtimi natyral i shprehur në numra relativ në vitin 1948 në Kosovë ishte 23.8 o/oo, duke arritur pikën më të lartë në vitin 1961 dhe 1971 me 29.9 o/oo. Pastaj fillon rënia dhe në vitin 2006 shtimi natyral bie në 12.7 o/oo.

84

4/11/2018

43

Tab. Popullsia sipas grupmoshës dhe vitit të regjistrimit

85

Popullsia e vlerësuar në fund të vitit 2012 =1 815 606 banorë

Trendet e fertilitetit (numri i femijeve për një nënë) në Kosovë 1950 -2010

86

Burim: http://www.unfpakos.org/wp-content/uploads/2012/07/Presentation-Ms.-Dushi.pdf

4/11/2018

44

PARASHIKIMI I POPULLSISË SË KOSOVËS 2011-2061

87

Varianti i mesëm

88

Popullsia e Kosovës sipas grup moshave dhe viteve (Varianti i mesëm)

4/11/2018

45

Varianti i mesëm

89

Popullsia e mbajtur (0-14 dhe 65+vite) për periudhën 2011-2061, Varianti i mesëm