Farmacja Praktyczna nr 2 (93) 2016

PRAKTYCZNY MAGAZYN DLA FARMACEUTÓW www.farmacjapraktyczna.pl

FarmacjapraktycznaPOLPHARMA FARMACEUTOM Nr 2 (93) Luty 2016 Cena: 6,70 zł

TEMAT NUMERU

Ekspercka analiza rynku i najbliższej przyszłości polskiego aptekarstwa

Co czeka branżę?

Premia jako motywatorKluczowe narzędzie wpływania na efektywność pracowników

Refundowana opieka farmaceutyczna

Odpowiedzi na najbardziej nurtujące pytania

Regeneracja i nawilżenie oczu

Dobroczynny wpływ kombinacji hialuronianu

sodu i dekspantenolu

Kaszel u dziecka

Jak dobrać syrop?

CHRONII NAWILŻA

▪ BEZ PARABENÓW

▪ BEZ BARWNIKÓW

▪ BEZ SUBSTANCJI ZAPACHOWYCH

H Y P O A L E R G I C Z N Y , Z R Ó W N O W A Ż O N E p H

P R Z E B A DA N Y D E R M ATO LO G I C Z N I E

ELODERM Emulsja do kąpieli

200 ml

ELODERM Szampon200 ml

ELODERMŻel do mycia

200 ml

ZAWIERAJĄ KOMPLEKS

OMEGA 3·6·9*

PREPARATY ODPOWIEDNIE OD 1. DNIA ŻYCIA DZIECKA

*nie dotyczy szamponu

ELO/019/11-2015

INNOWACYJNEEMOLIENTY

ELODERM_FP_ 205mm_x_297mm.indd 1 2015-11-10 16:44:18

spis treści

farmacja praktyczna 2/2016 3

AKTUALNOŚCI 4 INFORMACJE/CIEKAWOSTKI 10 RAPORT: RYNEK APTECZNY: OCZE-

KIWANE I NIEOCZEKIWANE ZMIANY

12 SONDA: „MNIEJ ŻYCZEŃ, WIĘCEJ

DZIAŁANIA!”

PRAWO14 ZAPYTAJ EKSPERTA

OPIEKA FARMACEUTYCZNA

19 REFUNDOWANA OPIEKA FARMACEU-

TYCZNA – PYTANIA I ODPOWIEDZI

20 KASZEL U DZIECKA – JAK DOBRAĆ

SYROP?

23 DOBROCZYNNY WPŁYW

KOMBINACJI HIALURONIANU SODU

I DEKSPANTENOLU NA NAWILŻENIE

I REGENERACJĘ OCZU

26 STOSOWANIE WITAMINY D3 ZIMĄ

28 CERAMIDY – NATURALNA BARIERA

OCHRONNA

30 DIETA WSPOMAGAJĄCA UKŁAD

IMMUNOLOGICZNY

32 JAK WYCENIAĆ WITAMINY

W LEKACH RECEPTUROWYCH?

34 PSYCHOLOGIA: ASERTYWNOŚĆ

W APTECE

PROWADZENIE APTEKI37 SPECJALIZACJA APTEKI

40 PREMIA JAKO MOTYWATOR

NAUKA42 INTERAKCJE LEKÓW STOSOWANYCH

W CHOROBACH NEREK I UKŁADU

MOCZOWEGO

ŻYCIE JEST PIĘKNE44 CZYSTEK – DZIAŁANIE I WŁAŚCIWOŚCI

46 KUCHNIA FARMACEUTYCZNA

48 KULTURA

50 KRZYŻÓWKA

FARMACJA PRAKTYCZNA®Redaktor Merytoryczna: Barbara Misiewicz-Jagielak Redaguje Zespół: Dominika Bandurska, Michał Borysiuk, Anna Cielemęcka, Marta Gawrylik, Justyna Grudniak, Monika Jasłowska, Magdalena Kochańska, Karolina Kumanek, Marcin Lewandowski, Barbara Misiewicz-Jagielak, Joanna Ordańska-Kucińska, Paulina Pol, Bożenna Płatos, Anna Robak-Reczek.

Na zlecenie: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa Wydawca: Valkea Media SA, ul. Elbląska 15/17, 01-747 Warszawa Redaktor naczelny: Łukasz Kuźmiński Dyrektor projektu: Tomasz Opiela Projekt graficzny: Krzysztof Pietrasik

mgr farm. Barbara Misiewicz-JagielakRedaktor Merytoryczna „Farmacji Praktycznej”

Według danych PharmaExpertu, firmy monitorującej obroty branży farmaceutycznej, wartość rynku aptecznego w porównaniu do 2014 r. wzrosła w ubiegłym roku o 4,8%, osiągając najwyższy w historii poziom 29,9 mld zł w cenach detalicznych. Na produkty z segmentu sprzedaży odręcznej w 2015 r. Polacy wydali 11,8 mld zł – 11,2 mld zł na leki refundowane i niespełna 7 mld zł na leki pełnopłatne na receptę. Wyniki mogą napawać optymizmem, wszystko jednak jak zawsze zależy od perspektywy. Z punktu widzenia statystycznej apteki rynek jest zupełnie inny niż „z lotu ptaka”. Tu dynamika wzrostu jest już nieco słabsza. Skąd ta rozbieżność i jakie czynniki mają wpływ na taki stan rzeczy? O tym dowiedzą się Państwo z lektury naszego lutowego raportu, w którym podsumowujemy ubiegłoroczne notowania rynkowe i kreślimy piórem eksperta przyszłość polskiego aptekarstwa. W najbliższych miesiącach czeka nas bowiem wiele zmian, które nie pozostaną bez wpływu na codzienną pracę naszych placówek.

Szanowni Państwo!

R E

K L

A M

A

23NAWILŻENIE

I REGENERACJA OCZU

Dobroczynny wpływ kombinacji hialuronianu

sodu i dekspantenolu

informacje

4 farmacja praktyczna 2/2016 www.farmacjapraktyczna.pl

Mgr farm. Elżbieta Piotrowska-Rutkowska,

dotychczasowa Prezes Okręgowej Rady Aptekarskiej

w Łodzi, została Prezesem Naczelnej Rady Aptekarskiej.

Nowy Prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej

Wybór nowego szefa aptekarskiego samorządu miał miejsce 30 stycznia br. podczas VII Krajowego Zjazdu Aptekarzy w Jachrance koło Warszawy. W głosowaniu wzięło udział ponad 300 delegatów reprezentujących wszystkie okręgowe izby aptekarskie w kraju. Mgr farm. Elżbieta Piotrowska- -Rutkowska uzyskała w nim 202 głosy – jej konkurent, dr farm. Marek Jędrzejczak, zdobył ich 115. Nowy prezes NRA swoją funkcję będzie pełnić przez najbliższe cztery lata. Mgr farm. Elżbieta Piotrowska--Rutkowska zapowiada szereg zmian. Chce m.in. ograniczyć obrót pozaapteczny oraz wyeliminować ze struktury właścicielskiej aptek osoby niebędące farmaceutami. Zapowiada również restrukturyzację samorządu pod kątem finansowym. „Bez względu na to, gdzie wykonujemy swój zawód: w aptece otwartej, szpitalnej, hurtowni czy na uczelni, jesteśmy powołani do niesienia pomocy pacjentom. Siła naszej samorządowej rodziny jest sumą wysiłku ponad trzydziestu tysięcy

członków samorządu aptekarskiego. Tak jak w rodzinie w samorządzie aptekarskim mamy te same prawa i obowiązki” – podkreśla w specjalnym liście mgr farm. Elżbieta Piotrowska--Rutkowska opublikowanym przez Naczelną Izbę Aptekarską jeszcze przed jej wyborem na funkcję prezesa NRA.

ŹRÓDŁO: NIA.ORG.PL / RYNEKAPTEK.PL

SŁOWA KLUCZOWE:• NIA• Prezes NRA• Krajowy Zjazd

Aptekarzy

Lodówki do rejestracji

SŁOWA KLUCZOWE: • Centralny Rejestr Operatorów • rejestracja urządzeń chłodniczych

Do połowy marca br. farmaceuci, przedsiębiorcy i rolnicy muszą zgłosić swoje urządzenia chłodnicze do Centralnego Rejestru Operatorów – informuje „Gazeta Prawna”. Każde urządzenie, które zawiera co najmniej 3 kg substancji kontrolowanych lub fluorowanych gazów cieplarnianych, musi obecnie posiadać specjalną kartę, w której określi się m.in. rodzaj i ilość czynnika. Centralny Rejestr Operatorów znajduje się na stronie internetowej Instytutu Chemii Przemysłowej (http://www.ichp.pl/CRO). Tam zainteresowani mogą znaleźć wszystkie niezbędne informacje. Rejestracja jest realizacją działań UE zmierzających do ograniczania emisji substancji wpływających destrukcyjnie na warstwę ozonową. Karty należy sporządzić najdalej do 14 marca br. Po tym terminie kary za brak karty urządzenia będą wynosiły od 600 do 3 tys. zł. ŹRÓDŁO: GAZETA PRAWNA

Eloderm odkryciem roku!

Nowa marka w portfolio Polpharmy – Eloderm, została wyróżniona godłem Laur Konsumenta ODKRYCIE 2016! Eloderm to linia innowacyjnych emolientów, które służą pielęgnacji skóry zarówno dzieci jak i dorosłych. Odkrycie Roku to wyróżnienie przyznawane produktom innowacyjnym i wyróżniającym się dynamicznym wzrostem popularności. Eloderm został zauważony i doceniony zaledwie po kilku miesiącach obecności na rynku, co wróży marce świetną karierę.

ŹRÓDŁO: POLPHARMA BIURO HANDLOWE SP. Z O.O.

Acidolac baby krople Super ProduktemW dniu 8 stycznia br. w Teatrze Kamienica w Warszawie po raz 13. Magazyn dla Rodziców „Mam Dziecko” przyznał nagrody Superprodukt 2015. W tym roku do konkursu zgłoszono ponad 200 produktów. W kategorii Leki OTC i suplementy diety dla dzieci – dziecię- ce dolegliwości, na podium znalazł się Acidolac baby krople – dietetyczny środek spożywczy specjalnego przeznaczenia medycznego. Zdaniem jury produkt jest niezastąpiony zarówno w zapobieganiu jak i łagodzeniu dziecięcych dolegliwości.

ŹRÓDŁO: POLPHARMA BIURO HANDLOWE SP. Z O.O.

fot.

arch

iwum

OIA

w Ło

dzi

Pielęgniarki niechętne szkoleniom

Rząd przyjął projekt bezpłatnych leków dla seniorów

Rząd chciałby, aby pacjenci w wieku 75+ zaczęli otrzymywać bezpłatne leki najpóźniej od 1 września br. Medykamenty, które będą przysługiwały bezpłatnie wskazanym seniorom, znajdą się na odrębnym wykazie listy leków refundowanych.Pierwszy tzw. wykaz „S” Minister Zdrowia ustali do 1 września

2016 r. Zgodnie z ustaleniami resortu wykaz ten będzie stopniowo rozszerzany. Recepty na bezpłatne leki i wyroby medyczne dla osób starszych będą mogli przepisywać lekarze i pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej.

ŹRÓDŁO: MZ.GOV.PL

Tylko jedna na 100 pielęgniarek z woj. zachodniopomorskiego chce przejść szkolenia upoważniające do wypisywania recept – podaje Rynekaptek.pl i lokalne media. Pielęgniarki wyjaśniają, że podchodzą niechętnie do szkoleń przede wszystkim z powodu dodatkowych obowiązków, za którymi, ich zdaniem, nie idą większe pieniądze. Jeden kurs to wydatek 500 zł. Szkolenie trwa pięć dni. Według nowych przepisów odpowiednio przeszkolone pielęgniarki mogłyby wypisywać skierowania na badania i recepty na niektóre leki przeciwbólowe czy sprzęt medyczny.

ŹRÓDŁO: RYNEKAPTEK.PL

Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finan-sowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw, który wprowadza bezpłatne leki dla osób po 75. r.ż. – podaje resort zdrowia.

R E K L A M A

informacje

Farmaceuci mieliby robić przegląd leków branych przez pacjenta pod kątem interakcji między nimi. Informacje o ewentualnych inter- akcjach przekazywaliby lekarzowi. Mogliby też pomóc korygować terapię pod kątem łączenia leków i diety, pory i sposobu przyjmowa-nia leku. Na razie mowa jest o bardzo prostych czynnościach, które przekładają się na oszczęd-ności po stronie pacjenta i płat-nika. Farmaceuta może pokazać, jak stosować leki, np. wziewne. Nauczenie właściwego stosowania inhalatorów jest bardzo istotne, bo gdy pacjent tego nie umie, przychodzi do lekarza, twierdząc, że lek nie działa i często dostaje receptę na kolejny, droższy. Wbrew wcześniejszym doniesieniom far-

maceuta nie będzie diagnozował pacjentów, nawet poprzez mierze-nie im poziomu cukru we krwi czy ciśnienia.

ŹRÓDŁO: RP.PL


Litwini przyjeżdżają po leki do PolskiCoraz więcej Litwinów przyjeżdża do Polski po leki – informuje serwis Rynekaptek.pl i media elektroniczne zza wschodniej granicy.

Aptekarze z wyższym wykształceniem mieliby sprawować tzw. opiekę farmaceutyczną, która, zdaniem ministerstwa, miałaby wyeliminować działania niepożądane i polipragmazję, czyli sytuację, w której chory bierze jednocześnie wiele leków, między którymi zachodzą interakcje – donosi „Rzeczpospolita”.

Resort zdrowia chce rozszerzyć uprawnienia farmaceutów

LITEWSKA „TURYSTYKA LEKOWA”

SŁOWA KLUCZOWE: • litewska turystyka lekowa• ceny leków

O tym, że leki w Polsce są tańsze wiedzą litewscy lekarze i mówią o tym otwarcie swoim pacjentom. Przykładowo, jeden z leków na Litwie kosztuje 46 euro, w Polsce natomiast około 8 euro. Lekarze doradzają również pacjentom kupować w Polsce te leki, które na Litwie nie są zarejestrowane. Zarejestrowanie leku na Litwie kosztuje 12 tys. euro, gdy tymczasem w Finlandii na przykład 1 tys. euro, zaś w Estonii 1,3 tys. euro. Jak informuje portal Znad Wilii, leki w Polsce są tańsze m.in. z powodu niższego podatku VAT, wynoszącego 8 procent. Na Litwie wynosi on 21 procent.

ŹRÓDŁO: RYNEKAPTEK.PL

SŁOWA KLUCZOWE: • opieka

farmaceutyczna• resort zdrowia• polipragmazja

R E

K L

A M

A

R E

K L

A M

A

informacje

SŁOWA KLUCZOWE: • wirus zika • stan zagrożenia publicznego • zapalenie układu nerwowego

Wirus zika coraz groźniejszyZ Ameryki Łacińskiej dochodzą coraz gorsze informacje związane z rozprzestrzeniającym się tam wirusem zika. Władze wyspiarskiego Portoryko obwieściły stan zagrożenia publicznego – informuje portal Tvn24.pl. Decyzja zapadła po potwierdzeniu 22 przypadków zachorowania. W jednym przypadku chodzi o kobietę w ciąży, w innym o mężczyznę, u którego w wyniku powikłań po zakażeniu wirusem doszło do zapalenia układu nerwowego i częściowego paraliżu. W tym samym czasie władze Brazylii oficjalnie potwierdziły występowanie śladów wirusa w ślinie jednego z chorych.

ŹRÓDŁO: TVN24.PL

R E

K L

A M

A

R E

K L

A M

A

ciekawostkiR E

K L

A M

A

Wynalazek wspomagający pracę stawów

Spanie z otwartymi ustami może przyczyniać się do powstawania próchnicy

Zdaniem badaczy oddychanie przez usta powoduje wysychanie śliny, co prowadzi do zakwaszenia środowiska jamy ustnej, a w wyniku tego, stopniowej utraty szkliwa i rozwoju próchnicy. Dowiódł tego eksperyment. Uczeni mierzyli poziom pH w jamie ustnej 10 osób, które przez jedną noc były zmuszone do spania z otwartymi ustami (nie mogły oddychać przez nos z powodu specjalnego zacisku), a drugą spędzały na normalnym, niczym nie zmąconym wypoczynku. Okazało się, że w ciągu dnia poziom pH w ich jamach ustnych wynosił 7,3 (czyli był lekko zasadowy). W ciągu zwykłej nocy spadał do wartości 7,0

(poziomu neutralnego). Jednak podczas snu z otwartymi ustami osiągał przeciętnie wartość 6,6, czyli stawał się lekko kwaśny, a u niektórych spadał nawet do wartości 3,6. Tymczasem wiadomo, że poniżej poziomu pH 5,5 szkliwo zębów zaczyna ulegać zniszczeniu. Wyniki sugerują zatem, że oddychanie przez usta podczas snu może przyczyniać się do chorób uzębienia, np. wywoływać erozję szkliwa i powodować powstawanie ubytków. Odkrycie uczonych z Uniwersytetu Otago opisał „Journal of Oral Rehabilitation”.

ŹRÓDŁO: RYNEKZDROWIA.PL

Urządzenie wspomagające pracę stawów łokciowego i kolanowego dla chorych z niedowładem lub po kontuzjach zaprojektowali studenci z Białegostoku – donosi Serwis Nauka w Polsce. Tzw. „funkcjonalny staw” składa się z części mechanicznej: szkieletu aluminiowego, pasów mocujących i siłownika oraz z części elektronicznej: czujników i układu sterującego. Waży nie więcej niż 1,5 kg. Jest bardzo prosty w budowie, dużą rolę odgrywa w nim elektronika. Dzięki czujnikom, które wykrywają napięcie mięśni, urządzenie wyczuwa zamiar ruchu i samo prostuje bądź też zgina kończynę. Wynalazek był już konsultowany zarówno z chorymi jak i fizjoterapeutami.

ŹRÓDŁO: SERWIS NAUKA W POLSCE

W ocenie naukowców z Uniwersytetu Otago w Nowej Zelandii spanie z otwartymi ustami może skończyć się próchnicą – donosi serwis Rynekzdrowia.pl.

Wiśniowe e-papierosy najbardziej niebezpieczneZespół badawczy kierowany przez dr. Macieja Goniewicza z Roswell Park Cancer Institute w Buffalo (USA) wykrył, że opary pochodzące z wielu rodzajów smakowych wkładów do e-papierosów charakteryzują się wysokim stężeniem drażniącego drogi oddechowe benzaldehydu. Największy jego poziom znaleziono w produktach o smaku wiśniowym. W toku badań okazało się, że benzaldehyd obecny w oparach pochodzących ze 108 testowanych produktów najsilniejsze stężenie miał we wkładach o smaku wiśniowym. „Nasza analiza ujawnia pewną bardzo istotną kwestię: e-papierosy nie pozostają bez wpływu na zdrowie” – mówi uczony.

ŹRÓDŁO: SERWIS NAUKA W POLSCE

NAJNOWSZE DONIESIENIA UCZONYCH

SŁOWA KLUCZOWE: • okulistyka • badanie wzroku • wady wzroku • Światowa Organizacja Zdrowia

Polacy nie dbają o wzrokPonad jedna trzecia Polaków ostatnio badała wzrok ponad dwa lata temu, a 7 proc. ankietowanych przyznało, że nigdy nie badało swoich oczu – takie wnioski płyną z badania CBOS zrealizowanego na zlecenie Centrum Okulistycznego Nowy Wzrok, które cytuje portal Zdrowie.dziennik.pl. Wyniki innych badań pokazują, że nawet co trzeci Polak nigdy nie był u okulisty. Nie dziwi więc fakt, że Polacy widzą coraz gorzej, zmagając się z nieleczonymi wadami wzroku. Jeśli profilaktyka w walce z chorobami i wadami oczu nie poprawi się, to według Światowej Organizacji Zdrowia w 2020 r. ok. 75 mln osób będzie niewidomych.

ŹRÓDŁO: ZDROWIE.DZIENNIK.PL



raport

Niemal wszystkie statystyki dotyczące rynku aptecznego w ostatnich latach pokazują kontynuację paru trendów. I tak wyglądać by mogło podsumowanie roku 2015, gdyby nie zapowiedzi wielu zmian, które mają szansę się zmaterializować.

Przed analizą potencjalnych zmian warto dokonać podsumowania stanu obecnego. Wartość rynku aptecznego wzrosła w roku 2015 – w porównaniu do

roku 2014 – o 4,8% i osiągnęła najwyższy w historii poziom 29,9 mld zł w cenach detalicznych sprzedaży do pacjenta/klienta (wszystkie analizy na podstawie danych z reprezenta-tywnego panelu PharmaExpert liczącego ponad 5000 aptek indywidualnych i sieciowych). Największą dynamiką wzrostu cechował się segment leków refundowanych (7,3% na plus), niewiele mniejszą leki pełnopłatne na receptę (5,4%), najwol-niej rośnie sprzedaż odręczna (2,2%). Mimo najniższej dynamiki wzrostu to właśnie sprzedaż odręczna jest największym segmentem pod względem war-tości. Polacy w ubiegłym roku wydali na produkty tego typu 11,8 mld zł, 11,2 mld na leki refundowane i niecałe 7 mld na leki pełnopłatne na receptę. Jedną z głównych przyczyn wzrostów na rynku jest wzrost cen – statystyczne opakowanie leku refundowanego koszto-wało w zeszłym roku o 2,3% więcej; pełnopłatnego na receptę o 2,4%, a produkt w sprzedaży odręcznej zdrożał o 2,8%. Rosną ceny, rośnie też wartość „koszyka”, czyli średniej zapłaty w trakcie transakcji aptecznej. Wyniosła ona 36,5 zł, o prawie 2% więcej niż w roku poprzedzającym. Liczby podane do tej pory napawają optymizmem, ale wszystko zależy od punktu widzenia. Rynek z punktu widze-nia apteki statystycznej jest zupełnie inny. Wzrost obrotu przeciętnej apteki w 2015 r. w porównaniu do 2014 r. to tylko 1,1%. Główna przyczyna dysproporcji pomiędzy danymi z „lotu ptaka” a informacjami o średniej aptece to wzrost liczby aptek. Przybywa ich ciągle, głównie sieciowych. Aktualnie jest ich ok. 14700, o 900 więcej niż dwa lata temu. To wcale nie oznacza, że apteki się nie zamykają – ten proces też postępuje, ale w dobrych lokalizacjach „starych” (czyli takich, gdzie już istnieją apteki) i nowych (np. w nowo otwar-tych centrach handlowych) prawie na pewno pojawią się apteki, czy to na zasadzie przejęcia czy – po prostu – otwarcia nowej placówki.

Rośnie liczba aptek, ale nie rośnie liczba pacjentów. W statystycznej aptece było ich w ciągu ubiegłego roku ponad 41600, o 0,2% mniej niż w roku poprze-dzającym. Pacjenci płacą wprawdzie trochę więcej niż wcześniej, ale niestety nie przekłada się to na wzrost rentow-ności. Bowiem narzuty apteczne rok do roku spadają. Najbardziej wartość narzutu spada w przypadku sprzedaży odręcznej – aż o 7,5%, dla leków na receptę pełnopłatnych o 6,6%, a dla odręcznej o 3,9%. Warto podkreślić, że w przypadku leków refundowanych narzuty oscylują wokół wartości 18%, a w przypadku pozostałych produktów – 30%. Obraz statystycznej placówki nie odzwierciedla jednego z najważ-niejszych zjawisk na rynku aptecznym, czyli usieciowienia aptek. Ponad 300 sieci aptecznych skupiających 5 i więcej aptek jest właścicielem 39% aptek na rynku, które generują 51% obrotu. Typowa apteka sieciowa osiąga mie-sięcznie ok. 230 tys. zł obrotu i odwiedza ją więcej niż 4000 klientów/pacjentów. Obrót przeciętnej apteki indywidualnej

Polacy w

ub.r. wydali

na produkty

dostępne

w sprzedaży

odręcznej

11,8 mld zł,

11,2 mld

na leki refun-

dowane

i niecałe

7 mld na leki

pełnopłatne

na receptę

Rynek apteczny:oczekiwane i nieoczekiwane zmiany

autor: dr JAROSŁAW FRĄCKOWIAKprezes PharmaExpert, firmy monitorującej rynek apteczny w Polsce


raport

lub należącej do mikrosieci wynosi ok. 160 tys. zł i miesięcznie realizuje się w niej ponad 3000 transakcji.

Jednak usieciowienie to nie jedyne zjawisko, które jest istotne nie tylko z punktu widzenia analiz rynku aptecz-nego ale – przede wszystkim – stanu ekonomicznego bytu aptek. Zaostrza-jąca się konkurencja, często sprowa-dzająca się do konkurowania ceną lub „percepcją niższej ceny” nieuchronnie musi prowadzić do spadku rentow-ności. Kupowanie taniej może mieć miejsce tylko w przypadku osiągnięcia pewnej skali. A ową skalę apteki indy-widualne czy mikrosieci mogą osiągnąć dzięki zrzeszaniu się. Form owego zrze-szania, czy afiliacji aptek, jest wiele. Poczynając od programów franczyzo-wych, przez programy marketingowe organizowane przez hurtownie, aż po mniej lub bardziej sformalizowane grupy zakupowe. Tego typu działania niewątpliwie mogą pomóc aptekom i mikrosieciom aktywnym w tego typu afiliacjach. Ale...

Rok 2016 może być początkiem znacz-nie bardziej poważnych zmian. Bowiem wszystko, co opisane zostało wyżej, dotyczy trendów w uregulowanej sytu-acji rynkowej. Uregulowanej, czyli bez założeń jej zmiany. A takie mogą – jak wspomniano na początku – zacząć się materializować. Co się zmieniło? Na pewno ekipa rządząca, a także władze NRA. A to oznacza nie tylko zapowiedzi zmian czy walki o zmiany, ale także pierwsze konkretne działania. Zamieszczona w ramce obok lista nie rości sobie pretensji do kompletności. Także aktualność opisu może się zmienić bardzo szybko. Ogólnie, tylko na podstawie trendów statystycznych, aktualna prognoza PharmaExpert na 2016 r. to wzrost wartości rynku aptecznego w cenach detalicznych na poziomie 2-3%. Szybciej może rosnąć statystyczna apteka sieciowa, przeciętna indywidualna czy będącą w mikrosieci zwiększy według przewidywań obroty w bieżącym roku o 1-2%. Statystyka statystyką, ale uwzględnienie działania nawet tylko niektórych zjawisk opisa-nych w ramce może zwiększyć wartość rynku i/lub rentowność aptek.

Na podsta-

wie tren-

dów statys-

tycznych,

aktualna

prognoza

Pharma-

-Expert

na 2016 r.

to wzrost

wartości

rynku

aptecznego

w cenach

detalicz-

nych

na poziomie

2-3%

www.farmacjapraktyczna.plPodyskutuj o tym na forum!

Co przyniosą najbliższe miesiące?Niżej opis potencjalnego wpływu na apteki niektórych zapowiadanych zmian w regulacjach czy innych zjawisk, które mają szansę zaistnieć w najbliższych miesiącach:

1 Wprowadzenie bezpłatnych leków dla seniorów (tzw. Lista S) Ten projekt może mieć pozytywne oddziaływanie na rynek aptek. Wprawdzie refundowane mają być leki „w okolicach” limitu, ale może wzrosnąć ich spożycie. Bardzo dużo zależy od ostatecznej wielkości budżetu na listę S i leków, które na nią trafią.

2 Obwieszczenia co 4 miesiące Wprowadzenie takiej zmiany znacznie ułatwi pracę w aptece, a także zmniejszy negatywny efekt przecen magazynu. Samorząd aptekarski proponuje także zmiany wprost znoszące odpowiedzialność apteki za przeceny magazynów.

3 1% Prawdopodobnie jeden z najgoręcej i najbardziej dyskutowa-nych zapisów w prawie. Niektóre scenariusze doprecyzowa-nia zapisu dotyczącego „1 procenta aptek w województwie” mówią, że może on wiele zmienić na rynku. Szczególnie w połączeniu z pomysłami o zamrożeniu liczby aptek. Trudno przewidzieć, czy i co może się wydarzyć w tej sferze, ale poten-cjalne konsekwencje mogą uderzyć w podmioty, które chcą się rozwijać liczebnie w danym województwie.

4 Podatek „sklepowy” W czasie, w którym pisany był ten artykuł, nie było wiadomo, jak będzie wyglądać ostateczna wersja tego podatku i w jakiej mierze dotknąć on może apteki. Jeżeli wyłączone z opodatko-wania będą leki czy produkty refundowane, to opodatkowane będą inne. Apteki pracują także w soboty i niedziele. Poten-cjalny efekt? Prawdopodobny wzrost cen detalicznych.

5 Opieka farmaceutyczna Miałaby być finansowana z budżetu państwa. Oczywiste nowe źródło przychodów dla aptek, możliwość budowania marki wśród pacjentów szczególnie w obliczu działania zakazu reklamy.

6 Obrót pozaapteczny Gdyby nastąpiło ograniczenie sprzedaży OTC do najmniej-szych opakowań (np. 2-4 tabletki), to może się zwiększyć liczba pacjentów w aptekach, bowiem małe opakowania mogą służyć do „reakcji na dolegliwość”, a nie do „zaopatrzenia w produkt”.


sonda

Brak ustawy o zawodzie, ustawa refundacyjna, finansowanie przez państwo opieki farmaceutycznej, nielegalny wywóz leków, nocne dyżury – oto najbardziej palące problemy branży aptekarskiej, które zdaniem Czytelników naszego magazynu wymagają pilnego uregulowania w ciągu najbliższych miesięcy.

„Mniej życzeń, więcej działania!”

mgr farm. Dorota Rzezakfarmaceutka z WarszawyMartwi mnie to, że często podstawowym pytaniem pacjenta w aptece jest to, ile dany lek kosztuje, a nie, jaki ma mechanizm działania, czy wchodzi w interakcje z innymi jednocześnie stosowanymi, czy o której porze można go przyjmować. Niestety pacjenci coraz częściej traktują aptekę jak sklep. Marzy mi się, żeby nowa ekipa w Ministerstwie Zdrowia pomogła zmienić wizerunek apteki jako profesjonalnej placówki służby zdrowia poprzez konkretne kroki, jak np. wprowadzenie opieki farmaceutycznej finansowanej przez państwo czy wygaszenie kształcenia techników farmaceu-tycznych.

mgr farm. Justyna Bilskafarmaceutka z ToruniaJest wiele do zrobienia, np. uporanie się z nielegal-nym wywozem leków, fałszowanymi receptami, bra-kiem leków w hurtowniach, niezdrową konkurencją między aptekami czy nieopłacalnością sprzedaży leków refundowanych. Dopóki jednak w resorcie zdrowia nie będzie żadnego farmaceuty na ważnym stanowisku – w randze co najmniej wiceministra, nie przypuszczam, aby cokolwiek mogło się zmie-nić dla aptek w ciągu najbliższych lat. Można sobie „gdybać”, ale co nam po liście życzeń – potrzeba raczej konkretnych działań, a nie tylko listów do ministra, próśb czy kurtuazyjnych spotkań.

mgr farm. Robert Ostrzyżekfarmaceuta z RadomiaTrudna sytuacja ekonomiczna aptek wymaga zmian regulacji prawnych związanych z ustawą o refundacji leków, a konkretnie zapisu określającego sposób licze-nia urzędowej marży detalicznej i jej wysokości. Aktualnie realiza-cja recept na wiele leków refun-dowanych przynosi niestety wiele strat. Ten problem wymaga rozwią-zania przez nowy resort zdrowia. Konieczne są także ograniczenia ze strony ministerstwa lub GIF-u odnośnie zakładania nowych aptek, których koncentracja na jednym terenie jest niezdrowa z punktu widzenia zasad konku-rencji. Wiele problemów, z którymi boryka się aktualnie większość aptek, na pewno rozwiązałoby uchwalenie ustawy o zawodzie farmaceuty. Nadal mamy „do dyspozycji” jedynie ustawę Prawo farmaceutyczne i ustawę o izbach aptekarskich, które nie dostar-czają rozwiązań wielu problemów związanych z wykonywaniem naszej profesji. Ustawa o izbach

Wiele

problemów,

z którymi

boryka się

aktualnie

większość

aptek,

na pewno

rozwiązałoby

uchwalenie

ustawy

o zawodzie

farmaceuty

mgr farm. ROBERT OSTRZYŻEK

oprac.: mgr farm. MICHAŁ MAŃKA


sonda

aptekarskich ustanowiona ponad 20 lat temu nie reguluje aktual-nych dzisiaj zasad wykonywania zawodu farmaceuty. Potrzebny jest nowy akt prawny, który komplek-sowo scalałby obie ustawy (Prawo farmaceutyczne oraz ustawę o izbach aptekarskich) i dodatkowo ustalałby pełen zakres obowiązków farmaceuty w aptece – jego prawa i obowiązki, wszystkie usługi, jakie w ramach prowadzenia apteki farmaceuta może wykonywać, czy też znowelizowane przepisy dotyczące zasad kształcenia cią-głego aptekarza.

mgr farm. Alina Krzosekfarmaceutka z WarszawyW pierwszej kolejności należałoby zająć się problemem dyżurów noc-nych w aptekach całodobowych. Przepisy, które nas obecnie obo-wiązują, nakładają na wiele aptek obowiązek prowadzenia dyżurów nocnych w niedziele, święta i dni wolne od pracy. Wydatki nie są pokrywane ze strony państwa (powiatu), co niekiedy prowadzi do ubożenia sytuacji finansowej wielu placówek. A przecież – skoro apteka jest podmiotem prywatnym, to powinna tym bardziej otrzymy-wać od państwa fundusze na pro-wadzenie działalności publicznej, jaką jest nałożony przez państwo obowiązek prowadzenia dyżurów nocnych. Warto byłoby również doprecyzować za pomocą odpo-wiednich zapisów prawnych regu-lacje dotyczące łączenia obrotu hurtowego z detalicznym w ramach tej samej firmy.

mgr farm. Katarzyna Białekfarmaceutka z LublinaPilnej regulacji prawnej w naszym kraju wymaga opieka farmaceu-tyczna. Obecnie, gdy pomiędzy aptekami istnieje niezdrowa konkurencja polegająca na znacz-nym obniżaniu cen produktów i działaniach „parareklamowych”, apteki coraz bardziej stają się sklepami, a coraz mniej placów-kami służby zdrowia. Potrzeba nam konkretnych i merytorycz-nych rozmów samorządu aptekar-skiego z Ministerstwem Zdrowia i samorządem lekarskim w celu

Warto byłoby

również

doprecyzować

za pomocą

odpowiednich

zapisów

prawnych

regulacje

dotyczące

łączenia

obrotu

hurtowego

z detalicznym

w ramach tej

samej firmy

mgr farm. ALINA KRZOSEK


ustalenia dokładnego zakresu świadczenia opieki farmaceutycz-nej w polskich aptekach. Powin-niśmy korzystać z doświadczeń krajów Europy Zachodniej (np. Wielkiej Brytanii). Kwestia refun-dacji wspomnianej opieki farma-ceutycznej jest również bardzo ważnym aspektem nowych, oczekiwanych przez farmaceutów i samych pacjentów, zmian.

Poza tym, jeżeli chodzi o kwe-stie finansowe, wielu aptekarzy oczekuje zmiany sposobu ustalania urzędowej marży detalicznej. W rozmowach z koleżankami i kolegami, którzy są również kierownikami aptek, dochodzę do wniosku, że najlepszym roz-wiązaniem byłoby wprowadzenie zasady ustalającej naliczanie marży od ceny hurtowej preparatu.

mgr farm. Barbara Koniecznafarmaceutka z PłockaNadal jeszcze nie mamy rozwiązanego problemu zagospodarowania leków, które pozostają w aptece po wygaśnięciu pozwolenia na jej pro-wadzenie. To jest na pewno temat do szybkiego rozpracowania. Podobnie jak uwzględnianie kryteriów demograficznych i geograficznych przy wydawaniu zezwolenia na prowadzenie aptek – to również wymaga szybkiej reakcji ze strony nowych władz. Apteka dla aptekarza i opieka farmaceutyczna, to kolejne tematy, które powinny być rozważone przez resort zdrowia i uregulowane za pomocą odpowiedniej ustawy lub rozporządzenia. Pilną kwestią jest też uchwalenie przepisów zapewniających pacjen-tom dostęp do wszystkich leków refundowanych. Niedopuszczalne są braki w aptekach niektó-rych leków ratujących życie pacjentów. Pracuję w aptece, w której pełnione są również dyżury nocne, które niestety są kompletnie nieopłacalne dla aptek. Ten problem wymaga reakcji ze strony Ministra Zdrowia.

Czy istnieje przepis określający maksy-malną ilość dni, o jaką

może cofnąć się lekarz wypi-sując zwolnienie?

Szczegółowe zasady wystawiania zaświadczeń lekarskich określone są w rozporządzeniu MPiPS z dnia 10 listopada 2015 r. w spra-wie sposobu i trybu orzekania o czasowej niezdolności do pracy, wystawiania zaświadczenia lekarskiego oraz trybu i sposobu sprostowania błędu w zaświad- czeniu lekarskim. Zgodnie z § 7 ust. 1 ww. rozporządzenia, zaświadczenie lekarskie wystawia się na okres od dnia, w którym przeprowadzono badanie lub od dnia bezpośrednio następującego po dniu badania. Modyfikacje w zakresie wystawiania L4 na okres niezdolności do pracy przy-padający przed dniem badania lekarskiego wprowadzają ust. 3-4 § 7 omawianego rozporządzenia. L4 można zatem wystawić na okres do 3 dni przed przepro-wadzonym badaniem lekarskim, jeżeli jego wyniki wykazują, że ubezpieczony w tym okresie niewątpliwie był niezdolny do pracy. Lekarz psychiatra upraw-niony jest zaś do wystawienia L4 na okres jeszcze wcześniejszy (nie określono maksymalnego okresu wstecz), w przypadku stwierdze-nia lub podejrzenia zaburzeń

Na pytania Czytelników naszego miesięcznika, nadesłane do redakcji za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl, odpowiada Piotr Kamiński, radca prawny.

Zapytaj eksperta

psychicznych ograniczających zdolność ubez-pieczonego do oceny własnego postępowania.

W jaki sposób rozliczyć wyjazd pracownika na szkolenie? Czy związane z nim wydatki podlegają PIT i ZUS? Czy taki wyjazd można sklasyfi- kować jako podróż służbową? A jeśli tak, to czy muszę wypłacać na tę okoliczność pracownikowi diety?

Z uwagi na znaczące różnice pomiędzy wyjaz-dem służbowym a szkoleniowym należy uznać, iż są to dwa odrębne rodzaje wyjazdów pra-cowniczych. Co do zasady, pracodawca nie jest zobowiązany do zwrotu wydatków, jakie pracownik poniósł w związku ze szkoleniem. Zgodnie bowiem z art. 1033 k.p. pracodawca może przyznać pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe dodatkowe świadcze-nia, w szczególności pokryć opłaty za kształ-cenie, przejazd, podręczniki i zakwaterowanie. Może także wypłacać diety, które inaczej niż w przypadku podróży służbowej są nieobowiąz-kowe. Decydując się na zwrot części lub całości kosztów, pracodawca zawiera z pracownikiem

Pracodawca

nie jest

zobowiązany

do zwrotu

wydatków,

jakie

pracownik

poniósł

w związku

ze szkoleniem

autor: PIOTR KAMIŃSKIradca prawny

R E

K L

A M

A

prawo


R E

K L

A M

A

R E

K L

A M

A

Nie ma

przeszkód,

aby w okresie

wypowiedze-

nia strony

zdecydowały

o zmianie

trybu rozwią-

zania umowy

o pracę

i np. postano-

wiły, że

umowa

rozwiąże się

na mocy

porozumienia

stron

umowę, która powinna określać sposób pokrywania i zasady rozli-czania kosztów przez pracodawcę (np. na podstawie tabeli rozlicze-niowej na zasadach przewidzia-nych dla rozliczania delegacji) i ich zakres (kwoty maksymalne). Co istotne, wyjazdy szkoleniowe korzystają z nielimitowanych zwolnień w zakresie PIT i składek na ubezpieczenie społeczne.

Mój staż na umowę o pracę wynosi 27 lat. Czy przepisy określają konkretny termin, w jakim powinnam poinfor-mować mojego przełożo-nego o tym, że zamierzam przejść na emeryturę?

Przepisy ustawy z dnia 17 grud- nia 1998 r. o emeryturach i ren- tach z FUS, nie wprowadzają terminu, w którym pracownik jest zobowiązany do poinformowania pracodawcy o zamiarze przej-ścia na emeryturę. Kodeks pracy także nie zawiera szczególnych rozwiązań prawnych w zakresie okresów wypowiedzenia, czy też sposobów rozwiązania stosunku pracy dla pracowników przecho-dzących na emeryturę. Pracownik mający zamiar przejść na emery-turę, który nabył odpowiedni staż

pracy, może zatem rozwiązać stosunek pracy w wyniku porozumienia stron i uzgodnić np. krótszy okres wypowiedzenia bądź też doko-nać wypowiedzenia z zachowaniem terminów określonych w art. 36 § 1 k.p.

Aktualnie znajduję się w trakcie 3-miesięcznego wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony. Obecnie zmienia się właściciel apteki. Czy w związku z powyższym, pozostając w okresie wypowiedzenia, mogę zmienić jego powód? Czy prawo dopuszcza zmianę trybu wypowiedzenia w takiej sytuacji?

W opisywanej sytuacji mamy do czynienia z przejściem zakładu pracy na innego praco-dawcę. Stosownie do art. 231 § 1 k.p. staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy. Jak wskazał SN w wyroku z 13 maja 1998 r., sygn. akt I PKN 101/98, w przypadku gdy przejście zakładu pracy następuje w okresie wypowiedzenia pracow-nikowi umowy o pracę, nowy pracodawca wstępuje z mocy prawa w uprawnienia i obowiązki poprzedniego pracodawcy. Nie ma zatem przeszkód, aby w okresie wypowie-dzenia strony zdecydowały o zmianie trybu rozwiązania umowy o pracę i np. postanowiły, że umowa rozwiąże się na mocy porozumienia stron. Cofnięcie oświadczenia woli o wypo- wiedzeniu umowy o pracę po jego złożeniu, a więc już w trakcie biegu jego okresu, wymaga zgody drugiej strony stosunku pracy.

R E

K L

A M

A

prawo


prawo

Wszczęcie

postępowania

przed sądem

pracy jest

warunkiem

ewentualnego,

późniejszego

postępowania

przed sądem

cywilnym o

odszkodowanie

za niesłuszne

zwolnienie

z pracy

jest warunkiem ewentualnego, późniejszego postępowania przed sądem cywilnym o odszko-dowanie za niesłuszne zwolnienie z pracy.

Czy prawo określa, w jakim maksy- malnie terminie po ustaniu umowy na okres próbny pracodawca musi wypłacić pracownikowi jego wynagrodzenie?

Zgodnie z art. 85 k.p. wypłaty wynagrodzenia za pracę (w tym za okres próbny) dokonuje się co najmniej raz w miesiącu, w stałym i ustalo-nym z góry terminie. Wynagrodzenie za pracę płatne raz w miesiącu wypłaca się z dołu, niezwłocznie po ustaleniu jego pełnej wysoko-ści, nie później jednak niż w ciągu pierwszych 10 dni następnego miesiąca kalendarzowego. Pracodawca ma obowiązek poinformować pracownika o terminie wypłaty wynagrodzenia (w układzie zbiorowym pracy bądź regulaminie pracy), a także o częstotliwości jego wypłaty (w umowie o pracę). Wypłata wynagrodzenia powinna zatem nastąpić w uprzednio ustalo-nym z góry dniu, ewentualnie w dniu rozwią-zania stosunku pracy. Pracownik ma 3 lata na dochodzenie zapłaty wynagrodzenia przed sądem pracy.

Wręczyłam pracownikowi wypowiedzenie umowy o pracę z zachowaniem określonego prawem okresu wypowiedzenia. W ustawowym terminie nie odwołał się od tej decy-zji do sądu pracy. Czy może mi teraz wytoczyć proces cywilny, w którym będzie domagał się odszkodowa- nia za bezprawne – jego zdaniem – zwolnienie z pracy?

Wystąpienie przez pracownika z roszczeniem do sądu pracy o odszkodowanie za nieuzasad-nione lub naruszające przepisy o wypowiadaniu umów o pracę rozwiązanie stosunku pracy nie wyłącza roszczeń odszkodowaw-czych przed sądem cywilnym (por. wyrok TK z dnia 27 listo-pada 2007 r., sygn. SK 18/05). Aby jednak uzyskać dodatkowe odszkodowanie na drodze powództwa przed sądem cywil-nym w ww. zakresie, należy uprzednio wystąpić z roszczeniem odszkodowawczym przed sądem pracy. Innymi słowy, wszczęcie postępowania przed sądem pracy


Wynagrodzenie

za pracę płatne

raz w miesiącu

wypłaca się

z dołu,

niezwłocznie

po ustaleniu jego

pełnej wysokoś-

ci, nie później

jednak niż w cią-

gu pierwszych

10 dni następne-

go miesiąca

kalendarzowego


Na pytania Czytelników „Farmacji Praktycznej” dotyczące kształtu i zasad funkcjonowania projektu refundowanej opieki farmaceutycznej odpowiada mgr farm. Grzegorz Zagórny, Przewodniczący Zespołu roboczego ds. opieki farmaceutycznej powołanego przy Ministrze Zdrowia.

Refundowana opieka farmaceutyczna – pytania i odpowiedzi

Rolą farmaceutów spra-wujących opiekę farma-ceutyczną w ramach

NFZ ma być ograniczenie polipragmazji. Obawiam się, że właściciel apteki, który nie jest farmaceutą, nie pozwoli nam na to – jemu przede wszystkim zależy na zwiększe-niu sprzedaży...

Wprowadzenie opieki farmaceu-tycznej do świadomości pacjentów i także farmaceutów to złożony proces. Zmiany, aby były sku-teczne, powinny obejmować nie tylko umożliwienie wykonywania usług farmaceutycznych w ramach umowy z NFZ, ale również prze-konstruowanie całego rynku far-maceutycznego, a w szczególności części dotyczącej sprzedaży pozaap-tecznej. Gdyby w ramach komplek-sowych zmian do aptek wróciła choćby ta część rynku, to opieka farmaceutyczna nabrałaby innego sensu. Takie zmiany nie wydarzą się same, o tym trzeba dyskutować, zwracać uwagę, że nie uda się pomóc pacjentom, jeśli ekonomia apteki jest słaba lub pierwszeństwo mają inne pozamedyczne aspekty.

Jakie warunki będzie musiała spełnić apteka, aby mogła zawrzeć umowę z NFZ na świadczenie usług farma-ceutycznych? Czy np. będzie musiała dysponować wydzielo-nym pomieszczeniem?

Tworzenie nowych rozwiązań praw-nych musi uwzględniać stan już istniejący. Na ten moment apteki nie dysponują specjalnie przygotowanymi pomieszczeniami do rozmów z pacjen-tami. Uważam, że wystarczy zastrzec, że wywiad z pacjentem ma być prze-prowadzany w warunkach zapew-niających mu maksimum intymności. Rozwiązania techniczne pojawią się same, zapewne w jednej aptece będzie to wydzielone miejsce na zapleczu w innej, większej osobny boks w ekspe-dycji. O ich funkcjonalności i skutecz-ności zdecydują sami pacjenci – albo zechcą z nich skorzystać albo nie.

Czy Ministerstwo Zdrowia pla-nuje szkolenie farmaceutów świadczących opiekę farma-ceutyczną (może materiały informacyjne)?

Na tym etapie prac jeszcze trudno mówić o szkoleniach. MZ nie uczestniczy w organizacji szkoleń ciągłych dla farmaceutów, robią to uczelnie medyczne i samorząd aptekarski. Natomiast jeśli Departa-ment Polityki Lekowej w MZ będzie chciał zaangażować się w kampanie szkoleniową, to na pewno wyjdzie to na dobre temu projektowi.


opieka farmaceutyczna


Jak NFZ skontroluje, czy pacjent zapisał się tylko do jednej apteki czy do kilku? Jak często pacjent będzie musiał zmieniać aptekę, która się nim opiekuje?

Identyfikacja pacjenta w ramach sys-temu rozliczeń NFZ nie nastręcza żad-nych trudności. System podpowie, czy pacjent nie złożył już jednej deklaracji zgody, a teraz to jego dobrowolna zmiana apteki na inną. W związku z tym w danej chwili pacjent będzie mógł być objęty opieką tylko w jednej aptece. Jak często pacjent będzie musiał zmienić aptekę, która się nim opiekuje? Oby nigdy, ale prawa do zmiany odmówić mu nie można. Myślę, że można by przyjąć analo-giczne rozwiązania jak w przypadku POZ. Pacjent może dwa razy w roku zmienić swojego lekarza lub pielę-gniarkę środowiskową. Jeśli zdecyduje się na zmianę po raz trzeci, to zobo-wiązany jest do wniesienia opłaty na rachunek NFZ. Opłata nie jest pobie-rana, jeśli pacjent zmienia miejsce zamieszkania lub świadczeniodawca zaprzestaje działalności.

Czy apteki dostaną wzór doku-mentacji medycznej pacjenta lub karty pacjenta, czy też będą je sami opracowywać?

Świadczenie gwarantowane, jakim ma być opieka farmaceutyczna refundo-wana, musi być szczegółowo opisane. Również w zakresie niezbędnej doku-mentacji, jaką sporządzałby aptekarz. Wzory takich dokumentów zostaną opracowane, a tak naprawdę już są przez zespół opracowywane i będą udostępnione aptekom, które zawrą umowy z NFZ.

autor: mgr farm. GRZEGORZ ZAGÓRNYPrzewodniczący Zespołu roboczego ds. opieki farmaceutycznej powołanego przy Ministrze Zdrowia, Naczelnik Wydziału Gospodarki Lekami Śląskiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia


opieka farmaceutyczna R E

K L

A M

A

Czym jest, skąd się bierze i jak go leczyć? Nim zarekomendujemy małemu pacjentowi odpowiedni preparat na kaszel, warto przypomnieć sobie podstawowe informacje na temat tej dolegliwości. Znajomość odpowiedzi na poniższe pytania może okazać się kluczowa dla powodzenia i skuteczności terapii.

Kaszel u dziecka – jak dobrać syrop?

Co to jest kaszel? To odruch obronny organizmu, który oczyszcza i ułatwia pozbywanie się zalegającej w drogach

oddechowych wydzieliny bądź ciała obcego. Kaszel miewa różne przyczyny, stąd do jego leczenia używa się różnych leków. W połączeniu z katarem, gorączką, chrypką i ogólnym złym samopoczuciem daje klasyczne objawy przeziębienia. W okresie jesienno-zimowym kaszel jest jednym z najczęstszych objawów chorobo-wych będących przyczyną zgłaszania się z dzieckiem po poradę do farmaceuty lub lekarza.

Jakie są rodzaje kaszlu? Podczas infekcji dróg oddechowych kaszel może być suchy, męczący, bez odkrztuszania bądź mokry, wilgotny, z odkrztuszaniem. Rzadziej zdarza się tzw. kaszel szczekający będący objawem zapalenia krtani. Wizyta u lekarza pomaga rodzicowi rozwiać wątpliwości, z jakim rodzajem kaszlu zmaga się jego dziecko. Zastosowanie właściwego leczenia prowa-dzi do możliwie najszybszego wyzdrowienia dziecka.

Jak odpowiednio dobrać syrop na kaszel dla dziecka? Kaszel u dzieci i młodzieży może mieć wiele przyczyn. Aby dobrać właściwe leczenie, należy nie tylko prawi-dłowo rozpoznać rodzaj kaszlu, ale i jego przyczynę. W większości przypadków kaszel u dzieci w okresie grypowym jest objawem przeziębienia, czyli infekcji wirusowej dróg oddechowych. Wówczas wraz z kaszlem pojawia się gorączka, ból gardła i wodnisty katar. Inne przyczyny kaszlu to alergia, w której kaszel bywa całoroczny lub podrażnienie dróg oddechowych. Kaszel podczas infekcji dróg oddechowych jest wyrazem toczącego się stanu zapalnego, który może dotyczyć gardła, krtani, oskrzeli lub płuc. Obecnie na rynku

dostępnych jest wiele preparatów bez recepty. Jednym z nich jest preparat fenspirydu, który ze względu na unikalny mechanizm działania (prze-ciwzapalne w drogach oddechowych) może być podawany zarówno przy kaszlu suchym jak i mokrym, w każdej fazie zakażenia dróg oddechowych, co odróżnia go od innych leków na kaszel.

Czy rodzice potrafią odróżnić rodzaj kaszlu u dziecka? Często zdarza się, że rodzice mają problem z odróżnieniem rodzaju kaszlu (suchy czy mokry), jaki dręczy ich dziecko. To zadanie trudne, zwłaszcza dla osób nie-doświadczonych, zaskoczonych niespodziewanym zachorowa-niem pociechy. Leki mukolityczne i przeciwkaszlowe nie powinny być stosowane jednocześnie. Przy wyborze fenspirydu mamy pewność właściwego leczenia kaszlu.

Jakie leki rekomendować w poszczególnych fazach zakażenia dróg oddechowych? Kaszel suchy, męczący, zwykle pojawia się w pierwszych dniach

Aby dobrać

właściwe

leczenie,

należy

nie tylko

prawidłowo

rozpoznać

rodzaj

kaszlu,

ale i jego

przyczynę

autorka: lek. med. MAGDALENA WOŁOSZKOpediatra

R E

K L

A M

A




Które leki stosowane w terapii kaszlu wykazują interakcje, a które nie? I czy można je ze sobą łączyć? Warto wiedzieć, iż uniwersalne preparaty na kaszel, czyli leczące jednocześnie kaszel suchy i mokry, nie są wskazane, a składniki wykrztuśne zmieszane z przeciw-kaszlowymi wzajemnie znoszą swoje działanie. Może to powodować nieskuteczność zastosowanego leczenia. Niewłaściwie dobrane leki podawane jednocześnie mogą również powodować wystąpienie działań niepo-żądanych, a nawet groźnych powikłań. Fenspiryd może być stosowany zarówno w monoterapii i jak i politerapii, gdyż nie wchodzi w interakcje z lekami przeciwkasz-lowymi czy mukolitycznymi. Może być stosowany we wszystkich fazach zakażenia dróg oddechowych, na kaszel suchy i mokry, sam lub jako uzupełnienie terapii. Może być także łączony z innymi lekami na kaszel.

Jak i kiedy podawać leki na kaszel? Lek na kaszel dla dziecka powinien być zarówno łagodny, skuteczny, bezpieczny, jak i wygodny w poda- waniu. Przy wyborze leku mukolitycznego należy ściśle przestrzegać godzin jego podania, gdyż może być on sto-sowany jedynie rano i w ciągu dnia. Zbyt późno podana dawka leku mukolitycznego nasili kaszel w nocy. Leki przeciwkaszlowe zwykle stosujemy na wieczór, możli-wie jak najkrócej, aby złagodzić nieproduktywny, suchy kaszel. Ułatwieniem dla opiekuna dziecka będzie polece-nie skutecznego leku, który można podawać bez względu na porę dnia. Fenspiryd może być podawany o każdej porze dnia i nocy. Prawidłowe dawkowanie fenspirydu w syropie u dzieci to: 4 mg/kg masy ciała na dobę w dwóch dawkach podzielonych. Należy również pamię-tać, iż przeznaczony jest on dla dzieci powyżej 2. r.ż.

Kiedy z kaszlem należy udać się do lekarza? Konsultacji lekarskiej bezwzględnie wymaga każdy kaszel u noworodka i niemowlęcia, kaszel z towarzyszą-cym przyspieszeniem oddechu i dusznością oraz nagły napad kaszlu wynikający z zachłyśnięcia się ciałem obcym. Wizyty lekarskiej będą również wymagały dzieci, których stan się nie poprawia pomimo kilku dni stosowa-nia leków dostępnych bez recepty.

trwania infekcji wirusowej. Bywa tak nasilony, że zaburza sen. Natomiast kaszel mokry, wykrztuśny, pojawia się w późniejszych dniach infekcji dróg oddechowych. Zatem kaszel suchy po kilku dniach zmienia się w kaszel wilgotny. Przy prawidło-wym doborze rekomendowanego leku należy zwrócić uwagę na przyczynę kaszlu, wiek dziecka oraz na mechanizm działania leku. Warto zachować ostrożność i sprawdzić, czy u dziecka nie występują przeciwwskazania do podania danego rodzaju leku. Fenspiryd działa całościowo, gdyż uwalnia od kaszlu i hamuje rozwój wywołującego go stanu zapalnego dróg oddechowych. Jest bez-pieczny, nie powoduje interakcji z innymi lekami przeciwkaszlo-wymi, ponadto jest wygodny, gdyż może być podawany niezależnie od pory dnia. Należy pamiętać jednak, iż zastosowanie jakiego-kolwiek leku nie może opóźnić wizyty u lekarza i zastosowania ewentualnej antybiotykoterapii w przypadku utrzymywania się lub pogarszania objawów. Dotyczy to szczególnie małych dzieci.

Jak działają leki na kaszel? W leczeniu kaszlu stosuje się leki przeciwkaszlowe lub muko-lityczne. Można zastosować również leki, które łagodzą kaszel poprzez działanie przeciwzapalne. Leki mukolityczne upłynniają zalegającą wydzielinę, która poja-wia się podczas kaszlu wilgot-nego, mokrego, ułatwiając jej odkrztuszenie. Należy szczególnie ostrożnie stosować je u niemowląt, gdyż mają one ograniczoną możli-wość radzenia sobie z nadmiarem wydzieliny w drogach oddecho-wych. Leki przeciwkaszlowe nato-miast są to preparaty wyłącznie objawowe, które hamują ośrodek kaszlowy lub obwodowe recep-tory kaszlowe obecne w drogach oddechowych. Lek zawierający fenspiryd działa przeciwzapalnie w drogach oddechowych, przez co nie jest jedynie lekiem objawo-wym. Ponadto może być stosowany zarówno w kaszlu suchym, jak i mokrym, a ze względu na swoje bezpieczeństwo może być łączony z innymi lekami na kaszel.

Fenspiryd jest

bezpieczny,

nie powoduje

interakcji

z innymi

lekami

przeciw-

kaszlowymi,

ponadto jest

wygodny,

gdyż

może być

podawany

niezależnie

od pory dnia

Według najnowszych doniesień co trzeci zgłaszający się do okulisty pacjent mówi o objawach sugerujących zespół suchego oka (ZSO). Najczęstszymi wymienianymi dolegliwościami są: dyskomfort, ból, pieczenie, uczucie ciała obcego lub/i piasku pod powiekami, czasem zamazywanie obrazu, nietolerancja soczewek kontaktowych, zaczerwienienie oczu, uczucie suchości lub paradoksalnie – łzawienie.

Dobroczynny wpływ kombinacji hialuronianu sodu i dekspantenolu na nawilżenie i regenerację oczu

Film łzowy składa się z trzech warstw – lipidowej, zapobiegającej parowaniu wody, oraz warstwy wodnej i mucynowej, które nawilżają powierzchnię

oka, zapewniając rogówce przejrzystość oraz działając przeciwbakteryjnie. Odgrywa on niezwykle istotną rolę w oku, a co za tym idzie w samym procesie widzenia. Nie tylko nawilża powierzchnię gałki ocznej i zapobiega jej wysychaniu, ale zapewnia również prawidłowy meta-bolizm rogówki oraz wyrównuje drobne nierówności na jej powierzchni. Dzięki łzom rogówka jest przezroczysta i zachowuje swoje właściwości optyczne. Dodatkowo wypłukują one zanieczyszczenia, mają działanie przeciw-zapalne i bakteriobójcze. Czynnikami ryzyka występowania wyżej wymienionych zaburzeń są: podeszły wiek, płeć żeńska (kobiety zwłasz-cza w okresie menopauzalnym). Negatywnie na film łzowy wpływa palenie tytoniu, przebywanie w ogrzewa- nych i klimatyzowanych pomieszczeniach, niska wilgot-ność, a także rzadkie mruganie, np. przy pracy z kompute-rem bądź czytaniu oraz noszenie soczewek kontaktowych. Stosowanie niektórych leków, np. doustna antykoncepcja, leki przeciwdepresyjne czy przeciwalergiczne oraz choroby ogólne, np. cukrzyca, choroby tarczycy czy stany po che-mioterapii, również potęgują objawy zespołu suchego oka. Mówiąc o przyczynach ZSO, nie sposób pominąć stanów po korekcji laserowej wzroku, po urazach oka czy oparze-niach. Dla prawidłowego rozprowadzania filmu łzowego ważnym czynnikiem jest gładka powierzchnia nabłonka

rogówki i spojówki, a zatem wszelkie zaburzenia tej powierzchni, takie jak na przykład blizny, owrzodzenia, oparze-nia, guzy, powodują, że w chorobowo zmienionych miejscach powstają suche plamy. Podstawową metodą leczenia obja-wowego ZSO jest stosowanie kropli nawilżających. Celem takiego postępowania jest zmniejszenie tarcia pomiędzy strukturami oka. Dzięki nim poprawia się komfort widzenia oraz zmniejszają się dolegliwości zwią-zane z suchością. Jeśli zastosujemy je odpowiednio szybko, zapobiegną również powstawaniu stanów zapal-nych i podrażnień oka prowadzących do pogorszenia jakości widzenia. Na polskim rynku znajduje się szeroka gama kropli nawilżających, dlatego ich wybór najlepiej skonsultować z leka-rzem okulistą, gdyż preparaty te różnią się między sobą składem, zawartością

Podstawową

metodą

leczenia

objawowego

ZSO

jest

stosowanie

kropli

nawilża-

jących



autorka: dr n. med. MAŁGORZATA IWANEJKOWrocławskie Centrum Okulistyczne

Połączenie kwasu hialuronowego i dekspantenolu jest polecane nie tylko osobom z zaawansowanym zespołem suchego oka, ale także osobom noszącym soczewki kontaktowe, po urazach gałki ocznej, po usunięciu ciała obcego, po zabiegach korekcji laserowej wzroku czy innych zabiegach chirurgicznych wykonywanych na oku. Preparaty te są dobrze tolerowane, doskonale przylegają do powierzchni rogówki, wytwarzając biokompatybilną powłokę zintegrowaną z filmem łzowym. Dzięki szczegól-nym fizycznym właściwościom skutecznie chronią przed podrażnieniem i suchością. Na podstawie dostępnych doniesień naukowych wydaje się, że połączenie kwasu hialuronowego i dekspantenolu zapewnia większy komfort i poprawę jakości życia u pacjentów z ZSO, jednocześnie redukując jego objawy. Piśmiennictwo:

1. Hsu KH1, de la Jara PL, Ariyavidana A, Watling J, Holden B, Garrett Q,

Chauhan A. Release of betaine and dexpanthenol from vitamin E modified

silicone-hydrogel contact lenses. Curr Eye Res. 2015 Mar;40(3):267-73.

doi: 10.3109/02713683.2014.917192. Epub 2014 May 15.

2. Nowak M1, Marek B, Kajdaniuk D, Siemińska L, Kos-Kudła B, Nowak

K, Głogowska-Szelag J. Dry eye syndrom-multispecialistic disease. Part

two: diagnostic procedure and treatment. Wiad Lek. 2011;64(1):49-55.

3. Nowak M1, Marek B, Kajdaniuk D, Siemińska L, Kos-Kudła B, Nowak

K, Głogowska-Szelag J. Dry eye syndrome-multispecialistic disease. Part

one: Pathogenesis, signs, classification. Wiad Lek.2010;63(4):374-86.

4. Hahne M1, Reichl S. Simulation of corneal epithelial injuries by mecha-

nical and corrosive damage : Influence of fetal bovine serum and dexpan-

thenol on epithelial regeneration in a cell culture model. Ophthalmologe.

2010 Jun;107(6):529-32, 534-6. doi: 10.1007/s00347-009-2079-x.

5. Göbbels M1, Gross D. Clinical study of the effectiveness of a dexpan-

thenol containing artificial tears solution (Siccaprotect) in treatment of dry

eyes Klin Monbl Augenheilkd. 1996 Aug-Sep;209(2-3):84-8.

6. Raczyńska K1, Iwaszkiewicz-Bilikiewicz B, Stozkowska W, Sadlak-

-Nowicka J. Clinical evaluation of provitamin B5 drops and gel for

postoperative treatment of corneal and conjuctival injuries Klin Oczna.

2003;105(3-4):175-8.

konserwantów, a także długością przy-datności do użytku po otwarciu. Preparaty nawilżające są połączeniem wody i tzw. polimerów, które mają zdolność do zatrzymywania wody na powierzchni oka. Popularnym skład-nikiem o działaniu nawilżającym jest kwas hialuronowy. Jest to glikozami-noglikan występujący w warunkach naturalnych w całym organizmie. Dzięki specyficznej budowie i wysokiej lepkości hialuronian sodu po poda-niu do worka spojówkowego długo utrzymuje się na powierzchni oka. Preparaty z kwasem hialuronowym nie zaburzają ostrości widzenia i regenerują powierzchniowe tkanki gałki ocznej. Mając na uwadze fakt, że tylko integral-ność wszystkich trzech warstw filmu łzowego chroni nas przed ZSO, ideałem byłyby krople wpływające korzystnie na cały film łzowy, a nie tylko na kompo-nentę wodną. Obecnie w Polsce mamy dostępne również preparaty złożone zawierające w swym składzie oprócz komponenty nawilżającej, np. oleje naturalne, fosfolipidy czy trehalozę. Obiecującą konwencją jest zastosowa-nie kropli nawilżających zawierających w swym składzie oprócz kwasu hialu-ronowego także dekspantenol. Można go określić jako prowitaminę B5. Po zakropleniu do oka dekspantenol przekształca się na jego powierzchni w witaminę B5, która jest składnikiem koenzymu Q. Koenzym ten przeciw-działa utracie wody, a więc posiada właściwości nawilżające. Dodatkową zaletą tego związku chemicznego jest pobudzenie proliferacji i migracji komó-rek nabłonka rogówki oraz pobudzenie syntezy włókien kolagenowych istoty właściwej rogówki. Procesy te wspoma-gają gojenie mikrouszkodzeń nabłonka rogówki i działają przeciwzapalnie. Dodając dekspantenol do kwasu hialuronowego uzyskujemy zatem nie tylko dodatkowe nawilżenie, ale także regenerację powierzchni oka. Jest to szczególnie ważne, ponieważ powierzchniowe mikrouszkodzenia często towarzyszą zespołowi suchego oka, uniemożliwiając prawidłowe przyleganie filmu łzowego, co z kolei prowadzi do powstawania podrażnień i zapaleń. Efekt stosowania kropli mających w składzie tylko substancje nawilżające może być zatem niezado-walający i krótkotrwały.



R E

K L

A M

A

Dodając

dekspan-

tenol do

kwasu hia-

luronowego

uzyskujemy

nie tylko

dodatkowe

nawilżenie,

ale także

regenerację

powierzchni

oka


Wyr

ób m

edyc

zny

PODWÓJNY SKŁAD:1. HIALURONIAN SODU2. DEKSPANTENOL

PODWÓJNE DZIAŁANIE:1. NAWILŻA2. WSPOMAGA REGENERACJĘ S

UPE

RO/1

60/0

1-20

16

prasa PO 205x297_OK.indd 1 11.01.2016 10:59

R E

K L

A M

A

www.farmacjapraktyczna.pl


Witamina D jest często nazywana „słoneczną witaminą”, gdyż jej 90% w organizmie zostaje syntezowane w skórze pod wpływem promieniowania UVB (290-320 nm) z 7-dehydrocholesterolu w cholekalcyferol. Stąd też w okresie zimowym przy braku dostatecznej ekspozycji na światło słoneczne wzrasta ryzyko występowania zachorowań lub zaostrzenia niektórych dolegliwości u pacjentów.

Stosowanie witaminy D3 zimą

autorka: dr n. farm. ARLETA MATSCHAY Pracownia Farmacji Praktycznej, Katedra i Zakład Technologii Postaci Leku, Wydział Farmaceutyczny, Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

VITO/22/02-2016

Nagrodzimy 10 osób, które jako pierwsze przyślą prawidłowe odpowiedzi na adres [email protected]

Nagrodami są zawieszki na klucze marki W.Kruk.

Szczegóły konkursu dostępne są w Regulaminie na www.farmacjapraktyczna.pl

KONKURS! DO WYGRANIA ZAWIESZKI NA KLUCZE MARKI W.KRUK

ZAPRASZAMY DO KONKURSU. ŻEBY WZIĄĆ W NIM UDZIAŁ WYSTARCZY ODPOWIEDZIEĆ MAILEM NA 2 PONIŻSZE PYTANIA:

1.

2.

Niedobory witaminy D są bardzo rozpowszechnione

w populacji polskiej - zarówno wśród dzieci, jak i dorosłych

w każdym wieku. Jaki procent mieszkańców Polski powyżej

18 r. ż. może mieć niedobory witaminy D?

a. około 80% b. około 35% c. około 72%

Stopień zaopatrzenia organizmu w witaminę D określa się na

podstawie stężenia 25(OH)D w surowicy krwi. Jakie jest to optymalne

stężenie w organizmie:

a. 20-50 nmol/l b. 75-200 nmol/l c. 60-100 nmol/l

K O N K U R S

Niedoboru witaminy D pacjenci początkowo nie odczuwają. Wpływa on jednak znacząco na zaburze-nia w homeostazie wapniowo-fosforanowej i stanowi

czynnik ryzyka związanego z rozwojem zmian w układzie

R E

K L

A M

A

kostnym typu krzywicy, osteoporozy czy osteomalacji (w tym zwiększenia liczby złamań z powikłaniami). Jak wykazano, witamina D odgrywa także znaczącą rolę w odpowiedzi immunologicznej organizmu, regulacji cyklu komórkowego i apoptozy. Dlatego przypisuje się jej działanie w zapobiega-niu chorobom infekcyjnym, a także o podłożu autoimmuno-logicznym. Suplementacja witaminą D jest również wskazana dla pacjentów ze schorzeniami endokrynologicznymi, metabo-licznymi (np. cukrzyca typu 1), sercowo-naczyniowymi czy przewodu pokarmowego. W okresie zimowym, kiedy wzrasta częstotliwość zachorowań na schorzenia infekcyjne głównie dróg oddechowych zarówno o podłożu wirusowym jak i bakte-ryjnym, zaleca się szczególne postępowanie w zakresie regu-lacji czynności układu odpornościowego, w czym może pomóc suplementacja witaminą D. Jej niedobór jest obserwowany w przebiegu różnych schorzeń zakaźnych. Stwierdzono np., że prątek gruźlicy aktywuje ekspresję receptora 1,25-dihydro- ksywitaminy D3 oraz 1-α-hydroksylazę, a powstająca aktywna postać witaminy D indukuje ekspresję białka o właściwościach antybakteryjnych (katelicydyna). Stosowanie witaminy D może więc wpływać na stymulację wytwarzania odpowied-niej ilości katelicydyny, która pozwala zwalczyć infekcje o podłożu wirusowym czy bakteryjnym. W okresie zimowym sezonowy niedobór endogennej wita-miny D w organizmie musi zatem zostać zrekompensowany przez odpowiednią jej suplementację. W 2013 r. zostały podane rekomendacje dotyczące suplemen-tacji witaminy D dla mieszkańców Europy Środkowej w tym Polski*. Zaleca się w nich dzieciom do 6. miesiąca życia podawanie 400 IU (1 IU = 0,025 µg) witaminy D na dobę, od 6. do 12. miesiąca życia 400-600 IU, u dzieci i młodzieży (1-18 lat) 600-1000 IU zależnie od masy ciała przez cały rok, jeśli w miesiącach letnich nie jest zapew-niona odpowiednia ekspozycja skóry na słońce. Dawki dla osób dorosłych zostały określone na poziomie 800-2000 IU zależnie od masy ciała przez cały rok, jeśli od kwietnia do września nie jest zapewniona odpowiednia ekspozycja na słońce. Z kolei u kobiet ciężarnych suplementacja witaminy D w dawce 1500-2000 IU powinna rozpocząć się nie później niż od 2. trymestru ciąży. W przypadku populacji seniorów (65+ lat) zaleca się 800-2000 IU przez cały rok, gdyż synteza w skórze zachodzi trudniej z powodu jej starzenia. Rekomen-dacje wskazują także, że u osób z ciemną karnacją czy u pra-cujących w godzinach nocnych w zależności od masy ciała suplementacja witaminy D powinna trwać przez cały rok na poziomie 1000-2000 IU, a u osób otyłych nawet w dawce dwukrotnie wyższej. Preparaty witaminy D dostępne są aktualnie na rynku aptecznym w różnej postaci (krople, krople wyciskane z kapsułek twist-off, kapsułki, tabletki). Przy ich wyborze należy uwzględnić odpowiednią dawkę cholekalcyferolu dostosowaną do potrzeb indywidualnego pacjenta (wiek, masa ciała, dieta, ekspozycja na słońce, schorzenia towa-rzyszące), a także preferencje samego pacjenta w zakresie wygody w stosowaniu (łatwość połykania, walory smakowe) oraz rodzaj postaci leku, co ma wpływ na dostępność biologiczną.

Przypisy: * Płudowski P., Kaczmarewicz E. et al.: Practical guidelines for the supplemen-tation of vitamin D and the treatment of deficits in Central Europe – recommen-ded vitamin D intakes in the general population and groups at risk of vitamin D deficiency. Endokrynol. Pol. 2013; 64 (4): 319-27.

VITO/011/08-2015

MOCNE KOŚCI

WSPOMAGANIE UKŁADU ODPORNOŚCIOWEGO

VITOLE D 2000 IU to dietetyczny środek spożywczy specjalnego przeznaczenia medycznego do postępowania dietetycznego w: uzupełnianiu niedoborów witaminy D u osób dorosłych, osteoporozie, obniżonej odporności, zaburzeniach wchłaniania wapnia i fosforu.

Witamina D wspomaga utrzymanie zdrowych kości i prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.

SIŁA SŁOŃCA W JEDNEJ KAPSUŁCE

NO

WO

ŚĆ

W O

FE

RC

IE M

ED

AN

A G

RU

PA

PO

LP

HA

RM

A

SUPLEMENTACJAW CIĄŻY

VitoleD_205x297_FP.indd 1 2015-08-19 09:38:15

R E

K L

A M

A



Ze względu na swe dobroczynne właściwości ceramidy – będące głównym składnikiem spoiwa wypełniającego przestrzenie międzykomórkowe w warstwie rogowej naskórka, z powodzeniem wykorzystywane są dziś w preparatach przeznaczonych do pielęgnacji i regeneracji łamliwych i suchych paznokci.

Ceramidy– naturalnabariera ochronna

Chroniący dystalną część palca paznokieć stanowi przydatek skóry, który swoją budową zbliżony jest strukturalnie do włosów. Wytwarzane przez

macierz paznokcia komórki płytki paznokciowej ulegają rogowaceniu i spłaszczaniu. Ich głównym budulcem, podobnie jak w przypadku warstwy rogowej naskórka i włókna włosowego, jest białko – keratyna. Oprócz keratyny płytkę paznokciową tworzą także woda, a także odpowiedzialne za odpowiednie jej nawilżenie substancje lipidowe. Jej wielowarstwową strukturę charakteryzuje spora wytrzymałość mechaniczna. Płytka paznokciowa jest zbudowana z twardej warstwy zewnętrznej oraz bardziej elastycznej warstwy wewnętrznej. Tak jak w przypadku włosów i skóry, mechaniczne właściwości paznokcia warunkują owe dwa układy. Zestawiając jednak warstwę rogową naskórka z płytką paznokciową, tę ostatnią charakteryzuje niższa zawartość lipidów oscylująca na poziomie 0,15-0,75%. Ponadto zawiera ona ok. 20% wody, przy czym ilość ta może się wahać w zależności od warunków zewnętrznych. Czynnikiem, który warunkuje twardość paznokcia jest – tak, jak w przypadku włosów – poziom wchłaniania wody.

Gdy paznokcie odpowiednio absor-bują wodę, są miękkie – gdy ją tracą, stają się kruche. Zbytnie odtłuszczenie zewnętrznej warstwy paznokcia skut- kuje jego wysuszeniem, a w konse-kwencji zmianą jego zasadniczej struk-tury. Z kolei niedostateczny poziom wilgoci utwardza keratynę, przez co paznokcie rozwarstwiają się, pękają, stają się kruche i łamliwe. Ceramidy (substancje tłuszczowe – sfingolipidy) będące naturalnym składnikiem lipidów skóry, włosów i paznokci stanowią główny składnik spoiwa wypełniającego przestrzenie międzykomórkowe w warstwie rogowej naskórka. Mówiąc obrazowo – jeśli naskórek wyobrazimy sobie jako regu-larnie ułożone cegły tworzące rodzaj muru, to ceramidy wraz z kwasami tłuszczowymi i cholesterolem stanowią w tym murze tzw. cement międzyko-mórkowy, czyli barierę wodno-lipidową naskórka. Skład lipidów naskórka, na tle lipidów ciała i łoju wydzielanego przez odpowiednie gruczoły, jest wyjątkowy. W przypadku naskórka zawartość cera-midów będących najważniejszymi lipi-dami w jego barierze rogowej oscyluje na poziomie 40-50%. Oprócz ceramidów w skład owej bariery wchodzą również wolne kwasy tłuszczowe. Do tego cholesterol (razem z siarczanem cholesterylu) na poziomie 25-35%, który to poziom pozwala mu przybie-rać postać ciekłych kryształów, a tym samym czuwać nad prawidłowym nawilżeniem skóry. Ceramidy tworzą bowiem szczelny mur ochronny skóry, chronią ją przed utratą wody i wzma-gają jej wchłanianie, a ponadto regulują przenikanie przezskórne (np. wody, kosmetyków).* Liczne badania poświadczają dobro-czynny wpływ ceramidów w regeneracji paznokci kruchych, przesuszonych i z tendencją do łamania. Dzięki swym właściwościom spajają komórki rogowe zewnętrznej płytki paznokcia, zabez-pieczając ją przed utratą wody. Ponadto zapewniają jej odpowiednią elastycz-ność oraz chronią przed uszkodzeniami mechanicznymi i niekorzystnym działa-niem czynników zewnętrznych. Przypisy:

* http://bez-recepty.pgf.com.pl/index.php?co=

artyk&id_artyk=208

R E

K L

A M

A

autorka: lek. MAŁGORZATA MARCINKIEWICZdermatolog Jeśli naskórek

wyobrazimy

sobie jako

regularnie

ułożone

cegły

tworzące

rodzaj muru,

to ceramidy

wraz z kwa-

sami tłusz-

czowymi

i choles-

terolem

stanowią

w tym murze

tzw. cement

międzyko-

mórkowywww.farmacjapraktyczna.pl

Podyskutuj o tym na forum!

R E

K L

A M

A



Również i dieta dostarczająca znaczne ilości tłuszczu, szczególnie kwasów tłuszczowych nasyconych (tłuszcze zwierzęce) i trans (krakersy, ciastka, paluszki) postrzegana jest jako czynnik zwiększający ryzyko infekcji. Jednak naukowcy zauważyli, że ważna jest nie tylko całkowita zawartość tłuszczu w diecie, ale również jego pochodze-nie. Immunomodulacyjna aktywność tłuszczu wiąże się przede wszystkim z zawartością i wzajemną proporcją w pożywieniu nienasyconych kwasów tłuszczowych omega-6 do kwasów tłuszczowych omega-3. W typowej zachodniej diecie stosunek obu kwasów jest nieprawidłowy i wynosi nawet 10:1. Tymczasem zalecane pro-porcje tych kwasów wynoszą od 4:1 do 1:1. Kwasy tłuszczowe omega-6 znajdują się w olejach: słoneczniko-wym, sojowym i z pestek winogron. Źródłem tych kwasów są również pestki z dyni, orzeszki ziemne, sezam, oraz margaryny miękkie. Z kolei źró-dłem kwasów tłuszczowych omega-3 są tłuste ryby morskie, olej lniany i rzepakowy oraz orzechy włoskie. Udowodniono, że kwasy omega-3 hamują nadmierną odpowiedź immu-nologiczną oraz zmniejszają syntezę prostaglandyn i leukotrienów, interleu-kiny 1 i czynnika martwicy nowotworu (TNF – Tumor Necrosis Factor) – silnych mediatorów procesów zapal-nych w ustroju.

Spożywanie

produktów

będących

źródłem wę-

glowodanów

prostych

w postaci

fruktozy,

glukozy

i sacharozy

(ok. 20 łyże-

czek dziennie)

istotnie

osłabia zdol-

ność limfocy-

tów Th1 do

obrony prze-

ciwwirusowej

Dieta wspomagająca układ immunologicznyWiele czynników niemodyfikowalnych (predyspozycje genetyczne, wiek) oraz środowiskowych (m.in. stres, zanieczyszczenie powietrza, palenie tytoniu, nadmierne spożycie alkoholu) moduluje naszą odporność. Jednak niewątpliwie kluczowym w tej kwestii jest właściwy sposób odżywiania.

W związku z powyższym opracowano spe-cjalne diety wspomagające układ odporno-ściowy, które mają za zadanie zwiększać

odporność i wspomagać czynność układu chłonnego związanego z jelitem (GALT – ang. gut associa-ted lymphoid tissue). Przede wszystkim pamiętać należy, że warunkiem niezbędnym w utrzymaniu lub wzmacnianiu odporności naszego organizmu jest regularne spożywanie posiłków. W prawidłowo zaplanowanej diecie powinna znaleźć się odpowied-nia ilość wszystkich makro- i mikroskładników, tj. pełnowartościowego białka, tłuszczów i węglowo-danów, witamin i składników mineralnych, bowiem tylko dobrze odżywiony organizm jest w stanie skutecznie walczyć z chorobotwórczymi wirusami i bakteriami. Wyniki badań dowodzą, że osoby niedożywione łatwiej zapadają na różne infekcje w porównaniu z osobami charakteryzującymi się prawidłowym stanem odżywienia. Również stosowanie restrykcyj-nych diet ubogoenergetycznych, w których dzienna podaż energii dostarcza mniej niż 1000 kcal istotnie zmniejsza odporność organizmu. Pamiętać należy jednak, że i nadmiar energii dostarczanej z gorszej jakości pożywienia niekorzystnie wpływa na prawi-dłowe funkcjonowanie układu odpornościowego. W tej kwestii dowiedziono, że spożywanie produktów będących źródłem węglowodanów prostych w postaci fruktozy, glukozy i sacharozy (około 20 łyżeczek dziennie) istotnie osłabia zdolność limfocytów Th1 do obrony przeciwwirusowej.

autorka: dr JOANNA BAJERSKA adiunkt w zakładzie dietetyki Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, specjalista dietetyk z zakresu żywienia człowieka

blokuje proliferację limfocytów T oraz wydzielanie przeciw-ciał przez limfocyty B (komórki układu odpornościowego odpowiedzialne za wytwarzanie przeciwciał). Witamina D w 20% dostarczana jest wraz z pożywieniem. Produkty za- wierające największe jej ilości to ryby morskie i oleje rybne. Mniejsze ilości witaminy D obecne są w mięsie, drobiu, podrobach i produktach mlecznych. 90% witaminy D jest wytwarzane w toku przemian zachodzących w skórze.

W związku z tym, że błony śluzowe przewodu pokarmo-wego człowieka pozostają w stałym kontakcie z wieloma czynnikami wnikającymi z pożywieniem, pełnią one zasadniczą rolę w utrzymaniu właściwej ochrony naszego organizmu. W przewodzie pokarmowym bytuje korzystna dla zdrowia człowieka jelitowa flora bakteryjna. Wiele badań prowadzonych na modelu zwierzęcym, a także z udziałem ludzi dowodzi, że składnikiem diety niezbędnym w budowie naturalnej bariery ochronnej organizmu są zawierające bakterie kwasu mlekowego fermentowane przetwory mleczne, takie jak naturalny kefir, maślanka lub jogurt, a także kiszona kapusta i ogórki kiszone. Zaleca się, aby w okresie jesienno-zimowym codziennie wypijać 2 szklanki naturalnego jogurtu, kefiru lub maślanki, a do obiadu serwować surówki na bazie kiszonych warzyw.

Piśmiennictwo:

1. Ergas D, Eilat E, Mendlovic S, Sthoeger ZM. n-3 fatty acids and the

immune system in autoimmunity. Isr Med Assoc J. 2002 Jan;4(1):34-8.

2. Mora JR1, Iwata M, von Andrian UH. Vitamin effects on the immune

system: vitamins A and D take centre stage. Nat Rev Immunol. 2008

Sep;8(9):685-98. doi: 10.1038/nri2378.

3. Maggini S, Wintergerst ES, Beveridge S, Hornig DH. Selected vitamins

and trace elements support immune function by strengthening epithelial

barriers and cellular and humoral immune responses. Br J Nutr. 2007

Oct;98 Suppl 1:S29-35.

4. Sanchez A, Reeser JL, Lau HS, Yahiku PY, Willard RE, McMillan PJ, Cho

SY, Magie AR, Register UD Role of sugars in human neutrophilic phagocy-

tosis. Am J Clin Nutr. 1973 Nov;26(11):1180-4.

Utrzymanie prawidłowej sprawności układu odpornościowego wymaga odpowiedniej podaży witamin (wita-mina C, D, A, E) i składników mine-ralnych (cynk, żelazo, selen). W cynk bogate są produkty zbożowe z pełnego przemiału, ryby i owoce morza. Ogromne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania układu immunolo-gicznego poprzez zwiększanie liczby przeciwciał i hamowanie namnażania drobnoustrojów chorobotwórczych jest selen. W składnik ten bogate są m.in. orzechy. Kolejnym ważnym pier-wiastkiem, zwiększającym odporność organizmu jest żelazo. Jego źródłem jest mięso, następnie ryby, oraz jajka. Z kolei żelazo niehemowe o nieco mniejszej przyswajalności znajdziemy w zielonych warzywach liściastych lub ziarnach zbóż. Witamina E, której źródłem są warzywa zielone, orzechy i oleje, wspomaga działanie układu odpornościowego, nasila odpowiedź typu komórkowego oraz usprawnia czynność limfocytów T (komórki układu odpornościowego, odpowie-dzialne za komórkową odpowiedź odpornościową).

Czynnikiem zwiększającym przyswa-jalność żelaza, a przy okazji wzmac-niającym układ odpornościowy jest witamina C, obecna w owocach cytru-sowych, brokułach, papryce, kalafiorze, kapuście, ziemniakach oraz w natce pietruszki. Dodatkowo witamina ta jest również pomocna w prawidłowym funkcjonowaniu układu immunologicz-nego, powodując pobudzenie syntezy komórek odpornościowych. Do naszej diety należy włączyć również marchew, morele i dynię. Produkty te są bogatym źródłem witaminy A, która stymuluje wzrost wytwarzania ciał odpornościo-wych we krwi. W badaniach prowa-dzonych na przestrzeni ostatniego dwudziestolecia udowodniono również rolę witaminy D w regulowaniu funkcji układu immunologicznego. Niedobór tej witaminy jest związany z poja-wieniem się chorób nowotworowych, autoimmunologicznych i infekcji. Udo-wodniono, że limfocyty T pacjentów o niskim poziomie witaminy D nie mają aktywnego enzymu PLC-gamma 1 niezbędnego do ich prawidłowego działania. Dodatkowo w badaniach prowadzonych w systemie in vitro postać aktywna biologicznie – 1α,25-dihydroksycholekalcyferol pobudza różnicowanie monocytów,




Utrzymanie

prawidłowej

sprawności

układu

odporno-

ściowego

wymaga

odpowiedniej

podaży

witamin

(C, D, A, E)

i składników

mineralnych

(cynk, żelazo,

selen)



mując, że jeden mililitr waży jeden gram. Roztwory witamin nie są przecież czystą wodą, a niektóre nie są nawet roztworami wodnymi. Ich gęstość znacząco odbiega od gęstości wody, a więc butelka zawierająca 10 ml roztworu wita-miny nie zawiera 10 gramów tego roztworu. Niektórzy przeliczają ilość jednostek na krople, gdyż producenci witamin podają, ile kropli zawiera 1 ml preparatu i ile jednostek zawartych jest w jednym mililitrze. Problema-tyczne staje się jednak odmierzenie niektórych witamin, np. witamina D3 jest tak rzadka, iż nie sposób doliczyć się kropli wylatujących niemalże ciurkiem z kroplomierza. Najpewniejszym sposobem jest więc ważenie. Tylko w jaki sposób obliczyć masę roztworu, jeśli lekarz przepisze witaminę w jednostkach lub mililitrach? Trzeba znać gęstość roztworu, a tej próżno szukać na ulotkach witamin. Postanowiłem więc doświadczalnie wyznaczyć gęstość dostępnych na rynku roz-tworów witamin. Podane w tabeli wyniki są jednak orientacyjne i powinny być odnoszone jedynie

Niektórzy

przeliczają

ilość

jednostek na

krople, gdyż

producenci

witamin

podają,

ile kropli

zawiera 1 ml

preparatu i ile

jednostek

zawartych

jest

w jednym

mililitrze

Jak wyceniać witaminy w lekach recepturowych?

autor: dr n. farm. MACIEJ STRZEMSKI aptekarz, miłośnik i popularyzator receptury aptecznej

W praktyce aptecznej recepty na preparaty, w skład których wchodzą witaminy, zdarzają się niezwykle często. Jak obliczyć ilość witaminy niezbędną do wykonania leku? Jak wycenić lek zawierający w swym składzie witaminy? Poniżej znajdą Państwo garść praktycznych porad w tej kwestii.

Wchodzę do apteki: – Dzień dobry, Pani Magister, czy dostanę witaminę A+D3? – pytam.

– Zaraz sprawdzę, niestety mam tylko 0,7 opakowa-nia – odpowiada farmaceutka. Kątem oka zerkam na monitor komputera – fak-tycznie, na stanie apteki figuruje tylko rozpoczęte opakowanie. Pani Magister postanawia się upew-nić i idzie do izby recepturowej. Po chwili wraca, trzymając w ręku trzy nierozpoczęte opakowania witaminy. – Wie Pan, nie mam pojęcia jak to się stało, spraw-dzę tylko datę ważności – odpowiada zakłopotana aptekarka. Już chciałem powiedzieć, że ja wiem, jak do tego doszło, ale ugryzłem się w język. Nie będę się wymądrzał, dopóki nie sprawdzę wszystkiego doświadczalnie. Teraz, gdy sprawdziłem, mogę napisać, by nie było już problemów z wycenia-niem witamin, by ich ilość w „komputerze” zawsze zgadzała się z tą faktyczną, by podczas robienia remanentu nikt nie był zaskoczony, że witaminy E ma kilka butelek za mało, a pozostałych witamin o kilka za dużo.

Jak obliczyć ilość witaminy niezbędną do wykonania leku? W praktyce aptecznej recepty na kremy, w skład których wchodzą witaminy, zdarzają się niezwykle często. Lekarze zazwyczaj przepisują ilości witamin, podając ilość jednostek lub masę roztworu, jaką należy dodać do leku. Czasami zdarza się, że sto-sują jednostki objętości. Co robią z tym aptekarze? Ilości wyrażone w jednostkach i mililitrach prze-liczają na masę, bo podstawowym narzędziem ich pracy jest waga. Tu zaczynają się jednak problemy, które część pracowników aptek omija, błędnie przyj-

zostanie na ściankach butelki. Wyjątek stanowi witamina D3, którą w przybliżeniu wylejemy w całości. Podane masy nie wynikają więc wprost z gęstości, która została wyznaczona na potrzeby obliczeń recepturowych. Należy je traktować jako pomoc w prawidłowym wycenianiu leku recepturo-wego. Dla przykładu, jeśli chcemy wycenić jeden gram witaminy E, to nie będziemy wpisywać for-muły 1/10 lecz 1/9,3. Gdybyśmy wyceniali wpisując formułę 1/10, to z każdego opakowania witaminy E będzie nam zostawało 700 mg „wirtualnej” wita-miny, której nie znajdziemy w rzeczywistości. Jeśli natomiast wycenimy w ten sposób witaminę A+D3, to może się zdarzyć, że po wykonaniu kilkunastu recept znajdziemy kilka opakowań preparatu, któ-rego „w komputerze” nie znajdziemy...

Podsumowanie Na koniec należy zwrócić uwagę na jeszcze jedną kwestię związaną z wykonywaniem i wyceną leków zawierających roztwory witaminy A. Jeśli lekarz podał na recepcie jedynie ilość gramów lub mililitrów witaminy A, to należy kierować się ana-logiczną zasadą jak przy braku zapisanej dawki – wydawać najmniejszą. W tym przypadku będzie to roztwór zawierający 45 000 jednostek witaminy A. Jeśli dysponujemy jedynie roztworem zawierającym 50 000 jednostek, powinniśmy wykonać stosowne obliczenia tak, by nie przekroczyć dawek lub stężeń zapisanych przez lekarza.

do konkretnej, przebadanej przeze mnie serii preparatów. Należy bowiem pamiętać, że nie są to substancje proste, lecz ich miesza-niny, a te w zależności od zastoso-wanego przez producenta składu substancji pomocniczych mogą się nieznacznie różnić pod względem cech fizykochemicznych. Ponadto gęstość zależna jest od tempera- tury, w której jest wyznaczana. Obecnie producenci witamin nie zalecają przechowywania ich w lodówce, podają jednak, by temperatura przechowywania nie przekraczała 25 st. C. Zgodnie z Farmakopeą Polską, jeśli lek ma być przechowywany w temperatu-rze poniżej 25 st. C, oznacza to, że zakres dopuszczalnych tempera-tur zawiera się w granicach 2-25 st. C. Jeśli więc przechowujemy witaminy w lodówce lub chłodnym miejscu, to dla tych konkretnych warunków powinniśmy wyzna-czyć gęstość witamin. Stosowanie w recepturze witamin wyjętych bezpośrednio z lodówki (w której panują stabilne warunki tempe-raturowe) jest wygodniejsze, niż stosowanie witamin przechowywa-nych w tzw. temperaturze pokojo-wej. Temperatura powietrza w izbie recepturowej może bowiem ulegać nieznacznym wahaniom i jedynie sprawnie działająca klimatyza-cja pozwoli nam na uniknięcie konieczności wyznaczania gęstości witamin w warunkach różnych temperatur.

Jak wycenić lek zawierający w swym składzie witaminy? Aptekarze, którzy przyjmują jeden gram za masę mililitra roztworu witaminy, „zdejmują ją ze stanu apteki”, wpisując w programie aptecznym formułę 1/10. Czyli jeden gram z dziesięciu gramów zawartych w butelce. Z powyższej tabeli wynika jednoznacznie, że w dziesięciomililitrowej butelce konkretnej witaminy znajduje się inna masa roztworu niż 10 gramów. Podane w tabeli masy zostały wyznaczone przeze mnie „na wylew”, czyli w taki sposób, by jak najwierniej oddać ilość gramów, jaką możemy uzyskać przechylając butelkę z witaminą. Podczas wylewania zawsze ponie-siemy straty, gdyż część witaminy




Witamina Orientacyjna gęstość g/cm3

Ilość gramów w butelce g/10 ml

Wit. A 45000 j.m/ml 1,20 11,40

Wit. A 50000 j.m/ml 1,13 10,95

A+D3 (20000 j.m+10000 j.m)/ml 1,20 10,89

D3 15000 j.m/ml 1,10 11,00

Wit. E 300 mg/ml 1,04 9,30

Jeśli lekarz

podał

na recepcie

jedynie ilość

gramów

lub mililitrów

witaminy A,

to należy

kierować się

analogiczną

zasadą jak

przy braku

zapisanej

dawki

– wydawać

najmniejszą

Czy asertywność sprowadza się jedynie do mówienia „nie”? Czy profesjonalny farmaceuta może być jednocześnie asertywny? Gdzie przebiega owa cienka granica między fachową obsługą pacjenta a zachowaniem asertywnej postawy? W jaki sposób zadbać o siebie zwłaszcza w kontaktach z trudnymi pacjentami.

Asertywność w aptece

Na początek warto ustalić, czym asertywność jest, a czym nie jest. Uczestnicy moich szkoleń najczęściej odpowiadają, że jest to umiejętność

odmawiania. Owszem, ale jest to raptem jeden z przejawów zachowań asertywnych stanowiący jedy-nie mały element bardzo skomplikowanej układanki. Dodatkowo często wyłania się wiele mitów narosłych wokół asertywności, na przykład przekonanie, że osoby asertywne zawsze i wszędzie wygrywają słowne potyczki, spory czy negocjacje, kosztem innych, mniej asertywnych osób. Trzeba podkreślić, że błędne i fałszywe jest sprowadzenie asertywności do jednej umiejętności, jaką jest mówienie NIE: „Nie zrobię tego, nie zgadzam się, bo nie!” Postawa asertywna ma nie-wiele wspólnego z postawą rozkapryszonego dziecka, które zawsze dostaje to, czego chce i nigdy nie robi rzeczy, na które nie ma ochoty. Asertywność, czyli co? Czym zatem jest asertywność? W poprawnym ujęciu tematu fundamentem asertywności jest przede wszystkim równość praw własnych i otoczenia oraz uzyskiwanie korzyści dla siebie bez krzywdzenia innych. Inaczej mówiąc, zanim osoba asertywna powie: „mam prawo”, zastanowi się, czy rzeczywiście je ma. W postawie asertywnej nasze prawa kończą się tam, gdzie zaczyna się naruszenie praw innych. Herbert Fensterhaim, doktor psychologii i profesor psychiatrii na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Cornella, sformułował pięć najpopularniejszych praw asertywności:

1 Masz prawo do robienia tego, co chcesz – dopóty, dopóki nie rani to kogoś innego.

2 Masz prawo do zachowania swojej godności poprzez asertywne zachowanie – nawet jeśli rani to kogoś innego – dopóty, dopóki Twoje intencje nie są agresywne, lecz asertywne.

3 Masz prawo do przedstawiania innym swoich próśb – dopóty, dopóki uznajesz, że druga osoba ma prawo odmówić.

4 Istnieją takie sytuacje między ludźmi, w których prawa nie są oczywiste – zawsze jednak masz prawo do przedyskutowania tej sprawy z drugą osobą i wyjaśnienia jej.

5 Masz prawo do korzystania ze swoich praw. Warto te prawa znać, dogłębnie przemyśleć i zrozumieć złożoność tematu. W przeciwnym razie, kiedy potraktujemy asertywność zbyt powierzchownie, nasze zachowania będą jedynie karykaturą asertyw-ności. Trzeba bowiem pamiętać, że podstawą asertywności jest koheren-cja: zachowań, przekonań, systemu wartości.

W postawie

asertywnej

nasze prawa

kończą się

tam,

gdzie

zaczyna się

naruszenie

praw innych

autorka: MAGDALENA SOKOŁOWSKA-LEGERcoach i trener umiejętności osobistych, społecznych i edukacyjnych, praktyk MBTI


R E

K L

A M

A

psychologia

R E

K L

A M

A

polub nas na /FarmacjaPraktyczna www.farmacjapraktyczna.pl

*Źródło: Raport „Farmacja Praktyczna - badanie czytelnictwa 2015”, Wrzesień 2015, IPSOS na zlecenie Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o.

Dziękujemy wszystkim Farmaceutom.

FP/FP/FFFFFFPPPP/FP/P/P/1FP/FP/P/1P/11FFFFFPPPFPPFFPPP/FPFFPPPP/1FFPPPPFPFFFPFPPPFPPFFPPFPFPP 660/12-2015

Farmacja Praktyczna

na rynku prasy branżowej dla Farmaceutów!*

nr 1

Magazyn Farmacja Praktyczna jest:

■ najbardziej znanym czasopismem branżowym –

97% Farmaceutów zna magazyn*

■ najczęściej czytanym czasopismem branżowym –

94% Farmaceutów czyta magazyn*

■ najregularniej czytanym czasopismem branżowym –

98% Farmaceutów czyta magazyn regularnie*

FP_nr1_Reklama205x297_151204c.indd 1 12/4/15 17:42

wanie ich jest niemałym wyzwaniem. Dla przykładu, weźmy pod lupę taką sytuację: W aptece jest kolejka długo oczekują-cych pacjentów. Do okienka podchodzi osoba, która kilka minut temu rozpo-częła rozmowę telefoniczną. Nie prze-rywa jej, pokazując farmaceucie gestem, by zaczekał. Tymczasem reszta kolejki zaczyna się niecierpliwić... Co zrobić? Jak taktownie, grzecznie, ale jednak stanowczo zwrócić mu uwagę? W sytuacjach kiedy musimy kogoś skrytykować, upomnieć czy wyeg-zekwować jakąś czynność, pomocna może okazać się TECHNIKA FUO: F oznacza Fakty, czyli opisujemy wyda-rzenie, sytuację, czyjeś zachowanie bez emocji, bez osądzania. Po prostu stwierdzamy fakt: Proszę Pana, rozma-wia Pan przez telefon, kiedy przyszła Pana kolej. Drugi etap (U) to ustosunkowanie się do tej sytuacji, czyli wyrażenie negatywnych uczuć, odczuć, opinii, odmiennej postawy: Czuję się niekom-fortowo w stosunku do pozostałych pacjentów, którzy oczekują na swoją kolej – lub – Odbieram to jako brak szacunku w stosunku do mnie jak i pozostałych pacjentów. Końcowy etap (O) to sformułowanie naszych oczekiwań, prośby, polecenia: Proszę skończyć rozmowę lub przepu-ścić kolejną osobę. Innym przykładem techniki jest tzw. „technika zdartej płyty”. Polega ona na ciągłym powtarzaniu swoich argu-mentów podczas rozmowy z osobą, która stara się nas do czegoś namó-wić. Przykładowo, pacjent, który stara się przekonać do sprzedaży leku bez koniecznej w tym przypadku recepty.

Stąd mamy do czynienia z całym spektrum zachowań, które są przeja-wem, tego, co myślimy i tego, co jest dla nas ważne – pewnych wartości, którymi kierujemy się w życiu i prio-rytetów, które są istotne w określonych okolicznościach czy sytuacjach dnia codziennego. Dlatego zachowaniem asertywnym może być także „mówie-nie TAK”, wyrażanie własnych opinii, przyjmowanie komplementów, mówie-nie o swoich emocjach, przyznawanie się do błędów, dawanie informacji zwrotnych, zarówno w postaci chwale-nia kogoś czy też krytykowania. W poprawnym ujęciu asertywności postawy i zachowania mają dwie strony medalu. Inaczej mówiąc, jeśli dana osoba chce nauczyć się aser-tywnej odmowy, musi też być gotowa na asertywne przyjmowanie odmowy, słowa krytyki czy szanowanie odmien-nej opinii.

Między profesjonalizmem a asertywnością Jako coach często spotykam się z opinią wygłaszaną przez uczestników moich szkoleń, że „w danym fachu, nie ma mowy o asertywności”. Takie prze-konanie występuje także w środowisku farmaceutów, którym często wpaja się formułę: „dobro pacjenta ponad wszystko”. Zdarzają się jednak sytu-acje, kiedy pewne granice zostają prze-kroczone. Wówczas taki nieasertywny farmaceuta czuje się wykorzystany, czemu towarzyszy duży dyskomfort, który zabija entuzjazm i radość z wykonywanej pracy. W konsekwencji pojawia się frustracja i brak poczucia sensu, co z kolei może przerodzić się w chroniczny stres, a to już prosta droga do wypalenia zawodowego. Gdzie zatem przebiega granica między profesjonalizmem a asertywnością? W jaki sposób farmaceuta może zadbać o siebie? Taki własny kodeks postępo-wania każdy powinien stworzyć sam zgodnie z jego wartościami. Pamię-tajmy, że możemy być dla siebie najlep-szym przyjacielem, który wspiera, jak i najgroźniejszym wrogiem, który sabotuje i podcina skrzydła.

Teoria teorią, a w praktyce? Dobra wiadomość jest taka, że postawę asertywną można wypracować. Oto kilka technik, które z pozoru są bardzo proste, jednak doświadczenie poka-zuje, że w życiu codziennym zastoso-

Niczym zdarta płyta, która się zacina, trzymamy się konsekwentnie naszego argumentu powtarzając go choćby kilka razy. Kolejnym narzędziem postawy aser-tywnej jest KOMUNIKAT „JA”, którego istotę można by przedstawić prostym schematem: Czuję... Kiedy Pan/Pani... Oczekuję, że... Ta technika może okazać się pomocną np. w sytuacji, kiedy pacjent ma nieprawidłowo wypełnioną receptę. W głowie farmaceuty rodzi się dylemat: jeśli zrealizuje to zamówienie, narazi aptekę na stratę. Nie chce też poświęcać własnego czasu, osobiście udając się do lekarza, aby ten poprawił receptę. Apte-karz podejmuje decyzję – asertywnie odmawia sprzedaży: Czuję się niezręcz-nie, kiedy Pan(i) naciska na mnie, by sprzedać lek mimo błędu na recepcie. Proszę poprosić lekarza, by go poprawił. Jednak w życiu zawodowym czy prywatnym jest wiele niuansów i odcieni „takich samych sytuacji”, a jednak innych, które trudno potrak-tować według tego samego wzorca. Bo co, jeśli pacjentem jest osoba, dla którego leki z owej feralnej recepty są nader ważne? W takich okolicz-nościach trzeba zadać sobie pytanie, która z moich wartości/postaw jest w tym momencie ważniejsza: aser-tywna odmowa czy okazanie pacjen-towi pomocnej dłoni? Odpowiedź pozostawiam Państwu.



psychologia

Podstawą funkcjonowania apteki w obecnej dobie jest doskonała znajomość otoczenia i potrzeb rynku oraz szczegółowa analiza konkurencji, z którą przychodzi jej się na co dzień stykać. Jeżeli dzisiaj pozwalamy sobie na to, aby nasi pacjenci odchodzili do konkurencji nie otrzymawszy od nas oczekiwanej usługi farmaceutycznej, jesteśmy na „równi pochyłej” i powinniśmy jak najszybciej zrewidować nasze poglądy dotyczące zarządzania apteką.

Specjalizacja apteki jako sposób na zdobycie przewagi konkurencyjnej

Umiejętność analizowania sytuacji, trendów i potrzeb pacjentów jest w dzisiejszych czasach kluczowa. Dzięki takim obserwacjom możemy modyfikować

model funkcjonowania naszej apteki poprzez wprowadzanie nowych metod pozwalających zwiększyć jej potencjał. Jedną z tych metod jest specjalizacja w celu uzyskania przewagi konkurencyjnej.

Specjalizacja obok uniwersalizacji jest jedną z dwóch zasadniczych tendencji, które decydują o skuteczności modelu biznesowego apteki, uwzględniających politykę asortymentową. Mówiąc o specjalizacji, należy pamiętać, że aby specjalizować się i osiągnąć sukces w wybranej dzie-dzinie, trzeba być w niej ekspertem – kolokwialnie rzecz ujmując, każdy powinien robić to, co umie. Należy posiadać wiedzę i doświadczenie, które dają gwarancję bezpieczeń-stwa i wysoką jakość realizowanych projektów. Specjaliza-cja to skuteczne konkurowanie i oznacza potrzebę bycia liderem swojego biznesu lub umiejętność wykonywania zadań lepiej, niż robi to konkurencja. Specjalizacja w biz-nesie jest kluczem do komercyjnego sukcesu. Gdy jednak rozpatrujemy możliwość specjalizowania się w konkretnej dziedzinie, ważne, aby była to decyzja przemyślana i dopra-cowana pod każdym względem. Tzw. inteligentna specja-lizacja to przepis na sukces rynkowy pod warunkiem jasno sprecyzowanej wizji rozwoju, z wykorzystaniem istnieją-cego potencjału i konsekwentnie realizowaną strategią. Ta zasada sprawdza się także w aptece. Stworzenie unikalnej oferty dla pacjenta jest jedną z najskuteczniejszych metod utrzymania jego lojalności. Jeżeli damy mu coś, czego nie otrzyma nigdzie indziej, siłą rzeczy będzie zmuszony do nas powrócić.

Istotne jest to, aby pacjent odwiedzający naszą wyspecjalizowaną w określonym kierunku aptekę wyszedł z poczuciem, iż usługa farmaceutyczna, którą otrzymał, najlepiej zaspokoiła jego specyficzne potrzeby. Musimy zdać sobie sprawę z faktu, że w naszej codziennej praktyce zawodowej nie wystarczy już tylko myśleć o naszym pacjencie – musimy myśleć jak on. Patrzeć na produkty oraz usługi jego oczami, myśleć o jego potrze-bach i o tym, jakich wyborów w związ- ku z tymi potrzebami może dokonać. Wszystko po to, by w porę reagować na zmieniające się oczekiwania konsumen-tów. Specjalizacja to wyszukanie sekto-rów często niszowych, ale na których apteka może realizować dodatkowe obroty. To także poszukiwanie nowych kanałów i możliwości dystrybucyjnych, opartych o wysokospecjalistyczną czy wręcz ekspercką wiedzę.

Specjalizacja będzie rozwijała się coraz prężniej z uwagi na fakt, iż ciągle poja-wiają się nowe potrzeby, technologie, regulacje. Należy zaznaczyć, iż znacznie łatwiej jest zdobywać udział w rynku, będąc pierwszym wyspecjalizowa-nym podmiotem w danym segmencie, niż starać się pozyskać rynek już zajęty przez innych konkurentów. Z pojęciem specjalizacji nierozerwalnie wiąże się pojęcie segmentacji rynku. To dokonanie podziału rynku w oparciu o dogłębną analizę, w celu wyodręb-nienia grup nabywców o podobnych cechach, dochodach, potrzebach czy preferencjach odnośnie sposobu zakupu itp. Dzięki takiemu właśnie podejściu możliwe jest skoncentrowanie dodat-kowych działań apteki na wybranym segmencie, a więc i specjalizacja w określonej dziedzinie. Ponadto ułatwi ono przygotowanie usług lub produk-tów dostosowanych do wybranego seg-mentu nabywców, a także odpowiednie ukierunkowanie i efektywność działań marketingowych.

Inteligentna

specjalizacja

to przepis

na sukces

rynkowy pod

warunkiem

jasno spre-

cyzowanej

wizji rozwoju,

z wyko-

rzystaniem

istniejącego

potencjału

i konse-

kwentnie

realizowaną

strategią

autor: mgr farm. MACIEJ KARBOWIAKspecjalista w zakresie zarządzania i trade marketingu na rynku farmaceutycznym


prowadzenie apteki

Pamiętać przy tym należy, że nową usługę kierujemy do określonego targetu, czyli rynku docelowego, co oznacza potrzebę sporządzenia charakterystyki odbiorców usługi. Ocena wielkości grupy docelowej pomoże wytyczyć kierunki rozwoju określonego pakietu usług. Kolejnym etapem wprowadzania specjalizacji jest ocena realnej konkurencji – stworzenie listy istniejącej konkurencji i analiza ich usług. Optymalnym narzędziem jest analiza SWOT, jako podstawowa technika analizy strategicznej każ-dego przedsiębiorstwa. Służy ona do określenia naszych mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń bezpośred-nio wynikających z kierunku naszych działań i ewentualnych lub istniejących działań konkurencji. Analizujemy mocne strony (co robimy najlepiej?), słabe strony (co wymaga poprawy?), zagrożenia (np. czynniki ekonomiczne), popyt i szanse (określamy celowość wprowadzenia specjalizacji i wzrost grupy docelowej). Zanim przystąpimy do działań, musimy także pamiętać, że inteligentna specjalizacja wymaga spo-rządzenia tzw. planu marketingowego, pamiętając, że marketing to umiejęt-ność odczytywania potrzeb i ich zaspo-kajania. Plan marketingowy nie może istnieć bez strategii i programu działań. Strategia dotyczy zarówno dziedziny, kategorii jak i samego produktu, w tym sprzedaży, promocji i analizy konku-rencji. Zanim ruszymy w kierunku „nowych lądów”, musimy wszystkie te elementy podsumować w postaci harmonogramu działań. Harmonogram określa szczegółowo elementy i zada-nia, osoby odpowiedzialne za ich reali-zację, dzięki czemu można na bieżąco analizować efekty podjętych kroków. Końcowy etap to budżetowanie, tzn. zestawienie planowanych wydatków z zakładanymi dochodami uzyski-wanymi na specjalizacji. Oczywiście wydatki są determinowane przez naszą sytuację finansową i aktualną sytuację na rynku. Zawsze należy brać pod uwagę uwarunkowania i czynniki zewnętrzne i wewnętrzne. Czasami ciężko jest określić, jakie nakłady poniesiemy za parę miesięcy na różnego rodzaju koszty, dlatego należy aktywnie śledzić i analizować rynek, którego dotyczy nasza specjalizacja.

W czym się specjalizować? Oczywi-ście w dziedzinie, w której czujemy się mocni. W trakcie wieloletniej pracy na

rynku aptecznym spotykałem wiele aptek, które weszły z sukcesami na drogę specjalizacji. Co nie oznacza, że czegokolwiek zaniechały w swej pod-stawowej funkcji – wręcz przeciwnie, dawały pacjentom więcej niż konkuren-cja. Najczęściej spotykanymi specja-lizacjami są te wynikające z potrzeb konsumentów. Zarówno Państwo jak i ja znamy apteki, w których to pacjenci wymogli specjalizację. Wiadomo, że jeżeli apteka znajduje się w pobliżu specjalistycznego gabinetu lekar-skiego, chcąc zadośćuczynić swoim funkcjom, będzie musiała zapewnić asortyment, po który zgłaszają się pacjenci. Mówimy wtedy o specjalizacji ze względu na segmentację terapeu-tyczną. Wiadomo, że nie każda apteka prowadzi pełen zakres leków endo-krynologicznych, onkologicznych czy nawet diabetologicznych. Co więcej, z tymi grupami związane są asorty-mentowo i preparaty nie podlegające preskrypcji. Znamy przecież apteki, które specjalizując się w diabetologii, rozwinęły także asortyment dietetyczny stosowany przez diabetyków. Obser-wacja rynku i tendencji wprowadziła do niektórych aptek tzw. suplementy anaboliczne stosowane przez osoby intensywnie uprawiające sport. Bliskość siłowni czy lekarza sportowego wpływa na wprowadzenie tego typu specjali-zacji, co więcej tego typu asortyment może być dystrybuowany poprzez kanał internetowy, gdyż nie dotyczą go ogra-niczenia przynależne dystrybucji leków. Specjalizacja sprzętowa może zapewnić nawet 30% przychodów apteki. Innym aspektem jest specjalizacja generyczna, postrzegana kontrowersyjnie przez środowisko jako element konkurowania ceną, a nie jakością usługi farmaceu-tycznej. Oczywiście ocena jest indywi-

dualną sprawą każdego z nas, jednak nie należy zapominać w tym momencie o unormowaniach prawnych, które jesteśmy zobligowani przestrzegać. Możliwości specjalizacji naszej apteki jest wiele – skoro na rynku funkcjonują sklepy zielarsko-medyczne, bielarnie, sklepy medyczne, itp. oferujące asorty-ment, którym apteki mogą obracać w ramach obowiązującego ustawodaw-stwa, to dlaczego tego nie robić?

I na koniec, ważne jest, aby pamiętać, że specjalizację osiągniemy nie tylko poprzez umiejętne wykorzystywanie nisz rynkowych. Musimy wesprzeć ją takimi elementami, jak:

jakość oferowanych dóbr i usług,

gwarancję i serwis oferowany naszym pacjentom,

czas świadczenia usługi,

informacja o produkcie,

funkcjonalność – w rozumieniu potrzeb konsumenta,

sprawność personelu apteki, wysoki poziom kompetencji merytorycz-nych (nie zapominamy o kompeten-cjach relacyjnych personelu).

Takimi działaniami jesteśmy w stanie pozyskać nowy segment pacjentów, zaskarbić sobie ich lojalność, a aptece stworzyć wizerunek profesjonalnego miejsca, gdzie oprócz zakupu zawsze można liczyć na specjalistyczną poradę.



prowadzenie apteki R E

K L

A M

A

R E

K L

A M

A


Prawidłowo skonstruowany system premiowania jest jednym z kluczowych narzędzi wpływania na motywację i efektywność pracowników. Od jego skuteczności zależy bowiem sukces firmy.

Czym jest premia, że ma tak istotny wpływ na motywację? Formalnie premią określa się czyn-nik płacowy stanowiący składnik wynagrodze-

nia przyznawany pracownikowi jako uzupełnienie płacy zasadniczej. Premia powinna być uzależniona od speł-nienia określonych wymogów pracodawcy – pogląd ten uzyskał wsparcie w postaci orzeczenia Sądu Najwyż-szego z dnia 10 czerwca 1983 r. III PZP 25/83, w którym stwierdza się, że premia jest składnikiem wynagrodze-nia, do którego pracownik nabywa prawo wówczas, gdy spełni warunki premiowania. Zasada ta podważa podstawy funkcjonowania tzw. premii uznaniowej.

Zasady i warunki premiowania są ustalone w regulami-nach premiowania, które zazwyczaj stanowią główne załączniki do regulaminu wynagradzania (lub w więk-szych jednostkach do układu pracy). Dlatego tak istotny jest odpowiednio skonstruowany i prowadzony system polityki płacowej, w tym system premiowania, który poprzez pobudzenie motywacji i zaangażowania z jednej strony dyscyplinuje pracowników, narzucając im pożądane postawy i standardy efektywności, z drugiej natomiast umożliwia obiektywizację oceny ich pracy. Pamiętajmy, że główną przesłanką stosowania premii powinno być wzmocnienie motywacji pracow-ników do osiągania konkretnych celów, a płaca jest klasycznym motywatorem!

Z obserwacji poczynionych przez psychologów pracy wynika, iż pracownicy chcąc wiązać się z pracodawcą, największą wagę przywiązują do wynagrodzenia. Jest to wynikiem tzw. wielopłaszczyznowej motywacji wynikającej np. z zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, jak również perspektywy spożytkowa-nia wynagrodzenia na realizację np. swoich marzeń czy zainteresowań. Wypracowanie dobrego sposobu wynagradzania i premiowania pracowników to trudne zadanie. Powinno ono realizować zarówno interes firmy

jak i pracownika i całego zespołu. Od jego skuteczności zależy sukces firmy.

Premiowanie opiera się w dużej mierze na systemie oceny pracow-nika. Ocena ta może mieć charakter obiektywny lub subiektywny. Obiek-tywny charakter to dążenie do wery-fikowalnej za pomocą wskaźników oceny pracy, natomiast subiektywna ocena jest podstawą premiowania uznaniowego. W większości przypad-ków uznaniowość jest trendem, od którego przedsiębiorcy odchodzą.

Podstawą wprowadzenia motywowania pracowników poprzez bodziec premio-wania finansowego jest osiągnięcie jak najefektywniejszego działania nakierowanego na realizację celów i priorytetów firmy. Skuteczny system premiowania znacznie poprawia konkurencyjność przedsiębiorstwa, gdyż poziom wynagrodzeń powią-zany jest ze stopniem realizacji celów. Najważniejsza jest korelacja między wysokością wynagrodzeń a osiąganiem celów ważnych dla firmy i pracodawcy. Obecnie najpopularniejsze systemy premiowe oparte są na zarządzaniu przez cele. Co istotniejsze podniesienie poziomu motywacji wśród pracowni-ków nierozerwalnie wiąże się właśnie z prawidłowym określaniem celów.

Skuteczny

system

premiowania

znacznie

poprawia

konkurencyj-

ność przed-

siębiorstwa,

gdyż poziom

wynagro-

dzeń powią-

zany jest

ze stopniem

realizacji

celów

Premia jako motywator

prowadzenie apteki

autor: mgr farm. MACIEJ KARBOWIAKspecjalista w zakresie zarządzania i trade marketingu na rynku farmaceutycznym

Cele mogą przybierać różne formy, dla których jesteśmy w stanie określić mierzalne wartości. Należy pamiętać przy tym o zasadzie SMART, która pokazuje cechy właściwie określo-nego celu. Zdefiniowany cel musi być:

prosty i zrozumiały / SIMPLE,

mierzalny / MEASURABLE,

osiągalny / ACHIEVABLE,

istotny / RELEVANT,

określony w czasie (TIMELY DEFINED).

W kontekście stworzenia i wdrożenia sensownego systemu premiowania określanie celów zgodnie z powyższą regułą jest kluczowe.

Bardzo ważnym elementem jest zdefiniowanie premii i ocena czyn-ników motywujących, ale także tzw. demotywatorów, które mogą zaprze-paścić nasze starania. Istotną rolę odgrywa także zmiana nastawienia pracowników z postawy biernej na proaktywną, a sprzyjają temu roz-mowy i jasne komunikaty na temat zamiaru wprowadzenia wynagrodze-nia zmiennego i wizji premiowania aktywności pracowniczej. Należy także przedyskutować sposób pre-miowania za zadania wykonywane indywidualnie i za zadania grupowe oraz zaproponować wskaźniki okre-ślające liczbowo postawione cele i umożliwiające precyzyjne oraz rzetelne rozliczanie premii.

Złota zasada premiowania mówi, iż system powinien być korzystny dla przedsiębiorstwa i jego uczestników. Dobrze zaprojektowany system premio-wania pozwala:

osiągać przez firmę zamierzone cele,

bardzo dobrym pracownikom zarabiać dużo ponad przeciętną,

weryfikować słabszych pracowników i wskazywać dla nich obszary do poprawy,

uzyskać od dotychczasowych pracowników więcej, niż to miało miejsce przed wdrożeniem systemu.


Gdy złota zasada premiowania jest zachowana – system premiowania przyjmuje formę mechanizmu samofi-nansującego się. Uzyskane efekty z wdrożenia systemu wielokrotnie przewyższają koszty jego istnienia. Zdaniem części specjalistów zajmujących się polityką płac, aby zwiększyć zaangażowanie pracowników w pro-cesie pracy należy zaproponować im premie w wysokości 30-35% płacy zasadniczej (jest to tzw. najniższy próg motywacyjny). Odnosząc powyższe do sytuacji w naszych aptekach, coraz powszechniejsze jest wprowadzanie wynagradza-nia pracowników powiązane z uzyskiwanymi efektami, np. w formie premii od obrotów, zrealizowanej marży, ilości pacjentów, wartości koszyka sprzedażowego, itp. Większość właścicieli i kierowników aptek przychyla się do stanowiska, że wymiernym efektem pracy pracowni-ków pierwszego stołu są parametry i wskaźniki zre-alizowane na sprzedaży. Dlatego część z nich dąży do powiązania parametrów sprzedażowych bezpośrednio z kwotą dodatkowego wynagrodzenia tzw. premii. Uważam jednak, że oparcie się tylko na parametrach sprzedażowych nie jest to do końca słuszną postawą, cho-ciaż rozumiem argumenty pracodawców, dla których jest to specyficzna, ale jednak działalność handlowa. Musimy jednak pamiętać, że prawidłowe funkcjonowanie apteki nie jest uwarunkowane wyłącznie funkcją sprzedażową. Mając powyższe na uwadze, pamiętajmy, że aby płaca mogła motywować do dobrej pracy i realizacji oczeki-wanych przez pracodawcę postaw i zachowań, należy spełnić następujące warunki:

1 Zapewnić godziwy i zadowalający poziom łącznego wynagrodzenia (tj. podstawowe + premie + bonusy); bez tego pracownik nie będzie się czuł dostatecznie umotywowany, zobowiązany do efektywności i lojalności wobec pracodawcy.

2 Co najmniej część płacy powinna być uzależniona od oceny rezultatów pracy, postaw i zachowań pracownika; jeżeli całe wynagrodzenie lub jego przeważająca część ma charakter gwarantowany i niższy od rynkowego, motywacja do efektywnej pracy jest słaba.


Bardzo

ważnym

elementem

jest zdefinio-

wanie premii

i ocena

czynników

motywują-

cych,

ale także

tzw. demo-

tywatorów,

które mogą

zaprzepaścić

nasze

starania

prowadzenie apteki

Jak rozpocząć budowę systemu premiowania?

Po pierwsze musimy uświadomić sobie i innym wynikające z tego korzyści. Powinniśmy także odpowiedzieć na następujące pytania:

1 Za co chcemy nagradzać pracowników?

2 Skąd wziąć fundusz premiowy?

3 Jak dokonać podziału premii?


nauka

Farmakoterapia pacjentów z chorobami nerek i układu moczowego niesie ze sobą ryzyko indukowania niekorzystnych interakcji pomiędzy równocześnie stosowanymi lekami.

Warto pamiętać, że w tej grupie pacjentów musimy liczyć się ze zmniejszoną

funkcją filtracyjną nerek, co w oczywisty sposób zwiększa ryzyko występowania interakcji głównie farmakokinetycz-nych. W infekcjach układu moczowego spośród leków przeciwbakteryjnych najczęściej stosowane są: cyprofloksa-cyna, kotrimoksazol, furazydyna oraz trometamol fosfomycyny. CYPROFLOKSACYNA Hamuje aktywność izoenzymu CYP1A i z tego względu może zwiększać stężenia innych leków metabolizo-wanych przez ten enzym – teofiliny, klozapiny, tyzanidyny. Nie należy jej stosować równocześnie z tyzanidyną. Interakcje z teofiliną w bardzo rzadkich przypadkach mogą zagrażać życiu lub doprowadzić do zgonu. Równoległe stosowanie cyprofloksacyny w dużych dawkach i niektórych NLPZ (z wyjąt-kiem kwasu acetylosalicylowego) może wywoływać drgawki. Podczas równo-czesnego podawania cyprofloksacyny i cyklosporyny należy monitorować stężenie cyklosporyny w osoczu. Jednoczasowe stosowanie cyproflok-sacyny i warfaryny nasila działanie przeciwzakrzepowe warfaryny. Podczas równoległego podawania cyprofloksa-cyny i metotreksatu może się zwiększyć ryzyko wystąpienia reakcji toksycznych związanych z metotreksatem, gdyż cyprofloksacyna hamuje jego wydala-nie przez nerki; nie zaleca się równo-

ległego stosowania. Sole żelaza, glinu, wapnia i magnezu, sukralfat, leki zobo-jętniające sok żołądkowy zmniejszają wchłanianie cyprofloksacyny, dlatego zaleca się jej stosowanie 1-2 h przed ich podaniem i 4 h po ich podaniu. W przy-padku zakażeń z udziałem beztlenow-ców należy stosować w skojarzeniu z klindamycyną, synergicznie oddzia-łuje także skojarzenie cyprofloksacyny z aminoglikozydami oraz ß-laktamami. Należy unikać jednoczasowego przyj-mowania cyprofloksacyny z produktami mlecznymi lub popijać jej samymi napojami wzbogaconymi w minerały, np. mleko, jogurt, sok pomarańczowy wzbogacony wapniem, gdyż produkty te mogą zmniejszać wchłanianie cyprofloksacyny i mogą zmniejszać jej skuteczność. Nie zaleca się stosowania cyprofloksacyny jednocześnie z lekami do premedykacji z grupy opioidów ani ze złożonymi lekami do premedy-kacji zawierającymi opioidy z lekami antycholinergicznymi (np. atropina lub hioscyna) ze względu na zmniejszanie stężenia cyprofloksacyny w surowicy.

KOTRIMOKSAZOL U chorych w podeszłym wieku równo-czesne stosowanie z diuretykami tiazy-dowymi zwiększa ryzyko wystąpienia małopłytkowości. Kotrimoksazol nasila przeciwzakrzepowe działanie warfaryny przez stereoselektywne hamowanie jej metabolizmu. Nie zaleca się podawania równolegle z lekami zwiększającymi stężenie potasu – leki działające na

Interakcje leków stosowanych w chorobach nerek i układu moczowego

układ renina-angiotensyna-aldosteron, diuretyki oszczędzające potas. W litera-turze opisano liczne przypadki zgonów z powodu hiperkaliemii indukowanej przez kotrimoksazol w połączeniu z tymi właśnie lekami. Z pochodnymi sulfonylomocznika nasileniu ulec może ich działanie hipoglikemizujące. U chorych po przeszczepieniu nerki, leczonych cyklosporyną i kotrimok-sazolem obserwowano odwracalne pogorszenie się czynności nerek. Kotrimoksazol może zwiększać stężenie stosowanego równolegle metotreksatu. Jednoczesne stosowanie indometacyny i acemetacyny może zwiększać stężenie kotrimoksazolu we krwi.

FURAZYDYNA Wykazuje działanie antagonistyczne w stosunku do chinolonów oraz flu-orochinolonów, nie zaleca się jedno-czesnego stosowania. Antybiotyki aminoglikozydowe podawane razem z furazydyną nasilają jej działanie prze-ciwbakteryjne. Podczas jednoczesnego stosowania z innymi lekami działają-cymi antyseptycznie na drogi moczowe może osłabiać ich działanie. Jednocze-sne stosowanie witamin z grupy B lub zwiększenie spożycia soli kuchennej poprawia wchłanianie pochodnych nitrofuranu, ponieważ w przewodzie pokarmowym zwiększa się stężenie frakcji niezwiązanej. Inhibitory pompy protonowej oraz H2 blokery hamują wchłanianie furazydyny. Pochodne nitrofuranu w moczu o odczynie słabo kwaśnym oraz w moczu o odczynie zasadowym rozkładają się; hamuje to wchłanianie zwrotne i przyspiesza wydzielanie oraz wstrzymuje przeni-kanie do tkanek. Kwaśne środowisko moczu sprzyja przekształceniu pochod-nych nitrofuranu w całe cząsteczki, które łatwo rozpuszczają się w lipidach oraz dobrze przenikają do tkanek, w wyniku czego poprawia się ich wchłanianie

autor: dr n. med. JAROSŁAW WOROŃfarmakolog klinicznyZakład Farmakologii Klinicznej Katedry Farmakologii Wydziału Lekarskiego UJ CM KrakówKlinika Intensywnej Terapii Interdyscyplinarnej UJ CM Kraków

nauka

zwrotne i kumulacja w tkankach oraz zwiększa się ryzyko wystąpienia obja-wów toksycznych. Dlatego ze względu na nasilenie wchłaniania zwrotnego i zwiększenie ryzyka wystąpienia objawów toksycznych nie zaleca się przyjmowania jednocześnie z pochod-nymi nitrofuranu kwasu askorbinowego i innych leków zakwaszających mocz.

TROMETAMOL FOSFOMYCYNY Metoklopramid oraz itopryd zmniej-szają stężenie fosfomycyny w surowicy i moczu.

W przypadku wystąpienia kolki nerko-wej w praktyce najczęściej stosowane są pochodne papaweryny (drotawe-ryna) oraz metamizol.

DROTAWERYNA Należy pamiętać, że drotaweryna osłabia działanie lewodopy. Wykazuje synergizm działania rozkurczowego z lekami hamu-jącymi aktywność układu cholinergicz-nego np. butylobromek hioscyny.

METAMIZOL Może nasilać działanie przeciwzakrze-powe acenokumarolu, zmniejszać stęże-nie cyklosporyny w osoczu i zmniejszać jej skuteczność terapeutyczną. W prak-tyce klinicznej istotne są także interak-cje leków moczopędnych, szczególnie dotyczy to diuretyków pętlowych.

TORASEMID Podczas równoległego stosowania z glikozydami nasercowymi z powodu zmniejszenia stężenia potasu i/lub magnezu w osoczu może dochodzić do zwiększenia wrażliwości mięśnia sercowego na te leki. Lek zwiększa wydalanie potasu powodowane przez kortykosteroidy oraz leki przeczysz-czające. Torasemid może zwiększać kardio- i neurotoksyczność soli litu, nasilać nefrotoksyczność cefalosporyn, a stosowany z aminoglikozydami lub cisplatyną może zwiększać ich działanie oto- i nefrotoksyczne. Może osłabiać działanie leków przeciwcukrzycowych, jak również nasilać działanie teofiliny i niedepolaryzujących leków zwiotczają-cych. Zastosowanie leków hamujących układ renina-angiotensyna-aldosteron po leczeniu torasemidem albo rozpoczę-cie terapii skojarzonej tymi lekami może powodować przemijające spadki ciśnie-nia. Torasemid zwiększa reaktywność tętnic na leki obkurczające naczynia (np. adrenalina, noradrenalina).



FUROSEMID Wzmaga działanie leków hipotensyj-nych, toksyczne działanie glikozydów naparstnicy, związków litu, amino-glikozydów i cefalosporyn. Osłabia działanie leków przeciwcukrzycowych, sympatykomimetyków, nasila natomiast działanie pochodnych kumaryny, nie-depolaryzujących leków zwiotczających mięśnie i teofiliny. Działanie moczo-pędne furosemidu może być ograni- czone przez równoczesne stosowanie NLPZ i sukralfatu oraz u chorych z nasilonym białkomoczem. Diuretyki tiazydowe, spironolakton i acetazola-mid wzmagają jego aktywność moczo- pędną. Leki przeczyszczające i gliko-kortykosteroidy nasilają działanie hipo-kaliemiczne furosemidu. Coraz większa liczba pacjentów przyjmuje dzisiaj leki stosowane w leczeniu nietrzymania moczu. Warto zatem omówić także interakcje najczęściej stosowanych z tej grupy leków.

MIRABEGRON U pacjentów z umiarkowanym zaburzeniem czynności nerek (klirens kre-atyniny 30-89 ml/min) albo łagodnym zaburzeniem czynności wątroby w przypadku równoległego stosowa-nia silnych inhibitorów CYP3A (np. itrakonazol, rytonawir, klarytromycyna) dawkę mirabegronu należy zmniej-szyć do 25 mg 1×/d. Mirabegron nie jest zalecany u pacjentów z ciężkim zaburzeniem czynności nerek (klirens kreatyniny 15-29 ml/min) lub umiar-kowanym zaburzeniem czynności wątroby, leczonych równolegle lekami,

które są silnymi inhibitorami CYP3A4. U chorych rozpoczynających leczenie mirabegronem i digoksyną należy zastosować najmniejszą początkową dawkę digoksyny. Należy zachować ostrożność w przypadku stosowania innych substratów glikoproteiny-P, takich jak np. dabigatran.

SOLIFENACYNA Cholinolityki mogą nasilać działanie i zwiększać nasilenie działań niepożą-danych solifenacyny; po zakończeniu leczenia solifenacyną inne leki choli-nolityczne można podawać po upływie około tygodnia, z kolei cholinomimetyki mogą osłabiać działanie solifenacyny. Solifenacyna może osłabiać działa-nie leków nasilających perystaltykę przewodu pokarmowego, takich jak metoklopramid, itopryd i cisapryd. Jest substratem CYP3A4, z tego względu możliwe jest występowanie interakcji farmakokinetycznych solifenacyny z innymi substratami CYP3A4 o więk-szym powinowactwie do tego enzymu (np. werapamil, diltiazem) oraz z lekami będącymi induktorami CYP3A4 (np. ryfampicyna, fenytoina, karbamazepina). W praktyce klinicznej rzadko stosowana jest dzisiaj oksybu-tynina z uwagi na znaczne działanie antycholinergiczne, które może być powodem występowania działań niepożądanych oraz interakcji z innymi jednocześnie stosowanymi lekami.


zielnik apteczny

Czystek (łac. Cistus incanus) należy do rodziny czystkowatych (łac. Cistecae), w skład której wchodzi ok. 200 różnych gatunków. To niewielki krzew o białych i różowych kwiatach występujący w południowej Europie, głównie w basenie Morza Śródziemnego oraz na obszarze Wysp Kanaryjskich. Jako środek leczniczy znany jest już od 2500 lat.

Czystek – działaniei właściwości

Dawniej liści czystka używano jako leku tamują-cego krwawienie, kwiaty zaś były składnikiem preparatów kosmetycznych. Dokładniejszą

analizę składu chemicznego czystka przeprowadzono w XX w., kiedy rozwój technologiczny pozwolił na szcze-gółową analizę zawartych w nim substancji aktywnych. Dzięki temu odkryto, że lecznicze działanie czystka zwią-zane jest z zaskakująco wysoką zawartością polifenoli. Ekstrakty wodne pozyskane z czystka zawierają bowiem kwasy fenolowe (kwas elagowy i galusowy), terpenoidy, flawonoidy i garbniki. Polifenole izolowane z rośliny stanowią największą grupę wśród naturalnie występują-cych antyoksydantów. Związki polifenolowe łatwo oddają wodór grupy hydroksylowej, ulegają utlenieniu, działając jako przeciwutleniacze. Ponadto redukują nadtlenki i wodorotlenki oraz unieczynniają wolne rodniki. Inhibicja powstawania aktywnych form tlenu hamuje peroksydację lipidów, poprawia czynności śródbłonka naczyniowego, hamuje agregację płytek krwi i podnosi napięcie mięśni otaczających tętnice. Czystek wykazuje silne właściwości przeciwzapalne, zapobiega chorobom układu krwionośnego, obniża stężenie LDL, chroniąc tym samym naczynia krwionośne przed powstawaniem złogów miażdżycowych. Stwier-dzono również, że zawarte w czystku związki polifeno-lowe mogą hamować rozwój choroby nowotworowej, wykazując aktywność cytotoksyczną. Wykazano też, że wyciągi z czystka działają antyproliferacyjnie na komórki prostaty, co może być wykorzystane we wspomaganiu leczenia łagodnego przerostu gruczołu krokowego.

Hamowanie powstawania wolnych rodników uniemożliwia powstawa-nie cytokin prozapalnych (interleu-kina-1,-6) uszkadzających komórki błony śluzowej jelit. Ziele czystka może być stosowane jako środek leczący nieżyt przewodu pokarmowego i stany zapalne układu moczowego. Niektóre związki polifenolowe występujące w roślinie wykazują również pewne działanie bakteriostatyczne. Kwasy fenolowe wyizolowane z ziela wyka-zują właściwości przeciwbakteryjne, w szczególności przeciwko bakteriom Gram-dodatnim (rodzaj Bacillus). W wielu pracach naukowych publi-kowanych w ciągu ostatnich trzech lat dowodzi się korzystnego działania różnych gatunków czystka przeciwko mikroorganizmom chorobotwórczym, w tym przeciwko gronkowcowi złocistemu (Staphylococcus aureus) i skórnemu (Staphylococcus epider-midis), bakteriom z rodzaju: Pseudo-monas, Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, grzybów: Saccharomy-cetes cerevisiae i Candida albicans[1]. Warto wspomnieć, że czystek działa antagonistycznie wobec Helicobacter pylori – bakterii bytującej w żołądku zwiększającej ryzyko nowotworu tego narządu. W badaniach laboratoryjnych wykazano również tłumiące działanie czystka względem wirusów A/H5N1 oraz A/H1N1 (tzw. ptasiej i świńskiej grypy), co być może zostanie w przy-szłości wykorzystane w leczeniu tych

Polifenole

izolowane

z rośliny

stanowią

największą

grupę

wśród

naturalnie

występują-

cych

antyoksy-

dantów

autorka: dr n. farm. PAULINA MĄCZKAfarmakolog

zielnik apteczny

chorób zakaźnych. Z kolei badania in--vitro potwierdziły, że ekstrakt z czystka hamuje namnażanie i zmniejsza liczbę bakterii Borrelia burgdorferi, czynnika etiologicznego boreliozy[2]. Wykazano także jego skuteczność w hamowaniu aktywności cyklooksygenaz[3], a bardzo obiecujące są jego potencjalne właści-wości antywirusowe wobec retrowiru-sów (HIV) i filowirusów (Ebola)[4]. Wodne wyciągi z czystka zastosowane zewnętrznie na skórę i błony śluzowe działają antyseptycznie, przeciwzapal-nie i przeciwtrądzikowo. Stabilizują strukturę błon komórkowych, hamują wysięk i stan zapalny. Działanie ścią-gające garbników wspomaga leczenie hemoroidów, a także zmian zapalnych na twarzy, w tym trądziku różowatego i świerzbu. Poprzez wysoką zawartość polifenoli czystek powoduje aglutynację białek wirusowych, przez co hamuje rozprze-strzenianie się wirusów, wzmacnia ochronę przed grypą i przeziębieniem i wpływa pobudzająco na mechanizmy immunologiczne organizmu. Zmniejsza też czas trwania i nasilenie objawów infekcji górnych dróg oddechowych. Ponadto może być stosowany wspoma-gająco w nieżycie nosa oraz w zapaleniu zatok przynosowych, gdyż zawiera lotne olejki eteryczne i żywice. Składniki olejku eterycznego: kamfen, mircen, linalol oraz α- i ß-pinen, mają działanie spazmolityczne i antyseptyczne.

Czystek odgrywa ważną rolę w zapobieganiu stanom zapalnym, gdyż ma działanie przeciwadhezyjne – hamujące osadzanie się bakterii na zębach i dziąsłach. Dotyczy to w szczególności łagodnych stanów zapalnych jamy ustnej, gardła i krtani. Związki z grupy polifenoli – kwasy elagowy i galusowy, wykazują silne właściwości ściągające. Stąd też tradycyjne zastosowanie naparu z czystka w biegunkach. Czystek jest dostępny m.in. w postaci suszonego ziela i herbatek ekspresowych. Napar z czystka posiada interesu-jący smak i delikatny aromat. Zaleca się stosowanie świeżo przygotowanego naparu 3 razy dziennie. Pożądane efekty stosowania czystka odczuwalne mogą być nawet po tygo-dniu, choć dopiero jego regularne stosowanie pozwala w pełni wykorzystać wszystkie jego prozdrowotne właściwości.

Piśmiennictwo:

1. Tomás-Menor L., Morales-Soto A., Barrajón-Catalán E., Roldán-Segura C.,

Segura-Carretero A., Micol V.: „Correlation between the antibacterial activity

and the composition of extracts derived from various Spanish Cistus species”.

Food Chem. Toxicol. 2013;(55):313-322.

2. Hutschenreuther A., Birkemeyer C., Grötzinger K., Straubinger R.K., Rau-

wald H.W.: „Growth inhibiting activity of volatile oil from Cistus creticus L.

against Borrelia burgdorferi s.s. in vitro”. Pharmazie. 2010;65(4):290-295.

3. Rebensburg S., Helfer M., Schneider M., Koppensteiner H., Eberle J.,

Schindler M., Gürtler L., Brack-Werner R.: „Potent in vitro antiviral activity

of Cistus incanus extract against HIV and Filoviruses targets viral envelope

proteins”. Sci Rep. 2016;(2):20394.

4. Mansoor K.A., Matalka K.Z., Qa’dan F.S., Awad R., Schmidt M.: „Two new

proanthocyanidin trimers isolated from Cistus incanus L. demonstrate potent

anti-inflammatory activity and selectivity to cyclooxygenase isoenzymes

inhibition”. Nat Prod Res. 2015;(28):1-8.

Zaleca się

stosowanie

świeżo

przygoto-

wanego

naparu

3 razy

dziennie


Wodne

wyciągi

z czystka

zastosowane

zewnętrznie

na skórę

i błony

śluzowe

działają an-

tyseptycznie,

przeciwza-

palnie

i przeciwtrą-

dzikowo


kuchnia farmaceutyczna


Dieta na odpornośćNaukowcy, badając nasz układ immunologiczny, stwierdzili, że czynnikiem umożliwiającym jego prawidłowe funkcjonowanie jest zdrowa i pożywna

dieta. Zachęcamy Państwa do wypróbowania naszych przepisów na dania, które powstały z myślą o poprawie odporności.

Składniki (na 4 porcje): 4 filety z łososia bez skóry i ości•1 duże mango pokrojone na ka-wałki•1 awokado pokrojone na kawałki•szklanka cieciorki z puszki•odsączonej i opłukanej•2,5 łyżeczki papryki w proszku•2 łyżeczki mielonej kolendry•3/4 łyżeczki soli morskiej•1/3 szklanki świeżej, posiekanej kolendry•1 łyżeczka skórki otartej z cytryny•2 łyżki świeżo wyciśniętego soku z cytryny•2 łyżeczki oliwy z oliwek•6 szklanek miksu sałat.

Przygotowanie: Wymieszać paprykę, mieloną kolendrę i sól w dużej misce. Wetrzeć w rybę 2 łyżeczki tej mieszanki. Ułożyć filety na blasze opiekacza do dołu stroną, z której usunięto skórę. Przygotować salsę. Do reszty mieszanki przypraw wrzucić mango, awoka-do, cieciorkę i posiekaną kolendrę. Dodać skórkę i sok z cytryny oraz oliwę. Wymieszać. Rozgrzać opiekacz. Ułożyć rybę na kratce 15 cm pod grzałką i piec 5 mi-nut, tak by łosoś był średnio wypieczony. Ułożyć na warstwie sałat i polać salsą.

NATALIA MAKOWSKAdietetyk medyczny, specjalista w zakresie dietoterapii oraz immunodiagnostyki nietolerancji pokarmowej

***Tłuste ryby zawierają nienasycone kwasy tłuszczowe, które wspomagają prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego. Awokado oraz oliwa z oliwek bogate są w witaminę E, która wzmacnia aktywność limfocytów T i uczestniczy w produkcji przeciwciał.

Pieczony łosoś z salsą z awokado i mango

kuchnia farmaceutyczna


Nasza odporność zależy od tego, co mamy na talerzu. Ważne zatem, by do naszego organi-

zmu codziennie dostarczać odpowied-nich ilości kalorii, białek, tłuszczów, węglowodanów oraz witamin. Substan-cje mineralne, takie jak żelazo, cynk oraz witaminy C i E, wzmacniają dzia-łanie komórek zwalczających infekcje i mogą wspomóc układ odpornościowy. Witaminy z grupy B podnoszą odpor- ność i wzmacniają produkcję przeciw-ciał. Znajdziemy je m.in. w węglowo-danach złożonych, chudym drobiu czy zielonych warzywach liściastych. Warto szczególną uwagę poświęcić również probiotykom, czyli żywym kulturom bakterii zawartym w kiszonych pro-duktach (kiszone ogórki, kapusta) oraz fermentowanym nabiale (jogurt, kefir, maślanka). Probiotyki wspomagają układ odpornościowy. Czosnek i cebula – naturalne antybiotyki, wzmacniają działanie makrofagów i limfocytów T – zawierają związki siarki, które hamują wydzielanie enzymów umożliwiających mikroorganizmom rozprzestrzenianie się po naszym organizmie. Dieta bogata we flawonoidy (produkty pełnoziar-niste) oraz karotenoidy (marchew, bataty, pomidory) pomaga w ochronie komórek organizmu przed działaniem stresu oksydacyjnego, który upośledza ich działanie.

Mus z mrożonych malin, truskawek i jagód

Składniki (na 4 porcje): 1 l chudego jogurtu naturalnego•350 g mrożonych malin•700 g mrożonych truskawek•350 g mrożonych jagód•1/2 szklanki ksylitolu

•półtorej łyżeczki esencji waniliowej•3 łyżeczki mąki kukurydzianej wymieszanej z 2 łyżkami wody•2 łyżki soku pomarańczowego•1 łyżka wyciśniętego soku z cytryny

Przygotowanie: Przełożyć jogurt do bardzo drobnego sita lub filtra do kawy ustawionego nad miską. Odstawić na 4 godziny w temperaturze pokojowej. Utrzeć w ma- lakserze puree z rozmrożonych uprzednio malin i truskawek, 1/4 szklanki ksylitolu i 1/2 łyżeczki esencji waniliowej. Przelać do rondla i doprowadzić do wrzenia na średnim ogniu. Wlać połowę wody z mąką kukurydzianą i ponownie doprowadzić do wrzenia. Gotować minutę, cały czas mieszając, aż mus lekko zgęstnieje. Ostudzić do temp. pokojowej, przełożyć do salaterki, przykryć i wstawić do lodówki. Wymieszać w rondelku 2 łyżki ksylitolu, rozmrożone jagody i sok pomarańczowy. Doprowadzić do wrzenia na małym ogniu. Gotować 5 minut, często mieszając, aż jagody zmiękną. Wlać resztę wody z mąką kukurydzianą i doprowadzić do wrzenia. Gotować minutę, cały czas mieszając, aż mus zgęstnieje. Przelać do salaterki. Dodać sok z cytryny, wymieszać, przykryć i wstawić do lodówki. Wymieszać w misce odsączony jogurt, pozostałe 2 łyżki ksylitolu i łyżeczkę esencji waniliowej. Przełożyć mus malinowo-truskawkowy do pucharków. Polać na środku musem jagodowym oraz jogurtem.

***Słodko-kwaśny deser z owoców leśnych będzie świetną propozycją, jeśli chcemy wzmocnić działanie komórek układu odpornościowego. Witamina C zawarta w owocach cytrusowych i leśnych chroni nasz organizm przed działaniem wolnych rodników. By nasz układ immunologiczny stanowił silną linię obony przed wirusami, bakteriami i innymi patogenami, należy regularnie spożywać probiotyki zawarte m.in. w jogurcie. Naukowcy mają dowody na to, że te pożyteczne bakterie wzmacniają odporność organizmu.

Sałatka z kurczaka i melona

Składniki (na 4 porcje): 450 g piersi z kurczaka bez skóry i kości •1 łyżka chili•1 łyżecz-ka suszonego oregano•1 łyżka oliwy z oliwek•5 łyżek soku świeżo wyciśniętego z limon-ki•1/2 łyżeczki soli morskiej

•2 tortille kukurydziane pokro-jone na 8 części•2 łyżki jogurtu naturalnego•2 łyżeczki musztardy Dijon•2 pęczki rukwi wodnej•3 szklanki melona kantalupa pokrojonego w kostkę•2 szklanki pomidorków koktajlowych przekrojonych na pół•2 cebulki dymki pokrojone w cienkie plasterki

Przygotowanie: Rozgrzać piekarnik do temp. 230 st. C. Wymieszać w miseczce chili z oregano. Odłożyć łyżeczkę na później. Resztą natrzeć mięso. Utrzeć w miseczce odłożoną łyżeczkę mieszanki przypraw z oliwą, łyżką soku z limonki i 1/4 łyżeczki soli. Zanurzyć w marynacie kawałki tortilli, ułożyć je na blasze i piec 5 minut, aż zrobią się chrupkie. Wyjąć z piekarnika i rozgrzać opiekacz. Ułożyć mięso na kratce 15 cm pod grzałką opiekacza i piec po 4 mi-nuty z każdej strony. Odczekać aż przestygnie i pokroić na kawałki wielkości kęsa. Utrzeć pozostałe 4 łyżki soku z limonki, 1/4 łyżeczki soli, jogurt, musztardę w misce. Dodać rukiew wodną, melon, pomidory i cebulkę dymkę. Ułożyć na wierzchu kawałki tortilli.

***Ta zdrowa sałatka zawiera bardzo dużo likopenu, beta-karotenu i witaminy C. Wyniki badań sugerują, że karotenoidy jako przeciwutleniacze chronią komórki organizmu przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Cynk natomiast zawarty w drobiu ma bardzo szerokie oddziaływanie – począwszy od gojenia się ran aż do podnoszenia odporności zarówno na infekcje wirusowe jak i bakteryjne.


kultura

Obudzić w sobie miłość

Matt Damon przewodzi gwiazdorskiej obsadzie w tym zapierającym dech przygodowym filmie sci-fi, zrealizowanym przez legendarnego reżysera, Ridleya Scotta („Obcy: ósmy pasażer Nostromo”, „Pormete-usz”) na podstawie bestsellerowej, według rankingu dziennika „The New York Times”, powieści. Podczas misji załogowej na Marsa amerykański astronauta Mark Watney zostaje uznany za zmarłego i pozosta-wiony przez załogę na planecie. Ale Watney wciąż żyje! Musi znaleźć sposób, by skontaktować się z Ziemią i, co najtrudniejsze, przetrwać ze skromnymi zapasami na jałowej planecie w nadziei, że międzynarodowy zespół naukowców będzie w stanie opracować plan ratunkowy, aby sprowadzić go do domu.

„Marsjanin”, reż.: Ridley Scott, wyst.: Matt Damon, Jessica Chastain. Dystrybutor: Imperial CinePix Osoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: MARSJANIN, mają szansę otrzymać płytę DVD w prezencie.

ROZWIĄZANIE KONKURSÓW Z NR 12 (91):film DVD „Amy” (hasło: AMY): Małgorzata Pronobis-Caputa • płyta „Bumerang” Korteza (hasło: KORTEZ): Anna Bęben • książka „Na oceanie nie ma ciszy” Dominika Szczepańskiego (hasło: DOBA): Marcin Gackowski • książka „Przywitaj się z królową. Gafy, wpadki, faux pas i inne historie” Łukasza Walewskiego (hasło: GAFY): Michalina Miguła

Zapraszamy do udziału w naszych konkursach!Wejdź na stronę: www.farmacjapraktyczna.pl

Jake Davis, nagrodzony Pulitzerem pisarz, przechodzi załamanie nerwowe, po tym, jak w wypadku samochodowym ginie jego ukochana żona, a on zostaje sam z 5-letnią córeczką Katie. Stan zdro-wia Jake’a nie pozwala na to, by męż-czyzna zajmował się dzieckiem. Opiekę nad dziewczynką przejmuje najbliższa rodzina. Po latach dorosła Katie próbuje odbudować więź z ojcem i nadrobić stracone lata. Russell Crowe, zdobywca Oscara i Złotego Globu, jeden z najwy-bitniejszych aktorów naszych czasów oraz Amanda Seyfried, gwiazda musicali „Mamma Mia!” i „Les misérables: Nędznicy”, ponownie spotykają się na dużym ekranie we wzruszającej opowie-ści o zmaganiu się z utratą bliskiej osoby i odbudowywaniu więzi rodzinnych.

„Ojcowie i córki”, reż. Gabriele Muccino, wyst.: Russell Crowe, Amanda Seyfried, Diane Kruger, Aaron Paul, Jane Fonda, Haley Bennett, Octavia Spencer, Kylie Rogers. Dystrybucja: Kino Świat. Premiera: luty 2016 r.

PRZETRWAĆ ZA WSZELKĄ CENĘ

Jak odbudować zerwaną przed laty więź z ojcem i nie lękać się rodzącego się uczucia?

DVD

FILM

MEGA HIT!


kultura

Kiedy 10 maja 1996 roku trzy ekipy jednocześnie dokonywały ataku szczyto-wego, nad Mount Everestem zerwała się burza. Zaczęła się mordercza walka o przetrwanie. Jon Krakauer przeżył. Jego książka „Wszystko za Everest” trafiła na listy bestsellerów, ale wywołała też wiele kontrowersji. Stała się także źródłem inspiracji dla filmowców. Sama tragedia zaś – mimo że wydarzyła się prawie dwadzieścia lat temu – wciąż budzi emocje. Problemy opisane przez Krakauera przybrały jeszcze na sile – w komercyjnych wyprawach na Everest bierze udział coraz więcej osób, nie bacząc na zagrożenia i skutki ludzkiej ekspansji w najwyższych górach świata. „Wszystko za Everest” od niemal dwu-dziestu lat utrzymuje wysoką pozycję na liście bestsellerów, co jest zapewne zasługą wyraziście zarysowanych postaci, kapitalnej narracji, a także silnych emocji autora, którego najwidoczniej nurtuje swoisty „syndrom ocaleńca”.

„Wszystko za Everest”, Jon Krakauer, Wydawnictwo CzarneOsoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: EVEREST, mają szansę otrzymać książkę w prezencie.

Fascynująca opowieść o życiu sześciu kobiet, które pozostawiły głęboki ślad w historii. Legendarne królowe: Krystyna szwedzka, Maria Antonina, cesarzowa Sissi, Eugenia de Montijo, królowa Wiktoria i jej wnuczka Aleksandra Romanow – pokazane od bardziej ludzkiej strony. Tej, o której czasem milczy oficjalna historia. Ich życie przedstawiane w filmach i powieściach upływało w nie-zwykłym przepychu budzącym zazdrość zwykłych śmiertelników. One jednak w swoim wspaniałych pałacach czuły się jak w „złotych klatkach”. Ich uroda, wykwintne stroje i klej-noty, wspaniałe bale i przyjęcia tworzyły miraż bajecznej rzeczywistości, lepszego świata wybrańców. Piękne, potężne i wyjątkowe, były przede wszystkim zwykłymi kobietami, które czuły, kochały, pragnęły i nienawidziły, przeżywały rozpacz bądź strach. Musiały stawić czoło wyzwaniu rządzenia państwem lub, jako królowe współmałżonki, podporząd-kować swoje pragnienia wymaganiom Korony. Nie zawsze potrafiły sprostać okolicznościom, płacąc za to wysoką cenę.

„Królowe przeklęte”, Cristina Morato, Wydawnictwo Świat Książki

Osoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: KRÓLOWE, mają szansę otrzymać książkę w prezencie.

DACH ŚWIATA OKIEM OCALEŃCA

KRÓLOWE W SWYCH ZŁOTYCH KLATKACH

Niespełna trzy lata temu, kiedy szykował się do wydania debiutanckiej płyty, był dobrze zapowiadającym się zwycięzcą telewizyjnego talent show. Dzisiaj przed-stawia swój drugi album solowy i jest jedną z największych gwiazd polskiej muzyki popularnej. Dawid Podsiadło, wielbiony przez fanów, ceniony przez krytyków, to prawdziwy fenomen – niezmiennie skromny, twardo stąpający po ziemi facet i nadzwyczajnie utalento-wany artysta. Tajemnica sukcesu? Oczywiście nietuzinkowy głos i cha-ryzma, z którą musiał się urodzić, bo nauczyć się tego nie da. „Annoyance and Disappointment” – choć tytuł albumu oznacza „rozdrażnienie i rozczarowanie”, fanów czekają raczej zachwyt i satysfak-cja. Chyba tylko wrodzona skromność nie pozwoliła artyście na nazwanie płyty w ten sposób. Liczący ponad tuzin utworów krążek z jednej strony wyraź-nie nawiązuje do debiutu. To wciąż szlachetny pop z alternatywnym drugim dnem. Z drugiej ukazuje inne oblicze młodego wokalisty. „Więcej w niej jest życia, energii, więcej nerwu, niż nostalgii i sentymentu” – mówi o nowej płycie Dawid i trudno temu zaprzeczyć.

Dawid Podsiadło, „Annoyance And Disappointment”, Sony Music Entertainment

Osoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: PODSIADŁO, mają szansę otrzymać płytę w prezencie.

POP PODSZYTY ALTERNATYWĄ

KSIĄŻKA MUZYKA KSIĄŻKA

BEST- SELLER!

krzyżówka R E

K L

A M

A

Osoby, które nadeślą prawidłowe rozwiązanie krzyżówki, mają szansę otrzymać 1 z 20 etui na pieczątki ufundowanych przez producenta leku Zolpic. Rozwiązanie krzyżówki prosimy przesłać do 25.03.2016 r. na adres: Valkea Media S.A., ul. Elbląska 15/17, 01-747 Warszawa, z dopiskiem: „Farmacja Praktyczna” lub na adres e-mail: [email protected]. Regulamin konkursu dostępny jest na stronie www.farmacjapraktyczna.pl.

Imię i nazwisko:.........................................................................................................................................................................................Dokładny adres:.........................................................................................................................................................................................e-mail:.........................................................................................................................................................................................Telefon: .........................................................................................................................................................................................Informujemy, że podane dane osobowe przetwarzane będą przez Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., z siedzibą w Warszawie przy ul. Bobrowieckiej 6, zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. 2002 r. Nr 101 poz. 926 ze zm.) w celu informowania o produktach i usługach spółek należących do Grupy Polpharma.Każda osoba ma prawo dostępu do treści swoich danych i ich poprawiania. Podanie danych jest dobrowolne.Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych przez Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o. w określonych powyżej celach*.Wyrażam zgodę na otrzymywanie informacji handlowych drogą elektroniczną*.

Data: ........................................... Podpis: ..............................................................................*) Należy skreślić w przypadku niewyrażenia zgody.

Rozw

iązaniem

krzyżów

ki z nr 12 (91) „Farm

acji Praktyczn

ej” jest hasło: A

CID

OLA

C B

AB

Y KR

OPLE –

OD

PIER

WSZ

YCH

DN

I ŻYC

IA!

Po

rtfele otrzym

ują: Stan

isława H

ulb

ój, M

on

ika Ewa Ju

rzysta, Mag

dalen

a Klim

ek-Tom

aszewska, Iw

on

a Ko

gu

t, An

na P

achacz, Jag

od

a Olszak

, P

atrycja Stola, H

ann

a Dró

zd, M

aria Ko

zieł, Dag

mara W

ojtaś, M

on

ika Wo

dzyń

ska, Dan

iel Ku

rzątkow

ski, Irena Jab

łoń

ska, Łukasz W

yrow

ski, A

neta B

anaś, K

amila Jan

och

a, Iwo

na W

awrzo

no

wska, Iw

on

a Du

biel, K

atarzyna E

jzench

art-Brzyska i G

rażyna Stasiak

.

ZO

LP/0

90

/02-

20

16

Litery z ponumerowanych pól utworzą rozwiązanie:


18 19 20 21 22 23 24 251 2 3 4 5 6 7 8 18 19 20 21 229 10 11 12 13

.

R E

K L

A M

A

krzyżówka

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

AcidolacTruskawka_205x297_160211.ai 1 2/15/16 13:06

Documents

Farmacja Praktyczna nr 2 (93) 2016