Farmacja Praktyczna nr 5

PRAKTYCZNY MAGAZYN DLA FARMACEUTÓW www.farmacjapraktyczna.pl

FarmacjapraktycznaPOLPHARMA FARMACEUTOM Nr 5 (85) Maj 2015 Cena: 6,70 zł

Jak opieka farmaceutyczna wygląda za granicą? Jak powinna zmienić się w Polsce?

TEMAT NUMERU

Opieka na świecie

Kamica nerkowa Wstępna diagnoza

farmaceuty przyspiesza wdrożenie leczenia

i zapobiega powikłaniom

Reakcje krzyżowe

Co wykluczyć z diety w alergiach wziewnych?

Receptura Odkryj na nowo

duszę apteki

spis treści

farmacja praktyczna 5/2015 3

AKTUALNOŚCI 4 INFORMACJE/CIEKAWOSTKI 10 RAPORT: TAK TO ROBIĄ

ZA GRANICĄ

12 SONDA: POPRAWIĆ JAKOŚĆ ŻYCIA

POLSKICH PACJENTÓW

PRAWO14 ZAPYTAJ EKSPERTA

OPIEKA FARMACEUTYCZNA

18 SEZON ALERGII

22 ALERGIE KRZYŻOWE

24 ŻYLAKI – OBJAWY,

PROFILAKTYKA, LECZENIE

26 KAMICA NERKOWA – WSKAZÓWKI

DLA FARMACEUTY

28 ZALECENIA DIETETYCZNE

W CHOROBACH NEREK

30 DUSZA APTEKI

32 PSYCHOLOGIA: BĄDŹ SOBIE

STEREM – O ZARZĄDZANIU

EMOCJAMI

PROWADZENIE APTEKI34 BUDUJEMY KOSZYK PACJENTA

Z ALERGIĄ

NAUKA37 TESTY ALERGICZNE

40 STRACH PRZED SZCZEPIONKĄ

ŻYCIE JEST PIĘKNE

42 PEWNA SIEBIE

Z PIROLAM SZAMPON

44 ZIELNIK APTECZNY

46 KUCHNIA FARMACEUTYCZNA

48 KULTURA

50 KRZYŻÓWKA

FARMACJA PRAKTYCZNA®Redaktor Merytoryczna: Barbara Misiewicz-Jagielak Redaguje Zespół: Dominika Bandurska, Dagmara Bąk, Michał Borysiuk, Anna Cielemęcka, Marta Gawrylik, Justyna Grudniak, Monika Jasłowska, Magdalena Kochańska, Marcin Lewandowski, Barbara Misiewicz-Jagielak, Joanna Ordańska-Kucińska, Paulina Pol, Bożenna Płatos, Anna Robak-Reczek, Wiktor Zajchowski.

Na zlecenie: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa Wydawca: Valkea Media SA, ul. Elbląska 15/17, 01-747 Warszawa Redaktor naczelny: Łukasz Kuźmiński Dyrektor projektu: Tomasz Opiela Projekt graficzny: Krzysztof Pietrasik

mgr farm. Barbara Misiewicz-JagielakRedaktor Merytoryczna „Farmacji Praktycznej”

Ministerstwo Zdrowia podkreśla, że świadczenie opieki farmaceutycznej nie jest kwestią dobrej woli farmaceuty, ale jednym z jego podstawowych obowiązków. Polscy aptekarze twierdzą jednak, że nie stworzono im do tego odpowiednich warunków, a przede wszystkim świadczenia opieki farmaceutycznej nie są finansowane przez NFZ , jak to się dzieje w wielu innych krajach. W Niemczech czy Wielkiej Brytanii nie można otworzyć apteki w lokalu bez oddzielnego pomieszczenia na indywidualne konsultacje z pacjentem. Norwedzy odwiedzają chorych w domach, gdzie na bieżąco sprawdzają jakość stosowanej przez nich farmakoterapii. Holendrzy regularnie spotykają się z lekarzami, by omawiać postępy w leczeniu swoich pacjentów. Oczywiście we wszystkich tych działaniach finansowo partycypuje płatnik zdrowotny. Zdaniem ekspertów jednak, to właśnie farmaceuci powinni przedstawiać ustawodawcy dowody na to, że fachowa opieka farmaceutyczna jest opłacalna, że generuje wymierne oszczędności w systemie i że warto w nią inwestować publiczne pieniądze. Dopóki sami Państwo nie zaczniecie o to walczyć, dopóty w Polsce opieka farmaceutyczna nie ma szansy zaistnieć w pełnym wymiarze.

Szanowni Państwo!

R E

K L

A M

A

34BUDUJEMY KOSZYK

PACJENTA Z ALERGIĄ

Wraz z wiosną w aptekach nastaje „sezon alergiczny”.

O czym powinniśmy pamiętać, szykując placówkę na wizyty

pacjentów cierpiących na uczulenia?

informacje

4 farmacja praktyczna 5/2015 www.farmacjapraktyczna.pl

Wzrost na rynku aptecznymRynek farmaceu-tyczny w marcu br. zanotował sprzedaż na poziomie 2 570 mln zł.

Pigułka „dzień po” od 15. r.ż.

3 maja 2015 r. weszło w życie nowe rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie wysyłkowej sprzedaży produktów leczniczych. Nowe regulacje mają ograniczyć handel sfałszowanymi produktami leczniczymi – informuje Rynekaptek.pl.

Internetowe apteki bardziej wiarygodne

Wartość sprzedaży rynku wobec analogicznego okresu 2014 r. wzrosła o 140 mln zł (+5,8%). Natomiast wobec lutego 2015 r. sprzedaż zwiększyła się o 32,4 mln zł (+1,3%). W porów- naniu do analogicznego okresu 2014 r. wartość sprzedaży wzrosła w segmentach produktów dostępnych na receptę, a obniżyła się w przypadku segmentu sprzedaży odręcznej. Segment leków refundowanych zwiększył wartość o 109,3 mln zł (+12,7%), a leków pełnopłatnych o 38,1 mln zł (+7,1%). Natomiast sprzedaż odręczna była niższa o 7,7 mln zł (-0,8%) niż w marcu 2014 r. W porównaniu do poprzedniego miesiąca br. rynek również rósł wyłącznie na produktach na receptę. Wartość sprzedaży leków refundowanych wzrosła o 41,4 mln zł (+4,5%), a leków pełnopłatnych była wyższa o 29,6 mln zł (+5,4%).

ŹRÓDŁO: PHARMAEXPERT

NOTOWANIA SPRZEDAŻY

SŁOWA KLUCZOWE: • rynek farmaceutyczny• wartość sprzedaży

SŁOWA KLUCZOWE: antykoncepcja • pigułka „dzień po” • rozporządzenie Ministra Zdrowia

SŁOWA KLUCZOWE: • e-apteki• resort

zdrowia

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia osobom, które nie ukończyły 15. r.ż., aptekarze nie powinni wydawać tzw. tabletki „dzień po”, którą można zażyć po stosunku, gdy inne metody antykoncepcji zawiodły. Granica wieku jest ważna m.in. dlatego, że gdy dziewczyna chce kupić pigułkę „dzień po”, oznacza to (jeśli nie nabywa jej dla kogoś innego), że doszło do współżycia. A to z dzieckiem poniżej 15. r.ż. jest karalne. – Aptekarz powinien prosić o dokument tożsamości tak samo jak w przypadku sprzedaży papierosów czy alkoholu – mówi były Minister Zdrowia Marek Balicki.

ŹRÓDŁO: RZECZPOSPOLITA

Legalnie działająca e-apteka od 3 maja 2015 r. musi prezentować na stronie www ujednolicony (dla całej UE) logotyp, dane właściwego wojewódzkiego inspektoratu farmaceutycznego oraz odnośnik do centralnego rejestru aptek. W praktyce zwiększy to zaufanie do legalnych e-aptek i powinno zachęcić większą liczbę klientów do kupowania w Internecie. Ponadto rozporządzenie MZ znosi obowiązek przygotowania procedur sprzedaży wysyłkowej.

W praktyce oznacza to ograniczenie biurokracji – apteka nie musi przygotowywać procedur, a kierownik nie musi ich zatwierdzać. Zmiany dotyczą jeszcze jednej ważnej kwestii – według nowego rozporządzenia zakup leków OTC w aptece internetowej nie podlega ustawie o prawach konsumenta, a więc pacjentowi nie przysługuje prawo do ich zwrotu bez podania przyczyny.

ŹRÓDŁO: RYNEKAPTEK.PL

Pomoc humanitarna ONZ dla ludności Nepalu

SŁOWA KLUCZOWE: • trzęsienie ziemi w Nepalu • ONZ •Światowy Program Żywności

Agencja Associated Press zaznacza, że rozdanie pomocy wszystkim potrzebującym trochę potrwa, zwłaszcza społecznościom, które w wyniku trzęsienia zostały odcięte od dróg. – To nie stanie się z dnia na dzień – tłumaczy Geoff Pinnock, szef Światowego Programu Żywności. Pierwsza pomoc humanitarna dla Nepalu to pięć załadowanych po brzegi ciężarówek wypełnionych m.in. lekami, ryżem, olejem i cukrem. Wkrótce ONZ dostarczy ładunek specjalnych ciastek energetycznych, które pojadą na tereny, na których nie ma wystarczająco wiele wody, aby gotować.

ŹRÓDŁO: RYNEKAPTEK.PL

R E K L A M A

Pomoc humanitarna dotarła do górzystego terenu w pobliżu epicentrum trzęsienia ziemi w Nepalu. Według przedstawicieli Organizacji Narodów Zjednoczonych pierwsze leki i jedzenie zostały rozdane już w ostatnich dniach kwietnia.

Resort zdrowia: „Leki w Polsce najtańsze w Europie”Minister Zdrowia, Bartosz Arłukowicz ocenił, że przyjęta przez Sejm nowela Prawa farmaceutycznego ograniczy wywóz leków za granicę i jednocześnie zapewni niskie ceny dla polskich pacjentów. Szef resortu zdrowia powiedział na konferencji prasowej, że dzięki obowiązującej od 2012 r. ustawie refundacyjnej udało się zbudować mechanizm negocjacji cen przez ekspertów Ministerstwa Zdrowia z producentami, dzięki czemu „leki w Polsce są właściwie najtańsze w Europie”. Przyznał, że niektórym przedsiębiorcom bardziej opłaca się kupić leki w Polsce po niskiej cenie i sprzedać je za granicą po cenie niekiedy kilkukrotnie wyższej niż ceny osiągane w wyniku negocjacji.

ŹRÓDŁO: PAP

informacje

informacje


Coraz więcej fałszywych lekówNarasta problem przestępczości farmaceutycznej.

O tym, że nie tylko sprzedaż leków za granicę, ale także ich fałszowanie stanowi problem polskiego rynku farmaceutycznego mówiła podczas II Ogólnopolskiej Konferencji Farmaceutycznej w Bydgoszczy Zofia Ulz – Główny Inspektor Farmaceutyczny. Wskazała, że na podróbki leków Polacy wydają rocznie około 100 mln zł. „Dzisiaj dużo mówi się o preparatach, które sprzedawane są za granicę, czyli o tak zwanym odwróconym łańcuchu, ale to nie jedyny problem, z jakim zmaga się polski rynek leków. Mamy również inną, dającą o sobie coraz bardziej znać patologię, to znaczy przestępczość farmaceutyczną” – przyznaje Zofia Ulz. Jak podkreśliła, przez przestępczość farmaceutyczną rozumieć należy fałszowanie leków, ich kradzieże, nielegalne wykorzystanie oraz handel przez Internet.

ŹRÓDŁO: PAP

GIF WYLICZA PROBLEMY RYNKU

SŁOWA KLUCZOWE: • fałszowanie leków • przestępczość farmaceutyczna

Sejm uchwalił nowelizację prawa farmaceutycznego, jednak być może nie wejdzie ona w ogóle w życie. Jak donosi „Dziennik Gazeta Prawna”, już w kilka dni po przekazaniu dokumentu innym krajom do notyfi-kacji liczne krytyczne uwagi zgłosiła Wielka Brytania.

Ograniczenie wywozu leków nie wejdzie w życie?

Jako że ustawa ingeruje w handel zagraniczny i swobodę przedsiębiorczości, musi zostać poddana procedurze notyfikacji. A czasu na negocjacje i uzgadnianie projektu już nie będzie. Politycy, aby zdążyć przed końcem kadencji parlamentu, postanowili bowiem przedstawić Komisji Europejskiej gotową ustawę, która w najbliższych dniach trafi do Senatu. Gdyby inne państwa wymogły na Polsce zmiany, cały akt – jak przyznają sami posłowie – wylądowałby w koszu,

bowiem korekt nie udałoby się wprowadzić przed wyborami parlamentarnymi. ŹRÓDŁO: DZIENNIK GAZETA PRAWNA

SŁOWA KLUCZOWE: • wywóz leków• Komisja

Europejska• notyfikacja

konkurs!

Zapraszamy wszystkich farmaceutów do wzięcia udziału w nowym konkursie „Co lekarz miał na myśli?”. Na stronie internetowej naszego magazynu (w zakładce: AKTUALNE KONKURSY) umieściliśmy nieczytelnie wypełnioną receptę. Jeśli uda się Państwu rozszyfrować znajdujące się na niej nazwy i dawki leków prosimy przesłać je mailem (najpóźniej do 21.06.2015 r.) na adres naszej redakcji, za pośrednictwem naszej strony internetowej. Osoby, które prześlą do nas maila z prawidłowymi nazwami i dawkami leków, mają szansę otrzymać nagrody ufundowane przez firmę Polpharma.

Regulamin i szczegóły na stronie:

Co lekarz miał

na myśli?

www.farmacjapraktyczna.pl

FP/1

45/0

3-20

15R

E K

L A

M A

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

XylogelHYDRO_FarmacjaPraktyczna_205x297_lm.ai 1 09.03.2015 15:04R

E K

L A

M A

Badaniem rytmów biologicznych, czyli cyklicznych zjawisk zachodzących w organizmach pod wpływem czynników zewnętrznych, zajmuje się chronobiologia. Nauka ta potwierdza, że współczesny człowiek – mimo stosowania sztucznego światła i izolowania się od warunków zewnętrznych – wciąż podlega rytmom okołorocznym, związanym ze zmianami pór roku. „Wiele procesów w ludzkim organizmie – biochemicznych, fizjologicznych czy chorobowych – przebiega w sposób rytmiczny. Mimo że człowiek robi wiele, aby te rytmy zakłócić lub nimi sterować, przebieg procesów życiowych – również na poziomie pojedynczych komórek – wciąż zależny jest od funkcjonowania zegara biologicznego” – podkreśla prof. Zawilska.

Główny zegar biologiczny znajduje się w jądrach nadskrzyżo- waniowych podwzgórza – małej, złożonej z ok. 10 tys. neuronów strukturze w mózgu. Odpowiada on za kontrolę rytmów we wszystkich narządach, tkankach i komórkach. Najbardziej dostrzeganym przez człowieka rytmem okołodobowym jest „sen-czuwanie”.

ŹRÓDŁO: NAUKAWPOLSCE.PAP.PL

ciekawostki


Ukąszeniom komarów winne geny Uczeni dowiedli,

że o tym, czy komary

nas gryzą, czy nie,

decydują nasze geny.

Wiosną rośnie płodność, latem często boli nas głowa, a zimą dokucza depresja – za cykliczność tych zjawisk odpowiada nasz zegar biologiczny – wyjaśnia prof. Jolanta B. Zawilska, kierownik Zakładu Farmako- dynamiki Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.

Zegar biologiczny wpływa na zdrowie i samopoczucie

ODKRYCIE UCZONYCH Z LONDYNU

SŁOWA KLUCZOWE: • ukąszenia komarów• malaria, denga

Naukowcy Londyńskiej Szkoły Higieny i Medycyny Tropikalnej przeprowadzali testy na bliźniakach jednojajowych – czyli identycznych pod względem genetycznym – i dwujajowych, których materiał genetyczny jest inny. Wybierając ofiary komary były zgodne: podczas gdy u bliźniąt jednojajowych sprawiedliwie rozdzielały ukąszenia, u dwujajowych „faworyzowały” jedno z bliźniąt. Wyniki badania zostały opublikowane w prestiżowym czasopiśmie naukowym „Nature”. Podłoże tych badań jest bardzo poważne: uczeni mają nadzieję, że dołożą swoją cegiełkę do znalezienia środków ochrony przed komarami. Nadal bowiem rozprzestrzeniają się niebezpieczne choroby przenoszone przez komary, takie jak malaria czy gorączka krwotoczna (denga).

ŹRÓDŁO: NATURE

Szczepionka przeciw malarii

SŁOWA KLUCZOWE: • malaria • szczepionka • fundacja Billa i Melindy Gates • badania kliniczne

Szczepionka RTS, S/AS01 opracowana przy wsparciu fundacji Billa i Melindy Gates może już we wrześniu br. stać się pierwszą dopuszczoną do stosowania szczepionką przeciwko malarii. Badania kliniczne trwają od 2009 r. Objęły 15,5 tys. dzieci z Burkina Faso, Gabonu, Ghany, Kenii, Malawi, Mozambiku i Tanzanii. Wyniki opublikowane na łamach czasopisma „Lancet” wskazują, że szczepionka była mniej skuteczna u niemowląt. U tych, które otrzymały dawkę przypominającą ryzyko zachorowania w ciągu 3 lat zmniejszyło się o 26 proc. Lepiej było w grupie dzieci szczepionych po ukończeniu 5. m.ż. (+ dawka przypominająca) – tutaj skuteczność wynosiła 32 proc., a odsetek przypadków o ciężkim przebiegu był zredukowany.

ŹRÓDŁO: THE INDEPENDENT / MEDEXPRESS.PL

SŁOWA KLUCZOWE: • zegar

biologiczny• chrono-

biologia

ciekawostki

Związek cukrzycy i choroby Alzheimera

O zalecanych 5 porcjach warzyw i owoców wie zaledwie 31% mam

SŁOWA KLUCZOWE: • zbilansowana dieta • warzywa i owoce • zasady prawidłowego odżywiania

Dane pochodzą z raportu „Polska dieta ciągle zbyt uboga w warzywa, owoce i soki. Co staje na drodze do prawidłowego odżywiania Polaków?”, który został przedstawiony podczas specjalnej konferencji zorganizowanej przez Polską Agencję Prasową. Badanie zrealizował Instytut Millward Brown S.A. na zlecenie Krajowej Unii Producentów Soków (KUPS). Objęło ono 200 mam, które są odpowiedzialne w swoim gospodarstwie domowym za dobór składników posiłków i mają

dzieci w wieku między 3 a 12 lat. Zaledwie co trzecia badana osoba (27%) twierdziła, że w diecie (swojej i swojej rodziny) uwzględnia zalecane pięć porcji warzyw i owoców. Najczęstszym powodem niestosowania się do zaleceń – jak wynika z deklaracji respondentów – jest brak czasu na skompono- wanie odpowiednich posiłków. Dzieci – jak wskazują mamy – często po prostu nie lubią i nie chcą jeść warzyw i owoców.


Osoby z cukrzycą są bardziej obciążone ryzykiem wystąpienia chorób neurodegeneracyjnych, w tym choroby Alzheimera, niż osoby z prawidłową przemianą materii. Insulinooporność może być czynnikiem łączącym cukrzycę typu 2 z chorobą Alzheimera – dowodzą uczeni. Badania naukowe wskazują, że insulinooporność ośrodkowego układu nerwowego związana jest ze zwiększoną akumulacją beta amyloidu oraz białka tau w mózgu.


Ponad 80% mam ma świadomość, że w prawidłowej diecie powinny znaleźć się owoce i warzywa, ale tylko co trzecia z nich (31%) wie, że dobra dieta to pięć porcji warzyw i owoców dziennie.

Wszczepili implant ucha środkowegoUnikatową operację wszczepienia implantu ucha środkowego przeprowadzili lekarze z Kliniki Otolaryngologii i Onkologii Laryngologicznej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Stosuje się go, gdy zewnętrzny aparat słuchowy nie wystarcza, a wszczepienie implantu ślimakowego, czyli protezy ucha wewnętrznego, jest zbyt agresywnym działaniem. Implant wszczepiono 63-latkowi z Koszalina, który od 15 lat stopniowo tracił słuch. Niedosłuch tak się nasilił, że nawet stosowanie dwóch aparatów słuchowych nie pozwalało mężczyźnie normalnie funkcjonować. Operacja trwała ok. czterech godzin, a przygotowania zajęły miesiąc. W tym czasie chirurdzy ćwiczyli zabieg na specjalnych preparatach kostnych.


SUKCES POZNAŃSKICH LEKARZY



raport

Jak opieka farmaceutyczna wygląda za granicą? Jak powinna zmienić się w Polsce?

Tak to robią za granicą

Opieka farmaceutyczna jest wpisana do obo- wiązującej w naszym kraju ustawy o izbach aptekarskich, jako jedna z usług świadczonych

w ramach wykonywania zawodu farmaceuty. Ma polegać „na dokumentowanym procesie, w którym farmaceuta, współpracując z pacjentem i lekarzem, a w razie potrzeby z przedstawicielami innych zawodów medycznych, czuwa nad prawidłowym przebiegiem farmakoterapii w celu uzy-skania określonych jej efektów poprawiających jakość życia pacjenta”.– Sprawowanie opieki farmaceutycznej nie jest zależne od dobrej woli farmaceuty, tylko należy do jego podstawowych obowiązków – twierdzi Krzysztof Bąk, rzecznik prasowy Ministra Zdrowia. Tymczasem w polskich aptekach często ogranicza się do odpowiadania na pytanie, jaki środek zastosować, by katar szybciej minął czy też co zażyć na ból głowy? To bardzo mało, zważywszy na wiedzę i umiejęt-ności magistrów farmacji. Główną ideą opieki farmaceu-tycznej jest możliwie jak najpełniejsze wykorzystanie tych atutów we współpracy z lekarzem i pacjentem. W jaki sposób?Lekarz ma postawić diagnozę i dobrać odpowiednie lecze-nie, którego jednym z punktów najczęściej jest zapisanie odpowiednich leków. Farmaceuta zaś powinien rozpo-znawać i rozwiązywać tzw. problemy lekowe, które mogą wystąpić u pacjenta. A tych jest cała gama – m.in. nieprzyj-mowanie leku, przyjmowanie jego nieodpowiedniej dawki, wystąpienie działań niepożądanych lub interakcji między lekami bądź lekami a pożywieniem itp.W wielu krajach świata tak rozumiana opieka farmaceu-tyczna doskonale funkcjonuje od lat. Często działa przy finansowym wsparciu państwa. Zdarza się – jak np. w Niemczech, że dofinansowują ją także ubezpieczyciele i sami pacjenci. Dowodów na to, że jest to inwestycja opłacalna, dostarczyło już mnóstwo badań. Np. w USA, kolebce opieki farmaceutycznej, po objęciu nią chorych na cukrzycę, w ciągu pięciu lat zauważono pozytywne efekty. Po pierwsze poprawiły się wyniki badań osób dotkniętych

chorobą. Po drugie, choć początkowo wzrosły wydatki (m.in. na opłaty dla farmaceutów), okazało się, że w piątym roku badań ubezpieczyciel wydawał na jednego pacjenta mniej o ok. 3300 dol. niż zanim chory wziął udział w programie.

Opieka farmaceutyczna na świecieU podstaw profesjonalnej opieki far-maceutycznej leży inny rodzaj relacji między farmaceutą i osobą odwie-dzającą aptekę niż tylko ta handlowa: kupno-sprzedaż. Dla przykładu w Norwegii czy Niemczech farma-ceuta odwiedza pacjenta w domu. W Niemczech czy Wielkiej Brytanii nie można otworzyć apteki, jeśli nie ma w niej pomieszczenia przezna-czonego na konsultacje dla osób potrzebujących porady w sprawie zażywania leków. Aptekarz poświęca tym samym choremu więcej czasu, staje się on jego pacjentem, a nie jedy-nie klientem. Pacjent zaś ma poczucie intymności, nie obawia się, że inne osoby dowiedzą się, na jakie schorze-nia cierpi i jakie środki zażywa.Osobiste podejście i jednocześnie dostęp do pełnej informacji o wszyst-kich przepisywanych przez lekarzy medykamentach, którą mają farma-ceuci w wielu krajach świata, pozwala

autorka: JOLANTA MOLIŃSKAdziennikarka, publikuje m.in. na łamach „Newsweek’a” i „Focus’a”

W Niem-

czech czy

Wlk. Brytanii

nie można

otworzyć

apteki, jeśli

nie ma w niej

pomieszcze-

nia przezna-

czonego na

konsultacje

dla osób

potrzebują-

cych porady

w sprawie

zażywania

leków


raport

na kompleksową analizę leczenia. Jest ona ważna zwłaszcza w przypadku osób cierpiących na kilka różnych schorzeń, przede wszystkim seniorów. Mając świadomość tego, co przepisują danej osobie lekarze poszczególnych specjalności i tego, co chory zażywa z własnej woli, może np. zasugerować zmniejszenie liczby przyjmowanych leków. I kontrolować czy chory rzeczy-wiście przyjmuje je w odpowiednich dawkach. Brytyjscy farmaceuci przy-gotowują pacjentom mającym problem ze stosowaniem się do zaleceń lekarza tzw. „blister pack” – to opakowany zestaw leków na dany okres (np. na tydzień czy miesiąc). W ramach wizyt domowych dostarczają „blister pack” także osobom mającym np. problem z poruszaniem się.Bardzo dużą rolę w skutecznej opiece farmaceutycznej odgrywa wspo-mniana już wiedza o pacjencie, jego schorzeniach, leczeniu, a szczególnie farmakoterapii. Holenderscy apteka-rze mają pełny dostęp do bazy danych o zdrowiu pacjentów, którymi się opie-kują. Dodatkowo kilka razy w roku spotykają się z lekarzami, aby ustalić optymalne strategie leczenia.

Co z tą Polską?O zmiany w polskich aptekach upominają się szczególnie młodzi farmaceuci i studenci tego kierunku, którzy w ramach zajęć na uczelni zaznajamiają się z nowoczesną opieką farmaceutyczną i jej zagranicznymi wzorcami. Dwa lata temu skierowali do Ministra Zdrowia Bartosza Arłu-kowicza list z postulatem o wpisanie zawodu farmaceuty na listę zawodów medycznych, co miało ułatwić m.in. wprowadzenie opieki farmaceutycz-nej. Tę ideę wspiera także „Młoda Farmacja”.– Obecnie wiedza i potencjał far-maceutów pozostają często nie-wykorzystane z komercyjnych czy biurokratycznych przyczyn. A prze-cież, wzorem zagranicznych, polska apteka też mogłaby stać się łatwo dostępnym miejscem, gdzie zdrowie i terapia pacjenta powierzona zosta-łaby profesjonalnej opiece – mówi Iga Czyż, członkini „Młodej Farma-cji”. – Farmaceuta mógłby edukować pacjenta w zakresie postępowania w chorobach przewlekłych, czuwać nad bezpieczeństwem farmakoterapii, wychwytywać ewentualne interak-cje i działania niepożądane, na co

Obecnie

wiedza

i potencjał

farmaceu-

tów pozo-

stają często

niewyko-

rzystane

z komer-

cyjnych

czy biuro-

kratycznych

przyczyn

lekarze rzadko dysponują wystarczającym czasem. Zysk dla pacjenta jest niewątpliwy, patrząc perspektywicznie – nawet dla systemu opieki zdrowotnej. Nie generuje to jednak oczywistych zysków dla właścicieli aptek, a jak wia-domo ktoś musiałby ponieść koszty. Szczególnie, że praw-dziwa opieka farmaceutyczna wymaga stworzenia bazy danych pacjentów, osobnego pomieszczenia w aptekach umożliwiającego swobodne konsultacje, zacieśnienia kon-taktów z lekarzami i oczywiście z pacjentami. Wymagałoby to również znacznie więcej od samych farmaceutów. Zdaję sobie sprawę z tego, że wprowadzenie opieki farmaceu-tycznej nie jest prostym procesem, raczej wymagającym czasu i sporo pracy, ale na pewno wartym wysiłku.Ministerstwo Zdrowia zapewnia, że zajmuje się tematem opieki farmaceutycznej i widzi potrzebę zmian, ale nie podaje na razie konkretnych rozwiązań.– Kwestia włączenia farmaceuty w krąg podmiotów realizujących świadczenia opieki zdrowotnej dla wyod-rębnionych grup świadczeniobiorców – czy generalnie dla wszystkich – oraz finansowania ich ze środków publicz-nych jest poddawana analizie – mówi Krzysztof Bąk. – Mając na względzie poziom wykształcenia farmaceuty, należy stwierdzić, że jego dotychczasowa rola w aptece ewoluuje w kierunku niezgodnym z jego umiejętnościami i zasobem wiedzy. Badania wykazują, że każdego roku aptekę odwiedza aż 90 proc. populacji, to ponad 2 mln wizyt dziennie w aptekach. Dotychczasowa rola farma-ceuty w aptece na tle dokonujących się zmian w systemie opieki zdrowotnej musi ulec przeobrażeniu w kierunku większego jego zaangażowania w niniejszy system.

Opinia eksperta:dr hab. n. farm. AGNIESZKA SKOWRON,

Kierownik Zakładu Farmacji Społecznej Wydziału Farmaceutycznego

Collegium Medicum na Uniwersytecie Jagiellońskim

Opieka farmaceutyczna w Polsce nie będzie funkcjonować dopóty, dopóki sami farma-ceuci nie przedstawią Ministerstwu Zdrowia czy Narodowemu Funduszowi Zdrowia dowodów na to, że jest ona opłacalna i przynosi korzyści, a więc warto przeznaczać na nią publiczne środki.Prowadzone przeze mnie programy opieki farmaceutycznej, np. FONT kierowany do pacjentów z nadciśnieniem tętniczym czy FONTIC obejmujący dodatkowo także pacjentów z cukrzycą, dostarczyły części argumentów, m.in. zwiększyła się wiedza pacjentów o ich schorzeniach i poprawiła się skuteczność terapii. Ale aby udowodnić, że takie działania prowadzone w aptekach są opłacalne, należałoby w roli sprawują-cych opiekę obsadzić farmaceutów. Tylko wtedy można będzie uznać efekty działań za miarodajne.Tymczasem mam wrażenie, że farmaceuci nie są chętni do inwestowania swojej wiedzy i umiejętności w opiekę farmaceutyczną. I wynika to nie tylko z moich obserwacji, ale także doświadczeń studentów farmacji, którzy nie chcą czuć się jak zwykli sprzedawcy leków i woleliby oferować pacjentom realną pomoc. Ci młodzi ludzie często wracają ze staży czy praktyk bardzo rozczarowani, bo okazuje się, że we współczesnej aptece nie ma miejsca na opiekę farmaceutyczną. Wszelkie próby otaczania nią pacjentów kończą się uwagami osób prowadzących aptekę, że na takie działania nie ma czasu. Chciała-bym, żeby nie tylko czas się znalazł, ale także chęci. To farmaceuci powinni lobbować za opieką farmaceutyczną. Prowadzenie badań w obszarze praktyki nie wystarczy do przekonania społeczeństwa, że warto w tę opiekę zainwestować publiczne pieniądze.

www.farmacjapraktyczna.plPodyskutuj o tym na forum!


sonda

O tym, jakie formy przybiera opieka farmaceutyczna w zagranicznych aptekach i czy miałyby one szansę zaistnieć na polskim gruncie, opowiadają Czytelnicy „Farmacji Praktycznej”.

Poprawić jakość życia polskich pacjentów

mgr farm. Anna Szewczykfarmaceutka z CiechanowaWedług mnie najlepszym, wzorcowym przykładem świad-czenia opieki farmaceutycznej jest system opieki zdrowotnej w Wielkiej Brytanii (NHS, ang. National Health System), a także w niektórych innych krajach Brytyjskiej Wspólnoty Narodów (Kanada, Australia, Nowa Zelandia). Pracowałam na Wyspach trzy lata w aptece w średniej wielkości mieście. Największa różnica między aptekami brytyjskimi, a polskimi, którą dostrzegłam, dotyczy komunikacji na linii farmaceuta-pacjent. Poza tym niemal cała biurokracja została scedowana tam z magistrów na techników farmaceutycz-nych. Farmaceuci koncentrują się na problemach lekowych pacjentów oraz usługach farmaceutyczno-medycznych orga-nizowanych w aptekach. Zupełnie inny jest również sposób wydawania leków. Na Wyspach na każdym opakowaniu leku umieszczana jest nalepka, tzw. label. Na niej umieszczone są dane pacjenta, nazwa leku i dawkowanie. Będąc z kolei w Irlandii i rozmawiając ze znajomymi farmaceutami zauwa-żyłam, że kładą oni szczególny nacisk na przekazywanie pacjentom informacji o wszystkich możliwych działaniach niepożądanych. Wprowadzenie podobnych zasad opieki farmaceutycznej (czy w ogóle opieki farmaceutycznej) w Polsce w najbliższym czasie nie wydaje mi się możliwe. Niemniej nasz kraj nie uniknie tego trendu. Za kilka lat, po sprawnym przeprowadzeniu niektórych reform w resorcie zdrowia, ale też po pozytywnie zakończonej dyskusji z lekarzami (zwłaszcza ze starszym pokoleniem), polski apte-karz stanie w obliczu prawdziwych problemów pacjentów. Będzie czuł na sobie znacznie większą odpowiedzialność, ale – jestem pewna – również satysfakcję. Z kolei technicy farmaceutyczni będą przede wszystkim wyspecjalizowani w recepturze aptecznej i niektórych kwestiach związanych z dokumentacją. Polski system zdrowotny nie dojrzał jeszcze do pewnych kluczowych decyzji, aby dzięki dodatkowo przeszkolonym farmaceutom odciążyć lekarzy. Niechęć niektórych lekarzy do wprowadzenia opieki farmaceutycznej wynika z niepełnej wiedzy bądź niezrozumienia zasad opieki farmaceutycznej. Z kolei wśród lekarzy najbardziej przy-chylne opiece farmaceutycznej są środowiska akademickie.

mgr farm. Tomasz Sadłowskifarmaceuta z BiałegostokuZdarzyło mi się obserwować specyfikę opieki farmaceutycznej w Kanadzie, gdzie mam rodzinę. Ciekawe jest tam to, że farmaceuta po przeprowadzeniu wywiadu z pacjentem ma możliwość przepisania dla niego leku na chorobę przewlekłą. Odbywa się to na podsta-wie aktualnej recepty lekarskiej wysta-wionej w tym samym roku, w którym ma być przepisany lek na recepcie farmaceutycznej. Słyszałem również od koleżanki, która wyjechała do USA, że o ile opieka farmaceutyczna jest tam uregulowana prawem, a ponadto większość aptekarzy spełnia wymogi merytoryczne, to jednak amerykańskie apteki nie są przystosowane do świad-czenia takich usług. Jeszcze gorzej jest w naszym kraju, ponieważ w polskie prawodawstwo również mamy wpi-saną opiekę farmaceutyczną, ale nie działa ona tak, jak powinna. Istnieje kilka przyczyn tego stanu rzeczy: brak pełnego porozumienia w tej kwestii ze środowiskiem lekarskim, brak przy-gotowania samych farmaceutów do rozszerzonej roli aptekarza oraz brak środków na dokonanie zmian w pomieszczeniach aptek.

Polski

system

zdrowotny

nie dojrzał

jeszcze do

pewnych

kluczowych

decyzji,

aby dzięki

dodatkowo

przeszko-

lonym far-

maceutom

odciążyć

lekarzy

mgr farm. ANNA SZEWCZYK

oprac.: mgr farm. MICHAŁ MAŃKA


sonda

mgr farm. Mirosław Langfarmaceuta z WałbrzychaUważam, że opieka farmaceutyczna powinna opierać się przede wszystkim na merytorycznym i jak najbardziej trafnym doradzaniu pacjentom w samoleczeniu, ponieważ to apteka stanowi pierwsze ogniwo usług zdro-wotnych. Z tego względu niezbędna jest również współpraca lekarzy z far-maceutami, aby przyspieszyć proces diagnozowania chorób (np. czujność onkologiczna farmaceuty), a także kontrolować compliance pacjenta, tzn. czy przyjmuje zaordynowane przez lekarza leki. Poza tym apteki powinny mieć możliwość świadczenia dodatko-wych usług, jak np. mierzenie pacjen-towi poziomu cukru we krwi, pomiar ciśnienia (nie samodzielnie, ale przez farmaceutę). Bardzo przydatna byłaby usługa terapii monitorowanej stęże-niem leku, np. we krwi. Dzięki temu leczenie farmaceutykami z wąskim przedziałem współczynnika tera-peutycznego (cytostatyki, glikozydy nasercowe) byłoby bardziej kontrolo-wane i w razie uzyskania zbyt niskich lub zbyt wysokich stężeń farmaceuta kontaktowałby się z lekarzem, który następnie dokonałby modyfikacji dawkowania leku. Wtedy apteki kon-kurowałyby ze sobą nie cenami leków, ale dostępnością nowych usług (w tym usługi doradczej w zakresie interakcji lekowych czy przeciwwskazań do stosowania danego leku w przypadku określonych schorzeń).

mgr farm. Beata Kostrzewskafarmaceutka z KielcJeżeli w Polsce świadczenie opieki farmaceutycznej wejdzie w życie, najważniejsze będzie nie utracić wło-żonych w to przedsięwzięcie środków oraz uzyskać oczekiwane korzyści w postaci poprawy jakości życia pol-skich pacjentów. Inwestycja w opiekę farmaceutyczną przyniesie również pozytywny efekt w postaci konkret-nych oszczędności dla polskiego sys-temu zdrowia. Warto jednak wcześniej pomyśleć o sposobie świadczenia tego rodzaju usługi farmaceutycznej, tak aby wyjść naprzeciw oczekiwaniom polskich pacjentów. Na pewno można skorzystać z dobrych pomysłów ze Zjednoczonego Królestwa. Jednym z programów dostępnych dla brytyj-skich pacjentów jest kontrolowana detoksykacja dedykowana narkoma-

Świadczenie

opieki

farmaceu-

tycznej

powinno

być przede

wszystkim

finansowane

w ramach

kontraktu

apteki z NFZ

mgr farm. NATALIA NIEMCZYK


nom, a także kontrola przyjmowania leków cytostatycznych. Interesują-cym programem oferowanym przez brytyjskie apteki jest również nieod-płatna wymiana igieł iniekcyjnych w celu ograniczenia ryzyka zakażeń potencjalnie zainfekowaną krwią. Popularnością cieszą się również testy przesiewowe na niektóre choroby przenoszone drogą płciową, a także szczepienia (przeciw rakowi szyjki macicy czy przeciw grypie). Apteki „prześcigają się” w świadczonych usługach – brytyjskie placówki stają

się „klinikami cukrzycy” czy „klini-kami nadciśnienia”. Wszystko to jest możliwe dzięki rozwiniętej strategii komunikowania się między lekarzami i farmaceutami.

mgr farm. Natalia Niemczykfarmaceutka z OtwockaŚwiadczenie opieki farmaceutycz-nej powinno być przede wszystkim finansowane w ramach kontraktu apteki z NFZ. Za opiekę nad każdym pacjentem powinna być przewidziana

określona suma refundacyjna dla każdego farmaceuty, który taką usługę „sprzedaje”. Nie orientuję się nie-stety w kwestii konkretnych usług świadczonych w ramach opieki farmaceutycznej, natomiast przytoczę przykład statystycznej amerykańskiej apteki. Są one bardzo podobne do aptek izraelskiej firmy spotykanych w miastach naszego kraju. Swobodny dostęp pacjenta do kosmetyków, pożywienia dla zwierząt i leków OTC zwiększa obrót tymi produktami – najczęściej, ich zakup nie jest konsultowany z farmaceutą. W dalszej części apteki, za plecami farmaceutów znajdują się otwarte półki z lekami na receptę. W Stanach Zjed-noczonych istnieje system internetowej komunikacji między lekarzem a farmaceutą w aptece. Dlatego przewlekle chorzy nie muszą za każdym razem, gdy skończą się im leki, umawiać się na wizytę do lekarza. Autoryzuje on jedynie receptę farmaceuty przez inter-net. Aptekarz wydaje lek we własnych opakowaniach apteki opatrzonych etykietą z niezbędnymi danymi dotyczącymi pacjenta i leku.

prawo


prawo


Czy jeśli ustnie poin-formuję mojego przełożonego o chęci

skorzystania z przysługu-jącego mi urlopu wycho-wawczego, uchroni mnie to przed wręczeniem mi wypo-wiedzenia umowy o pracę?

Niestety nie. Pracownik, który chce skorzystać z urlopu wycho-wawczego, musi złożyć pra-codawcy pisemny wniosek co najmniej dwa tygodnie przed rozpoczęciem przewidywanego okresu tego urlopu (§ 1 rozpo-rządzenia w sprawie szczegó-łowych warunków udzielania urlopu wychowawczego). Forma pisemna wniosku jest obowiąz-kowa. Pracodawca nie ma pod-staw do rozpatrywania ustnego wniosku pracownika. Pisemny wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego powinien wskazywać: datę rozpoczęcia urlopu wychowawczego, okres jego trwania (datę zakończenia), okres urlopu wychowawczego, który dotychczas został wyko-rzystany na dane dziecko. Do wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego pracownik musi

Na pytania Czytelników naszego miesięcznika, nadesłane do redakcji za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl, odpowiada mecenas Bartłomiej Kochlewski.

Zapytaj eksperta

dołączyć pisemne oświadczenie drugiego z rodziców lub opiekunów dziecka o braku zamiaru korzystania z urlopu wychowawczego przez okres wskazany we wniosku. Pracowni-kowi, któremu przysługuje prawo do urlopu wychowawczego i który złożył wniosek, pracodawca jest zobowiązany udzielić urlopu wychowawczego w terminie i na okres wska-zany we wniosku.

Czy w sytuacji, gdy wypowiedzenie umowy o pracę kończy się 28 czerwca, a nowa umowa zaczyna się 1 lipca, zachowana zostaje ciągłość pracy? Czy przypadkiem nie będę narażona z tego powodu na jakieś straty?

Nawiązanie stosunku pracy z nowym pra-codawcą od dnia 1 lipca, w przypadku, gdy poprzednia umowa o pracę została rozwiązana z dniem 28 czerwca, nie spowoduje żadnych strat, gdyż jest to przerwa krótsza niż 30 dni, a tylko tak długa przerwa powoduje utratę prawa do wynagrodzenia za czas choroby i zasiłku chorobowego. Dwudniowa przerwa w zatrudnieniu nie będzie miała również znaczenia dla przysługującego pracowni-kowi urlopu czy jego wymiaru, bo wlicza się do niego okresy poprzedniego zatrudnienia, bez względu na przerwy w zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy. Krótka, dwu-dniowa przerwa w zatrudnieniu nie będzie miała także istotnego znaczenia w przypadku

Pracownik,

który chce

skorzystać

z urlopu

wychowaw-

czego, musi

złożyć

pracodawcy

pisemny

wniosek

co najmniej

dwa tygodnie

przed rozpo-

częciem prze-

widywanego

okresu tego

urlopu

autor: mecenas BARTŁOMIEJ KOCHLEWSKIadwokat z kancelarii Pietrzak, Siekierzyński, Bogen, prawnik specjalizujący się w przepisach prawa pracy i regulacjach dotyczących branży farmaceutycznej

R E

K L

A M

A

Pierwszy polski latanoprost z tymololem

Xaloptic Combi 1 op. x 2,5 ml

Xaloptic Combi1 op. x 3 but. po 2,5 ml

Xaloptic Combi (Latanoprostum, Timololum). Skład i postać: 1 ml roztworu kropli do oczu zawiera 50 mikrogramów latanoprostu oraz 6,8 mg maleinianu tymololu, co odpowiada 5 mg tymololu. Substancja pomocnicza o znanym działaniu: benzalkoniowy chlorek 0,2 mg/ml. Krople do oczu, roztwór. Wskazania: Zmniejszenie podwyższonego ciśnienia wewnątrzgałkowego u pacjentów z jaskrą otwartego kąta oraz z nadciśnieniem wewnątrzgałkowym, u których jest niedostateczna odpowiedź na leczenie produktami beta-adrenolitycznymi lub analogami prostaglandyn. Dawkowanie i sposób podawania: Dawkowanie u pacjentów dorosłych (w tym pacjentów w podeszłym wieku): Zalecane jest podawanie 1 kropli do oka lub obydwu oczu objętych procesem chorobowym raz na dobę. W przypadku pominięcia jednej dawki, należy kontynuować leczenie podając kolejną zaplanowaną dawkę. Nie należy przekraczać dawki jednej kropli raz na dobę do oka lub obydwu oczu objętych procesem chorobowym. Jeżeli po podaniu preparatu zostanie uciśnięty kanał nosowo-łzowy lub zamknięta powieka na 2 minuty zmniejszy się wchłanianie ogólnoustrojowe produktu. Może to spowodować zmniejszenie działań niepożądanych ogólnoustrojowych oraz zwiększenie aktywności miejscowej. Przed podaniem kropli do oczu należy zdjąć soczewki kontaktowe; można je założyć z powrotem po 15 minutach. Jeżeli stosowane są inne miejscowe leki okulistyczne, należy je podać po co najmniej 5-minutowej przerwie. Bezpieczeństwo i skuteczność stosowania u dzieci i młodzieży nie zostały ustalone. Przeciwwskazania: Xaloptic Combi, krople do oczu, roztwór jest przeciwwskazany u pacjentów z: nadreaktywnością oskrzeli, w tym astmą oskrzelową występującą obecnie lub w wywiadzie, ciężką przewlekłą obturacyjną chorobą płuc; bradykardią zatokową, zespołem chorego węzła zatokowo-przedsionkowego, blokiem przedsionkowo-komorowym II lub III stopnia niekontrolowanym przy pomocy rozrusznika serca, jawną niewydolnością serca, wstrząsem kardiogennym; nadwrażliwością na substancje czynne lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: Tak jak inne miejscowo stosowane leki okulistyczne, substancje czynne kropli Xaloptic Combi są wchłaniane ogólnoustrojowo. Składnik beta-adrenolityczny - tymolol może spowodować takie same zaburzenia sercowo-naczyniowe, oddechowe oraz inne działania niepożądane, jak w przypadku podawanych ogólnie leków blokujących receptory beta-adrenergiczne. Częstość występowania ogólnoustrojowych działań niepożądanych po podaniu miejscowym do oka jest mniejsza niż po podaniu ogólnoustrojowym. U pacjentów z zaburzeniami sercowo-naczyniowymi (np. chorobą niedokrwienną serca, dławicą Prinzmetala i niewydolnością serca) oraz niedociśnieniem należy krytycznie ocenić możliwość leczenia beta-adrenolitykami oraz należy rozważyć stosowanie innych niż beta-adrenolityki substancji czynnych. Pacjentów z zaburzeniami sercowo-naczyniowymi należy obserwować pod kątem pogorszenia tych zaburzeń i nasilenia działań niepożądanych. Ze względu na negatywny wpływ na czas przewodzenia, beta-adrenolityki należy ostrożnie stosować u pacjentów z blokiem serca pierwszego stopnia. Po zastosowaniu tymololu donoszono o występowaniu objawów ze strony serca i rzadko zgonu w wyniku niewydolności serca. Pacjentów z ciężkimi zaburzeniami krążenia obwodowego (np. ciężka postać choroby Raynauda lub zespołu Raynauda) należy leczyć ostrożnie. Po zastosowaniu niektórych beta-adrenolityków podawanych do oka donoszono o występowaniu objawów ze strony układu oddechowego, w tym zgonów w wyniku nagłego skurczu oskrzeli u pacjentów z astmą. Produkt Xaloptic Combi należy stosować ostrożnie u pacjentów z łagodną do umiarkowanej przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP) i tylko wtedy kiedy potencjalne korzyści przewyższają potencjalne ryzyko. Beta-adrenolityki należy ostrożnie stosować u pacjentów narażonych na wystąpienie samoistnej hipoglikemii lub u chorych z chwiejną cukrzycą, ponieważ mogą one maskować objawy przedmiotowe i podmiotowe ostrej hipoglikemii. Beta-adrenolityki mogą również maskować objawy nadczynności tarczycy. Beta-adrenolityki podawane do oka mogą powodować suchość oczu. Pacjentów z chorobami rogówki należy leczyć bardzo ostrożnie. Podawany jednocześnie z innym ogólnoustrojowym preparatem beta-adrenolitycznym, tymolol może prowadzić do nasilenia działania zmniejszającego ciśnienie wewnątrzgałkowe lub znanych działań związanych z ogólnoustrojową blokadą receptorów beta-adrenergicznych. U tych pacjentów należy ściśle obserwować odpowiedź na leczenie. Nie jest zalecane stosowanie dwóch miejscowo działających preparatów beta-adrenolitycznych. W trakcie leczenia inhibitorami receptorów beta-adrenergicznych pacjenci z chorobą atopową w wywiadzie lub ciężkimi reakcjami anafi laktycznymi wywołanymi przez różne alergeny w wywiadzie mogą być bardziej wrażliwi na powtarzające się prowokacje tymi alergenami oraz mogą wykazywać brak odpowiedzi na dawki adrenaliny zwykle stosowane w leczeniu reakcji anafi laktycznych. Podczas stosowania środków hamujących wytwarzanie cieczy wodnistej (np. tymolol, acetazolamid) po zabiegach fi ltracyjnych opisywano przypadki odwarstwienia naczyniówki. Preparaty beta-adrenolityczne podawane do oka mogą hamować ogólnoustrojowe działanie beta-agonistów, np. adrenaliny. Należy poinformować lekarza anestezjologa jeśli pacjent stosuje tymolol. Tymolol może wchodzić w interakcje z innymi produktami leczniczymi. Nie jest zalecane stosowanie dwóch miejscowo działających beta-adrenolityków lub dwóch miejscowo działających prostaglandyn. Latanoprost może stopniowo zmieniać kolor oka poprzez zwiększenie ilości brązowego pigmentu w tęczówce. Podobnie jak w przypadku latanoprostu u 16-20% pacjentów stosujących krople do oczu z latanoprostem i tymololem przez okres do jednego roku, zaobserwowano nasilenie pigmentacji w tęczówce (na podstawie dokumentacji fotografi cznej). Takie działanie obserwowane było przede wszystkim u pacjentów o tęczówkach koloru mieszanego, np. zielono-brązowych, żółto-brązowych, niebiesko-brązowych, szaro-brązowych, a zmiana koloru jest związana ze zwiększeniem zawartości melaniny w melanocytach zrębu tęczówki. Zazwyczaj brązowe zabarwienie wokół źrenicy rozprzestrzenia się koncentrycznie w kierunku obwodu tęczówki w leczonym oku, zdarza się jednak, że cała tęczówka lub jej część staje się bardziej brązowa. Podczas badań klinicznych u pacjentów z jednorodnym niebieskim, szarym, zielonym lub brązowym zabarwieniem oczu, leczonych przez dwa lata latanoprostem, zmiany takie obserwowane były wyjątkowo rzadko. Zmiana koloru tęczówki jest w większości przypadków nieznaczna i często niezauważalna klinicznie przez kilka miesięcy lub lat i nie dowiedziono, aby zmianie koloru tęczówki towarzyszyły inne objawy lub zmiany patologiczne. Po zaprzestaniu leczenia nie obserwuje się dalszego nasilania brązowej pigmentacji tęczówki, jednak zmiany koloru mogą być trwałe. Znamiona ani plamki obecne na tęczówce przed leczeniem nie ulegają zmianom w czasie terapii. W badaniach klinicznych nie obserwowano odkładania się pigmentu w siatce włókien kolagenowych w kącie przesączania lub innych miejscach komory przedniej oka. Pacjenci powinni być jednak regularnie badani i jeżeli dojdzie do zwiększenia pigmentacji tęczówki stan kliniczny tego wymaga należy przerwać leczenie. Przed rozpoczęciem leczenia należy poinformować pacjentów o możliwości zmiany zabarwienia oka. Leczenie jednego oka może prowadzić do trwałej heterochromii. Brak udokumentowanych doświadczeń dotyczących stosowania latanoprostu w jaskrze zapalnej i neowaskularnej, lub jaskrze przewlekłej zamkniętego kąta, jaskrze z otwartym kątem u pacjentów z pseudofakią oraz jaskrze barwnikowej. Latanoprost nie wykazuje wpływu na źrenicę, bądź jest on nieznaczny, jednak nie ma doświadczeń dotyczących stosowania w ostrych atakach jaskry z zamkniętym kątem. Należy zachować ostrożność podczas podawania produktu w tych stanach chorobowych do czasu uzyskania większej ilości danych klinicznych. Latanoprost należy stosować ostrożnie u osób, u których wystąpiło w przeszłości opryszczkowe zapalenie rogówki. Należy unikać stosowania u pacjentów z obecnie występującym opryszczkowym zapaleniem rogówki oraz u pacjentów cierpiących na nawracające opryszczkowe zapalenie rogówki związane ze stosowaniem analogów prostaglandyn. Podczas leczenia latanoprostem obserwowano wystąpienie obrzęku plamki, w tym także postaci torbielowatej. Należy zachować ostrożność podczas stosowania latanoprostu u pacjentów z afakią, pseudofakią z przerwaną tylną torebką soczewki oraz u pacjentów z grupy ryzyka wystąpienia torbielowatej postaci obrzęku plamki. Krople do oczu Xaloptic Combi zawierają benzalkoniowy chlorek, który jest często używanym środkiem konserwującym w produktach okulistycznych. Benzalkoniowy chlorek powodował keratopatię punktowatą i (lub) toksyczną wrzodziejącą keratopatię, podrażnienie oka oraz odbarwienie miękkich soczewek kontaktowych. Pacjentów z zespołem suchego oka lub schorzeniami przebiegającymi z uszkodzeniem rogówki stosujących produkt Xaloptic Combi często lub długotrwale, należy starannie monitorować. Soczewki kontaktowe mogą absorbować benzalkoniowy chlorek, z tego względu przed zastosowaniem preparatu Xaloptic Combi soczewki należy zdjąć i nie zakładać wcześniej niż po 15 minutach. Działania niepożądane: Najczęściej stwierdzanymi działaniami niepożądanymi po zastosowaniu latanoprostu były działania związane z narządem wzroku. Na podstawie danych uzyskanych z wydłużonej fazy pierwszoplanowych badań produktu złożonego zawierającego latanoprost i tymolol stwierdzono, że u 16-20% pacjentów stosujących krople do oczu z latanoprostem i tymololem wystąpiło zwiększenie pigmentacji tęczówki, niekiedy trwałe. W pięcioletnich badaniach u 33% pacjentów stosujących latanoprost zaobserwowano zmianę pigmentacji tęczówki. Inne działania niepożądane związane z okiem są zazwyczaj przemijające i występują przy podawaniu dawki leku. W przypadku tymololu, najczęściej obserwuje się ogólnoustrojowe działania niepożądane w tym: bradykardię, zaburzenie rytmu serca, zastoinową niewydolność serca, skurcz oskrzeli oraz reakcje alergiczne. Podobnie jak w przypadku innych leków okulistycznych stosowanych miejscowo, tymolol wchłania się do krążenia. Może to powodować podobne działania niepożądane jak w przypadku produktów beta-adrenolitycznych podawanych ogólnoustrojowo. Częstość występowania ogólnoustrojowych działań niepożądanych po podaniu miejscowym do oka jest mniejsza, niż po podaniu ogólnoustrojowym. Wymienione działania niepożądane obejmują działania występujące w całej grupie beta-adrenolityków podawanych do oka. Poniżej wymieniono działania niepożądane związane ze stosowaniem latanoprostu z tymololem, jakie odnotowano w badaniach klinicznych. Poniżej wymieniono działania niepożądane według następującej częstości występowania: bardzo często (≥1/10), często (≥1/100 do <1/10), niezbyt często (≥1/1 000 do <1/100), rzadko (≥1/10 000 do <1/1 000), bardzo rzadko (<1/10 000). Zaburzenia układu nerwowego: Niezbyt często: bóle głowy. Zaburzenia oka: Bardzo często: zwiększenie pigmentacji tęczówki. Często: podrażnienie oka (w tym kłucie, pieczenie i świąd), ból oka. Niezbyt często: przekrwienie spojówek, zapalenie spojówek, niewyraźne widzenie, nadmierne łzawienie, zapalenie brzegów powiek, choroby rogówki. Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej: Niezbyt często: wysypka, świąd. Dodatkowe działania niepożądane, jakie mogą wystąpić były obserwowane w badaniach klinicznych, pochodzą z raportów z rynku lub dostępnej literatury i są specyfi czne dla poszczególnych substancji czynnych preparatu. Dla latanoprostu są to: Zakażenia i zarażenia pasożytnicze: opryszczkowe zapalenie rogówki. Zaburzenia układu nerwowego: zawroty głowy. Zaburzenia oka: zmiany w wyglądzie rzęs (wydłużenie, pogrubienie, ciemnienie, zwiększenie ilości), punkcikowate ubytki nabłonka, obrzęk okołooczodołowy, zapalenie tęczówki/zapalenie błony naczyniowej oka, obrzęk plamki (u pacjentów z afakią, pseudofakią z przerwaną tylną torebką soczewki, jak również u pacjentów z grupy ryzyka wystąpienia obrzęku plamki). Suchość oczu, zapalenie rogówki, obrzęk i ubytki rogówki, zmiany kierunku wyrastania rzęs, co może powodować drażnienie oka, torbiel tęczówki, światłowstręt, zmiany w obrębie oczodołu i powieki prowadzące do pogłębienia bruzdy powieki. Zaburzenia serca: pogorszenie wcześniej istniejącej dławicy piersiowej, kołatanie serca. Zaburzenia oddechowe, klatki piersiowej i śródpiersia: astma, zaostrzenie astmy, duszność. Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej: ciemnienie skóry powiek. Zaburzenia mięśniowo-szkieletowe i tkanki łącznej: bóle stawów, bóle mięśni. Zaburzenia ogólne i stany w miejscu podania: ból w okolicy klatki piersiowej. Dla tymololu są to: Zaburzenia układu immunologicznego: Ogólnoustrojowa reakcja alergiczna, w tym obrzęk naczynioruchowy, pokrzywka, miejscowa lub uogólniona wysypka, świąd, reakcja anafi laktyczna. Zaburzenia metabolizmu i odżywiania: hipoglikemia. Zaburzenia psychiczne: bezsenność, depresja, koszmary nocne, utrata pamięci. Zaburzenia układu nerwowego: omdlenie, udar mózgowo-naczyniowy, niedokrwienie mózgu, nasilenie objawów przedmiotowych i podmiotowych miastenii, zawroty głowy, parestezje oraz ból głowy. Zaburzenia oka: objawy podrażnienia oczu (np. pieczenie, kłucie, świąd, łzawienie, zaczerwienienie oczu), zapalenie powiek, zapalenie rogówki, niewyraźne widzenie oraz odwarstwienie naczyniówki po zabiegu fi ltracyjnym, zmniejszenie wrażliwości rogówki, suchość oczu, nadżerka rogówki, opadanie powiek, podwójne widzenie. Zaburzenia ucha i błędnika: szum w uszach. Zaburzenia serca: bradykardia, ból w klatce piersiowej, kołatanie serca, obrzęk, arytmia, zastoinowa niewydolność serca, blok przedsionkowo-komorowy, zatrzymanie czynności serca, niewydolność serca. Zaburzenia naczyniowe: zmniejszone ciśnienie tętnicze krwi, objaw Raynauda, zimne dłonie i stopy. Zaburzenia układu oddechowego, klatki piersiowej i śródpiersia: skurcz oskrzeli (głównie u pacjentów z uprzednio występującymi stanami spastycznymi oskrzeli), duszność, kaszel. Zaburzenia żołądka i jelit: zaburzenia smaku, nudności, zaburzenia trawienia, biegunka, suchość błony śluzowej jamy ustnej, ból w nadbrzuszu, wymioty. Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej: wypadanie włosów, wysypka łuszczycopodobna lub zaostrzenie łuszczycy, wysypka skórna. Zaburzenia mięśniowo-szkieletowe i tkanki łącznej: bóle mięśni. Zaburzenia układu rozrodczego i piersi: zaburzenia seksualne, zmniejszone libido. Zaburzenia ogólne i stany w miejscu podania: osłabienie/uczucie zmęczenia. U niektórych pacjentów z poważnym uszkodzeniem rogówki zgłaszano bardzo rzadkie przypadki zwapnienia rogówki związane ze stosowaniem kropli do oczu z zawartością fosforanów. Zgłaszanie podejrzewanych działań niepożądanych. Po dopuszczeniu produktu leczniczego do obrotu istotne jest zgłaszanie podejrzewanych działań niepożądanych. Umożliwia to nieprzerwane monitorowanie stosunku korzyści do ryzyka stosowania produktu leczniczego. Osoby należące do fachowego personelu medycznego powinny zgłaszać wszelkie podejrzewane działania niepożądane za pośrednictwem Departamentu Monitorowania Niepożądanych Działań Produktów Leczniczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych , Al. Jerozolimskie 181C, 02-222 Warszawa, Tel.: + 48 22 49 21 301, Faks: + 48 22 49 21 309, e-mail: [email protected] Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma S.A. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu nr 18552 wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa, tel. +48 22 364 61 00; fax. +48 22 364 61 02. www.polpharma.pl. Lek wydawany na podstawie recepty. Cena urzędowa detaliczna opakowania zaw. 1 butelkę wynosi: 45,53 PLN. Kwota dopłaty ponoszonej przez pacjenta wynosi: 11,02 PLN. Cena urzędowa detaliczna opakowania zaw. 3 butelki wynosi: 94,74 PLN. Kwota dopłaty ponoszonej przez pacjenta wynosi: 8 PLN.

ChPL: 2014-08-06

XAL-C/052

/03-20

15

Noweopakowanie

XAL-C_052_03-2015_XC x 3_reklama_FP.indd 1 2015-03-19 10:31:56

R E

K L

A M

A

prawo


prawo


Należy

wskazać,

że praca

w godzinach

nadliczbo-

wych to nie

jest norma,

a jedynie

rodzaj

pewnego

stanu

nadzwyczaj-

nego

ewentualnego ubiegania się o zasiłek dla bezrobotnych. Zasiłek ten przysługuje (oprócz spełnienia innych przesłanek) osobie, która w okresie 18 mie-sięcy poprzedzających dzień zarejestrowania, łącznie przez okres co najmniej 365 dni była zatrudniona i osiągała wyna-grodzenie w kwocie co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę (w okresie tym nie uwzględnia się okresów urlopów bezpłatnych trwających dłużej niż 30 dni).

Podobnie jak moja kole-żanka, jestem zatrudniona w aptece na umowę o pracę. Kierownik coraz częściej sugeruje nam, byśmy brały nadgodziny. Jak ta kwe-stia wygląda od strony prawnej? Czy istnieje jakiś ograniczony przepisami miesięczny czy też roczny limit przepracowanych nad-godzin?

Przede wszystkim należy wska-zać, że praca w godzinach nadliczbowych to nie jest norma, a jedynie rodzaj pewnego stanu nadzwyczajnego. Dlatego ustawodawca w Kodeksie Pracy wyraźnie dopuszcza tylko dwie sytuacje, gdy możliwa jest praca w godzinach nadliczbowych. Jest to konieczność prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii oraz szczególne potrzeby pracodawcy. Sytuacje zagrożenia życia i mienia, które są ze swojej natury ekstremalne i nieprzewidywalne, nie podle-gają żadnym ograniczeniom, jeśli chodzi o liczbę godzin nadliczbo-wych. Drugi powód, dla którego pracodawca może żądać od nas pracy w godzinach nadliczbo-wych, to szczególne potrzeby pracodawcy. I tu ustawodawca zaznaczył, że maksymalny roczny (kalendarzowo) limit godzin nad-liczbowych wynosi 150 godzin. Jednocześnie Kodeks Pracy stanowi, że tygodniowy czas pracy łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może prze-kraczać przeciętnie 48 godzin

(40 godzin standardowych plus maksymalnie 8 godzin nadliczbowych) w przyjętym okresie rozliczeniowym, a pracownikowi przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obej-mującego co najmniej 11 godzin nieprzerwa-nego odpoczynku dobowego. Ograniczenie tygodniowego czasu pracy nie dotyczy pra-cowników zarządzających w imieniu praco-dawcy zakładem pracy, czyli pracowników kierujących jednoosobowo zakładem pracy, ich zastępców lub pracowników wchodzących w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy oraz głównych księgowych. Przy czym w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w umowie o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy, jest dopuszczalne ustalenie innej niż 150 liczby godzin nadlicz-bowych w roku kalendarzowym. Kiedy chorobę można uznać za chorobę zawodową?

Zgodnie z Kodeksem Pracy, za chorobę zawodową uważa się chorobę wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdo-podobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdro-wia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanej „narażeniem zawodowym”. Rozpo-znanie choroby zawodowej u pracownika lub byłego pracownika może nastąpić w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym

Obowiązkiem

pracodawcy

jest niezwłocz-

ne zgłoszenie

właściwemu

państwo-

wemu

inspektorowi

sanitarnemu

i właściwemu

okręgowemu

inspektorowi

pracy każdy

przypadek

podejrzenia

choroby

zawodowej

czynników powodujących powstanie choroby zawodowej i zastosować inne niezbędne środki zapobiegawcze, zapewnić realizację zaleceń lekarskich. Wykaz chorób zawodo-wych wraz z okresem, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych, upoważnia do rozpoznania choroby zawo-dowej pomimo wcześniejszego zakończenia pracy w narażeniu zawodowym.

Jestem magistrem farmacji, pracuję w aptece. Czy zapis dotyczący zakresu obowiązków o treści „(...) oraz wypełnianie innych poleceń przełożonego” jest zgodny z prawem? Czy takie sformułowanie nie daje pracodawcy pola do nadużyć? Słysza-łam od koleżanek farmaceutek zatrudnio-nych w innych placówkach o przypadkach, gdy do ich obowiązków należało również sprzątanie...

Podstawową odpowiedzią na to pytanie jest stwierdzenie z Kodeksu Pracy, że pracownik jest zobowiązany stosować się do poleceń prze-łożonego, jeśli nie są sprzeczne z prawem lub umową o pracę. Podporządkowanie pracow-nika określone w art. 22 § 1 KP może polegać na określeniu przez pracodawcę czasu pracy i wyznaczeniu zadań. Obowiązki pracownika określa art. 100 KP, zgodnie z którym pracow-nik jest obowiązany wykonywać pracę sumien-nie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę. Pracownik musi stosować się do obowiązków, które wymienia art. 100 § 2 KP, chodzi tu m.in. o przestrzeganie czasu pracy, regulaminu pracy i porządku ustalonego w zakładzie pracy. Pracodawca może jednak wydawać pracownikowi także inne polecenia, bo przepisy są zbyt ogólne, by zawrzeć wszyst-kie sytuacje związane z codziennymi relacjami pracownik-pracodawca. Nie mogą być one jednak sprzeczne z prawem. W niektórych sytuacjach możliwe jest wydanie pracownikowi polecenia wykonania innego rodzaju pracy, niż określona w umowie o pracę. Chodzi tu np.: o uzasadnione potrzeby zakładu pracy (art. 42 § 4 KP) oraz przestój (art. 81 KP). W takiej sytuacji pracownik jest zobowiązany wykonać polecenia pracodawcy, wynikające z konieczności wykonania innego rodzaju pracy niż określona w umowie o pracę, chyba, że takie polecenie narusza przepisy, np. pracodawca bez szczególnego powodu skiero-wał pracownika do wykonywania innej pracy i nie jest to uzasadnione potrzebami zakładu pracy.


albo po zakończeniu pracy w takim narażeniu, pod warun-kiem wystąpienia udokumento-wanych objawów chorobowych w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych. Pracow-nikowi, który uległ wypadkowi przy pracy lub zachorował na chorobę zawodową określoną w wykazie, przysługują świad-czenia z ubezpieczenia społecz-nego. Obowiązkiem pracodawcy jest niezwłoczne zgłoszenie właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu i wła-ściwemu okręgowemu inspek-torowi pracy każdy przypadek podejrzenia choroby zawodowej. Zgłoszenia jej podejrzenia może również dokonać pracownik lub były pracownik, który podej-rzewa, że występujące u niego objawy mogą wskazywać na taką chorobę, przy czym pracownik aktualnie zatrudniony zgłasza podejrzenie za pośrednictwem lekarza sprawującego nad nim profilaktyczną opiekę zdrowotną. W razie rozpoznania u pracow-nika choroby zawodowej, praco-dawca jest obowiązany: ustalić przyczyny powstania choroby zawodowej oraz charakter i rozmiar zagrożenia tą chorobą, działając w porozumieniu z właściwym organem Państwo-wej Inspekcji Sanitarnej, przy-stąpić niezwłocznie do usunięcia


prawo

R E

K L

A M

A

Pacjenci skarżący się z powodu wodnistego wycieku z nosa, napadowego kichania oraz zaczerwienienia i swędzenia oczu zgłaszają się do apteki już w lutym, kiedy zaczyna kwitnąć leszczyna. Wraz z nastaniem wiosny i zwiększoną ekspozycją na pyłki roślinne pacjentów przybywa i tendencja ta utrzymuje się do końca września (pylenie chwastów). Na szczęście farmaceuta jest w stanie zaproponować skuteczną terapię łagodzącą dokuczliwe objawy alergii sezonowej.

Sezon alergii

A lergia sezonowa jest ograniczona do czasu ekspozycji na uczulające alergeny, głównie powietrzno-pochodne (wziewne). W Polsce

najczęściej uczulają pyłki traw (np. wiechlina łąkowa), drzew (brzoza, leszczyna, olcha) i chwastów (np. bylica pospolita). Najważniejszymi sezonowymi alergenami pleśniowymi są Cladosporium i Alternaria występujące w bardzo dużych stężeniach w suche, gorące i wietrzne dni lata. Badanie „Epidemiologia Chorób Alergicznych w Polsce” wykazało, że średnia częstość objawów ANN wynosiła 22,5%. Częściej chorują mieszkańcy miast niż wsi (30 vs 16%) i pacjenci płci męskiej (24 vs 21,2%). Wyniki te lokują Polskę w grupie krajów o najwyższym stopniu występowania alergii górnych dróg oddechowych. Dlatego tak ważne jest zapoznanie się farmaceutów z tym zagad-nieniem oraz kompleksowa pomoc udzielana w aptece. Pacjenci cierpiący na alergiczne zapalenie błony śluzo-wej nosa (ANN) zgłaszają się do apteki z następującymi objawami: wyciekiem wodnistej wydzieliny, blokadą nosa, świądem oraz kichaniem. W przebiegu tej choroby biorą udział skierowane przeciwko uczulającym chorego alergenom przeciwciała immunoglobuliny E (IgE). Należy zaznaczyć, że alergia sezonowa jest chorobą ogólnoustrojową, zmniejsza wydajność pracy oraz pogar-sza jakość życia (zaburzenia snu, koncentracji, światło-wstręt, absencja w pracy).

Jedynym leczeniem przyczynowym ANN jest immunoterapia swoista, natomiast leczenie objawowe, które może zaproponować farmaceuta, ma za zadanie opanować objawy choroby, poprawić jakość życia pacjenta oraz zapobiec powikłaniom. Do leków łagodzących objawy ANN należą:

glikokortykosteroidy, leki przeciwhistaminowe, leki przeciwleukotrieinowe, kromony, leki obkurczające naczynia błony śluzowej nosa, bromek ipratropium.

Jeśli zatem do apteki zgłasza się pacjent z objawami histaminozależ-nymi (wodnisty katar, świąd nosa i kichanie), polecenie mu leków przeciwhistaminowych jest uzasad-nione. Należy pamiętać, że doraźne podanie leku przeciwhistaminowego jest mniej skuteczne niż systema-tyczne leczenie. Cetyryzyna ma silne właściwości blokujące receptory H1, podczas stosowania leku nie wystę-puje zjawisko rozwoju tolerancji, działanie leku pojawia się po ok. 1 h i utrzymuje się przez 24 h. Jest lekiem skutecznie hamującym klasyczne objawy alergii sezonowej, znalazła zastosowanie również w leczeniu pokrzywek. Niemal wszystkie objawy pokrzywki zależą głównie od pobudzenia receptorów histaminowych H1 zlokalizowanych we włóknach nerwowych i w śród-

Średnia

częstość

objawów

ANN wynosi

22,5%. Polska

jest w gru-

pie krajów o

najwyższym

stopniu

występowa-

nia alergii

górnych

dróg odde-

chowych,

dlatego tak

ważna jest

komplekso-

wa pomoc

udzielana

w aptece

opieka farmaceutyczna


autorka: mgr farm. ANNA JAKOWSKA

R E

K L

A M

A

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

ALLERTEC_FarmacjaPrakryczna_str1_205x297_lm.ai 1 19.03.2015 16:54

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K



krople doustne, żel na skórę lub aerozol do nosa z dimetyndenem – antagonistą receptorów H1 I generacji, hamuje także działanie innych mediatorów reakcji aler-gicznych typu wczesnego, takich jak serotonina i bradykinina,

preparaty do stosowania miejscowego (aerozol na skórę) o działaniu przeciwhistaminowym i obkurczającym naczynia, zawierające antazolinę i nafa- zolinę.

W praktyce aptecznej często spotykamy pacjentów z tzw. polekowym nieżytem nosa (PLNN), spowodowanym „nadużywaniem” leków miejscowo obkurczających błonę śluzową (oksymetazolina, ksylometazolina) lub aminy sym-patomimetyczne (efedryna, pseudoefedryna, fenylefryna). PLNN cechuje się obrzękiem błony śluzowej nosa, upośle-dzeniem jego drożności oraz zmniejszoną skutecznością miejscowych leków obkurczających (paradoksalne nasile-nie zatkania nosa). Pacjenci często mylą te objawy z alergią lub nieżytem infekcyjnym, stosując leki obkurczające naczynia błony śluzowej nosa nawet przez wiele tygodni. Zawsze należy uczulić pacjenta, że leki tego typu należy stosować nie dłużej niż 5 dni i zgodnie z zaleceniami. Leki przeciwhistaminowe mogą hamować również odczyny miejscowe po ukąszeniu owadów (proporcjonal-nie do udziału mechanizmów histaminozależnych). Dużą skutecznością i wygodą stosowania cieszą się preparaty do stosowania miejscowego (aerozol na skórę) o działaniu przeciwhistaminowym i obkurczającym naczynia. Zawie-rają one antazolinę (lek przeciwhistaminowy I generacji, zmniejsza świąd skóry i wysiew bąbli pokrzywkowych) oraz nafazolinę (działanie sympatykomimetyczne, szybko i długotrwale zwęża naczynia krwionośne, hamuje objawy związane ze stanem zapalnym). Stosowane są w sta-nach podrażnienia skóry po ukłuciu: komarów, mrówek, meszek, pszczół, os i innych owadów. Gdy efekt leczenia alergii lekami OTC jest niezadowala-jący lub objawy kliniczne utrzymują się przewlekle, warto pacjentowi zasugerować leczenie specjalistyczne (alergo-log, laryngolog).

Przypisy:

1. Zasady postępowania w alergicznym nieżycie nosa, Wytyczne

Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce 2012, ISBN 978-83-924782-2-5

2. Consensus statement on the treatment of allergic rhinitis,

Allergy, 2000; 55: 116-134

błonku, stąd też antagoniści receptora H1 są lekami pierwszego wyboru w objawowym jej leczeniu. W celu wspomagania układu odpornościowego farmaceuta może zaproponować preparaty zawierające witaminę D3, pachnotkę zwyczajną. Pachnotka, która od stuleci jest używana jako przyprawa w krajach azjatyckich, hamuje uwalnianie histaminy oraz stymuluje limfocyty T odpowiedzialne za funkcjonowanie układu odpornościowego. W łagodzeniu wiosenno-letnich dolegliwości alergicznych mogą być stosowane również następujące preparaty OTC:

miejscowo leki obkurczające naczynia błony śluzowej – ksylo-metazolina zmniejsza opór prze-pływu powietrza przez przewody nosowe maksymalnie o 33% nawet przez 8 godzin, a fenylefryna o 17% przez 0,5-2 godzin,

efedryna, fenylefryna, fenylo-propanolamina, pseudoefedryna – są najczęściej stosowanymi doustnymi lekami obkurcza-jącymi naczynia krwionośne błony śluzowej, mają słabszy wpływ na zatkanie nosa niż leki stosowane miejscowo, szybko zmniejszają niedroż-ność nos i mogą być stosowane doraźnie,

kromoglikan sodowy (aerozol do nosa, krople do oczu) – hamuje uwalnianie histaminy i innych mediatorów komórkowych w przebiegu reakcji alergicz-nych, nie dochodzi zatem do wystąpienia samej reakcji aler-gicznej,

krople do nosa z difenhydraminą (lek przeciwhistaminowy I gene-racji) i nafazoliną (alfa-adrenomi-metyk),

maść z hydrokortyzonem – gliko-kortykosteroid o działaniu prze-ciwzapalnym, przeciwświądowym, przeciwalergicznym oraz przeciwo-brzękowym,

fizjologiczny roztwór NaCl – do przepłukania spojówek, do płuka-nia jam nosowych także izotoniczny r-r soli morskiej,

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K




R E

K L

A M

A

Gdy efekt

leczenia

alergii

lekami OTC

jest nieza-

dowalający

lub objawy

kliniczne

utrzymują

się prze-

wlekle,

warto

pacjentowi

zasugero-

wać leczenie

specjali-

styczne

(alergolog,

laryngolog)



W gabinecie alergologa stosunkowo często zdarza się następująca sytuacja: pacjent zgłasza, że jest chyba uczulony na jakieś pyłki, bo ma katar w kwietniu i jednocześnie ma alergię na pokarmy, bo nie może jeść surowych jabłek. I traktuje te problemy jako dwie oddzielne choroby. Niewielu pacjentów słyszało bowiem o alergii krzyżowej. Na czym polega to zjawisko?

Alergie krzyżowe

Alergeny, czyli związki wywo-łujące reakcje alergiczne, są najczęściej białkami. Niektóre

z nich, jak pokazały badania, charak-teryzują się dużym podobieństwem strukturalnym, czyli mają identyczne sekwencje aminokwasów w części łańcucha białkowego. W alergii krzyżowej znaczenie mają te, których podobieństwo wynosi przynajmniej 70 proc. Dlatego po pojawieniu się w organizmie alergika wywołują reakcję układu immunologicznego z udziałem przeciwciał IgE. Przy-kładem takiego podobieństwa w budowie białek są m.in. pyłki brzozy

i jabłka (zawierają białko profilinę). Szacuje się, że około 80% uczulonych na brzozę w różnie nasilony sposób reaguje na zjadane surowe jabłka. Kolejny przykład to białko tropomio-zyna będące składnikiem roztoczy kurzu domowego i owoców morza. Dlatego u osób uczulonych na rozto-cza kurzu domowego może pojawić się reakcja alergiczna po zjedzeniu krewetek. Inne istotne w alergii krzyżowej białka to lipidowe białka transferowe, chitynazy, enolaza, glukanazy. Podobną budowę mogą mieć alergeny pokarmowe, wziewne, kontaktowe.

R E

K L

A M

A

autorka: dr n. med. KATARZYNA WROTEKspecjalista chorób wewnętrznych, alergolog, członkini Polskiego Towarzystwa Alergologicznego

NAJWAŻNIEJSZE ALERGENY REAGUJĄCE KRZYŻOWO:

pyłek leszczyny

pyłek trawmelon, mąka pszenna i żytnia, kiwi,

pomidor, pomarańcza

pyłek bylicy

marchewka, seler, czosnek, koper, pieprz, kminek, kolendra,

curry, rumianek, ziarna słonecznika, musztarda

roztocze kurzu domowego owoce morza

alergeny lateksu banan, kiwi, awokado, melon, mango

alergeny kota wieprzowina

mleko krowie mleko kozie i owcze

orzechy

Niektóre alergeny ulegają rozkładowi po obróbce termicznej i stają się nie-aktywne. Przykładem są jabłka, które mogą być zjadane przez alergika np. w szarlotce. Niestety, nie wszystkie alergeny tak reagują. Objawy alergii krzyżowej są zróżnico-wane i mogą dotyczyć wielu narządów. Niektóre z nich to: obrzęk warg, języka, gardła, świąd

jamy ustnej, obrzęk naczynioruchowy, bóle brzucha, biegunka, nudności,

wymioty, katar, kichanie, duszność, łzawienie, świąd powiek, świąd skóry uogólniony,

pokrzywka, wstrząs anafilaktyczny. Typową przypadłością związaną z aler-gią krzyżową jest zespół alergii jamy ustnej (OAS – ang. oral allergy syn-drome). U chorych występuje drętwie-nie i pieczenie języka, świąd gardła, parestezje w obrębie jamy ustnej. W nasilonej reakcji może pojawić się nasilony obrzęk gardła i krtani, duszność oraz reakcja anafilaktyczna (spadek ciśnienia tętniczego, utrata przytomności, zaburzenia rytmu serca). Dlatego kontakt z alergenami krzyżowymi może być niebezpieczny. Podstawowe znaczenie w diagnostyce alergii krzyżowej ma dokładnie zebrany wywiad. Już na tej podstawie często można ustalić sposób postępowania. Najważniejsza jest profilaktyka, czyli dieta eliminacyjna. Należy wykluczyć pokarmy wywołujące dolegliwości zwłaszcza w okresie pylenia, czyli zwiększonej ekspozycji na alergeny krzyżowe. Jeżeli dojdzie jednak do reakcji i pojawienia się dolegliwości, niezbędne będą leki przeciwhistami-nowe, ewentualnie glikokortykosteroidy miejscowe i ogólne. Farmaceuta może doradzić pacjentom odpowiednie leki przeciwhistaminowe i poinformować o możliwości skompletowania zestawu przeciwwstrząsowego.

pyłek brzozy

jabłko, gruszka, owoce pestkowe (brzoskwinie, morele, czereśnie,

wiśnie), kiwi, marchew, pomidory, seler


R E

K L

A M

A

ADRENALINA WZF 300 mikrogramów/0,3 ml roztwór do wstrzykiwań w ampułko-strzykawce (Adrenalinum) . Skład jakościowy i ilościowy: 1 ml roztworu zawiera 1 mg adrenaliny w postaci adrenaliny winianu. Jedna dawka 0,3 ml zawiera 300 mikrogramów adrenaliny. Wskazania do stosowania: Leczenie doraźne w nagłych przypadkach ostrych reakcji alergicznych (anafi laksji), wywołanych przez pokarmy, leki, ukąszenia i użądlenia owadów oraz inne alergeny, jak również w przypadku anafi laksji samoistnej. Dawkowanie i sposób podawania: Preparat należy wstrzykiwać wyłącznie domięśniowo. Ampułko-strzykawka ma blokadę umożliwiającą podanie jednorazowej dawki 300 mikrogramów adrenaliny. Ze względu na stabilność produktu ampułko-strzykawka zawiera 1 ml roztworu. Po podaniu dawki leku w ampułko-strzykawce pozostaje 0,7 ml roztworu, ale ampułko-strzykawka nie nadaje się do ponownego użytku i należy ją w bezpieczny sposób usunąć. Preparat należy podawać natychmiast po wystąpieniu objawów ciężkiej reakcji alergicznej (w tym wstrząsu anafi laktycznego). Mogą one wystąpić w ciągu kilku minut od zetknięcia się z alergenem i zazwyczaj są to: pokrzywka, zaczerwienienie lub obrzęk naczynioruchowy. Objawy o ciężkim przebiegu obejmują układ oddechowy i krążenia. Preparat należy wstrzykiwać tylko w mięsień w przednio-bocznej części uda, nie wstrzykiwać w mięśnie pośladka. Miejsce, w które wstrzyknięto preparat należy lekko masować przez 10 sekund po wykonaniu iniekcji. Zazwyczaj stosuje się od 0,005 mg/kg mc. do 0,01 mg/kg mc., jednak w niektórych przypadkach może być konieczne zastosowanie większej dawki. Dorośli i dzieci o masie ciała powyżej 30 kg: zazwyczaj stosuje się 300 mikrogramów (0,3 ml). U dorosłych o większej niż przeciętna masie ciała może być konieczne powtórne wstrzyknięcie, aby odwrócić skutki reakcji alergicznej. W niektórych przypadkach pojedyncza dawka adrenaliny może być niewystarczająca do całkowitego odwrócenia skutków ostrej reakcji alergicznej. U tych pacjentów wstrzyknięcie dodatkowej dawki (z innej ampułko-strzykawki) może być wykonane po 10-15 minutach. Dzieciom o masie ciała poniżej 30 kg nie można podać dawki mniejszej niż 300 mikrogramów z odpowiednią dokładnością ze względu na konstrukcję ampułko-strzykawki. Dlatego też mniejsze dawki mogą być stosowane wyłącznie w sytuacjach zagrażających życiu i pod kontrolą lekarza. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na adrenalinę lub którykolwiek ze składników preparatu. UWAGA: w stanach zagrożenia życia nie ma bezwzględnych przeciwwskazań do zastosowania adrenaliny. Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania: Pacjentów, którym przepisano preparat należy poinformować o sposobie podawania oraz pouczyć, w jakich sytuacjach preparat należy stosować. Preparat jest przeznaczony do stosowania w sytuacjach zagrożenia życia, wynikającego z wystąpienia ciężkiej reakcji alergicznej. Pacjenci z ryzykiem wystąpienia ciężkiej reakcji alergicznej, w tym wstrząsu anafi laktycznego powinni nosić przy sobie preparat (w obowiązującym terminie ważności dopuszcza się przechowywanie produktu leczniczego przez okres 6 miesięcy w temperaturze poniżej 25°C). Po zastosowaniu preparatu pacjent powinien natychmiast uzyskać pomoc lekarską. Należy zachować ostrożność u osób z chorobą serca, np. chorobą wieńcową oraz chorobami mięśnia sercowego (lek może wywołać napad dławicy piersiowej), sercem płucnym, zaburzeniami rytmu serca lub tachykardią. U pacjentów z nadczynnością tarczycy, schorzeniami sercowo-naczyniowymi (ciężka dławica piersiowa, kardiomiopatia przerostowa z zawężeniem drogi odpływu z lewej komory i komorowe zaburzenia rytmu lub nadciśnienie tętnicze), guzem chromochłonnym, wysokim ciśnieniem śródgałkowym, ciężką niewydolnością nerek, gruczolakiem gruczołu krokowego prowadzącym do zalegania moczu, hiperkalcemią, hipokaliemią, cukrzycą, a także u pacjentów w podeszłym wieku oraz u kobiet w ciąży istnieje ryzyko wystąpienia działań niepożądanych po podaniu adrenaliny. Dzieciom o masie ciała poniżej 30 kg nie można podać dawki mniejszej niż 300 mikrogramów adrenaliny z odpowiednią dokładnością ze względu na konstrukcję ampułko-strzykawki. Dlatego też mniejsze dawki mogą być stosowane wyłącznie w sytuacjach zagrażających życiu i pod kontrolą lekarza. Preparat zawiera pirosiarczyn sodu, który może wywołać reakcje alergiczne, w tym również objawy anafi laktyczne i skurcz oskrzeli u osób z nadwrażliwością, szczególnie u osób z astmą w wywiadzie. Pacjentów z tymi schorzeniami należy dokładnie poinstruować odnośnie okoliczności, w których mogą stosować preparat. W przypadku wykonywania wstrzykiwań w to samo miejsce może wystąpić martwica, spowodowana zwężeniem naczyń krwionośnych. Przypadkowe wstrzyknięcie do naczynia może spowodować krwotok mózgowy, spowodowany nagłym wzrostem ciśnienia tętniczego krwi. Przypadkowe wstrzyknięcie w ręce lub stopy może wywołać nagłe zmniejszenie przepływu krwi do przylegających tkanek w wyniku zwężenia naczyń. Działania niepożądane: Wystąpienie działań niepożądanych zależy od wrażliwości pacjenta na adrenalinę oraz od podanej dawki. Działania niepożądane występujące często, nawet po podaniu małych dawek adrenaliny to: kołatanie serca, tachykardia, nadmierna potliwość, nudności, wymioty, trudności w oddychaniu, bladość, zawroty głowy, osłabienie, drżenie, ból głowy, stan lękowy, pobudliwość nerwowa, niepokój, zimne kończyny. Rzadko odnotowywano omamy, omdlenia, hiperglikemię, hipokaliemię, kwasicę metaboliczną, rozszerzenie źrenic, trudności w oddawaniu moczu z zatrzymaniem moczu włącznie, drżenie mięśni. Działania niepożądane, które występowały po zastosowaniu większych dawek adrenaliny lub u osób wrażliwych: zaburzenia rytmu serca (migotanie przedsionków lub zatrzymanie czynności serca), nagły wzrost ciśnienia tętniczego (czasami prowadzący do krwotoku mózgowego) oraz skurcz naczyń (np. skóry, błon śluzowych, nerek). Preparat zawiera pirosiarczyn sodu, który może powodować reakcje alergiczne, w tym reakcje anafi laktyczne lub reakcje zagrażające życiu lub mniej ciężkie napady astmy u osób wrażliwych. Podmiot odpowiedzialny: Warszawskie Zakłady Farmaceutyczne Polfa S.A. ul. Karolkowa 22/24, 01-207 Warszawa. www.polfawarszawa.pl. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa, tel. +48 22 364 61 00; fax. +48 22 364 61 02. www.polpharma.pl Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu nr 10697 wydane przez MZ. Lek wydawany na podstawie recepty. ChPL z dnia 2008.12.16

ADR-WZF/112/02-2015

Rozpoczyna się sezon alergiczny!

Zadbaj o dostępność Adrenaliny WZF w ampułko-strzykawce w swojej aptece.

adrenalina_iniekcje_luty2015_FP_popr_26_02_2015.indd 1 2015-02-27 12:17:55



Ocenia się, że leczenie niewydolności żylnej pochłania 1-3% wszystkich wydatków zdrowotnych. Z szacunków wynika, że 20% wszystkich chorób ma związek z niewydolnością żylną.

Żylaki to najczęstszy objaw niewydolności żylnej, która dotyczy blisko połowy Polaków. Większość nigdy nie pod-jęła leczenia, bagatelizuje problem, traktując żylaki jako

defekt estetyczny. To jeden z najbardziej niebezpiecznych mitów. Nieleczona niewydolność żylna rozwija się, dając powikłania znacznie utrudniające codzienną aktywność czy wręcz z niej wyłączające, a nawet grożące życiu. Mechanizm powstawania żylaków Im dalej od serca tym ciśnienie krwi jest mniejsze, a w żyłach nawet bliskie zeru. Ciśnienie wytwarzane przez pracę serca nie wystarcza do przepompowania krwi przez cały krwiobieg z powrotem do serca, zwłaszcza wtedy, gdy krew musi przebywać drogę z kończyn dolnych w górę, tzn. gdy człowiek stoi. Dodat-kowo naczynia żylne mają cienką warstwę mięśniówki gładkiej, ściany są wiotkie i bardzo rozciągliwe (4 razy bardziej od tętnic). Najważniejsze mechanizmy wpływające na powrót krwi żylnej to ruch mięśni śródstopia oraz mięśni nóg, szczególnie podudzia, które kurcząc się i rozprężając powodują nacisk na żyły. By krew nie cofała się, ściany żył wyposażone są w zastawki, które otwie-rają się, gdy krew jest wypychana ku górze, a w fazie rozkurczu zamykają, by nie pozwolić jej opaść. Gdy zastawki są uszko-dzone lub nie domykają się, krew cofa się i zaczyna napierać na ściany naczyń. Mówimy wtedy o refluksie żylnym. Wywołuje to nadciśnienie w układzie żył. Żyły poszerzają się, ulegają też destrukcji ściany naczyń, zastawki przestają prawidłowo pracować. Dłużej trwający taki stan określa się jako przewlekłą niewydolność żylną. Naczynia w układzie żył powierzchniowych poszerzają się, tworzą się żylaki i z biegiem lat zalegająca krew żylna pozbawiona tlenu i posiadająca produkty odpadowe prze-miany materii dokonuje spustoszeń w otaczających tkankach. Objawy żylaków kończyn dolnych Żylaki na nogach łatwo zauważyć. Dodatkowo towarzyszą im: bóle wokół kostek, które zmniejszają się podczas chodzenia, uczucie ciężkich, zmęczonych nóg, obrzęki wokół kostek, kurcze nocne, swędzenie, wysypka, przebarwienia w okolicy żylaków. Dolegliwości związane z żylakami nasilają się w pozycji siedzą-cej lub stojącej. Ruch usprawnia pracę żył i zmniejsza te objawy. Nieleczone żylaki powiększają się, dają coraz mocniej odczu-walne objawy, sprzyjając wystąpieniu zapalenia żył powierzch-niowych, zakrzepicy żył głębokich, a nawet zatorowości płucnej. Zapalenie żył powierzchniowych objawia się wyczuwalnym

stwardnieniem w przebiegu żyły, bólem, tkliwością i zaczer- wienieniem. Ból narasta w spoczynku, a podczas ruchu wyraźnie maleje (odwrotnie jak w zakrzepicy żył głębokich). Zalecane jest wykluczenie współistnienia zakrzepicy żył głę-bokich poprzez wykonanie badania USG-Doppler. Dolegli-wość zazwyczaj ustępuje samoistnie w ciągu kilku tygodni. Zalecany jest ruch i korzystanie z wyrobów uciskowych (bandaży o małym naciągu lub wyrobów kompresyjnych w 2. klasie ucisku). W przypadku dolegliwości bólowych można zastosować niesterydowe leki przeciwzapalne doust-nie oraz miejscowo w postaci kremu albo żelu. Najważniejsze objawy zakrzepicy żył głębokich to: ból, który nasila się przy chodzeniu i staniu, a mija przy

unieruchomieniu, obrzęk w okolicy kostki, na całym podudziu, a nawet udzie, zwiększone ucieplenie i zaczerwienienie skóry, nadmierne wypełnienie żył powierzchniowych, zasinienie skóry stóp i podudzi, gorączka, przyspieszone tętno. W większości przypadków objawy zakrzepicy pojawiają się nagle w ciągu kilku dni. Potwierdzenie diagnozy uzysku-jemy po zbadaniu pacjenta za pomocą USG-Doppler. Zator tętnicy płucnej jest najgroźniejszym powikłaniem zakrzepicy żył głębokich. Luźna skrzeplina może oderwać się od ściany naczynia i rozpaść się na kilka mniejszych fragmentów. Z prądem krwi kierują się one do serca i płuc i mogą zatkać wiele naczyń krwionośnych powodując zato-rowość płucną, co stanowi bezpośrednie zagrożenie życia. Towarzyszą temu objawy grypopodobne, jak kaszel czy ból w klatce piersiowej podobny do zawału serca. Stan ten jest bezwzględnym wskazaniem do leczenia szpitalnego.

Jak zapobiegać powstaniu żylaków? Niewydolność żylna ma często podłoże genetyczne – ryzyko zachorowania jest większe u osób, u których choć jedno z rodziców miało żylaki. Niedomykalność zastawek żylnych może być skutkiem zmiany struktury kolagenu i mięśni gładkich w ścianie żylnej. Jest to spowodowane nieprawidłową aktywnością enzymów, tzw. metaloproteinaz prowadzących do zmniejszenia się elastyczności i pogrubie-nia ścianek żył. Dzieje się to najczęściej z upływem wieku – im człowiek starszy, tym żyły bardziej tracą elastyczność. Żylaki występują u kobiet 4-krotnie częściej niż u męż-czyzn. Hormonom żeńskim przypisuje się negatywny wpływ na naczynia żylne, dlatego także terapie hormonalne, w tym antykoncepcyjne czy łagodzące objawy menopauzy, mogą pogorszyć stan żył i warunkować rozwój niewydolności. Istotny wpływ na przepływ krwi ma ciąża. W 1. tryme-strze to hormony powodują zmniejszenie się elastyczności żył. Natomiast w 3. trymestrze ciąży, mimo iż hormony nie mają już tak dużego wpływu na jakość ścianek żył, to zwiększenie się masy ciała oraz powiększająca się macica utrudniają odpływ krwi żylnej z nóg.

Żylaki – objawy, profilaktyka, leczenie

autor: dr DAMIAN ŁASOCHACentrum Flebologii – Warszawa

Ven_prasa_FP_205x149.indd 1 22.04.2015 10:12

łydek. Zbyt płaskie buty to ciągły nacisk na splot żylny w podbiciu. Najlepsze są buty sportowe z profilowaną wkładką lub półbuty na obcasach 2-5 cm. Hydromasaż to znana od wielu lat technika poprawy krążenia. Żyły „bardzo lubią” zimno – hydroma-saże zimną wodą obkurczają naczynia i usprawniają powrót żylny. Każde nagrzewanie ciała to rozsze-rzanie żył. Jeśli opalanie, to nie leżenie bez ruchu i nagrzewanie ciała, a korzy-stanie z kąpieli słonecznych w ruchu. Sauna także pogorszy warunki sprzyja-jące odprowadzaniu krwi żylnej z nóg.

Farmakoterapia Terapia farmakologiczna może przyczy-niać się do zwolnienia rozwoju prze-wlekłej niewydolności żylnej poprzez poprawę tonusu żylnego i uszczelnienie bariery włośniczkowej i w związku z tym zmniejszenia obrzęków i poprawienia wyglądu skóry. W przypadku stosowania leków przeciwzakrzepowych leczenie farmakologiczne zmniejsza skłonności do powstania zakrzepów. W leczeniu scho-rzeń żylnych stosuje się leki o działaniu: kojącym, łagodzącym poczucie dyskomfortu i poprawiającym ukrwienie

Długotrwała pozycja stojąca lub sie-dząca, brak aktywności fizycznej mogą spowodować także nadciśnienie w ukła-dzie żylnym. Ruch to najlepsza recepta dla zdrowia i urody nóg. Ale nie każdy będzie zbawienny. Lepiej być tylko kibi-cem jazdy konnej, narciarstwa czy szer-mierki. Pięty są zbyt nisko ustawione lub mięśnie podudzia usztywnione. Pły-wanie kanadyjką to także zablokowanie ruchu nóg. Aktywność, gdzie występują silne podskoki, to prawdziwe wstrząsy dla pracy żył. Dlatego nie polecamy siatkówki, tenisa, piłki ręcznej, aerobiku, biegów. Wszelkie sporty siłowe to mocne i długotrwałe skurcze mięśni. Najlepiej na żyły działają: jazda na rowerze, pły-wanie, gimnastyka, spacery. Każdy kilogram nadwagi to dodat-kowa praca dla żył. Wszystkie działania zmniejszające masę ciała wpływają na nie zbawiennie. Każde ubranie, które uciska ciało w okolicy nóg, bioder i pasa to dodat-kowa zapora dla przepływu krwi żylnej. Właściwe buty spowodują, że każdy krok maksymalnie wypompuje krew żylną z najodleglejszych miejsc. Zbyt wysokie obcasy powodują cho-dzenie na palcach i blokowanie mięśni



skóry (często występują w postaci maści, żelów i kremów), przeciwobrzękowym i uszczelniają-

cym żyły, przeciwzakrzepowym, przeciwzapalnym, zwiększającym sprężystość naczyń

żylnych, ochronnym na naczynia włosowate. Najbardziej popularne to: diosmina, pochodne rutyny, rutozydy, eskulina, escyna, proantocyjanidole, kumaryny czy preparaty syntetyczne: tribenozyd, dobesylan wapnia, naftazon i benzaron. Naturalne metody na poprawę krążenia żylnego to wszystkie cytrusy, acerola – duża dawka naturalnej witaminy C wzmacnia najmniejsze naczynia. Wyciąg z ruszczyka kolczastego zwiększa napię-cie ścian naczyń żylnych i zmniejsza obrzęki. Wyciąg z kasztanowca uela-stycznia naczynia i działa przeciwza-palnie. Z kolei ekstrakt z liści winorośli łagodzi uczucie zmęczenia, obrzmienia, ciężkości nóg i wspomaga prawidłowe krążenie żylne nóg.


R E K L A M A

Ven_prasa_FP_205x149.indd 1 22.04.2015 10:12



Rola farmaceuty w przypadku objawowej kamicy nerkowej jest nie do przecenienia. Prawidłowa diagnoza pacjenta na podstawie wywiadu oraz zastosowanie odpowiedniego leczenia daje szansę na szybkie ustąpienie dolegliwości i zapobieżenie wystąpienia przypadków powikłanych.

Kamica nerkowa jest istotnym problemem współ-czesnego społeczeństwa. Dotyka ona ok. 2-3 proc. społeczeństwa europejskiego i dotyczy częściej

mężczyzn niż kobiet (stosunek 3:1) głównie w wieku 30-50 lat. Niestety, często ma charakter nawrotowy (nawet w 50% przypadków). Ryzyko wystąpienia kamicy wzrasta w krajach gorących (do 20-25%), gdzie do jej powstania usposabia ekspozycja na słońce (zwiększone wytwarzanie witaminy D) oraz zwiększona utrata płynów przez skórę.

Zazwyczaj kamica nerkowa pozostaje bezobjawowa aż do momentu przemieszczenia się kamienia do miedniczki nerkowej lub moczowodu. Powoduje on zablokowanie odpływu moczu z nerki, manifestując się szeregiem objawów. Klasyczne objawy kolki nerkowej to bardzo silny napadowy ból okolicy lędźwiowej zlokalizowany jednostronnie, zazwyczaj promieniujący do krocza, cewki moczowej, pęcherza moczowego w zależności od poziomu położenia konkrementu w moczowodzie. Krwiomocz lub znacznie częściej krwinkomocz diagnozowany w badaniu ogólnym moczu prawie zawsze towarzyszy napadom kolki nerkowej. Jednak może on być nieobecny nawet w 15% przypadków. Podczas napadu kolki nerkowej mogą wystąpić także wymioty, nudności, a w rzadkich przypad-kach objawy niedrożności jelit. Blokada odpływu moczu z nerki powstała na skutek zablokowania moczowodu przez kamień prowadzi do zastoju moczu w nerce, powo-dując poszerzenie jej układu kielichowo-miedniczkowego doprowadzając do zwiększenia napięcia jej torebki. Prze-mieszczający się ku dołowi kamień dodatkowo podrażnia moczowód w miejscu jego zablokowania, powodując wzmożenie jego fali perystaltycznej.

Pacjenci zwykle są niespokojni, nie potrafią znaleźć dla siebie wygodnej pozycji. Atakowi kamicy może towarzy-szyć niewielka gorączka i leukocytoza. Pacjenci z wysoką

gorączką, silnymi nawrotowymi dolegli-wościami bólowymi, znaczną leukocy-tozą, ropomoczem, zaawansowaną cukrzycą, kobiety w ciąży lub pacjenci z jedyną nerką wymagają konsultacji urologicznej lub co najmniej wykonania badania USG nerek celem wykluczenia obecności wodonercza.

W przypadku obecności wodonercza może okazać się konieczna pilna hospitalizacja lub doraźna interwen-cja urologa. Wodonercze u kobiet w ciąży może nie wymagać interwencji i nie zawsze oznacza obecność kamicy moczowodowej. W przypadku bezob-jawowego charakteru wodonercza bez towarzyszącej elewacji parametrów zapalnych w badaniach laboratoryjnych wodonercze takie pozostawia się do obserwacji a ewentualną dodatkową diagnostykę obrazową wykonuje się oczywiście planowo po porodzie. Bez-objawowe wodonercze u kobiet w ciąży wynika z nacisku macicy na moczowód, statystycznie częściej występuje po stro-nie prawej, nie jest to jednak regułą.

Wywiad z pacjentem z podejrze-niem kolki nerkowej jest kluczowy dla prawidłowej dalszej diagnostyki. Kolka nerkowa może maskować wiele schorzeń, jednak najważniejszymi z punktu widzenia farmaceuty podczas zbierania wywiadu są: choroba zwy-rodnieniowa kręgosłupa, odmiednicz-

Najczęst-

szym obja-

wem kolki

nerkowej jest

bardzo silny

napadowy

ból okolicy

lędźwiowej

zlokalizo-

wany jed-

nostronnie,

zazwyczaj

promieniu-

jący do kro-

cza, cewki

moczowej,

pęcherza

moczowego

Kamica nerkowa – wskazówki dla farmaceuty

autor: lek. med. MICHAŁ PUSZYŃSKIKatedra i Klinika Urologii i Onkologii Urologicznej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego

okresie czasu doprowadzić do upo-śledzenia funkcji wydzielniczej nerki, doprowadzając do jej afunkcji i w konsekwencji konieczności usu-nięcia organu. Dolegliwości bólowe wynikające z zablokowania nerki ustępują w momencie obniżenia jej funkcji wydzielniczej (hypofunk-cji nerki), prowadząc do powstania przewlekłego wodonercza i stopniowej destrukcji miąższu nerki. W przypadku takiego wodonercza może dojść do infekcji moczu w zablokowanej nerce, co prowadzi do stanu septycznego (objawiającego się najczęściej wysoką gorączką). W takiej sytuacji niezbędne jest natychmiastowe odbarczenie nerki przetoką nerkową w najbliższym oddziale urologicznym.

W przypadku kolki nerkowej można zaproponować pacjentowi dodatkowe wsparcie farmakologiczne. Najskutecz-niejsze są niesterydowe leki przeciw-zapalne. Udowodniono ich lepszy efekt przeciwbólowy w porównaniu do opioidów. Dodatkowo powinny zostać podane leki rozkurczowe, ewentualnie przeciwgorączkowe. Można rozważyć stosowanie alfa-blokerów używanych w terapii łagodnego rozrostu stercza. Ważne jest wspomaganie diurezy poprzez spożywanie odpowiedniej ilości płynów (ok. 2 l), małymi porcjami. Pacjent nie musi leżeć w łóżku, wręcz wskazany jest ruch. Istotne jest dopilno-wanie dalszej diagnostyki ze względu na duże ryzyko nawrotu (nawet jeżeli pacjent samoistnie wydali złóg).

kowe zapalenie nerek oraz zapalenie wyrostka robaczkowego.

Zwyrodnienie kręgosłupa zwłasz-cza w odcinku lędźwiowym może mieć przebieg podobny do kolki nerkowej, zazwyczaj jednak dolegliwości bólowe są mniej nasilone, ból zlokalizowany jest również w okolicy lędźwiowej, ale nie jest tak jednostajny i nasilony, dolegliwości bólowe często znacznie się zmniejszają lub ustępują w chwili przybrania przez pacjenta odpowied-niej pozycji.

Odmiedniczkowe zapalenie nerek charakteryzuje się znacznymi obu-stronnymi dolegliwościami bólowymi okolicy lędźwiowej, z towarzyszącą gorączką oraz objawami dyzurycznymi. Występuje częściej u kobiet i leczone jest antybiotykiem, najlepiej zastosować fluorochinolon. Ziołowe preparaty odka-żające lub nitrofurantoina mogą okazać się niewystarczające.

Zapalenie wyrostka charakteryzuje się silnymi dolegliwościami bólowymi prawego dołu biodrowego i towarzy-szącą (lub nie) gorączką. Taki pacjent powinien zostać przebadany przez lekarza rodzinnego lub chirurga. U pacjentów bez istotnych obciążeń internistycznych z nawrotowymi nie-wielkimi dolegliwościami bólowymi, bez gorączki, diagnostykę można poprowadzić ambulatoryjnie.

W przypadku podejrzenia kamicy ner-kowej ważna jest kontrola urologiczna i wykonanie badania USG. Nie wszyst-kie złogi opisywane w badaniach USG są istotną kamicą, często są to tylko zwapnienia okolicy brodawek nerko-wych, które pozostawia się do obser-wacji. Istotne klinicznie konkrementy wymagające leczenia mają rozmiar 5-7 mm. Kamienie do 10 mm wielkości mają szansę być wydalone w sposób naturalny, jednak towarzyszy temu kolka nerkowa, a czas wydalania złogu może wynieść nawet 4 tygodnie.

Zablokowanie nerki przez duży kamień, który nie rokuje spontanicz-nego wydalenia, może w dłuższym



R E K L A M A

Podstawą diagnostyki są: USG nerek, RTG przeglądowe jamy brzusznej, bada-nie ogólne moczu, poziomu kreatyniny w surowicy. W dalszej kolejności tomo-grafia komputerowa bez kontrastu.

Głównymi zasadami profilaktyki kamicy nerkowej są: spożywanie płynów na poziomie 2-2,5 l/dobę z zachowaniem diurezy na pozio-mie 2 l, dieta bogata w warzywa ze zmniejszoną ilością białka do 0,8-1,0 g/kg m.c./dobę. Ilość wapnia w diecie nie powinna przekraczać 1,2 g/dobę. Utrzymanie prawidłowej masy ciała, jak i uzupełnianie płynów podczas ćwiczeń bądź w upalne dni jest również istotne W przypadku wydalenia złogu można zbadać, z czego zbudowany jest kamień i na podstawie wyniku dobrać odpo-wiednią dietę.

Leki ziołowe mają działanie wspo-magające, moczopędne, odkażające i są skuteczne jedynie dla drobnych złogów. W przypadku drobnych złogów, tzw. „piasku nerkowego” można zastosować leki działające rozkurczowo i moczopędnie dostępne bez recepty. Leki te nie są skuteczne w przypadku większych kamieni, powinno stosować się je 30 min. przed posiłkiem. Nie należy stosować ich u dzieci, kobiet w ciąży oraz kobiet karmiących.




(m.in. ze względu na stany gorącz-kowe). Wyłączamy zatem z menu ostre przyprawy (pieprz, paprykę, chilli oraz dodatki typu: musztarda, chrzan, ocet). Zdecydowanie elimi-nujemy używki (kawę, alkohol), z warzyw – ograniczeniu podle-gają jedynie te ciężkostrawne, czyli kapustne, rzepa, rzodkiew itp. Jadło-spis powinien być bogaty w witaminy – tu dozwolone, a nawet zalecane są owoce, soki owocowo-warzywne (szczególnie żurawinowy bez cukru, który ma działanie przeciwbakte-ryjne i przeciwgrzybicze) czy świeże surówki z lekkostrawnych warzyw (pomidory, banany – bogate w potas zdecydowanie wskazane). Podaż płynów zwiększamy powyżej normy, do przynajmniej 2,5 litra na dobę.

Kamica nerkowa (szczawianowa, moczanowa i fosforanowa) jest spo-wodowana w dużej mierze błędami dietetycznymi. W prosty sposób można się zatem przed nią uchronić, przede wszystkim dbając o odpo-wiednie nawodnienie – minimum to 2 litry każdego dnia (istotne jednak, by w przeważającej ilości była to woda mineralna – naturalna,

W ostrym

kłębuszko-

wym zapa-

leniu nerek

dieta powin-

na bazować

na lekko-

strawnych

produktach

zbożowych

(kleiki ryżo-

we, suchary,

pszenne bułki

– optymalnie

z mąki nisko-

białkowej

Zalecenia dietetyczne w chorobach nerek

autorka: JUSTYNA MARSZAŁKOWSKA-JAKUBIKspecjalista dietetyki medycznej, specjalista ds. zdrowia publicznego

Do najczęściej diagnozowanych chorób nerek możemy zaliczyć kamicę nerkową oraz kłębuszkowe i odmiedniczkowe zapalenie nerek. Przy tych dolegliwościach równolegle do leczenia farmakologicznego konieczne jest wprowadzenie diety odciążającej chory narząd.

Ostre kłębuszkowe zapalenie nerek wiąże się chyba z największymi ograniczeniami diete-tycznymi. Celem takich obostrzeń jest oszczę-

dzanie chorego narządu. Ze względu na występujące obrzęki zalecane jest ograniczenie płynów: dostar-czamy ich w ilości proporcjonalnej do oddawanego moczu plus dodatkowe ok. 500 ml związane z innymi stratami (pot, kał itp.). Ponadto eliminujemy do mini-mum sól, ograniczeniu podlegają również produkty białkowe (mięso, ryby, wędliny, sery, mleko oraz jaja). W przypadku kłębuszkowego zapalenia nerek korzystna jest dieta wegetariańska, gdyż w białku zwierzęcym występują niepożądane przy tej chorobie substancje, takie jak mocznik i kreatynina, które w przypadku niesprawnych nerek mogą być zatrzymywane w nadmiarze we krwi. Dieta powinna bazować na lekkostrawnych produktach zbożowych (kleiki ryżowe oraz suchary czy pszenne bułki – opty-malnie z mąki niskobiałkowej), z warzyw i owoców dozwolone są jedynie przeciery owocowe, kompoty lub ziemniaki puree, np. z masłem. W miarę powrotu do zdrowia zwiększa się stopniowo urozmaicenie diety, zaczynając od większej ilości płynów i produktów białkowych – ich ilość i tempo zmian w diecie powinno być jednak dostosowane do indywidualnej poprawy sprawności nerek pacjenta.

W przypadku odmiedniczkowego zapalenia nerek nie ma potrzeby wprowadzania aż tak znacznych ograniczeń dietetycznych, gdyż nerki są czynnościowo wydolne. Obowiązuje jednak dieta łatwostrawna


gulować pH moczu. W celu zmniejszenia zawartości kwasu moczowego w moczu należy ograniczyć spożycie związ-ków purynowych obecnych przede wszystkim w wyrobach mięsnych, z tego też powodu najlepszą dietą przy tej cho-robie jest dieta bezmięsna. Należy wyeliminować z menu szczególnie podroby, wieprzowinę, baraninę oraz śledzie, kawior i sardynki. Ograniczeniu podlega także prawdziwe kakao oraz czekolady, mocna herbata, kawa i orzechy. Do zalecanych produktów należą warzywa, owoce, mleko oraz chudy nabiał, i potrawy mączne.

Przy kamicy fosforanowej do głównych zadań diety należy zakwaszenie moczu, bowiem tego rodzaju kamienie powstają na skutek zbyt zasadowego jego odczynu. Aby to osiągnąć, zalecane są przetwory z żurawiny lub czer-wonych porzeczek oraz ograniczenie w diecie posiłków zawierających duże ilości fosforanów. Dlatego do produk-tów niewskazanych zaliczamy przede wszystkim dania instant, wędliny sklepowe, napoje typu cola oraz rośliny strączkowe, szpinak, rabarbar, maślanka czy kasza jaglana. Dozwolone są natomiast ziemniaki, pieczarki, pomidory czy warzywa kapustne oraz mleko i jajka. Do produktów wskazanych zaliczymy duże ilości płynów (głównie wody niskozmineralizowane, soki owocowe – szczególnie żura-winowy i z owoców cytrusowych), mięso, ryby, chleb i produkty zbożowe pełnoziarniste (kasze, makarony).

W przypadku chorób nerek po konsultacji z farmaceutą można wspomóc się naturalnymi preparatami zawie-rającymi: korzeń pietruszki, ziele skrzypu, bez czarny, porzeczkę czarną, korzeń lubczyka i ziele owsa.

bezsmakowa, ewentualnie mało esencjonalne, niesłodzone kompoty lub słabe herbaty, np. ziołowe czy owocowe – żurawinowe). Należy stosować urozmaiconą dietę z dużą ilością warzyw, zaś profilaktycznie warto ograniczać używki (alkohol, mocna kawa) oraz sól. Niezależnie od przyczyny choroby wskazane jest ograniczenie spożycia soli kuchennej do zalecanych 6 g na dobę (1 płaska łyżeczka). Pozostałe zalecenia są uzależnione od rodzaju kamieni, jakie nam doskwierają.

Kamica szczawianowa może być spowodowana nadmiernym spożyciem szczawianów lub zwiększonym ich wchłanianiem w przewodzie pokarmo-wym spowodowanym np. zaburzeniem przemian metabolicznych. Dzieje się tak zazwyczaj na skutek zbyt dużego spożycia białka zwierzęcego (mięso, produkty mleczne) i soli kuchennej. W przypadku tej choroby konieczne jest wyeliminowanie z diety szcza-wianów oraz produktów zwierzęcych bogatych w białko. Dużemu ogranicze-niu ulegają zatem: szczaw, rabarbar, szpinak, botwina, prawdziwe kakao, otręby, buraki, agrest. Ponadto zaleca się ograniczenie cukru i słodyczy (w tym czekolady, również gorzkiej ze względu na dużą zawartość kakao), mocnej herbaty, prawdziwej kawy oraz ostrych przypraw i alkoholu. Nie powinno się jednak ograniczać zawar-tości wapnia w diecie. Minerał ten jest istotny w procesie wiązania i wydala-nia szczawianów – przy jego niedobo-rze odkładanie się kamieni w układzie moczowym nasila się. Zalecenia pole-gają na odpowiednim nawadnianiu się, dozwolone jest mięso, szczególnie drób oraz ryby. Do produktów zalecanych zaliczymy banany, awokado, wino-grona, wiśnie, ryż, jęczmień, ogórki, kalafior, można spożywać masło oraz produkty zbożowe.

W przypadku kamicy moczanowej celem diety jest zmniejszenie zawar-tości kwasu moczowego wydalanego wraz z moczem, z którego powstają złogi. Ten rodzaj kamicy może być spo-wodowany nadmiernym wydalaniem kwasu moczowego będącego produk-tem przemiany metabolicznej puryn. Tu mocz jest kwaśny i nadmiernie zagęszczony, dlatego ilość spożywanej wody powinna wynosić przynajmniej 2 litry na dobę, a dieta powinna wyre-

W przypad-

ku kamicy

moczano-

wej celem

diety jest

zmniejszenie

zawartości

kwasu mo-

czowego

wydalanego

wraz z mo-

czem.

Dlatego

należy

ograniczać

spożycie

związków

purynowych





dzenia – reduty nie wolno nam, nie wolno środowisku aptekarskiemu oddać bez walki. Gdyż właśnie receptura jest „duszą apteki”. To receptura jest miejscem, gdzie kunszt aptekarza realizuje się w naj-pełniejszej i najpiękniejszej postaci. To tylko na recepturze jesteśmy jako farmaceuci niezastąpieni!

Być może wielu Czytelników „Far-macji Praktycznej” przyzna powyż-szemu wywodowi częściowo rację, wysuwając od razu klasyczny argu-ment przeciw recepturze: „To się nie opłaca”. Jednak każdy, kto na własne – choćby najmniejsze – przedsię-biorstwo patrzy w sposób daleko-wzroczny, argument ten bardzo łatwo obali. Wiemy doskonale, że o pozycji firmy decyduje wiele względów. Jej prestiż i autorytet pracowników jest niezwykle ważny. W przypadku apteki – można powiedzieć, że naj-ważniejszy. Apteka w której pacjent wyłącznie kupuje lek, nie buduje swojej pozycji, chyba że konkuren-cją cenową, poniżającą dla naszego farmaceutycznego posłannictwa. Pacjenci mogą przekomarzać się, udowadniać, że wiedzą lepiej, mogą wybrzydzać na ceny, odejść wreszcie po wygłoszeniu kilku nieprzychyl-nych komentarzy na temat braku oferty promocyjnej... W aptece, w której lek jest wytwarzany, budu-

To receptura

jest miej-

scem, gdzie

kunszt

aptekarza

realizuje się

w najpeł-

niejszej

i najpiękniej-

szej postaci.

To tylko na

recepturze

jesteśmy jako

farmaceuci

niezastąpieni!

Dusza apteki

autor: dr n. farm. MACIEJ BILEKaptekarz, miłośnik i popularyzator receptury aptecznej

Tym właśnie mianem przed kilkudziesięciu laty określano apteczną recepturę. Aptekarz, a jednocześnie profesor farmacji stosowanej, Marek Gatty-Kostyal pisał w roku 1933: „Z wyglądu pracowni aptecznych można sądzić o wartości i rodzaju dawnej apteki.” Cóż zatem Profesor powiedziałby o naszych dzisiejszych aptekach? Tyle chyba, że są... bezduszne.

Do nielicznych bowiem należą już placówki, w których wytwarzane są leki recepturowe. Aptekarze zwykli obarczać winą za ten stan

rzeczy warunki ekonomiczne, lekarzy, hurtownie farmaceutyczne... Powszechne jest twierdzenie, że apteczna receptura musi umrzeć, że czasy, gdy była potrzebna i – przede wszystkim – opłacalna, już dawno minęły. Prawda jest tymczasem inna: winę za opisy-wany stan rzeczy ponoszą przede wszystkim apte-karze! To niestety środowisko aptekarskie oddaje na naszych oczach bez walki swoją bodaj najważniejszą redutę: apteki, jako miejsca, gdzie lek powstaje, gdzie jest wytwarzany, gdzie sprawdza się wiedza i aptekar-skie rzemiosło.

Wizja apteki, w której mamy dostępny pełny asorty-ment leków, ale leków wyłącznie gotowych, apteki, w której wzorowo prowadzona jest opieka farmaceu-tyczna, jest pociągająca, ale… niepełna. Tkwi w niej ponadto szereg pułapek. Pacjenci są obecnie coraz lepiej wyedukowani, a – przyznajmy się! – przypadki, gdy pacjent wie więcej od pracującego za pierwszym stołem farmaceuty, są coraz częstsze. Nie jesteśmy i nie będziemy wszechwiedzący – w dobie fachowej informacji dostępnej w sieci internetowej istotnie: każda inteligentna osoba w ciągu jednego popołu-dnia może zdobyć na temat konkretnego schorzenia wiedzę większą, aniżeli my często wynosimy w pamięci ze studiów uniwersyteckich... Nikt nato-miast, podkreślmy to – nikt nie zastąpi aptekarza przy wytwarzaniu leków recepturowych! Dlatego właśnie tej – nieprzypadkowo użyłem tego twier-

żyć i darzyć ją sympatią, ba – miłością! Temat leku recepturowego, jak żaden inny, może być przedmio-tem twórczych konsultacji, wymiany doświadczeń, wreszcie – zdrowej, bo opartej o kunszt i wiedzę, konkurencji pomiędzy aptekami i aptekarzami. Na zakończenie pozwolę sobie na osobistą refleksję: co myślą pacjenci o aptece, w której wykonywane są leki recepturowe? Po wprowadzeniu receptury w aptece, w której pracuję, często miałem wielką satys-fakcję, słysząc: „Tu robią leki”; „Wreszcie jakaś apteka, gdzie robią leki” albo: „Nie muszę z receptą jechać na drugi koniec miasta”... To wszystko oczywiście cieszy, a monotonii codziennej pracy w aptece dodaje rumieńców. Największą jednak satysfakcję odczuwa-łem, gdy pacjenci po kilku dniach od wykonania leku recepturowego przychodzili pochwalić jego skutecz-ność: „Lek, który pan mi zrobił, działa”; „Jeszcze nic mi tak nie pomogło”. Dzięki recepturze i wyko-nywanym na niej lekom nawiązuje się z pacjentami bardzo silną więź, której zbudowanie nie jest możliwe przy ekspediowaniu leków gotowych. Zyskujemy oddanego, wiernego pacjenta, który naszej apteki nie zamieni na żadną inną. Wie bowiem, że w tej oto pla-cówce pracuje prawdziwy farmaceuta, który robi leki, a nie tylko je sprzedaje!

jemy tymczasem autorytet tego miejsca. Pacjent powierza nam wyko-nanie leku, który następnie będzie stosował. Obdarza nas zaufaniem, którego – wykonując poprawnie dany lek recepturowy – nie możemy prze-cież zawieść. Tu już nie ma miejsca na dyskusje na temat cen „u nas” i w aptece „za rogiem”. Powstaje dystans, którego pacjent nie będzie próbował przekroczyć. Każdy ma w tej sytuacji swoje miejsce, a z pewnością my, jako farmaceuci, jesteśmy w niej w sposób oczywisty uprzywilejowani!

Wielu aptekarzy i powyższemu argumentowi przyzna rację, potwierdzając, że oczywiście prestiż apteki jest niesłychanie ważny, przy czym najważniejsze jest to, by „związać koniec z końcem”. A dostosowanie apteki do prowa-dzenia pełnowymiarowej receptury kosztuje kilkadziesiąt tysięcy zło-tych. Oczywiście, ale zacząć można znacznie skromniej, od podstawo-wych preparatów recepturowych. Loża z nawiewem laminarnym, mik-sery recepturowe, kapsułkarki mogą stanowić kolejne etapy rozwoju naszej receptury, pod warunkiem oczywiście, że sama na siebie zarobi bądź też z rozeznania miejscowego rynku wynikać będzie, że recept z antybiotykami w składzie będzie do naszej apteki trafiać dużo.

W dyskusjach na temat receptury i jej rzekomego braku opłacal-ności często pojawia się również argument, że „lekarze nie piszą”. Owszem, coraz mniej lekarzy, a szczególnie lekarzy młodych, zapi-suje leki recepturowe. Ale kontaktu-jemy się przecież z lekarzami, z wieloma spotykamy się na co dzień – cóż więc stoi na przeszkodzie, by w czasie swobodnej rozmowy nie opowiedzieć o skuteczności leku recepturowego? Możliwość indy-widualizacji dawki, stopniowego jej zmniejszania lub zwiększania, korzyści wynikające ze stosowania leku przyrządzanego i użytkowa-nego jeszcze tego samego dnia z pewnością trafią do każdego, komu bliskie jest dobro pacjenta!

O recepturze powinniśmy w naszym aptekarskim środowisku rozmawiać, dyskutować, recepturą powinniśmy

Temat leku

recepturo-

wego może

być przed-

miotem

twórczych

konsultacji,

wymiany

doświad-

czeń, wresz-

cie – zdro-

wej, bo opar-

tej o kunszt

i wiedzę,

konkurencji

pomiędzy

aptekami

i aptekarzami



Podyskutuj o tym!Jesteś podobnego zdania, co autor? Podziel się

swoimi przemyśleniami na temat receptury! Napisz do nas na adres:

[email protected]

Najciekawsze wypowiedzi opublikujemy na łamach „Farmacji Praktycznej”.

Zapraszamy również do oddania głosu w naszej SONDZIE na stronie www.farmacjapraktyczna.pl


W swojej pracy farmaceuta musi stawić czoła różnym pacjentom – nierzadko są to osoby rozgoryczone, roszczeniowe, czasem nawet agresywne. Udzielanie fachowej porady w takich sytuacjach nie należy do łatwych zadań, a odpowiednie podejście do sprawy bywa miarą profesjonalizmu. Ale jak tego dokonać, gdy atmosfera aż kipi od negatywnych emocji? Jak nie przejmować zachowań pacjenta?

Kiedy mówimy o emocjach, mamy tendencję do ulegania twierdzeniu, że to świat zewnętrzny jest odpowiedzialny za ich sterowanie: „Tego leku

nie sprzedajemy bez recepty!”; „Powtarzam Pani/Panu – ten lek wycofano ze sprzedaży kilka tygodni temu!”; „Przepraszam, ale ciągle muszę odpowiadać na pytanie, dlaczego leki są takie drogie...” Pierwszym krokiem do osiągnięcia sukcesu w zarządzaniu emocjami jest uzmysłowienie sobie, że to my sami jeste-śmy właścicielami własnych emocji i tylko my jesteśmy za nie odpowiedzialni. A fakt, że dajemy się im ponieść, że ktoś nas zdenerwował i wybuchnęliśmy, świadczy o tym, że w danym momencie straciliśmy nad nimi kon-trolę. Jeśli zaś zdarza nam się to notorycznie, może się okazać, że nie potrafimy panować nad swoimi emocjami. Miarą dojrzałości emocjonalnej jest właśnie ta przestrzeń, między bodźcem wywołującym emocje a reakcją na nią. W różnych kierunkach rozwoju osobistego często pod-kreśla się fakt kształtowania świadomości na różnych obszarach. Aby móc powiedzieć, że się potrafi zarządzać emocjami – czyli konstruktywnie wypełniać ową prze-strzeń, należy zespolić dwa obszary: świadomość funkcjo-nowania mechanizmów emocjonalnych oraz budowanie świadomości samego siebie.

Czym są emocje? Niby każdy wie, czym są emocje, ale mało kto potrafi je zdefiniować. Sami psychologowie nie są do końca zgodni w tej kwestii. Z punktu widzenia etymologii słowo to pochodzi z łacińskiego e movere oznaczające „w ruchu”, co może sugerować, że chodzi o pewne przemieszczanie się z jednego stanu w inny. Daniel Goleman, wykładowca Uniwersytetu Harvarda w USA, autor bestsellerowej książki „Inteligencja emocjonalna”, o emocji pisze

w następujący sposób: „Emocja odnosi się do uczucia i związanych z nim myśli, stanów psychicznych i biolo-gicznych oraz zakresu skłonności do działania.” Dalej podkreśla różnorod-ność barw i odcieni, rodzajów i niuansów odzwierciedlających ludz-kie emocje. Na pytanie, jakie znasz emocje, najczęściej pada kilka podsta-wowych, typu: smutek, złość, szczęście. Tymczasem jest ich znacznie więcej. Ktoś, kto pragnie w sposób konstruk-tywny zarządzać emocjami, powinien zacząć od poszerzenia wachlarza emocji i nauczyć się je w sobie rozpoznawać. Większość psycholo-gów wyróżnia kilka podstawowych emocji (choć i tu są liczne spory) i ich pochodne. Oto lista, którą możną zna-leźć we wspomnianej już „Inteligencji emocjonalnej”:

ZŁOŚĆ: furia, wściekłość, uraza, gniew, irytacja, oburzenie, niechęć, wrogość, szał. SMUTEK: żal, przykrość, boleść, melancholia, użalanie się nad sobą, zniechęcenie, przygnębienie. STRACH: niepokój, obawa, ner-wowość, zatroskanie, zaniepokojenie, onieśmielenie, strachliwość, bojaźń, popłoch, przerażenie. ZADOWOLENIE: szczęście, ulga, przyjemność, błogość, rozkosz, radość,

Pierwszym

krokiem do

osiągnięcia

sukcesu w

zarządzaniu

emocjami jest

uzmysłowie-

nie sobie,

że to my sami

jesteśmy

właściciela-

mi własnych

emocji i tylko

my jesteśmy

za nie odpo-

wiedzialni

Bądź sobie sterem – o zarządzaniu emocjami

psychologia

autorka: MAGDALENA SOKOŁOWSKA-LEGERzałożycielka MELIORES Centrum Rozwoju Osobistego, coach i trener umiejętności osobistych, społecznych i edukacyjnych

uciecha, duma, uniesienie, zaspokoje-nie, satysfakcja, euforia, ekstaza. MIŁOŚĆ: akceptacja, życzliwość, ufność, uprzejmość, poczucie bliskości, oddanie, uwielbienie, zaślepienie. ZDZIWIENIE: wstrząs, zaskoczenie, oszołomienie, osłupienie, zdumienie. WSTRĘT: pogarda, lekceważenie, nieprzychylność, obrzydzenie, odraza, niesmak, awersja. WSTYD: poczucie winy, zażenowa-nie, zakłopotanie, wyrzuty sumienia, upokorzenie, skrucha.

Z pewnością lista ta nie jest skończona. Nie ma tu takich stanów, jak empatia, współczucie, zazdrość itp. Można ją potraktować jako wstęp do wiedzy na temat emocji. A warto ją przestu-diować, by wyłapać z pozoru drobne niuanse, jak np. wrogość a zniechęce-nie, bo okazuje się, że nie mają tego samego źródła. Jednak ta wiedza to dopiero początek drogi. Bowiem nic nam po wiedzy, jeśli jej nie zaadoptu-jemy do samych siebie.

Świadomość własnych emocji Fundamentem panowania nad emo-cjami, a w zasadzie kontrolowania naszej reakcji, jest samoświadomość. Bez niej nie ma mowy o byciu „sterem swojego zachowania”. Samoświado-mość implikuje dwa stany: uświadomie-nie sobie własnych myśli oraz uczuć. Zdolność kontrolowania emocji jak każdą inną umiejętność można ćwiczyć. Warto zacząć po prostu od „łapania” swoich myśli, czyli tzw. „bycie tu i teraz” (ang. mindfulness). Dla nieco bardziej wtajemniczonych godna polecenia jest medytacja. Już dawno naukowcy dowiedli, że osoby regularnie medytu-jące znacznie łatwiej panują nad sobą w różnych okolicznościach. Można przyjąć też taki model kształto-wania samoświadomości, który zawiera odpowiedź na trzy pytania:

1 Co myślę?

2 Co czuję?

3 Co jest teraz dla mnie ważne?

Tę zasadę można stosować tu i teraz, kiedy musimy się zmierzyć z trudną sytuacją. Ale aby nabyć te umiejętność, trzeba ćwiczyć. Można odwołać się do wydarzenia z przeszłości, kiedy nie udało nam się zapanować nad emocjami.

farmacja praktyczna 5/2015 33pasek sponsorski

Ćwiczenie: Wyobraźmy sobie, że mamy przed sobą wzburzonego pacjenta, który na nas krzyczy. Nie wytrzy-mujemy i wybuchamy. Przypomnijmy sobie dokładnie tę sytuację, tak aby jeszcze raz zanurzyć się w to wydarze-nie i poczuć emocje, które wówczas nami zawładnęły. Postarajmy się uchwycić nasze myśli, nie wstydźmy się ich. Nie oceniajmy, po prostu je uczciwie i szczerze uchwyćmy. Następnie opiszmy, jakie emocje wzbudziła w nas ta sytuacja. Co dokładnie czuliśmy? I wreszcie – co jest teraz dla nas ważne?

Odpowiedź na ostatnie pytanie jest kluczowa ponie-waż prawdopodobnie nadaje ona inną perspektywę, w pewnym sensie odcina nas od negatywnych emocji, które się pojawiły. Być może odpowiedzią jest na przy-kład stwierdzenie: „Teraz ważne jest, bym zachował/a profesjonalizm i fachowo obsłużył/a tego i pozostałych pacjentów.” To pozwoli nam się zdystansować i wybrać najodpowiedniejszą reakcję. Warto wówczas spokojnym tonem zakomunikować i opisać zaistniałą rzeczywistość: „Bardzo głośno Pan krzyczy.” Często okazuje się, że nasz rozmówca nagle uświadamia sobie stan, w którym się znalazł i już sam ten fakt spowoduje, że reakcje biologiczne (np. gwał-towne bicie serca) zostaną ograniczone. Wyczekajmy kilka sekund. Weźmy kilka głębokich oddechów. Każda nowa umiejętność wymaga od nas czasu i wysiłku. Podobnie jak nauka jazdy na nartach czy mówienia w obcym języku, tak zdolność kierowania swoimi emocjami nie jest na początku łatwa. Jednak nie należy się poddawać w przypadku pierwszych porażek. W końcu stawka jest wysoka: „być sobie sterem”. Niech przyświecają nam słowa Arystotelesa: „Jesteśmy tym, co w swoim życiu powtarzamy. Doskonałość nie jest jedno-razowym aktem, lecz nawykiem.”

psychologia


Zdolność

kontrolowa-

nia emocji

jak każdą

inną umiejęt-

ność można

ćwiczyć.

Warto zacząć

po prostu

od „łapania”

swoich

myśli, czyli

tzw. „bycie tu

i teraz” (ang.

mindfulness)

Wraz z wiosną w aptekach nastaje „sezon alergiczny”. O czym powinniśmy pamiętać, szykując placówkę na wizyty pacjentów cierpiących na uczulenia?

Budujemy koszyk pacjenta z alergią

Wiosną do aptek szczególnie często przy-chodzą pacjenci z objawami alergii. Czy jesteśmy w stanie wszystkie te objawy pra-

widłowo zidentyfikować? Niektóre z nich są oczywiste – pacjenci skarżą się na wodnistą wydzielinę z nosa i towarzyszące jej napady kichania, zatkany nos, swędzenie nosa („wata w nosie”) i obrzmienie jego śluzówki (katar alergiczny), jak również pieczenie, łza-wienie, swędzenie i zaczerwienienie oczu (alergiczne zapalenie spojówek). Rzadziej spotykane objawy alergii to ból głowy z uczuciem ociężałości i osłabienie słyszenia (niedrożność trąbki Eustachiusza). Popularne są również alergiczne reakcje skórne. W takim przypadku pojawiają się wysypki, egzema lub pokrzywki. Duży odsetek reakcji skórnych sta-nowią alergie spowodowane ukąszeniami owadów. Szczególnie niebezpieczne są one w przypadku dzieci, ze względu na możliwość zakażenia poprzez rozdrapywanie swędzących miejsc. Objawem alergii bywa także problem z drogami oddecho-wymi – skurcz oskrzeli i trudności w oddychaniu, kaszel. W takim przypadku kierujemy pacjenta do lekarza. Jeżeli jest to ostry atak i zagraża życiu (może dojść do wytrząsu anafilaktycznego, spadku ciśnienia tętniczego i przy-śpieszenia akcji serca wraz ze wzrostem ciepłoty ciała, na skutek wzrostu stężenia histaminy w surowicy krwi) należy wezwać pogotowie i aby ratować pacjenta, jeśli to możliwe, dopytać go, czy lekarz nie zalecił mu podania w takiej sytuacji adrenaliny i czy ma ją przy sobie.

Co wywołuje dolegliwości alergiczne? Na pierwszym miejscu są pyłki roślin odpowiedzialne za alergie sezonowe: lipa, grab, trawy, leszczyna, brzoza, komosa, szczaw, bylica, babka lancetowata, jesion, wierzba, olcha, dąb, topola, pokrzywa, buk, wiąz i bez czarny. Niektóre osoby są uczulone na zarodniki pleśni i roztocza. Dużą grupę stanowią uczulenia na produkty spożywcze, takie jak: ziarno sezamu, owoce morza, rośliny strączkowe, kukurydza, mleko, zboża (gluten), czekolada, truskawki, cytrusy, niektóre przyprawy, soja, białko jaj. Proszę zwrócić

uwagę na to, że niektóre produkty spożywcze posiadają informacje o zawartości orzechów i migdałów. Coraz częściej występują alergie na te dwa składniki. Alergie mogą być powodowane przez leki. Głównie penicylinę i antybiotyki ß-laktamowe, salicy-lany, środki znieczulenia miejsco-wego i sulfonamidy. Alergie wywołane przez kontakt ze zwierzętami dotyczą sierści (szcze-gólnie kotów) i jadu owadów. Postęp cywilizacyjny, a szcze-gólnie rozwój chemii dostarcza coraz to nowsze czynniki wywo-łujące alergie. Przykładami mogą być uczulenia na: lateks, gumy, żywice epoksydowe, barwniki, akryle, konserwanty (typu azotany, azotyny, kwas benzoesowy i jego pochodne) i w ostatnich 20 latach coraz częściej spotykane alergie na kosmetyki (w zależności od ich składu).

Postęp cywi-

lizacyjny,

a szczegól-

nie rozwój

chemii

dostarcza

coraz to

nowsze

czynniki

wywołujące

alergie

R E

K L

A M

A

autor: dr n. farm. NICOLAS OBEID Pharmacon Pharmaceutical Consulting


prowadzenie apteki

R E

K L

A M

A

Warto pamiętać:Alergia, potocznie nazywana uczuleniem, jest patologicz-ną odpowiedzią organizmu na substancje zewnętrzne. Jest to reakcja immunologiczna organizmu. W jej przebie-gu powstają przeciwciała, które łącząc się z antygenem uwalniają mediatory stanu zapalnego. Nazwa „alergia” została użyta po raz pierwszy w roku 1906 przez wiedeńskich pediatrów Clemensa Petera von Pirqueta i Belę Schicka. Zaobserwowali oni u pacjentów otrzymujących szczepionkę na ospę znacznie gwałtow-niejsze reakcje organizmu po podaniu drugiej dawki szczepionki. Pirquet nadał tej reakcji nazwę, pochodzącą od greckich słów allos i ergon – „inna reakcja”.

Substancje, które mogą pomóc naszym pacjentom Najbardziej popularnym środkiem – klasykiem, jest calcium w formie tabletek musujących lub syropu. W rozbudowanej wersji występujące z kwercytyną lub zielem pachnotki. W grupie substancji dostępnych bez recepty w postaci tabletek mamy: cetyryzyny dichlorowodorek, chloro-wodorek feksofenadyny, lewocetyry-zyny dichlorowodorek, loratadynę, chlorowodorek pseudoefedryny. Dla najmłodszych mamy dostępne bez recepty dwie substancje w postaci syropu: loratadynę i cetyryzyny dichlorowodorek. W postaci kropli do nosa są dostępne: kromoglikan sodu, chlorowodorek ksylometazo-liny, chlorowodorek oksymetazoliny, maleinian dimetindenu, fenylefryna, azotan nafazoliny, chlorowodorek azelastyny, bromek ipratropium (produkt Rx) i oczywiście połączenia tych substancji w rożnych prepara-tach. Pomocne może być stosowanie preparatów zawierających chlorek sodu w różnym stężeniu, zależnie od objawów chorobowych. W kroplach ocznych dopuszczone do obrotu bez recepty zostały: kromoglikan sodu, azotan nafazoliny, chlorowodorek tetryzoliny, chlorowodorek azelastyny. Ulgę przyniosą pacjentowi również preparaty nawilżające oko. W przypadku reakcji alergicznych dotyczących skóry mamy dużo preparatów, które przynoszą ulgę w podrażnieniu. Dotyczy to prze-ważnie kosmetyków chłodzących lub natłuszczających zawierających pan-tenol lub podobne do jego działania substancje. Do sprzedaży bez recepty dopuszczono maści zawierające hydrokortyzon w stężeniach 0,5% i 1% i maleinian dimetyndenu.

Aspekt sprzedażowy Ważną sprawą w sezonie alergii jest dobre wystawienie produktów sezonowych w „gorących miejscach sprzedażowych”, szczególnie przy kasie zawsze można pozostawić kilka tubek calcium, aby wywoły-wać zakup spontaniczny. Wskazane jest również wystawienie prepara-tów przeciwalergicznych na wprost pacjenta przy okienku ekspedycyj-nym (za plecami sprzedającego) lub po prawej stronie od okienka. Motywuje to pacjenta do zakupu spontanicznego w przypadku, gdy

w danej chwili nie ma objawów alergii, ale wie, że mogą się one pojawić (zakup na zapas). Ekspono-wać powinniśmy preparaty znane pacjentom lub występujące w reklamach w ilościach gwarantują-cych zauważenie. Proponuję ustawienie plamy 4 preparatów w poziomie i 3 w pionie – mamy wówczas najlepszy odbiór ekspozycji przez pacjenta. W sezonie alergii z punktu terapeutycznego i handlowego istnieją możliwości zastosowania schematu sprzedaży wiązanej. Możemy zawsze zaproponować pacjentowi calcium, jako uzupeł-nienie terapii. Przy objawach okulistycznych proponujemy krople i tabletki, a jeśli pacjent skarży się na dys-komfort związany z „suchym okiem” polecamy krople nawilżające. Pamiętajmy, że przeciwaler-giczne krople do oczu stosowane przez dłuższy czas mogą powodować suchość oka. W przypadku łagodnego sezonowego nieżytu nosa zalecamy tabletki antyhistaminowe (uwaga: starajmy się, aby polecany antyhistaminik nie powodował zmniejszenia koncentracji, bo okres, przez który będzie przyjmowany, nie jest krótki) i krople, które przynoszą ulgę w tych dolegliwo-ściach oraz preparaty z chlorkiem sodu. Na odczyny skórne występujące na niewielkich powierzchniach (w tym ukąszenia owadów) możemy polecić maść lub krem z substancją antyhistaminową oraz tabletki. Przy rozległych reakcjach alergicznych należy bezwzględnie skie-rować pacjenta do lekarza, ponieważ przyczyny takich alergii mogą być różne. Dzieci do lat 3, u których wystąpiła alergia, odsyłamy do konsul-tacji pediatrycznej. Gdy do apteki przychodzi pacjent z receptą na lek antyhistaminowy, zgodnie z przepisami prawa wskazane jest zaproponowanie mu tańszego odpowiednika. Uzupełnienie terapii preparatami OTC powinno być dostosowane do dolegliwości zebranych w wywiadzie z chorym.


Ważną sprawą

w sezonie

alergii jest

dobre

wystawienie

produktów

sezonowych

w „gorących

miejscach

sprzedażo-

wych”,

szczególnie

przy kasie

zawsze można

pozostawić

kilka tubek

calcium, aby

wywoływać

zakup

spontaniczny


prowadzenie apteki

Alergeny są nakładane w postaci kropli na skórę dłoniowej części przedramie-nia pozbawioną zmian chorobowych, a następnie w obrębie kropli jest nakłu- wana skóra na głębokość ok. 0,4 mm. W celu weryfikacji prawidłowej reakcji skóry nakładana jest kontrola ujemna (fizjologiczny roztwór soli) oraz dodat-nia (roztwór histaminy). Prawidłową reakcją skóry na kontrolę dodatnią będzie bąbel, rumień i świąd. Wyniki odczytywane są po 20 minutach od nałożenia alergenów. Za dodatnie (świadczące o uczuleniu) uznawane są bąble o średnicy > 3 mm. Ujemny wynik testów skórnych nie wyklucza choroby alergicznej.

Naskórkowe testy płatkowe (NTP) są wykonywane w celu oceny reaktyw-ności skóry na różne związki che-miczne rozpowszechnione w otoczeniu (kosmetyki, środki do pielęgnacji ciała, chemia gospodarcza). Za pomocą tej metody badana jest alergia kontak-towa (IV typ reakcji immunologicznej) stanowiąca przyczynę wielu odmian wyprysku. Przed i w trakcie NTP pacjenci nie mogą przyjmować glikokortykoste-roidów (ani miejscowo ani ogólnie) oraz innych leków działających przeciwzapalnie i przeciwalergicznie.

Testy stosowane w diagnostyce alergii oparte są najczęściej na badaniu reakcji skóry i/lub badaniach krwi.

Badanie alergii na skórze Testy skórne służą do oceny reaktywności skóry przy kontakcie z alergenem. Prostota i duże bezpie-

czeństwo wykonania sprawiły, że są one obecnie najczę-ściej wykonywanym badaniem diagnostycznym w alergologii. Ze względu na sposób nakładania alergenów najczęściej wykonywane są: punktowe testy skórne (PTS), naskórkowe testy płatkowe (NTP).

Punktowe testy skórne (PTS) są wykonywane u pacjentów z podejrzeniem reakcji IgE-zależnej (reakcja typu natych-miastowego). Najczęściej na skórę nakładane są alergeny wziewne (powietrznopochodne) i/lub pokarmowe. W zestawach alergenów wziewnych obecne są alergeny psa, kota, grzybów pleśniowych, roztocza kurzu domo-wego, pyłki drzew, traw, chwastów. W składzie zestawu pokarmowego często obecne jest mleko krowie, orzechy, jajka kurze, ryby, mięso, pomidory, cytrusy, marchewka, ryż, soja, mąka pszenna i żytnia. Testy skórne powinny być wykonywane przez wyszkolony personel w odpowiednio wyposażonym gabinecie zabie-gowym. Wymagane jest również przygotowanie pacjenta obejmujące kilka punktów:

1 Na testy należy się zgłosić w stanie dobrego zdrowia (bez ostrej infekcji, gorączki). Po infekcji warto odczekać ok. 7 dni.

2 Zaostrzenie choroby alergicznej wyklucza nakładanie na skórę alergenów.

3 Należy odstawić leki, które mogą zmienić wynik badania, np. przeciwhistaminowe na 7 dni, glikokortyko-steroidy w maściach i kremach na 14 dni.

4 W czasie ciąży testy skórne nie są nakładane.

Testy alergiczne

Na punk-

towe testy

skórne

należy się

zgłosić

w stanie

dobrego

zdrowia

(bez ostrej

infekcji,

gorączki).

Po infekcji

warto

odczekać

ok. 7 dni

autorka: dr n. med. KATARZYNA WROTEKspecjalista chorób wewnętrznych, alergolog, członek Polskiego Towarzystwa Alergologicznego

nauka


nauka



Reaktywność skóry i odpowiedź układu immunologicznego zmienia również opalanie (zakazane 4 tygodnie przed badaniem) oraz choroby zapalne i zakaźne. W czasie badania nie należy moczyć skóry pleców.

Alergeny nakładane są na skórę pleców w okolicy nadłopatkowej i międzyłopat- kowej pod okluzją. Pierwszy odczyt wykonywany jest po 48 godz. (po zdję-ciu alergenów), kolejny po 72 godz. lub 96 godz. Przy ocenie wyniku brane są pod uwagę:

rumień – (+)

rumień i grudki – (++)

rumień, grudki, pęcherzyki – (+++)

naciek, pęcherzyki – (++++)

Podobnie jak w PTS, ujemny wynik testu nie wyklucza uczulenia na badane alergeny, natomiast dodatni przemawia za alergiczną przyczyną zmian skórnych. Ze względu na ogromną liczbę alergenów kontakto-wych (jest ich co najmniej kilkaset) nie sposób badać wszystkich. Dlatego pro-ponowane są zestawy tych najczęściej wywołujących alergie kontaktowe. Obecnie standardowy zestaw w Polsce obejmuje 30 alergenów. Są również opracowane testy do badania wybra-nych grup zawodowych np. fryzjerów, stomatologów, mechaników samo-chodowych, rolników itd. Najczęst-sze alergeny kontaktowe nakładane na skórę to: metale (nikiel, chrom, kobalt), parafenylenodwuamina, formalina, żywice, tiuram, substancje zapachowe, konserwanty, barwniki, balsam peruwiański, lanolina, euce-ryna, neomycyna. Testy skórne mogą stanowić podstawę diagnostyki chorób alergicznych przy spełnieniu kilku warunków. Po pierw-sze są wykonywane w oparciu o wystandaryzowane, nieprzeter- minowane i przechowywane w odpowiednich warunkach wyciągi alergenowe. Po drugie badanie przeprowadza odpowiednio przeszko-lony personel w prawidłowo wypo-sażonym gabinecie zabiegowym. Po trzecie interpretacji testów dokonuje doświadczony lekarz specjalista z uwzględnieniem danych z wywiadu i badania przedmiotowego.

Badanie alergii we krwi Polega na oznaczeniu przeciwciał IgE we krwi pacjenta. Badanie jest wykonywane przy podejrzeniu mechanizmu I, czyli reakcji natychmiastowej IgE-zależnej. Oznaczanie IgE całkowitego ma obecnie niewielkie znaczenie w diagnostyce chorób alergicznych. Jest wymagane przy kwalifikacji do terapii omalizumabem. Zwiększone stężenie całkowitego IgE występuje w takich stanach, jak: choroby alergiczne, pasożytnicze, alergiczna aspergiloza oskrzelowo-płucna, zespoły limfoproliferacyjne, mononukleoza zakaźna, zespół nerczycowy. W diagnostyce alergii oznaczane jest IgE specyficzne (swoiste) dla poszczególnych alergenów, np. na kota, osę, pszczołę, mleko itd. W laboratoriach dostępne są również zestawy najczęściej uczulających czynników tzw. panele pokarmowy, oddechowy, mieszany. Warto z nich korzystać z powodu korzystniejszej ceny niż za zestawienie pojedyn-czych alergenów. Do badania krwi w kierunku alergii nie trzeba się przygoto-wywać. Można je wykonywać w trakcie nasilenia dolegliwo-ści, w czasie leczenia przeciwalergicznego bez konieczności odstawienia leków, a także u małych dzieci. Badanie swoistych IgE we krwi jest również wykorzystywane przy kwalifikacji pacjenta do immunoterapii alergenowej. Wynik dodatni potwierdza mechanizm IgE-zależny oraz pozwala na kwalifikację do odczulania. Wynik ujemny nie wyklu-cza alergii na badane czynniki, dlatego podobnie jak testy skórne, powinien być interpretowany przez doświadczonego specjalistę. Wyniki są przedstawiane w zależności od stęże-nia swoistego IgE z podziałem na klasy (patrz: tabela). Istnieje grupa osób zdrowych, bez objawów choroby aler-gicznej, u których są stwierdzane podwyższone stężenia swoistych IgE. Osoby te warto informować o zwiększonym ryzyku wystąpienia dolegliwości alergicznych w przyszłości.

Należy pamiętać, że zarówno testy skórne jak i badanie swo-istych IgE we krwi są metodami pomocniczymi i nie mogą zastąpić szczegółowo zebranego wywiadu. Interpretowanie wyłącznie wyników prowadzi najczęściej do błędów w diagnostyce i dalszym postępowaniu.

Najczęstsze

alergeny

kontaktowe

nakładane

na skórę to:

metale

(nikiel,

chrom,

kobalt), pa-

rafenyleno-

dwuamina,

formalina,

żywice,

tiuram,

substancje

zapachowe,

konserwan-

ty, barwniki,

balsam

peruwiański,

lanolina,

euceryna,

neomycyna

R E

K L

A M

A

Klasa Stężenie IgE (kUA/l) Interpretacja wyniku

0 <0,35 negatywny

1 0,35-0,7 niski

2 0,7-3,5 umiarkowany

3 3,5-17,5 wysoki

4 17,5-50 bardzo wysoki

5 50-100 bardzo wysoki

6 >100 bardzo wysoki

R E

K L

A M

A

nauka


ściach płynących z immunizacji. Korzystając z naszej najlepszej wiedzy medycznej i farmaceutycznej, podpierając się dodatkowo dowodami naukowymi, dołóżmy starań, aby odpowiedzieć na ich wątpliwości i uspokoić ich obawy.

1 „Szczepionki nie dają gwarancji, że dziecko nie zachoruje. Zaszczepieni ludzie też chorują, co oznacza, że szczepionki nie działają.” Oczywiście osoba, która poddała się szczepieniu, może ulec zakażeniu wirusem, ale przechodzi wów-czas subkliniczne stadium choroby bez niebezpiecz-nych dla zdrowia objawów. Szczepiąc dzieci chronimy nie tylko je same, dzięki zaszczepieniu odpowiednio dużego odsetka osób wytwarza się odporność zbiorowa zapewniająca ochronę większej społeczności, zwłasz-cza osobom, które nie mogą być szczepione z powodu przeciwwskazań, zbyt młodego wieku lub ciąży.

2 „Istnieje wiele przeciwwskazań do szczepień, o których lekarze i farmaceuci nie informują pacjentów.” Jeśli chodzi o przeciwwskazania do szczepień to dotyczą one szczepionek „żywych” (zawierających atenuowane wirusy), które nie powinny być stoso-wane tylko przez określone grupy osób. Należą do nich chorzy w trakcie chemioterapii lub radioterapii, pacjenci podlegający leczeniu immunosupresyjnemu, osoby z wrodzonymi niedoborami odporności komór-kowej, kobiety w ciąży. Lekarz również może podjąć decyzję o czasowym odroczeniu szczepienia wtedy, gdy pacjent cierpi na choroby okresowe związane z infekcją i kaszlem, katarem lub wysoką gorączką.

3 „Podawanie szczepionek narusza naturalną barierę ochronną, jaką stanowią błony śluzowe i skóra, czyli niweluje naturalne systemy odpowie-dzialne za utrzymanie odporności organizmu.” Szczepionki stymulują układ immunologiczny poprzez wywoływanie aktywnej, długotrwałej odpo-

Skąd biorą się w społeczeństwie tendencje antyszczepionkowe? Weryfikujemy fakty i mity na temat szczepień ochronnych.

Wynalezienie szczepionki można uznać za jeden z kroków milowych

nowożytnej medycyny. Immunizacja za pomocą szczepionek jest jednym z najbardziej efektywnych sposobów ograniczenia występowania chorób zakaźnych – efektywnym pod względem zdrowotnym, ale także ekonomicznym. Celem szczepień obowiązkowych jest nie tylko uzy-skanie odporności indywidualnej, ale również efektu populacyjnego, który polega na zminimalizowaniu ryzyka zakażenia u osób podatnych (lub niezaszczepionych), z uwagi na dużo mniejsze ryzyko kontaktu z osoba zakażoną. Tymczasem coraz większe grono rodziców nie zgadza się na podawa-nie dzieciom szczepionek. Powstały nawet organizacje (np. STOPNOP), które widzą w nich duże zagrożenie dla zdrowia i dlatego stanowczo odradzają ich stosowanie. Poniżej przedstawiam kilka najczęst-szych argumentów przytaczanych przez przeciwników szczepień – argumentów, które czasami są błędne, a niekiedy wymagają odpo-wiedniego komentarza i przed-stawienia naukowych doniesień medycznych w tym zakresie. Rozma-wiając w aptece z rodzicami mają-cymi obiekcje odnośnie słuszności i celowości szczepień, postarajmy się obiektywnie i rzetelnie przedstawić argumenty świadczące o korzy-

autorka: dr n. farm. PAULINA MĄCZKAfarmakolog

Strach przed szczepionką

Immuni-

zacja za

pomocą

szczepionek

jest jednym

z najbardziej

efektyw-

nych sposo-

bów ogra-

niczenia

występowa-

nia chorób

zakaźnych,

efektywnym

pod wzglę-

dem zdro-

wotnym, ale

także eko-

nomicznym

nauka



wiedzi immunologicznej. Immuni-zacja czynna organizmu po podaniu szczepionki odbywa się za pośred-nictwem odpowiedzi komórkowej (udział komórek T) oraz humoralnej (przeciwciała wytwarzane przez komórki B). Wytworzona w wyniku szczepienia odporność swoista czynna stanowi efektywną tarczę do ochrony przed patogenami.

4 „Obowiązujący kalendarz szczepień jest bardzo napięty. Nagromadzenie szczepień w pierwszym roku życia dziecka przeciąża jego układ odporno-ściowy.” Kalendarz szczepień obowiązko-wych obejmuje 12 chorób, m.in.: błonicę, krztusiec, odrę, świnkę, różyczkę, tężec. Wszystkie z tych chorób niosą duże ryzyko spowodo-wania u dzieci trwałego uszczerbku na zdrowiu, racjonalne więc wydaje się zapobieganie groźnym powi-kłaniom poprzez zaszczepienie dziecka. Argument o przeciążeniu układu odpornościowego spowo-dowanego podaniem szczepionki jest błędny. Liczba komórek mikro-organizmów bytujących w organi-zmie ludzkim jest około 10-krotnie wyższa od liczby komórek człowieka – tak więc nasz układ odporno-ściowy w sposób naturalny kontak-tuje się z ogromną liczbą różnych obcych antygenów.

5 „Nie ma gwarancji, że szcze-pionka jest w 100 procentach bezpieczna i nie wywoła uczulenia.” Żadna szczepionka nie jest pozba-wiona działań niepożądanych. Ryzyko związane z chorobami zakaźnymi jest jednak wielokrot-nie wyższe niż ryzyko niepożąda-nych odczynów poszczepiennych. Gorączkę, zaczerwienienie, wysypkę, ból w miejscu wkłucia sta-wiamy na szali z zapaleniem mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych, które może być powikłaniem świnki czy też porażeniem nerwów pod-niebiennych, zapaleniem mięśnia sercowego, zmianach w nerkach, nadnerczach, wątrobie i mięśniach po błonicy. Co więcej, według Pań-stwowego Zakładu Higieny czę-stość występowania niepożądanych odczynów poszczepiennych wynosi 1 przypadek na 10 000 szczepień.

6 „Substancje pomocnicze zawarte w szczepion-kach występują w stężeniach, które wywierają szkodliwy wpływ na zdrowie.” Skład ilościowy i jakościowy szczepionek jest jawny i można go sprawdzić w ulotce lub na stronie Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycz-nych i Produktów Biobójczych (www.urpl.gov.pl). Faktem jest, że niektóre szczepionki zawierają niewiel-kie ilości polimyksyn lub neomycyny – nie należy ich stosować u osób uczulonych na te leki. W przypadku osób z nadwrażliwością na białko jaja kurzego nie należy podawać szczepionki przeciwko grypie. Wiele emocji wśród rodziców budzi obecność w niektórych szczepionkach pochodnej rtęci – tiomersalu. Dyskusje wokół tiomersalu przybrały na sile po publikacji wyników badań brytyjskiego lekarza, Andrew Wakefielda. Artykuł[1] wskazywał na bezpośredni związek między podaniem dwunastu dzieciom szczepionki MMR (przeciw odrze, śwince i różyczce) a autyzmem, regresem w rozwoju i innymi zaburzeniami neurologicznymi. Artykuł okazał się nierzetelny naukowo, autor publikacji stracił prawo wykonywania zawodu za złamanie zasad etyki zawodowej. Badania naukowe prze-prowadzone już w 2002[2] i 2003 r.[3] wskazały na całko-wity brak związku pomiędzy szczepionkami i autyzmem, podobne wnioski wynikały z późniejszych publikacji w czasopismach medycznych. Pochodząca z tiomersalu etylortęć jest usuwana z organizmu dziecka w ciągu 4 do 9 dni. W przeciwieństwie do metylortęci nie ulega ona kumulacji i nie powoduje zaburzeń neurologicznych.

Przypisy:

1. Wakefield A.J., Murch S.H., Anthony A.: „Ileal lymphoid nodular hyperpla-

sia, non-specific colitis, and pervasive developmental disorder in children”.

Lancet 1998; 351:637-641.

2. Taylor B., Miller E, Lingam R., Andrews N., Simmons A., Stowe J.:

„Measles, mumps, and rubella vaccination and bowel problems or develop-

mental regression in children with autism: population study.” BMJ 2002; 324

(7334):393-396.

3. Fombonne E., Chakrabarti S.: „No evidence for a new variant of measles-

-mumps-rubella-induced autism.” Pediatrics 2001; 108 (4):E58.

Żadna

szczepionka

nie jest

pozbawiona

działań nie-

pożądanych.

Ryzyko

związane

z chorobami

zakaźnymi

jest jednak

wielokrotnie

wyższe niż

ryzyko nie-

pożądanych

odczynów

poszcze-

piennych

Pewna siebie z

Zmiana wizerunku czy wyglądu – wydawałoby się, że to drobiazg, mała rzecz, niewiele znacząca dla naszego życia. A jednak niekoniecznie. Okazuje się, że dokonanie zmiany (np. fryzury, koloru włosów, stylu ubierania się czy makijażu) mogą mieć dla jednostki poważne konsekwencje.

Zacznijmy od tego, jak bardzo jesteśmy przywiązane do swojego wyglądu – nawet jeśli nie jeste-śmy z niego w stu procentach zadowolone. Oglądamy się codziennie w lustrze i potem, kiedy myślimy o sobie jako o jedynej w swoim rodzaju jednostce, nasz mózg podsuwa nam właśnie ten obraz – konkretnej twarzy, koloru i długości włosów, sylwetki czy ubioru. Nie tylko przyzwyczaja-my się, ale też spajamy się z naszym wizerunkiem. Kiedyś rozmawiałam z kobietami, które wzięły udział w podobnym projekcie związanym z osobistą metamorfozą (obejmowała ona także zmianę sylwetki i modyfikację rysów twarzy). Wiele z nich pytało: „Ale czy ja po tym wszystkim będę jeszcze sobą?”. Zmiana miała na celu estetyczną korektę, uczynienie je bardziej atrakcyjnymi, ale

jednak siła utożsamienia się jest wielka. Panie, z którymi rozmawiałam, nie były pewne, czy chcą być ładne, atrakcyjne – bo czy to jeszcze będą one? Czy wraz ze zmianą wyglądu nie zmieni się również ich myślenie, sposób bycia, jak również reakcja otoczenia? Nawet wtedy, gdy wiemy, że zmiany wydobędą nasze mocne strony, możemy odczuwać przy ich wdrożeniu poważny niepokój. Wygląd to jednak coś bardzo osobistego i wraz z jego zmianą rzeczywiście mogą nastąpić zmiany w naszym życiu.

Co więc dzieje się, kiedy się już tym zmianom poddamy? Po krótkiej fazie zaskoczenia („To naprawdę ja?!”) następuje czas zadowo-lenia, satysfakcji i radość z odmiany. Ale zmiana działa głębiej. W znanej w psychologii koncepcji poziomów, na których funkcjonuje nasza osoba, pierwszy z nich to poziom „otoczenia”. Coś zmienia się w naszej fryzurze, inne stroje lądują w szafie, ale to ciągle coś dalekiego od nas samych, od naszej „istoty”. Jednak czy rzeczywiście? Nad poziomem „Otoczenie” znajduje się nasz poziom „Zachowanie”, potem „Umiejętności”, a w końcu „Przekonania” i „Tożsamość”. Czy „niewinna” zmiana naszego wyglądu może zmienić nas na poziomie umiejętności lub przekonań? Wydaje się to niemożliwe. A jednak okazuje się, że tak! Zacytuję jedną z Pań: „Wiem teraz, jak podkreślić moją atrakcyjność”. A więc to wydarzenie nauczyło czegoś uczestniczkę Metamorfozy, zmieniło zakres jej umiejętności! Pojawiły się nowe kompetencje, których wcześniej być może nie miała lub nie zdawała sobie sprawy z tego, że może je mieć! Potrafię, a więc mogę, a więc mam wpływ na to, jak jestem odbierana oraz jak sama się czuję. To duża zmiana. Ba, może nawet nie zawsze potrzebuję do tego sztabu ekspertów – fryzjerów, stylistów, wizażystek. Po prostu już wiem, na czym polega owo „zwiększanie atrakcyjności” i mogę to we własnym zakresie tworzyć. Wiedza o tym, jak „działa” własna atrakcyjność, dała Pani Justynie możliwość działania. Inna sytuacja – Pani Monika pisze: „Stałam się osobą pewną siebie. Poczułam się silna”. To dopiero przemiana! Znacząca, ponieważ zaszła na najwyższym i najbardziej istotnym dla człowieka poziomie – na poziomie tożsamości, czyli tam, gdzie odpowiadamy sobie na pytanie „Kim jestem? Jaką osobą?”. Dlaczego to jest ważne? Otóż zmiany na najwyższym poziomie zachodzą niezwykle rzadko, ale też są najbardziej trwałe i najbardziej wpływają na inne, niższe poziomy. W piramidzie poziomów funkcjonowania poziomy wyższe „zawiadują” niższymi, czyli jeśli zmienią się nasze przekonania lub tożsa-mość, reszta niejako „przychodzi sama”. Utrwalają się nowe nawyki i zachowania, znajdujemy w sobie nowe umiejętności, które są zgodne z naszą tożsamością. Może dlatego też jedna z uczestniczek zauważyła, że po metamorfozach spełniła swoje marzenie i stała się właścicielką apteki. Dodatkowo widać, jak bardzo udział w programie zmienił jej nastawienie do zmian: „Mam jedną radę dla czytelniczek – nie bójmy się zmian”. Trudno byłoby być przedsiębiorcą i właścicielką apteki z zestawem przekonań, które mówi-łyby, że zmiany są przede wszystkim niepokojące, złe lub należy się ich bać! Zmieniając swoje przekonania, zmieniła wszystko.

dr Joanna Heidtmanpsycholog, trener, coach

www.businessdoctors.pl

POSTANOWILIŚMY SPRAWDZIĆ, CO SŁYCHAĆ U UCZESTNICZEK NASZYCH METAMORFOZ

Czas na zmiany! – taki cel postawiły sobie uczestniczki Metamorfoz z Pirolamem Szampon. Oddały się w ręce naszych stylistów i fryzjerów, którzy uwolnili drzemiące w nich piękno i pozwolili uwierzyć w siebie i siłę swojej kobiecości. Uczestniczki udowodniły, że odrobina motywacji i odwaga mogą wiele zmienić w naszym życiu. Zdaniem psychologów wyjście ze „strefy komfortu”, czyli stanu do którego jesteśmy przyzwyczajeni i czujemy się w nim bezpiecznie, nie należy do najłatwiejszych. Postanowiliśmy zobaczyć czy uśmiechy rozkwitające przy oglądaniu efektów wspaniałych metamorfoz towarzyszą naszym bohaterkom do dziś i czy dały im siłę do zmian w swoim życiu.

Od zmiany w wyglądzie, do zmiany tożsamości

Justyna Pankowska z Gniezna

Monika Chrapek z Żor

MetamorfozyKONKURS!METAMORFOZY Z

PRZED METAMORFOZĄ

PRZED METAMORFOZĄ

AKTUALNIE

Kolejną bohaterką Metamorfoz z Pirolamem Szampon była Pani Justyna Pankowska z Gniezna. Odważnie podeszła do propozycji stylisty Tomasza Burkackiego i zgodziła się na zmianę koloru włosów. Decyzja okazała się doskonała, ponieważ nowa barwa podkreśliła przepiękny kolor oczu i cerę naszej bohaterki. – Metamorfozę potraktowałam jako przygodę, którą zapamiętam do końca życia. Usłyszałam też wiele cennych rad, które staram się stosować do dziś. Jedną z nich jest kształt mojej fryzury, w której czuję się świetnie – przyznaje Pani Justyna.

Pani Monika Chrapek z Żor zmieniła się nie tylko zewnętrznie. Zyskała też jakże potrzebną dziś pewność siebie. – Nie raz wspomi-nałam, jak bardzo wdzięczna jestem za pomoc w przemianie, która się we mnie dokonała. Zmienił się nie tylko mój wygląd, znów przypomniałam sobie, że jestem piękną i silną kobietą. Pomogliście mi jedynie znów w to uwierzyć. Dziękuję jeszcze raz i zachę-cam inne panie do eksperymentowania z własnym wyglądem. Nie bójmy się zmian, bo często wychodzą nam one na dobre.

AKTUALNIE

PO METAMORFOZIE

PO METAMORFOZIE


zielnik apteczny

Wraz w wiosną nastała pora spacerów i wycieczek na łono natury. Przechadzając się po łąkach zwróćmy uwagę na bogactwo, które nas otacza.

Skarby polskich łąk

Bez problemu natrafimy na żółte kwiaty mniszka, łany pokrzywy, skrzyp oraz dzie-siątki innych ziół, które od pokoleń leczą,

odżywiają lub wspomagają prawidłowe funkcjo-nowanie organizmu. Lecznicze surowce znaleźć możemy na łąkach, polach, przydrożach, w lasach, siedliskach ruderalnych. Zbierając je samodzielnie pamiętajmy, jak istotna jest fachowa wiedza, aby prawidłowo oznaczać interesujące nas zioła. Równie ważne jest, aby stanowisko, z którego je pozysku-jemy, było ekologicznie czyste.Aż 75% surowców wykorzystywanych w farma-cji pozyskuje się z upraw. Dzięki temu produkt apteczny ma zapewnioną prawidłową identyfikację i czystość.Istotne jest właściwe przechowywanie surowców (szczelne opakowanie, miejsce chłodne i zacienione). Odpowiednie warunki, jak również kontrolowaną zawartość substancji czynnych zapewniają zioła dostępne w aptekach.Podczas wiosennego spaceru warto zwrócić uwagę na powszechnie występujące rośliny, które znajdują szerokie zastosowanie w farmacji.Parząca pokrzywa, którą omijamy szerokim łukiem, jest istotnym surowcem zielarskim. Liście działają moczopędnie oraz „oczyszczająco”, zwiększając eli-minację szkodliwych produktów przemiany materii. Pokrzywa wspomaga trawienie oraz zawiera bogaty zestaw witamin i minerałów, dlatego warto dodawać ją np. do zielonych koktajli. Działa przeciwzapalnie w chorobach reumatycznych i stanach zapalnych stawów. Wykazuje aktywność przeciwkrwotoczną oraz zwiększa poziom hemoglobiny i erytrocy-tów. Łagodnie obniża poziom glukozy we krwi, co sprawia, iż wchodzi w skład roślinnych preparatów przeciwcukrzycowych. Stosowana wewnętrznie wzmacnia paznokcie i włosy, a zewnętrznie – działa antypotnie, przeciwłojotokowo oraz pobudza cebulki włosowe.Rumianek pospolity równie często jak pokrzywa zyskuje nieprzychylne miano „chwastu”. Jako bezpieczne (również dla niemowląt) i wszechstronne

zioło, znajduje jednak szerokie zastosowa-nie. Podany zewnętrznie działa przeciwzapalnie i przeciwalergicznie. Z powodze-niem można stosować go w stanach zapal-nych skóry, błony śluzowej jamy ustnej i gardła, narządów płciowych, czy w okulistyce w postaci okładów (np. podczas zapalenia spojówek). Podany wewnętrznie działa przeciwzapalnie na błony śluzowe przewodu pokarmowego, rozkurczowo i wiatropędnie (kolki, wzdę-cia). Uwaga: może wywoływać reakcje alergiczne.Na polskich łąkach spotkać możemy rów-nież dziką miętę. W lecznictwie stosuje się powszechnie uprawianą miętę pieprzową. Surowcem są liście, w których kluczowym składnikiem jest olejek eteryczny, zawiera-jący m.in. mentol i jego estry. Z liści pozy-skuje się olejek miętowy, o podobnym, lecz silniejszym działaniu.Mięta pobudza wydzielanie żołądkowe i wątrobowe, działa rozkurczowo oraz wzmaga apetyt. Przywraca prawidłową perystaltykę, działa wiatropędnie i zapobiega wzdęciom. Dzięki tym właści-wościom znalazła zastosowanie w zabu-rzeniach trawienia oraz w schorzeniach wątroby i dróg żółciowych. Wykorzystuje się także odkażającą i chłodzącą aktyw-ność mięty. W zalecanych dawkach jest surowcem bezpiecznym. Po zastosowaniu zewnętrznym u niektórych mogą wystąpić reakcje alergiczne. Nie należy stosować olejku i mentolu u małych dzieci oraz w 1. trymestrze ciąży. Uwaga: u osób cier-piących na nadkwaśność lub refluks mięta może spowodować nasilenie objawów.

Aż 75%

surowców

wykorzy-

stywanych

w farmacji

pozyskuje

się z upraw.

Dzięki temu

kupując

produkt

apteczny

mamy

zapewnioną

jego

prawidłową

identyfikację

i czystość

autorka: mgr farm. JOANNA KACZMARCZYKfarmaceutka, autorka bloga Receptanasmak.pl o farmacji i zdrowym żywieniu


kuchnia farmaceutyczna


Ochota na zdrowy, domowy „fast food”

Czy dania typu „fast food” mogą być zdrowe? Owszem, jeśli zrobimy je w domu, z dobrej klasy składników, mogą stać się pełnowartościowymi

posiłkami. Pamiętajmy tylko, by do ich przygotowania użyć świeżych warzyw, aromatycznych ziół i odpowiednich produktów zbożowych

będących podstawą codziennej, prawidłowo zbilansowanej diety.

Składniki na 4 porcje: • 4 bułki grahamki

• 60-70 dkg mięsa rybiego (dorsz, sandacz lub pstrąg)

•1 cebula

•1 łyżka masła

•pół czerwonej papryki

•pół pęczka natki pietruszki

•sól, biały pieprz

•skórka z połówki cytryny

•pół czerstwej bułki

•2 żółtka

•bułka tarta do obtaczania kotletów

• salsa: 2 mięsiste pomidory, 1 szalotka, 5-6 liści bazylii, liście młodej sałaty, oli-wa z oliwek, ocet balsamiczny

Przygotowanie: Do mielonego mięsa rybnego dodajemy żółtka i pół uprzednio namoczonej, czerstwej bułki (dobrze wyci-śniętej z wody), zeszkloną na maśle cebulkę, posiekaną drobno czerwoną paprykę, natkę pietruszki i skórkę z połowy cytryny. Całość wyrabiamy na jednolitą masę i formujemy 4 kotlety (kształt w zależności od rodzaju bułki). Salsa: parzymy pomidory, obieramy ze skóry, wyjmujemy gniazda nasienne i kroimy w drobną kostkę. Dodajemy drobno posiekaną szalotkę i pokrojoną świeżą ba-zylię. Skrapiamy oliwą z oliwek i odrobiną octu balsamicznego. Bułki kroimy wpół i za-piekamy w piekarniku. Przekładamy kotle-tami rybnymi, dodajemy salsę i liście sałaty.

ALEKSANDRA DULNAPasjonatka pysznego gotowania. Od dzieciństwa zafascynowana ciekawą i smaczną kuchnią opartą na tradycjach rodzinnych. Jak przyznaje, podstawą jej potraw są składniki najwyższej jakości.

Rybny burger z salsą pomidorową

kuchnia farmaceutyczna


Zielony burger wołowo-wieprzowySkładniki na 4 porcje:4 bułki z dobrej piekarni z dodat-kiem ulubionych ziaren do wybo-ru•mieszanka mięsa mielonego wołowo-wieprzowego 60-70 dkg

•1 cebula•1 żółtko•1 łyżka masła•pół pęczka natki pie-truszki•kiełki rzodkiewki i rze-żuchy•olej rzepakowy•ziarna zielonego pieprzu marynowane-go•sól•pieprz czarny świeżo mielony•papryka słodka•pieprz cayenne•sos: 1 jogurt grecki, 2 łyżki majonezu, pół pęczka koperku, 1 świeży ogórek (bez nasion), kilka liści rukoli, ząbek czosnku dla smakoszy

Przygotowanie: Do mielone-go mięsa dodajemy żółtko, zeszklo-ną na maśle cebulę, natkę pie-truszki, sól, pieprz, słodką paprykę i pieprz cayenne do smaku. Dobrze wyrabiamy ręką do uzyskania jed-nolitej, gładkiej masy. Formujemy 4 niewysokie burgery. Smażymy niezbyt długo (żeby burgery nie były wysuszone) z dwóch stron na mocno rozgrzanej patelni z olejem rzepakowym. Sos: mieszamy jo-gurt, majonez i drobno posiekaną zieleninę (koperek, rukola, ogórek bez nasion). Doprawiamy do sma-ku solą, czarnym pieprzem oraz zielonym pieprzem marynowanym. Bułki kroimy wpół i lekko podpie-kamy w piekarniku. Przekładamy mięsem i dodatkami. Nuggetsy z kurczaka

w chrupiącej owsianej posypce

Składniki na 4 porcje: 1 podwójna pierś z kurczaka•4 łyżki płatków owsianych górskich•1 całe jajko•skórka z połowy limonki•pół małej paczki płatków migdałowych•liście młodej sałaty•cykoria•1 jabłko

•fileciki z jednej pomarańczy•sól• pieprz czarny świeżo mielony

•sos: 1 jogurt grecki, 3-4 łyżki majonezu, 1 starta świeża marchew, 6 orzechów włoskich, 2 łyżki rodzynek, pół pęczka koperku

Przygotowanie: Z jednej podwójnej piersi wydzielamy 4 porcje, doprawiamy solą i pieprzem. Rozbijamy jajko, płatki owsiane mieszamy z płatkami migdałowymi. Każdą porcję mięsa obtaczamy w jajku, a następnie w mieszance płatków. Smażymy na dobrze rozgrzanym oleju, z dwóch stron – niezbyt długo, aby nie wysuszyć mięsa. Ciepłe mięso posypujemy startą skórką z limonki. Sos: mieszamy majonez, jogurt, sok z połowy limonki, utartą na tarce świeżą marchewkę, sparzone uprzednio rodzynki, drobno pokrojone orzechy, sól i pieprz do smaku. Mięso podajemy w towarzystwie łódeczek z liści cykorii, do których wkładamy pokrojone w kostkę jabłko, fileciki z pomarańczy. Całość polewamy sosem.


kultura

W obronie rodzinnej pamiątki

Persja, XI wiek. Rob Cole (Tom Payne) po śmierci rodziców przygarnięty został przez wędrownego balwierza (Stellan Skarsgård). Pod jego okiem uczył się reguł rządzących światem, a także opa-nował podstawy medycznej wiedzy. Życie chłopca odmienia spotkanie z wędrownym lekarzem, który dostrzegając młodzieńczy talent i zapał, zaszczepia w nim marzenie o medycznych studiach pod kie-runkiem sławnego na cały świat lekarza perskich królów Ibn Siny (Ben Kingsley). Podejmując decyzję o wyprawie do arabskiego Isfahanu, Cole nie zdaje sobie sprawy z czekających go przygód i niebezpie-czeństw.

„Medicus”, reż.: Philipp Stölzl, wyst.: Tom Payne, Stellan Skarsgård, Ben Kingsley, Makram Khoury. Dystrybucja: Monolith Osoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: MEDICUS, mają szansę otrzymać płytę DVD w prezencie.

ROZWIĄZANIE KONKURSÓW Z NR 3 (83):film DVD „Boyhood” (hasło: BOYHOOD): Justyna Komornicka • płyta „A Quien Quiera Escuchar” Ricky’ego Martina (hasło: RICKY): Luiza Zgierska • książka „Wielcy zapomniani. Polacy, którzy zmienili świat” Marka Boruckiego (hasło: POLACY): Aleksander Cyga • książka „Dobra pamięć, zła pamięć” Ewy Woydyłło (hasło: PAMIĘĆ): Joanna Dziuba

Zapraszamy do udziału w naszych konkursach!Wejdź na stronę: www.farmacjapraktyczna.pl

Maria Altmann (w tej roli Helen Mirren) to pozornie skromna kobieta, której życiorys skrywa jednak wiele tajem-nic. Losy jej zamożnej rodziny żyjącej w przedwojennym Wiedniu wiążą się bowiem z jedną z najbardziej zuchwa-łych grabieży w historii, dokonaną przez nazistowskie władze Austrii. Kilkadzie-siąt lat później Maria wspierana przez młodego adwokata (Ryan Reynolds) rozpoczyna heroiczną walkę o rodzinną kolekcję. Jej częścią jest wart ponad 100 mln dolarów obraz Gustava Klimta „Złota Adela”. Dla Marii portret ciotki stanowi ważną rodzinną pamiątkę, lecz dla Austrii jest najcenniejszą narodową relikwią. Czy słynny obraz Klimta zwany „austriacką Moną Lisą” wróci do prawo-witej właścicielki?

„Złota dama”, reż.: Simon Curtis, wyst.: Helen Mirren, Ryan Reynolds, Daniel Brühl. Dystrybucja: Forum Film. Premiera: 22.05.2015 r.

WŚRÓD PERSKICH KRÓLÓW

Oparta na prawdziwych wydarzeniach historia Marii Altmann, która w kontrowersyjnej i bezprecedensowej sprawie pozwała do sądu rząd Austrii.

DVD

FILM

MEGA HIT!


kultura

Portret Leonarda Pietraszaka – niezwy-kłego człowieka i aktora. Obraz życia teatralnego Łodzi, Poznania i Warszawy, którego był świadkiem i uczestnikiem przez kilkadziesiąt lat pracy. Swoisty hołd złożony znakomitym postaciom polskiego teatru i filmu, które powoli odchodzą w zapomnienie. Pułkownik Dowgird z Czarnych chmur, Karol Stel-mach z „Czterdziestolatka” czy Gustaw Kramer z obu części filmu „Vabank” – z tymi rolami najczęściej się kojarzy. Ale to również aktor wielu wspaniałych kreacji teatralnych: m.in. Gustaw w „Ślubach panieńskich”, Mackie Majcher w „Operze za trzy grosze”, które stworzył na deskach teatrów poznańskich i war-szawskiego Ateneum. Leonard Pietraszak w rozmowie z Katarzyną Madey wspo-mina dzieciństwo w trudnych wojennych czasach i ukochaną Bydgoszcz. Z poczu-ciem humoru opowiada, jak nie został skrzypkiem, bokserem i dziennikarzem.

„Leonard Pietraszak. Ucho od śledzia”, Leonard Pietraszak, Madey Katarzyna, Wydawnictwo MUZA S.A.

Osoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: UCHO, mają szansę otrzymać książkę w prezencie.

„Gdyby ludzki mózg był tak prosty, że moglibyśmy go zrozumieć, bylibyśmy tak głupi, że nie zrozumielibyśmy go i tak.” Ów cytat najlepiej oddaje przesłanie kolejnej pozycji z serii „Bez tajemnic”. Tym razem wybitny neurolog Jerzy Vetulani w przystępny, zabawny, a czasami kontrowersyjny sposób opowiada dziennikarce Marii Mazurek o tajemnicach skomplikowanego i wciąż nie do końca poznanego organu: ludz-kiego mózgu. Zastanawia się, jak pomaga on nam w poruszaniu się w przestrzeni i dlaczego mężczyźni nie są monogami-stami, a kobiety szukają na ogół jednego partnera? W książce znajdziemy także rozważania o tym, co dzieje się w mózgu seksoholików, jak zachowuje się wspo-mniany organ, kiedy śpimy, wreszcie o tym, co rządzi naszymi działaniami? Emocje czy rozum? Znajdziemy tu rów-nież odpowiedzi na pytania, po co nam ból i czy w mózgu znajdziemy kiedyś odpowiedź na pytanie dręczące ludzkość od zarania dziejów: czy Bóg istnieje?

„Bez ograniczeń. Jak rządzi nami mózg”, Maria Mazurek, Jerzy Vetulani, Dom Wydawniczy PWN

Osoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: MÓZG, mają szansę otrzymać książkę w prezencie.

AKTORSKA ZNAKOMITOŚĆ O ŻYCIU I TEATRZE

ILE SENSU W MÓZGU?

W twórczości autorskiej Adama Struga znajdują się wątki polskie i obce biorące się z jego bliskowschodnich fascyna-cji muzycznych. Zajmuje się głównie sztuką wokalną, ale nie stroni też od form wyłącznie instrumentalnych. Jego piosenki wykonują także inni wokaliści: Antonina Krzysztoń, Stanisław Sojka, Mieczysław Szcześniak oraz Janusz Prusinowski Trio i zespoły folkowe. Po dużym sukcesie ubiegłorocznego projektu „Strug. Leśmian. Soyka” pie-śniarz prezentuje nowe wydawnictwo z autorskim materiałem. Płyta pt. „Mysz” to połączenie liryki, minima-lizmu i miejskiego folku. Tematem piosenek są antynomie ludzkiego losu: życie i śmierć, miłość i rozczarowanie, codzienność i kluczowe momenty życia. Teksty wyszły spod pióra polskich liryków, zaś tytułowy wiersz to dzieło amerykańskiego poety Vachela Lindsay’a w tłumaczeniu Roberta Stillera. Kompo-zytorem wszystkich utworów jest Adam Strug. Muzyczną całość współtworzą artyści tej miary co Frank Parker jr (perkusja) i Marcin Lamch (kontrabas), a charakterystycznego brzmienia kapeli dopełnia sekcja dęta: Szczepan Pospie-szalski (trąbka) i Michał Żak (klarnet). Producentem muzycznym i gitarzystą w jednej osobie jest lider grupy VOO VOO, Wojciech Waglewski.

„Mysz”, Adam Strug, Universal Music Polska

Osoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: MYSZ, mają szansę otrzymać płytę w prezencie.

FOLKOWO I LIRYCZNIE

KSIĄŻKA MUZYKA KSIĄŻKA

BEST- SELLER!


krzyżówka R E

K L

A M

A

Osoby, które nadeślą prawidłowe rozwiązanie krzyżówki, mają szansę otrzymać 1 z 40 kompletów ręczników Greno ufundowanych przez producenta suplementu diety Żuravit. Rozwiązanie krzyżówki prosimy przesłać do 12.06.2015 r. na adres: Valkea Media S.A., ul. Elbląska 15/17, 01-747 Warszawa, z dopiskiem: „Farmacja Praktyczna” lub na adres e-mail: [email protected]. Regulamin konkursu dostępny jest na stronie www.farmacjapraktyczna.pl.

Imię i nazwisko:.........................................................................................................................................................................................Dokładny adres:.........................................................................................................................................................................................e-mail:.........................................................................................................................................................................................Telefon: .........................................................................................................................................................................................Informujemy, że podane dane osobowe przetwarzane będą przez Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., z siedzibą w Warszawie przy ul. Bobrowieckiej 6, zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. 2002 r. Nr 101 poz. 926 ze zm.) w celu informowania o produktach i usługach spółek należących do Grupy Polpharma.Każda osoba ma prawo dostępu do treści swoich danych i ich poprawiania. Podanie danych jest dobrowolne.Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych przez Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o. w określonych powyżej celach*.Wyrażam zgodę na otrzymywanie informacji handlowych drogą elektroniczną*.

Data: ........................................... Podpis: ..............................................................................*) Należy skreślić w przypadku niewyrażenia zgody.

Rozw

iązaniem

krzyżów

ki z nr 3 (83) „Farm

acji Praktyczn

ej” jest hasło: ŻU

RAV

IT CO

MPLEX –

NA

JBA

RD

ZIEJ KOM

PLEKSO

WY PR

OD

UK

T W LIN

II ŻUR

AVIT.

Koce o

trzymują: Lu

cyna K

orp

al-Zam

iatała, Asia B

ożek, D

om

inik K

nap, M

ałgorzata K

orzen

iow

ska, Karo

lina B

aniel, Em

ilia Soko

łow

ska, Zofi

a Ko

nso

rska, K

inga D

ec, Ewa C

ho

miuk, A

leksandra B

uczek, A

nn

a Aftaruk, Teresa K

iljanek, Em

ilia Ban

asiak, Paw

eł Jutrow

ski, Pau

lina K

arpiń

ska, Agn

ieszka Stec, Urszu

la Kw

intal, M

arcin Gacko

wski, M

agdalen

a Mach

era, Barb

ara Pokrzyw

a, Ren

ata Fima, P

aweł B

elczyk, Dian

a Bo

lano

wska, A

nn

a Radzim

ow

ska, Zofi

a Kro

wiak, Jadw

iga Tabaj,

Jolanta W

ojczuk, A

nn

a Do

maradzka, M

alwin

a Gan

carek, An

na W

aląg, A

neta M

leczak, Ewelin

a Jutrow

ska, Beata K

asprzyk, M

ałgorzata H

adała i D

om

inik Jan

as.

ŻU

R/2

12/0

4-2

015

Litery z ponumerowanych pól utworzą rozwiązanie:9 10 11 12 13 14

27 28

1 2 3 4 5 6 7 8

29 30 31

15 16

17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 3432 33

–

R E

K L

A M

A

* IMS/02/2015, 03G (Proton Pump Inhibitors, H2 Antagonists, Antacids)

Ranigast MAX (Ranitidinum). Skład i postać: Każda tabletka powlekana zawiera 150 mg ranitydyny w postaci chlorowodorku (co odpowiada 168 mg ranitydyny chlorowodorku). Substancja pomocnicza o znanym działaniu: żółcień pomarańczowa (E110). Wskazania: Objawowe leczenie dolegliwości żołądkowych niezwiązanych z chorobą organiczną przewodu pokarmowego: niestrawność (dyspepsja), zgaga, nadkwaśność, ból w nadbrzuszu. Dawkowanie i sposób podawania: Dawkowanie. Produkt wskazany jest w doraźnym leczeniu dolegliwości dyspeptycznych u pacjentów w wieku powyżej 16 lat. W przypadku wystąpienia objawów niestrawności zwykle stosuje się 1 tabletkę 150 mg na dobę. W razie nawrotu dolegliwości można zastosować 1 tabletkę 150 mg 2 razy na dobę. Dobowa dawka leku nie powinna być większa niż 300 mg (2 tabletki). Produktu nie należy stosować dłużej niż 2 tygodnie. Jeśli dolegliwości nie ustępują po 2 tygodniach leczenia, należy bezzwłocznie zweryfi kować diagnozę. Dawkowanie w niewydolności nerek: U pacjentów z niewydolnością nerek (klirens kreatyniny mniejszy niż 50 ml/min) wydalanie ranitydyny może być zmniejszone, co może prowadzić do zwiększenia jej stężenia w surowicy krwi. Hemodializa zmniejsza stężenie ranitydyny w surowicy. U pacjentów przewlekle dializowanych należy podać ranitydynę w dawce 150 mg bezpośrednio po dializie. Sposób podawania. Tabletkę należy połknąć w całości, popijając niewielką ilością wody. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancję czynną lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Nie stosować u dzieci i młodzieży w wieku poniżej 16 lat. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: Leczenie antagonistami receptora histaminowego H2, w tym m.in. ranitydyną, może maskować objawy raka żołądka i opóźniać właściwe rozpoznanie. Ranitydyna jest wydalana przez nerki, co może prowadzić do zwiększenia jej stężenia w surowicy krwi u pacjentów z niewydolnością nerek (klirens kreatyniny mniejszy niż 50 ml/min). Ranitydyna nie jest odpowiednia dla pacjentów z zaburzeniami czynności nerek pozostających bez opieki medycznej. Pacjenci, którzy stosują równocześnie niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) i ranitydynę powinni być systematycznie kontrolowani. Dotyczy to szczególnie pacjentów w podeszłym wieku oraz pacjentów z chorobą wrzodową w wywiadzie. Ranitydyna chroni przed związaną ze stosowaniem NLPZ chorobą wrzodową dwunastnicy, ale nie żołądka. Istnieją nieliczne doniesienia sugerujące, że ranitydyna może wywołać ostre napady porfi rii. Dlatego należy unikać stosowania produktu u pacjentów z ostrą porfi rią w wywiadzie. Jeśli dolegliwości nie ustępują po 14 dniach leczenia, należy bezzwłocznie zweryfi kować diagnozę. Produkt nie jest wskazany do stosowania u następujących grup pacjentów bez konsultacji z lekarzem lub farmaceutą: pacjenci z zaburzeniami czynności nerek (klirens kreatyniny mniejszy niż 50 ml/min) i/lub wątroby; pacjenci przebywający pod kontrolą lekarską z innych przyczyn; pacjenci z innymi dolegliwościami lub stosujący leki zarówno przepisane przez lekarza, jak i bez recepty; pacjenci w średnim wieku lub w podeszłym wieku z nowymi objawami niestrawności lub u których objawy te uległy zmianie w ostatnim czasie; pacjenci z trudnościami z przełykaniem, przewlekłym bólem brzucha lub niezamierzoną utratą masy ciała w połączeniu z objawami niestrawności. Stwierdzono, że w pewnych grupach pacjentów, jak osoby w podeszłym wieku, pacjenci z przewlekłymi chorobami płuc, z cukrzycą lub z zaburzeniami odporności może istnieć zwiększone ryzyko zachorowania na pozaszpitalne zapalenie płuc. W dużych badaniach epidemiologicznych wykazano, że ryzyko zachorowania na pozaszpitalne zapalenie płuc u osób aktualnie przyjmujących ranitydynę, w porównaniu z osobami, które przerwały leczenie, zwiększa się o 1,82 (1,26 – 2,64 przy przedziale ufności CI 95%). Produkt zawiera lak z żółcienią pomarańczową (E110), która może powodować reakcje alergiczne. Działania niepożądane: Działania niepożądane obserwowane w czasie leczenia ranitydyną podano poniżej. W wielu przypadkach nie wykazano związku przyczynowego między stosowaniem ranitydyny a wystąpieniem tych objawów. Działania niepożądane zostały sklasyfi kowane zgodnie z częstością występowania: bardzo często (≥1/10), często (≥1/100, <1/10), niezbyt często (≥1/1000, <1/100), rzadko (≥10 000, <1/1000), bardzo rzadko (<1/10 000). Zaburzenia krwi i układu chłonnego: Bardzo rzadko: Zmiany w obrazie krwi (leukopenia, trombocytopenia), zwykle przemijające. Agranulocytoza lub pancytopenia, czasami z hipoplazją lub aplazją szpiku. Zaburzenia układu immunologicznego: Rzadko: Reakcje nadwrażliwości (pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, gorączka, skurcz oskrzeli, niedociśnienie i ból w klatce piersiowej). Bardzo rzadko: Wstrząs anafi laktyczny. Działania te występowały po pierwszej dawce. Zaburzenia psychiczne: Bardzo rzadko: Przemijające stany splątania, depresja i omamy, szczególnie u pacjentów ciężko chorych lub pacjentów w podeszłym wieku. Zaburzenia układu nerwowego: Bardzo rzadko: Bóle głowy (czasami silne), zawroty głowy i przemijające zaburzenia dotyczące ruchów mimowolnych. Zaburzenia oka: Bardzo rzadko: Przemijające niewyraźne widzenie, prawdopodobnie w wyniku zaburzenia akomodacji oka. Zaburzenia serca: Bardzo rzadko: Tak jak w przypadku innych antagonistów receptora H2 bradykardia i blok przedsionkowo-komorowy. Zaburzenia naczyniowe: Bardzo rzadko: Zapalenie naczyń. Zaburzenia żołądka i jelit: Niezbyt często: Ból brzucha, zaparcia, nudności, (objawy te ustępują w czasie trwania leczenia). Bardzo rzadko: Ostre zapalenie trzustki, biegunka. Zaburzenia wątroby i dróg żółciowych: Rzadko: Przemijające zmiany aktywności enzymów wątrobowych. Bardzo rzadko: Zapalenie wątroby (komórkowe, kanalikowe lub mieszane) przebiegające z żółtaczką lub bez, zwykle przemijające. Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej: Rzadko: Wysypka skórna. Bardzo rzadko: Rumień wielopostaciowy, wypadanie włosów. Zaburzenia mięśniowo-szkieletowe i tkanki łącznej: Bardzo rzadko: Bóle mięśni i bóle stawów. Zaburzenia nerek i dróg moczowych: Rzadko: Podwyższenie stężenia kreatyniny (zwykle niewielkie; normalizuje się w czasie trwania leczenia). Bardzo rzadko: Śródmiąższowe zapalenie nerek. Zaburzenia układu rozrodczego i piersi: Bardzo rzadko: Przemijająca impotencja, ginekomastia, mlekotok. Zgłaszanie podejrzewanych działań niepożądanych. Po dopuszczeniu produktu leczniczego do obrotu istotne jest zgłaszanie podejrzewanych działań niepożądanych. Umożliwia to nieprzerwane monitorowanie stosunku korzyści do ryzyka stosowania produktu leczniczego. Osoby należące do fachowego personelu medycznego powinny zgłaszać wszelkie podejrzewane działania niepożądane za pośrednictwem Departamentu Monitorowania Niepożądanych Działań Produktów Leczniczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Al. Jerozolimskie 181C, 02-222 Warszawa. Tel.: + 48 22 49 21 301, faks: + 48 22 49 21 309, e-mail: [email protected] Podmiot odpowiedzialny: Polpharma S.A. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu nr 10191 wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa, tel. +48 22 364 61 00; fax. +48 22 364 61 02. www.polpharma.pl. Lek dostępny bez recepty. ChPL z dnia 2015.03.12.

RAN-

MAX

/299

/04-

2015

UDANEGO GRILLOWANIA!

Pierwszy na zgagę*


krzyżówka


Documents

Farmacja Praktyczna nr 5