3

Besimi i Ehli Sunetit n Emrat dhe Cilsit e Allahut

4

Pasqyra e lnds

Hyrje .............................................................................................

Kreu 1. Rndsia e njohjes s emrave t bukur t Allahut dhe

cilsive t Tij t larta ............................................................................. Pastrimi i shpirtrave dhe edukimi i tyre q t adhurojn

Allahun, Nj, t Vetm ............................................................................

Dija m e lart sht njohja e Allahut .....................................................

Njohja e emrave dhe cilsive t Allahut, sht themeli (baza)

pr njohjen e do gjje tjetr ..................................................................

Shtimi i Besimit .....................................................................................

Ai q i mson prmendsh emrat e Allahut, kupton domethnien e tyre

dhe punon sipas saj, merr shprblim t madh ...........................................

T madhrosh Allahun dhe ti lutesh Atij me emrat e bukur dhe cilsit e larta .......................................................................................

Njohja e Allahut n prputhshmri me metodn e Kuranit dhe Sunetit sht shkak pr mkmbjen n tok dhe devijimi

nga kjo rrug sht shkak pr humbje, poshtrim dhe dekadenc ...........

Kreu 2. Emrat e Allahut .......................................................................... Bazat e emrave t Allahut t Lartsuar ..............................................................

Baza e par. Emrat e Allahut jan t gjith t bukur,

t prkryer dhe t prsosur .................................................................................

Baza e dyt. Besimi n emrat e Allahut ka tri kushte.

Nse kto kushte nuk plotsohen, besimi n emrat dhe cilsit e Allahut

nuk sht i sakt ........................................................................................................

Baza e tret. T gjith emrat e Allahut jan teukifije (d.m.th. merren vetm nga Kurani dhe Suneti i sakt). ........................................................................ Baza e katrt. Emrat e Allahut nuk jan t kufizuar

me ndonj numr t caktuar ..........................................................................................

Baza e pest. Devijimi n emrat e Allahut (ilhad) ..........................................................

Nntdhjet e nnt emrat e Allahut t marr

nga Kurani dhe Suneti i sakt......................................................................... Dijetart i kan ndar emrat e Allahut n disa grupe,

pr sa i prket kuptimeve dhe cilsive q ata prmbajn .............................................

Emri m i madh i Allahut .........................................................................................

Disa dobi n lidhje me emrat e Allahut .....................................................................

Kreu 3. Cilsit e Allahut ................................................................... Bazat e cilsive t Allahut .................................................................................

Baza e par. T gjitha cilsit e Allahut jan t prkryera e t plota

dhe nuk ka n to asnj mangsi e t met ...............................................................

Baza e dyt. Tema e cilsive t Allahut sht m e gjer

5

se tema e emrave t Tij ...........................................................................................

Baza e tret. Cilsit e Allahut ndahen n: Cilsi thubutije - - t pohuara dhe cilsi selbije - () - t mohuara ..................................................... Baza e katrt. Cilsit thubutije q ia ka atribuar Allahu Vetes s Tij n Kuran dhe n Sunet, jan m t shumta se cilsit selbije q Ai ia ka mohuar Vetes s Tij .........................................................................................

Baza e pest. Cilsit thubutije ndahen n cilsi dhatijeh - - t qenies dhe filijeh - - t veprimit ................. Baza e gjasht. Cilsit e Allahut t Lartsuar, pr sa i prket argumenteve

t pohimit t tyre, ndahen n cilsi haberijeh - dhe cilsi semijetun-aklijetun - .................................................. Baza e shtat. N pohimin e cilsive t Allahut duhet t ruhemi

nga dy gjra t ndaluara rreptsisht: temthijli - - prngjasimi dhe tekjifi- - prshkrimi i forms s cilsis ose i mnyrs se si ajo sht ....................................................................................

Baza e tet. Cilsit e Allahut t Lartsuar jan teukifije - , d.m.th. merren vetm nga Kurani dhe Suneti i Profetit, dhe nuk lejohet q njeriu, me an t mendjes s tij, ti dedikoj Allahut cilsi q nuk kan ardhur n kto dy burime .........................................................................

Disa parime t rndsishme t cilat ndihmojn pr t detyruar

mohuesit e disa, ose t gjitha cilsive, pr ti pohuar ato ........................................... Parimi i par. Besimi yn n cilsit e Allahut sht si besimi yn

n Dhatull-llah (Qenien e Tij) ................................................................................. Parimi i dyt. Besimi n disa cilsi sht i njjt me besimin n cilsit e tjera .........

Baza e nnt. Nse objekte t caktuara kan t njjtin emr,

nuk do t thot detyrimisht q n realitet formn dhe prmbajtjen e kan t njjt ......

Parimet e argumenteve nga t cilat merren emrat dhe cilsit e Allahut ..............

Parimi i par. Argumentet n t cilat bazohemi pr t pohuar emrat

dhe cilsit e Allahut, merren vetm nga Kurani dhe Suneti i sakt i Profetit (salallahu alejhi ue selam) ............................................................................

Parimi i dyt. sht detyr q tekstet e Kuranit dhe Sunetit q kan t bjn me emrat dhe cilsit e Allahut, t besohen sipas domethnies s tyre

t drejtprdrejt, pa u br tahrif dhe tatil emrave dhe cilsive pr t cilat ato tregojn ................................................................

Parimi i tret. Dhahir-i i teksteve t cilsive, ka nj aspekt t njohur pr ne dhe nj aspekt tjetr t panjohur ..................................................................................

Teuil-i (interpretimi) ........................................................................................... Ihkam-i dhe teshabuh-i i Kuranit ...................................................................... Qndrimi yn ndaj prshkrimeve q Allahu i ka br Kuranit dhe mnyra e pajtimit ndrmjet tyre ................................................................................

Cilsit e Allahut ..........................................................................................................

Fjal dhe shprehje t cilat prdoren pr t treguar dika rreth Allahut ...........................

Gjra q i jan atribuar Allahut, por nuk jan cilsi t Tij ...............................................

Besimi i Ehli Sunetit n Emrat dhe Cilsit e Allahut

6

Kundrprgjigjja ndaj esharijve dhe t tjerve q mashtrohen prej tyre ........................

Gjykimi ndaj mohuesit (keqinterpretuesit) t cilsive ...................................................

Besimi i Ehli Sunetit

n

Emrat dhe Cilsit e Allahut

Dhe t Allahut jan t gjith emrat m t bukur, kshtu q luteni At me

ta... (El Araf: 180)

Ai fillon krijimin, pastaj do ta prsris at (pasi t jet zhdukur) dhe kjo

sht shum e leht pr T. Atij i takon El Methelul Ala (prshkrimi m i lart)

n qiej dhe n Tok. Dhe Ai sht i Gjithfuqishmi, m i Urti Gjithgjykues. (Err-Rrum: 27)

Asgj nuk i prngjan Atij dhe Ai sht i Gjithdituri, Gjithshikuesi. (Esh-Shura: 11)

Ismail BARDHOSHI

7

Me emrin e Allahut, T Gjithmshirshmit, Mshirplotit

Me t vrtet falenderimi i takon vetm Allahut! Atij i krkojm ndihm, i

krkojm t na fal gjynahet dhe t na mbroj nga t kqijat e veteve dhe t punve

tona. At q e udhzon Allahu n rrugn e drejt, nuk ka kush e humb dhe at q Ai

e humb, nuk ka kush e udhzon. Dshmoj se nuk ka t adhuruar tjetr me t drejt

prve Allahut, t vetm e pa shok, dhe se Muhamedi sht robi dhe i Drguari i

Tij, paqja dhe shptimi i Allahut qoft me t, familjen dhe shokt e tij.

O ju q keni besuar! Kijeni frik Allahun ashtu si duhet pasur frik Ai dhe mos vdisni ndryshe, vese duke qen musliman. (Ali Imran: 102) O njerz! Jini t bindur (dhe prmbushni detyrimet) ndaj Zotit tuaj, i Cili ju

krijoi nga nj njeri i vetm (Ademi), prej tij Ai krijoi bashkshorten e tij dhe

nga ata t dy krijoi burra e gra t shumt, dhe kijeni frik Allahun nprmjet

t Cilit ju krkoni t drejtat e ndrsjellta dhe mos i ndrprisni marrdhniet

me t afrmit. Sigurisht Allahu sht kurdoher Gjithvzhgues prmbi ju. (En-Nisa: 1)

O ju q keni besuar! Plotsoni detyrimet tuaja ndaj Allahut dhe kijeni frik At dhe flisni (gjithnj) t vrtetn. Ai do tju drejtoj tek veprat e mira e t

drejta dhe do tju fal gjynahet tuaja. Dhe kushdo q i bindet Allahut dhe t Drguarit t Tij (Muhamedit alejhi selam), me t vrtet ka arritur fitoren m t

madhe. (El Ahzab: 70-71)

Fjala m e mir sht libri i Allahut, udhzimi m i mir sht udhzimi i

Muhamedit (salallahu alejhi ue selam), gjrat m t kqija jan shpikjet n fe, do

shpikje sht bidat, do bidat sht humbje dhe do humbje prfundimin e ka n

zjarr.

Tema e emrave dhe cilsive t Allahut sht prej temave m t rndsishme t

Akides. Grupe t ndryshme kan ndjekur rrug dhe metoda t ndryshme, prej t

cilave jan shfaqur humbje, besime t kota dhe prfytyrime t gabuara. Allahu i

Lartsuar i udhzoi seleft e ktij Umeti, sahabt, tabiint dhe ata q ecn n

gjurmt e tyre, pr tek e drejta, gj t ciln nuk e arritn t tjert.

Besimi i Ehli Sunetit n Emrat dhe Cilsit e Allahut

8

Pr kt arsye, mora iniciativn t sqaroj besimin e t parve t ktij Umeti, ehlu suneh uel xhemaah, n lidhje me kt tem. Ndjekja e tyre, padyshim sht si nj anije, ku ai q hipn shpton dhe ai q nuk hipn mbytet.

Allahu ka dshmuar pr shokt e Profetit t Tij (salallahu alejhi ue selam) me

dshmin m fisnike dhe ka lajmruar se sht i knaqur me ta:

Dhe me ata t cilt t part prqafuan Islamin nga muhaxhirunt (emigruesit nga Meka) dhe ensart (ndihmuesit medinas), si dhe me ata q i

ndoqn besnikrisht ata, Allahu sht mjaft i knaqur dhe ata jan m se t

knaqur me T. Ai ka prgatitur pr ta kopshte t begata, nn t cilt

rrjedhin lumenj, pr t banuar atje ngaher. Ky sht ngadhnjimi

madhshtor. (Teube: 100) Ai q merr rugn e tyre, do t arrij nderim dhe knaqsi si e arritn ata:

Dhe ata q besojn dhe pasardhsit e tyre i ndjekin ata n besim, Ne do

tua shoqrojm pasardhsit e tyre dhe nuk do tua paksojm aspak shprblimin e veprave t tyre. do njeri sht peng i asaj q ka fituar. (Et-Tur: 21)

Kundrshtimi i t parve dhe ndjekja e nj rruge tjetr q bie ndesh me rrugn e

tyre, t largon nga ata dhe t on n zjarrin e Xhehenemit:

Dhe kushdo q kundrshton t Drguarin, pasi ti jet treguar qart rruga e drejt dhe ndjek rrug tjetr nga ajo e besimtarve, Ne do ta lm at n

drejtimin q ka zgjedhur dhe do ta djegim n zjarr. Dhe sa prfundim i keq! (En-Nisa: 115)

Profeti = ka lajmruar n nj hadith se Umeti do t prahet n 73 grupe. T

gjitha do t prfundojn n zjarr, prve njrit, dhe ai sht grupi q ecn n rrugn

e Profetit = dhe shokve t tij, dhe e kupton e praktikon fen si e kan kuptuar dhe

praktikuar ata.

Allahu i Lartsuar ka theksuar n Kuran, se ai q ndjek nj popull n madhrimin dhe n rrugn e tyre, sht njsoj si ata:

O ju q keni besuar! Mos i zini ifutt dhe kristiant pr eulija (miq). Ata

jan shok, miq e mbrojts vetm pr njri-tjetrin, dhe nse ndonj prej jush i

bn ata eulija (miq), ather nuk ka dyshim se ai sht nj prej tyre. Sigurisht

q Allahu nuk e udhzon at popull q sht dhalimun (i padrejt). (El Maide: 51)

Ai q ka ndjekur n Dynja udhheqsit e humbjes, t devijuarit dhe

keqinterpretuesit, do t tubohet me ta n Ditn e Gjykimit. Populli i Faraonit, i cili

e ndoqi at n rrugn e tij, do t udhhiqet n Ditn e Gjykimit nga Faraoni pr n

zjarr:

9

Por ata ndoqn urdhrin e Faraonit dhe urdhri i tij nuk ishte udhzim i drejt. Ai do t shkoj ti prij popullit t tij n Ditn e Kijametit, duke e udhhequr pr n zjarr. (Hud: 97-98)

N nj hadith t sakt sht transmetuar se Allahu do ti shfaq do umeti n Ditn e Gjykimit, at q e adhuronin n dynja, si p.sh. gurin, pemn, njeriun, hnn

etj.. Pastaj ata do ta ndjekin at q adhuronin, derisa t shkojn me t n zjarr,

prve atyre q sinqerisht adhuruan Allahun.

Po kshtu, kushdo q ndjek nj prijs n Sunet ose n bidat n Dynja, do t

tubohet me t n Ahiret. Kush dshiron q t jet me t part e mir t Umetit n

Ahiret dhe ti shoqroj ata n Mahsher dhe n Xhenet, le t ndjek rrugn e tyre. Ndoshta ndonjri mendon se kjo Akide, kshtu si e sqaruam, sht besimi t

cilit i jan prmbajtur vetm Ibnu Tejmije dhe disa dijetar t medhhebit hambeli,

por n kt studim, do t shtjellohet me argumente t padiskutueshme pr do

shtje, se ky sht besimi i selefve t Umetit dhe Ibnu Tejmije nuk ka br gj

tjetr, vese e ka shfaqur, e ka publikuar dhe e ka mbrojtur fuqimisht me argumente

t qarta.

Megjithse Ibnu Tejmije ka br prpjekje t mdha dhe ka dhn kontribut t

rrall n kt lm, ai nuk sht i vetmi n sqarimin, shpjegimin dhe mbshtetjen

me argumente fetare e logjike t besimit t selefve. Ai nuk sht i vetmi, sepse ka

pasur edhe shum dijetar t tjer, t cilt kan punuar pr sqarimin dhe shfaqjen e

besimit t selefve.

Dijetari, hafizi dhe historiani i njohur El Hatibul Bagdadi, pr sa i prket

diskutimit rreth cilsive, ka thn: Besimi i selefve, sht t besohen dhe t pohohen sipas domethnies s tyre t drejtprdrejt, cilsit q kan ardhur n

hadithe t sakta, t mos u prshkruhet form dhe t mos prngjasohen me krijesat.

Disa njerz i kan mohuar dhe i kan br t pavlefshme ato q ka pohuar Allahu.

Disa t tjer i kan pohuar, por duke i prngjasuar me krijesat dhe duke u

prshkruar atyre form. E vrteta sht rruga e mesme ndrmjet dy grupeve, pra, t

pohohen cilsit dhe t mohohet prngjasimi me krijesat. El imam el Hatabi ka thn: Besimi i selefve, sht pohimi i cilsive sipas

domethnies s drejtprdrejt t teksteve t tyre, mohimi i prngjasimit me krijesat

dhe mohimi i prshkrimit t forms s tyre. N faqen 94, do t jepet thnia e Ibnu Abdil-Berr, i cili deklaron unanimitetin e

ehli sunetit n kt besim. N nj dialog q u zhvillua rreth Akides uasitije, ndrmjet dijetarit t Islamit

Ibnu Tejmije dhe dijetarve t kohs s tij, n pranin e t parit t Damaskut, Ibnu

Tejmije ka thn: Nuk kam shkruar n kt libr, vese besimin e t gjith selefve t mir t ktij Umeti. Ky besim nuk sht dika e veant e imam

Ahmedit. Ai thjesht ka prcjell dijen q ka ardhur nga i Drguari i Allahut. Sikur

Besimi i Ehli Sunetit n Emrat dhe Cilsit e Allahut

10

ai t thoshte dika nga vetja e tij q nuk ka ardhur nga i Drguari i Allahut

(salallahu alejhi ue selam), nuk do ta pranonim. Kjo q kam shkruar n libr, sht

besimi i Muhamedit (salallahu alejhi ue selam).

Disa her kam thn se i kam dhn tre vjet afat donjrit q m kundrshton n

dika nga kjo Akide, e nse m sjell qoft edhe nj shkronj t vetme nga ndonj

dijetar i tre shekujve t par - pr t cilt ka dshmuar Profeti (salallahu alejhi ue

selam) - q bie n kundrshtim me kt q kam prmendur, kthehem dhe e pranoj

fjaln e tij. Materiali q keni n dor, sht prpiluar dhe prshtatur n gjuhn shqipe nga

ana jon, ndrsa njohurit q gjenden n t, jan marr nga librat e autorve t

prmendur tek referencat. Pr ti lehtsuar punn vetes, shpesh nuk i kam prmendur referencat n libr, sepse origjinali i ktij libri prbhet nga leksione t

mbajtura n institutin El Hagri. E lus Allahun q ta bj kt pun t dobishme, t sinqert dhe t pranueshme.

Uel hamdu lil-lahi rrab-bil alemine.

Ismail BARDHOSHI

11

Kreu 1. Rndsia e njohjes s emrave t bukur t Allahut

dhe cilsive t Tij t larta

Si mundet t nxjerr n pah pena e robit t dobt e t paaft, dobit e mdha q

prfiton njeriu me an t studimit t ksaj teme!?

Ata q e njohin Allahun dhe jan t vetdijshm pr Madhrin dhe Prsosmrin

e Tij, kan diskutuar rreth mirsis s madhe q kan arritur duke njohur Allahun,

cilsit dhe emrat e Tij. Megjithse me retorikn e tyre n kt fush, i kan

mahnitur mendjet, dituria e tyre q ka ndriuar zemrat dhe ka udhzuar mendjet,

sht si nj pik uji n oqeanin e pamat t dijes.

Tekstet e Kuranit dhe t Sunetit, mbartin sekrete dhe nj drit t till q i shushat mendjet dhe i ndrion zemrat e njerzve.

Mjafton pr t kuptuar kt q po sqarojm, fakti se njeriu m i ditur rreth Zotit

t Tij, Muhamedi =, i cili i trembej m tepr se kushdo tjetr Atij, ka theksuar se

nuk mund ti llogaris lavdit q meriton Zoti i robrve. Ai ka thn duke iu drejtuar Zotit t tij: Nuk i llogaris dot lavdit e Tua.

N rreshtat q vijojn, do t prmendim disa pika, ku do t sqarojm frytet dhe

dobit q arrijn robrit me an t njohjes s emrave dhe cilsive t Allahut.

Rruga pr njohjen e Allahut, sht njohja e emrave dhe cilsive t Tij

N qoft se robrit dshirojn ta njohin Zotin e tyre dhe t shtojn dijen e tyre

rreth Tij, nuk kan rrug tjetr, vese ta njohin At me an t argumenteve t

Sheriatit q e prshkruajn dhe deklarojn emrat dhe veprat e Tij, sepse Allahu nuk

mund t shihet n kt bot.

Shikoni fjaln e Allahut ku na bn t njohur veten e Tij:

Allahu sht Ai q nuk ka t adhuruar tjetr me t drejt prve Tij. Ai sht El Haj-ju, El Kaj-jum (i Prjetshmi, i Pafillim dhe i Pambarim, Mbajtsi

dhe Mbrojtsi i gjithkaje q ekziston). As kotje as gjum nuk e kap At, e Atij

sht do gj n qiej dhe n tok. Kush sht ai q mund t ndrmjetsoj tek

Ai prvese me lejen e Tij? Ai e di se far u ndodh krijesave t Tij n kt

bot dhe far do tu ndodh atyre n botn tjetr. Ata kurr nuk do t prfshijn ndonj gj nga dija e Tij, prve asaj q Ai dshiron. El Kursij-ja e

Tij prfshin qiejt dhe tokn. Ai nuk ndjen aspak lodhje n ruajtjen dhe n

mbrojtjen e tyre. Ai sht m i Larti, m Madhshtori. (El Bekare: 255) Ky ajet njihet me emrin Ajetul Kursijj. Ai sht ajeti m madhshtor i

Kuranit, si ka ardhur n nj hadith t sakt. Mbi madhshtin e ktij ajeti,

Besimi i Ehli Sunetit n Emrat dhe Cilsit e Allahut

12

dijetart kan thn: Ai prmban besimin e drejt n adhurimin e Allahut dhe n emrat e cilsit e Tij. Pr m gjer, shiko hadithet q ka prmendur ibnu Kethiri n komentimin e ktij ajeti, si dhe shpjegimin q u ka br atyre.

Shikoni gjithashtu tri ajetet e fundit t sures Hashr:

Allahu sht Ai, ve t Cilit nuk ka t adhuruar tjetr me merit, por vetm Ai, i Gjithdituri i gajbit (i do t fshehte dhe t panjohure) dhe i s

shfaqurs (i do t njohure). Ai sht i Gjithmshirshmi, Mshirploti. Allahu

sht Ai prve t Cilit nuk ka t adhuruar tjetr t merituar, por vetm Ai,

Mbizotruesi, i Shenjti, i Gjthprsosuri pa asnj t met, Gjithdhuruesi i

siguris (besimit), Gjithvzhguesi mbi krijesat e Tij, i Gjithfuqishmi,

Urdhruesi i Paprballueshm, m i Larti Suprem. Lavdi i qoft Atij. I Lart

sht Ai nga gjith far i mveshin dhe i bashkojn Atij. Ai sht Allahu,

Gjithkrijuesi, Shpiksi i pashembullt i do gjje, Formsuesi i gjithkaje. T

Tij jan emrat m t bukur dhe m t lart. Gjith sht n qiej dhe n tok lavdrojn vetm At. Dhe Ai sht i Gjithfuqishmi, m i Urti

Gjithgjykues. (Hashr: 22-24) Shikoni far thot Allahu pr veprat e Tij n Univers:

A nuk e kan ditur ata q mohojn se qielli dhe Toka ishin t bashkuar, pastaj Ne i ndam ata dhe kemi br do gj t gjall, do lloj gjallese prej

ujit!? A nuk do t besojn ather, pra!? Ne kemi vendosur n tok male t

qndrueshm, se prndryshe ajo do t dridhej me gjith ato. Ne vendosm n

t edhe vendkalime t gjera (qafa malesh) pr t kaluar, q t mund t

udhzohen. Ne e kemi br qiellin ati t sigurt dhe t mbrojtur m s miri,

megjithat ata u kthejn shpinn shenjave t tij (dielli, hna, yjet errat, ret e

tj.). (El Enbija: 30-33)

Kur e pyeti Faraoni pr Zotin e Tij q e ka drguar tek njerzit, Musai ia bri t

njohur At me an t emrave, cilsive dhe veprave t Tij:

Faraoni tha: E far sht Zoti i botve? Musai tha: Zoti i qiejve dhe i Toks dhe i gjithkaje q ndodhet ndrmjet tyre, nse krkoni t bindeni

plotsisht. Faraoni u tha njerzve prreth tij: A nuk e dgjoni se far thot? Musai u tha: Zoti juaj dhe Zoti i baballarve tuaj t par! Faraoni tha: Vrtet i Drguari q sht sjell tek ju sht i mendur! Musai u tha: Zoti i lindjes e i perndimit dhe i gjithkaje q ndodhet ndrmjet tyre, ve sikur ta kuptoni! (Esh-Shuara: 23-28)

Tekstet e Sheriatit q kan ardhur n lidhje me kt tem jan t shumta. Madje i

gjith Kurani bn fjal pr Allahun. Thelbin e mesazheve t larta qiellore, Allahu e ka prmbledhur n nj ajet t vetm t Kuranit:

13

Ne nuk drguam asnj t drguar para teje e t mos i kemi shpallur atij se nuk ka Zot tjetr prve Meje, pra m adhuroni vetm Mua. (El Enbija: 25)

Allahu i Lartsuar ka thn, duke prmbledhur thelbin e asaj q ia shpalli t

Drguarit Tij, Muhamedit (salallahu alejhi ue selam):

Thuaju: Mua m sht shpallur se i adhuruari juaj sht Nj i adhuruar i Vetm. A do ti nnshtroheni Atij pra? (El Enbija: 108)

Robrit nuk munden ta konceptojn realitetin e adhurimit e ta zbatojn at n

fjalt dhe punt e tyre, n qoft se nuk do t njohin cilsit e Krijuesit t Lartsuar.

Nga kjo q sqaruam, arrrijm t kuptojm krimin e madh q kan br ata t cilt

mohojn cilsit e Allahut, emrat dhe veprat e Tij, ose nj pjes t tyre. N kt

mnyr ata bllokojn rrugn e njohjes s Tij.

Pastrimi i shpirtrave dhe edukimi i tyre q t adhurojn Allahun, Nj,

t Vetm

Mesazhet e zbritura nga Allahu synojn t rregullojn gjendjen e njeriun dhe

rruga drejt ktij qllimi sht edukimi i robrve n adhurimin e Allahut. elsi me

t cilin t Drguarit hapn zemrat e njerzve, ishin ajetet e Allahut t cilat flisnin

rreth Zotit t tyre dhe i lidhnin zemrat e tyre me T. Kshtu drejtohen zemrat dhe

fytyrat e robrve pr tek nj Zot i Vetm.

Boshti rreth t cilit sillet i gjith Kurani, sht prmbledhja e cilsive t Allahut, prmbledhja e veprave t Tij n Univers, sqarimi i Madhshtis s Tij, ftimi i

njerzve pr tiu prgjigjur ligjeve t Allahut dhe pr tiu larguar gjrave q trheqin zemrimin e Tij, si dhe sqarimi i shprblimit q u jep Allahu atyre q i

binden dhe i ndshkimit me t cilin do ti ndshkoj ata q e kundrshtojn. Ky konstatim, si ka ardhur n Kuran, ka qen dhe do t jet faktori kryesor q

lviz zemrat, trondit nefset (vetet) dhe zhduk ndyrsirat e t kqijat q i pengojn

njerzit nga e mira.

Lexojeni fjaln e Allahut, e cila tregon pr ndikimin q ln n shpirtrat e t

mirve t Umetit, kto ajete t zbritura prej Tij:

Allahu zbriti fjalt m t shklqyera, nj Libr, pjest e t cilit i prngjajn njra-tjetrs, n mirsi e vrtetsi, shpesh i prsritur. Lkurat e atyre q kan

frik Zotin e tyre, dridhen prej tij. Pastaj lkura dhe zemra e tyre zbutet me

prkujtimin e Allahut. (Ez-Zumer: 23)

Njohja e emrave dhe cilsive t Allahut, t mbron nga rrshqitja n gabime, t

ngre pas rnies n gabim (gjynah), t hap dern e shpress, t ndihmon pr durim

dhe t mbron nga pesimizmi dhe dembelizmi.

Zemrat e njerzve, ndoshta dshirojn t veprojn gjynahe, por kur kujtojn se

Allahu i sheh dhe se do t dalin para Tij, trhiqen dhe largohen nga ato. Njeriu bie

Besimi i Ehli Sunetit n Emrat dhe Cilsit e Allahut

14

n gjynah, e pastaj kujton mshirn e madhe t Allahut dhe nuk vazhdon m n

veprimin e tij, nuk zhytet m shum n rrugn e shkatrrimit, por kthehet tek Zoti i

Tij, i Cili e pranon teuben (pendimin) e robrve dhe i mshiron ata.

Robin e prekin fatkeqsi dhe gjra t urryera, por ai nuk shqetsohet dhe nuk

shfaq panik. I mbshtetet Allahut dhe i prballon gjrat e urryera me zemr t

knaqur. Ibnul Kajim ka thn: Prej sekreteve t Kuranit t madhrishm, sht se ai u drejtohet njerzve me shprehje t cilat u shfaqin atyre Zotin e Lartsuar

nprmjet cilsive t Tij. N disa ajete, Allahu u shfaqet njerzve me an t cilsive

t madhris dhe lartsis. Kta i bjn njerzit q t nnshtrohen, tu thyhen zemrat, ti drejtohen Atij me zra t prkushtuar dhe tu shkrihet mendjemadhsia, si shkrihet kripa n uj. N disa ajete u shfaqet me an t cilsive t bukuris dhe

prsosmris, t cilat tregojn pr bukurin dhe prkryerjen e qenies. Kjo bn q

njerzit ta duan Allahun me t gjith fuqin e dashuris q kan, sipas njohurive t

tyre rreth bukuris dhe prsosmris s cilsive t Tij. Kshtu q zemra e robit

boshatiset nga do gj tjetr, prve dashuris pr Allahun.

Kur u shfaqet me an t cilsive t mshirs, bamirsis dhe butsis, lviz fuqia

e shpress n zemrat e robrve dhe angazhohen pr t punuar sa m shum q t

arrijn mirsit e Allahut.

Kur u shfaqet me cilsit e drejtsis, hakmarrjes, zemrimit, urrejtjes dhe

ndshkimit, frenohet nefsi q urdhron pr t keqen, dobsohet fuqia e tij pr epsh,

zemrim, loj, lakmi dhe haram, e i shtohet frika nga ndshkimi i Allahut.

Kur u shfaqet Allahu me an t cilsive t urdhrimit, ndalimit, bess, porosis,

drgimit t t drguarve, zbritjes s librave dhe ligjvnies, ather lviz dshira dhe

fuqia e robrve pr ta zbatuar e prcjell t vrtetn dhe pr t besuar lajmet me t

cilat kan ardhur t drguarit.

Kur u shfaqet me an t cilsive t dgjimit, shikimit dhe dijes, rigjallrohet dhe

aktivizohet tek robi fuqia e turpit. Ai turprohet q Zoti i tij t shikoj e t dgjoj

at q e urren Ai, ose t fsheh n zemrn e tij at q e bn t urryer tek Allahu.

Kshtu q lvizjet, thniet dhe mendimet e tij, do t rendin sipas kritereve dhe

standardeve t Sheriatit.

Kur u shfaqet me an t cilsive t mjaftimit, dashuris, rregullimit t gjrave n

interes t tyre, shmangies s fatkeqsive prej tyre, ndihmimit t t dashurve t Tij

dhe mbrojtjes s tyre, rigjallrohet tek robi fuqia pr tiu mbshtetur Allahut, pr ti dorzuar sukseset dhe rezultatet e punve n dor t Tij, si dhe pr tu knaqur me at q vepron Allahu ndaj tij.1

1) Marr n mnyr t prmbledhur nga Esmaull-llahi ue sifatuhu (El Eshkar).

15

Dija m e lart sht njohja e Allahut

Q n t kaluarn, ashtu edhe n t tashmen, njerzit kan pasur zell t madh pr

dije dhe njohuri. Ata krkojn npr grmadha dhe shpella, pr t njohur ngjarjet e

popujve t kaluar dhe gjendjet e tyre, studiojn profecit q flasin pr t fshehtn

q t njohin ngjarjet q do t ndodhin, shpikin satelit pr t studiuar yjet dhe

planetet, madje kan drguar anije kozmike, t cilat lvizin n hapsir, pr t

zbuluar e sqaruar t fshehtat e Universit.

Njerzit kan studiuar tokn dhe shtresat e saj, malet, kodrat etj., jan zhytur n

dete pr t njohur kafsht dhe sekretet q gjenden n to, kan studiuar njeriun,

kafsht dhe bimt, kan prpiluar libra pr t regjistruar njohurit q kan marr

gjat kohrave dhe kan prpiluar dhe zbatuar shkenca t ndryshme, si historin,

gjeografin, astronomin, kimin, fizikn, mjeksin etj..

Prderisa grada e dijes varet nga grada e asaj q krkohet t njihet, ather

padyshim dija q na njeh me Zotin ton, sht dija e grads m t lart. Ai q ka

dituri dhe njohuri rreth Allahut, sht m i mir se ai q ka njohuri rreth njerzve,

kafshve, shtresave t toks, yjeve etj..

Ibnul Arabiu, Allahu e mshiroft, ka thn: Grada e lart e dijes, varet nga grada e lart e asaj q dihet. Krijuesi sht m i Lart se t gjitha gjrat e tjera q

mund t njihen, si rrjedhoj dituria rreth emrave t Tij, sht dituria m e lart. Islami i fton pasuesit e Tij pr dituri, vzhgim dhe hulumtim n Univers, por ai i

kritikon ata njerz, dituria e t cilve qndron n kufijt e jets dhe nuk i kalon ato,

pr t njohur Krijuesin e jets dhe pr t kuptuar qllimin e krijimit t saj dhe t

gjallesave:

Ata din vetm pamjen e jashtme t jets s ksaj bote dhe jan krejt t pavmendshm pr fundin e punve n Jetn e Prtejme. (Err-Rrum: 7)

N qoft se njohurit fetare jan njohurit m t mira dhe m t larta, padyshim

dija q na bn t njohur Zotin ton, sht m e larta ndr t gjitha njohurit. Prandaj

ajetet q na japin njohuri rreth Allahut, emrave dhe cilsive t Tij, jan ajetet m t

mira t Kuranit. Ajeti El Kursij, sikurse sht prcjell n hadith t sakt, sht ajeti m i mir n librin e Allahut dhe sureja Ihlas sht e barabart me nj t tretn e Kuranit. Kto ajete jan madhruar vetm pr faktin se bjn fjal pr Allahun, t Adhuruarin e Vetm me t drejt.

Njohja e emrave dhe cilsive t Allahut, sht themeli (baza) pr

njohjen e do gjje tjetr

Besimi i Ehli Sunetit n Emrat dhe Cilsit e Allahut

16

Allahu i Lartsuar sht Krijuesi i do gjje dhe Ai sht Urdhruesi q jep

urdhr, El Keumijeh, pr krijimin dhe formimin e gjrave, si dhe urdhrat fetare q duhet t zbatohen:

Padyshim q i Tij sht Krijimi dhe Komandimi (urdhrimi). (El Araf: 54) Kshtu, ai q nuk e njeh Allahun me an t emrave dhe cilsive t Tij, nuk njeh

origjinn e krijimit dhe urdhrimit, pra, nuk njeh bazn q sht e nevojshme pr

njohjen e do gjje tjetr, prve Allahut.

Shtimi i Besimit

Besimi shtohet me dije dhe pun. Sa m shum dije t ket robi rreth Allahut dhe

ajeteve te Tij, aq m shum i shtohet besimi. Po kshtu, robit i shtohet besimi kur i

prgjigjet urdhrave t Allahut.

Besimi, sikurse shtohet me dije dhe me pun, paksohet pr shkak t mangsis

s dijes dhe puns:

Sa her zbret ndonj sure, disa prej tyre (hipokritve) thon: Cilit prej jush

iu shtua besimi? Sa pr ata q besojn, ajo e ka shtuar besimin e tyre dhe ndjejn knaqsi. Por sa pr ata, n zemrat e t cilve ka smundje (mdyshje,

mosbesim, hipokrizi), ajo do t shtoj dyshim e mosbesim n mosbesimin e tyre.

(Et-Teube: 124-125)

Besimtart i besojn ajetet e zbritura t Allahut dhe njohurit e ligjet q

prmbajn ato, dhe vendosin t zbatojn at q ftohen pr ta zbatuar. Kjo padyshim

ua shton besimin. Ndrsa munafikve ua shton kufrin, sepse ata prgnjeshtrojn

dhe nuk pranojn ti prgjigjen Allahut. Nuk ka dyshim se emrat dhe cilsit e Allahut jan nga gjrat m t madhrishme

q jan sqaruar prmes argumenteve fetare. Kshtu, ai q i beson, e kupton

domethnien e tyre dhe punon sipas saj, i shtohet besimi.

Ai q i mson prmendsh emrat e Allahut, kupton domethnien e

tyre dhe punon sipas saj, merr shprblim t madh

Ebu Hurejre ka transmetuar se i Drguari i Allahut = ka thn: Vrtet Allahu ka

nntdhjet e nnt emra, njqind pa nj emr, t cilt kush i mson prmendsh, e

kupton se do t thon dhe punon sipas domethnies s tyre, hyn n Xhenet. (Trans. Buhariu)

Ibnul Kajim ka thn se fjala ihsa , q sht prmendur n hadithin e Buhariut: Me t vrtet Allahu ka nntdhjet e nnt emra t cilve kush u bn ihsa, hyn n Xhenet, ka pr qllim tri kuptime:

17

1) Msimi i ktyre emrave prmendsh, si ka ardhur n nj transmetim tjetr:

Kush i mson ato prmendsh, hyn n Xhenet. 2) Kuptimi i domethnieve t ktyre emrave.

3) Lutja e Allahut me kta emra dhe adhurimi i Tij sipas domethnies s tyre.

T madhrosh Allahun dhe ti lutesh Atij me emrat e bukur dhe cilsit e larta

Emrat e bukur dhe cilsit e larta t Allahut, tregojn pr Madhshtin e Tij,

prandaj ato jan t shumta. Prderisa emrat e Allahut dhe cilsit e Tij u tregojn

robrve madhshtin e Krijuesit dhe prsosmrin e Tij, nuk ka dyshim se ato jan

rruga m e mir dhe m e sakt q ndjekin robrit pr madhrimin dhe lutjen e Tij.

Allahu i Lartsuar na ka urdhruar n Kuran q ti lutemi Atij me an t emrave t Tij t bukur dhe kjo sht lutja m madhshtore me t ciln robi i drejtohet

Allahut:

Dhe t Allahut jan t gjith emrat m t bukur, kshtu q luteni At me to... (El Araf: 180)

Nj nga rregullat e lutjes sht q robi t lutet me an t emrave t bukur t

Allahut. Madje nuk plotsohet besimi n emrat e bukur t Allahut, derisa robi ta

lus Allahun me ta.

Lutja ndahet n dy lloje: lutja e krkimit (duaul meseletu) dhe lutja e adhurimit dhe lavdrimit (duaul ibadeti ue thena). Lutja e krkimit sht kur robi krkon arritjen e asaj q i bn dobi dhe largimin

e shmangien e asaj q i bn dm. Pr sa i prket emrave t bukur t Allahut, lutja e krkimit bhet duke e lutur Allahun pr nj krkes apo nevoj q kemi dhe duke prmendur emrin e Tij q i prshtatet asaj nevoje. Gjithashtu duke iu drejtuar

Allahut me an t emrave t Tij t bukur n lutje, si pr shembull: O Allah, m fal mua dhe m mshiro, se vrtet Ti je Mkatfals, Mshirbrs.

Kshtu na jan transmetuar lutjet n Kuran dhe Sunet: Zoti yn, mos i bj zemrat tona t shmangen nga e vrteta pasi Ti na ke

udhzuar dhe na dhuro mshir nga mshira Jote. Vrtet Ti je Dhuruesi m i

Madh (El Uehab). (Ali Imran: 8) Profeti = i msoi Aishes q t thoshte n Natn e Kadrit: O Allah! Ti je Fals

dhe e do faljen e gabimeve e t gjynaheve, prandaj m fal mua. (Transmeton Tirmidhiu dhe t tjer. Hadithi sht i sakt.)

Lutja e adhurimit sht kur robi e adhuron Allahun dhe e lavdron At me an t emrave t Tij t bukur. Pra, ta adhurosh dhe ta lavdrosh Allahun me do emr t

Tijin, sipas domethnies s atij emri, p.sh. t pendohesh vazhdimisht sepse Ai sht

Besimi i Ehli Sunetit n Emrat dhe Cilsit e Allahut

18

Et-Teuab - Pranues i pendimit, dhe t bsh dhikr vazhdimisht sepse Ai sht Es-

Semi - Gjithdgjues.

Ibnu Kajim el Xheuzije ka thn: Me t vrtet njeriu q bn adhurimin m t prkryer ndaj Allahut, sht ai i cili e adhuron Allahun me t gjith emrat e Tij, t

cilt i din njerzit.

N temat e ardhshme, inshallah, do t shohim shum ajete dhe hadithe t cilat

prmbajn madhrimin e Allahut me an t emrave dhe cilsive t Tij, si dhe lutjen

me an t tyre.

Njohja e Allahut n prputhshmri me metodn e Kuranit dhe Sunetit sht shkak pr mkmbjen n tok dhe devijimi nga kjo rrug

sht shkak pr humbje, poshtrim dhe dekadenc

Njohja e Allahut t Lartsuar sipas metods s Kuranit dhe Sunetit, e forcon besimin e drejt n Allahun dhe i bn robrit t ecin n rrugn e drejt. Ecja n

rrugn e drejt i afron robrit drejt Zotit t tyre, kshtu q Allahu do t knaqet me

ta, do t zbres mbi ta mirsit e Tij dhe kjo do t bhet shkak pr triumf, fitore dhe

mkmbje t muslimanve n tok. Si rrjedhoj, do t realizohet premtimi i Allahut

t Lartsuar:

Allahu u ka premtuar atyre nga mesi juaj q besojn dhe punojn mirsi e

drejtsi, se Ai patjetr do tu siguroj vazhdimsi n tok, ashtu si ua siguroi kt popujve prpara tyre, dhe se Ai do tu siguroj fuqin pr t zbatuar e prmbushur fen e tyre, t ciln Ai e ka zgjedhur pr ta. Dhe padyshim q Ai

do tu jap atyre n shkmbim siguri e ruajtje pas friks s tyre. Kta

besimtar t m adhurojn vetm Mua dhe t mos bashkojn gj tjetr me

Mua. Por kushdo q nuk beson pas ksaj, kta jan fasikun (t pabindur). (En-Nur: 55)

N qoft se muslimant do t devijojn nga e drejta q Allahu ka plqyer pr ta,

kjo do t jet padyshim shkak pr rnien e sovranitetit dhe pushtetit t tyre si dhe

shkak i domonimit t armiqve mbi ta. Argumentet e Kuranit dhe Sunetit tregojn se prhapja e kufrit, shirkut dhe bidadit, moszbatimi i Islamit t sakt dhe prarja,

jan shkaqet kryesore t prapambetjes dhe poshtrimit t muslimanve. Gjithashtu

edhe ngjarjet tragjike q ka kaluar dhe vazhdon t kaloj bota islame, dshmojn se

largimi nga Islami dhe prhapja e koncepteve t gabuara rreth tij, sht shkaku

kryesor i tyre.

Ibnu Tejmije ka dhn shembuj t shumt pr pasojat shkatrruese t humbjeve,

devijimeve dhe bidateve n botn islame. Ai ka thn se: Qeveria Umuuije ka rn pr shkak t bidatit t Xhad ibni Derhem, i cili mohonte cilsit e Allahut.

19

N fundin e shekullit t pest t hixhrit, kryqtart filluan t pushtonin fiset

shame njrin pas tjetrit, derisa e morn Bejtul Makdesin dhe m pas e rrethuan Damaskun, kshtu q banort e Shamit ishin n gjendjen m t rnduar, t ndodhur

midis kafirve t krishter dhe hipokritve ateist.

Ibnu Tejmije, n lidhje me kto ngjarje ka sqaruar: Shfaqja e hipokrizis, bidateve dhe shthurjes - gjra q bien n kundrshtim me fen e t drguarve - ka

qen shkaku i sundimit t armiqve mbi muslimant. Nga ana tjetr ai ka sqaruar se si ka ndikuar shfaqja e devocionit fetar dhe

ndjekja n mnyr t prpikt e fes, n kohn e Nured-din esh-Shehid dhe

Salahud-din Ejjubit, pr luftimin e el ubejdijin, renegatve, njerzve t prishur dhe kryqtarve.

Dijetari i shekullit, shejh Albani, Allahu e mshiroft, pasi ka sqaruar rndsin e

besimit sipas asaj q ka ardhur n Kuran dhe Sunetin e sakt, ka thn: Shumica e thirrsve t Islamit sot, i ln muslimant t prar n idet dhe mendimet e tyre

dhe nuk interesohen pr ti bashkuar ata n Islamin e sakt q ka ardhur n Kuran dhe Sunet. Disa prej tyre, kryesisht interesohen pr ti orientuar n sjelljen islame dhe disa t tjer nuk bjn gj tjetr tjetr, vetm se i arsimojn pasuesit e tyre n

politik, ekonomi dhe t tjera sfera, rreth t cilave vrtitet fjala e shumics s

publicistve dhe analistve t sotm. Ndrmjet tyre vrejm njerz q nuk e falin

namazin dhe megjithat pretendojn se do t krijojn shoqrin islame dhe do t

gjykojn me ligjin e Allahut! Sa larg q jan nga realizimi i ksaj ideje! Padyshim

q nj shoqri e till, ku do t gjykohet me ligjin e Allahut, mund t realizohet,

vetm n qoft se propaganduesit e saj do ta nisin nga ajo q e nisi i Drguari i

Allahut, duke ftuar n rrug t Allahut sipas asaj q ka ardhur n Kuran dhe sipas asaj q ka sqaruar i Drguari i Tij.

Besimi i Ehli Sunetit n Emrat dhe Cilsit e Allahut

20

Kreu 2. EMRAT E ALLAHUT

Bazat e emrave t Allahut t Lartsuar Baza e par. Emrat e Allahut jan t gjith t bukur, t prkryer dhe t

prsosur

Allahu n Kuran ka thn: Me t vrtet Allahut i takojn emrat e prkryer e t bukur, prandaj luteni At me ta. (El Isra: 110)

Ata jan t till sepse prmbajn kuptime dhe cilsi, t cilat jan t prkryera e t

prsosura.

Shprehjet, pr sa i prket kuptimit t tyre ndahen n tri grupe:

1) Shprehje apo fjal, t cilat kan n mnyr absolute, gjithmon kuptim t

bukur e t prkryer. Emrat e Allahut jan t gjith t till.

2) Shprehje apo fjal, t cilat kan her kuptim t mir dhe her kuptim jo t

mir.

3) Shprehje apo fjal, t cilat kan gjithmon kuptim t mangt, jo t mir.

21

Nuk ka dyshim, se emrat e Allahut bjn pjes n shprehjet e grupit t par, sepse

do emr i Allahut prmban cilsi t prsosura e t prkryera.

Le t sjellim disa shembuj pr kt:

- Nj nga emrat e Allahut sht El Haj - - i Gjalli, i Prjetshmi. Ky emr i Allahut, prmban n vetvete cilsin e jets s prsosur t Allahut t

Madhruar, e cila nuk ka fillim dhe mbarim, nuk i ka paraprir Atij inekzistenca n

t kaluarn dhe kurr nuk do t ndodh kjo n t ardhmen:

Dhe mbshtetu tek i gjalli i Cili nuk vdes.

Ai, Allahu, sht Nj, i Vetm dhe i Pashok, i Gjall, i Prjetshm. Jeta e Allahut, n mnyr t pashmangshme tregon pr Dijen, Shikimin,

Dgjimin dhe t tjera cilsi t Tij t prsosura.

- Emri i Allahut El Alim - - i Gjithdituri, prmban n vetvete

ekzistencn e dijes s prkryer t Allahut. Atij nuk i ka paraprir padituria, asgj

nuk ka qen jasht dijes s Tij dhe asgj nuk do t jet n t ardhmen. Ai nuk mund

t harroj asgj:

Dija e tyre sht tek Zoti im, n shkresn e duhur. Zoti im nuk sht i pavetdijshm dhe Ai nuk harron. (Ta Ha: 52) Dhe tek Ai jan elsat e s fshehts q askush nuk i di prve Tij. Ai di

far ka n tok dhe n det. Nuk ka asnj gjethe q bie dhe Ai t mos ket

dijeni pr t. Nuk ka asnj grimc n errsirn e toks, asgj t njom ose t

that, q t mos jet shkruar n shkrim t qart. (El En Am: 59)

Nuk ka asnj gjalles n tok q Allahu t mos ia ket garantuar furnizimin asaj. Ai e di vendbanimin dhe vendruajtjen e saj, e t gjitha kto jan n librin

e qart. (Hud: 6)

Me t vrtet Allahut nuk i fshihet asgj n qiej e as n tok. Ai e di gjithka q sht n qiej e n tok dhe e di at t ciln e fshihni dhe e

shfaqni. Me t vrtet Allahu sht i ditur pr at q fshehin gjokset. (Et-Tegabun: 4)

- Emri i Allahut Err-Rrahman - - i Gjithmshirshmi, sht nj prej emrave t bukur t Allahut. Ai prmban cilsin e mshirs s prkryer, pr t ciln

Profeti (salallahu alejhi ue selam) ka thn: Me te vrtet Allahu sht m i mshirshm pr robrit e Tij se sa kjo grua pr fmijn e saj. Bhet fjal pr nj nn q e gjeti foshnjn e saj ndrmjet robrve, e mori at, e vendosi n prehrin e

saj dhe i dha gji. Profeti (salallahu alejhi ue selam), pasi vuri re veprimin e saj, tha

fjalt e lartprmendura.

Emri Err-Rrahman tregon se Mshira e Allahut sht gjithprfshirse:

Mshira Ime ka prfshir do gj. Pr lutjen q melekt bjn pr besimtart, Allahu ka thn:

Zoti yn, ke prfshir do gj me mshir dhe dije.

Besimi i Ehli Sunetit n Emrat dhe Cilsit e Allahut

22

do emr i Allahut, duke e marr parasysh m vete, ka bukuri dhe prsosmri.

N qoft se do t prmendet s bashku me nj emr tjetr, ky bashkim prbn nj

bukuri dhe nj prsosmri edhe m t madhrishme se ajo q ka do emr m vete.

P.sh., emri i Allahut El Aziz - , tregon pr fuqin dhe krenarin e plot dhe t prkryer t Allahut, ndrsa El Hakim - , tregon pr gjykimin me drejtsi t Allahut dhe pr urtsin e Tij. Prmendja e ktyre dy emrave s bashku, tregon

pr nj prsosmri edhe m t lart. N.q.s. i Gjithfuqishmi, Krenari, i Lartsuari,

nuk do t ishte i Urt dhe Gjykues i Drejt, mund t bnte padrejtsi, sikurse ndodh

me njerzit e pushtetshm n Dynja. E nse Gjykuesi i Drejt dhe i Urt, nuk do t

ishte i Lart, i Fort e Krenar, ai mund t cilsohej si i dobt e i paaft, si

cilsohen njerzit e drejt dhe t urt, por jo t fuqishm (nuk do t pranohej

gjykimi i tij).

T gjith emrat e Allahut kan domethnie t qart, pra t gjith jan

muhkeme- , q do t thot: t qart e t kuptueshm. Pr sa i prket cilsive q prmbajn kta emra, ato jan muhkemetun-

nga njra an dhe muteshabihe- (t pakuptueshme) nga ana tjetr. Cilsit jan muhkemetun pr sa i prket domethnies s tyre, dhe

muteshabihe pr sa i prket prshkrimit t forms dhe mnyrs se si ato jan. M gjer rreth ksaj teme do t flasim n kapitullin e cilsive.

Baza e dyt. Besimi n emrat e Allahut ka tri kushte. Nse kto kushte nuk

plotsohen, besimi n emrat dhe cilsit e Allahut nuk sht i sakt

Kushti i par. Besimi n emrat e Allahut.

Ky kusht prmban dy rregulla:

1- Pohimi i emrave t Allahut n mnyr konkrete.

Emrat Err-Rrahman - ehd Err-Rrahim - , ia pohojm realisht Allahut.

Shejhul islam ibnu Tejmije ka thn: T gjith ata, t cilt ia pohojn emrat Allahut t Madhruar, besojn se Ai sht me t vrtet El Haj - (i Gjalli, i Prjetshmi) dhe El Alim - (i Gjithdijshm), e kshtu me radh n t gjith emrat e Tij.

2- Pjes e besimit n emrat e Allahut, sht besimi q Ai nuk u prngjason

krijesave:

Asgj nuk i ngjason Atij.

Kushti i dyt. Besimi n domethnien (kuptimin) e emrave t Allahut dhe n

cilsit q prbajn ata.

23

Kur dikush beson vetm n emrat e Allahut dhe nuk beson se kta emra kan

domethnie t kuptueshme pr ne, besimi i tij n emrat e Allahut nuk sht i sakt.

Pr kt tregojn dy fakte:

a- Mosbesimi n domethniet q kan emrat e Allahut sht ilhadi (devijimi) m i madh nga e vrteta:

Lri ata t cilt devijojn n emrat e Allahut, ata do t shprblehen pr at q kan vepruar. (Araf: 180)

b- Kemi thn n rregullin e par se emrat e Allahut jan t bukur dhe me

domethnie t prkryer. Si dihet, nj emr i bukur dallohet nga nj emr tjetr jo i

bukur, pr shkak t domethnies s tij. Sikur emrat e Allahut t mos prmbanin

domethnie dhe cilsi t prkryera, si thon grupet e humbura, ather nuk do t

ishin t prsosur dhe n kulmin e bukuris.

do emr i Allahut sht Alem (emr i prvem q tregon pr Qenien e Allahut) dhe Uesfun - (atribut q tregon pr nj cilsi dhe domethnie t caktuar).

Emrat e Allahut jan t prvem, duke marr parasysh faktin q ata tregojn pr

Qenien e Allahut, dhe atribute, duke marr parasysh domethniet dhe cilsit pr t

cilat ata tregojn. Ather t gjith emrat e Allahut kan t njjtn vler, pr sa i

prket faktit q ata tregojn pr nj qenie t vetme (Allahun), kurse pr sa i prket

cilsive dhe domethnieve t tyre, jan t ndryshm, sepse do emr tregon pr nj

cilsi dhe nj kuptim t vant, pr t cilin nuk tregon asnj emr tjetr.

Ibnu Uthejmin ka thn: Pr kt tregon Kurani dhe gjuha arabe. N nj ajet t Kuranit Allahu thot: Ai sht Mkatfalsi, Mshirbrsi. (Junus: 107)

Zoti yt sht Mkatfalsi (El-Gafurr) q ka mshir (rrahme). Emrin Err-Rrahim , t prmendur n ajetin e par, Allahu e ka

shpjeguar n ajetin e dyt me fjaln e Tij: q ka mshir - . Kjo tregon se emri i Allahut Err-Rrahim , ka kuptimin: Allahu ka mshir. Sikurse Err-Rrahim, po ashtu edhe do emr tjetr i Allahut, ka domethnien e tij.

T gjith dijetart e gjuhs arabe dhe t gjith njerzit me logjik t shndosh, e

mbshtesin kt q tham. Mund ti thuhet El Haj - - i Gjalli, vetm atij q ka jet dhe mund ti thuhet El Alim - - i Gjithdituri, vetm atij q ka dije, e jo atij q nuk ka.

Nga kjo q sqaruam, del n pah (bhet i qart) devijimi dhe humbja e

mutezilve, t cilt i kan mohuar domethniet dhe cilsit q prmbajn emrat e

Allahut. Ata thon se po ti pohonim Allahut shum cilsi, kjo do t thoshte se qeniet q nuk kan fillim jan t shumta, kur dihet q i Pafillimt sht vetm

Allahu i Lartsuar. Kjo arsye sht e pasakt dhe e palogjikshme. Argumentet e

Kuranit dhe t Sunetit, si dhe logjika e shndosh e hedhin posht kt:

Besimi i Ehli Sunetit n Emrat dhe Cilsit e Allahut

24

1- Kurani dhe Suneti. Allahu i Lart e ka prshkruar Veten e Tij n Kuran me shum cilsi e atribute.

Nse kto cilsi do t tregonin se ka shum qenie q nuk kan fillim krahas

Allahut, ather Allahu nuk do t kishte prmendur n Kuran se Ai sht i cilsuar me kto cilsi:

Me t vrtet goditja e Zotit tnd sht e fort. Me t vrtet Ai sht i Cili e fillon dhe e prsrit krijimin dhe Ai sht q i fal mkatet dhe sht i dashur.

Ai sht Zot i Arshit madhshtor dhe gjithveprues i asaj q dshiron e

punon. (Buruxh: 12-15) Madhroje emrin e Zotit tnd m t Lartit, i Cili krijoi (gjithka) dhe pastaj

e prpjestoi drejt (kt krijim). (El Ala: 1-2) N kto ajete Allahu na ka br t njohur disa cilsi t Qenies s Tij. Sikur t

ishte e sakt ajo q thon mutezilitt, Ai nuk do tia kishte atribuar Vetes s Tij kto cilsi.

2- Logjika.

Logjika e shndosh tregon se cilsia e nj qenieje nuk sht e shkputur nga

vet qenia, por sht veti (atribut) thelbsore dhe e prhershme e saj. Prandaj

cilsit jan veti (atribute) t Allahut, i Cili sht prshkruar me to.

Mendja e njeriut nuk mund t prfytyroj asgj q ekziston, t pacilsuar me disa

veti t saj. do qenie, detyrimisht ka kto cilsi:

a- Ekzistencn.

b- Kjo ekzistenc sht e mundshme ose e domosdoshme (e detyrueshme).

c- Kjo ekzistenc sht cilsi e nj qenieje ose sht qenia vet.

Pasi sqaruam q emrat e Allahut jan t gjth t bukur sepse prmbajn

domethnie t prkryera, duhet t bhet e ditur se koha (ed-dehru ( , nuk sht prej emrave t Allahut. Kjo fjal nuk prmban ndonj domethnie t bukur

dhe t prkryer q t bej pjes n emrat e Allahut. Ed-dehr sht emr i kohs, koha sht e krijuar, ajo sht kalimi i ditve dhe i netve. Allahu Teala thot n

Kuran pr mohuesit e ringjalljes:

Ata than se kjo nuk sht gj tjetr vetm se jet e ksaj bote, vdesim e ngjallemi dhe nuk na shkatrron (zhduk) vetm se ed-dehr (koha).

Ktu bht fjal se shkatrruese sht ed-dehr, e cila sht kalimi i ditve dhe i

neteve, prandaj ed-dehr (koha), nuk ka ndonj domethnie t bukur e t prkryer

q t jet nj nga emrat e bukur t Allahut.

Pr sa i prket hadithit t Profeti (salallahu alejhi ue selam), ku thuhet se Allahu i

Lartsuar ka thn:

25

M bn keq Mua biri i Ademit (m shan, nuk m lartson, pastron, dlirson nga t metat), ai e shan kohn kur Un jam koha. N dorn Time sht

komandimi dhe rregullimi i shtjeve. Un bj ndryshimin e nats dhe t dits., ai nuk tregon se koha sht prej emrave t Allahut. Ajo q shanin disa nga bijt e

Ademit sht koha n t ciln ndodhin ngjarje t ndryshme dhe e cila perceptohet

nga kalimin i dits dhe nats. T gjitha kto jan t krijuara, prandaj fjala e Allahut

Un jam koha..., sht shpjeguar me fjalt n dorn Time sht komandimi dhe rregullimi i shtjeve, Un bj ndryshimin e nats dhe t dits.

Kjo tregon se Allahu me fjaln ed-dehr, ka pasur pr qllim kuptimin: Un jam krijuesi i kohs, bj ndryshimin e dits dhe t nats. N hadith, koha sht prshkruar si dika q ndryshon dhe kalon. Allahu nuk mund t jet Ai q ndryshon

dhe kalon, por Ai q bn t mundur ndryshimin dhe kalimin e kohs.

Kushti i tret. Besimi dhe pohimi i veprimeve, ndikimeve dhe pasojave q

rrjedhin nga emrat e Allahut.

Emri i Allahut Err-Rrahim - - Mshirbrsi, tregon se Allahu ka rrahmet - - mshir, dhe si rrjedhoj e Mshirs s Tij sht mirbrja ndaj krijesave: futja e disave prej tyre n Xhenet, zbritja e shiut e t tjera pasoja,

ndikime e veprime q rrjedhin nga kjo mshir, e t cilat nuk mund t numrohen.

Por jo nga t gjith emrat e Allahut rrjedhin veprime, ndikime, gjurm dhe pasoja.

N lidhje me kt shtje, emrat e Allahut ndahen n dy grupe:

Grupi i par. Emra prej t cilve rrjedhin veprime, pasoja e ndikime,

domethnia e t cilve mund t quhet kalimtare ose veprore, si pr shembull emri i

Allahut Err-Rrahim - - Mshirbrsi. N qoft se domethnia e emrave t Allahut sht veprore ose kalimtare duhet t

bjm tri gjra.

a- Pohimin q ky sht emr i Allahut.

b- Pohimin e cilsis q prmban ky emr.

c- Pohimin e veprimit, ndikimit dhe pasojs q prmban ai.

Prandaj dijetart e Islamit kan thn: Nse kaakt (banditt) q dalin n rrug pr t friksuar njerzit, pr ti grabitur apo pr ti vrar, pendohen para se ti kapin organet kompetente, masa penale q e ka obliguar Sheriati n raste t tilla, nuk

zbatohet kundr tyre, por ata falen.1 Allahu thot n Kuran:

Prve atyre, t cilt pendohen prpara se ti kapni (t hyjn nn pushtetin tuaj), ather dijeni se Allahu sht Mkatfals, Mshirbrs.

1) M gjer n lidhje me kt shtje, le t vrehen librat e Fikhut, sepse edhe n rastin e

pendimit dhe t dorzimit t tyre para se t kapen, n qoft se kan shkaktuar ndonj dm,

duhet ta dmshprblejn at.

Besimi i Ehli Sunetit n Emrat dhe Cilsit e Allahut

26

Dijetart, kta dy emra i kan marr si argument q tregon se Allahu ua ka falur

mkatet atyre dhe i ka mshiruar me moszbatimin e dispozits s Sheriatit mbi ta.

Ibn Kajim el Xheuzije ka thn: Vreni n veprimet, ndikimet dhe gjurmt e prgjithshme dhe t veanta t Mshirs s Allahut. Ai, me Mshirn e Tij na ka

uar t drguarit dhe na ka zbritur Librin, na ka msuar pasi ishim t paditur, na ka

br t shikojm pasi ishim t verbr e na ka udhzuar pasi ishim t humbur. Me

Mshirn e Tij na ka lajmruar pr cilsit, emrat dhe veprat e Tij, q ta njohim At

nprmjet tyre. Me Mshirn e Tij na ka msuar at q nuk e dinim, dhe me

Mshirn e Tij ka br pr ne Diellin dhe Hnn, ditn dhe natn.

Grupi i dyt. Emra prej t cilve nuk rrjedhin veprime, pasoja dhe ndikime,

domethnien e t cilve mund ta quajm joveprore ose jokalimtare. N lidhje me

kta emra duhet t pohojm dy gjra:

a- Besimin e emrit t Allahut.

b- Besimin e cilsis q prmban ai.

Pr sa i prket p.sh. emrit t Allahut El Haj - - i Gjalli, i Prjetshmi, n lidhje me t duhet pohuar:

a) Emri: El Haj - . b) Cilsia q ai prmban: El Hajat - - Jeta.

Baza e tret. T gjith emrat e Allahut jan teukifije (d.m.th. merren vetm nga Kurani dhe Suneti i sakt).

Njeriut nuk ka t drejt q sipas mendjes ose logjiks s tij ta emrtoj Allahun

me emra t cilt nuk kan ardhur n Kuran dhe Sunet, si kan br filozoft, disa prej mutezilive dhe sufit, por duhet q kta emra t merren vetm nga Kurani dhe Suneti i sakt.

Ta emrtojm Allahun me emra q nuk kan ardhur as n Kuran dhe as n Sunet sht padrejtsi kundrejt Tij. sht detyr q t jemi t edukuar me Allahun Teala

dhe t qndrojm n tekstet e Kuranit dhe t Sunetit:

Dhe mos e thuaj at pr t ciln nuk ke dituri, se me t vrtet t dgjuarit, t part dhe zemra, t gjitha kto jan prgjegjse dhe secila prej tyre do t

pyetet. (El Isra: 36) Thuaj: (Por n t vrtet) gjrat q i ka ndaluar Zoti im jan El Fahisha

(gjynahet e mdha, do lloj afrimi me grat jasht martess etj.) q kryhen hapur

ose fshehur, gjynahet (e tjera t do lloji), shtypja pa t drejt, vnia shok

Allahut n adhurim (adhurimi i t tjerve prkrah a prve Atij), gj pr t ciln

Ai nuk ka dhn asnj t drejt dhe asnj prov, si dhe prfolja e Allahut pr

gjra q ju nuk keni asnj dijeni. (El Araf: 33)

27

O njerz! Hani nga ajo q sht e ligjshme dhe e mir n tok dhe mos ndiqni gjurmt e shejtanit. Padyshim q ai sht pr ju armik i hapur.

Shejtani ju urdhron vetm t keqen dhe Fahsha (sht gjynah dhe e dnueshme), (si) dhe q ju t thoni kundr Allahut far ju nuk e dini. (El

Bekare: 168-169)

Baza e katrt. Emrat e Allahut nuk jan t kufizuar me ndonj numr t

caktuar

Pr kt tregon hadithi i transmetuar nga Abdullah ibn Mesudi, se Profeti (salallahu alejhi ue selam) ka thn: Nse ndonjrin e kap ndonj breng, pikllim apo vshtirsi dhe thot: O Allah un jam robi Yt, biri i robit Tnd dhe biri i robreshs Tnde. Un jam n dorn Tnde dhe n t drejtn time zbatohet gjykimi

Yt. I gjith caktimi Yt pr mua sht i drejt. T lus Ty me do emr q Ti ke, me t

cilin e ke quajtur Veten Tnde, ose e ke zbritur n librin Tnd, ia ke msuar

ndonjrs prej krijesave t Tua, ose e ke ruajtur n dijen Tnde t fsheht, e cila

sht tek Ti, ta bsh Kuranin e Madhruar pranvern (gjallrimin, gjelbrimin) e zemrs sime dhe dritn e gjoksit tim, t till q t m largoj brengn, mrzitjen dhe

vshtirsin time, Allahu e zhduk brengn, mrzitjen dhe vshtirsin e tij dhe ia zvendson at me gzim e lumturi. (Trans. Ahmedi, Hakimi dhe shejh Albani e ka br t sakt.)

Ky hadith tregon q emrat e Allahut nuk jan t kufizuar me ndonj numr t

caktuar, sepse emrat q i di Allahu dhe jan n dijen e Tij t fsheht, nuk i di asnj

nga krijesat e Tij. Prandaj, nuk i lejohet askujt, q t kufizoj emrat e Allahut me

ndonj numr t caktuar.

Pr sa i prket hadithit: Me t vertet Allahu ka nntdhjet e nnt emra, t cilt kush i mson prmendsh hyn n Xhenet (Muslimi), n t nuk tregohet se emrat e Allahut jan vetm nntdhjet e nnt.

Imam Neueuiu ka thn: T gjith dijetart jan t mendimit se ky hadith nuk tregon q emrat e Allahut jan t kufizuar n nntdhjet e nnt, sepse Profeti

(salallahu alejhi ue selam) nuk thot q emrat e Allahut jan vetm nntdhjet e

nnt dhe nuk ka emra t tjer prve tyre, por ka pasur pr qllim t thot se

Allahu ka nntdhjet e nnt emra (ndr emrat e Tij), t cilt kush i mson

prmendsh Ai e fut n Xhenet. Kjo nuk do t thot q Allahu nuk ka emra t tjer, por kta nntdhjet e nnt

emra, jan t till q nse njeriu i mson, i kupton dhe punon me ta, hyn n Xhenet.

Kjo sht njsoj si t thuash se nj njeri ka 100 derhem t cilt do ti jap sadaka. Kjo nuk do t thot se ai nuk ka derhem t tjer, por do t thot se kta 100

derhem i ka llogaritur ti jap sadaka. Pra, fjala e Profetit (salallahu alejhi ue

Besimi i Ehli Sunetit n Emrat dhe Cilsit e Allahut

28

selam) n hadith: kush i mson ata prmendesh hyn n Xhenet, sht plotsim i fjalis s par e jo fillim i nj fjalie t re.

Si prfundim, qllimi i Profetit (salallahu alejhi ue selam) sht lajmrimi pr

hyrjen n Xhenet me an t msimit prmendsh t ktyre emrave dhe jo lajmrimi

pr kufizimin e tyre.

Prcaktimi i nntdhjet e nnt emrave nuk ka ardhur as n Kuran e as n Sunetin e sakt, kurse hadithi q transmeton Tirmidhiu nga Uelid bin Muslim pr

prcaktimin e nntdhjet e nnt emrave sht i dobt, sepse Uelidi konsiderohet

transmetues i dobt.

Shejhul islam ibnu Tejmije ka thn: T gjith dijetart q kan dituri rreth shkencs s hadithit, jan t nj mendimi se Profeti nuk i ka prcaktuar nntdhjet

e nnt emrat, ndrsa hadithi q ka transmetuar Uelidi sht i dobt. N nj fetva ai ka thn: Uelid bin Muslim i ka marr kta emra prej disa

msuesve t tij nga Shami, si sht sqaruar n disa prej rrugve t hadithit t tij. Ibn Haxher el Askalani ka thn: Ajo q e bn hadithin t dobt, sipas mendimit

t Buhariut dhe Muslimit, nuk sht vetm fakti q at e transmeton Uelid bin

Muslim (i cili sht transmetues i dobt), por ka edhe difekte t tjera si idtirrab (mosmarrveshje n lidhje me transmentimin e tij) dhe idrraxh (shtesa n tekst) e gjithashtu Uelidi sht mudel-lis.

Baza e pest. Devijimi n emrat e Allahut (ilhad)

Prkufizimi i termit ilhad sht: Devijimi n emrat e Allahut, duke mohuar ose shtrembruar vrtetsin dhe domethniet e tyre, ndryshe nga far sht

prmendur n Kuran dhe Sunet. Ilhadi n emrat e Allahut ndahet n katr lloje: 1- Ta emrtosh Allahun me emra t cilt nuk kan ardhur as n Kuran e as n

Sunet.

Ky sht devijim sepse ne kemi thn q emrat e Allahut jan teukifije. Shembull i ktij devijimi jan kristiant q e quajtn Allahun At, ose filozoft q e quajtn arsyeja vepruese.

2- T nxjerrsh nga emrat e Allahut emra pr idhujt.

Ky sht devijim gjithashtu, sepse kta emra jan t veant pr Allahun, ashtu

si sht ibadeti q i takon vetm Atij. Prandaj, emrtimi i dikujt tjetr me kta

emra, me qllim q ti kushtohet atij adhurimi prve Allahut dhe ti dedikohen cilsi q nuk i takojn, sht ilhad. Shembull pr kt sht veprimi i mushrikve, t cilt nxirrnin nga emri i Allahut El Aziz - - I Potfuqishmi,

29

emr pr idhullin e tyre El Uz-za, nga emri i Allahut El Ilah (I Adhuruari) emrin

El-Lat dhe nga emri i Allahut El Menan (Dhuruesi) emrin Menat.

3- T mohosh emrat ose domethniet dhe cilsit q prmbajn ata, si dhe t

mohosh rregullat dhe veprimet q rrjedhin prej tyre.

Edhe ky sht devijim, sepse besimi n emrat e Allahut nuk mund t plotsohet

pa u besuar t gjitha kto. Ilhadi i xhehmijve, sht mohimi i emrave dhe cilsive t Allahut, kurse ilhadi i mutezilve, sht mohimi i cilsive q prmbajn emrat e bukur t Allahut. Ata thon p.sh. se: Allahu sht Mshiruesi (Err-Rrahman) pa mshir.

4- T prngjasosh cilsit q prmbajn emrat e Allahut me cilsit e krijesave.

Ky sht devijim, sepse prngjasimi i Allahut me krijesat dhe prngjasimi i

cilsive t Tij me ato t krijesave, sht dika e pamundur dhe jo e sakt.

Allahu ka thn n Kuran: Asgj nuk i prngjan Atij. Ai sht Dgjuesi, Shikuesi.

Nuejm bin Hamad el Huzai ka thn: Ai q e prngjason Allahun me krijesat e Tij dhe ai q i mohon cilsit me t cilat Allahu ka cilsuar Veten e Tij, bn kufr.

Nuk ka dyshim se cilsit me t cilat Allahu ka prshkruar Veten e Tij, nuk jan t

ngjashme me ato t krijesave. Kto ishin katr llojet e ilhadit, i cili si i till sht i ndaluar, sepse Allahu i ka

krcnuar me nj ndshkim t rnd ata q devijojn n emrat e Tij:

Allahut i takojn emrat m t bukur, ndaj luteni At me ta dhe largojuni shoqris s atyre t cilt i prgnjeshtrojn emrat e Tij. Ata do t

shprblehen pr far kan vepruar. (El Araf: 180) E kundrta e Njshmris s Allahut n emrat dhe cilsit e tij (Teuhidul esma

uessifat), sht shirku dhe ilhadi. Shirku n cilsit e Allahut, ndodh ather kur i vihet Atij ortak ose rival n

cilsit e Tij. Pr t cilsuar nj person t veant (i cili pretendon se sht

musliman ose ehlul kible, sipas termit t dijetarve t akides) kafir, nuk lejohet t nxitohemi, derisa t plotsohen kushtet e tekfirit1 dhe t eliminohen pengesat e tij, sepse jo kushdo q bn kufr, bhet kafir. Njeriu mund t thot nj shprehje, ose

t bj nj vepr e cila sht kufr, por nuk cilsohet kafir, prderisa n t drejtn e tij nuk jan plotsuar kushtet dhe nuk jan eliminuar pengesat e tekfirit. Prej pengesave m t rndsishme t tekfirit, n lidhje me kt tem, sht interpretimi dhe imitimi. Pr m gjer rreth rregullave t tekfirit mund t shohim librat e Akides.

Kufri n emrat dhe cilsit e Allahut, bhet duke mohuar ndonj emr ose cilsi q ka ardhur n argument t sakt, pas informimit rreth ktij argumenti.

1) Tekfir do t thot cilsimi i nj personi kafir (mosbesimtar). (Shn. i redaktorit).

Besimi i Ehli Sunetit n Emrat dhe Cilsit e Allahut

30

Gjithashtu bhet me ilhad, duke ndryshuar domethnien pr t ciln tregojn tekstet e Kuranit dhe Sunetit, pa pasur ndonj dyshim ose arsye, me t ciln personi

mund t justifikohet. (Marr nga Komisioni i Prhershm i Fetvave) Shejh ibn Uthejmin ka thn: Mohimi i emrave dhe i cilsive t Allahut ndahet

n dy lloje.

1- Mohim me karakter prgnjeshtrimi.

Ky pa dyshim sht kufr. Sikur ndonjri t mohonte nj nga emrat ose cilsit e

Allahut q ka ardhur n Kuran dhe n Sunetin e sakt, si p.sh. t thot se Allahu Teala nuk ka dor, ai sht kafir, pa kundrshtim tek t gjith muslimant. Prgnjeshtrimi i lajmit t Allahut dhe t Drguarit t Tij sht kufr i cili t nxjerr

nga feja.

2- Mohim me karakter keqinterpretimi (d.m.th. t mos prgnjeshtrohen por t

mohohen).

N kt lloj kemi t bjm me dy raste:

a) Interpretimi t jet i lejueshm nga ana gjuhsore (d.m.th. interpretimi q i

bhet fjals t jet nj ndr variantet e kuptimit t fjals n gjuhn arabe1). N kt

rast interpretimi nuk sht kufr.

b) Interpretimi t mos jet i lejueshm sipas gjuhs arabe (d.m.th. t mos ket

asnj lidhje gjuhsore ndrmjet fjals n gjuhn arabe dhe interpretimit q i sht

br). N kt rast interpretimi sht kufr sepse mohimi sht absolut. Ky

interpretim n realitet sht prgnjeshtrim. Shembulli i ktij rasti sht sikur t

thuhet pr fjaln e Allahut: Prkundrazi, t dy Duart e Tij jan gjersisht t shtrira (El Maide 64), se dy duart jan qiejt dhe Toka. Me kt keqinterpretim personi bhet kafir, sepse ky interpretim nuk sht i sakt n gjuhn arabe dhe personi n fjal sht mohues e prgnjshtrues.

Ndrsa shembulli pr rastin e par sht sikur t thuhet se dy duart jan Mirsia

dhe Fuqia e Allahut. Me kt interpretim personi nuk bhet kafir, sepse fjala dora n gjuhn arabe, prdoret edhe n kuptimin en-nieme (mirsia), por ky kuptim sht n kundrshtim me kuptimin e saj t drejtprdrejt. (Marr nga El Mexhmeuth-Themin, 2, 62-63)

(Shih n fundin e ktij libri Gjykimi ndaj mohuesit t cilsive)

1) Thn me fjal t tjera, t ket nj far lidhjeje gjuhsore, qoft edhe t largt, ndrmjet

fjals dhe interpretimit q i sht br asaj.

31

Nntdhjet e nnt emrat e Allahut t marr nga Kurani dhe Suneti i sakt

Pasi sqaruam n bazn e pest se nntdhjet e nnt emrat e Allahut nuk jan

prcaktuar (prmendur) n ndonj hadith t sakt, do t prpiqemi q t prmendim

nntdhjet e nnt emra nga ata q kan ardhur n Kuran dhe Sunetin e sakt, sipas parimeve q kan vendosur dijetart pr nxjerrjen e tyre nga kto dy burime.

Por prpara se t fillojm duhet t sqarojm tri shtje:

1. Kemi prmendur q emrat e Allahut nuk jan t kufizuar me ndonj numr t

caktuar, sepse si ka ardhr n hadithin e Ibn Mesudit, ka emra q i di vetm Allahu

dhe askush tjetr prve Tij, si dhe emra q Allahu ia ka msuar vetm disa prej

krijesave dhe jo t tjerave. Pas gjith ktij sqarimi lind pyetja: Emrat e Allahut t

prmendur n Kuran dhe n Sunet (pa i llogaritur t tjert), a jan t kufizuar n nntdhjet e nnt, apo jan m shum? Dijetart kan dhn dy mendime:

Mendimi i par, sht q n Kuran dhe Sunet jan prmendur m shum se nntdhjet e nnt emra, prderisa Ibnul Arabi n Ahkamul Kuran ka prmendur 146 emra dhe ka thn se ka edhe m shum.

Pastaj, pr sa i prket prcaktimit t nntdhjet e nnt prej tyre, kan dhn dy

mendime:

a) Duhet ti msosh t gjith emrat q kan ardhur n Kuran dhe Sunet q t qllosh nntdhjet e nnt emrat pr t cilt bn fjal hadithi, sepse ata jan t

prcaktuar, por jan t fshehur si: ora e dits s xhuma n t ciln pranohet lutja,

nata e Kadrit etj.

b) Mjafton q t msosh nga t gjith emrat, nntdhjet e nnt prej tyre.

Kushdo q i mson nntdhjet e nnt emra, e meriton shprblimin e prmendur

n hadith, sepse qllimi sht t msohen nntdhjet e nnt emra nga ata q kan

ardhur n Kuran Sunet, pa prcaktim. Mendimi i dyt, sht q emrat e ardhur n Kuran dhe Sunet jan t kufizuar n

numrin nntdhjet e nnt dhe nuk ka t tjer ve tyre.

Besimi i Ehli Sunetit n Emrat dhe Cilsit e Allahut

32

Prej studimit t trsishm t argumenteve t Kuranit dhe Sunetit, rezulton se n to jan prmendur m shum se nntdhjet e nnt emra, kshtu q ai i cili mson

nntdhjet e nnt emra t paprcaktuar nga ata q jan prmendur n Kuran dhe Sunet, shpresohet t arrij shprblimin e prmendur n hadithin e Ebi Hurejres.

2. Nse kemi disa emra t cilt jan nxjerr nga nj cilsi e vetme1, do emr do

t numrohet si emr i veant, p.sh. emrat e Allahut: El Kadir - , El Kadijr - , El Muktedir - , cilsia e t cilve sht el kudretu - (dhe pikrisht kjo sht edhe rrnja e fjals), ose emrat e Allahut t Lartsuar: El Ala -

, El Alij - , El Muteal - , cilsia e t cilve sht el uluu - -.

Ndryshimi n disa shkronja ose shtimi i disa t tjerave, bn q t ket njfar

ndryshimi edhe n kuptim, prandaj dijetart jan t gjith t nj mendimi se

Rrahman - - Mshirues dhe Rrahim - - Mshirbrs, jan dy emra t veant, edhe pse jan marr nga e njjta cilsi (nga e njjta rrnj fjale), e

cila sht rrahme - - mshir. (Ky sqarim sht marr nga dijetari i famshm Ibnu Haxher el Askalani)

3. Kur prmenden dy emra t Allahut t Lartsuar t shoqruar me njri-tjetrin,

ather duhet ti prmendim t dy s bashku, por donjrin e numrojm si emr m vete, sepse donjri prej tyre ka nj kuptim t veant nga tjetri, si p.sh. emrat e

Allahut El Kabid - El Basit, dhe El Mukadim - El Muekhirr - .

Ata duhet t prmenden s bashku, sepse q t dy bashk prbjn nj

domethnie e cila tregon se Allahu sht Gjithrregulluesi i shtjeve, Krijuesi i

vetm dhe se nuk ka Zot tjetr prve Tij, prandaj kjo domethnie mund t jet e

bukur dhe e prkryer vetm duke u prmendur t dy kta emra s bashku.

Si kemi thn, Allahu ka emra t bukur dhe t prkryer dhe nse ne do t

prmendnim njrin emr pa e shoqruar me tjetrin, nuk do t ishte lavdrim dhe

prsosje pr Zotin ton.

M posht po japim nntdhjet e nnt emra t nxjerr nga Kurani dhe Suneti i sakt.

1- Allah - . sht prmendur shum her n Kuran: Thuaj: Ai, Allahu sht Nj, i

Vetm. (El Ihlas: 1) Disa dijetar kan thn se ky emr nuk prmban ndonj domethnie, por sht nj emr i prvem q tregon pr Qenien e Allahut. Ky

1) Bhet fjal pr emrat q kan t njjtn rrnj fjale.

33

mendim nuk sht i sakt sepse origjina e ktij emri n gjuhn arabe sht ilah - , q do t thot i adhuruar dhe rrnja e fjals ilah sht elihe, jelehu, ilaheten dhe uluheten- , , , q do t thot adhuroi, adhuron, adhurim. Kshtu q emri Allah - , sht i prbr nga pjesza eli - dhe fjala ilah - (i adhuruar). Si rrjedhoj, kuptimi i emrit Allah sht i Adhuruari.

Ibnu Abaz ka thn: Allahu sht Ai t Cilit i takon ta adhurojn t gjitha krijesat.

2- El Ehad - - Nj, i Vetm. sht prmendur n fjaln e Allahut: Thuaj, Ai, Allahu sht Nj, i Vetm.

(El Ihlas: 1)

3- El Eala - - M i Larti. sht prmendur n fjaln e Allahut: Madhroje emrin e Zotit tnd, M t Lartit. (El Ala: 1)

4- El Ilah - - i Adhuruari. sht prmendur n fjaln e Allahut: Dhe Ilahu (i Adhuruari) juaj sht Nj i

Adhuruar i Vetm. (El Bekareh: 163) 5- El Barri - - Shpiksi i Pashembullt i do gjje. sht prmendur n fjaln e Allahut: Ai, Allahu sht Gjithkrijuesi, Shpiksi

i Pashembullt i do gjje. (El Hashr: 24)

6- El Ekrem - - Fisniku, Bujari. sht prmendur n fjaln e Allahut: Lexo dhe Zoti yt sht m Bujari. (El

Alak: 3)

7- El Berru - - Bamirsi, Dhuruesi i madh. sht prmendur n fjaln e Allahut: Me t vrtet Ai sht El Berr-rru

(Bamirsi, Dhuruesi i madh, Mshirbrsi). (Et-Tur: 28) 8- El Basir - - Gjithshikuesi. sht prmendur n fjaln e Allahut: Ai sht Gjithshikuesi,

Gjithdgjuesi. (Esh-Shura) 9- Es-Semi - - Gjithdgjuesi. Argument pr t sht ajeti i msiprm.

10- Et-Teuab - - - Pranuesi i pendimit prej robrve t Tij. sht prmendur n fjaln e Allahut: Me t vrtet Ai sht Et-Teuabu

(Pranues i pendimit prej robrve t Tij), Mshirbrsi. (El Bekare: 38) 11- El Xheb-bar - -.

Kuptimet e ktij emri jan:

a- Madhshtori, i Gjithfuqishmi.

b- Rregulluesi i shtjeve t robrve t Tij. E pasuron t varfrin, e shron t

smurin, ia mbyll plagn t plagosurit etj.

Besimi i Ehli Sunetit n Emrat dhe Cilsit e Allahut

34

c- Urdhruesi, t Cilit nuk mund ti kthehet urdhri. Argument sht ajeti: Allahu sht Ai prve t Cilit nuk ka t adhuruar tjetr t merituar, Mbizotruesi, i Shenjti, i Gjithprsosuri pa asnj t met,

Gjithdhuruesi i siguris (besimit), Gjithvzhguesi mbi krijesat e Tij, El

Xheb-baru (Urdhruesi i paprballueshm, i Gjithfuqishmi). (El Hashr: 23) 12- El Xheuad - - Ai q jep dhe dhuron shum.

Argument sht fjala e Profetit (salallahu alejhi ue selam): Vrtet Allahu sht Xheuad (Dhurues i Madh) q e do bujarin dhe bujarin. (Transmeton ebu Nuajmi n El hilje dhe hadithi sht prmendur n Sahiul xhami) 13- El Xhemil - - i Bukuri.

Profeti (salallahu alejhi ue selam) ka thn n hadith: Me t vertet Allahu sht i Bukur dhe e do t bukurn. (Muslimi)

Prej ktij emri sht marr cilsia dhatije el xhemal - bukuria. Allahut t Lartsuar i takon bukuria absolute. Bukuria e krijesave me t gjitha

ngjyrat, llojet dhe artet e saj t shumta, sht nj pjes e vogl nga gjurmt e

bukurive t Tij. Allahu e meriton m tepr dhe sht m i denj q t jet bukuria

atribut i Tij, sesa atribut i do gjje tjetr.

Ai q u ka dhuruar bukurin qenieve, patjetr q sht kulminacioni i bukuris.

Allahu sht i Bukur n Qenien e Tij, emrat, cilsit dhe veprat e Tij.

Bukuria e Qenies s Tij sht aq e madhe, saq asnj krijes nuk mund t

prshkruaj qoft edhe sado pak prej saj. Mjafton si argument pr kt, t dim se

banort e Xhenetit - megjithse gjenden n begati t prhershme, knaqsi dhe

gzime q nuk mund t prshkruhen - kur t shikojn Zotin e tyre, do t knaqen

me bukurin e Tij dhe do ti harrojn t gjitha knaqsit e tjera, aq sa do t dshirojn q t qndrojn vazhdimisht vetm duke par Allahun.

T gjith emrat e Allahut jan emrat m t bukur dhe m t prkryer. Ata

tregojn pr prsosmrin e lavdis, lartsis, bukuris dhe madhshtis, e pikrisht

ktu qndron bukuria e cilsive t Allahut.

Pr sa i prket bukuris s veprave t Allahut, ato vrtiten (sillen) ndrmjet

bamirsis, bujaris, mirbrjes dhe drejtsis, pr t cilat lavdrohet e

falenderohet, dhe kjo sht n prputhje me urtsin dhe lavdin e Tij.

Pra, n cilsit e Allahut nuk ka kotsi, marrzi dhe padrejtsi. Prkundrazi, t

gjitha jan mirsi, mshir, udhzim, orientim, drejtsi dhe urtsi:

Nuk ka dyshim q Zoti im sht n udhn m t drejt (n t vrtetn). (Hud: 56)

Prsosmria e veprave t Allahut rrjedh nga prsosmria e Qenies dhe cilsive t

Tij, sepse veprat jan pasoj e cilsive. Kto cilsi - si tham - jan cilsit m t

35

prkryera, prandaj nuk sht e uditshme q veprat e Tij t jen veprat m t

prkryera.

14- El Hasib - - Llogaritsi. Ai q i krkon llogari robrve t Tij pr veprat e tyre. Ai q i mjafton robrve t Tij nse do t mbshteten tek Ai:

Allahu sht i mjaftueshm pr Hasib (Llogarits). (En-Nisa: 6) 15- El Hafidh - - Ruajtsi i do gjje. Mbikqyrsi mbi do gj. Nuk i

humbet Atij asgj nga punt e robrve t Tij:

Me t vrtet Zoti yt sht mbi do gj Hafidh (Ruajts). (Hud: 57)

16- El Hak - - i Vrteti, i Prhershmi, i Pandryshueshmi: Dhe ata do ta marrin vesh se Allahu, Ai sht El Hak (i Vrteti, i Qarti).

(En-Nur: 25)

17- El Hakem - - Gjykuesi, t Cilit askush nuk mund tia kthej dhe prballoj gjykimin dhe caktimin.

Argument sht fjala e Profetit alejhi selam: Me te vrtet Allahu sht El Hakem. (Transmeton Nesaiu. Albani ka thn q isnadi sht i mir.)

18- El Hakim - - M i Urti, Gjithgjykuesi:

Ai, Allahu sht Aziz (i Gjithfuqishm), El Hakim (i Urti, Gjithgjykuesi). (Sebe: 27)

19- El Halim - - i Buti, i Durueshmi, i Cili nuk nxiton n ndshkimin e robrve t Tij:

Dhe me t vrtet Allahu sht Alimun (i Gjithdijshm), Halimun (i Durueshm, i But).

20- El Hamid - - i Denji pr t gjitha lavdrimet. I Lavdruari q i meriton t gjitha lavdrimet:

Me t vrtet Allahu sht m i Pasuri (i lir nga do nevoj), i Denj pr t

gjitha lavdrimet. 21- El Hajj - - i Gjalli, i Prjetshmi: Allahu la ilahe il-lahu uel Hajjul-Kajjum. (Ali Imran: 2)

T gjitha fytyrat do t nnshtrohen para El Hajju, El Kajjum. (Ta Ha: 111)

22- El Hajij - - i Turpshmi. El Menave ka thn: El Hajij sht ai q ka shum turp. Profeti (salallahu alejhi ue selam) ka thn: Me t vrtet Allahu sht El Hajij

(i Turpshm) (Trans. Ebu Daudi dhe Albani n Sahihul xhami ka thn se sht i sakt.)

23- El Habir - - Njohsi i do gjje:

Me t vrtet Allahu sht m i Buti, m Dashamirsi dhe Latifun Habirun (Njohsi i do gjje). (Haxh: 63)

24- El Halik - - Gjithkrijuesi:

Besimi i Ehli Sunetit n Emrat dhe Cilsit e Allahut

36

Ai sht Allahu, Gjithkrijuesi (El Hashr: 24) Duhet t jemi t qart se krijimi - si veprim i Allahut - sht gj tjetr dhe pasojat

e krijimit (krijesat) jan gj tjetr. Kshtu q krijimi sht veprim q i atribuohet

Qenies s Allahut, ndrsa pasojat e krijimit (krijesat) jan t ndara e t shkputura

nga Ai. (Marr shkurtimisht nga Mexhmul fetua, kap. 12, fq. 435-436.) Nj kuptim tjetr i ktij emri sht Prcaktuesi i gjrave sipas dshirs s Tij, si

ka thn n tefsirin e tij Sheukani.

25- El Halak - - Krijuesi i do gjje: A nuk sht Ai i Cili krijoi qiejt dhe Tokn i zoti t krijoj (prsri) si ato?

Po. Nuk ka pik dyshimi dhe Ai sht El Halaku, El Alijm (Krijuesi, i

Gjithdituri). (Ja Sin: 81) 26- Err-Rrazik - - Gjithfurnizuesi. Profeti (salallahu alejhi ue selam) ka thn: Me t vrtet Allahu sht El Halik,

El Kabid, El Basit, Err-Rrazik (Gjithfurnizuesi), El Musair (mimvnsi, Ai q i

vendos, i ngre dhe i ul mimet e gjrave). (Trans. Ebu Daudi dhe Tirmidhiu. Albani ka thn n Sahihul xhami se hadithi sht i sakt.)

27- Err-Rrab - - Zoti, Gjithkrijuesi, Sunduesi, Gjithrregulluesi i shtjeve.

Argument sht hadithi q transmeton Muslimi, ku Profeti (salallahu alejhi ue

selam) ka thn: Pr sa i prket rukus, n t madhroni Err-Rrab (Zotin). 28- Err-Rrahman - - i Gjithmshirshmi. 29- Err-Rrahim - - Mshirbrsi: Lavdrimet dhe falenderimet i takojn Allahut, Zotit t botve, t

Gjithmshirshmit, Mshirbrsit. (El Fatiha: 1-2) 30- Err-Rrez-zak - - Gjithfurnizuesi:

Vrtet q Allahu sht Err-rrez-zak, Gjithfurnizuesi, Zotruesi i Fuqis, m i Forti. (Edh-Dharijat: 58)

31- Err-Rrafik - - Dashamirsi, i Buti. Profeti (salallahu alejhi ue selam) ka thn: Me t vrtet Allahu sht Rrafik

(Dashamirsi, i Buti) dhe e do butsin. (Muslimi) 32- Err-Rrakib - - Mbikqyrsi i do gjje, Gjithvshguesi. Allahu n Kuran ka thn: Me t vrtet Allahu sht Rrakijb (Mbikqyrs,

Gjithvzhgues mbi ju). (En-Nisa: 1)

33- Err-Rrauf - - Mshirshumi, Dashamirsi. Ibnul Farisi ka thn: Err-Rrauf rrjedh nga fjala rrefetun, e cila tregon pr

butsi dhe mshir. Allahu ka thn n Kuran: Me t vrtet Allahu sht Rrauf, Rrahim. (Nur:

20)

37

34- Es-Sub-buh . Profeti (salallahu alejhi ue selam) thoshte n ruku dhe n sexhde: Sub-buhun,

Kud-dusun, Rab-bul melaiketi ue Rr-rruh (Subuuhun, Kuduusun, Zoti i engjjve

dhe i Xhibrilit). (Trans. Muslimi.) Imam En-Neueui, n shpjegimin e ktyre dy emrave ka thn se kuptimi i tyre

sht Museb-bah - dhe Mukad-des - - i Lartsuari, i Pastri, i Dliri, i Shenjti, larg t gjitha mangsive dhe t metave. I Prsosur, pa t meta, pa

mangsi, pa shok dhe pa rival.

35- Es-Sit-tir - - Ai q i mbulon dhe i fsheh t metat dhe gabimet e robrve.

Argument sht fjala e Profetit (salallahu alejhi ue selam): Vrtet Allahu sht Hajjijun (i Turpshm), Sit-tirun (Mbulues i t metave dhe gabimeve t robrve)

dhe e do turprimin dhe mbulimin. Prandaj, donjri prej jush kur t lahet, le t

mbulohet (n mnyr q t mos ia shikojn t tjert pjest e turpshme). (Trans. Ebu Daudi, Nesaiu e t tjer dhe hadithi sht i sakt.)

36- Es-Selamu - Argument sht fjala e Allahut:

Ai sht Allahu, nuk ka t adhuruar tjetr prve Tij, El-Melikul Kud-dus-Selamu (Gjithsunduesi, i Shenjti, i Gjithprsosuri pa asnj t met)... (El Hashr: 23)

Kuptimet i ktij emri jan:

a- i Pastri dhe i Dliri nga t metat e mangsit (i Gjithprsosuri pa asnj t

met).

b- Ai q i prshndet me selam robrit e Tij n Xhenet:

(Do tu thuhet): Selam (Paqja qoft mbi ju). Fjal nga Zoti (Allahu), Mshirbrsi. (Ja Sin: 58)

c- Ai q i ka shptuar robrit nga padrejtsia e Tij, sepse ia ka ndaluar

padrejtsin Vetes s Tij.

d- Shptuesi i robrve t Tij.

37- Esh-Shafi - - Gjithshruesi. Aishja (Allahu qoft i knaqur prej saj) transmeton se kur ndonjri ankohej nga

smundja, i thrrisnin t Drguarit (salallahu alejhi ue selam). Ai e fshinte (e prekte

me t djathtn e tij) dhe pastaj thoshte: O Allah, Zoti i njerzve, zhduke kt smundje dhe shroje. Ti je Esh-Shafi (Gjithshruesi), nuk ka shrim tjetr

prve shrimit Tnd. Shroje me nj shrim q nuk l aspak smundje. (Buhariu & Muslimi)

38- Esh-Shakir - - Vlersuesi i veprave t mira q punojn robrit e Tij. Ai q shprblen robrit e Tij pr punt q veprojn, qofshin pak apo shum:

Besimi i Ehli Sunetit n Emrat dhe Cilsit e Allahut

38

Kushdo q bn mir me vullnetin e tij, ather padyshim q Allahu sht Shakirun (Vlersues pr gjithka), i Gjithditur. (El Bekare: 158)

39- Esh-Shekur - - Ai q i vlerson dhe i mon punt e robrve, Ai q e shprblen at q i bindet, duke ia shumfishuar shprblimin:

Allahu sht Shekurun, i Duruari. (Et-Tegabun: 17) 40- Esh-Shehid - - Gjithdshmuesi, i Dituri pr do gj. Padyshim q Ti je Gjithdshmuesi, i Dituri pr do gj (Shehid). (El

Maide: 116)

41- Es-Samed - Kuptimi i ktij emri sht:

a- Ai t Cilit i drejtohen krijesat pr do nevoj, meqense sht i Fuqishm dhe

ka mundsi ta bj at q i krkohet.

b- I Prkryeri q i ka t gjitha cilsit t prsosura n shkalln m t lart. Ai i

Cili nuk ka asnj t met.

c- I Prhershmi. Ai nuk ka pasur fillim dhe nuk ka mbarim.

d- Ai q nuk ka nevoj pr asgj, por t gjitha krijesat kan nevoj pr T.

e- Ai q nuk ka brendsi. Shum nga seleft (t part) kan thn se Es-Samed

sht Ai q nuk ka brendsi.

Ikrima ka transmetuar se ibnu Abaz ka thn: Es-Samed sht Ai, t Cilit i drejtohen krijesat pr nevojat e tyre. Domethn pr realizimin dhe arritjen e

nevojave t tyre. Ibnu Abazi ka thn: Es-samed sht Zotruesi q sht i prkryer n zotrimin

e Tij, Ai sht i Shenjti, i prkryer n shenjtrin e Tij, sht Madhshtori, i

prkryer n madhshtin e Tij. Ai sht i Buti q sht i prkryer n butsin e Tij,

sht i Urti, i prkryer n urtsin e Tij dhe sht i Dituri q sht i prkryer n

diturin e Tij. 42- El Gaf-far - Ai q u fal mkatet robrve t Tij dhe ua mbulon t

metat:

Zotit t qiejve dhe t toks dhe i gjith far gjendet ndrmjet tyre. I Gjithfuqishmi, gjithnj Falsi i Madh (El Azizul, Gaf-far). (Sad: 66)

43- El Gafurr - - Mkatfalsi: Me t vrtet Zoti im sht Gafurr (Mkatfals), Rrahim. (Jusuf: 53) 44- El Aziz - - i Gjithfuqishmi, Ngadhnjimtari, Dominuesi mbi do

gj.

Argument sht ajti i msiprm.

45- El Alim - - i Gjithdituri: Pr do gj Ne jemi t Gjithditur. (El Enbija: 81)

46- El Alijm - i Gjithdituri:

39

Me t vrtet Ai sht (Hakim, Alijm) i Urti, i Gjithdituri. (Edh- Dharijat: 30)

47- El Adhim - - Madhshtori: Dhe Ai sht (El Alim, El Adhim) m i Larti, m Madhshtori. (El

Bekare: 255)

48- El Alij-j - - i Larti. Argument sht ajeti i msiprm.

49- El Kadir - - i Gjithfuqishmi, i Plotfuqishmi:

Thuaj: Ai sht El Kadiru, i Fuqishm t drgoj ndshkim mbi ju nga lart ose nn kmbt tuaja (El En Am: 65)

50- El Kahir - - Ngadhnjimtari, i Paprballueshmi: Dhe Ai sht El Kahiru (i Paprballueshmi), m i Larti prmbi robrit e

Tij dhe Ai sht m i Urti Gjithgjykues, i Mirnjohuri me do gj. (El En Am: 18)

51- El Kah-har - - i Paprballueshmi, Ngadhnjimtari. O shokt e mi t burgut! A jan m mir shum zota t ndryshm, apo

Allahu Nj, i Vetm, El Kah-har (i Paprballueshmi), m i Larti? (Jusuf: 39) 52- El Kadir - - i Gjithfuqishmi, i Plotfuqishmi. dhe Ai sht El Kadir (i Plotfuqishm pr t br do gj). (El Mulk: 1) 53- El Afu-u - - Ai q i fshin mkatet e robrve t Tij. Me t vrtet Allahu sht Afu-un, Gafurr (Ai q i fshin dhe i fal

mkatet). (Haxh: 60) 54- El Ganij - - Ai q nuk ka nevoj pr krijesat, por t gjitha krijesat

kan nevoj pr t:

Dhe Allahu sht Ganijun (Ai q nuk ka nevoj pr asgj), Halim (i But, Durimtar). (El Bekare: 263)

55- El Fet-tah - - Gjithgjykuesi i drejt. Dhe Ai sht El Fet-tah, El Alim. (Sebe: 26)

56- El Kud-dus - - i Shenjti, i Pastri nga t gjitha t metat e mangsit: Allahu sht Ai, prve t Cilit nuk ka t adhuruar tjetr t merituar.

Mbizotruesi, El Kud-dus (i Shenjti), i Gjithprsosuri pa asnj t met. (El Hashr: 23)

57- Et-Taj-jib - - i Miri. Profeti (salallahu alejhi ue selam) ka thn: Me t vrtet Allahu sht Taj-jib (i

Mir) dhe pranon vetm t mirn. (Muslimi) 58- El Karib - - i Afrti ndaj atyre q dshiron tu afrohet prej krijesave

t Tij:

Besimi i Ehli Sunetit n Emrat dhe Cilsit e Allahut

40

Dhe kur robrit e Mi, t pyesin ty (o Muhamed) pr Mua, ather (prgjigjju atyre): Vrtet Un (Allahu) jam Karib, Un u prgjigjem duave (lutjeve) t lutsit kur ai m drejtohet Mua me lutje. (El Bekare: 186).

T qent e Allahut i Lartsuar mbi krijesat dhe afrsia e Tij ndaj atyre q

dshiron tu afrohet, jan dy cilsi t cilat nuk bien n kundrshtim me njra-tjetrn.

Ai sht i Larti n afrsin e Tij dhe i Afrti n lartsin e Tij (pr m gjat,

shiko n kapitullin e cilsive, cilsin e afrsis dhe t afruarit t Allahut ndaj

krijesave q dshiron tu afrohet). 59- El Muxhijb - - Ai q i prgjigjet lutjeve t robrve t Tij: Me t vrtet q Zoti im sht Karijb (i Afrti), Prgjigjsi (q i prgjigjet

thirrjes ndaj tij). (Hud: 61) 60- El Muhsin - - Mirbrsi. Profeti (salallahu alejhi ue selam) ka thn: Me t vrtet Allahu sht Muhsin

(Bamirs) dhe e do bamirsin (mirbrjen). (Trans. Taberani dhe e ka br t sakt shejh Albani n Sahihul xhami dhe n El irua.)

61- El Muktedir - - i Gjithfuqishmi. N kuvendin e s vrtets (n Xhenet) pran Melijk (Sunduesit), Muktedir

(t Gjithfuqishmit). (El Kamer: 55) 62- El Melijk - - Mbisunduesi, Gjithsunduesi. Argument sht ajeti i msiprm.

63- El Melik - - Mbisunduesi. Allahu sht Ai, ve t Cilit nuk ka t adhuruar t merituar, El Melik

(Mbisunduesi) (El Hashr: 23) 64- El Metijn - - Shum i Fuqishm, shum i Fort.

Vrtet q Allahu sht Gjithfurnizues, Zotruesi i fuqis, El Metijn (shum i Fuqishm). (Edh-Dharijat: 58)

65- El Kaj-jum - - I Vetqndrueshmi, Mbajtsi q i mban t gjitha krijesat dhe i bn t qndrojn. Ai q rregullon shtjet e krijesave dhe i mbron ato,

i ruan e kujdeset pr to:

Allahu sht Ai, i Cili nuk ka t adhuruar tjetr me t drejt prve Tij, El Haj-jul, El Kaj-jum (El Bekare: 255)

66- El-Latif - - i Buti, Dashamirsi, Gjithnjohsi q e njeh do gj, qoft e vogl apo e madhe:

Dhe Ai sht El-Latifu, El Habiru. (El En Am: 103) 67- El Muhijt - - Gjithprfshirsi i do gjje me dijen e Tij. Dhe Allahu mbi do gj sht Muhijt. (En-Nisa: 108)

41

68- El Musauir - - Ai q i ka dhn formn do gjje, Formsuesi i gjithkaje:

Ai sht Allahu, Gjithkrijuesi, Shpiksi i Pashembullt i do gjje, Elmusavir (Formsuesi i gjithkaje). (El Hashr: 24)

69- El Mubin - - i Qarti. Dhe ata do ta kuptojn se Ai, Allahu, sht i Vrteti, El Mubin (i Qarti).

En-Nur: 25)

70- El Mexhid - - i Lavdishmi, Madhshtori, m i Larti n lavdi. Vrtet Ai sht Hamidun (Zotruesi i t gjitha lavdrimeve), Mexhidun (i

Lavdishmi, m Madhshtori n lavdi). (Hud: 73) 71- El Kebir - - i Madhi. dhe se vrtet Allahu, Ai sht m i Larti, m i Madhi. (Lukman: 30)

72- El Mutekeb-bir - - i Larti, Suprem, i Pastr nga do gj e keqe dhe e mangt q nuk i prshtatet Madhris s Tij, i Vetm n cilsit e

madhrishme.

Ky emr n gjuhn arabe, rrjeth nga fjala el kibr, domethnia e parme e s cils sht mospranimi dhe mosnnshtrimi. Kjo cilsi (el kibr), kur i dedikohet

Allahut sht lavdrim, kurse kur i dedikohet krijesave sht sharje dhe poshtrim,

pasi Allahu nuk i nnshtrohet askujt, por t gjitha krijesat i nnshtrohen Atij.

Argument pr kt emr t Allahut sht ajeti i parafundit i sures Hashr:

Ai sht El Xheb-bar, El Mutekeb-bir (El Hashr: 23) 73- El Muteali - - i Larti. I Gjithdituri pr do gj, t padukshme dhe t dukshme, m Madhshtori,

El Muteali (i Larti). (Er-Rrad: 9)

Sheukani ka thn se ky emr do t thot: I Lartsuar, larg nga do gj q thon mushrikt dhe i Lart mbi t gjitha krijesat me madhshtin dhe fuqin e

Tij. 74- El Kauij - - i Forti, Fuqiploti. Me t vrtet Allahu sht Kauij-jun, Azijzun. (El Muxhadele: 21) 75- El Mukijt - - i Plotfuqishmi, Ruajtsi, Gjithdshmuesi. Ai q i

jep do njeriu ushqimin e tij. (Kuptimi i fundit sht prmendur nga El Ferra.)

Argument sht fjala e Allahut n suren En-Nisa: Dhe Allahu sht mbi do

gj Mukijt (i Plotfuqishm, Gjithdshmues, Ruajts). 76- El Muhejmin - - Gjithvzhguesi i do gjje. a- Gjithdshmuesi i do gjje.

b- Ngadhnjyesi, i Larti.

El Muminul Muhejminu (El Hashr: 23) 77- El Men-nan - - Dhuruesi i madh, i Cili jep pa krkuar ndonj

shprblim.

Besimi i Ehli Sunetit n Emrat dhe Cilsit e Allahut

42

Argument sht hadithi i Enes ibn Malik i cili thot: Isha ulur me Profetin (salallahu alejhi ue selam) n xhami, ndrkoh q nj burr ishte duke u falur. Ai

tha: O Allah, un t lutem Ty sepse Ty t takon lavdrimi. Nuk ka t adhuruar tjetr me t drejt prve Teje, (El Men-nan)Dhuruesi i Madh, Krijuesi i qiejve

dhe i Toks. O Ti q je gjith madhshti dhe gjith lavdi. O i Gjalli, i Prjetshmi. Ather Profeti (salallahu alejhi ue selam) tha: E luti Allahun me emrin e Tij m t madh, kur robi i lutet me t Allahut, Ai i prgjigjet dhe kur i krkon me t, Ai i

jep. (Trans. En-Nesai, Ebu Daudi etj.. Albani n Sahih sunnen Ebi Daud, thot q hadithi sht i sakt.)

78- El Mumin - . a- Ai q vrteton besnikrin e Profetve t Tij nprmjet mrekullive q u jep. Ai

q e mban premtimin ndaj robrve t Tij.

b- Ai q i siguron nga frika robrit e Tij besimtar, n Ditn e Gjykimit.

Allahu thot n Kuran: Es-Selamu, El Muminu (El Hashr: 23) 79- El Meula - - Prkrahsi, Mbrojtsi, Ai, t Cilit i mbshtetemi.

Ather dijeni se Allahu sht Meula (Mbrojtsi, Prkrahsi) pr ju. Sa Meula i Shklqyer dhe sa Nesijr (Ndihmues) i shklqyer sht Ai! (El Enfal:

40)

80- En Nesijr - - Ndihmuesi. Argument sht ajeti i msiprm.

81- El Hadi - - Udhzuesi, n dorn e t Cilit sht udhzimi. m se i Mjaftueshm sht Zoti yt, si Udhzues dhe Gjithndihmues. (El

Furkan: 31)

82- El Uahid - - Nj, i Vetm (i Pashok). Allahu n Kuran ka treguar fjalt e Jusufit (alejhi selam) n burg: O shokt e

mi t burgut! A jan m mir shum zota t ndryshm, apo Allahu, El Uahidu

(Nj, i Vetmi, i Paprballueshmi, m i Larti)? (Jusuf: 39) 83-