ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ∆ΝΣΗ ΖΩΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

wwwminagricgr

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα

Αθήνα ΜΑΡΤΙΟΣ 2012

ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αυξηmicroένο ενδιαφέρον για την εκτροφή σαλιγκαριών

στο πλαίσιο τόσο της ανάπτυξης νέων laquoκαινοτόmicroωνraquo επιχειρηmicroατικών δραστηριοτήτων όσο και της αναζήτησης ενός επιπλέον εισοδήmicroατος Αντίστοιχη laquoέκρηξηraquo στον κλάδο των σαλιγκαριών είχε υπάρξει κατά τις δεκαετίες του lsquo70 και lsquo80 αλλά τελικά ο κλάδος συρρικνώθηκε χωρίς να υπάρξει microεγάλη εξέλιξη Ο βασικός λόγος στον οποίο αποδόθηκε η τότε αποτυχία ήταν το ξηροθερmicroικό κλίmicroα της Ελλάδας που θεωρήθηκε ότι δεν ενδείκνυται για την εκτροφή αυτή Επιπλέον παράγοντας θεωρήθηκε η ελλιπής γνώση των υποψήφιων παραγωγών ως προς τις ιδιαιτερότητες του οργανισmicroού αυτού τόσο ως προς την συmicroπεριφορά όσο και ως προς την παραγωγική διαδικασία (αδηφαγία microεγάλη κινητικότητα πλήθος εχθρών ειδικές συνθήκες εκτροφής εκ φύσεως microεγάλη θνησιmicroότητα των σαλιγκαριών) Η microορφή των τότε εκτροφών ήταν ανοιχτού τύπου και η γνώση microικρή

Πριν λοιπόν λάβει κάποιος την απόφαση να ασχοληθεί ερασιτεχνικά ή ακόmicroα περισσότερο επαγγελmicroατικά microε την εκτροφή σαλιγκαριών θα πρέπει να διαβάσει αρκετά και να ενηmicroερωθεί τόσο για την βιολογία των σαλιγκαριών (αναπαραγωγή ανάπτυξη διαχείmicroαση κλπ) όσο και για τις απαιτήσεις τους σε θέmicroατα διατροφής περιβαλλοντικών συνθηκών διαβίωσης προστασία από εχθρούς ασθένειες καθώς και για τις απαιτήσεις της εκτροφής σε εργατοώρες Με την απόκτηση microιας όσο το δυνατό ολοκληρωmicroένης άποψης ως προς το τεχνικό κοmicromicroάτι της εκτροφής ο ενδιαφερόmicroενος καλό θα ήταν να επισκεφθεί υπάρχουσες microονάδες έτσι ώστε να δει την παραγωγική διαδικασία και τα προβλήmicroατα που microπορεί να αντιmicroετωπίσει στη πράξη Πρέπει να σηmicroειωθεί ότι πολλές φορές τα αποτελέσmicroατα πειραmicroατικών ndash ερευνητικών εκτροφών διαφέρουν σηmicroαντικά από αυτά που προκύπτουν σε κλίmicroακα παραγωγής

Στην συνέχεια ο ενδιαφερόmicroενος θα πρέπει να αξιολογήσει την περιοχή στην οποία σκοπεύει να εγκαταστήσει το εκτροφείο του σχετικά microε την καταλληλότητα του κλίmicroατος της περιοχής την καταλληλότητα της έκτασης και της θέσης καθώς και την εύρεση του κατάλληλου είδους σαλιγκαριού που θα χρησιmicroοποιηθεί και που θα πρέπει να εγκλιmicroατίζεται εύκολα

Θα πρέπει επίσης να σηmicroειώσουmicroε ότι πριν προβεί κάποιος σε οποιαδήποτε σηmicroαντική δαπάνη σχετικά microε την εγκατάσταση εκτροφείου σαλιγκαριών θα πρέπει να κάνει όσο αυτό είναι δυνατό έρευνα αγοράς σχετικά microε το που θα microπορούσε να διαθέσει την παραγωγή του Έτσι microπορεί και να αντλήσει κανείς χρήσιmicroα συmicroπεράσmicroατα τόσο για την επιλογή του είδους του σαλιγκαριού όσο και για τη microέθοδο εκτροφής τα απαιτούmicroενα από τη αγορά πιστοποιητικά (ISO HACCP) το βέλτιστο βάρος εmicroπορίας κλπ

Μετά λοιπόν τον έλεγχο των παραπάνω παραmicroέτρων και εφόσον αποφασιστεί η συνέχιση της επένδυσης αυτή θα πρέπει να γίνει προσεκτικά και κατά προτίmicroηση σε microικρή κλίmicroακα έτσι ώστε σε περίπτωση αποτυχίας η οικονοmicroική ζηmicroιά είναι όσο το δυνατό περιορισmicroένη Το σύνηθες είναι η εκτροφή να αρχίσει να αποδίδει οικονοmicroικά microετά τον 3ο χρόνο από την εγκατάσταση και βαθmicroιαία microε την απόκτηση microεγαλύτερης εmicroπειρίας

Θεωρούmicroε ότι αρχικά microία τέτοια επένδυση θα ήταν σκόπιmicroο να αντιmicroετωπιστεί από τον ενδιαφερόmicroενο ως επένδυση που θα του αποφέρει συmicroπληρωmicroατικό εισόδηmicroα Στην περίπτωση που τα αποτελέσmicroατα της εκτροφής είναι τα αναmicroενόmicroενα η δραστηριότητα θα microπορούσε να επεκταθεί και να αποτελέσει κύρια δραστηριότητα

Στην συνέχεια παρουσιάζονται κάποια βιβλιογραφικά στοιχεία σχετικά microε την εκτροφή

σαλιγκαριών Σηmicroειώνεται ότι αυτά τα στοιχεία αποτελούν microόνο ενδεικτικό υλικό που σε καmicroία περίπτωση δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ως οδηγός εκτροφής

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 2

ΕΙ∆Η ΣΑΛΙΓΚΑΡΙΩΝ Στην φύση απαντώνται πάνω από 4000 είδη σαλιγκαριών ανά τον κόσmicroο από αυτά

microεγαλύτερο ενδιαφέρον για εκτροφή στην Ευρώπη παρουσιάζουν τα είδη Helix pomatia Helix lucorum και Helix aspersa Πληροφοριακά στις γειτονικές microας χώρες αυτή τη στιγmicroή εκτρέφονται το είδος Helix pomatia στη Γιουγκοσλαβία και το είδος Helix lucorum στην Τουρκία Στην Ελλάδα κατά κύριο λόγο εκτρέφεται το είδος Helix aspersa τόσο το υποείδος maxima όσο και το muller Εκτροφή σαλιγκαριών γίνεται και σε άλλες χώρες microε ιδιαίτερα ανταγωνιστικές τιmicroές Η διαmicroόρφωση της τιmicroής microπορεί να microεταβληθεί πολύ (προς τα κάτω) αν επεκταθεί η παραγωγή των χωρών αυτών (πχ Μαρόκο Τυνησία)

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΣΑΛΙΓΚΑΡΙΩΝ

Στη φύση τα σαλιγκάρια ζουν 6-7 χρόνια Σε αιχmicroαλωσία έχουν φτάσει και τα 12 χρόνια Τα τρία είδη που αναφέραmicroε έχουν τις ακόλουθες απαιτήσεις ως προς τις περιβαλλοντικές συνθήκες

Helix aspersa Ευαίσθητο στο ψύχος Προτιmicroά γλυκά κλίmicroατα

παραθαλάσσιες περιοχές και ελαφρό αρόσιmicroο έδαφος Υψόmicroετρο microέχρι τα 1000micro

Helix pomatia Ανθεκτικό σε ηπειρωτικό κλίmicroα Για ασβεστούχα

πρωτογενή εδάφη και microάλιστα κρητιδικά Υψόmicroετρο microέχρι τα 1800micro

Helix lucorum Προτιmicroά ζώνες υψηλές δροσερές σκιαζόmicroενες

πλούσιες σε ασβέστιο χωρίς άmicroεση επίδραση θαλάσσιων ανέmicroων

Σε γενικές γραmicromicroές τα σαλιγκάρια έχουν ανάγκη υγρασίας microεταξύ 65-75 την ηmicroέρα και

85-95 τη νύχτα (microπορεί ανάλογα microε το είδος να υπάρχουν κάποιες διαφοροποιήσεις ως προς το βέλτιστο) Σε πολύ ξηρή αλλά και αντιστρόφως σε πολύ υγρή ατmicroόσφαιρα (κεκορεσmicroένη) καταστρέφονται

Ως προς τον φωτισmicroό τα ευνοεί ο διάχυτος φωτισmicroός ενώ ο άmicroεσος φωτισmicroός και η έντονη ακτινοβολία microπορεί να τα οδηγήσει σε ξήρανση και θάνατο

Το έδαφος που προτιmicroούν είναι ασβεστούχο τέτοιας σύστασης ώστε και να συγκρατεί την απαραίτητη υγρασία αλλά και να αποστραγγίζει καλά Τα σαλιγκάρια δε microπορούν να σκάψουν σε σκληρή ξηρή άργιλο ενώ το ασβέστιο τους είναι απαραίτητο για το σχηmicroατισmicroό του κελύφους Η περιεκτικότητα του εδάφους σε 20-40 οργανική ουσία θεωρείται καλή

Τα σαλιγκάρια προτιmicroούν τη νηνεmicroία και το ελαφρό αεράκι Ο έντονος άνεmicroος προκαλεί την αφυδάτωση τους

∆ραστηριοποιούνται και τρέφονται κυρίως τις νυκτερινές ώρες και κατά microέγιστο 2-3ώρες αφού σκοτεινιάσει Κατά τη διάρκεια της ηmicroέρας κρύβονται σε καταφύγια που βρίσκουν ανάmicroεσα στα φυτά ή σε άλλες κατασκευές

Τα περισσότερα χερσαία σαλιγκάρια είναι ερmicroαφρόδιτα ζώα που απαιτούν τη συmicroβολή και δεύτερου ατόmicroου για την αναπαραγωγή τους Το ζευγάρωmicroα γίνεται microε τις πρώτες φθινοπωρινές βροχές και microετά από 8-13 ηmicroέρες γίνεται η απόθεση των αυγών (η εποχή και η διάρκεια microπορεί να παραλλάσσει ανάλογα microε το είδος επίσης microπορεί την άνοιξη να έχουmicroε και 2η ωοτοκία) Τα αυγά περιβάλλονται από βλέννα ώστε να αποφευχθεί ο διασκορπισmicroός και η αφυδάτωσή τους microέσα στο χώmicroα Τα σαλιγκάρια προτιmicroούν υγρά εδάφη πλούσια σε ασβέστιο όπου σκάβουν σε microέγιστο βάθος 6 εκ σχηmicroατίζοντας microια laquoφωλιάraquo την οποία και καλύπτουν microε χώmicroα microε τη βοήθεια του ποδιού τους microετά το τέλος της απόθεσης Η επώαση

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 3

των αυγών των σαλιγκαριών εξαρτάται από τη θερmicroοκρασία του περιβάλλοντος και συνήθως κυmicroαίνεται microεταξύ 10- 16 ηmicroέρες

Από το ∆εκέmicroβριο περίπου (εφόσον για microία εβδοmicroάδα επικρατήσει θερmicroοκρασία 10-12degC και επαρκή υγρασία) τα σαλιγκάρια δηmicroιουργούν επίφραγmicroα και πέφτουν σε λήθαργο για να ξεπεράσουν τις δυσχερείς συνθήκες του χειmicroώνα microέχρι το Φεβρουάριο Κατά την περίοδο αυτή το βάρος τους microειώνεται κατά 20-22 Στη φύση microπορούν στα καταφύγιά τους να επιβιώσουν ως και τους ndash15degC αλλά σε θαλάmicroους ψύξης microόνο ως τους ndash2 microε -4degC ∆ραστηριοποιούνται πάλι την άνοιξη που είναι και η κύρια περίοδος αύξησής τους Από τον Ιούνιο οπότε και ανεβαίνει πολύ η θερmicroοκρασία περνούν πάλι σε microια φάση ανάπαυσης και σχηmicroατίζουν και πάλι επίφραγmicroα

Κάποια στοιχεία από τη φύση για τα τρία είδη φαίνονται στον παρακάτω πίνακα

Η aspersa H pomatia H lucorumΒάρος ανεπτυγmicroένου 8-20g 20-30g 20-35gΣχέση βάρους σάρκας ολικού 60-70 60-65 55-60Ηλικία πλήρους ανάπτυξης (microήνες) 12-20 20-24 18-20Στειρότητα 23-30 Aριθmicroός αυγών ανά σαλιγκάρι 50-130 50-80 50-60Μείωση των αυγών 8-10 ∆ιάρκεια εκκόλαψης 14-16 30-40 Θνησιmicroότητα και παρασιτισmicroός νεογέννητων 15 Φυσιολογικός θάνατος παρασιτισmicroός ατυχήmicroατα ανεπτυγmicroένων 10

ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ

Η αναπαραγωγή σε συνθήκες εκτροφής microε τα ως τώρα δεδοmicroένα δίνει microικρότερο αριθmicroό αυγών από αυτά που παρατηρούνται στη φύση Ο microεγάλος συνωστισmicroός δε microπορεί να οδηγήσει στην αποτροπή της αναπαραγωγής Το ίδιο αρνητικά θεωρείται ότι επηρεάζει την αναπαραγωγή και η πάρα πολύ microικρή πυκνότητα

Η επιλογή των γεννητόρων θα πρέπει να γίνεται από αυτούς που έχουν τα καλύτερα

αποτελέσmicroατα εντός της εκτροφής και κατά καιρούς να γίνονται και νέες εισαγωγές από τη φύση για αποφυγή προβληmicroάτων γενετικής φύσης (microείωση ετερογένειας) Στις νέες εισαγωγές όmicroως θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή ώστε να microη φέρουν ασθένειες microέσα στο σύστηmicroα Για το λόγο αυτό συστήνεται να υπάρχει ένας χώρος ξεχωριστός όπου θα εισάγονται αρχικά και για microια περίοδο laquoκαραντίναςraquo

∆εδοmicroένου δε ότι υπάρχει αρκετή γενετική παραλλακτικότητα microεταξύ του ίδιου είδους

σαλιγκαριού microέσα στην Ελλάδα το προτιmicroότερο θα ήταν η εκτροφή να βασιστεί σε ντόπια προσαρmicroοσmicroένα στις τοπικές συνθήκες σαλιγκάρια Αυτό microειώνει και τις πιθανότητες γενετικής microόλυνσης των φυσικών πληθυσmicroών ΑΥΞΗΣΗ

Ο χρόνος της εκτροφής για να φτάσει το σαλιγκάρι στο εmicroπορικό microέγεθος παίζει σηmicroαντικό ρόλο στον προγραmicromicroατισmicroό της παραγωγής και στο οικονοmicroικό αποτέλεσmicroα Σε συνθήκες εκτροφής απαιτούνται για το Helix aspersa 6-8 περίπου microήνες από την στιγmicroή που θα τοποθετηθούν τα νεαρά σαλιγκάρια στα εξωτερικά πάρκα microέχρι να φτάσουν σε εmicroπορεύσιmicroο microέγεθος ή περίπου 18 microήνες από την 1η εγκατάσταση των ενηλίκων Στο

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 4

προαναφερθέν χρονικό διάστηmicroα δεν υπολογίζεται ο περίοδος κατά την οποία τα σαλιγκάρια διαχειmicroάζουν Ο απαιτούmicroενος χρόνος ανάπτυξης microπορεί να διαφοροποιηθεί από εκτροφή σε εκτροφή ανάλογα microε τις συνθήκες τη διατροφή την πυκνότητα το στρες κα Σηmicroαντικό επίσης είναι να σηmicroειωθεί ότι δε φτάνουν όλα τα σαλιγκάρια στο τελικό microέγεθος στο ίδιο χρονικό διάστηmicroα Κάποια microπορεί να χρειαστούν άλλη microια περίοδο Όσο microικρότερο είναι το ποσοστό αυτών τόσο καλύτερο βέβαια το αποτέλεσmicroα Ρόλο στην καλή αύξηση φαίνεται να παίζει και η συνύπαρξη microικρών microεγάλων Καλό είναι να microην είναι στον ίδιο χώρο microικρά microε microάνες ή microε microεγαλύτερα του προηγούmicroενου έτους ΑΠΟ∆ΟΣΕΙΣ

Η απόδοση της εκτροφής εφόσον δεν παρουσιαστούν ειδικά προβλήmicroατα microε εχθρούς ndash ασθένειες ή ακραίες καιρικές συνθήκες microπορεί να κυmicroανθεί από 700 έως και 5000 κιλά ανά στρέmicromicroα ανάλογα microε το είδος την ένταση της εκτροφής την εmicroπειρία του εκτροφέα κα Ειδικότερα σύmicroφωνα microε βιβλιογραφικές πηγές και πληροφορίες της Υπηρεσίας η απόδοση των ελληνικών εκτροφών παρουσιάζει microεγάλο εύρος που κυmicroαίνεται για τις εκτατικές εκτροφές (ανοικτού τύπου) από 0 έως 1200 κιλάστρ ενώ για τις εντατικές εκτροφές (κλειστού τύπου) από 0 έως 5000 κιλάστρ ΕΧΘΡΟΙ ΤΩΝ ΣΑΛΙΓΚΑΡΙΩΝ

Το σαλιγκάρι στη φύση έχει πολλούς εχθρούς Η επιτυχία της εκτροφής σε microεγάλο βαθmicroό εξαρτάται από τον έλεγχο των εχθρών αυτών

Πτηνά κοτσύφια κοράκια κότες καρακάξες τσίχλες κα Θηλαστικά ποντίκια αρουραίοι νυφίτσες ακανθόχοιροι Ερπετά σαύρες φίδια Αmicroφίβια βάτραχοι χελώνες Ασπόνδυλα microυρmicroήγκια κολεόπτερα κα Παράσιτα νηmicroατώδεις ακάρεα

Μικρόβια ψευδοmicroονάδες microικρόκοκκοι εντεροβακτήρια φουζάρια βερτιτσίλιο

ΕΚΤΡΟΦΗ ΣΑΛΙΓΚΑΡΙΩΝ Συστήmicroατα εκτροφής

Για την εκτροφή σαλιγκαριών χρησιmicroοποιούνται τα συστήmicroατα που περιγράφονται παρακάτω Η επιλογή γίνεται ανάλογα microε το επιδιωκόmicroενο αποτέλεσmicroα τα υπάρχοντα κεφάλαια τις συνθήκες της περιοχής και το ρίσκο που διατίθεται να αναλάβει ο επενδυτής

Εκτροφή πάχυνσης ή εποχική

Εκτροφή πλήρους βιολογικού κύκλου

o Κλειστή (αυξηmicroένο κεφάλαιο επένδυσης αυξηmicroένο κόστος παραγωγής microεγαλύτερες αποδόσεις - ελεγχόmicroενες συνθήκες σε όλα τα στάδια εκτροφής)

o Μικτή (ελεγχόmicroενες συνθήκες αναπαραγωγής και παραγωγής γόνου ndash πάχυνση σε ανοιχτούς χώρους)

o Ανοιχτή (microειωmicroένο κεφάλαιο επένδυσης microικρότερος ρυθmicroός ανάπτυξης επηρεάζεται από περιβαλλοντικές συνθήκες )

bull Ενιαία (ένας microεγάλος χώρος για όλα τα στάδια) bull Περιτροπική (χωριστά τmicroήmicroατα εκτροφής για κάθε νέα γενιά - η

πιο αποδοτική microορφή ανοιχτής εκτροφής)

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 5

Εικόνα 1 Εκτροφείο ανοικτού τύπου

Εικόνα 2 Εκτροφείο κλειστού τύπου

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 6

Όπως είναι αναmicroενόmicroενο όσο πιο εντατικό είναι το σύστηmicroα εκτροφής τόσο πιο καλά microπορούν να ελεγχθούν οι παράmicroετροι της εκτροφής και να πλησιάσουν τις βέλτιστες για την καλύτερη και ταχύτερη ανάπτυξη των σαλιγκαριών και τόσο microικρότερο ρόλο παίζουν οι περιβαλλοντικές συνθήκες της περιοχής

ΚΟΣΤΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ

Σύmicroφωνα microε πληροφορίες της Υπηρεσίας το microέσο κόστος εγκατάστασης ενός εκτροφείου σαλιγκαριών κλειστού τύπου (διχτυοκήπιο microε microεταλλικό σκελετό) κυmicroαίνεται γύρω στις 20 ndash 30 χιλιάδες ευρώ ανά στρέmicromicroα ενώ ενός εκτροφείου ανοικτού τύπου στις 5 ndash 6 χιλιάδες ευρώ Αυτές οι τιmicroές microπορεί να microεταβάλλονται τόσο προς τα επάνω όσο και προς τα κάτω ανάλογα microε την προσωπική εργασία του ενδιαφερόmicroενου τις συmicroφωνίες microε τους προmicroηθευτές των υλικών κατασκευής ή την ανάθεση της κατασκευής σε τρίτων Σηmicroειώνεται επίσης ότι στα προαναφερθέντα κόστη δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται η δαπάνη γεωτρήσεων και ηλεκτροδότησης

Στην συνέχεια παρουσιάζονται κάποιες εργασίες που απαιτούνται κατά την εγκατάσταση

ενός εκτροφείου σαλιγκαριών και αυτές που επαναλαmicroβάνονται σε συστηmicroατική βάση Σηmicroειώνεται ότι κάποιες από τις εργασίες αυτές microπορεί να microην απαιτούνται σε ορισmicroένα συστήmicroατα εκτροφής

Αρχική εγκατάσταση

bull Επιλογή τοποθεσίας Ως ευνοϊκή τοποθεσία είναι αυτή που είναι επικλινής microε έκθεση microεσηmicroβρινή

bull Προετοιmicroασία εδάφους Πριν την επιλογή της τοποθεσίας και την εγκατάσταση του εκτροφείου θα πρέπει να πραγmicroατοποιείται ανάλυση του εδάφους για να προσδιοριστούν η κοκκοmicroετρική σύσταση η οξειδοαναγωγική ικανότητα (ph) το ανθρακικό ασβέστιο Με αυτό τον τρόπο microπορεί να ελεγχθεί η καταλληλότητά του και να πραγmicroατοποιηθούν οι απαιτούmicroενες διορθωτικές ενέργειες Στην συνέχεια ακολουθούν οι εργασίες αποψίλωση όργωmicroα ως 30εκ προσθήκη αν χρειάζεται ασβεστίου άmicromicroου για βελτίωση του εδάφους οργανικής ουσίας ndashκοmicroπόστ κα

bull Σύστηmicroα περίφραξης Υπάρχουν διάφορα συστήmicroατα microε κατάλληλα υλικά και κατασκευές που εmicroποδίζουν τη διαφυγή των σαλιγκαριών και την είσοδο των εχθρών Ένα από αυτά σήmicroερα αποτελεί και η ηλεκτροφόρος περίφραξη Εξωτερικά πρέπει να δηmicroιουργείται ζώνη προφύλαξης από εχθρούς microε την τοποθέτηση γαλβανισmicroένης λαmicroαρίνας σε βάθος 30 εκ και 70 εκ πάνω από το έδαφος

bull Απεντόmicroωση ndash απολύmicroανση εδάφους Πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην χρήση των διαφόρων σκευασmicroάτων γιατί τα υπολείmicromicroατα των φαρmicroάκων γιατί σκοτώνουν τα σαλιγκάρια

bull Συστηmicroατοποίηση του εδάφους Χάραξη διαδρόmicroων καθορισmicroός ζώνης βόσκησης ζώνης συmicroπληρωmicroατικής σποράς κλπ

bull Φύτευση των φυτών Σε πολλά συστήmicroατα κλειστής εκτροφής το έδαφος καλύπτεται microε αδρανές υλικό

bull Συστήmicroατα σκίασης bull Εγκατάσταση συστήmicroατος υδρονέφωσης bull Εισαγωγή σαλιγκαριών Η εισαγωγή των σαλιγκαριών γίνεται όταν το microέγεθος

των φυτών είναι microεγαλύτερο από 15εκ Η προmicroήθεια των γεννητόρων microπορεί να γίνει από τη φύση ή από άλλες εκτροφές ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται στην υγεία του αρχικού πληθυσmicroού

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 7

Ειδικές κατασκευές ανάλογα microε ένταση παραγωγής bull Συστήmicroατα σκίασης ή συνολική κάλυψη εγκαταστάσεων bull τούνελ τύπου θερmicroοκηπίου microε δίχτυ (διχτυοκήπιο)

Εξοπλισmicroός ανάλογα microε ένταση παραγωγής

bull Υγρόmicroετρο (microέτρηση υγρασίας) bull Θερmicroόmicroετρο bull Υγρόmicroετρο εδάφους bull Λουξόmicroετρο (ένταση φωτός) bull Ζυγαριά bull Παχύmicroετρο bull Κιτ για microέτρηση σύστασης εδάφους bull Μεγεθυντικός φακός (για τα αυγά) bull Ειδικές κατασκευές για διατροφή και κίνηση σαλιγκαριών bull Συστήmicroατα διαβροχής ή υδρονέφωσης bull Εξοπλισmicroός για ρύθmicroιση υγρασίας bull Εξοπλισmicroός για ρύθmicroιση θερmicroοκρασίας bull Ειδικές κατασκευές για την ελεγχόmicroενη αναπαραγωγή και απόθεση αυγών bull Ειδικές κατασκευές για την εκκόλαψη και πρώτη πάχυνση

Στη συνέχεια περιγράφονται κάποιες εργασίες που λαmicroβάνουν χώρα κατά την εκτροφή

σαλιγκαριών Συστηmicroατικές εργασίες ∆ιαβροχή εκτροφείου microε νερό Η διαβροχή του εδάφους έτσι ώστε να επιτευχθεί η επιθυmicroητή υγρασία δεν πρέπει να πραγmicroατοποιείται στη διάρκεια της ηmicroέρας γιατί υπάρχει ο κίνδυνος θανάτου των σαλιγκαριών λόγω ηλιακής ακτινοβολίας Επίσης δεν συνίσταται κατά την εποχή ζευγαρώmicroατος και ωοτοκίας ούτε σε περιόδους που αναmicroένονται παγετοί Η ποσότητα του νερού θα πρέπει να είναι τέτοια ώστε να microην δηmicroιουργηθούν σηmicroεία microε λιmicroνάζοντα νερά ∆ιατροφή Στην περίπτωση των εκτροφείων ανοιχτού τύπου (εκτατικό σύστηmicroα εκτροφής) τα είδη που θα φυτευτούν στο εκτροφείο θα πρέπει να αποτελούνται κατά 90 από τσουκνίδες microολόχα λάπαθο αγριαγκινάρα σαλάτες πέρκο πετασίτης πλατυκάνδυλα πικραλίδα λάχανο χαmicroηλό τριφύλλι πλαντάγκο τοπιναmicroπούρ (ψευτοκολακάτσι) και κατά 10 από αρωmicroατικά φυτά microέντα ροσmicroαρί ρίγανη microαντζουράνα δάφνη φασκοmicroηλιά θρούmicroπη κλπ που προσδίδουν ιδιαίτερη γεύση στο κρέας των σαλιγκαριών Επειδή συχνά η βλάστηση είναι ανεπαρκής θα πρέπει να ληφθεί microέριmicroνα εφεδρικής καλλιέργειας από την οποία θα τροφοδοτείται το εκτροφείο Εναλλακτικά η συmicroπλήρωση της διατροφής microπορεί να γίνει microε σύνθετη τροφή Στην περίπτωση των εκτροφείων κλειστού τύπου (εντατικό σύστηmicroα εκτροφής) η διατροφή των σαλιγκαριών βασίζεται κατά κύριο λόγο στη χορήγηση σύνθετων ζωοτροφών Οι ζωοτροφές αυτές microπορεί να περιέχουν πίτουρα σταριού ή σίκαλης καλαmicroπόκι στάρι χαρουπάλευρο σογιάλευρο microαρmicroαρόσκονη φωσφορικά άλατα βιταmicroίνες ιχνοστοιχεία κα Σηmicroειώνεται ότι η χορήγηση microαρmicroαρόσκονης ή άλλης τροφής πλούσιας σε ασβέστιο καθώς και αυτή των φωσφορικών αλάτων κρίνεται αναγκαία λόγω του πρωτεύοντος ρόλου που διαδραmicroατίζουν στον σχηmicroατισmicroό του κελύφους των σαλιγκαριών Έλλειψη ασβεστίου microπορεί να προκαλέσει προβλήmicroατα τόσο στην σκληρότητα του κελύφους όσο και στο σχηmicroατισmicroό του αλλά επίσης microπορεί να προκαλέσει και καθυστέρηση στην αύξηση των σαλιγκαριών Η κάλυψη των αναγκών

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 8

σε ασβέστιο microπορεί να γίνει είτε microέσω της διατροφής είτε microέσω του εmicroπλουτισmicroού του εδάφους Η σύσταση των σύνθετων ζωοτροφών που χορηγείται στα σαλιγκάρια θα πρέπει να προσαρmicroόζεται στα διάφορα στάδια ανάπτυξης των σαλιγκαριών (1ο στάδιο ανάπτυξης πάχυνση αναπαραγωγή κλπ) έτσι ώστε κάθε φορά να καλύπτονται οι ανάγκες των σαλιγκαριών σε θρεπτικά συστατικά Η παροχή των ζωοτροφών αυτών θα πρέπει να γίνεται την κατάλληλη ώρα και microε τις κατάλληλες καιρικές συνθήκες (∆ηλαδή τις νυχτερινές ώρες microε δροσερό και απάνεmicroο καιρό) Επιθεώρηση Το εκτροφείο πρέπει να επιθεωρείται σε τακτική βάσει για την παρακολούθηση α) της συmicroπεριφοράς των σαλιγκαριών (πχ επειδή τρέχουν προς κατεύθυνση πνέοντος ανέmicroου και συγκεντρώνονται σε σωρούς στις γωνίες των διαφραγmicroάτων και microπροστά στο φράχτη χρειάζονται οι κατάλληλοι χειρισmicroοί για να αποφευχθεί ή να ελεγχθεί αυτό γιατί ο συνωστισmicroός η ζέστη και η θερmicroότητα του σώmicroατος τα οδηγεί στο να βράσουν και να πεθάνουν) Τέτοιοι χειρισmicroοί microπορεί να είναι είτε η κατάλληλη διευθέτηση του χώρου είτε οι κατάλληλες πυκνότητες είτε η χρήση κοφινιών για τη microετακίνηση πίσω β) της υγείας των σαλιγκαριών (κάθε 2-3 ηmicroέρες και καλύτερα καθηmicroερινά γίνεται έλεγχος αποmicroάκρυνση των νεκρών και άρρωστων και σε εξάρσεις ή σε ύποπτες καταστάσεις απαιτείται έλεγχος αιτίας θανάτων) γ) των εγκαταστάσεων (κατάσταση φραχτών αποmicroάκρυνση στάσιmicroων νερών γιατί microπορεί να οδηγήσουν σε πνιγmicroό των σαλιγκαριών έλεγχος του microηχανολογικού εξοπλισmicroού κλπ) δ) των εχθρών (σε περίπτωση που διαπιστωθεί πρόβληmicroα θα πρέπει να τοποθετηθούν εντοmicroοπαγίδες δολώmicroατα ή ότι άλλο απαραίτητο microε προσοχή για τα ίδια τα σαλιγκάρια) Τήρηση αρχείων Κάθε εκτροφέας καλό θα είναι να τηρεί αρχείο (ηmicroερολόγιο) microε στοιχεία σχετικά microε την εκτροφή όπως είναι η εισαγωγή ndash microεταφορά πληθυσmicroών καλλιεργητικές φροντίδες θερmicroοκρασία ndash υγρασία ατmicroόσφαιρας και εδάφους παρατηρήσεις σχετικά microε την συmicroπεριφορά και την υγειά των πληθυσmicroών απώλειες άλλες επεmicroβάσεις στην εκτροφή κλπ Η ύπαρξη αυτών των αρχείο θα βοηθήσει τον εκτροφέα στην σωστότερη παρακολούθηση της εκτροφής του καθώς και στον έγκαιρο εντοπισmicroό προβληmicroάτων και στην επίλυσή τους Καθαριότητα Το έδαφος θα πρέπει να αλλάζεται ή να εmicroπλουτίζεται ώστε να καθαρίζει από τη βλέννα τις απεκκρίσεις και τα υπολείmicromicroατα και να αποmicroακρύνεται η πιθανότητα microόλυνσης Η ύπαρξη οργανικής ουσίας είναι σηmicroαντική Επίσης η προσθήκη γαιοσκωλήκων microπορεί να βοηθήσει στην καλή υγιεινή κατάσταση του εδάφους ειδικότερα στην περίπτωση των ανοικτών συστηmicroάτων εκτροφής Αραίωση Οποιοδήποτε σύστηmicroα και αν έχει επιλεγεί η πυκνότητα αποτελεί παράγοντα που επηρεάζει την αύξηση Οι microεγάλες πυκνότητες δρουν αρνητικά στο στάδιο της πάχυνσης ενώ microπορεί να αποτελέσουν αιτία για ασθένειες Επιφραγmicroατοποίηση Αν επιδιώκεται η πώληση microε τη microορφή αυτή microπορεί να χρειαστεί η προετοιmicroασία καταφυγίων ή κατασκευών κατάλληλων για τη διεργασία αυτή αλλά και τη microετέπειτα συλλογή των σαλιγκαριών Συλλογή ∆ίαιτα σε αυτά που θα πωληθούν νωπά Στην περίπτωση αυτή τα σαλιγκάρια θα πρέπει να διατηρηθούν για 4 ηmicroέρες σε πολύ καθαρό χώρο χωρίς τροφή και microόνο microε παροχή απαραίτητου νερού Τις προηγούmicroενες ηmicroέρες συνίσταται η χορήγηση καλαmicroποκάλευρου ή σιτάλευρου που βοηθά στο καθάρισmicroα του εντερικού σωλήνα Καθαρισmicroός εξωτερικός Αποθήκευση Η αποθήκευση microπορεί να γίνει σε ορθογώνια ξύλινα δοχεία (τελάρα) Ο χώρος θα πρέπει να είναι ξηρός microε θερmicroοκρασία microεταξύ 6-8degC Επιπλέον θα πρέπει να αφαιρεθούν τα νεκρά ζώα και να υπάρχει επίβλεψη για την αποmicroάκρυνση των

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 9

κινούmicroενων τα οποία microε την υγρασία της βλέννας τους microπορεί να δραστηριοποιήσουν και τα υπόλοιπα σαλιγκάρια ∆ιαλογή microεγέθους και ζωντανών - νεκρών Συσκευασία πώλησης

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Θνησιmicroότητα

Η θνησιmicroότητα των σαλιγκαριών microπορεί να είναι πολύ microεγάλη και οφείλεται κύρια στους παρακάτω παράγοντες

bull 1ης εγκατάστασης (πιθανάgt50) ndash αίτια εποχή κατάσταση γεννητόρων προέλευση γεννητόρων τρόπος microεταφοράς χρόνος microεταφοράς από συλλογή (πρέπει να είναι λιγότερο από 6 ηmicroέρες)

bull εχθροί - ασθένειες bull αντίξοες καιρικές συνθήκες bull κατάσταση βλάστησης bull στάσιmicroα νερά bull λανθασmicroένοι χειρισmicroοί bull φυσιολογικά αίτια bull κανιβαλισmicroός νεοεκκολαπτόmicroενων

Σε microια σωστή εκτροφή η θνησιmicroότητα θα πρέπει να κυmicroαίνεται σε 8-10 στα

ανεπτυγmicroένα και 20-25 στα microικρά

∆ιαφυγή Τα σαλιγκάρια έχουν την τάση να microετακινούνται και να διαφεύγουν από περιορισmicroένους

χώρους Για το λόγο αυτό θα πρέπει να έχουmicroε microεριmicroνήσει microέσω της κατασκευής του εκτροφείου να εξασφαλίζεται επαρκής χώρος και κατάλληλος σχεδιασmicroός των διαδρόmicroων και των ζωνών φύτευσης

ΑΓΟΡΑ

Τα σαλιγκάρια στην αγορά microπορούν να διακινούνται ως bull Νωπά ndash ζωντανά σε ξύλινα ή πλαστικά κιβώτια των 20-25 κιλών ή σε

microικρότερες συσκευασίες bull Κατεψυγmicroένα microε κέλυφος στα οποία αφαιρείται η σάρκα που microετά από την

επεξεργασία της microε βούτυρο microαϊντανό σκόρδο και άλλα καρυκεύmicroατα επανατοποθετείται microέσα στο κέλυφος

bull Σώmicroατα σαλιγκαριών ηmicroι-επεξεργασmicroένα διατηρούmicroενα σε άλmicroη και διακινούνται σε microεγάλες συσκευασίες στη βιοmicroηχανία

bull Κονσέρβες περιέχουν σώmicroατα σαλιγκαριών επεξεργασmicroένα Τα κελύφη τοποθετούνται χωριστά microαζί microε την κονσέρβα

bull Άδεια κελύφη έχουν microεγάλη εmicroπορική αξία και προωθούνται στη βιοmicroηχανία για να γεmicroιστούν microε κρέας σαλιγκαριών

Στην Ελλάδα σύmicroφωνα microε στοιχεία του αρmicroόδιου τmicroήmicroατος της Γεν ∆νσης Κτηνιατρικής

του ΥΠΑΑΤ λειτουργούν 4 εγκεκριmicroένες microονάδες microεταποίησης σαλιγκαριών οι οποίες εδρεύουν στο Νοmicroό Πέλλας

Σε περίπτωση που κάποιος ενδιαφερθεί για εξαγωγή ή εισαγωγή σαλιγκαριών θα

πρέπει να επικοινωνήσει microε το τmicroήmicroα Κτηνιατρικής των οικείων ∆σεων Αγροτικής Οικονοmicroίας

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 10

amp Κτηνιατρικής για να ενηmicroερωθεί τόσο για την ισχύουσα εθνική νοmicroοθεσία που διέπει τις εξαγωγές - εισαγωγές σαλιγκαριών όσο και για τους πιθανούς περιορισmicroούς ή επιπλέον απαιτήσεις των χωρών στις οποίες σκοπεύει να εξάγει ή από τις οποίες επιθυmicroεί να εισάγει σαλιγκάρια

Χρήσιmicroες πληροφορίες σχετικά microε τις αγορές του εξωτερικού είναι πιθανόν να microπορούν να αντληθούν είτε microέσω του Οργανισmicroού Προώθησης Εξαγωγών (τηλ 210 9982247) είτε microέσω των εmicroπορικών γραφείων των Ελληνικών Πρεσβειών ή Προξενείων στις διάφορες χώρες του εξωτερικού Τα τηλέφωνα των εmicroπορικών αυτών γραφείων ο ενδιαφερόmicroενος microπορεί να τα βρει στον ιστότοπο του Υπουργείου Εξωτερικών (httpwwwmfagrappendix)

ΣΥΛΛΟΓΗ ΣΑΛΙΓΚΑΡΙΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΦΥΣΗ

Σύmicroφωνα microε το Προεδρικό διάταγmicroα 6781 (ΦΕΚ 43Αrsquo1981) η περίοδος που επιτρέπεται η συλλογή σαλιγκαριών στην Ελλάδα είναι από το Μάρτιο ως τον Ιούνιο

Α∆ΕΙΟ∆ΟΤΗΣΗ

Η εκτροφή ζώων απαιτεί την έκδοση άδειας εγκατάστασης για την κτηνοτροφική εκmicroετάλλευση σύmicroφωνα microε το άρθρο 6 του Ν 40562012 (ΦΕΚ 52Αrsquo2012) Η άδεια αυτή εκδίδεται από τη ∆νση Αγροτικής Οικονοmicroίας amp Κτηνιατρικής των οικείων Περιφερειακών Ενοτήτων Σηmicroειώνεται ότι microε τους πίνακες της απόφασης 1958 του Υπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιmicroατικής Αλλαγής (ΦΕΚ 21Β13-1-2012) Παράρτηmicroα VII Οmicroάδα 7η (Πτηνο-κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις) κατηγοριοποιούνται οι microονάδες ως προς τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον Βάσης της απόφασης αυτής η εκτροφή σαλιγκαριών εντάσσεται στην κατηγορία Β δηλαδή για την αδειοδότηση των microονάδων αυτών δεν απαιτείται microελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων αλλά microόνο πρότυπες περιβαλλοντικές δεσmicroεύσεις Οι πρότυπες περιβαλλοντικές αυτές δεσmicroεύσεις θα οριστούν microε απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιmicroατικής Αλλαγής

Σε περιοχές lsquoNaturarsquo σύmicroφωνα microε το άρθρο 10 του Ν40142011 (ΦΕΚ 209Αrsquo21-09-2011) υποβάλλεται ειδική οικολογική αξιολόγηση στην Υπηρεσία Περιβάλλοντος της αρmicroόδιας Περιφερειακής Ενότητας

Οι αποστάσεις των microονάδων εκτροφής σαλιγκαριών από τους χώρους που αναφέρονται στο Παράρτηmicroα του άρθρου 20 του Ν40562012 (ΦΕΚ 52Αrsquo2012) καθορίζονται κατά περίπτωση κατά την κρίση της Αρmicroόδιας Αδειοδοτούσας Αρχής microετά από γνωmicroοδότηση της επιτροπής σταυλισmicroού έτσι ώστε να διασφαλίζεται η δηmicroόσια υγεία και να microην επηρεάζεται δυσmicroενώς το περιβάλλον(άρθρο 5 παράγραφος 6 του Ν40562012) (Για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στο τηλ 210 5271642 -44)

Πέρα από την έκδοση άδειας εγκατάστασης οι ενδιαφερόmicroενοι θα πρέπει να εγγράφουν στα σχετικά microητρώα που τηρούνται στα τmicroήmicroατα Κτηνιατρικής των ∆νσεις Αγροτικής Ανάπτυξης amp Κτηνιατρικής έτσι ώστε να πάρουν αριθmicroό καταχώρησης

Επιπλέον ο εκτροφέας σαλιγκαριών ως κάτοχος αγροτικής εκmicroετάλλευσης θα πρέπει να εγγραφεί στο microητρώο αγροτών και αγροτικών εκmicroεταλλεύσεων (ΜΑΑΕ) σύmicroφωνα microε το Ν38742010 (ΦΕΚ 151Αrsquo6-09-2010) Η εγγραφή στο microητρώο αυτό πραγmicroατοποιείται microέσω του διαδικτυακού τόπου του ΟΠΕΚΕΠΕ ( wwwopekepegr)

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ

bull Προδιαγραφές-πρότυπα Στη χώρα microας αρmicroόδιος φορέας για τη σύνταξηέκδοση προδιαγραφών-προτύπων στον τοmicroέα των αγροτικών προϊόντων είναι ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ-∆ΗΜΗΤΡΑ του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίmicroων (πρώην AGROCERT-ΟΠΕΓΕΠ) Τα πρότυπα περιγράφουν απαιτήσεις στις οποίες πρέπει να συmicromicroορφώνεται microια ενδιαφερόmicroενη γεωργική εκmicroετάλλευση επιχείρηση microε στόχο την πιστοποίηση της εφαρmicroογής τους προκειmicroένου να

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 11

ΕΙ∆Η ΣΑΛΙΓΚΑΡΙΩΝ Στην φύση απαντώνται πάνω από 4000 είδη σαλιγκαριών ανά τον κόσmicroο από αυτά

microεγαλύτερο ενδιαφέρον για εκτροφή στην Ευρώπη παρουσιάζουν τα είδη Helix pomatia Helix lucorum και Helix aspersa Πληροφοριακά στις γειτονικές microας χώρες αυτή τη στιγmicroή εκτρέφονται το είδος Helix pomatia στη Γιουγκοσλαβία και το είδος Helix lucorum στην Τουρκία Στην Ελλάδα κατά κύριο λόγο εκτρέφεται το είδος Helix aspersa τόσο το υποείδος maxima όσο και το muller Εκτροφή σαλιγκαριών γίνεται και σε άλλες χώρες microε ιδιαίτερα ανταγωνιστικές τιmicroές Η διαmicroόρφωση της τιmicroής microπορεί να microεταβληθεί πολύ (προς τα κάτω) αν επεκταθεί η παραγωγή των χωρών αυτών (πχ Μαρόκο Τυνησία)

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΣΑΛΙΓΚΑΡΙΩΝ

Στη φύση τα σαλιγκάρια ζουν 6-7 χρόνια Σε αιχmicroαλωσία έχουν φτάσει και τα 12 χρόνια Τα τρία είδη που αναφέραmicroε έχουν τις ακόλουθες απαιτήσεις ως προς τις περιβαλλοντικές συνθήκες

Helix aspersa Ευαίσθητο στο ψύχος Προτιmicroά γλυκά κλίmicroατα

παραθαλάσσιες περιοχές και ελαφρό αρόσιmicroο έδαφος Υψόmicroετρο microέχρι τα 1000micro

Helix pomatia Ανθεκτικό σε ηπειρωτικό κλίmicroα Για ασβεστούχα

πρωτογενή εδάφη και microάλιστα κρητιδικά Υψόmicroετρο microέχρι τα 1800micro

Helix lucorum Προτιmicroά ζώνες υψηλές δροσερές σκιαζόmicroενες

πλούσιες σε ασβέστιο χωρίς άmicroεση επίδραση θαλάσσιων ανέmicroων

Σε γενικές γραmicromicroές τα σαλιγκάρια έχουν ανάγκη υγρασίας microεταξύ 65-75 την ηmicroέρα και

85-95 τη νύχτα (microπορεί ανάλογα microε το είδος να υπάρχουν κάποιες διαφοροποιήσεις ως προς το βέλτιστο) Σε πολύ ξηρή αλλά και αντιστρόφως σε πολύ υγρή ατmicroόσφαιρα (κεκορεσmicroένη) καταστρέφονται

Ως προς τον φωτισmicroό τα ευνοεί ο διάχυτος φωτισmicroός ενώ ο άmicroεσος φωτισmicroός και η έντονη ακτινοβολία microπορεί να τα οδηγήσει σε ξήρανση και θάνατο

Το έδαφος που προτιmicroούν είναι ασβεστούχο τέτοιας σύστασης ώστε και να συγκρατεί την απαραίτητη υγρασία αλλά και να αποστραγγίζει καλά Τα σαλιγκάρια δε microπορούν να σκάψουν σε σκληρή ξηρή άργιλο ενώ το ασβέστιο τους είναι απαραίτητο για το σχηmicroατισmicroό του κελύφους Η περιεκτικότητα του εδάφους σε 20-40 οργανική ουσία θεωρείται καλή

Τα σαλιγκάρια προτιmicroούν τη νηνεmicroία και το ελαφρό αεράκι Ο έντονος άνεmicroος προκαλεί την αφυδάτωση τους

∆ραστηριοποιούνται και τρέφονται κυρίως τις νυκτερινές ώρες και κατά microέγιστο 2-3ώρες αφού σκοτεινιάσει Κατά τη διάρκεια της ηmicroέρας κρύβονται σε καταφύγια που βρίσκουν ανάmicroεσα στα φυτά ή σε άλλες κατασκευές

Τα περισσότερα χερσαία σαλιγκάρια είναι ερmicroαφρόδιτα ζώα που απαιτούν τη συmicroβολή και δεύτερου ατόmicroου για την αναπαραγωγή τους Το ζευγάρωmicroα γίνεται microε τις πρώτες φθινοπωρινές βροχές και microετά από 8-13 ηmicroέρες γίνεται η απόθεση των αυγών (η εποχή και η διάρκεια microπορεί να παραλλάσσει ανάλογα microε το είδος επίσης microπορεί την άνοιξη να έχουmicroε και 2η ωοτοκία) Τα αυγά περιβάλλονται από βλέννα ώστε να αποφευχθεί ο διασκορπισmicroός και η αφυδάτωσή τους microέσα στο χώmicroα Τα σαλιγκάρια προτιmicroούν υγρά εδάφη πλούσια σε ασβέστιο όπου σκάβουν σε microέγιστο βάθος 6 εκ σχηmicroατίζοντας microια laquoφωλιάraquo την οποία και καλύπτουν microε χώmicroα microε τη βοήθεια του ποδιού τους microετά το τέλος της απόθεσης Η επώαση

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 3

των αυγών των σαλιγκαριών εξαρτάται από τη θερmicroοκρασία του περιβάλλοντος και συνήθως κυmicroαίνεται microεταξύ 10- 16 ηmicroέρες

Από το ∆εκέmicroβριο περίπου (εφόσον για microία εβδοmicroάδα επικρατήσει θερmicroοκρασία 10-12degC και επαρκή υγρασία) τα σαλιγκάρια δηmicroιουργούν επίφραγmicroα και πέφτουν σε λήθαργο για να ξεπεράσουν τις δυσχερείς συνθήκες του χειmicroώνα microέχρι το Φεβρουάριο Κατά την περίοδο αυτή το βάρος τους microειώνεται κατά 20-22 Στη φύση microπορούν στα καταφύγιά τους να επιβιώσουν ως και τους ndash15degC αλλά σε θαλάmicroους ψύξης microόνο ως τους ndash2 microε -4degC ∆ραστηριοποιούνται πάλι την άνοιξη που είναι και η κύρια περίοδος αύξησής τους Από τον Ιούνιο οπότε και ανεβαίνει πολύ η θερmicroοκρασία περνούν πάλι σε microια φάση ανάπαυσης και σχηmicroατίζουν και πάλι επίφραγmicroα

Κάποια στοιχεία από τη φύση για τα τρία είδη φαίνονται στον παρακάτω πίνακα

Η aspersa H pomatia H lucorumΒάρος ανεπτυγmicroένου 8-20g 20-30g 20-35gΣχέση βάρους σάρκας ολικού 60-70 60-65 55-60Ηλικία πλήρους ανάπτυξης (microήνες) 12-20 20-24 18-20Στειρότητα 23-30 Aριθmicroός αυγών ανά σαλιγκάρι 50-130 50-80 50-60Μείωση των αυγών 8-10 ∆ιάρκεια εκκόλαψης 14-16 30-40 Θνησιmicroότητα και παρασιτισmicroός νεογέννητων 15 Φυσιολογικός θάνατος παρασιτισmicroός ατυχήmicroατα ανεπτυγmicroένων 10

ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ

Η αναπαραγωγή σε συνθήκες εκτροφής microε τα ως τώρα δεδοmicroένα δίνει microικρότερο αριθmicroό αυγών από αυτά που παρατηρούνται στη φύση Ο microεγάλος συνωστισmicroός δε microπορεί να οδηγήσει στην αποτροπή της αναπαραγωγής Το ίδιο αρνητικά θεωρείται ότι επηρεάζει την αναπαραγωγή και η πάρα πολύ microικρή πυκνότητα

Η επιλογή των γεννητόρων θα πρέπει να γίνεται από αυτούς που έχουν τα καλύτερα

αποτελέσmicroατα εντός της εκτροφής και κατά καιρούς να γίνονται και νέες εισαγωγές από τη φύση για αποφυγή προβληmicroάτων γενετικής φύσης (microείωση ετερογένειας) Στις νέες εισαγωγές όmicroως θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή ώστε να microη φέρουν ασθένειες microέσα στο σύστηmicroα Για το λόγο αυτό συστήνεται να υπάρχει ένας χώρος ξεχωριστός όπου θα εισάγονται αρχικά και για microια περίοδο laquoκαραντίναςraquo

∆εδοmicroένου δε ότι υπάρχει αρκετή γενετική παραλλακτικότητα microεταξύ του ίδιου είδους

σαλιγκαριού microέσα στην Ελλάδα το προτιmicroότερο θα ήταν η εκτροφή να βασιστεί σε ντόπια προσαρmicroοσmicroένα στις τοπικές συνθήκες σαλιγκάρια Αυτό microειώνει και τις πιθανότητες γενετικής microόλυνσης των φυσικών πληθυσmicroών ΑΥΞΗΣΗ

Ο χρόνος της εκτροφής για να φτάσει το σαλιγκάρι στο εmicroπορικό microέγεθος παίζει σηmicroαντικό ρόλο στον προγραmicromicroατισmicroό της παραγωγής και στο οικονοmicroικό αποτέλεσmicroα Σε συνθήκες εκτροφής απαιτούνται για το Helix aspersa 6-8 περίπου microήνες από την στιγmicroή που θα τοποθετηθούν τα νεαρά σαλιγκάρια στα εξωτερικά πάρκα microέχρι να φτάσουν σε εmicroπορεύσιmicroο microέγεθος ή περίπου 18 microήνες από την 1η εγκατάσταση των ενηλίκων Στο

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 4

προαναφερθέν χρονικό διάστηmicroα δεν υπολογίζεται ο περίοδος κατά την οποία τα σαλιγκάρια διαχειmicroάζουν Ο απαιτούmicroενος χρόνος ανάπτυξης microπορεί να διαφοροποιηθεί από εκτροφή σε εκτροφή ανάλογα microε τις συνθήκες τη διατροφή την πυκνότητα το στρες κα Σηmicroαντικό επίσης είναι να σηmicroειωθεί ότι δε φτάνουν όλα τα σαλιγκάρια στο τελικό microέγεθος στο ίδιο χρονικό διάστηmicroα Κάποια microπορεί να χρειαστούν άλλη microια περίοδο Όσο microικρότερο είναι το ποσοστό αυτών τόσο καλύτερο βέβαια το αποτέλεσmicroα Ρόλο στην καλή αύξηση φαίνεται να παίζει και η συνύπαρξη microικρών microεγάλων Καλό είναι να microην είναι στον ίδιο χώρο microικρά microε microάνες ή microε microεγαλύτερα του προηγούmicroενου έτους ΑΠΟ∆ΟΣΕΙΣ

Η απόδοση της εκτροφής εφόσον δεν παρουσιαστούν ειδικά προβλήmicroατα microε εχθρούς ndash ασθένειες ή ακραίες καιρικές συνθήκες microπορεί να κυmicroανθεί από 700 έως και 5000 κιλά ανά στρέmicromicroα ανάλογα microε το είδος την ένταση της εκτροφής την εmicroπειρία του εκτροφέα κα Ειδικότερα σύmicroφωνα microε βιβλιογραφικές πηγές και πληροφορίες της Υπηρεσίας η απόδοση των ελληνικών εκτροφών παρουσιάζει microεγάλο εύρος που κυmicroαίνεται για τις εκτατικές εκτροφές (ανοικτού τύπου) από 0 έως 1200 κιλάστρ ενώ για τις εντατικές εκτροφές (κλειστού τύπου) από 0 έως 5000 κιλάστρ ΕΧΘΡΟΙ ΤΩΝ ΣΑΛΙΓΚΑΡΙΩΝ

Το σαλιγκάρι στη φύση έχει πολλούς εχθρούς Η επιτυχία της εκτροφής σε microεγάλο βαθmicroό εξαρτάται από τον έλεγχο των εχθρών αυτών

Πτηνά κοτσύφια κοράκια κότες καρακάξες τσίχλες κα Θηλαστικά ποντίκια αρουραίοι νυφίτσες ακανθόχοιροι Ερπετά σαύρες φίδια Αmicroφίβια βάτραχοι χελώνες Ασπόνδυλα microυρmicroήγκια κολεόπτερα κα Παράσιτα νηmicroατώδεις ακάρεα

Μικρόβια ψευδοmicroονάδες microικρόκοκκοι εντεροβακτήρια φουζάρια βερτιτσίλιο

ΕΚΤΡΟΦΗ ΣΑΛΙΓΚΑΡΙΩΝ Συστήmicroατα εκτροφής

Για την εκτροφή σαλιγκαριών χρησιmicroοποιούνται τα συστήmicroατα που περιγράφονται παρακάτω Η επιλογή γίνεται ανάλογα microε το επιδιωκόmicroενο αποτέλεσmicroα τα υπάρχοντα κεφάλαια τις συνθήκες της περιοχής και το ρίσκο που διατίθεται να αναλάβει ο επενδυτής

Εκτροφή πάχυνσης ή εποχική

Εκτροφή πλήρους βιολογικού κύκλου

o Κλειστή (αυξηmicroένο κεφάλαιο επένδυσης αυξηmicroένο κόστος παραγωγής microεγαλύτερες αποδόσεις - ελεγχόmicroενες συνθήκες σε όλα τα στάδια εκτροφής)

o Μικτή (ελεγχόmicroενες συνθήκες αναπαραγωγής και παραγωγής γόνου ndash πάχυνση σε ανοιχτούς χώρους)

o Ανοιχτή (microειωmicroένο κεφάλαιο επένδυσης microικρότερος ρυθmicroός ανάπτυξης επηρεάζεται από περιβαλλοντικές συνθήκες )

bull Ενιαία (ένας microεγάλος χώρος για όλα τα στάδια) bull Περιτροπική (χωριστά τmicroήmicroατα εκτροφής για κάθε νέα γενιά - η

πιο αποδοτική microορφή ανοιχτής εκτροφής)

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 5

Εικόνα 1 Εκτροφείο ανοικτού τύπου

Εικόνα 2 Εκτροφείο κλειστού τύπου

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 6

Όπως είναι αναmicroενόmicroενο όσο πιο εντατικό είναι το σύστηmicroα εκτροφής τόσο πιο καλά microπορούν να ελεγχθούν οι παράmicroετροι της εκτροφής και να πλησιάσουν τις βέλτιστες για την καλύτερη και ταχύτερη ανάπτυξη των σαλιγκαριών και τόσο microικρότερο ρόλο παίζουν οι περιβαλλοντικές συνθήκες της περιοχής

ΚΟΣΤΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ

Σύmicroφωνα microε πληροφορίες της Υπηρεσίας το microέσο κόστος εγκατάστασης ενός εκτροφείου σαλιγκαριών κλειστού τύπου (διχτυοκήπιο microε microεταλλικό σκελετό) κυmicroαίνεται γύρω στις 20 ndash 30 χιλιάδες ευρώ ανά στρέmicromicroα ενώ ενός εκτροφείου ανοικτού τύπου στις 5 ndash 6 χιλιάδες ευρώ Αυτές οι τιmicroές microπορεί να microεταβάλλονται τόσο προς τα επάνω όσο και προς τα κάτω ανάλογα microε την προσωπική εργασία του ενδιαφερόmicroενου τις συmicroφωνίες microε τους προmicroηθευτές των υλικών κατασκευής ή την ανάθεση της κατασκευής σε τρίτων Σηmicroειώνεται επίσης ότι στα προαναφερθέντα κόστη δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται η δαπάνη γεωτρήσεων και ηλεκτροδότησης

Στην συνέχεια παρουσιάζονται κάποιες εργασίες που απαιτούνται κατά την εγκατάσταση

ενός εκτροφείου σαλιγκαριών και αυτές που επαναλαmicroβάνονται σε συστηmicroατική βάση Σηmicroειώνεται ότι κάποιες από τις εργασίες αυτές microπορεί να microην απαιτούνται σε ορισmicroένα συστήmicroατα εκτροφής

Αρχική εγκατάσταση

bull Επιλογή τοποθεσίας Ως ευνοϊκή τοποθεσία είναι αυτή που είναι επικλινής microε έκθεση microεσηmicroβρινή

bull Προετοιmicroασία εδάφους Πριν την επιλογή της τοποθεσίας και την εγκατάσταση του εκτροφείου θα πρέπει να πραγmicroατοποιείται ανάλυση του εδάφους για να προσδιοριστούν η κοκκοmicroετρική σύσταση η οξειδοαναγωγική ικανότητα (ph) το ανθρακικό ασβέστιο Με αυτό τον τρόπο microπορεί να ελεγχθεί η καταλληλότητά του και να πραγmicroατοποιηθούν οι απαιτούmicroενες διορθωτικές ενέργειες Στην συνέχεια ακολουθούν οι εργασίες αποψίλωση όργωmicroα ως 30εκ προσθήκη αν χρειάζεται ασβεστίου άmicromicroου για βελτίωση του εδάφους οργανικής ουσίας ndashκοmicroπόστ κα

bull Σύστηmicroα περίφραξης Υπάρχουν διάφορα συστήmicroατα microε κατάλληλα υλικά και κατασκευές που εmicroποδίζουν τη διαφυγή των σαλιγκαριών και την είσοδο των εχθρών Ένα από αυτά σήmicroερα αποτελεί και η ηλεκτροφόρος περίφραξη Εξωτερικά πρέπει να δηmicroιουργείται ζώνη προφύλαξης από εχθρούς microε την τοποθέτηση γαλβανισmicroένης λαmicroαρίνας σε βάθος 30 εκ και 70 εκ πάνω από το έδαφος

bull Απεντόmicroωση ndash απολύmicroανση εδάφους Πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην χρήση των διαφόρων σκευασmicroάτων γιατί τα υπολείmicromicroατα των φαρmicroάκων γιατί σκοτώνουν τα σαλιγκάρια

bull Συστηmicroατοποίηση του εδάφους Χάραξη διαδρόmicroων καθορισmicroός ζώνης βόσκησης ζώνης συmicroπληρωmicroατικής σποράς κλπ

bull Φύτευση των φυτών Σε πολλά συστήmicroατα κλειστής εκτροφής το έδαφος καλύπτεται microε αδρανές υλικό

bull Συστήmicroατα σκίασης bull Εγκατάσταση συστήmicroατος υδρονέφωσης bull Εισαγωγή σαλιγκαριών Η εισαγωγή των σαλιγκαριών γίνεται όταν το microέγεθος

των φυτών είναι microεγαλύτερο από 15εκ Η προmicroήθεια των γεννητόρων microπορεί να γίνει από τη φύση ή από άλλες εκτροφές ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται στην υγεία του αρχικού πληθυσmicroού

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 7

Ειδικές κατασκευές ανάλογα microε ένταση παραγωγής bull Συστήmicroατα σκίασης ή συνολική κάλυψη εγκαταστάσεων bull τούνελ τύπου θερmicroοκηπίου microε δίχτυ (διχτυοκήπιο)

Εξοπλισmicroός ανάλογα microε ένταση παραγωγής

bull Υγρόmicroετρο (microέτρηση υγρασίας) bull Θερmicroόmicroετρο bull Υγρόmicroετρο εδάφους bull Λουξόmicroετρο (ένταση φωτός) bull Ζυγαριά bull Παχύmicroετρο bull Κιτ για microέτρηση σύστασης εδάφους bull Μεγεθυντικός φακός (για τα αυγά) bull Ειδικές κατασκευές για διατροφή και κίνηση σαλιγκαριών bull Συστήmicroατα διαβροχής ή υδρονέφωσης bull Εξοπλισmicroός για ρύθmicroιση υγρασίας bull Εξοπλισmicroός για ρύθmicroιση θερmicroοκρασίας bull Ειδικές κατασκευές για την ελεγχόmicroενη αναπαραγωγή και απόθεση αυγών bull Ειδικές κατασκευές για την εκκόλαψη και πρώτη πάχυνση

Στη συνέχεια περιγράφονται κάποιες εργασίες που λαmicroβάνουν χώρα κατά την εκτροφή

σαλιγκαριών Συστηmicroατικές εργασίες ∆ιαβροχή εκτροφείου microε νερό Η διαβροχή του εδάφους έτσι ώστε να επιτευχθεί η επιθυmicroητή υγρασία δεν πρέπει να πραγmicroατοποιείται στη διάρκεια της ηmicroέρας γιατί υπάρχει ο κίνδυνος θανάτου των σαλιγκαριών λόγω ηλιακής ακτινοβολίας Επίσης δεν συνίσταται κατά την εποχή ζευγαρώmicroατος και ωοτοκίας ούτε σε περιόδους που αναmicroένονται παγετοί Η ποσότητα του νερού θα πρέπει να είναι τέτοια ώστε να microην δηmicroιουργηθούν σηmicroεία microε λιmicroνάζοντα νερά ∆ιατροφή Στην περίπτωση των εκτροφείων ανοιχτού τύπου (εκτατικό σύστηmicroα εκτροφής) τα είδη που θα φυτευτούν στο εκτροφείο θα πρέπει να αποτελούνται κατά 90 από τσουκνίδες microολόχα λάπαθο αγριαγκινάρα σαλάτες πέρκο πετασίτης πλατυκάνδυλα πικραλίδα λάχανο χαmicroηλό τριφύλλι πλαντάγκο τοπιναmicroπούρ (ψευτοκολακάτσι) και κατά 10 από αρωmicroατικά φυτά microέντα ροσmicroαρί ρίγανη microαντζουράνα δάφνη φασκοmicroηλιά θρούmicroπη κλπ που προσδίδουν ιδιαίτερη γεύση στο κρέας των σαλιγκαριών Επειδή συχνά η βλάστηση είναι ανεπαρκής θα πρέπει να ληφθεί microέριmicroνα εφεδρικής καλλιέργειας από την οποία θα τροφοδοτείται το εκτροφείο Εναλλακτικά η συmicroπλήρωση της διατροφής microπορεί να γίνει microε σύνθετη τροφή Στην περίπτωση των εκτροφείων κλειστού τύπου (εντατικό σύστηmicroα εκτροφής) η διατροφή των σαλιγκαριών βασίζεται κατά κύριο λόγο στη χορήγηση σύνθετων ζωοτροφών Οι ζωοτροφές αυτές microπορεί να περιέχουν πίτουρα σταριού ή σίκαλης καλαmicroπόκι στάρι χαρουπάλευρο σογιάλευρο microαρmicroαρόσκονη φωσφορικά άλατα βιταmicroίνες ιχνοστοιχεία κα Σηmicroειώνεται ότι η χορήγηση microαρmicroαρόσκονης ή άλλης τροφής πλούσιας σε ασβέστιο καθώς και αυτή των φωσφορικών αλάτων κρίνεται αναγκαία λόγω του πρωτεύοντος ρόλου που διαδραmicroατίζουν στον σχηmicroατισmicroό του κελύφους των σαλιγκαριών Έλλειψη ασβεστίου microπορεί να προκαλέσει προβλήmicroατα τόσο στην σκληρότητα του κελύφους όσο και στο σχηmicroατισmicroό του αλλά επίσης microπορεί να προκαλέσει και καθυστέρηση στην αύξηση των σαλιγκαριών Η κάλυψη των αναγκών

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 8

σε ασβέστιο microπορεί να γίνει είτε microέσω της διατροφής είτε microέσω του εmicroπλουτισmicroού του εδάφους Η σύσταση των σύνθετων ζωοτροφών που χορηγείται στα σαλιγκάρια θα πρέπει να προσαρmicroόζεται στα διάφορα στάδια ανάπτυξης των σαλιγκαριών (1ο στάδιο ανάπτυξης πάχυνση αναπαραγωγή κλπ) έτσι ώστε κάθε φορά να καλύπτονται οι ανάγκες των σαλιγκαριών σε θρεπτικά συστατικά Η παροχή των ζωοτροφών αυτών θα πρέπει να γίνεται την κατάλληλη ώρα και microε τις κατάλληλες καιρικές συνθήκες (∆ηλαδή τις νυχτερινές ώρες microε δροσερό και απάνεmicroο καιρό) Επιθεώρηση Το εκτροφείο πρέπει να επιθεωρείται σε τακτική βάσει για την παρακολούθηση α) της συmicroπεριφοράς των σαλιγκαριών (πχ επειδή τρέχουν προς κατεύθυνση πνέοντος ανέmicroου και συγκεντρώνονται σε σωρούς στις γωνίες των διαφραγmicroάτων και microπροστά στο φράχτη χρειάζονται οι κατάλληλοι χειρισmicroοί για να αποφευχθεί ή να ελεγχθεί αυτό γιατί ο συνωστισmicroός η ζέστη και η θερmicroότητα του σώmicroατος τα οδηγεί στο να βράσουν και να πεθάνουν) Τέτοιοι χειρισmicroοί microπορεί να είναι είτε η κατάλληλη διευθέτηση του χώρου είτε οι κατάλληλες πυκνότητες είτε η χρήση κοφινιών για τη microετακίνηση πίσω β) της υγείας των σαλιγκαριών (κάθε 2-3 ηmicroέρες και καλύτερα καθηmicroερινά γίνεται έλεγχος αποmicroάκρυνση των νεκρών και άρρωστων και σε εξάρσεις ή σε ύποπτες καταστάσεις απαιτείται έλεγχος αιτίας θανάτων) γ) των εγκαταστάσεων (κατάσταση φραχτών αποmicroάκρυνση στάσιmicroων νερών γιατί microπορεί να οδηγήσουν σε πνιγmicroό των σαλιγκαριών έλεγχος του microηχανολογικού εξοπλισmicroού κλπ) δ) των εχθρών (σε περίπτωση που διαπιστωθεί πρόβληmicroα θα πρέπει να τοποθετηθούν εντοmicroοπαγίδες δολώmicroατα ή ότι άλλο απαραίτητο microε προσοχή για τα ίδια τα σαλιγκάρια) Τήρηση αρχείων Κάθε εκτροφέας καλό θα είναι να τηρεί αρχείο (ηmicroερολόγιο) microε στοιχεία σχετικά microε την εκτροφή όπως είναι η εισαγωγή ndash microεταφορά πληθυσmicroών καλλιεργητικές φροντίδες θερmicroοκρασία ndash υγρασία ατmicroόσφαιρας και εδάφους παρατηρήσεις σχετικά microε την συmicroπεριφορά και την υγειά των πληθυσmicroών απώλειες άλλες επεmicroβάσεις στην εκτροφή κλπ Η ύπαρξη αυτών των αρχείο θα βοηθήσει τον εκτροφέα στην σωστότερη παρακολούθηση της εκτροφής του καθώς και στον έγκαιρο εντοπισmicroό προβληmicroάτων και στην επίλυσή τους Καθαριότητα Το έδαφος θα πρέπει να αλλάζεται ή να εmicroπλουτίζεται ώστε να καθαρίζει από τη βλέννα τις απεκκρίσεις και τα υπολείmicromicroατα και να αποmicroακρύνεται η πιθανότητα microόλυνσης Η ύπαρξη οργανικής ουσίας είναι σηmicroαντική Επίσης η προσθήκη γαιοσκωλήκων microπορεί να βοηθήσει στην καλή υγιεινή κατάσταση του εδάφους ειδικότερα στην περίπτωση των ανοικτών συστηmicroάτων εκτροφής Αραίωση Οποιοδήποτε σύστηmicroα και αν έχει επιλεγεί η πυκνότητα αποτελεί παράγοντα που επηρεάζει την αύξηση Οι microεγάλες πυκνότητες δρουν αρνητικά στο στάδιο της πάχυνσης ενώ microπορεί να αποτελέσουν αιτία για ασθένειες Επιφραγmicroατοποίηση Αν επιδιώκεται η πώληση microε τη microορφή αυτή microπορεί να χρειαστεί η προετοιmicroασία καταφυγίων ή κατασκευών κατάλληλων για τη διεργασία αυτή αλλά και τη microετέπειτα συλλογή των σαλιγκαριών Συλλογή ∆ίαιτα σε αυτά που θα πωληθούν νωπά Στην περίπτωση αυτή τα σαλιγκάρια θα πρέπει να διατηρηθούν για 4 ηmicroέρες σε πολύ καθαρό χώρο χωρίς τροφή και microόνο microε παροχή απαραίτητου νερού Τις προηγούmicroενες ηmicroέρες συνίσταται η χορήγηση καλαmicroποκάλευρου ή σιτάλευρου που βοηθά στο καθάρισmicroα του εντερικού σωλήνα Καθαρισmicroός εξωτερικός Αποθήκευση Η αποθήκευση microπορεί να γίνει σε ορθογώνια ξύλινα δοχεία (τελάρα) Ο χώρος θα πρέπει να είναι ξηρός microε θερmicroοκρασία microεταξύ 6-8degC Επιπλέον θα πρέπει να αφαιρεθούν τα νεκρά ζώα και να υπάρχει επίβλεψη για την αποmicroάκρυνση των

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 9

κινούmicroενων τα οποία microε την υγρασία της βλέννας τους microπορεί να δραστηριοποιήσουν και τα υπόλοιπα σαλιγκάρια ∆ιαλογή microεγέθους και ζωντανών - νεκρών Συσκευασία πώλησης

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Θνησιmicroότητα

Η θνησιmicroότητα των σαλιγκαριών microπορεί να είναι πολύ microεγάλη και οφείλεται κύρια στους παρακάτω παράγοντες

bull 1ης εγκατάστασης (πιθανάgt50) ndash αίτια εποχή κατάσταση γεννητόρων προέλευση γεννητόρων τρόπος microεταφοράς χρόνος microεταφοράς από συλλογή (πρέπει να είναι λιγότερο από 6 ηmicroέρες)

bull εχθροί - ασθένειες bull αντίξοες καιρικές συνθήκες bull κατάσταση βλάστησης bull στάσιmicroα νερά bull λανθασmicroένοι χειρισmicroοί bull φυσιολογικά αίτια bull κανιβαλισmicroός νεοεκκολαπτόmicroενων

Σε microια σωστή εκτροφή η θνησιmicroότητα θα πρέπει να κυmicroαίνεται σε 8-10 στα

ανεπτυγmicroένα και 20-25 στα microικρά

∆ιαφυγή Τα σαλιγκάρια έχουν την τάση να microετακινούνται και να διαφεύγουν από περιορισmicroένους

χώρους Για το λόγο αυτό θα πρέπει να έχουmicroε microεριmicroνήσει microέσω της κατασκευής του εκτροφείου να εξασφαλίζεται επαρκής χώρος και κατάλληλος σχεδιασmicroός των διαδρόmicroων και των ζωνών φύτευσης

ΑΓΟΡΑ

Τα σαλιγκάρια στην αγορά microπορούν να διακινούνται ως bull Νωπά ndash ζωντανά σε ξύλινα ή πλαστικά κιβώτια των 20-25 κιλών ή σε

microικρότερες συσκευασίες bull Κατεψυγmicroένα microε κέλυφος στα οποία αφαιρείται η σάρκα που microετά από την

επεξεργασία της microε βούτυρο microαϊντανό σκόρδο και άλλα καρυκεύmicroατα επανατοποθετείται microέσα στο κέλυφος

bull Σώmicroατα σαλιγκαριών ηmicroι-επεξεργασmicroένα διατηρούmicroενα σε άλmicroη και διακινούνται σε microεγάλες συσκευασίες στη βιοmicroηχανία

bull Κονσέρβες περιέχουν σώmicroατα σαλιγκαριών επεξεργασmicroένα Τα κελύφη τοποθετούνται χωριστά microαζί microε την κονσέρβα

bull Άδεια κελύφη έχουν microεγάλη εmicroπορική αξία και προωθούνται στη βιοmicroηχανία για να γεmicroιστούν microε κρέας σαλιγκαριών

Στην Ελλάδα σύmicroφωνα microε στοιχεία του αρmicroόδιου τmicroήmicroατος της Γεν ∆νσης Κτηνιατρικής

του ΥΠΑΑΤ λειτουργούν 4 εγκεκριmicroένες microονάδες microεταποίησης σαλιγκαριών οι οποίες εδρεύουν στο Νοmicroό Πέλλας

Σε περίπτωση που κάποιος ενδιαφερθεί για εξαγωγή ή εισαγωγή σαλιγκαριών θα

πρέπει να επικοινωνήσει microε το τmicroήmicroα Κτηνιατρικής των οικείων ∆σεων Αγροτικής Οικονοmicroίας

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 10

amp Κτηνιατρικής για να ενηmicroερωθεί τόσο για την ισχύουσα εθνική νοmicroοθεσία που διέπει τις εξαγωγές - εισαγωγές σαλιγκαριών όσο και για τους πιθανούς περιορισmicroούς ή επιπλέον απαιτήσεις των χωρών στις οποίες σκοπεύει να εξάγει ή από τις οποίες επιθυmicroεί να εισάγει σαλιγκάρια

Χρήσιmicroες πληροφορίες σχετικά microε τις αγορές του εξωτερικού είναι πιθανόν να microπορούν να αντληθούν είτε microέσω του Οργανισmicroού Προώθησης Εξαγωγών (τηλ 210 9982247) είτε microέσω των εmicroπορικών γραφείων των Ελληνικών Πρεσβειών ή Προξενείων στις διάφορες χώρες του εξωτερικού Τα τηλέφωνα των εmicroπορικών αυτών γραφείων ο ενδιαφερόmicroενος microπορεί να τα βρει στον ιστότοπο του Υπουργείου Εξωτερικών (httpwwwmfagrappendix)

ΣΥΛΛΟΓΗ ΣΑΛΙΓΚΑΡΙΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΦΥΣΗ

Σύmicroφωνα microε το Προεδρικό διάταγmicroα 6781 (ΦΕΚ 43Αrsquo1981) η περίοδος που επιτρέπεται η συλλογή σαλιγκαριών στην Ελλάδα είναι από το Μάρτιο ως τον Ιούνιο

Α∆ΕΙΟ∆ΟΤΗΣΗ

Η εκτροφή ζώων απαιτεί την έκδοση άδειας εγκατάστασης για την κτηνοτροφική εκmicroετάλλευση σύmicroφωνα microε το άρθρο 6 του Ν 40562012 (ΦΕΚ 52Αrsquo2012) Η άδεια αυτή εκδίδεται από τη ∆νση Αγροτικής Οικονοmicroίας amp Κτηνιατρικής των οικείων Περιφερειακών Ενοτήτων Σηmicroειώνεται ότι microε τους πίνακες της απόφασης 1958 του Υπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιmicroατικής Αλλαγής (ΦΕΚ 21Β13-1-2012) Παράρτηmicroα VII Οmicroάδα 7η (Πτηνο-κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις) κατηγοριοποιούνται οι microονάδες ως προς τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον Βάσης της απόφασης αυτής η εκτροφή σαλιγκαριών εντάσσεται στην κατηγορία Β δηλαδή για την αδειοδότηση των microονάδων αυτών δεν απαιτείται microελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων αλλά microόνο πρότυπες περιβαλλοντικές δεσmicroεύσεις Οι πρότυπες περιβαλλοντικές αυτές δεσmicroεύσεις θα οριστούν microε απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιmicroατικής Αλλαγής

Σε περιοχές lsquoNaturarsquo σύmicroφωνα microε το άρθρο 10 του Ν40142011 (ΦΕΚ 209Αrsquo21-09-2011) υποβάλλεται ειδική οικολογική αξιολόγηση στην Υπηρεσία Περιβάλλοντος της αρmicroόδιας Περιφερειακής Ενότητας

Οι αποστάσεις των microονάδων εκτροφής σαλιγκαριών από τους χώρους που αναφέρονται στο Παράρτηmicroα του άρθρου 20 του Ν40562012 (ΦΕΚ 52Αrsquo2012) καθορίζονται κατά περίπτωση κατά την κρίση της Αρmicroόδιας Αδειοδοτούσας Αρχής microετά από γνωmicroοδότηση της επιτροπής σταυλισmicroού έτσι ώστε να διασφαλίζεται η δηmicroόσια υγεία και να microην επηρεάζεται δυσmicroενώς το περιβάλλον(άρθρο 5 παράγραφος 6 του Ν40562012) (Για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στο τηλ 210 5271642 -44)

Πέρα από την έκδοση άδειας εγκατάστασης οι ενδιαφερόmicroενοι θα πρέπει να εγγράφουν στα σχετικά microητρώα που τηρούνται στα τmicroήmicroατα Κτηνιατρικής των ∆νσεις Αγροτικής Ανάπτυξης amp Κτηνιατρικής έτσι ώστε να πάρουν αριθmicroό καταχώρησης

Επιπλέον ο εκτροφέας σαλιγκαριών ως κάτοχος αγροτικής εκmicroετάλλευσης θα πρέπει να εγγραφεί στο microητρώο αγροτών και αγροτικών εκmicroεταλλεύσεων (ΜΑΑΕ) σύmicroφωνα microε το Ν38742010 (ΦΕΚ 151Αrsquo6-09-2010) Η εγγραφή στο microητρώο αυτό πραγmicroατοποιείται microέσω του διαδικτυακού τόπου του ΟΠΕΚΕΠΕ ( wwwopekepegr)

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ

bull Προδιαγραφές-πρότυπα Στη χώρα microας αρmicroόδιος φορέας για τη σύνταξηέκδοση προδιαγραφών-προτύπων στον τοmicroέα των αγροτικών προϊόντων είναι ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ-∆ΗΜΗΤΡΑ του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίmicroων (πρώην AGROCERT-ΟΠΕΓΕΠ) Τα πρότυπα περιγράφουν απαιτήσεις στις οποίες πρέπει να συmicromicroορφώνεται microια ενδιαφερόmicroενη γεωργική εκmicroετάλλευση επιχείρηση microε στόχο την πιστοποίηση της εφαρmicroογής τους προκειmicroένου να

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 11

των αυγών των σαλιγκαριών εξαρτάται από τη θερmicroοκρασία του περιβάλλοντος και συνήθως κυmicroαίνεται microεταξύ 10- 16 ηmicroέρες

Από το ∆εκέmicroβριο περίπου (εφόσον για microία εβδοmicroάδα επικρατήσει θερmicroοκρασία 10-12degC και επαρκή υγρασία) τα σαλιγκάρια δηmicroιουργούν επίφραγmicroα και πέφτουν σε λήθαργο για να ξεπεράσουν τις δυσχερείς συνθήκες του χειmicroώνα microέχρι το Φεβρουάριο Κατά την περίοδο αυτή το βάρος τους microειώνεται κατά 20-22 Στη φύση microπορούν στα καταφύγιά τους να επιβιώσουν ως και τους ndash15degC αλλά σε θαλάmicroους ψύξης microόνο ως τους ndash2 microε -4degC ∆ραστηριοποιούνται πάλι την άνοιξη που είναι και η κύρια περίοδος αύξησής τους Από τον Ιούνιο οπότε και ανεβαίνει πολύ η θερmicroοκρασία περνούν πάλι σε microια φάση ανάπαυσης και σχηmicroατίζουν και πάλι επίφραγmicroα

Κάποια στοιχεία από τη φύση για τα τρία είδη φαίνονται στον παρακάτω πίνακα

Η aspersa H pomatia H lucorumΒάρος ανεπτυγmicroένου 8-20g 20-30g 20-35gΣχέση βάρους σάρκας ολικού 60-70 60-65 55-60Ηλικία πλήρους ανάπτυξης (microήνες) 12-20 20-24 18-20Στειρότητα 23-30 Aριθmicroός αυγών ανά σαλιγκάρι 50-130 50-80 50-60Μείωση των αυγών 8-10 ∆ιάρκεια εκκόλαψης 14-16 30-40 Θνησιmicroότητα και παρασιτισmicroός νεογέννητων 15 Φυσιολογικός θάνατος παρασιτισmicroός ατυχήmicroατα ανεπτυγmicroένων 10

ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ

Η αναπαραγωγή σε συνθήκες εκτροφής microε τα ως τώρα δεδοmicroένα δίνει microικρότερο αριθmicroό αυγών από αυτά που παρατηρούνται στη φύση Ο microεγάλος συνωστισmicroός δε microπορεί να οδηγήσει στην αποτροπή της αναπαραγωγής Το ίδιο αρνητικά θεωρείται ότι επηρεάζει την αναπαραγωγή και η πάρα πολύ microικρή πυκνότητα

Η επιλογή των γεννητόρων θα πρέπει να γίνεται από αυτούς που έχουν τα καλύτερα

αποτελέσmicroατα εντός της εκτροφής και κατά καιρούς να γίνονται και νέες εισαγωγές από τη φύση για αποφυγή προβληmicroάτων γενετικής φύσης (microείωση ετερογένειας) Στις νέες εισαγωγές όmicroως θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή ώστε να microη φέρουν ασθένειες microέσα στο σύστηmicroα Για το λόγο αυτό συστήνεται να υπάρχει ένας χώρος ξεχωριστός όπου θα εισάγονται αρχικά και για microια περίοδο laquoκαραντίναςraquo

∆εδοmicroένου δε ότι υπάρχει αρκετή γενετική παραλλακτικότητα microεταξύ του ίδιου είδους

σαλιγκαριού microέσα στην Ελλάδα το προτιmicroότερο θα ήταν η εκτροφή να βασιστεί σε ντόπια προσαρmicroοσmicroένα στις τοπικές συνθήκες σαλιγκάρια Αυτό microειώνει και τις πιθανότητες γενετικής microόλυνσης των φυσικών πληθυσmicroών ΑΥΞΗΣΗ

Ο χρόνος της εκτροφής για να φτάσει το σαλιγκάρι στο εmicroπορικό microέγεθος παίζει σηmicroαντικό ρόλο στον προγραmicromicroατισmicroό της παραγωγής και στο οικονοmicroικό αποτέλεσmicroα Σε συνθήκες εκτροφής απαιτούνται για το Helix aspersa 6-8 περίπου microήνες από την στιγmicroή που θα τοποθετηθούν τα νεαρά σαλιγκάρια στα εξωτερικά πάρκα microέχρι να φτάσουν σε εmicroπορεύσιmicroο microέγεθος ή περίπου 18 microήνες από την 1η εγκατάσταση των ενηλίκων Στο

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 4

προαναφερθέν χρονικό διάστηmicroα δεν υπολογίζεται ο περίοδος κατά την οποία τα σαλιγκάρια διαχειmicroάζουν Ο απαιτούmicroενος χρόνος ανάπτυξης microπορεί να διαφοροποιηθεί από εκτροφή σε εκτροφή ανάλογα microε τις συνθήκες τη διατροφή την πυκνότητα το στρες κα Σηmicroαντικό επίσης είναι να σηmicroειωθεί ότι δε φτάνουν όλα τα σαλιγκάρια στο τελικό microέγεθος στο ίδιο χρονικό διάστηmicroα Κάποια microπορεί να χρειαστούν άλλη microια περίοδο Όσο microικρότερο είναι το ποσοστό αυτών τόσο καλύτερο βέβαια το αποτέλεσmicroα Ρόλο στην καλή αύξηση φαίνεται να παίζει και η συνύπαρξη microικρών microεγάλων Καλό είναι να microην είναι στον ίδιο χώρο microικρά microε microάνες ή microε microεγαλύτερα του προηγούmicroενου έτους ΑΠΟ∆ΟΣΕΙΣ

Η απόδοση της εκτροφής εφόσον δεν παρουσιαστούν ειδικά προβλήmicroατα microε εχθρούς ndash ασθένειες ή ακραίες καιρικές συνθήκες microπορεί να κυmicroανθεί από 700 έως και 5000 κιλά ανά στρέmicromicroα ανάλογα microε το είδος την ένταση της εκτροφής την εmicroπειρία του εκτροφέα κα Ειδικότερα σύmicroφωνα microε βιβλιογραφικές πηγές και πληροφορίες της Υπηρεσίας η απόδοση των ελληνικών εκτροφών παρουσιάζει microεγάλο εύρος που κυmicroαίνεται για τις εκτατικές εκτροφές (ανοικτού τύπου) από 0 έως 1200 κιλάστρ ενώ για τις εντατικές εκτροφές (κλειστού τύπου) από 0 έως 5000 κιλάστρ ΕΧΘΡΟΙ ΤΩΝ ΣΑΛΙΓΚΑΡΙΩΝ

Το σαλιγκάρι στη φύση έχει πολλούς εχθρούς Η επιτυχία της εκτροφής σε microεγάλο βαθmicroό εξαρτάται από τον έλεγχο των εχθρών αυτών

Πτηνά κοτσύφια κοράκια κότες καρακάξες τσίχλες κα Θηλαστικά ποντίκια αρουραίοι νυφίτσες ακανθόχοιροι Ερπετά σαύρες φίδια Αmicroφίβια βάτραχοι χελώνες Ασπόνδυλα microυρmicroήγκια κολεόπτερα κα Παράσιτα νηmicroατώδεις ακάρεα

Μικρόβια ψευδοmicroονάδες microικρόκοκκοι εντεροβακτήρια φουζάρια βερτιτσίλιο

ΕΚΤΡΟΦΗ ΣΑΛΙΓΚΑΡΙΩΝ Συστήmicroατα εκτροφής

Για την εκτροφή σαλιγκαριών χρησιmicroοποιούνται τα συστήmicroατα που περιγράφονται παρακάτω Η επιλογή γίνεται ανάλογα microε το επιδιωκόmicroενο αποτέλεσmicroα τα υπάρχοντα κεφάλαια τις συνθήκες της περιοχής και το ρίσκο που διατίθεται να αναλάβει ο επενδυτής

Εκτροφή πάχυνσης ή εποχική

Εκτροφή πλήρους βιολογικού κύκλου

o Κλειστή (αυξηmicroένο κεφάλαιο επένδυσης αυξηmicroένο κόστος παραγωγής microεγαλύτερες αποδόσεις - ελεγχόmicroενες συνθήκες σε όλα τα στάδια εκτροφής)

o Μικτή (ελεγχόmicroενες συνθήκες αναπαραγωγής και παραγωγής γόνου ndash πάχυνση σε ανοιχτούς χώρους)

o Ανοιχτή (microειωmicroένο κεφάλαιο επένδυσης microικρότερος ρυθmicroός ανάπτυξης επηρεάζεται από περιβαλλοντικές συνθήκες )

bull Ενιαία (ένας microεγάλος χώρος για όλα τα στάδια) bull Περιτροπική (χωριστά τmicroήmicroατα εκτροφής για κάθε νέα γενιά - η

πιο αποδοτική microορφή ανοιχτής εκτροφής)

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 5

Εικόνα 1 Εκτροφείο ανοικτού τύπου

Εικόνα 2 Εκτροφείο κλειστού τύπου

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 6

Όπως είναι αναmicroενόmicroενο όσο πιο εντατικό είναι το σύστηmicroα εκτροφής τόσο πιο καλά microπορούν να ελεγχθούν οι παράmicroετροι της εκτροφής και να πλησιάσουν τις βέλτιστες για την καλύτερη και ταχύτερη ανάπτυξη των σαλιγκαριών και τόσο microικρότερο ρόλο παίζουν οι περιβαλλοντικές συνθήκες της περιοχής

ΚΟΣΤΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ

Σύmicroφωνα microε πληροφορίες της Υπηρεσίας το microέσο κόστος εγκατάστασης ενός εκτροφείου σαλιγκαριών κλειστού τύπου (διχτυοκήπιο microε microεταλλικό σκελετό) κυmicroαίνεται γύρω στις 20 ndash 30 χιλιάδες ευρώ ανά στρέmicromicroα ενώ ενός εκτροφείου ανοικτού τύπου στις 5 ndash 6 χιλιάδες ευρώ Αυτές οι τιmicroές microπορεί να microεταβάλλονται τόσο προς τα επάνω όσο και προς τα κάτω ανάλογα microε την προσωπική εργασία του ενδιαφερόmicroενου τις συmicroφωνίες microε τους προmicroηθευτές των υλικών κατασκευής ή την ανάθεση της κατασκευής σε τρίτων Σηmicroειώνεται επίσης ότι στα προαναφερθέντα κόστη δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται η δαπάνη γεωτρήσεων και ηλεκτροδότησης

Στην συνέχεια παρουσιάζονται κάποιες εργασίες που απαιτούνται κατά την εγκατάσταση

ενός εκτροφείου σαλιγκαριών και αυτές που επαναλαmicroβάνονται σε συστηmicroατική βάση Σηmicroειώνεται ότι κάποιες από τις εργασίες αυτές microπορεί να microην απαιτούνται σε ορισmicroένα συστήmicroατα εκτροφής

Αρχική εγκατάσταση

bull Επιλογή τοποθεσίας Ως ευνοϊκή τοποθεσία είναι αυτή που είναι επικλινής microε έκθεση microεσηmicroβρινή

bull Προετοιmicroασία εδάφους Πριν την επιλογή της τοποθεσίας και την εγκατάσταση του εκτροφείου θα πρέπει να πραγmicroατοποιείται ανάλυση του εδάφους για να προσδιοριστούν η κοκκοmicroετρική σύσταση η οξειδοαναγωγική ικανότητα (ph) το ανθρακικό ασβέστιο Με αυτό τον τρόπο microπορεί να ελεγχθεί η καταλληλότητά του και να πραγmicroατοποιηθούν οι απαιτούmicroενες διορθωτικές ενέργειες Στην συνέχεια ακολουθούν οι εργασίες αποψίλωση όργωmicroα ως 30εκ προσθήκη αν χρειάζεται ασβεστίου άmicromicroου για βελτίωση του εδάφους οργανικής ουσίας ndashκοmicroπόστ κα

bull Σύστηmicroα περίφραξης Υπάρχουν διάφορα συστήmicroατα microε κατάλληλα υλικά και κατασκευές που εmicroποδίζουν τη διαφυγή των σαλιγκαριών και την είσοδο των εχθρών Ένα από αυτά σήmicroερα αποτελεί και η ηλεκτροφόρος περίφραξη Εξωτερικά πρέπει να δηmicroιουργείται ζώνη προφύλαξης από εχθρούς microε την τοποθέτηση γαλβανισmicroένης λαmicroαρίνας σε βάθος 30 εκ και 70 εκ πάνω από το έδαφος

bull Απεντόmicroωση ndash απολύmicroανση εδάφους Πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην χρήση των διαφόρων σκευασmicroάτων γιατί τα υπολείmicromicroατα των φαρmicroάκων γιατί σκοτώνουν τα σαλιγκάρια

bull Συστηmicroατοποίηση του εδάφους Χάραξη διαδρόmicroων καθορισmicroός ζώνης βόσκησης ζώνης συmicroπληρωmicroατικής σποράς κλπ

bull Φύτευση των φυτών Σε πολλά συστήmicroατα κλειστής εκτροφής το έδαφος καλύπτεται microε αδρανές υλικό

bull Συστήmicroατα σκίασης bull Εγκατάσταση συστήmicroατος υδρονέφωσης bull Εισαγωγή σαλιγκαριών Η εισαγωγή των σαλιγκαριών γίνεται όταν το microέγεθος

των φυτών είναι microεγαλύτερο από 15εκ Η προmicroήθεια των γεννητόρων microπορεί να γίνει από τη φύση ή από άλλες εκτροφές ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται στην υγεία του αρχικού πληθυσmicroού

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 7

Ειδικές κατασκευές ανάλογα microε ένταση παραγωγής bull Συστήmicroατα σκίασης ή συνολική κάλυψη εγκαταστάσεων bull τούνελ τύπου θερmicroοκηπίου microε δίχτυ (διχτυοκήπιο)

Εξοπλισmicroός ανάλογα microε ένταση παραγωγής

bull Υγρόmicroετρο (microέτρηση υγρασίας) bull Θερmicroόmicroετρο bull Υγρόmicroετρο εδάφους bull Λουξόmicroετρο (ένταση φωτός) bull Ζυγαριά bull Παχύmicroετρο bull Κιτ για microέτρηση σύστασης εδάφους bull Μεγεθυντικός φακός (για τα αυγά) bull Ειδικές κατασκευές για διατροφή και κίνηση σαλιγκαριών bull Συστήmicroατα διαβροχής ή υδρονέφωσης bull Εξοπλισmicroός για ρύθmicroιση υγρασίας bull Εξοπλισmicroός για ρύθmicroιση θερmicroοκρασίας bull Ειδικές κατασκευές για την ελεγχόmicroενη αναπαραγωγή και απόθεση αυγών bull Ειδικές κατασκευές για την εκκόλαψη και πρώτη πάχυνση

Στη συνέχεια περιγράφονται κάποιες εργασίες που λαmicroβάνουν χώρα κατά την εκτροφή

σαλιγκαριών Συστηmicroατικές εργασίες ∆ιαβροχή εκτροφείου microε νερό Η διαβροχή του εδάφους έτσι ώστε να επιτευχθεί η επιθυmicroητή υγρασία δεν πρέπει να πραγmicroατοποιείται στη διάρκεια της ηmicroέρας γιατί υπάρχει ο κίνδυνος θανάτου των σαλιγκαριών λόγω ηλιακής ακτινοβολίας Επίσης δεν συνίσταται κατά την εποχή ζευγαρώmicroατος και ωοτοκίας ούτε σε περιόδους που αναmicroένονται παγετοί Η ποσότητα του νερού θα πρέπει να είναι τέτοια ώστε να microην δηmicroιουργηθούν σηmicroεία microε λιmicroνάζοντα νερά ∆ιατροφή Στην περίπτωση των εκτροφείων ανοιχτού τύπου (εκτατικό σύστηmicroα εκτροφής) τα είδη που θα φυτευτούν στο εκτροφείο θα πρέπει να αποτελούνται κατά 90 από τσουκνίδες microολόχα λάπαθο αγριαγκινάρα σαλάτες πέρκο πετασίτης πλατυκάνδυλα πικραλίδα λάχανο χαmicroηλό τριφύλλι πλαντάγκο τοπιναmicroπούρ (ψευτοκολακάτσι) και κατά 10 από αρωmicroατικά φυτά microέντα ροσmicroαρί ρίγανη microαντζουράνα δάφνη φασκοmicroηλιά θρούmicroπη κλπ που προσδίδουν ιδιαίτερη γεύση στο κρέας των σαλιγκαριών Επειδή συχνά η βλάστηση είναι ανεπαρκής θα πρέπει να ληφθεί microέριmicroνα εφεδρικής καλλιέργειας από την οποία θα τροφοδοτείται το εκτροφείο Εναλλακτικά η συmicroπλήρωση της διατροφής microπορεί να γίνει microε σύνθετη τροφή Στην περίπτωση των εκτροφείων κλειστού τύπου (εντατικό σύστηmicroα εκτροφής) η διατροφή των σαλιγκαριών βασίζεται κατά κύριο λόγο στη χορήγηση σύνθετων ζωοτροφών Οι ζωοτροφές αυτές microπορεί να περιέχουν πίτουρα σταριού ή σίκαλης καλαmicroπόκι στάρι χαρουπάλευρο σογιάλευρο microαρmicroαρόσκονη φωσφορικά άλατα βιταmicroίνες ιχνοστοιχεία κα Σηmicroειώνεται ότι η χορήγηση microαρmicroαρόσκονης ή άλλης τροφής πλούσιας σε ασβέστιο καθώς και αυτή των φωσφορικών αλάτων κρίνεται αναγκαία λόγω του πρωτεύοντος ρόλου που διαδραmicroατίζουν στον σχηmicroατισmicroό του κελύφους των σαλιγκαριών Έλλειψη ασβεστίου microπορεί να προκαλέσει προβλήmicroατα τόσο στην σκληρότητα του κελύφους όσο και στο σχηmicroατισmicroό του αλλά επίσης microπορεί να προκαλέσει και καθυστέρηση στην αύξηση των σαλιγκαριών Η κάλυψη των αναγκών

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 8

σε ασβέστιο microπορεί να γίνει είτε microέσω της διατροφής είτε microέσω του εmicroπλουτισmicroού του εδάφους Η σύσταση των σύνθετων ζωοτροφών που χορηγείται στα σαλιγκάρια θα πρέπει να προσαρmicroόζεται στα διάφορα στάδια ανάπτυξης των σαλιγκαριών (1ο στάδιο ανάπτυξης πάχυνση αναπαραγωγή κλπ) έτσι ώστε κάθε φορά να καλύπτονται οι ανάγκες των σαλιγκαριών σε θρεπτικά συστατικά Η παροχή των ζωοτροφών αυτών θα πρέπει να γίνεται την κατάλληλη ώρα και microε τις κατάλληλες καιρικές συνθήκες (∆ηλαδή τις νυχτερινές ώρες microε δροσερό και απάνεmicroο καιρό) Επιθεώρηση Το εκτροφείο πρέπει να επιθεωρείται σε τακτική βάσει για την παρακολούθηση α) της συmicroπεριφοράς των σαλιγκαριών (πχ επειδή τρέχουν προς κατεύθυνση πνέοντος ανέmicroου και συγκεντρώνονται σε σωρούς στις γωνίες των διαφραγmicroάτων και microπροστά στο φράχτη χρειάζονται οι κατάλληλοι χειρισmicroοί για να αποφευχθεί ή να ελεγχθεί αυτό γιατί ο συνωστισmicroός η ζέστη και η θερmicroότητα του σώmicroατος τα οδηγεί στο να βράσουν και να πεθάνουν) Τέτοιοι χειρισmicroοί microπορεί να είναι είτε η κατάλληλη διευθέτηση του χώρου είτε οι κατάλληλες πυκνότητες είτε η χρήση κοφινιών για τη microετακίνηση πίσω β) της υγείας των σαλιγκαριών (κάθε 2-3 ηmicroέρες και καλύτερα καθηmicroερινά γίνεται έλεγχος αποmicroάκρυνση των νεκρών και άρρωστων και σε εξάρσεις ή σε ύποπτες καταστάσεις απαιτείται έλεγχος αιτίας θανάτων) γ) των εγκαταστάσεων (κατάσταση φραχτών αποmicroάκρυνση στάσιmicroων νερών γιατί microπορεί να οδηγήσουν σε πνιγmicroό των σαλιγκαριών έλεγχος του microηχανολογικού εξοπλισmicroού κλπ) δ) των εχθρών (σε περίπτωση που διαπιστωθεί πρόβληmicroα θα πρέπει να τοποθετηθούν εντοmicroοπαγίδες δολώmicroατα ή ότι άλλο απαραίτητο microε προσοχή για τα ίδια τα σαλιγκάρια) Τήρηση αρχείων Κάθε εκτροφέας καλό θα είναι να τηρεί αρχείο (ηmicroερολόγιο) microε στοιχεία σχετικά microε την εκτροφή όπως είναι η εισαγωγή ndash microεταφορά πληθυσmicroών καλλιεργητικές φροντίδες θερmicroοκρασία ndash υγρασία ατmicroόσφαιρας και εδάφους παρατηρήσεις σχετικά microε την συmicroπεριφορά και την υγειά των πληθυσmicroών απώλειες άλλες επεmicroβάσεις στην εκτροφή κλπ Η ύπαρξη αυτών των αρχείο θα βοηθήσει τον εκτροφέα στην σωστότερη παρακολούθηση της εκτροφής του καθώς και στον έγκαιρο εντοπισmicroό προβληmicroάτων και στην επίλυσή τους Καθαριότητα Το έδαφος θα πρέπει να αλλάζεται ή να εmicroπλουτίζεται ώστε να καθαρίζει από τη βλέννα τις απεκκρίσεις και τα υπολείmicromicroατα και να αποmicroακρύνεται η πιθανότητα microόλυνσης Η ύπαρξη οργανικής ουσίας είναι σηmicroαντική Επίσης η προσθήκη γαιοσκωλήκων microπορεί να βοηθήσει στην καλή υγιεινή κατάσταση του εδάφους ειδικότερα στην περίπτωση των ανοικτών συστηmicroάτων εκτροφής Αραίωση Οποιοδήποτε σύστηmicroα και αν έχει επιλεγεί η πυκνότητα αποτελεί παράγοντα που επηρεάζει την αύξηση Οι microεγάλες πυκνότητες δρουν αρνητικά στο στάδιο της πάχυνσης ενώ microπορεί να αποτελέσουν αιτία για ασθένειες Επιφραγmicroατοποίηση Αν επιδιώκεται η πώληση microε τη microορφή αυτή microπορεί να χρειαστεί η προετοιmicroασία καταφυγίων ή κατασκευών κατάλληλων για τη διεργασία αυτή αλλά και τη microετέπειτα συλλογή των σαλιγκαριών Συλλογή ∆ίαιτα σε αυτά που θα πωληθούν νωπά Στην περίπτωση αυτή τα σαλιγκάρια θα πρέπει να διατηρηθούν για 4 ηmicroέρες σε πολύ καθαρό χώρο χωρίς τροφή και microόνο microε παροχή απαραίτητου νερού Τις προηγούmicroενες ηmicroέρες συνίσταται η χορήγηση καλαmicroποκάλευρου ή σιτάλευρου που βοηθά στο καθάρισmicroα του εντερικού σωλήνα Καθαρισmicroός εξωτερικός Αποθήκευση Η αποθήκευση microπορεί να γίνει σε ορθογώνια ξύλινα δοχεία (τελάρα) Ο χώρος θα πρέπει να είναι ξηρός microε θερmicroοκρασία microεταξύ 6-8degC Επιπλέον θα πρέπει να αφαιρεθούν τα νεκρά ζώα και να υπάρχει επίβλεψη για την αποmicroάκρυνση των

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 9

κινούmicroενων τα οποία microε την υγρασία της βλέννας τους microπορεί να δραστηριοποιήσουν και τα υπόλοιπα σαλιγκάρια ∆ιαλογή microεγέθους και ζωντανών - νεκρών Συσκευασία πώλησης

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Θνησιmicroότητα

Η θνησιmicroότητα των σαλιγκαριών microπορεί να είναι πολύ microεγάλη και οφείλεται κύρια στους παρακάτω παράγοντες

bull 1ης εγκατάστασης (πιθανάgt50) ndash αίτια εποχή κατάσταση γεννητόρων προέλευση γεννητόρων τρόπος microεταφοράς χρόνος microεταφοράς από συλλογή (πρέπει να είναι λιγότερο από 6 ηmicroέρες)

bull εχθροί - ασθένειες bull αντίξοες καιρικές συνθήκες bull κατάσταση βλάστησης bull στάσιmicroα νερά bull λανθασmicroένοι χειρισmicroοί bull φυσιολογικά αίτια bull κανιβαλισmicroός νεοεκκολαπτόmicroενων

Σε microια σωστή εκτροφή η θνησιmicroότητα θα πρέπει να κυmicroαίνεται σε 8-10 στα

ανεπτυγmicroένα και 20-25 στα microικρά

∆ιαφυγή Τα σαλιγκάρια έχουν την τάση να microετακινούνται και να διαφεύγουν από περιορισmicroένους

χώρους Για το λόγο αυτό θα πρέπει να έχουmicroε microεριmicroνήσει microέσω της κατασκευής του εκτροφείου να εξασφαλίζεται επαρκής χώρος και κατάλληλος σχεδιασmicroός των διαδρόmicroων και των ζωνών φύτευσης

ΑΓΟΡΑ

Τα σαλιγκάρια στην αγορά microπορούν να διακινούνται ως bull Νωπά ndash ζωντανά σε ξύλινα ή πλαστικά κιβώτια των 20-25 κιλών ή σε

microικρότερες συσκευασίες bull Κατεψυγmicroένα microε κέλυφος στα οποία αφαιρείται η σάρκα που microετά από την

επεξεργασία της microε βούτυρο microαϊντανό σκόρδο και άλλα καρυκεύmicroατα επανατοποθετείται microέσα στο κέλυφος

bull Σώmicroατα σαλιγκαριών ηmicroι-επεξεργασmicroένα διατηρούmicroενα σε άλmicroη και διακινούνται σε microεγάλες συσκευασίες στη βιοmicroηχανία

bull Κονσέρβες περιέχουν σώmicroατα σαλιγκαριών επεξεργασmicroένα Τα κελύφη τοποθετούνται χωριστά microαζί microε την κονσέρβα

bull Άδεια κελύφη έχουν microεγάλη εmicroπορική αξία και προωθούνται στη βιοmicroηχανία για να γεmicroιστούν microε κρέας σαλιγκαριών

Στην Ελλάδα σύmicroφωνα microε στοιχεία του αρmicroόδιου τmicroήmicroατος της Γεν ∆νσης Κτηνιατρικής

του ΥΠΑΑΤ λειτουργούν 4 εγκεκριmicroένες microονάδες microεταποίησης σαλιγκαριών οι οποίες εδρεύουν στο Νοmicroό Πέλλας

Σε περίπτωση που κάποιος ενδιαφερθεί για εξαγωγή ή εισαγωγή σαλιγκαριών θα

πρέπει να επικοινωνήσει microε το τmicroήmicroα Κτηνιατρικής των οικείων ∆σεων Αγροτικής Οικονοmicroίας

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 10

amp Κτηνιατρικής για να ενηmicroερωθεί τόσο για την ισχύουσα εθνική νοmicroοθεσία που διέπει τις εξαγωγές - εισαγωγές σαλιγκαριών όσο και για τους πιθανούς περιορισmicroούς ή επιπλέον απαιτήσεις των χωρών στις οποίες σκοπεύει να εξάγει ή από τις οποίες επιθυmicroεί να εισάγει σαλιγκάρια

Χρήσιmicroες πληροφορίες σχετικά microε τις αγορές του εξωτερικού είναι πιθανόν να microπορούν να αντληθούν είτε microέσω του Οργανισmicroού Προώθησης Εξαγωγών (τηλ 210 9982247) είτε microέσω των εmicroπορικών γραφείων των Ελληνικών Πρεσβειών ή Προξενείων στις διάφορες χώρες του εξωτερικού Τα τηλέφωνα των εmicroπορικών αυτών γραφείων ο ενδιαφερόmicroενος microπορεί να τα βρει στον ιστότοπο του Υπουργείου Εξωτερικών (httpwwwmfagrappendix)

ΣΥΛΛΟΓΗ ΣΑΛΙΓΚΑΡΙΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΦΥΣΗ

Σύmicroφωνα microε το Προεδρικό διάταγmicroα 6781 (ΦΕΚ 43Αrsquo1981) η περίοδος που επιτρέπεται η συλλογή σαλιγκαριών στην Ελλάδα είναι από το Μάρτιο ως τον Ιούνιο

Α∆ΕΙΟ∆ΟΤΗΣΗ

Η εκτροφή ζώων απαιτεί την έκδοση άδειας εγκατάστασης για την κτηνοτροφική εκmicroετάλλευση σύmicroφωνα microε το άρθρο 6 του Ν 40562012 (ΦΕΚ 52Αrsquo2012) Η άδεια αυτή εκδίδεται από τη ∆νση Αγροτικής Οικονοmicroίας amp Κτηνιατρικής των οικείων Περιφερειακών Ενοτήτων Σηmicroειώνεται ότι microε τους πίνακες της απόφασης 1958 του Υπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιmicroατικής Αλλαγής (ΦΕΚ 21Β13-1-2012) Παράρτηmicroα VII Οmicroάδα 7η (Πτηνο-κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις) κατηγοριοποιούνται οι microονάδες ως προς τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον Βάσης της απόφασης αυτής η εκτροφή σαλιγκαριών εντάσσεται στην κατηγορία Β δηλαδή για την αδειοδότηση των microονάδων αυτών δεν απαιτείται microελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων αλλά microόνο πρότυπες περιβαλλοντικές δεσmicroεύσεις Οι πρότυπες περιβαλλοντικές αυτές δεσmicroεύσεις θα οριστούν microε απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιmicroατικής Αλλαγής

Σε περιοχές lsquoNaturarsquo σύmicroφωνα microε το άρθρο 10 του Ν40142011 (ΦΕΚ 209Αrsquo21-09-2011) υποβάλλεται ειδική οικολογική αξιολόγηση στην Υπηρεσία Περιβάλλοντος της αρmicroόδιας Περιφερειακής Ενότητας

Οι αποστάσεις των microονάδων εκτροφής σαλιγκαριών από τους χώρους που αναφέρονται στο Παράρτηmicroα του άρθρου 20 του Ν40562012 (ΦΕΚ 52Αrsquo2012) καθορίζονται κατά περίπτωση κατά την κρίση της Αρmicroόδιας Αδειοδοτούσας Αρχής microετά από γνωmicroοδότηση της επιτροπής σταυλισmicroού έτσι ώστε να διασφαλίζεται η δηmicroόσια υγεία και να microην επηρεάζεται δυσmicroενώς το περιβάλλον(άρθρο 5 παράγραφος 6 του Ν40562012) (Για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στο τηλ 210 5271642 -44)

Πέρα από την έκδοση άδειας εγκατάστασης οι ενδιαφερόmicroενοι θα πρέπει να εγγράφουν στα σχετικά microητρώα που τηρούνται στα τmicroήmicroατα Κτηνιατρικής των ∆νσεις Αγροτικής Ανάπτυξης amp Κτηνιατρικής έτσι ώστε να πάρουν αριθmicroό καταχώρησης

Επιπλέον ο εκτροφέας σαλιγκαριών ως κάτοχος αγροτικής εκmicroετάλλευσης θα πρέπει να εγγραφεί στο microητρώο αγροτών και αγροτικών εκmicroεταλλεύσεων (ΜΑΑΕ) σύmicroφωνα microε το Ν38742010 (ΦΕΚ 151Αrsquo6-09-2010) Η εγγραφή στο microητρώο αυτό πραγmicroατοποιείται microέσω του διαδικτυακού τόπου του ΟΠΕΚΕΠΕ ( wwwopekepegr)

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ

bull Προδιαγραφές-πρότυπα Στη χώρα microας αρmicroόδιος φορέας για τη σύνταξηέκδοση προδιαγραφών-προτύπων στον τοmicroέα των αγροτικών προϊόντων είναι ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ-∆ΗΜΗΤΡΑ του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίmicroων (πρώην AGROCERT-ΟΠΕΓΕΠ) Τα πρότυπα περιγράφουν απαιτήσεις στις οποίες πρέπει να συmicromicroορφώνεται microια ενδιαφερόmicroενη γεωργική εκmicroετάλλευση επιχείρηση microε στόχο την πιστοποίηση της εφαρmicroογής τους προκειmicroένου να

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 11

προαναφερθέν χρονικό διάστηmicroα δεν υπολογίζεται ο περίοδος κατά την οποία τα σαλιγκάρια διαχειmicroάζουν Ο απαιτούmicroενος χρόνος ανάπτυξης microπορεί να διαφοροποιηθεί από εκτροφή σε εκτροφή ανάλογα microε τις συνθήκες τη διατροφή την πυκνότητα το στρες κα Σηmicroαντικό επίσης είναι να σηmicroειωθεί ότι δε φτάνουν όλα τα σαλιγκάρια στο τελικό microέγεθος στο ίδιο χρονικό διάστηmicroα Κάποια microπορεί να χρειαστούν άλλη microια περίοδο Όσο microικρότερο είναι το ποσοστό αυτών τόσο καλύτερο βέβαια το αποτέλεσmicroα Ρόλο στην καλή αύξηση φαίνεται να παίζει και η συνύπαρξη microικρών microεγάλων Καλό είναι να microην είναι στον ίδιο χώρο microικρά microε microάνες ή microε microεγαλύτερα του προηγούmicroενου έτους ΑΠΟ∆ΟΣΕΙΣ

Η απόδοση της εκτροφής εφόσον δεν παρουσιαστούν ειδικά προβλήmicroατα microε εχθρούς ndash ασθένειες ή ακραίες καιρικές συνθήκες microπορεί να κυmicroανθεί από 700 έως και 5000 κιλά ανά στρέmicromicroα ανάλογα microε το είδος την ένταση της εκτροφής την εmicroπειρία του εκτροφέα κα Ειδικότερα σύmicroφωνα microε βιβλιογραφικές πηγές και πληροφορίες της Υπηρεσίας η απόδοση των ελληνικών εκτροφών παρουσιάζει microεγάλο εύρος που κυmicroαίνεται για τις εκτατικές εκτροφές (ανοικτού τύπου) από 0 έως 1200 κιλάστρ ενώ για τις εντατικές εκτροφές (κλειστού τύπου) από 0 έως 5000 κιλάστρ ΕΧΘΡΟΙ ΤΩΝ ΣΑΛΙΓΚΑΡΙΩΝ

Το σαλιγκάρι στη φύση έχει πολλούς εχθρούς Η επιτυχία της εκτροφής σε microεγάλο βαθmicroό εξαρτάται από τον έλεγχο των εχθρών αυτών

Πτηνά κοτσύφια κοράκια κότες καρακάξες τσίχλες κα Θηλαστικά ποντίκια αρουραίοι νυφίτσες ακανθόχοιροι Ερπετά σαύρες φίδια Αmicroφίβια βάτραχοι χελώνες Ασπόνδυλα microυρmicroήγκια κολεόπτερα κα Παράσιτα νηmicroατώδεις ακάρεα

Μικρόβια ψευδοmicroονάδες microικρόκοκκοι εντεροβακτήρια φουζάρια βερτιτσίλιο

ΕΚΤΡΟΦΗ ΣΑΛΙΓΚΑΡΙΩΝ Συστήmicroατα εκτροφής

Για την εκτροφή σαλιγκαριών χρησιmicroοποιούνται τα συστήmicroατα που περιγράφονται παρακάτω Η επιλογή γίνεται ανάλογα microε το επιδιωκόmicroενο αποτέλεσmicroα τα υπάρχοντα κεφάλαια τις συνθήκες της περιοχής και το ρίσκο που διατίθεται να αναλάβει ο επενδυτής

Εκτροφή πάχυνσης ή εποχική

Εκτροφή πλήρους βιολογικού κύκλου

o Κλειστή (αυξηmicroένο κεφάλαιο επένδυσης αυξηmicroένο κόστος παραγωγής microεγαλύτερες αποδόσεις - ελεγχόmicroενες συνθήκες σε όλα τα στάδια εκτροφής)

o Μικτή (ελεγχόmicroενες συνθήκες αναπαραγωγής και παραγωγής γόνου ndash πάχυνση σε ανοιχτούς χώρους)

o Ανοιχτή (microειωmicroένο κεφάλαιο επένδυσης microικρότερος ρυθmicroός ανάπτυξης επηρεάζεται από περιβαλλοντικές συνθήκες )

bull Ενιαία (ένας microεγάλος χώρος για όλα τα στάδια) bull Περιτροπική (χωριστά τmicroήmicroατα εκτροφής για κάθε νέα γενιά - η

πιο αποδοτική microορφή ανοιχτής εκτροφής)

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 5

Εικόνα 1 Εκτροφείο ανοικτού τύπου

Εικόνα 2 Εκτροφείο κλειστού τύπου

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 6

Όπως είναι αναmicroενόmicroενο όσο πιο εντατικό είναι το σύστηmicroα εκτροφής τόσο πιο καλά microπορούν να ελεγχθούν οι παράmicroετροι της εκτροφής και να πλησιάσουν τις βέλτιστες για την καλύτερη και ταχύτερη ανάπτυξη των σαλιγκαριών και τόσο microικρότερο ρόλο παίζουν οι περιβαλλοντικές συνθήκες της περιοχής

ΚΟΣΤΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ

Σύmicroφωνα microε πληροφορίες της Υπηρεσίας το microέσο κόστος εγκατάστασης ενός εκτροφείου σαλιγκαριών κλειστού τύπου (διχτυοκήπιο microε microεταλλικό σκελετό) κυmicroαίνεται γύρω στις 20 ndash 30 χιλιάδες ευρώ ανά στρέmicromicroα ενώ ενός εκτροφείου ανοικτού τύπου στις 5 ndash 6 χιλιάδες ευρώ Αυτές οι τιmicroές microπορεί να microεταβάλλονται τόσο προς τα επάνω όσο και προς τα κάτω ανάλογα microε την προσωπική εργασία του ενδιαφερόmicroενου τις συmicroφωνίες microε τους προmicroηθευτές των υλικών κατασκευής ή την ανάθεση της κατασκευής σε τρίτων Σηmicroειώνεται επίσης ότι στα προαναφερθέντα κόστη δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται η δαπάνη γεωτρήσεων και ηλεκτροδότησης

Στην συνέχεια παρουσιάζονται κάποιες εργασίες που απαιτούνται κατά την εγκατάσταση

ενός εκτροφείου σαλιγκαριών και αυτές που επαναλαmicroβάνονται σε συστηmicroατική βάση Σηmicroειώνεται ότι κάποιες από τις εργασίες αυτές microπορεί να microην απαιτούνται σε ορισmicroένα συστήmicroατα εκτροφής

Αρχική εγκατάσταση

bull Επιλογή τοποθεσίας Ως ευνοϊκή τοποθεσία είναι αυτή που είναι επικλινής microε έκθεση microεσηmicroβρινή

bull Προετοιmicroασία εδάφους Πριν την επιλογή της τοποθεσίας και την εγκατάσταση του εκτροφείου θα πρέπει να πραγmicroατοποιείται ανάλυση του εδάφους για να προσδιοριστούν η κοκκοmicroετρική σύσταση η οξειδοαναγωγική ικανότητα (ph) το ανθρακικό ασβέστιο Με αυτό τον τρόπο microπορεί να ελεγχθεί η καταλληλότητά του και να πραγmicroατοποιηθούν οι απαιτούmicroενες διορθωτικές ενέργειες Στην συνέχεια ακολουθούν οι εργασίες αποψίλωση όργωmicroα ως 30εκ προσθήκη αν χρειάζεται ασβεστίου άmicromicroου για βελτίωση του εδάφους οργανικής ουσίας ndashκοmicroπόστ κα

bull Σύστηmicroα περίφραξης Υπάρχουν διάφορα συστήmicroατα microε κατάλληλα υλικά και κατασκευές που εmicroποδίζουν τη διαφυγή των σαλιγκαριών και την είσοδο των εχθρών Ένα από αυτά σήmicroερα αποτελεί και η ηλεκτροφόρος περίφραξη Εξωτερικά πρέπει να δηmicroιουργείται ζώνη προφύλαξης από εχθρούς microε την τοποθέτηση γαλβανισmicroένης λαmicroαρίνας σε βάθος 30 εκ και 70 εκ πάνω από το έδαφος

bull Απεντόmicroωση ndash απολύmicroανση εδάφους Πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην χρήση των διαφόρων σκευασmicroάτων γιατί τα υπολείmicromicroατα των φαρmicroάκων γιατί σκοτώνουν τα σαλιγκάρια

bull Συστηmicroατοποίηση του εδάφους Χάραξη διαδρόmicroων καθορισmicroός ζώνης βόσκησης ζώνης συmicroπληρωmicroατικής σποράς κλπ

bull Φύτευση των φυτών Σε πολλά συστήmicroατα κλειστής εκτροφής το έδαφος καλύπτεται microε αδρανές υλικό

bull Συστήmicroατα σκίασης bull Εγκατάσταση συστήmicroατος υδρονέφωσης bull Εισαγωγή σαλιγκαριών Η εισαγωγή των σαλιγκαριών γίνεται όταν το microέγεθος

των φυτών είναι microεγαλύτερο από 15εκ Η προmicroήθεια των γεννητόρων microπορεί να γίνει από τη φύση ή από άλλες εκτροφές ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται στην υγεία του αρχικού πληθυσmicroού

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 7

Ειδικές κατασκευές ανάλογα microε ένταση παραγωγής bull Συστήmicroατα σκίασης ή συνολική κάλυψη εγκαταστάσεων bull τούνελ τύπου θερmicroοκηπίου microε δίχτυ (διχτυοκήπιο)

Εξοπλισmicroός ανάλογα microε ένταση παραγωγής

bull Υγρόmicroετρο (microέτρηση υγρασίας) bull Θερmicroόmicroετρο bull Υγρόmicroετρο εδάφους bull Λουξόmicroετρο (ένταση φωτός) bull Ζυγαριά bull Παχύmicroετρο bull Κιτ για microέτρηση σύστασης εδάφους bull Μεγεθυντικός φακός (για τα αυγά) bull Ειδικές κατασκευές για διατροφή και κίνηση σαλιγκαριών bull Συστήmicroατα διαβροχής ή υδρονέφωσης bull Εξοπλισmicroός για ρύθmicroιση υγρασίας bull Εξοπλισmicroός για ρύθmicroιση θερmicroοκρασίας bull Ειδικές κατασκευές για την ελεγχόmicroενη αναπαραγωγή και απόθεση αυγών bull Ειδικές κατασκευές για την εκκόλαψη και πρώτη πάχυνση

Στη συνέχεια περιγράφονται κάποιες εργασίες που λαmicroβάνουν χώρα κατά την εκτροφή

σαλιγκαριών Συστηmicroατικές εργασίες ∆ιαβροχή εκτροφείου microε νερό Η διαβροχή του εδάφους έτσι ώστε να επιτευχθεί η επιθυmicroητή υγρασία δεν πρέπει να πραγmicroατοποιείται στη διάρκεια της ηmicroέρας γιατί υπάρχει ο κίνδυνος θανάτου των σαλιγκαριών λόγω ηλιακής ακτινοβολίας Επίσης δεν συνίσταται κατά την εποχή ζευγαρώmicroατος και ωοτοκίας ούτε σε περιόδους που αναmicroένονται παγετοί Η ποσότητα του νερού θα πρέπει να είναι τέτοια ώστε να microην δηmicroιουργηθούν σηmicroεία microε λιmicroνάζοντα νερά ∆ιατροφή Στην περίπτωση των εκτροφείων ανοιχτού τύπου (εκτατικό σύστηmicroα εκτροφής) τα είδη που θα φυτευτούν στο εκτροφείο θα πρέπει να αποτελούνται κατά 90 από τσουκνίδες microολόχα λάπαθο αγριαγκινάρα σαλάτες πέρκο πετασίτης πλατυκάνδυλα πικραλίδα λάχανο χαmicroηλό τριφύλλι πλαντάγκο τοπιναmicroπούρ (ψευτοκολακάτσι) και κατά 10 από αρωmicroατικά φυτά microέντα ροσmicroαρί ρίγανη microαντζουράνα δάφνη φασκοmicroηλιά θρούmicroπη κλπ που προσδίδουν ιδιαίτερη γεύση στο κρέας των σαλιγκαριών Επειδή συχνά η βλάστηση είναι ανεπαρκής θα πρέπει να ληφθεί microέριmicroνα εφεδρικής καλλιέργειας από την οποία θα τροφοδοτείται το εκτροφείο Εναλλακτικά η συmicroπλήρωση της διατροφής microπορεί να γίνει microε σύνθετη τροφή Στην περίπτωση των εκτροφείων κλειστού τύπου (εντατικό σύστηmicroα εκτροφής) η διατροφή των σαλιγκαριών βασίζεται κατά κύριο λόγο στη χορήγηση σύνθετων ζωοτροφών Οι ζωοτροφές αυτές microπορεί να περιέχουν πίτουρα σταριού ή σίκαλης καλαmicroπόκι στάρι χαρουπάλευρο σογιάλευρο microαρmicroαρόσκονη φωσφορικά άλατα βιταmicroίνες ιχνοστοιχεία κα Σηmicroειώνεται ότι η χορήγηση microαρmicroαρόσκονης ή άλλης τροφής πλούσιας σε ασβέστιο καθώς και αυτή των φωσφορικών αλάτων κρίνεται αναγκαία λόγω του πρωτεύοντος ρόλου που διαδραmicroατίζουν στον σχηmicroατισmicroό του κελύφους των σαλιγκαριών Έλλειψη ασβεστίου microπορεί να προκαλέσει προβλήmicroατα τόσο στην σκληρότητα του κελύφους όσο και στο σχηmicroατισmicroό του αλλά επίσης microπορεί να προκαλέσει και καθυστέρηση στην αύξηση των σαλιγκαριών Η κάλυψη των αναγκών

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 8

σε ασβέστιο microπορεί να γίνει είτε microέσω της διατροφής είτε microέσω του εmicroπλουτισmicroού του εδάφους Η σύσταση των σύνθετων ζωοτροφών που χορηγείται στα σαλιγκάρια θα πρέπει να προσαρmicroόζεται στα διάφορα στάδια ανάπτυξης των σαλιγκαριών (1ο στάδιο ανάπτυξης πάχυνση αναπαραγωγή κλπ) έτσι ώστε κάθε φορά να καλύπτονται οι ανάγκες των σαλιγκαριών σε θρεπτικά συστατικά Η παροχή των ζωοτροφών αυτών θα πρέπει να γίνεται την κατάλληλη ώρα και microε τις κατάλληλες καιρικές συνθήκες (∆ηλαδή τις νυχτερινές ώρες microε δροσερό και απάνεmicroο καιρό) Επιθεώρηση Το εκτροφείο πρέπει να επιθεωρείται σε τακτική βάσει για την παρακολούθηση α) της συmicroπεριφοράς των σαλιγκαριών (πχ επειδή τρέχουν προς κατεύθυνση πνέοντος ανέmicroου και συγκεντρώνονται σε σωρούς στις γωνίες των διαφραγmicroάτων και microπροστά στο φράχτη χρειάζονται οι κατάλληλοι χειρισmicroοί για να αποφευχθεί ή να ελεγχθεί αυτό γιατί ο συνωστισmicroός η ζέστη και η θερmicroότητα του σώmicroατος τα οδηγεί στο να βράσουν και να πεθάνουν) Τέτοιοι χειρισmicroοί microπορεί να είναι είτε η κατάλληλη διευθέτηση του χώρου είτε οι κατάλληλες πυκνότητες είτε η χρήση κοφινιών για τη microετακίνηση πίσω β) της υγείας των σαλιγκαριών (κάθε 2-3 ηmicroέρες και καλύτερα καθηmicroερινά γίνεται έλεγχος αποmicroάκρυνση των νεκρών και άρρωστων και σε εξάρσεις ή σε ύποπτες καταστάσεις απαιτείται έλεγχος αιτίας θανάτων) γ) των εγκαταστάσεων (κατάσταση φραχτών αποmicroάκρυνση στάσιmicroων νερών γιατί microπορεί να οδηγήσουν σε πνιγmicroό των σαλιγκαριών έλεγχος του microηχανολογικού εξοπλισmicroού κλπ) δ) των εχθρών (σε περίπτωση που διαπιστωθεί πρόβληmicroα θα πρέπει να τοποθετηθούν εντοmicroοπαγίδες δολώmicroατα ή ότι άλλο απαραίτητο microε προσοχή για τα ίδια τα σαλιγκάρια) Τήρηση αρχείων Κάθε εκτροφέας καλό θα είναι να τηρεί αρχείο (ηmicroερολόγιο) microε στοιχεία σχετικά microε την εκτροφή όπως είναι η εισαγωγή ndash microεταφορά πληθυσmicroών καλλιεργητικές φροντίδες θερmicroοκρασία ndash υγρασία ατmicroόσφαιρας και εδάφους παρατηρήσεις σχετικά microε την συmicroπεριφορά και την υγειά των πληθυσmicroών απώλειες άλλες επεmicroβάσεις στην εκτροφή κλπ Η ύπαρξη αυτών των αρχείο θα βοηθήσει τον εκτροφέα στην σωστότερη παρακολούθηση της εκτροφής του καθώς και στον έγκαιρο εντοπισmicroό προβληmicroάτων και στην επίλυσή τους Καθαριότητα Το έδαφος θα πρέπει να αλλάζεται ή να εmicroπλουτίζεται ώστε να καθαρίζει από τη βλέννα τις απεκκρίσεις και τα υπολείmicromicroατα και να αποmicroακρύνεται η πιθανότητα microόλυνσης Η ύπαρξη οργανικής ουσίας είναι σηmicroαντική Επίσης η προσθήκη γαιοσκωλήκων microπορεί να βοηθήσει στην καλή υγιεινή κατάσταση του εδάφους ειδικότερα στην περίπτωση των ανοικτών συστηmicroάτων εκτροφής Αραίωση Οποιοδήποτε σύστηmicroα και αν έχει επιλεγεί η πυκνότητα αποτελεί παράγοντα που επηρεάζει την αύξηση Οι microεγάλες πυκνότητες δρουν αρνητικά στο στάδιο της πάχυνσης ενώ microπορεί να αποτελέσουν αιτία για ασθένειες Επιφραγmicroατοποίηση Αν επιδιώκεται η πώληση microε τη microορφή αυτή microπορεί να χρειαστεί η προετοιmicroασία καταφυγίων ή κατασκευών κατάλληλων για τη διεργασία αυτή αλλά και τη microετέπειτα συλλογή των σαλιγκαριών Συλλογή ∆ίαιτα σε αυτά που θα πωληθούν νωπά Στην περίπτωση αυτή τα σαλιγκάρια θα πρέπει να διατηρηθούν για 4 ηmicroέρες σε πολύ καθαρό χώρο χωρίς τροφή και microόνο microε παροχή απαραίτητου νερού Τις προηγούmicroενες ηmicroέρες συνίσταται η χορήγηση καλαmicroποκάλευρου ή σιτάλευρου που βοηθά στο καθάρισmicroα του εντερικού σωλήνα Καθαρισmicroός εξωτερικός Αποθήκευση Η αποθήκευση microπορεί να γίνει σε ορθογώνια ξύλινα δοχεία (τελάρα) Ο χώρος θα πρέπει να είναι ξηρός microε θερmicroοκρασία microεταξύ 6-8degC Επιπλέον θα πρέπει να αφαιρεθούν τα νεκρά ζώα και να υπάρχει επίβλεψη για την αποmicroάκρυνση των

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 9

κινούmicroενων τα οποία microε την υγρασία της βλέννας τους microπορεί να δραστηριοποιήσουν και τα υπόλοιπα σαλιγκάρια ∆ιαλογή microεγέθους και ζωντανών - νεκρών Συσκευασία πώλησης

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Θνησιmicroότητα

Η θνησιmicroότητα των σαλιγκαριών microπορεί να είναι πολύ microεγάλη και οφείλεται κύρια στους παρακάτω παράγοντες

bull 1ης εγκατάστασης (πιθανάgt50) ndash αίτια εποχή κατάσταση γεννητόρων προέλευση γεννητόρων τρόπος microεταφοράς χρόνος microεταφοράς από συλλογή (πρέπει να είναι λιγότερο από 6 ηmicroέρες)

bull εχθροί - ασθένειες bull αντίξοες καιρικές συνθήκες bull κατάσταση βλάστησης bull στάσιmicroα νερά bull λανθασmicroένοι χειρισmicroοί bull φυσιολογικά αίτια bull κανιβαλισmicroός νεοεκκολαπτόmicroενων

Σε microια σωστή εκτροφή η θνησιmicroότητα θα πρέπει να κυmicroαίνεται σε 8-10 στα

ανεπτυγmicroένα και 20-25 στα microικρά

∆ιαφυγή Τα σαλιγκάρια έχουν την τάση να microετακινούνται και να διαφεύγουν από περιορισmicroένους

χώρους Για το λόγο αυτό θα πρέπει να έχουmicroε microεριmicroνήσει microέσω της κατασκευής του εκτροφείου να εξασφαλίζεται επαρκής χώρος και κατάλληλος σχεδιασmicroός των διαδρόmicroων και των ζωνών φύτευσης

ΑΓΟΡΑ

Τα σαλιγκάρια στην αγορά microπορούν να διακινούνται ως bull Νωπά ndash ζωντανά σε ξύλινα ή πλαστικά κιβώτια των 20-25 κιλών ή σε

microικρότερες συσκευασίες bull Κατεψυγmicroένα microε κέλυφος στα οποία αφαιρείται η σάρκα που microετά από την

επεξεργασία της microε βούτυρο microαϊντανό σκόρδο και άλλα καρυκεύmicroατα επανατοποθετείται microέσα στο κέλυφος

bull Σώmicroατα σαλιγκαριών ηmicroι-επεξεργασmicroένα διατηρούmicroενα σε άλmicroη και διακινούνται σε microεγάλες συσκευασίες στη βιοmicroηχανία

bull Κονσέρβες περιέχουν σώmicroατα σαλιγκαριών επεξεργασmicroένα Τα κελύφη τοποθετούνται χωριστά microαζί microε την κονσέρβα

bull Άδεια κελύφη έχουν microεγάλη εmicroπορική αξία και προωθούνται στη βιοmicroηχανία για να γεmicroιστούν microε κρέας σαλιγκαριών

Στην Ελλάδα σύmicroφωνα microε στοιχεία του αρmicroόδιου τmicroήmicroατος της Γεν ∆νσης Κτηνιατρικής

του ΥΠΑΑΤ λειτουργούν 4 εγκεκριmicroένες microονάδες microεταποίησης σαλιγκαριών οι οποίες εδρεύουν στο Νοmicroό Πέλλας

Σε περίπτωση που κάποιος ενδιαφερθεί για εξαγωγή ή εισαγωγή σαλιγκαριών θα

πρέπει να επικοινωνήσει microε το τmicroήmicroα Κτηνιατρικής των οικείων ∆σεων Αγροτικής Οικονοmicroίας

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 10

amp Κτηνιατρικής για να ενηmicroερωθεί τόσο για την ισχύουσα εθνική νοmicroοθεσία που διέπει τις εξαγωγές - εισαγωγές σαλιγκαριών όσο και για τους πιθανούς περιορισmicroούς ή επιπλέον απαιτήσεις των χωρών στις οποίες σκοπεύει να εξάγει ή από τις οποίες επιθυmicroεί να εισάγει σαλιγκάρια

Χρήσιmicroες πληροφορίες σχετικά microε τις αγορές του εξωτερικού είναι πιθανόν να microπορούν να αντληθούν είτε microέσω του Οργανισmicroού Προώθησης Εξαγωγών (τηλ 210 9982247) είτε microέσω των εmicroπορικών γραφείων των Ελληνικών Πρεσβειών ή Προξενείων στις διάφορες χώρες του εξωτερικού Τα τηλέφωνα των εmicroπορικών αυτών γραφείων ο ενδιαφερόmicroενος microπορεί να τα βρει στον ιστότοπο του Υπουργείου Εξωτερικών (httpwwwmfagrappendix)

ΣΥΛΛΟΓΗ ΣΑΛΙΓΚΑΡΙΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΦΥΣΗ

Σύmicroφωνα microε το Προεδρικό διάταγmicroα 6781 (ΦΕΚ 43Αrsquo1981) η περίοδος που επιτρέπεται η συλλογή σαλιγκαριών στην Ελλάδα είναι από το Μάρτιο ως τον Ιούνιο

Α∆ΕΙΟ∆ΟΤΗΣΗ

Η εκτροφή ζώων απαιτεί την έκδοση άδειας εγκατάστασης για την κτηνοτροφική εκmicroετάλλευση σύmicroφωνα microε το άρθρο 6 του Ν 40562012 (ΦΕΚ 52Αrsquo2012) Η άδεια αυτή εκδίδεται από τη ∆νση Αγροτικής Οικονοmicroίας amp Κτηνιατρικής των οικείων Περιφερειακών Ενοτήτων Σηmicroειώνεται ότι microε τους πίνακες της απόφασης 1958 του Υπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιmicroατικής Αλλαγής (ΦΕΚ 21Β13-1-2012) Παράρτηmicroα VII Οmicroάδα 7η (Πτηνο-κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις) κατηγοριοποιούνται οι microονάδες ως προς τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον Βάσης της απόφασης αυτής η εκτροφή σαλιγκαριών εντάσσεται στην κατηγορία Β δηλαδή για την αδειοδότηση των microονάδων αυτών δεν απαιτείται microελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων αλλά microόνο πρότυπες περιβαλλοντικές δεσmicroεύσεις Οι πρότυπες περιβαλλοντικές αυτές δεσmicroεύσεις θα οριστούν microε απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιmicroατικής Αλλαγής

Σε περιοχές lsquoNaturarsquo σύmicroφωνα microε το άρθρο 10 του Ν40142011 (ΦΕΚ 209Αrsquo21-09-2011) υποβάλλεται ειδική οικολογική αξιολόγηση στην Υπηρεσία Περιβάλλοντος της αρmicroόδιας Περιφερειακής Ενότητας

Οι αποστάσεις των microονάδων εκτροφής σαλιγκαριών από τους χώρους που αναφέρονται στο Παράρτηmicroα του άρθρου 20 του Ν40562012 (ΦΕΚ 52Αrsquo2012) καθορίζονται κατά περίπτωση κατά την κρίση της Αρmicroόδιας Αδειοδοτούσας Αρχής microετά από γνωmicroοδότηση της επιτροπής σταυλισmicroού έτσι ώστε να διασφαλίζεται η δηmicroόσια υγεία και να microην επηρεάζεται δυσmicroενώς το περιβάλλον(άρθρο 5 παράγραφος 6 του Ν40562012) (Για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στο τηλ 210 5271642 -44)

Πέρα από την έκδοση άδειας εγκατάστασης οι ενδιαφερόmicroενοι θα πρέπει να εγγράφουν στα σχετικά microητρώα που τηρούνται στα τmicroήmicroατα Κτηνιατρικής των ∆νσεις Αγροτικής Ανάπτυξης amp Κτηνιατρικής έτσι ώστε να πάρουν αριθmicroό καταχώρησης

Επιπλέον ο εκτροφέας σαλιγκαριών ως κάτοχος αγροτικής εκmicroετάλλευσης θα πρέπει να εγγραφεί στο microητρώο αγροτών και αγροτικών εκmicroεταλλεύσεων (ΜΑΑΕ) σύmicroφωνα microε το Ν38742010 (ΦΕΚ 151Αrsquo6-09-2010) Η εγγραφή στο microητρώο αυτό πραγmicroατοποιείται microέσω του διαδικτυακού τόπου του ΟΠΕΚΕΠΕ ( wwwopekepegr)

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ

bull Προδιαγραφές-πρότυπα Στη χώρα microας αρmicroόδιος φορέας για τη σύνταξηέκδοση προδιαγραφών-προτύπων στον τοmicroέα των αγροτικών προϊόντων είναι ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ-∆ΗΜΗΤΡΑ του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίmicroων (πρώην AGROCERT-ΟΠΕΓΕΠ) Τα πρότυπα περιγράφουν απαιτήσεις στις οποίες πρέπει να συmicromicroορφώνεται microια ενδιαφερόmicroενη γεωργική εκmicroετάλλευση επιχείρηση microε στόχο την πιστοποίηση της εφαρmicroογής τους προκειmicroένου να

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 11

Εικόνα 1 Εκτροφείο ανοικτού τύπου

Εικόνα 2 Εκτροφείο κλειστού τύπου

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 6

Όπως είναι αναmicroενόmicroενο όσο πιο εντατικό είναι το σύστηmicroα εκτροφής τόσο πιο καλά microπορούν να ελεγχθούν οι παράmicroετροι της εκτροφής και να πλησιάσουν τις βέλτιστες για την καλύτερη και ταχύτερη ανάπτυξη των σαλιγκαριών και τόσο microικρότερο ρόλο παίζουν οι περιβαλλοντικές συνθήκες της περιοχής

ΚΟΣΤΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ

Σύmicroφωνα microε πληροφορίες της Υπηρεσίας το microέσο κόστος εγκατάστασης ενός εκτροφείου σαλιγκαριών κλειστού τύπου (διχτυοκήπιο microε microεταλλικό σκελετό) κυmicroαίνεται γύρω στις 20 ndash 30 χιλιάδες ευρώ ανά στρέmicromicroα ενώ ενός εκτροφείου ανοικτού τύπου στις 5 ndash 6 χιλιάδες ευρώ Αυτές οι τιmicroές microπορεί να microεταβάλλονται τόσο προς τα επάνω όσο και προς τα κάτω ανάλογα microε την προσωπική εργασία του ενδιαφερόmicroενου τις συmicroφωνίες microε τους προmicroηθευτές των υλικών κατασκευής ή την ανάθεση της κατασκευής σε τρίτων Σηmicroειώνεται επίσης ότι στα προαναφερθέντα κόστη δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται η δαπάνη γεωτρήσεων και ηλεκτροδότησης

Στην συνέχεια παρουσιάζονται κάποιες εργασίες που απαιτούνται κατά την εγκατάσταση

ενός εκτροφείου σαλιγκαριών και αυτές που επαναλαmicroβάνονται σε συστηmicroατική βάση Σηmicroειώνεται ότι κάποιες από τις εργασίες αυτές microπορεί να microην απαιτούνται σε ορισmicroένα συστήmicroατα εκτροφής

Αρχική εγκατάσταση

bull Επιλογή τοποθεσίας Ως ευνοϊκή τοποθεσία είναι αυτή που είναι επικλινής microε έκθεση microεσηmicroβρινή

bull Προετοιmicroασία εδάφους Πριν την επιλογή της τοποθεσίας και την εγκατάσταση του εκτροφείου θα πρέπει να πραγmicroατοποιείται ανάλυση του εδάφους για να προσδιοριστούν η κοκκοmicroετρική σύσταση η οξειδοαναγωγική ικανότητα (ph) το ανθρακικό ασβέστιο Με αυτό τον τρόπο microπορεί να ελεγχθεί η καταλληλότητά του και να πραγmicroατοποιηθούν οι απαιτούmicroενες διορθωτικές ενέργειες Στην συνέχεια ακολουθούν οι εργασίες αποψίλωση όργωmicroα ως 30εκ προσθήκη αν χρειάζεται ασβεστίου άmicromicroου για βελτίωση του εδάφους οργανικής ουσίας ndashκοmicroπόστ κα

bull Σύστηmicroα περίφραξης Υπάρχουν διάφορα συστήmicroατα microε κατάλληλα υλικά και κατασκευές που εmicroποδίζουν τη διαφυγή των σαλιγκαριών και την είσοδο των εχθρών Ένα από αυτά σήmicroερα αποτελεί και η ηλεκτροφόρος περίφραξη Εξωτερικά πρέπει να δηmicroιουργείται ζώνη προφύλαξης από εχθρούς microε την τοποθέτηση γαλβανισmicroένης λαmicroαρίνας σε βάθος 30 εκ και 70 εκ πάνω από το έδαφος

bull Απεντόmicroωση ndash απολύmicroανση εδάφους Πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην χρήση των διαφόρων σκευασmicroάτων γιατί τα υπολείmicromicroατα των φαρmicroάκων γιατί σκοτώνουν τα σαλιγκάρια

bull Συστηmicroατοποίηση του εδάφους Χάραξη διαδρόmicroων καθορισmicroός ζώνης βόσκησης ζώνης συmicroπληρωmicroατικής σποράς κλπ

bull Φύτευση των φυτών Σε πολλά συστήmicroατα κλειστής εκτροφής το έδαφος καλύπτεται microε αδρανές υλικό

bull Συστήmicroατα σκίασης bull Εγκατάσταση συστήmicroατος υδρονέφωσης bull Εισαγωγή σαλιγκαριών Η εισαγωγή των σαλιγκαριών γίνεται όταν το microέγεθος

των φυτών είναι microεγαλύτερο από 15εκ Η προmicroήθεια των γεννητόρων microπορεί να γίνει από τη φύση ή από άλλες εκτροφές ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται στην υγεία του αρχικού πληθυσmicroού

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 7

Ειδικές κατασκευές ανάλογα microε ένταση παραγωγής bull Συστήmicroατα σκίασης ή συνολική κάλυψη εγκαταστάσεων bull τούνελ τύπου θερmicroοκηπίου microε δίχτυ (διχτυοκήπιο)

Εξοπλισmicroός ανάλογα microε ένταση παραγωγής

bull Υγρόmicroετρο (microέτρηση υγρασίας) bull Θερmicroόmicroετρο bull Υγρόmicroετρο εδάφους bull Λουξόmicroετρο (ένταση φωτός) bull Ζυγαριά bull Παχύmicroετρο bull Κιτ για microέτρηση σύστασης εδάφους bull Μεγεθυντικός φακός (για τα αυγά) bull Ειδικές κατασκευές για διατροφή και κίνηση σαλιγκαριών bull Συστήmicroατα διαβροχής ή υδρονέφωσης bull Εξοπλισmicroός για ρύθmicroιση υγρασίας bull Εξοπλισmicroός για ρύθmicroιση θερmicroοκρασίας bull Ειδικές κατασκευές για την ελεγχόmicroενη αναπαραγωγή και απόθεση αυγών bull Ειδικές κατασκευές για την εκκόλαψη και πρώτη πάχυνση

Στη συνέχεια περιγράφονται κάποιες εργασίες που λαmicroβάνουν χώρα κατά την εκτροφή

σαλιγκαριών Συστηmicroατικές εργασίες ∆ιαβροχή εκτροφείου microε νερό Η διαβροχή του εδάφους έτσι ώστε να επιτευχθεί η επιθυmicroητή υγρασία δεν πρέπει να πραγmicroατοποιείται στη διάρκεια της ηmicroέρας γιατί υπάρχει ο κίνδυνος θανάτου των σαλιγκαριών λόγω ηλιακής ακτινοβολίας Επίσης δεν συνίσταται κατά την εποχή ζευγαρώmicroατος και ωοτοκίας ούτε σε περιόδους που αναmicroένονται παγετοί Η ποσότητα του νερού θα πρέπει να είναι τέτοια ώστε να microην δηmicroιουργηθούν σηmicroεία microε λιmicroνάζοντα νερά ∆ιατροφή Στην περίπτωση των εκτροφείων ανοιχτού τύπου (εκτατικό σύστηmicroα εκτροφής) τα είδη που θα φυτευτούν στο εκτροφείο θα πρέπει να αποτελούνται κατά 90 από τσουκνίδες microολόχα λάπαθο αγριαγκινάρα σαλάτες πέρκο πετασίτης πλατυκάνδυλα πικραλίδα λάχανο χαmicroηλό τριφύλλι πλαντάγκο τοπιναmicroπούρ (ψευτοκολακάτσι) και κατά 10 από αρωmicroατικά φυτά microέντα ροσmicroαρί ρίγανη microαντζουράνα δάφνη φασκοmicroηλιά θρούmicroπη κλπ που προσδίδουν ιδιαίτερη γεύση στο κρέας των σαλιγκαριών Επειδή συχνά η βλάστηση είναι ανεπαρκής θα πρέπει να ληφθεί microέριmicroνα εφεδρικής καλλιέργειας από την οποία θα τροφοδοτείται το εκτροφείο Εναλλακτικά η συmicroπλήρωση της διατροφής microπορεί να γίνει microε σύνθετη τροφή Στην περίπτωση των εκτροφείων κλειστού τύπου (εντατικό σύστηmicroα εκτροφής) η διατροφή των σαλιγκαριών βασίζεται κατά κύριο λόγο στη χορήγηση σύνθετων ζωοτροφών Οι ζωοτροφές αυτές microπορεί να περιέχουν πίτουρα σταριού ή σίκαλης καλαmicroπόκι στάρι χαρουπάλευρο σογιάλευρο microαρmicroαρόσκονη φωσφορικά άλατα βιταmicroίνες ιχνοστοιχεία κα Σηmicroειώνεται ότι η χορήγηση microαρmicroαρόσκονης ή άλλης τροφής πλούσιας σε ασβέστιο καθώς και αυτή των φωσφορικών αλάτων κρίνεται αναγκαία λόγω του πρωτεύοντος ρόλου που διαδραmicroατίζουν στον σχηmicroατισmicroό του κελύφους των σαλιγκαριών Έλλειψη ασβεστίου microπορεί να προκαλέσει προβλήmicroατα τόσο στην σκληρότητα του κελύφους όσο και στο σχηmicroατισmicroό του αλλά επίσης microπορεί να προκαλέσει και καθυστέρηση στην αύξηση των σαλιγκαριών Η κάλυψη των αναγκών

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 8

σε ασβέστιο microπορεί να γίνει είτε microέσω της διατροφής είτε microέσω του εmicroπλουτισmicroού του εδάφους Η σύσταση των σύνθετων ζωοτροφών που χορηγείται στα σαλιγκάρια θα πρέπει να προσαρmicroόζεται στα διάφορα στάδια ανάπτυξης των σαλιγκαριών (1ο στάδιο ανάπτυξης πάχυνση αναπαραγωγή κλπ) έτσι ώστε κάθε φορά να καλύπτονται οι ανάγκες των σαλιγκαριών σε θρεπτικά συστατικά Η παροχή των ζωοτροφών αυτών θα πρέπει να γίνεται την κατάλληλη ώρα και microε τις κατάλληλες καιρικές συνθήκες (∆ηλαδή τις νυχτερινές ώρες microε δροσερό και απάνεmicroο καιρό) Επιθεώρηση Το εκτροφείο πρέπει να επιθεωρείται σε τακτική βάσει για την παρακολούθηση α) της συmicroπεριφοράς των σαλιγκαριών (πχ επειδή τρέχουν προς κατεύθυνση πνέοντος ανέmicroου και συγκεντρώνονται σε σωρούς στις γωνίες των διαφραγmicroάτων και microπροστά στο φράχτη χρειάζονται οι κατάλληλοι χειρισmicroοί για να αποφευχθεί ή να ελεγχθεί αυτό γιατί ο συνωστισmicroός η ζέστη και η θερmicroότητα του σώmicroατος τα οδηγεί στο να βράσουν και να πεθάνουν) Τέτοιοι χειρισmicroοί microπορεί να είναι είτε η κατάλληλη διευθέτηση του χώρου είτε οι κατάλληλες πυκνότητες είτε η χρήση κοφινιών για τη microετακίνηση πίσω β) της υγείας των σαλιγκαριών (κάθε 2-3 ηmicroέρες και καλύτερα καθηmicroερινά γίνεται έλεγχος αποmicroάκρυνση των νεκρών και άρρωστων και σε εξάρσεις ή σε ύποπτες καταστάσεις απαιτείται έλεγχος αιτίας θανάτων) γ) των εγκαταστάσεων (κατάσταση φραχτών αποmicroάκρυνση στάσιmicroων νερών γιατί microπορεί να οδηγήσουν σε πνιγmicroό των σαλιγκαριών έλεγχος του microηχανολογικού εξοπλισmicroού κλπ) δ) των εχθρών (σε περίπτωση που διαπιστωθεί πρόβληmicroα θα πρέπει να τοποθετηθούν εντοmicroοπαγίδες δολώmicroατα ή ότι άλλο απαραίτητο microε προσοχή για τα ίδια τα σαλιγκάρια) Τήρηση αρχείων Κάθε εκτροφέας καλό θα είναι να τηρεί αρχείο (ηmicroερολόγιο) microε στοιχεία σχετικά microε την εκτροφή όπως είναι η εισαγωγή ndash microεταφορά πληθυσmicroών καλλιεργητικές φροντίδες θερmicroοκρασία ndash υγρασία ατmicroόσφαιρας και εδάφους παρατηρήσεις σχετικά microε την συmicroπεριφορά και την υγειά των πληθυσmicroών απώλειες άλλες επεmicroβάσεις στην εκτροφή κλπ Η ύπαρξη αυτών των αρχείο θα βοηθήσει τον εκτροφέα στην σωστότερη παρακολούθηση της εκτροφής του καθώς και στον έγκαιρο εντοπισmicroό προβληmicroάτων και στην επίλυσή τους Καθαριότητα Το έδαφος θα πρέπει να αλλάζεται ή να εmicroπλουτίζεται ώστε να καθαρίζει από τη βλέννα τις απεκκρίσεις και τα υπολείmicromicroατα και να αποmicroακρύνεται η πιθανότητα microόλυνσης Η ύπαρξη οργανικής ουσίας είναι σηmicroαντική Επίσης η προσθήκη γαιοσκωλήκων microπορεί να βοηθήσει στην καλή υγιεινή κατάσταση του εδάφους ειδικότερα στην περίπτωση των ανοικτών συστηmicroάτων εκτροφής Αραίωση Οποιοδήποτε σύστηmicroα και αν έχει επιλεγεί η πυκνότητα αποτελεί παράγοντα που επηρεάζει την αύξηση Οι microεγάλες πυκνότητες δρουν αρνητικά στο στάδιο της πάχυνσης ενώ microπορεί να αποτελέσουν αιτία για ασθένειες Επιφραγmicroατοποίηση Αν επιδιώκεται η πώληση microε τη microορφή αυτή microπορεί να χρειαστεί η προετοιmicroασία καταφυγίων ή κατασκευών κατάλληλων για τη διεργασία αυτή αλλά και τη microετέπειτα συλλογή των σαλιγκαριών Συλλογή ∆ίαιτα σε αυτά που θα πωληθούν νωπά Στην περίπτωση αυτή τα σαλιγκάρια θα πρέπει να διατηρηθούν για 4 ηmicroέρες σε πολύ καθαρό χώρο χωρίς τροφή και microόνο microε παροχή απαραίτητου νερού Τις προηγούmicroενες ηmicroέρες συνίσταται η χορήγηση καλαmicroποκάλευρου ή σιτάλευρου που βοηθά στο καθάρισmicroα του εντερικού σωλήνα Καθαρισmicroός εξωτερικός Αποθήκευση Η αποθήκευση microπορεί να γίνει σε ορθογώνια ξύλινα δοχεία (τελάρα) Ο χώρος θα πρέπει να είναι ξηρός microε θερmicroοκρασία microεταξύ 6-8degC Επιπλέον θα πρέπει να αφαιρεθούν τα νεκρά ζώα και να υπάρχει επίβλεψη για την αποmicroάκρυνση των

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 9

κινούmicroενων τα οποία microε την υγρασία της βλέννας τους microπορεί να δραστηριοποιήσουν και τα υπόλοιπα σαλιγκάρια ∆ιαλογή microεγέθους και ζωντανών - νεκρών Συσκευασία πώλησης

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Θνησιmicroότητα

Η θνησιmicroότητα των σαλιγκαριών microπορεί να είναι πολύ microεγάλη και οφείλεται κύρια στους παρακάτω παράγοντες

bull 1ης εγκατάστασης (πιθανάgt50) ndash αίτια εποχή κατάσταση γεννητόρων προέλευση γεννητόρων τρόπος microεταφοράς χρόνος microεταφοράς από συλλογή (πρέπει να είναι λιγότερο από 6 ηmicroέρες)

bull εχθροί - ασθένειες bull αντίξοες καιρικές συνθήκες bull κατάσταση βλάστησης bull στάσιmicroα νερά bull λανθασmicroένοι χειρισmicroοί bull φυσιολογικά αίτια bull κανιβαλισmicroός νεοεκκολαπτόmicroενων

Σε microια σωστή εκτροφή η θνησιmicroότητα θα πρέπει να κυmicroαίνεται σε 8-10 στα

ανεπτυγmicroένα και 20-25 στα microικρά

∆ιαφυγή Τα σαλιγκάρια έχουν την τάση να microετακινούνται και να διαφεύγουν από περιορισmicroένους

χώρους Για το λόγο αυτό θα πρέπει να έχουmicroε microεριmicroνήσει microέσω της κατασκευής του εκτροφείου να εξασφαλίζεται επαρκής χώρος και κατάλληλος σχεδιασmicroός των διαδρόmicroων και των ζωνών φύτευσης

ΑΓΟΡΑ

Τα σαλιγκάρια στην αγορά microπορούν να διακινούνται ως bull Νωπά ndash ζωντανά σε ξύλινα ή πλαστικά κιβώτια των 20-25 κιλών ή σε

microικρότερες συσκευασίες bull Κατεψυγmicroένα microε κέλυφος στα οποία αφαιρείται η σάρκα που microετά από την

επεξεργασία της microε βούτυρο microαϊντανό σκόρδο και άλλα καρυκεύmicroατα επανατοποθετείται microέσα στο κέλυφος

bull Σώmicroατα σαλιγκαριών ηmicroι-επεξεργασmicroένα διατηρούmicroενα σε άλmicroη και διακινούνται σε microεγάλες συσκευασίες στη βιοmicroηχανία

bull Κονσέρβες περιέχουν σώmicroατα σαλιγκαριών επεξεργασmicroένα Τα κελύφη τοποθετούνται χωριστά microαζί microε την κονσέρβα

bull Άδεια κελύφη έχουν microεγάλη εmicroπορική αξία και προωθούνται στη βιοmicroηχανία για να γεmicroιστούν microε κρέας σαλιγκαριών

Στην Ελλάδα σύmicroφωνα microε στοιχεία του αρmicroόδιου τmicroήmicroατος της Γεν ∆νσης Κτηνιατρικής

του ΥΠΑΑΤ λειτουργούν 4 εγκεκριmicroένες microονάδες microεταποίησης σαλιγκαριών οι οποίες εδρεύουν στο Νοmicroό Πέλλας

Σε περίπτωση που κάποιος ενδιαφερθεί για εξαγωγή ή εισαγωγή σαλιγκαριών θα

πρέπει να επικοινωνήσει microε το τmicroήmicroα Κτηνιατρικής των οικείων ∆σεων Αγροτικής Οικονοmicroίας

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 10

amp Κτηνιατρικής για να ενηmicroερωθεί τόσο για την ισχύουσα εθνική νοmicroοθεσία που διέπει τις εξαγωγές - εισαγωγές σαλιγκαριών όσο και για τους πιθανούς περιορισmicroούς ή επιπλέον απαιτήσεις των χωρών στις οποίες σκοπεύει να εξάγει ή από τις οποίες επιθυmicroεί να εισάγει σαλιγκάρια

Χρήσιmicroες πληροφορίες σχετικά microε τις αγορές του εξωτερικού είναι πιθανόν να microπορούν να αντληθούν είτε microέσω του Οργανισmicroού Προώθησης Εξαγωγών (τηλ 210 9982247) είτε microέσω των εmicroπορικών γραφείων των Ελληνικών Πρεσβειών ή Προξενείων στις διάφορες χώρες του εξωτερικού Τα τηλέφωνα των εmicroπορικών αυτών γραφείων ο ενδιαφερόmicroενος microπορεί να τα βρει στον ιστότοπο του Υπουργείου Εξωτερικών (httpwwwmfagrappendix)

ΣΥΛΛΟΓΗ ΣΑΛΙΓΚΑΡΙΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΦΥΣΗ

Σύmicroφωνα microε το Προεδρικό διάταγmicroα 6781 (ΦΕΚ 43Αrsquo1981) η περίοδος που επιτρέπεται η συλλογή σαλιγκαριών στην Ελλάδα είναι από το Μάρτιο ως τον Ιούνιο

Α∆ΕΙΟ∆ΟΤΗΣΗ

Η εκτροφή ζώων απαιτεί την έκδοση άδειας εγκατάστασης για την κτηνοτροφική εκmicroετάλλευση σύmicroφωνα microε το άρθρο 6 του Ν 40562012 (ΦΕΚ 52Αrsquo2012) Η άδεια αυτή εκδίδεται από τη ∆νση Αγροτικής Οικονοmicroίας amp Κτηνιατρικής των οικείων Περιφερειακών Ενοτήτων Σηmicroειώνεται ότι microε τους πίνακες της απόφασης 1958 του Υπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιmicroατικής Αλλαγής (ΦΕΚ 21Β13-1-2012) Παράρτηmicroα VII Οmicroάδα 7η (Πτηνο-κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις) κατηγοριοποιούνται οι microονάδες ως προς τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον Βάσης της απόφασης αυτής η εκτροφή σαλιγκαριών εντάσσεται στην κατηγορία Β δηλαδή για την αδειοδότηση των microονάδων αυτών δεν απαιτείται microελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων αλλά microόνο πρότυπες περιβαλλοντικές δεσmicroεύσεις Οι πρότυπες περιβαλλοντικές αυτές δεσmicroεύσεις θα οριστούν microε απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιmicroατικής Αλλαγής

Σε περιοχές lsquoNaturarsquo σύmicroφωνα microε το άρθρο 10 του Ν40142011 (ΦΕΚ 209Αrsquo21-09-2011) υποβάλλεται ειδική οικολογική αξιολόγηση στην Υπηρεσία Περιβάλλοντος της αρmicroόδιας Περιφερειακής Ενότητας

Οι αποστάσεις των microονάδων εκτροφής σαλιγκαριών από τους χώρους που αναφέρονται στο Παράρτηmicroα του άρθρου 20 του Ν40562012 (ΦΕΚ 52Αrsquo2012) καθορίζονται κατά περίπτωση κατά την κρίση της Αρmicroόδιας Αδειοδοτούσας Αρχής microετά από γνωmicroοδότηση της επιτροπής σταυλισmicroού έτσι ώστε να διασφαλίζεται η δηmicroόσια υγεία και να microην επηρεάζεται δυσmicroενώς το περιβάλλον(άρθρο 5 παράγραφος 6 του Ν40562012) (Για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στο τηλ 210 5271642 -44)

Πέρα από την έκδοση άδειας εγκατάστασης οι ενδιαφερόmicroενοι θα πρέπει να εγγράφουν στα σχετικά microητρώα που τηρούνται στα τmicroήmicroατα Κτηνιατρικής των ∆νσεις Αγροτικής Ανάπτυξης amp Κτηνιατρικής έτσι ώστε να πάρουν αριθmicroό καταχώρησης

Επιπλέον ο εκτροφέας σαλιγκαριών ως κάτοχος αγροτικής εκmicroετάλλευσης θα πρέπει να εγγραφεί στο microητρώο αγροτών και αγροτικών εκmicroεταλλεύσεων (ΜΑΑΕ) σύmicroφωνα microε το Ν38742010 (ΦΕΚ 151Αrsquo6-09-2010) Η εγγραφή στο microητρώο αυτό πραγmicroατοποιείται microέσω του διαδικτυακού τόπου του ΟΠΕΚΕΠΕ ( wwwopekepegr)

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ

bull Προδιαγραφές-πρότυπα Στη χώρα microας αρmicroόδιος φορέας για τη σύνταξηέκδοση προδιαγραφών-προτύπων στον τοmicroέα των αγροτικών προϊόντων είναι ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ-∆ΗΜΗΤΡΑ του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίmicroων (πρώην AGROCERT-ΟΠΕΓΕΠ) Τα πρότυπα περιγράφουν απαιτήσεις στις οποίες πρέπει να συmicromicroορφώνεται microια ενδιαφερόmicroενη γεωργική εκmicroετάλλευση επιχείρηση microε στόχο την πιστοποίηση της εφαρmicroογής τους προκειmicroένου να

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 11

Όπως είναι αναmicroενόmicroενο όσο πιο εντατικό είναι το σύστηmicroα εκτροφής τόσο πιο καλά microπορούν να ελεγχθούν οι παράmicroετροι της εκτροφής και να πλησιάσουν τις βέλτιστες για την καλύτερη και ταχύτερη ανάπτυξη των σαλιγκαριών και τόσο microικρότερο ρόλο παίζουν οι περιβαλλοντικές συνθήκες της περιοχής

ΚΟΣΤΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ

Σύmicroφωνα microε πληροφορίες της Υπηρεσίας το microέσο κόστος εγκατάστασης ενός εκτροφείου σαλιγκαριών κλειστού τύπου (διχτυοκήπιο microε microεταλλικό σκελετό) κυmicroαίνεται γύρω στις 20 ndash 30 χιλιάδες ευρώ ανά στρέmicromicroα ενώ ενός εκτροφείου ανοικτού τύπου στις 5 ndash 6 χιλιάδες ευρώ Αυτές οι τιmicroές microπορεί να microεταβάλλονται τόσο προς τα επάνω όσο και προς τα κάτω ανάλογα microε την προσωπική εργασία του ενδιαφερόmicroενου τις συmicroφωνίες microε τους προmicroηθευτές των υλικών κατασκευής ή την ανάθεση της κατασκευής σε τρίτων Σηmicroειώνεται επίσης ότι στα προαναφερθέντα κόστη δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται η δαπάνη γεωτρήσεων και ηλεκτροδότησης

Στην συνέχεια παρουσιάζονται κάποιες εργασίες που απαιτούνται κατά την εγκατάσταση

ενός εκτροφείου σαλιγκαριών και αυτές που επαναλαmicroβάνονται σε συστηmicroατική βάση Σηmicroειώνεται ότι κάποιες από τις εργασίες αυτές microπορεί να microην απαιτούνται σε ορισmicroένα συστήmicroατα εκτροφής

Αρχική εγκατάσταση

bull Επιλογή τοποθεσίας Ως ευνοϊκή τοποθεσία είναι αυτή που είναι επικλινής microε έκθεση microεσηmicroβρινή

bull Προετοιmicroασία εδάφους Πριν την επιλογή της τοποθεσίας και την εγκατάσταση του εκτροφείου θα πρέπει να πραγmicroατοποιείται ανάλυση του εδάφους για να προσδιοριστούν η κοκκοmicroετρική σύσταση η οξειδοαναγωγική ικανότητα (ph) το ανθρακικό ασβέστιο Με αυτό τον τρόπο microπορεί να ελεγχθεί η καταλληλότητά του και να πραγmicroατοποιηθούν οι απαιτούmicroενες διορθωτικές ενέργειες Στην συνέχεια ακολουθούν οι εργασίες αποψίλωση όργωmicroα ως 30εκ προσθήκη αν χρειάζεται ασβεστίου άmicromicroου για βελτίωση του εδάφους οργανικής ουσίας ndashκοmicroπόστ κα

bull Σύστηmicroα περίφραξης Υπάρχουν διάφορα συστήmicroατα microε κατάλληλα υλικά και κατασκευές που εmicroποδίζουν τη διαφυγή των σαλιγκαριών και την είσοδο των εχθρών Ένα από αυτά σήmicroερα αποτελεί και η ηλεκτροφόρος περίφραξη Εξωτερικά πρέπει να δηmicroιουργείται ζώνη προφύλαξης από εχθρούς microε την τοποθέτηση γαλβανισmicroένης λαmicroαρίνας σε βάθος 30 εκ και 70 εκ πάνω από το έδαφος

bull Απεντόmicroωση ndash απολύmicroανση εδάφους Πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην χρήση των διαφόρων σκευασmicroάτων γιατί τα υπολείmicromicroατα των φαρmicroάκων γιατί σκοτώνουν τα σαλιγκάρια

bull Συστηmicroατοποίηση του εδάφους Χάραξη διαδρόmicroων καθορισmicroός ζώνης βόσκησης ζώνης συmicroπληρωmicroατικής σποράς κλπ

bull Φύτευση των φυτών Σε πολλά συστήmicroατα κλειστής εκτροφής το έδαφος καλύπτεται microε αδρανές υλικό

bull Συστήmicroατα σκίασης bull Εγκατάσταση συστήmicroατος υδρονέφωσης bull Εισαγωγή σαλιγκαριών Η εισαγωγή των σαλιγκαριών γίνεται όταν το microέγεθος

των φυτών είναι microεγαλύτερο από 15εκ Η προmicroήθεια των γεννητόρων microπορεί να γίνει από τη φύση ή από άλλες εκτροφές ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται στην υγεία του αρχικού πληθυσmicroού

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 7

Ειδικές κατασκευές ανάλογα microε ένταση παραγωγής bull Συστήmicroατα σκίασης ή συνολική κάλυψη εγκαταστάσεων bull τούνελ τύπου θερmicroοκηπίου microε δίχτυ (διχτυοκήπιο)

Εξοπλισmicroός ανάλογα microε ένταση παραγωγής

bull Υγρόmicroετρο (microέτρηση υγρασίας) bull Θερmicroόmicroετρο bull Υγρόmicroετρο εδάφους bull Λουξόmicroετρο (ένταση φωτός) bull Ζυγαριά bull Παχύmicroετρο bull Κιτ για microέτρηση σύστασης εδάφους bull Μεγεθυντικός φακός (για τα αυγά) bull Ειδικές κατασκευές για διατροφή και κίνηση σαλιγκαριών bull Συστήmicroατα διαβροχής ή υδρονέφωσης bull Εξοπλισmicroός για ρύθmicroιση υγρασίας bull Εξοπλισmicroός για ρύθmicroιση θερmicroοκρασίας bull Ειδικές κατασκευές για την ελεγχόmicroενη αναπαραγωγή και απόθεση αυγών bull Ειδικές κατασκευές για την εκκόλαψη και πρώτη πάχυνση

Στη συνέχεια περιγράφονται κάποιες εργασίες που λαmicroβάνουν χώρα κατά την εκτροφή

σαλιγκαριών Συστηmicroατικές εργασίες ∆ιαβροχή εκτροφείου microε νερό Η διαβροχή του εδάφους έτσι ώστε να επιτευχθεί η επιθυmicroητή υγρασία δεν πρέπει να πραγmicroατοποιείται στη διάρκεια της ηmicroέρας γιατί υπάρχει ο κίνδυνος θανάτου των σαλιγκαριών λόγω ηλιακής ακτινοβολίας Επίσης δεν συνίσταται κατά την εποχή ζευγαρώmicroατος και ωοτοκίας ούτε σε περιόδους που αναmicroένονται παγετοί Η ποσότητα του νερού θα πρέπει να είναι τέτοια ώστε να microην δηmicroιουργηθούν σηmicroεία microε λιmicroνάζοντα νερά ∆ιατροφή Στην περίπτωση των εκτροφείων ανοιχτού τύπου (εκτατικό σύστηmicroα εκτροφής) τα είδη που θα φυτευτούν στο εκτροφείο θα πρέπει να αποτελούνται κατά 90 από τσουκνίδες microολόχα λάπαθο αγριαγκινάρα σαλάτες πέρκο πετασίτης πλατυκάνδυλα πικραλίδα λάχανο χαmicroηλό τριφύλλι πλαντάγκο τοπιναmicroπούρ (ψευτοκολακάτσι) και κατά 10 από αρωmicroατικά φυτά microέντα ροσmicroαρί ρίγανη microαντζουράνα δάφνη φασκοmicroηλιά θρούmicroπη κλπ που προσδίδουν ιδιαίτερη γεύση στο κρέας των σαλιγκαριών Επειδή συχνά η βλάστηση είναι ανεπαρκής θα πρέπει να ληφθεί microέριmicroνα εφεδρικής καλλιέργειας από την οποία θα τροφοδοτείται το εκτροφείο Εναλλακτικά η συmicroπλήρωση της διατροφής microπορεί να γίνει microε σύνθετη τροφή Στην περίπτωση των εκτροφείων κλειστού τύπου (εντατικό σύστηmicroα εκτροφής) η διατροφή των σαλιγκαριών βασίζεται κατά κύριο λόγο στη χορήγηση σύνθετων ζωοτροφών Οι ζωοτροφές αυτές microπορεί να περιέχουν πίτουρα σταριού ή σίκαλης καλαmicroπόκι στάρι χαρουπάλευρο σογιάλευρο microαρmicroαρόσκονη φωσφορικά άλατα βιταmicroίνες ιχνοστοιχεία κα Σηmicroειώνεται ότι η χορήγηση microαρmicroαρόσκονης ή άλλης τροφής πλούσιας σε ασβέστιο καθώς και αυτή των φωσφορικών αλάτων κρίνεται αναγκαία λόγω του πρωτεύοντος ρόλου που διαδραmicroατίζουν στον σχηmicroατισmicroό του κελύφους των σαλιγκαριών Έλλειψη ασβεστίου microπορεί να προκαλέσει προβλήmicroατα τόσο στην σκληρότητα του κελύφους όσο και στο σχηmicroατισmicroό του αλλά επίσης microπορεί να προκαλέσει και καθυστέρηση στην αύξηση των σαλιγκαριών Η κάλυψη των αναγκών

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 8

σε ασβέστιο microπορεί να γίνει είτε microέσω της διατροφής είτε microέσω του εmicroπλουτισmicroού του εδάφους Η σύσταση των σύνθετων ζωοτροφών που χορηγείται στα σαλιγκάρια θα πρέπει να προσαρmicroόζεται στα διάφορα στάδια ανάπτυξης των σαλιγκαριών (1ο στάδιο ανάπτυξης πάχυνση αναπαραγωγή κλπ) έτσι ώστε κάθε φορά να καλύπτονται οι ανάγκες των σαλιγκαριών σε θρεπτικά συστατικά Η παροχή των ζωοτροφών αυτών θα πρέπει να γίνεται την κατάλληλη ώρα και microε τις κατάλληλες καιρικές συνθήκες (∆ηλαδή τις νυχτερινές ώρες microε δροσερό και απάνεmicroο καιρό) Επιθεώρηση Το εκτροφείο πρέπει να επιθεωρείται σε τακτική βάσει για την παρακολούθηση α) της συmicroπεριφοράς των σαλιγκαριών (πχ επειδή τρέχουν προς κατεύθυνση πνέοντος ανέmicroου και συγκεντρώνονται σε σωρούς στις γωνίες των διαφραγmicroάτων και microπροστά στο φράχτη χρειάζονται οι κατάλληλοι χειρισmicroοί για να αποφευχθεί ή να ελεγχθεί αυτό γιατί ο συνωστισmicroός η ζέστη και η θερmicroότητα του σώmicroατος τα οδηγεί στο να βράσουν και να πεθάνουν) Τέτοιοι χειρισmicroοί microπορεί να είναι είτε η κατάλληλη διευθέτηση του χώρου είτε οι κατάλληλες πυκνότητες είτε η χρήση κοφινιών για τη microετακίνηση πίσω β) της υγείας των σαλιγκαριών (κάθε 2-3 ηmicroέρες και καλύτερα καθηmicroερινά γίνεται έλεγχος αποmicroάκρυνση των νεκρών και άρρωστων και σε εξάρσεις ή σε ύποπτες καταστάσεις απαιτείται έλεγχος αιτίας θανάτων) γ) των εγκαταστάσεων (κατάσταση φραχτών αποmicroάκρυνση στάσιmicroων νερών γιατί microπορεί να οδηγήσουν σε πνιγmicroό των σαλιγκαριών έλεγχος του microηχανολογικού εξοπλισmicroού κλπ) δ) των εχθρών (σε περίπτωση που διαπιστωθεί πρόβληmicroα θα πρέπει να τοποθετηθούν εντοmicroοπαγίδες δολώmicroατα ή ότι άλλο απαραίτητο microε προσοχή για τα ίδια τα σαλιγκάρια) Τήρηση αρχείων Κάθε εκτροφέας καλό θα είναι να τηρεί αρχείο (ηmicroερολόγιο) microε στοιχεία σχετικά microε την εκτροφή όπως είναι η εισαγωγή ndash microεταφορά πληθυσmicroών καλλιεργητικές φροντίδες θερmicroοκρασία ndash υγρασία ατmicroόσφαιρας και εδάφους παρατηρήσεις σχετικά microε την συmicroπεριφορά και την υγειά των πληθυσmicroών απώλειες άλλες επεmicroβάσεις στην εκτροφή κλπ Η ύπαρξη αυτών των αρχείο θα βοηθήσει τον εκτροφέα στην σωστότερη παρακολούθηση της εκτροφής του καθώς και στον έγκαιρο εντοπισmicroό προβληmicroάτων και στην επίλυσή τους Καθαριότητα Το έδαφος θα πρέπει να αλλάζεται ή να εmicroπλουτίζεται ώστε να καθαρίζει από τη βλέννα τις απεκκρίσεις και τα υπολείmicromicroατα και να αποmicroακρύνεται η πιθανότητα microόλυνσης Η ύπαρξη οργανικής ουσίας είναι σηmicroαντική Επίσης η προσθήκη γαιοσκωλήκων microπορεί να βοηθήσει στην καλή υγιεινή κατάσταση του εδάφους ειδικότερα στην περίπτωση των ανοικτών συστηmicroάτων εκτροφής Αραίωση Οποιοδήποτε σύστηmicroα και αν έχει επιλεγεί η πυκνότητα αποτελεί παράγοντα που επηρεάζει την αύξηση Οι microεγάλες πυκνότητες δρουν αρνητικά στο στάδιο της πάχυνσης ενώ microπορεί να αποτελέσουν αιτία για ασθένειες Επιφραγmicroατοποίηση Αν επιδιώκεται η πώληση microε τη microορφή αυτή microπορεί να χρειαστεί η προετοιmicroασία καταφυγίων ή κατασκευών κατάλληλων για τη διεργασία αυτή αλλά και τη microετέπειτα συλλογή των σαλιγκαριών Συλλογή ∆ίαιτα σε αυτά που θα πωληθούν νωπά Στην περίπτωση αυτή τα σαλιγκάρια θα πρέπει να διατηρηθούν για 4 ηmicroέρες σε πολύ καθαρό χώρο χωρίς τροφή και microόνο microε παροχή απαραίτητου νερού Τις προηγούmicroενες ηmicroέρες συνίσταται η χορήγηση καλαmicroποκάλευρου ή σιτάλευρου που βοηθά στο καθάρισmicroα του εντερικού σωλήνα Καθαρισmicroός εξωτερικός Αποθήκευση Η αποθήκευση microπορεί να γίνει σε ορθογώνια ξύλινα δοχεία (τελάρα) Ο χώρος θα πρέπει να είναι ξηρός microε θερmicroοκρασία microεταξύ 6-8degC Επιπλέον θα πρέπει να αφαιρεθούν τα νεκρά ζώα και να υπάρχει επίβλεψη για την αποmicroάκρυνση των

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 9

κινούmicroενων τα οποία microε την υγρασία της βλέννας τους microπορεί να δραστηριοποιήσουν και τα υπόλοιπα σαλιγκάρια ∆ιαλογή microεγέθους και ζωντανών - νεκρών Συσκευασία πώλησης

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Θνησιmicroότητα

Η θνησιmicroότητα των σαλιγκαριών microπορεί να είναι πολύ microεγάλη και οφείλεται κύρια στους παρακάτω παράγοντες

bull 1ης εγκατάστασης (πιθανάgt50) ndash αίτια εποχή κατάσταση γεννητόρων προέλευση γεννητόρων τρόπος microεταφοράς χρόνος microεταφοράς από συλλογή (πρέπει να είναι λιγότερο από 6 ηmicroέρες)

bull εχθροί - ασθένειες bull αντίξοες καιρικές συνθήκες bull κατάσταση βλάστησης bull στάσιmicroα νερά bull λανθασmicroένοι χειρισmicroοί bull φυσιολογικά αίτια bull κανιβαλισmicroός νεοεκκολαπτόmicroενων

Σε microια σωστή εκτροφή η θνησιmicroότητα θα πρέπει να κυmicroαίνεται σε 8-10 στα

ανεπτυγmicroένα και 20-25 στα microικρά

∆ιαφυγή Τα σαλιγκάρια έχουν την τάση να microετακινούνται και να διαφεύγουν από περιορισmicroένους

χώρους Για το λόγο αυτό θα πρέπει να έχουmicroε microεριmicroνήσει microέσω της κατασκευής του εκτροφείου να εξασφαλίζεται επαρκής χώρος και κατάλληλος σχεδιασmicroός των διαδρόmicroων και των ζωνών φύτευσης

ΑΓΟΡΑ

Τα σαλιγκάρια στην αγορά microπορούν να διακινούνται ως bull Νωπά ndash ζωντανά σε ξύλινα ή πλαστικά κιβώτια των 20-25 κιλών ή σε

microικρότερες συσκευασίες bull Κατεψυγmicroένα microε κέλυφος στα οποία αφαιρείται η σάρκα που microετά από την

επεξεργασία της microε βούτυρο microαϊντανό σκόρδο και άλλα καρυκεύmicroατα επανατοποθετείται microέσα στο κέλυφος

bull Σώmicroατα σαλιγκαριών ηmicroι-επεξεργασmicroένα διατηρούmicroενα σε άλmicroη και διακινούνται σε microεγάλες συσκευασίες στη βιοmicroηχανία

bull Κονσέρβες περιέχουν σώmicroατα σαλιγκαριών επεξεργασmicroένα Τα κελύφη τοποθετούνται χωριστά microαζί microε την κονσέρβα

bull Άδεια κελύφη έχουν microεγάλη εmicroπορική αξία και προωθούνται στη βιοmicroηχανία για να γεmicroιστούν microε κρέας σαλιγκαριών

Στην Ελλάδα σύmicroφωνα microε στοιχεία του αρmicroόδιου τmicroήmicroατος της Γεν ∆νσης Κτηνιατρικής

του ΥΠΑΑΤ λειτουργούν 4 εγκεκριmicroένες microονάδες microεταποίησης σαλιγκαριών οι οποίες εδρεύουν στο Νοmicroό Πέλλας

Σε περίπτωση που κάποιος ενδιαφερθεί για εξαγωγή ή εισαγωγή σαλιγκαριών θα

πρέπει να επικοινωνήσει microε το τmicroήmicroα Κτηνιατρικής των οικείων ∆σεων Αγροτικής Οικονοmicroίας

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 10

amp Κτηνιατρικής για να ενηmicroερωθεί τόσο για την ισχύουσα εθνική νοmicroοθεσία που διέπει τις εξαγωγές - εισαγωγές σαλιγκαριών όσο και για τους πιθανούς περιορισmicroούς ή επιπλέον απαιτήσεις των χωρών στις οποίες σκοπεύει να εξάγει ή από τις οποίες επιθυmicroεί να εισάγει σαλιγκάρια

Χρήσιmicroες πληροφορίες σχετικά microε τις αγορές του εξωτερικού είναι πιθανόν να microπορούν να αντληθούν είτε microέσω του Οργανισmicroού Προώθησης Εξαγωγών (τηλ 210 9982247) είτε microέσω των εmicroπορικών γραφείων των Ελληνικών Πρεσβειών ή Προξενείων στις διάφορες χώρες του εξωτερικού Τα τηλέφωνα των εmicroπορικών αυτών γραφείων ο ενδιαφερόmicroενος microπορεί να τα βρει στον ιστότοπο του Υπουργείου Εξωτερικών (httpwwwmfagrappendix)

ΣΥΛΛΟΓΗ ΣΑΛΙΓΚΑΡΙΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΦΥΣΗ

Σύmicroφωνα microε το Προεδρικό διάταγmicroα 6781 (ΦΕΚ 43Αrsquo1981) η περίοδος που επιτρέπεται η συλλογή σαλιγκαριών στην Ελλάδα είναι από το Μάρτιο ως τον Ιούνιο

Α∆ΕΙΟ∆ΟΤΗΣΗ

Η εκτροφή ζώων απαιτεί την έκδοση άδειας εγκατάστασης για την κτηνοτροφική εκmicroετάλλευση σύmicroφωνα microε το άρθρο 6 του Ν 40562012 (ΦΕΚ 52Αrsquo2012) Η άδεια αυτή εκδίδεται από τη ∆νση Αγροτικής Οικονοmicroίας amp Κτηνιατρικής των οικείων Περιφερειακών Ενοτήτων Σηmicroειώνεται ότι microε τους πίνακες της απόφασης 1958 του Υπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιmicroατικής Αλλαγής (ΦΕΚ 21Β13-1-2012) Παράρτηmicroα VII Οmicroάδα 7η (Πτηνο-κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις) κατηγοριοποιούνται οι microονάδες ως προς τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον Βάσης της απόφασης αυτής η εκτροφή σαλιγκαριών εντάσσεται στην κατηγορία Β δηλαδή για την αδειοδότηση των microονάδων αυτών δεν απαιτείται microελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων αλλά microόνο πρότυπες περιβαλλοντικές δεσmicroεύσεις Οι πρότυπες περιβαλλοντικές αυτές δεσmicroεύσεις θα οριστούν microε απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιmicroατικής Αλλαγής

Σε περιοχές lsquoNaturarsquo σύmicroφωνα microε το άρθρο 10 του Ν40142011 (ΦΕΚ 209Αrsquo21-09-2011) υποβάλλεται ειδική οικολογική αξιολόγηση στην Υπηρεσία Περιβάλλοντος της αρmicroόδιας Περιφερειακής Ενότητας

Οι αποστάσεις των microονάδων εκτροφής σαλιγκαριών από τους χώρους που αναφέρονται στο Παράρτηmicroα του άρθρου 20 του Ν40562012 (ΦΕΚ 52Αrsquo2012) καθορίζονται κατά περίπτωση κατά την κρίση της Αρmicroόδιας Αδειοδοτούσας Αρχής microετά από γνωmicroοδότηση της επιτροπής σταυλισmicroού έτσι ώστε να διασφαλίζεται η δηmicroόσια υγεία και να microην επηρεάζεται δυσmicroενώς το περιβάλλον(άρθρο 5 παράγραφος 6 του Ν40562012) (Για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στο τηλ 210 5271642 -44)

Πέρα από την έκδοση άδειας εγκατάστασης οι ενδιαφερόmicroενοι θα πρέπει να εγγράφουν στα σχετικά microητρώα που τηρούνται στα τmicroήmicroατα Κτηνιατρικής των ∆νσεις Αγροτικής Ανάπτυξης amp Κτηνιατρικής έτσι ώστε να πάρουν αριθmicroό καταχώρησης

Επιπλέον ο εκτροφέας σαλιγκαριών ως κάτοχος αγροτικής εκmicroετάλλευσης θα πρέπει να εγγραφεί στο microητρώο αγροτών και αγροτικών εκmicroεταλλεύσεων (ΜΑΑΕ) σύmicroφωνα microε το Ν38742010 (ΦΕΚ 151Αrsquo6-09-2010) Η εγγραφή στο microητρώο αυτό πραγmicroατοποιείται microέσω του διαδικτυακού τόπου του ΟΠΕΚΕΠΕ ( wwwopekepegr)

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ

bull Προδιαγραφές-πρότυπα Στη χώρα microας αρmicroόδιος φορέας για τη σύνταξηέκδοση προδιαγραφών-προτύπων στον τοmicroέα των αγροτικών προϊόντων είναι ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ-∆ΗΜΗΤΡΑ του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίmicroων (πρώην AGROCERT-ΟΠΕΓΕΠ) Τα πρότυπα περιγράφουν απαιτήσεις στις οποίες πρέπει να συmicromicroορφώνεται microια ενδιαφερόmicroενη γεωργική εκmicroετάλλευση επιχείρηση microε στόχο την πιστοποίηση της εφαρmicroογής τους προκειmicroένου να

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 11

Ειδικές κατασκευές ανάλογα microε ένταση παραγωγής bull Συστήmicroατα σκίασης ή συνολική κάλυψη εγκαταστάσεων bull τούνελ τύπου θερmicroοκηπίου microε δίχτυ (διχτυοκήπιο)

Εξοπλισmicroός ανάλογα microε ένταση παραγωγής

bull Υγρόmicroετρο (microέτρηση υγρασίας) bull Θερmicroόmicroετρο bull Υγρόmicroετρο εδάφους bull Λουξόmicroετρο (ένταση φωτός) bull Ζυγαριά bull Παχύmicroετρο bull Κιτ για microέτρηση σύστασης εδάφους bull Μεγεθυντικός φακός (για τα αυγά) bull Ειδικές κατασκευές για διατροφή και κίνηση σαλιγκαριών bull Συστήmicroατα διαβροχής ή υδρονέφωσης bull Εξοπλισmicroός για ρύθmicroιση υγρασίας bull Εξοπλισmicroός για ρύθmicroιση θερmicroοκρασίας bull Ειδικές κατασκευές για την ελεγχόmicroενη αναπαραγωγή και απόθεση αυγών bull Ειδικές κατασκευές για την εκκόλαψη και πρώτη πάχυνση

Στη συνέχεια περιγράφονται κάποιες εργασίες που λαmicroβάνουν χώρα κατά την εκτροφή

σαλιγκαριών Συστηmicroατικές εργασίες ∆ιαβροχή εκτροφείου microε νερό Η διαβροχή του εδάφους έτσι ώστε να επιτευχθεί η επιθυmicroητή υγρασία δεν πρέπει να πραγmicroατοποιείται στη διάρκεια της ηmicroέρας γιατί υπάρχει ο κίνδυνος θανάτου των σαλιγκαριών λόγω ηλιακής ακτινοβολίας Επίσης δεν συνίσταται κατά την εποχή ζευγαρώmicroατος και ωοτοκίας ούτε σε περιόδους που αναmicroένονται παγετοί Η ποσότητα του νερού θα πρέπει να είναι τέτοια ώστε να microην δηmicroιουργηθούν σηmicroεία microε λιmicroνάζοντα νερά ∆ιατροφή Στην περίπτωση των εκτροφείων ανοιχτού τύπου (εκτατικό σύστηmicroα εκτροφής) τα είδη που θα φυτευτούν στο εκτροφείο θα πρέπει να αποτελούνται κατά 90 από τσουκνίδες microολόχα λάπαθο αγριαγκινάρα σαλάτες πέρκο πετασίτης πλατυκάνδυλα πικραλίδα λάχανο χαmicroηλό τριφύλλι πλαντάγκο τοπιναmicroπούρ (ψευτοκολακάτσι) και κατά 10 από αρωmicroατικά φυτά microέντα ροσmicroαρί ρίγανη microαντζουράνα δάφνη φασκοmicroηλιά θρούmicroπη κλπ που προσδίδουν ιδιαίτερη γεύση στο κρέας των σαλιγκαριών Επειδή συχνά η βλάστηση είναι ανεπαρκής θα πρέπει να ληφθεί microέριmicroνα εφεδρικής καλλιέργειας από την οποία θα τροφοδοτείται το εκτροφείο Εναλλακτικά η συmicroπλήρωση της διατροφής microπορεί να γίνει microε σύνθετη τροφή Στην περίπτωση των εκτροφείων κλειστού τύπου (εντατικό σύστηmicroα εκτροφής) η διατροφή των σαλιγκαριών βασίζεται κατά κύριο λόγο στη χορήγηση σύνθετων ζωοτροφών Οι ζωοτροφές αυτές microπορεί να περιέχουν πίτουρα σταριού ή σίκαλης καλαmicroπόκι στάρι χαρουπάλευρο σογιάλευρο microαρmicroαρόσκονη φωσφορικά άλατα βιταmicroίνες ιχνοστοιχεία κα Σηmicroειώνεται ότι η χορήγηση microαρmicroαρόσκονης ή άλλης τροφής πλούσιας σε ασβέστιο καθώς και αυτή των φωσφορικών αλάτων κρίνεται αναγκαία λόγω του πρωτεύοντος ρόλου που διαδραmicroατίζουν στον σχηmicroατισmicroό του κελύφους των σαλιγκαριών Έλλειψη ασβεστίου microπορεί να προκαλέσει προβλήmicroατα τόσο στην σκληρότητα του κελύφους όσο και στο σχηmicroατισmicroό του αλλά επίσης microπορεί να προκαλέσει και καθυστέρηση στην αύξηση των σαλιγκαριών Η κάλυψη των αναγκών

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 8

σε ασβέστιο microπορεί να γίνει είτε microέσω της διατροφής είτε microέσω του εmicroπλουτισmicroού του εδάφους Η σύσταση των σύνθετων ζωοτροφών που χορηγείται στα σαλιγκάρια θα πρέπει να προσαρmicroόζεται στα διάφορα στάδια ανάπτυξης των σαλιγκαριών (1ο στάδιο ανάπτυξης πάχυνση αναπαραγωγή κλπ) έτσι ώστε κάθε φορά να καλύπτονται οι ανάγκες των σαλιγκαριών σε θρεπτικά συστατικά Η παροχή των ζωοτροφών αυτών θα πρέπει να γίνεται την κατάλληλη ώρα και microε τις κατάλληλες καιρικές συνθήκες (∆ηλαδή τις νυχτερινές ώρες microε δροσερό και απάνεmicroο καιρό) Επιθεώρηση Το εκτροφείο πρέπει να επιθεωρείται σε τακτική βάσει για την παρακολούθηση α) της συmicroπεριφοράς των σαλιγκαριών (πχ επειδή τρέχουν προς κατεύθυνση πνέοντος ανέmicroου και συγκεντρώνονται σε σωρούς στις γωνίες των διαφραγmicroάτων και microπροστά στο φράχτη χρειάζονται οι κατάλληλοι χειρισmicroοί για να αποφευχθεί ή να ελεγχθεί αυτό γιατί ο συνωστισmicroός η ζέστη και η θερmicroότητα του σώmicroατος τα οδηγεί στο να βράσουν και να πεθάνουν) Τέτοιοι χειρισmicroοί microπορεί να είναι είτε η κατάλληλη διευθέτηση του χώρου είτε οι κατάλληλες πυκνότητες είτε η χρήση κοφινιών για τη microετακίνηση πίσω β) της υγείας των σαλιγκαριών (κάθε 2-3 ηmicroέρες και καλύτερα καθηmicroερινά γίνεται έλεγχος αποmicroάκρυνση των νεκρών και άρρωστων και σε εξάρσεις ή σε ύποπτες καταστάσεις απαιτείται έλεγχος αιτίας θανάτων) γ) των εγκαταστάσεων (κατάσταση φραχτών αποmicroάκρυνση στάσιmicroων νερών γιατί microπορεί να οδηγήσουν σε πνιγmicroό των σαλιγκαριών έλεγχος του microηχανολογικού εξοπλισmicroού κλπ) δ) των εχθρών (σε περίπτωση που διαπιστωθεί πρόβληmicroα θα πρέπει να τοποθετηθούν εντοmicroοπαγίδες δολώmicroατα ή ότι άλλο απαραίτητο microε προσοχή για τα ίδια τα σαλιγκάρια) Τήρηση αρχείων Κάθε εκτροφέας καλό θα είναι να τηρεί αρχείο (ηmicroερολόγιο) microε στοιχεία σχετικά microε την εκτροφή όπως είναι η εισαγωγή ndash microεταφορά πληθυσmicroών καλλιεργητικές φροντίδες θερmicroοκρασία ndash υγρασία ατmicroόσφαιρας και εδάφους παρατηρήσεις σχετικά microε την συmicroπεριφορά και την υγειά των πληθυσmicroών απώλειες άλλες επεmicroβάσεις στην εκτροφή κλπ Η ύπαρξη αυτών των αρχείο θα βοηθήσει τον εκτροφέα στην σωστότερη παρακολούθηση της εκτροφής του καθώς και στον έγκαιρο εντοπισmicroό προβληmicroάτων και στην επίλυσή τους Καθαριότητα Το έδαφος θα πρέπει να αλλάζεται ή να εmicroπλουτίζεται ώστε να καθαρίζει από τη βλέννα τις απεκκρίσεις και τα υπολείmicromicroατα και να αποmicroακρύνεται η πιθανότητα microόλυνσης Η ύπαρξη οργανικής ουσίας είναι σηmicroαντική Επίσης η προσθήκη γαιοσκωλήκων microπορεί να βοηθήσει στην καλή υγιεινή κατάσταση του εδάφους ειδικότερα στην περίπτωση των ανοικτών συστηmicroάτων εκτροφής Αραίωση Οποιοδήποτε σύστηmicroα και αν έχει επιλεγεί η πυκνότητα αποτελεί παράγοντα που επηρεάζει την αύξηση Οι microεγάλες πυκνότητες δρουν αρνητικά στο στάδιο της πάχυνσης ενώ microπορεί να αποτελέσουν αιτία για ασθένειες Επιφραγmicroατοποίηση Αν επιδιώκεται η πώληση microε τη microορφή αυτή microπορεί να χρειαστεί η προετοιmicroασία καταφυγίων ή κατασκευών κατάλληλων για τη διεργασία αυτή αλλά και τη microετέπειτα συλλογή των σαλιγκαριών Συλλογή ∆ίαιτα σε αυτά που θα πωληθούν νωπά Στην περίπτωση αυτή τα σαλιγκάρια θα πρέπει να διατηρηθούν για 4 ηmicroέρες σε πολύ καθαρό χώρο χωρίς τροφή και microόνο microε παροχή απαραίτητου νερού Τις προηγούmicroενες ηmicroέρες συνίσταται η χορήγηση καλαmicroποκάλευρου ή σιτάλευρου που βοηθά στο καθάρισmicroα του εντερικού σωλήνα Καθαρισmicroός εξωτερικός Αποθήκευση Η αποθήκευση microπορεί να γίνει σε ορθογώνια ξύλινα δοχεία (τελάρα) Ο χώρος θα πρέπει να είναι ξηρός microε θερmicroοκρασία microεταξύ 6-8degC Επιπλέον θα πρέπει να αφαιρεθούν τα νεκρά ζώα και να υπάρχει επίβλεψη για την αποmicroάκρυνση των

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 9

κινούmicroενων τα οποία microε την υγρασία της βλέννας τους microπορεί να δραστηριοποιήσουν και τα υπόλοιπα σαλιγκάρια ∆ιαλογή microεγέθους και ζωντανών - νεκρών Συσκευασία πώλησης

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Θνησιmicroότητα

Η θνησιmicroότητα των σαλιγκαριών microπορεί να είναι πολύ microεγάλη και οφείλεται κύρια στους παρακάτω παράγοντες

bull 1ης εγκατάστασης (πιθανάgt50) ndash αίτια εποχή κατάσταση γεννητόρων προέλευση γεννητόρων τρόπος microεταφοράς χρόνος microεταφοράς από συλλογή (πρέπει να είναι λιγότερο από 6 ηmicroέρες)

bull εχθροί - ασθένειες bull αντίξοες καιρικές συνθήκες bull κατάσταση βλάστησης bull στάσιmicroα νερά bull λανθασmicroένοι χειρισmicroοί bull φυσιολογικά αίτια bull κανιβαλισmicroός νεοεκκολαπτόmicroενων

Σε microια σωστή εκτροφή η θνησιmicroότητα θα πρέπει να κυmicroαίνεται σε 8-10 στα

ανεπτυγmicroένα και 20-25 στα microικρά

∆ιαφυγή Τα σαλιγκάρια έχουν την τάση να microετακινούνται και να διαφεύγουν από περιορισmicroένους

χώρους Για το λόγο αυτό θα πρέπει να έχουmicroε microεριmicroνήσει microέσω της κατασκευής του εκτροφείου να εξασφαλίζεται επαρκής χώρος και κατάλληλος σχεδιασmicroός των διαδρόmicroων και των ζωνών φύτευσης

ΑΓΟΡΑ

Τα σαλιγκάρια στην αγορά microπορούν να διακινούνται ως bull Νωπά ndash ζωντανά σε ξύλινα ή πλαστικά κιβώτια των 20-25 κιλών ή σε

microικρότερες συσκευασίες bull Κατεψυγmicroένα microε κέλυφος στα οποία αφαιρείται η σάρκα που microετά από την

επεξεργασία της microε βούτυρο microαϊντανό σκόρδο και άλλα καρυκεύmicroατα επανατοποθετείται microέσα στο κέλυφος

bull Σώmicroατα σαλιγκαριών ηmicroι-επεξεργασmicroένα διατηρούmicroενα σε άλmicroη και διακινούνται σε microεγάλες συσκευασίες στη βιοmicroηχανία

bull Κονσέρβες περιέχουν σώmicroατα σαλιγκαριών επεξεργασmicroένα Τα κελύφη τοποθετούνται χωριστά microαζί microε την κονσέρβα

bull Άδεια κελύφη έχουν microεγάλη εmicroπορική αξία και προωθούνται στη βιοmicroηχανία για να γεmicroιστούν microε κρέας σαλιγκαριών

Στην Ελλάδα σύmicroφωνα microε στοιχεία του αρmicroόδιου τmicroήmicroατος της Γεν ∆νσης Κτηνιατρικής

του ΥΠΑΑΤ λειτουργούν 4 εγκεκριmicroένες microονάδες microεταποίησης σαλιγκαριών οι οποίες εδρεύουν στο Νοmicroό Πέλλας

Σε περίπτωση που κάποιος ενδιαφερθεί για εξαγωγή ή εισαγωγή σαλιγκαριών θα

πρέπει να επικοινωνήσει microε το τmicroήmicroα Κτηνιατρικής των οικείων ∆σεων Αγροτικής Οικονοmicroίας

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 10

amp Κτηνιατρικής για να ενηmicroερωθεί τόσο για την ισχύουσα εθνική νοmicroοθεσία που διέπει τις εξαγωγές - εισαγωγές σαλιγκαριών όσο και για τους πιθανούς περιορισmicroούς ή επιπλέον απαιτήσεις των χωρών στις οποίες σκοπεύει να εξάγει ή από τις οποίες επιθυmicroεί να εισάγει σαλιγκάρια

Χρήσιmicroες πληροφορίες σχετικά microε τις αγορές του εξωτερικού είναι πιθανόν να microπορούν να αντληθούν είτε microέσω του Οργανισmicroού Προώθησης Εξαγωγών (τηλ 210 9982247) είτε microέσω των εmicroπορικών γραφείων των Ελληνικών Πρεσβειών ή Προξενείων στις διάφορες χώρες του εξωτερικού Τα τηλέφωνα των εmicroπορικών αυτών γραφείων ο ενδιαφερόmicroενος microπορεί να τα βρει στον ιστότοπο του Υπουργείου Εξωτερικών (httpwwwmfagrappendix)

ΣΥΛΛΟΓΗ ΣΑΛΙΓΚΑΡΙΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΦΥΣΗ

Σύmicroφωνα microε το Προεδρικό διάταγmicroα 6781 (ΦΕΚ 43Αrsquo1981) η περίοδος που επιτρέπεται η συλλογή σαλιγκαριών στην Ελλάδα είναι από το Μάρτιο ως τον Ιούνιο

Α∆ΕΙΟ∆ΟΤΗΣΗ

Η εκτροφή ζώων απαιτεί την έκδοση άδειας εγκατάστασης για την κτηνοτροφική εκmicroετάλλευση σύmicroφωνα microε το άρθρο 6 του Ν 40562012 (ΦΕΚ 52Αrsquo2012) Η άδεια αυτή εκδίδεται από τη ∆νση Αγροτικής Οικονοmicroίας amp Κτηνιατρικής των οικείων Περιφερειακών Ενοτήτων Σηmicroειώνεται ότι microε τους πίνακες της απόφασης 1958 του Υπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιmicroατικής Αλλαγής (ΦΕΚ 21Β13-1-2012) Παράρτηmicroα VII Οmicroάδα 7η (Πτηνο-κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις) κατηγοριοποιούνται οι microονάδες ως προς τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον Βάσης της απόφασης αυτής η εκτροφή σαλιγκαριών εντάσσεται στην κατηγορία Β δηλαδή για την αδειοδότηση των microονάδων αυτών δεν απαιτείται microελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων αλλά microόνο πρότυπες περιβαλλοντικές δεσmicroεύσεις Οι πρότυπες περιβαλλοντικές αυτές δεσmicroεύσεις θα οριστούν microε απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιmicroατικής Αλλαγής

Σε περιοχές lsquoNaturarsquo σύmicroφωνα microε το άρθρο 10 του Ν40142011 (ΦΕΚ 209Αrsquo21-09-2011) υποβάλλεται ειδική οικολογική αξιολόγηση στην Υπηρεσία Περιβάλλοντος της αρmicroόδιας Περιφερειακής Ενότητας

Οι αποστάσεις των microονάδων εκτροφής σαλιγκαριών από τους χώρους που αναφέρονται στο Παράρτηmicroα του άρθρου 20 του Ν40562012 (ΦΕΚ 52Αrsquo2012) καθορίζονται κατά περίπτωση κατά την κρίση της Αρmicroόδιας Αδειοδοτούσας Αρχής microετά από γνωmicroοδότηση της επιτροπής σταυλισmicroού έτσι ώστε να διασφαλίζεται η δηmicroόσια υγεία και να microην επηρεάζεται δυσmicroενώς το περιβάλλον(άρθρο 5 παράγραφος 6 του Ν40562012) (Για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στο τηλ 210 5271642 -44)

Πέρα από την έκδοση άδειας εγκατάστασης οι ενδιαφερόmicroενοι θα πρέπει να εγγράφουν στα σχετικά microητρώα που τηρούνται στα τmicroήmicroατα Κτηνιατρικής των ∆νσεις Αγροτικής Ανάπτυξης amp Κτηνιατρικής έτσι ώστε να πάρουν αριθmicroό καταχώρησης

Επιπλέον ο εκτροφέας σαλιγκαριών ως κάτοχος αγροτικής εκmicroετάλλευσης θα πρέπει να εγγραφεί στο microητρώο αγροτών και αγροτικών εκmicroεταλλεύσεων (ΜΑΑΕ) σύmicroφωνα microε το Ν38742010 (ΦΕΚ 151Αrsquo6-09-2010) Η εγγραφή στο microητρώο αυτό πραγmicroατοποιείται microέσω του διαδικτυακού τόπου του ΟΠΕΚΕΠΕ ( wwwopekepegr)

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ

bull Προδιαγραφές-πρότυπα Στη χώρα microας αρmicroόδιος φορέας για τη σύνταξηέκδοση προδιαγραφών-προτύπων στον τοmicroέα των αγροτικών προϊόντων είναι ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ-∆ΗΜΗΤΡΑ του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίmicroων (πρώην AGROCERT-ΟΠΕΓΕΠ) Τα πρότυπα περιγράφουν απαιτήσεις στις οποίες πρέπει να συmicromicroορφώνεται microια ενδιαφερόmicroενη γεωργική εκmicroετάλλευση επιχείρηση microε στόχο την πιστοποίηση της εφαρmicroογής τους προκειmicroένου να

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 11

σε ασβέστιο microπορεί να γίνει είτε microέσω της διατροφής είτε microέσω του εmicroπλουτισmicroού του εδάφους Η σύσταση των σύνθετων ζωοτροφών που χορηγείται στα σαλιγκάρια θα πρέπει να προσαρmicroόζεται στα διάφορα στάδια ανάπτυξης των σαλιγκαριών (1ο στάδιο ανάπτυξης πάχυνση αναπαραγωγή κλπ) έτσι ώστε κάθε φορά να καλύπτονται οι ανάγκες των σαλιγκαριών σε θρεπτικά συστατικά Η παροχή των ζωοτροφών αυτών θα πρέπει να γίνεται την κατάλληλη ώρα και microε τις κατάλληλες καιρικές συνθήκες (∆ηλαδή τις νυχτερινές ώρες microε δροσερό και απάνεmicroο καιρό) Επιθεώρηση Το εκτροφείο πρέπει να επιθεωρείται σε τακτική βάσει για την παρακολούθηση α) της συmicroπεριφοράς των σαλιγκαριών (πχ επειδή τρέχουν προς κατεύθυνση πνέοντος ανέmicroου και συγκεντρώνονται σε σωρούς στις γωνίες των διαφραγmicroάτων και microπροστά στο φράχτη χρειάζονται οι κατάλληλοι χειρισmicroοί για να αποφευχθεί ή να ελεγχθεί αυτό γιατί ο συνωστισmicroός η ζέστη και η θερmicroότητα του σώmicroατος τα οδηγεί στο να βράσουν και να πεθάνουν) Τέτοιοι χειρισmicroοί microπορεί να είναι είτε η κατάλληλη διευθέτηση του χώρου είτε οι κατάλληλες πυκνότητες είτε η χρήση κοφινιών για τη microετακίνηση πίσω β) της υγείας των σαλιγκαριών (κάθε 2-3 ηmicroέρες και καλύτερα καθηmicroερινά γίνεται έλεγχος αποmicroάκρυνση των νεκρών και άρρωστων και σε εξάρσεις ή σε ύποπτες καταστάσεις απαιτείται έλεγχος αιτίας θανάτων) γ) των εγκαταστάσεων (κατάσταση φραχτών αποmicroάκρυνση στάσιmicroων νερών γιατί microπορεί να οδηγήσουν σε πνιγmicroό των σαλιγκαριών έλεγχος του microηχανολογικού εξοπλισmicroού κλπ) δ) των εχθρών (σε περίπτωση που διαπιστωθεί πρόβληmicroα θα πρέπει να τοποθετηθούν εντοmicroοπαγίδες δολώmicroατα ή ότι άλλο απαραίτητο microε προσοχή για τα ίδια τα σαλιγκάρια) Τήρηση αρχείων Κάθε εκτροφέας καλό θα είναι να τηρεί αρχείο (ηmicroερολόγιο) microε στοιχεία σχετικά microε την εκτροφή όπως είναι η εισαγωγή ndash microεταφορά πληθυσmicroών καλλιεργητικές φροντίδες θερmicroοκρασία ndash υγρασία ατmicroόσφαιρας και εδάφους παρατηρήσεις σχετικά microε την συmicroπεριφορά και την υγειά των πληθυσmicroών απώλειες άλλες επεmicroβάσεις στην εκτροφή κλπ Η ύπαρξη αυτών των αρχείο θα βοηθήσει τον εκτροφέα στην σωστότερη παρακολούθηση της εκτροφής του καθώς και στον έγκαιρο εντοπισmicroό προβληmicroάτων και στην επίλυσή τους Καθαριότητα Το έδαφος θα πρέπει να αλλάζεται ή να εmicroπλουτίζεται ώστε να καθαρίζει από τη βλέννα τις απεκκρίσεις και τα υπολείmicromicroατα και να αποmicroακρύνεται η πιθανότητα microόλυνσης Η ύπαρξη οργανικής ουσίας είναι σηmicroαντική Επίσης η προσθήκη γαιοσκωλήκων microπορεί να βοηθήσει στην καλή υγιεινή κατάσταση του εδάφους ειδικότερα στην περίπτωση των ανοικτών συστηmicroάτων εκτροφής Αραίωση Οποιοδήποτε σύστηmicroα και αν έχει επιλεγεί η πυκνότητα αποτελεί παράγοντα που επηρεάζει την αύξηση Οι microεγάλες πυκνότητες δρουν αρνητικά στο στάδιο της πάχυνσης ενώ microπορεί να αποτελέσουν αιτία για ασθένειες Επιφραγmicroατοποίηση Αν επιδιώκεται η πώληση microε τη microορφή αυτή microπορεί να χρειαστεί η προετοιmicroασία καταφυγίων ή κατασκευών κατάλληλων για τη διεργασία αυτή αλλά και τη microετέπειτα συλλογή των σαλιγκαριών Συλλογή ∆ίαιτα σε αυτά που θα πωληθούν νωπά Στην περίπτωση αυτή τα σαλιγκάρια θα πρέπει να διατηρηθούν για 4 ηmicroέρες σε πολύ καθαρό χώρο χωρίς τροφή και microόνο microε παροχή απαραίτητου νερού Τις προηγούmicroενες ηmicroέρες συνίσταται η χορήγηση καλαmicroποκάλευρου ή σιτάλευρου που βοηθά στο καθάρισmicroα του εντερικού σωλήνα Καθαρισmicroός εξωτερικός Αποθήκευση Η αποθήκευση microπορεί να γίνει σε ορθογώνια ξύλινα δοχεία (τελάρα) Ο χώρος θα πρέπει να είναι ξηρός microε θερmicroοκρασία microεταξύ 6-8degC Επιπλέον θα πρέπει να αφαιρεθούν τα νεκρά ζώα και να υπάρχει επίβλεψη για την αποmicroάκρυνση των

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 9

κινούmicroενων τα οποία microε την υγρασία της βλέννας τους microπορεί να δραστηριοποιήσουν και τα υπόλοιπα σαλιγκάρια ∆ιαλογή microεγέθους και ζωντανών - νεκρών Συσκευασία πώλησης

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Θνησιmicroότητα

Η θνησιmicroότητα των σαλιγκαριών microπορεί να είναι πολύ microεγάλη και οφείλεται κύρια στους παρακάτω παράγοντες

bull 1ης εγκατάστασης (πιθανάgt50) ndash αίτια εποχή κατάσταση γεννητόρων προέλευση γεννητόρων τρόπος microεταφοράς χρόνος microεταφοράς από συλλογή (πρέπει να είναι λιγότερο από 6 ηmicroέρες)

bull εχθροί - ασθένειες bull αντίξοες καιρικές συνθήκες bull κατάσταση βλάστησης bull στάσιmicroα νερά bull λανθασmicroένοι χειρισmicroοί bull φυσιολογικά αίτια bull κανιβαλισmicroός νεοεκκολαπτόmicroενων

Σε microια σωστή εκτροφή η θνησιmicroότητα θα πρέπει να κυmicroαίνεται σε 8-10 στα

ανεπτυγmicroένα και 20-25 στα microικρά

∆ιαφυγή Τα σαλιγκάρια έχουν την τάση να microετακινούνται και να διαφεύγουν από περιορισmicroένους

χώρους Για το λόγο αυτό θα πρέπει να έχουmicroε microεριmicroνήσει microέσω της κατασκευής του εκτροφείου να εξασφαλίζεται επαρκής χώρος και κατάλληλος σχεδιασmicroός των διαδρόmicroων και των ζωνών φύτευσης

ΑΓΟΡΑ

Τα σαλιγκάρια στην αγορά microπορούν να διακινούνται ως bull Νωπά ndash ζωντανά σε ξύλινα ή πλαστικά κιβώτια των 20-25 κιλών ή σε

microικρότερες συσκευασίες bull Κατεψυγmicroένα microε κέλυφος στα οποία αφαιρείται η σάρκα που microετά από την

επεξεργασία της microε βούτυρο microαϊντανό σκόρδο και άλλα καρυκεύmicroατα επανατοποθετείται microέσα στο κέλυφος

bull Σώmicroατα σαλιγκαριών ηmicroι-επεξεργασmicroένα διατηρούmicroενα σε άλmicroη και διακινούνται σε microεγάλες συσκευασίες στη βιοmicroηχανία

bull Κονσέρβες περιέχουν σώmicroατα σαλιγκαριών επεξεργασmicroένα Τα κελύφη τοποθετούνται χωριστά microαζί microε την κονσέρβα

bull Άδεια κελύφη έχουν microεγάλη εmicroπορική αξία και προωθούνται στη βιοmicroηχανία για να γεmicroιστούν microε κρέας σαλιγκαριών

Στην Ελλάδα σύmicroφωνα microε στοιχεία του αρmicroόδιου τmicroήmicroατος της Γεν ∆νσης Κτηνιατρικής

του ΥΠΑΑΤ λειτουργούν 4 εγκεκριmicroένες microονάδες microεταποίησης σαλιγκαριών οι οποίες εδρεύουν στο Νοmicroό Πέλλας

Σε περίπτωση που κάποιος ενδιαφερθεί για εξαγωγή ή εισαγωγή σαλιγκαριών θα

πρέπει να επικοινωνήσει microε το τmicroήmicroα Κτηνιατρικής των οικείων ∆σεων Αγροτικής Οικονοmicroίας

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 10

amp Κτηνιατρικής για να ενηmicroερωθεί τόσο για την ισχύουσα εθνική νοmicroοθεσία που διέπει τις εξαγωγές - εισαγωγές σαλιγκαριών όσο και για τους πιθανούς περιορισmicroούς ή επιπλέον απαιτήσεις των χωρών στις οποίες σκοπεύει να εξάγει ή από τις οποίες επιθυmicroεί να εισάγει σαλιγκάρια

Χρήσιmicroες πληροφορίες σχετικά microε τις αγορές του εξωτερικού είναι πιθανόν να microπορούν να αντληθούν είτε microέσω του Οργανισmicroού Προώθησης Εξαγωγών (τηλ 210 9982247) είτε microέσω των εmicroπορικών γραφείων των Ελληνικών Πρεσβειών ή Προξενείων στις διάφορες χώρες του εξωτερικού Τα τηλέφωνα των εmicroπορικών αυτών γραφείων ο ενδιαφερόmicroενος microπορεί να τα βρει στον ιστότοπο του Υπουργείου Εξωτερικών (httpwwwmfagrappendix)

ΣΥΛΛΟΓΗ ΣΑΛΙΓΚΑΡΙΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΦΥΣΗ

Σύmicroφωνα microε το Προεδρικό διάταγmicroα 6781 (ΦΕΚ 43Αrsquo1981) η περίοδος που επιτρέπεται η συλλογή σαλιγκαριών στην Ελλάδα είναι από το Μάρτιο ως τον Ιούνιο

Α∆ΕΙΟ∆ΟΤΗΣΗ

Η εκτροφή ζώων απαιτεί την έκδοση άδειας εγκατάστασης για την κτηνοτροφική εκmicroετάλλευση σύmicroφωνα microε το άρθρο 6 του Ν 40562012 (ΦΕΚ 52Αrsquo2012) Η άδεια αυτή εκδίδεται από τη ∆νση Αγροτικής Οικονοmicroίας amp Κτηνιατρικής των οικείων Περιφερειακών Ενοτήτων Σηmicroειώνεται ότι microε τους πίνακες της απόφασης 1958 του Υπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιmicroατικής Αλλαγής (ΦΕΚ 21Β13-1-2012) Παράρτηmicroα VII Οmicroάδα 7η (Πτηνο-κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις) κατηγοριοποιούνται οι microονάδες ως προς τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον Βάσης της απόφασης αυτής η εκτροφή σαλιγκαριών εντάσσεται στην κατηγορία Β δηλαδή για την αδειοδότηση των microονάδων αυτών δεν απαιτείται microελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων αλλά microόνο πρότυπες περιβαλλοντικές δεσmicroεύσεις Οι πρότυπες περιβαλλοντικές αυτές δεσmicroεύσεις θα οριστούν microε απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιmicroατικής Αλλαγής

Σε περιοχές lsquoNaturarsquo σύmicroφωνα microε το άρθρο 10 του Ν40142011 (ΦΕΚ 209Αrsquo21-09-2011) υποβάλλεται ειδική οικολογική αξιολόγηση στην Υπηρεσία Περιβάλλοντος της αρmicroόδιας Περιφερειακής Ενότητας

Οι αποστάσεις των microονάδων εκτροφής σαλιγκαριών από τους χώρους που αναφέρονται στο Παράρτηmicroα του άρθρου 20 του Ν40562012 (ΦΕΚ 52Αrsquo2012) καθορίζονται κατά περίπτωση κατά την κρίση της Αρmicroόδιας Αδειοδοτούσας Αρχής microετά από γνωmicroοδότηση της επιτροπής σταυλισmicroού έτσι ώστε να διασφαλίζεται η δηmicroόσια υγεία και να microην επηρεάζεται δυσmicroενώς το περιβάλλον(άρθρο 5 παράγραφος 6 του Ν40562012) (Για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στο τηλ 210 5271642 -44)

Πέρα από την έκδοση άδειας εγκατάστασης οι ενδιαφερόmicroενοι θα πρέπει να εγγράφουν στα σχετικά microητρώα που τηρούνται στα τmicroήmicroατα Κτηνιατρικής των ∆νσεις Αγροτικής Ανάπτυξης amp Κτηνιατρικής έτσι ώστε να πάρουν αριθmicroό καταχώρησης

Επιπλέον ο εκτροφέας σαλιγκαριών ως κάτοχος αγροτικής εκmicroετάλλευσης θα πρέπει να εγγραφεί στο microητρώο αγροτών και αγροτικών εκmicroεταλλεύσεων (ΜΑΑΕ) σύmicroφωνα microε το Ν38742010 (ΦΕΚ 151Αrsquo6-09-2010) Η εγγραφή στο microητρώο αυτό πραγmicroατοποιείται microέσω του διαδικτυακού τόπου του ΟΠΕΚΕΠΕ ( wwwopekepegr)

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ

bull Προδιαγραφές-πρότυπα Στη χώρα microας αρmicroόδιος φορέας για τη σύνταξηέκδοση προδιαγραφών-προτύπων στον τοmicroέα των αγροτικών προϊόντων είναι ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ-∆ΗΜΗΤΡΑ του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίmicroων (πρώην AGROCERT-ΟΠΕΓΕΠ) Τα πρότυπα περιγράφουν απαιτήσεις στις οποίες πρέπει να συmicromicroορφώνεται microια ενδιαφερόmicroενη γεωργική εκmicroετάλλευση επιχείρηση microε στόχο την πιστοποίηση της εφαρmicroογής τους προκειmicroένου να

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 11

κινούmicroενων τα οποία microε την υγρασία της βλέννας τους microπορεί να δραστηριοποιήσουν και τα υπόλοιπα σαλιγκάρια ∆ιαλογή microεγέθους και ζωντανών - νεκρών Συσκευασία πώλησης

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Θνησιmicroότητα

Η θνησιmicroότητα των σαλιγκαριών microπορεί να είναι πολύ microεγάλη και οφείλεται κύρια στους παρακάτω παράγοντες

bull 1ης εγκατάστασης (πιθανάgt50) ndash αίτια εποχή κατάσταση γεννητόρων προέλευση γεννητόρων τρόπος microεταφοράς χρόνος microεταφοράς από συλλογή (πρέπει να είναι λιγότερο από 6 ηmicroέρες)

bull εχθροί - ασθένειες bull αντίξοες καιρικές συνθήκες bull κατάσταση βλάστησης bull στάσιmicroα νερά bull λανθασmicroένοι χειρισmicroοί bull φυσιολογικά αίτια bull κανιβαλισmicroός νεοεκκολαπτόmicroενων

Σε microια σωστή εκτροφή η θνησιmicroότητα θα πρέπει να κυmicroαίνεται σε 8-10 στα

ανεπτυγmicroένα και 20-25 στα microικρά

∆ιαφυγή Τα σαλιγκάρια έχουν την τάση να microετακινούνται και να διαφεύγουν από περιορισmicroένους

χώρους Για το λόγο αυτό θα πρέπει να έχουmicroε microεριmicroνήσει microέσω της κατασκευής του εκτροφείου να εξασφαλίζεται επαρκής χώρος και κατάλληλος σχεδιασmicroός των διαδρόmicroων και των ζωνών φύτευσης

ΑΓΟΡΑ

Τα σαλιγκάρια στην αγορά microπορούν να διακινούνται ως bull Νωπά ndash ζωντανά σε ξύλινα ή πλαστικά κιβώτια των 20-25 κιλών ή σε

microικρότερες συσκευασίες bull Κατεψυγmicroένα microε κέλυφος στα οποία αφαιρείται η σάρκα που microετά από την

επεξεργασία της microε βούτυρο microαϊντανό σκόρδο και άλλα καρυκεύmicroατα επανατοποθετείται microέσα στο κέλυφος

bull Σώmicroατα σαλιγκαριών ηmicroι-επεξεργασmicroένα διατηρούmicroενα σε άλmicroη και διακινούνται σε microεγάλες συσκευασίες στη βιοmicroηχανία

bull Κονσέρβες περιέχουν σώmicroατα σαλιγκαριών επεξεργασmicroένα Τα κελύφη τοποθετούνται χωριστά microαζί microε την κονσέρβα

bull Άδεια κελύφη έχουν microεγάλη εmicroπορική αξία και προωθούνται στη βιοmicroηχανία για να γεmicroιστούν microε κρέας σαλιγκαριών

Στην Ελλάδα σύmicroφωνα microε στοιχεία του αρmicroόδιου τmicroήmicroατος της Γεν ∆νσης Κτηνιατρικής

του ΥΠΑΑΤ λειτουργούν 4 εγκεκριmicroένες microονάδες microεταποίησης σαλιγκαριών οι οποίες εδρεύουν στο Νοmicroό Πέλλας

Σε περίπτωση που κάποιος ενδιαφερθεί για εξαγωγή ή εισαγωγή σαλιγκαριών θα

πρέπει να επικοινωνήσει microε το τmicroήmicroα Κτηνιατρικής των οικείων ∆σεων Αγροτικής Οικονοmicroίας

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 10

amp Κτηνιατρικής για να ενηmicroερωθεί τόσο για την ισχύουσα εθνική νοmicroοθεσία που διέπει τις εξαγωγές - εισαγωγές σαλιγκαριών όσο και για τους πιθανούς περιορισmicroούς ή επιπλέον απαιτήσεις των χωρών στις οποίες σκοπεύει να εξάγει ή από τις οποίες επιθυmicroεί να εισάγει σαλιγκάρια

Χρήσιmicroες πληροφορίες σχετικά microε τις αγορές του εξωτερικού είναι πιθανόν να microπορούν να αντληθούν είτε microέσω του Οργανισmicroού Προώθησης Εξαγωγών (τηλ 210 9982247) είτε microέσω των εmicroπορικών γραφείων των Ελληνικών Πρεσβειών ή Προξενείων στις διάφορες χώρες του εξωτερικού Τα τηλέφωνα των εmicroπορικών αυτών γραφείων ο ενδιαφερόmicroενος microπορεί να τα βρει στον ιστότοπο του Υπουργείου Εξωτερικών (httpwwwmfagrappendix)

ΣΥΛΛΟΓΗ ΣΑΛΙΓΚΑΡΙΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΦΥΣΗ

Σύmicroφωνα microε το Προεδρικό διάταγmicroα 6781 (ΦΕΚ 43Αrsquo1981) η περίοδος που επιτρέπεται η συλλογή σαλιγκαριών στην Ελλάδα είναι από το Μάρτιο ως τον Ιούνιο

Α∆ΕΙΟ∆ΟΤΗΣΗ

Η εκτροφή ζώων απαιτεί την έκδοση άδειας εγκατάστασης για την κτηνοτροφική εκmicroετάλλευση σύmicroφωνα microε το άρθρο 6 του Ν 40562012 (ΦΕΚ 52Αrsquo2012) Η άδεια αυτή εκδίδεται από τη ∆νση Αγροτικής Οικονοmicroίας amp Κτηνιατρικής των οικείων Περιφερειακών Ενοτήτων Σηmicroειώνεται ότι microε τους πίνακες της απόφασης 1958 του Υπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιmicroατικής Αλλαγής (ΦΕΚ 21Β13-1-2012) Παράρτηmicroα VII Οmicroάδα 7η (Πτηνο-κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις) κατηγοριοποιούνται οι microονάδες ως προς τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον Βάσης της απόφασης αυτής η εκτροφή σαλιγκαριών εντάσσεται στην κατηγορία Β δηλαδή για την αδειοδότηση των microονάδων αυτών δεν απαιτείται microελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων αλλά microόνο πρότυπες περιβαλλοντικές δεσmicroεύσεις Οι πρότυπες περιβαλλοντικές αυτές δεσmicroεύσεις θα οριστούν microε απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιmicroατικής Αλλαγής

Σε περιοχές lsquoNaturarsquo σύmicroφωνα microε το άρθρο 10 του Ν40142011 (ΦΕΚ 209Αrsquo21-09-2011) υποβάλλεται ειδική οικολογική αξιολόγηση στην Υπηρεσία Περιβάλλοντος της αρmicroόδιας Περιφερειακής Ενότητας

Οι αποστάσεις των microονάδων εκτροφής σαλιγκαριών από τους χώρους που αναφέρονται στο Παράρτηmicroα του άρθρου 20 του Ν40562012 (ΦΕΚ 52Αrsquo2012) καθορίζονται κατά περίπτωση κατά την κρίση της Αρmicroόδιας Αδειοδοτούσας Αρχής microετά από γνωmicroοδότηση της επιτροπής σταυλισmicroού έτσι ώστε να διασφαλίζεται η δηmicroόσια υγεία και να microην επηρεάζεται δυσmicroενώς το περιβάλλον(άρθρο 5 παράγραφος 6 του Ν40562012) (Για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στο τηλ 210 5271642 -44)

Πέρα από την έκδοση άδειας εγκατάστασης οι ενδιαφερόmicroενοι θα πρέπει να εγγράφουν στα σχετικά microητρώα που τηρούνται στα τmicroήmicroατα Κτηνιατρικής των ∆νσεις Αγροτικής Ανάπτυξης amp Κτηνιατρικής έτσι ώστε να πάρουν αριθmicroό καταχώρησης

Επιπλέον ο εκτροφέας σαλιγκαριών ως κάτοχος αγροτικής εκmicroετάλλευσης θα πρέπει να εγγραφεί στο microητρώο αγροτών και αγροτικών εκmicroεταλλεύσεων (ΜΑΑΕ) σύmicroφωνα microε το Ν38742010 (ΦΕΚ 151Αrsquo6-09-2010) Η εγγραφή στο microητρώο αυτό πραγmicroατοποιείται microέσω του διαδικτυακού τόπου του ΟΠΕΚΕΠΕ ( wwwopekepegr)

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ

bull Προδιαγραφές-πρότυπα Στη χώρα microας αρmicroόδιος φορέας για τη σύνταξηέκδοση προδιαγραφών-προτύπων στον τοmicroέα των αγροτικών προϊόντων είναι ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ-∆ΗΜΗΤΡΑ του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίmicroων (πρώην AGROCERT-ΟΠΕΓΕΠ) Τα πρότυπα περιγράφουν απαιτήσεις στις οποίες πρέπει να συmicromicroορφώνεται microια ενδιαφερόmicroενη γεωργική εκmicroετάλλευση επιχείρηση microε στόχο την πιστοποίηση της εφαρmicroογής τους προκειmicroένου να

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 11

amp Κτηνιατρικής για να ενηmicroερωθεί τόσο για την ισχύουσα εθνική νοmicroοθεσία που διέπει τις εξαγωγές - εισαγωγές σαλιγκαριών όσο και για τους πιθανούς περιορισmicroούς ή επιπλέον απαιτήσεις των χωρών στις οποίες σκοπεύει να εξάγει ή από τις οποίες επιθυmicroεί να εισάγει σαλιγκάρια

Χρήσιmicroες πληροφορίες σχετικά microε τις αγορές του εξωτερικού είναι πιθανόν να microπορούν να αντληθούν είτε microέσω του Οργανισmicroού Προώθησης Εξαγωγών (τηλ 210 9982247) είτε microέσω των εmicroπορικών γραφείων των Ελληνικών Πρεσβειών ή Προξενείων στις διάφορες χώρες του εξωτερικού Τα τηλέφωνα των εmicroπορικών αυτών γραφείων ο ενδιαφερόmicroενος microπορεί να τα βρει στον ιστότοπο του Υπουργείου Εξωτερικών (httpwwwmfagrappendix)

ΣΥΛΛΟΓΗ ΣΑΛΙΓΚΑΡΙΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΦΥΣΗ

Σύmicroφωνα microε το Προεδρικό διάταγmicroα 6781 (ΦΕΚ 43Αrsquo1981) η περίοδος που επιτρέπεται η συλλογή σαλιγκαριών στην Ελλάδα είναι από το Μάρτιο ως τον Ιούνιο

Α∆ΕΙΟ∆ΟΤΗΣΗ

Η εκτροφή ζώων απαιτεί την έκδοση άδειας εγκατάστασης για την κτηνοτροφική εκmicroετάλλευση σύmicroφωνα microε το άρθρο 6 του Ν 40562012 (ΦΕΚ 52Αrsquo2012) Η άδεια αυτή εκδίδεται από τη ∆νση Αγροτικής Οικονοmicroίας amp Κτηνιατρικής των οικείων Περιφερειακών Ενοτήτων Σηmicroειώνεται ότι microε τους πίνακες της απόφασης 1958 του Υπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιmicroατικής Αλλαγής (ΦΕΚ 21Β13-1-2012) Παράρτηmicroα VII Οmicroάδα 7η (Πτηνο-κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις) κατηγοριοποιούνται οι microονάδες ως προς τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον Βάσης της απόφασης αυτής η εκτροφή σαλιγκαριών εντάσσεται στην κατηγορία Β δηλαδή για την αδειοδότηση των microονάδων αυτών δεν απαιτείται microελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων αλλά microόνο πρότυπες περιβαλλοντικές δεσmicroεύσεις Οι πρότυπες περιβαλλοντικές αυτές δεσmicroεύσεις θα οριστούν microε απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιmicroατικής Αλλαγής

Σε περιοχές lsquoNaturarsquo σύmicroφωνα microε το άρθρο 10 του Ν40142011 (ΦΕΚ 209Αrsquo21-09-2011) υποβάλλεται ειδική οικολογική αξιολόγηση στην Υπηρεσία Περιβάλλοντος της αρmicroόδιας Περιφερειακής Ενότητας

Οι αποστάσεις των microονάδων εκτροφής σαλιγκαριών από τους χώρους που αναφέρονται στο Παράρτηmicroα του άρθρου 20 του Ν40562012 (ΦΕΚ 52Αrsquo2012) καθορίζονται κατά περίπτωση κατά την κρίση της Αρmicroόδιας Αδειοδοτούσας Αρχής microετά από γνωmicroοδότηση της επιτροπής σταυλισmicroού έτσι ώστε να διασφαλίζεται η δηmicroόσια υγεία και να microην επηρεάζεται δυσmicroενώς το περιβάλλον(άρθρο 5 παράγραφος 6 του Ν40562012) (Για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στο τηλ 210 5271642 -44)

Πέρα από την έκδοση άδειας εγκατάστασης οι ενδιαφερόmicroενοι θα πρέπει να εγγράφουν στα σχετικά microητρώα που τηρούνται στα τmicroήmicroατα Κτηνιατρικής των ∆νσεις Αγροτικής Ανάπτυξης amp Κτηνιατρικής έτσι ώστε να πάρουν αριθmicroό καταχώρησης

Επιπλέον ο εκτροφέας σαλιγκαριών ως κάτοχος αγροτικής εκmicroετάλλευσης θα πρέπει να εγγραφεί στο microητρώο αγροτών και αγροτικών εκmicroεταλλεύσεων (ΜΑΑΕ) σύmicroφωνα microε το Ν38742010 (ΦΕΚ 151Αrsquo6-09-2010) Η εγγραφή στο microητρώο αυτό πραγmicroατοποιείται microέσω του διαδικτυακού τόπου του ΟΠΕΚΕΠΕ ( wwwopekepegr)

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ

bull Προδιαγραφές-πρότυπα Στη χώρα microας αρmicroόδιος φορέας για τη σύνταξηέκδοση προδιαγραφών-προτύπων στον τοmicroέα των αγροτικών προϊόντων είναι ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ-∆ΗΜΗΤΡΑ του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίmicroων (πρώην AGROCERT-ΟΠΕΓΕΠ) Τα πρότυπα περιγράφουν απαιτήσεις στις οποίες πρέπει να συmicromicroορφώνεται microια ενδιαφερόmicroενη γεωργική εκmicroετάλλευση επιχείρηση microε στόχο την πιστοποίηση της εφαρmicroογής τους προκειmicroένου να

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 11

επιτυγχάνεται η διάκριση των παραγόmicroενων προϊόντων στην αγορά και η εγγυηmicroένη πληροφόρηση του καταναλωτή Η εκπόνηση προτύπων υλοποιείται βάσει του ενδιαφέροντος που εκδηλώνεται από παραγωγικούς και λοιπούς εmicroπλεκόmicroενους φορείς και της εθνικής στρατηγικής για την προαγωγή και τη διασφάλιση της ποιότητας των αγροτικών προϊόντων Μέχρι σήmicroερα δεν έχει συνταχθεί εθνικό πρότυπο σχετικά microε την εκτροφή των σαλιγκαριών αλλά επιχειρήσεις του κλάδου και κυρίως σχετικοί φορείς που εκπροσωπούν την παραγωγή microεταποίηση κατανάλωση ή εmicroπορία των προϊόντων αυτών microπορούν να επικοινωνούν microε τον ανωτέρω Οργανισmicroό στην κατεύθυνση εκδήλωσης σχετικού ενδιαφέροντοςraquo (Για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στο τηλ 210 8231277)

bull Βιολογική Συνοπτικά το θεσmicroικό πλαίσιο που αφορά τη βιολογική παραγωγή και την επισήmicroανση σαλιγκαριών αποτυπώνεται στις κατωτέρω διατάξεις Τα σαλιγκάρια ως γεωργικά προϊόντα ανήκουν στο Παράρτηmicroα Ι της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης Επίσης εmicroπίπτουν ως γεωργικά προϊόντα στο Άρθρο 1 του Κανονισmicroού (ΕΚ) αριθ 8342007 του Συmicroβουλίου της 28ης Ιουνίου 2007 για τη βιολογική παραγωγή και την επισήmicroανση των βιολογικών προϊόντων και την κατάργηση του Κανονισmicroού (ΕΟΚ) αριθ 209291 στο οποίο καθορίζεται το πεδίο εφαρmicroογής του Κανονισmicroού laquohellipΟ παρών κανονισmicroός εφαρmicroόζεται στα ακόλουθα γεωργικά προϊόντα συmicroπεριλαmicroβανοmicroένων των προϊόντων της υδατοκαλλιέργειας εάν τα προϊόντα αυτά διατίθενται στην αγορά ή προορίζονται να διατεθούν στην αγορά α) ζωντανά ή αmicroεταποίητα γεωργικά προϊόντα β) microεταποιηmicroένα γεωργικά προϊόντα για χρήση ως τρόφιmicroαhellipraquo όσο και στο Άρθρο 42 του Καν 8342007 στο οποίο καθορίζεται ότι laquohellipΌταν δεν καθορίζονται λεπτοmicroερείς κανόνες παραγωγής για ορισmicroένα ζωικά είδη για ορισmicroένα υδρόβια φυτά και ορισmicroένα microικροφύκη εφαρmicroόζονται οι κανόνες περί επισήmicroανσης του άρθρου 23 και οι κανόνες περί ελέγχου του τίτλου V Εν αναmicroονή της προσθήκης λεπτοmicroερών κανόνων παραγωγής εφαρmicroόζονται οι εθνικοί κανόνες ή ελλείψει αυτών αποδεκτά ή αναγνωρισmicroένα από τα κράτη microέλη ιδιωτικά πρότυπαhellipraquo

Από τα ανωτέρω είναι φανερό ότι 1 Στο κοινοτικό θεσmicroικό πλαίσιο (Καν 83407) δεν έχουν καθοριστεί λεπτοmicroερείς κανόνες παραγωγής για το βιολογικό τρόπο παραγωγής και την επισήmicroανση των σαλιγκαριών 2 Στην Ελλάδα επίσης δεν υπάρχουν αντίστοιχοι εθνικοί κανόνες ή αναγνωρισmicroένα ιδιωτικά πρότυπα

Ως εκ τούτου microέχρι σήmicroερα δεν είναι δυνατή η πιστοποίηση microιας εκτροφής σαλιγκαριών ως βιολογική (Για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στο τηλ 210 2128156) bull ISO (σύστηmicroα διασφάλισης ποιότητας) Η πιστοποίηση microπορεί να γίνει από τον εθνικό φορέα πιστοποίησης (ΕΛΟΤ) ή από ένα οποιοδήποτε διαπιστευmicroένο φορέα πιστοποίησης bull HACCP (σύστηmicroα διαχείρισης της ασφάλειας τροφίmicroων) Η πιστοποίηση microπορεί να γίνει από τον εθνικό φορέα πιστοποίησης (ΕΛΟΤ) ή από ένα οποιοδήποτε διαπιστευmicroένο φορέα πιστοποίησης

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ - ΕΠΙ∆ΟΤΗΣΕΙΣ Η ίδρυση microονάδων εκτροφής σαλιγκαριών έχει ενταχθεί ως επιλέξιmicroη δραστηριότητα στα

εξής προγράmicromicroατα bull Μέτρο 112 laquoΝέοι Αγρότεςraquo στο πλαίσιο του laquoΠρογράmicromicroατος Αγροτικής

Ανάπτυξης 2007-2013raquo του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης amp Τροφίmicroων

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 12

bull Μέτρο 121 laquoΣχέδια Βελτίωσηςraquo στο πλαίσιο του laquoΠρογράmicromicroατος Αγροτικής Ανάπτυξης 2007-2013raquo του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης amp Τροφίmicroων

bull Επενδυτικός Νόmicroος 39082011 (ΦΕΚ 8Α1-2-2011) Υπουργείο Ανάπτυξης Ανταγωνιστικότητας amp Ναυτιλίας

Η ίδρυση ndash επέκταση microονάδων microεταποίησης σαλιγκαριών έχει ενταχθεί ως επιλέξιmicroη δραστηριότητα στο Μέτρο 123 Α για την microεταποίηση και εmicroπορία γεωργικών προϊόντων του laquoΠρογράmicromicroατος Αγροτικής Ανάπτυξης 2007-2013raquo του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης amp Τροφίmicroων

Η παρακολούθηση της εξέλιξης των προγραmicromicroάτων στο πλαίσιο του laquoΠρογράmicromicroατος

Αγροτικής Ανάπτυξης 2007-2013raquo microπορεί να γίνεται microέσω του site wwwagrotikianaptixigr (για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στο τηλ 210 5275100) ενώ του επενδυτικού νόmicroου microέσω του wwwependyseisgr (για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στο τηλ 210 3258800 - 804)

Εν κατακλείδι θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι η εκτροφή σαλιγκαριών microπορεί να

αποτελέσει microια εν δυνάmicroει κερδοφόρα επιχειρηmicroατική δραστηριότητα αρκεί όπως

ήδη έχουmicroε αναφέρει να βασιστεί σε εmicroπεριστατωmicroένη έρευνα τόσο όσον αφορά

σε θέmicroατα εκτροφής και καταλληλότητας της επιλεγmicroένης περιοχής δράσης όσο

και σε θέmicroατα διασφάλισης της διάθεσης του παραγοmicroένου προϊόντος στην εθνική

ή διεθνή αγορά Ως εκ τούτου θεωρούmicroε ότι οποιαδήποτε επιχειρηmicroατική

κίνηση θα πρέπει να γίνεται microε σχεδιασmicroό και προσεκτικά βήmicroατα

Πληροφορίες Για οποιαδήποτε άλλες πληροφορίες microπορείτε να απευθυνθείτε στο τmicroήmicroα Πτηνοτροφίας Γουνοφόρων Κονικλοτροφίας amp Λοιπόν Αγροτικών Ζώων του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης amp Τροφίmicroων στα τηλέφωνα 210 2125766 Βασίλης Κόλιας 210 2125767 Μαρία Ζώτη

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 13

bull Μέτρο 121 laquoΣχέδια Βελτίωσηςraquo στο πλαίσιο του laquoΠρογράmicromicroατος Αγροτικής Ανάπτυξης 2007-2013raquo του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης amp Τροφίmicroων

bull Επενδυτικός Νόmicroος 39082011 (ΦΕΚ 8Α1-2-2011) Υπουργείο Ανάπτυξης Ανταγωνιστικότητας amp Ναυτιλίας

Η ίδρυση ndash επέκταση microονάδων microεταποίησης σαλιγκαριών έχει ενταχθεί ως επιλέξιmicroη δραστηριότητα στο Μέτρο 123 Α για την microεταποίηση και εmicroπορία γεωργικών προϊόντων του laquoΠρογράmicromicroατος Αγροτικής Ανάπτυξης 2007-2013raquo του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης amp Τροφίmicroων

Η παρακολούθηση της εξέλιξης των προγραmicromicroάτων στο πλαίσιο του laquoΠρογράmicromicroατος

Αγροτικής Ανάπτυξης 2007-2013raquo microπορεί να γίνεται microέσω του site wwwagrotikianaptixigr (για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στο τηλ 210 5275100) ενώ του επενδυτικού νόmicroου microέσω του wwwependyseisgr (για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στο τηλ 210 3258800 - 804)

Εν κατακλείδι θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι η εκτροφή σαλιγκαριών microπορεί να

αποτελέσει microια εν δυνάmicroει κερδοφόρα επιχειρηmicroατική δραστηριότητα αρκεί όπως

ήδη έχουmicroε αναφέρει να βασιστεί σε εmicroπεριστατωmicroένη έρευνα τόσο όσον αφορά

σε θέmicroατα εκτροφής και καταλληλότητας της επιλεγmicroένης περιοχής δράσης όσο

και σε θέmicroατα διασφάλισης της διάθεσης του παραγοmicroένου προϊόντος στην εθνική

ή διεθνή αγορά Ως εκ τούτου θεωρούmicroε ότι οποιαδήποτε επιχειρηmicroατική

κίνηση θα πρέπει να γίνεται microε σχεδιασmicroό και προσεκτικά βήmicroατα

Πληροφορίες Για οποιαδήποτε άλλες πληροφορίες microπορείτε να απευθυνθείτε στο τmicroήmicroα Πτηνοτροφίας Γουνοφόρων Κονικλοτροφίας amp Λοιπόν Αγροτικών Ζώων του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης amp Τροφίmicroων στα τηλέφωνα 210 2125766 Βασίλης Κόλιας 210 2125767 Μαρία Ζώτη

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 13

ΕΝ∆ΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Το σαλιγκάρι και η εκτροφή του Στέλιος Μαρκάκης Εκδόσεις Αγρότυπος Αθήνα 1990 Τα εδώδιmicroα σαλιγκάρια Υπουργείο Γεωργίας Αθήνα 1986 Επιλογή γεννητόρων του εδώδιmicroου σαλιγκαριού Helix aspersa σε σχέση microε την αναπαραγωγική τους ικανότητα σε συνθήκες εντατικής εκτροφής ∆εσποτοπούλου Άννα Νεοφύτου Χρήστος Βόλος 2006

∆ιερεύνηση της συmicroπεριφοράς των ελλήνων καταναλωτών για την αγορά των σαλιγκαριών Τσιακούmicroη Ελένη Πολύmicroερος Κωνσταντίνος Βόλος 2009

Τα εδώδιmicroα και εmicroπορεύσιmicroα σαλιγκάρια της Ελλάδας σαλιγκαροτροφία Λαζαρίδου- ∆ηmicroητριάδου Μαρία Κάττουλας Μάριος Θεσσαλονίκη 1985

Εκτροφή του σαλιγκαριού οι εδώδιmicroες ποικιλίες βιολογία και κατανάλωση βιοmicroηχανία κονσερβοποίησης microαγειρική Gallo Giuseppe Εκδόσεις Ψύχαλος 1986

Farming Edible Snails (Sonya Begg 2003) Free-range Snail Farming in Australia (Sonya Begg 2006) A report for the rural

Industries Research and Development Corporation Code of Practice Australian Free ndash range Snail Farming (Sonya Begg 2009)

ΠΗΓΕΣ

Έρευνα εκτροφής γαστερόποδων - Τmicroήmicroα γεωπονίας ζωικής παραγωγής και υδάτινου περιβάλλοντος Πανεπιστήmicroιο Θεσσαλίας

Raising snails - Rebecca Thompson Information Centers Branchand SheldonCheney Reference Section US Department of Agriculture Agricultural Research Service National Agricultural Library Beltsville Maryland 20705-2351

Τα εδώδιmicroα σαλιγκάρια ndash Υπουργείο Γεωργίας Αθήνα 1986

Η εκτροφή των σαλιγκαριών στην Ελλάδα ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 14

• Σε γενικές γραμμές τα σαλιγκάρια έχουν ανάγκη υγρασίας μεταξ
• ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ
• ΑΥΞΗΣΗ
• Συστήματα εκτροφής
• Αρχική εγκατάσταση
• Ειδικές κατασκευές ανάλογα με ένταση παραγωγής
• Εξοπλισμός ανάλογα με ένταση παραγωγής
• Συστηματικές εργασίες
• • ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
  • ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
  • • ΠΗΓΕΣ