Filozofi 11 - albas.alalbas.al/udhezuesat/librat_shkollore/word/Libri_Mesuesit_Filozofi... · Web viewAvicena pranoi se trupi nuk është i ndarë nga shpirti. V-G. Thoma Akuini

Ma.Ilirjan MetaMa. Klarita Lumani

Libër mësuesipër tekstin shkollor

Filozofi 11

Shtëpia botuese Albas

Botues:Latif AjrullaiRita Petro

Redaktore përgjegjëse:Artemisa Bushi

Arti grafik:Ela Lumani

© Albas, 2017

ISBN 978-9928-02-866-2

Shtëpia botuese AlbasNë Tiranë: Rr. “Donika Kastrioti”, pallati 14, ap. 4D.Tel: 00355 45800160; e-mail: [email protected]ë Tetovë: Rr. “Ilinden”, nr. 105Tel: 00389 44 344 047; e-mail: [email protected]

Në Prishtinë: Rr. “Muharrem Fejza”, p.n.Tel: 00377 45 999 770e-mail: [email protected]

Shtypur në shtypshkronjën:

Libër mësuesi për tekstin “Filozofi 11

P Ë R M B A J T J EPlani mësimor vjetor 5

►Mësime hyrëse Filozofia, një dije e gjerë sa vetë jeta1. Filozofia, një dije e gjerë sa vetë jeta.........................................................................................................172. Kuptime mbi filozofinë dhe termin filozofi..................................................................................................183. Përligjja e ekzistencës dhe e lëvrimit të filozofisë....................................................................................204. Veprimtari praktike: “Të shijosh” filozofinë................................................................................................225. Refleksioni filozofik, veçoritë e tij................................................................................................................236. Veprimtari praktike:

Diskutimi, dialogu, mendimi ndryshe, argumentimi................................................................................257. Historia e mendimit filozofik.........................................................................................................................27

►LINJA I Periudha antike greke1. Filozofia antike greke....................................................................................................................................282. Sokrati, personalitet karizmatik i filozofisë................................................................................................303. Platoni, filozof i madh i Antikitetit................................................................................................................314. Aristoteli, mendimtar gjenial i metafizikës dhe logjikës...........................................................................335. Veprimtari praktike:

“Apologjia e Sokratit” e Platonit.................................................................................................................356. Përsëritje.........................................................................................................................................................37

►LINJA II Filozofia helene dhe romake1. Periudha helenistike ose filozofia aleksandrine.......................................................................................392. Periudha romake...........................................................................................................................................403. Kriza e individit, lindja e krishterimit...........................................................................................................424. Veprimtari praktike: Jeta, liria dhe kërkimi i lumturis ë............................................................................445. Përsëritje.........................................................................................................................................................45

►LINJA III Filozofia e Mesjetës dhe e Rilindjes1. Karakteristikat e filozofisë së Mesjetës......................................................................................................472. Thoma Akuini, kulmi i filozofisë dhe teologjisë mesjetare......................................................................493. Mendimi shkencor, filozofik dhe kulturor i Rilindjes Europiane..............................................................504. Veprimtari praktike: Njeriu në qendër të jetës..........................................................................................525. Përsëritje.........................................................................................................................................................54

►LINJA IV Filozofia në shekullin XVII1. Filozofia e Kohës së re ose filozofia moderne..........................................................................................552. Racionalizmi dhe empirizmi.........................................................................................................................573. Rene Dekart, themeluesi i filozofisë moderne..........................................................................................594. Veprimtari praktike:

Bashkëbisedim për metodën “Mendoj, pra, jam fuqia e arsyes njerëzore”........................................61Testim: Filozofia një dije e gjerë sa vetë jeta; Periudha antike greke; Filozofia Helene dhe Romake;Filozofia e Mesjetës dhe e Rilindjes.

5. Spinoza, një frymë e re në racionalizmin kontinental..............................................................................656. Lajbnici, vazhdimësi e mendimit racionalist..............................................................................................677. Loku, fillimet e empirizmit britanik...............................................................................................................698. Veprimtari praktike:

Një shoqëri e ndërtuar mbi arsyen – thelbi i mendimit racionalist modern të filozofisë....................719. Përsëritje.......................................................................................................................................................72

3

►LINJA V Filozofia në shekullin XVIII1. Filozofia në shekullin XVIII...........................................................................................................................742. David Hjum, filozofia empiriste....................................................................................................................753. Iluminizmi, lëvizje intelektuale europiane..................................................................................................774. Kanti, filozofi që revolucionarizoi mendimin filozofik...............................................................................795. Veprimtari praktike: Filozofia iluministe - lartësimi i njeriut, autoriteti moral dhe edukimi përmes dijes

e diturisë........................................................................................................................................................806. Përsëritje.........................................................................................................................................................82

►LINJA VI Filozofia e shekullit XIX1. Filozofia në shekullin XIX.............................................................................................................................842. Sistemi filozofik i Hegelit, kulmi i idealizmit gjerman...............................................................................863. Dialektika hegeliane, historia, morali, shteti..............................................................................................884. Kriza e mendimit filozofik (fundi i shek. XIX – fillimi i shek. XX)............................................................895. Karl Marks dhe kriza e mendimit filozofik..................................................................................................916. Dialektika materialiste e Marksit.................................................................................................................927. Veprimtari praktike:

Dialektika – metodë filozofike e studimit të botës, jetës, historisë.......................................................948. Përsëritje.........................................................................................................................................................96

Testim: Filozofia e Mesjetës dhe e Rilindjes; Filozofia në shekullin XVIII; Filozofia në shekullin XIX.

►LINJA VII Filozofia e shekullit XX dhe përvijimet e rejanë filozofinë bashkëkohore

1. Niçe, filozofia kritike e shoqërisë dhe e vlerave.....................................................................................1012. Bergson, filozofia e intuitës, burimet e moralit dhe të fesë...................................................................1023. Frojdi, refleksione filozofike mbi një teori shkencore.............................................................................1034. Pragmatizmi, filozofi e veprimit.................................................................................................................1055. Metoda pragmatiste e Xhejmsit. Filozofia e edukimit e Djuit...............................................................1066. Veprimtari praktike: Edukimi, dija, arsimimi përmes punës dhe praktikës.

Veçori të filozofisë së Djuit.......................................................................................................................1077. Ekzistencializmi, rrymë e fuqishme në mendimin bashkëkohor..........................................................1098. Qenia dhe ekzistenca, kuptimi bashkëkohor...........................................................................................1109. Kuptimi bashkëkohor i ndërgjegjes...........................................................................................................112

10. Soren Kirkegard, "babai" i ekzistencializmit ...........................................................................................11311. Veprimtari praktike: Qenia dhe të qenët njerëzor, kuptimi i ri mbi njeriun..........................................11412. Edmund Huserl. Fenomenologjia bashkëkohore, burim për ekzistencializmin.................................11613. Veprimtari praktike: Ndërgjegjja qëllimore, veprimi aktiv i intelektit njerëzor.....................................11714. Karl Jaspers dhe filozofia e ekzistencës..................................................................................................11815. Martin Hajdeger, mendimtar i madh i shekullit XX.................................................................................12016. Sartri, varianti francez i mendimit ekzistencialist...................................................................................12117. Filozofia analitike, shqyrtimi shkencor-logjik i filozofisë........................................................................12218. Rasëll dhe Vitgenshtajn, personalitete të filozofisë së shkencës........................................................12319. Karl Poper, mendimtar në fushën e filozofisë dhe shkencës bashkëkohore....................................12520. Karl Poper, mundësitë dhe burimet e njohjes njerëzore.......................................................................12621. Karl Poper, kritika ndaj historicizmit.........................................................................................................12722. Veprimtari praktike: Poper, madhështia dhe thjeshtësia e mendimit filozofik...................................12923-24. Projekt: Komunikimi intelektual, debati, mirëkuptimi, kushte për trajtimin dhe

mundësitë e zgjidhjes së problemeve në shoqëri................................................................................13025. Ndikimi i filozofisë së shek. XX në filozofinë e shek. XXI.....................................................................132

Testim. Filozofia e shekullit XX dhe përvijimet e reja në filozofinë bashkëkohore

4


Kompetencat e fushës % Shkathtësitë që Orëdo të realizohennë komunikim

1. •Analiza dhe interpretimi i 70% Njohuri të reja 50koncepteve kryesore

•Vlerësimi i situatave tëcaktuara duke i krahasuarme realitetin

2. Përpunim njohurish 9% Përsëritje/ 7testime

18% Veprimtari 13praktike

3% Projekt 2Gjithsej 100% 72

5

6

Plani mësimor vjetorLënda: Filozofi

Klasa XI36 javë x 2 orë =72 orë

Tematikat Shpërndarja e përmbajtjes lëndore për realizimin e kompetencaveshtator-dhjetor janar-mars prill-qershor

23 orë 23 orë 26 orëMësime hyrëse. - Filozofia një dije e gjerë sa vetë jetaPeriudha antike - Rëndësia e refleksionit filozofik si metodëgreke - Filozofia antike greke

(13 orë)Filozofia helene - Filozofia në periudhën helene dhe romakedhe romake - Individi dhe lindja e krishterimit

(5 orë)Filozofia e Mesjetës - Karakteristikat e filozofisë së Mesjetësdhe e Rilindjes - Raporti filozofi-teologji. Th. Akuini

- Filozofia dhe Rilindja Europiane(5 orë)

Filozofia në shek. - Racionalizmi dhe empirizmiXVII - Përfaqësuesit e racionalizmit, idetë

- Përfaqësuesit e empirizmit. Idetë(9 orë)

Filozofia në shek. - Hjumi, idetë e tij filozofikeXVIII - Iluminizmi, idetë

- Kanti, idetë(6 orë)

Filozofia në shek. - Hegeli, metodaXIX - Marksi, metoda

- Pozitivizmi(8 orë)

Libër mësuesi për tekstin “Filozofi

Filozofia në shek. - Niçe. Shndërrimi i të gjithaXX. Përvijimet vleravenë filozofinë - Filozofia e intuitësbashkëkohore - Frojdi

- Pragmatizmi- Ekzistencializmi- Qenia. Ndërgjegjja. Konceptetbazë të filozofisë.- Filozofia analitike- Modestia intelektuale e Poperit.- Filozofia në shek. XXI(26 orë)

Lënda: FilozofiFusha: Shoqëria dhe mjedisi

Shkalla: 5Klasa: XI

Viti shkollor 2017-2018Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe.Orët mësimore të zhvilluara do të kontribuojnë në ndërtimin dhe zhvillimin e këtyre kompetencave kyçe:

• Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit• Kompetenca e të menduarit• Kompetenca e të nxënit• Kompetenca për jetë an dhe mjedisin• Kompetenca personale• Kompetenca qytetare• Kompetenca digjitale

Libër mësuesi për tekstin

“Filozofi 11

7

8

Tremujori i parë (shtator-dhjetor)Nr. Java Linja Temat Situata e të Metodologjia dhe Vlerësimi Burimet

mësimore nxënit veprimtaritë enxënësve

1 Java 1 Mësime hyrëse. Filozofia, një dije e Ftesë për diskutim mbi Metoda interaktive, Vlerësim Teksti mësimor

Filozofia, një dije egjerë sa vetë jeta mendimin filozofik. Të

bashkëvepruese,diagnostikues. “Filozofia 11”

menduarit filozofik megjerë sa vetë jeta ne dhe brenda nesh.

gjithëpërfshirëseVlerësimi përtë nxënë (ivazhdueshëm)

2 Kuptime mbi Diskutim mbi Punë në grup dhe Vlerësim për Teksti mësimorfilozofinë dhe termin termin filozofi dhe punë individuale të nxënë (i “Filozofia 11”filozofi domosdoshmërinë e vazhdueshëm)

•internetisaj.

3 Java Përligjja e Diskutim mbi rolin Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor

2ekzistencës dhe e e filozofisë. Mbi të

bashkëpunuese,të nxënë (i “Filozofia 11”

lëvrimit të filozofisë drejtën e ekzistencës vazhdueshëm)“Apologjia esë saj. Mbrojtja

gjithëpërfshirësesokratike.Sokratit”, vepër ePlatonit

4 Veprimtari praktike: Diskutim mbi rëndësinë Punë në grup dhe Vlerësim për Teksti mësimor“Të shijosh” e filozofisë. Lidhja e saj punë individuale të nxënë (i “Filozofia 11”filozofinë me shkencat. vazhdueshëm)

Interneti

Biblioteka5 Java Refleksioni filozofik, Diskutim mbi Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor

3veçoritë e tij refleksionin si akt i të

bashkëvepruese,të nxënë (i “Filozofia 11”

menduarit. vazhdueshëm)

gjithëpërfshirëse6 Veprimtari praktike: Diskutim mbi pranimin Punë në grup dhe Vlerësim për Teksti mësimor

Diskutimi, dialogu,e filozofisë. Debati dhe punë individuale të nxënë (i “Filozofia 11”diskutimi në mendimin vazhdueshëm)

mendimi ndryshe - filozofik Internetipjesë të mendimitfilozofik


7 Java Historia e mendimit Diskutim mbi kuadrin Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor

4filozofik studimor dhe periudhat Bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”

e filozofisë gjithëpërfshirëse vazhdueshëm) InternetiBiblioteka

8 Linja I: Filozofia antike Diskutim mbi mitin Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor

Periudhagreke si forma e parë e bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”

shpjegimit të botës. gjithëpërfshirëse vazhdueshëm) Letërsia

antike grekeShkollat e para Historiafilozofike.

9 Java Sokrati, personalitet Diskutim mbi Sokratin Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor

5karizmatik i rreth dijes dhe njohjes bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”filozofisë gjithëpërfshirëse vazhdueshëm) Vepra e Platonit:

”Apologjia eSokratit”

10 Platoni, filozof i Diskutim mbi botën e Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimormadh i Antikitetit ideve. Kërkimi i vlerave bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”.

njerëzore. Analiza e gjithëpërfshirëse vazhdueshëm) Miti i shpellësMitit të shpellës

11 Java Aristoteli, Ballafaqim me idetë Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor

6mendimtari gjenial platoniane. Lëvizja, bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”i metafizikës dhe shkaqet, natyra. gjithëpërfshirëse vazhdueshëm)logjikës

12 Veprimtari praktike: Diskutim mbi dijen dhe Punë në grup dhe Vlerësim për Teksti mësimor“Apologjia e padijen punë individuale të nxënë (i “Filozofia 11”Sokratit”, vepër e vazhdueshëm)

InternetiPlatonit13 Java Përsëritje: Mësimet Vlerësim për Teksti mësimor

7hyrëse - Linja I të nxënë (i “Filozofia 11” Lib

vazhdueshëm)

mës14 Linja II: Periudha helenistike Diskutim mbi veçoritë Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor

Filozofia heleneose filozofia kulturore dhe shkollat

Bashkëvepruese,të nxënë (i “Filozofia 11”

aleksandriane filozofike vazhdueshëm) Interneti përdhe romakegjithëpërfshirëse

Historia

tek15 Java Periudha romake Diskutim mbi Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor

8shkollat filozofike. Bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”

11“FiloNeoplatonizmi dhe gjithëpërfshirëse vazhdueshëm) Historiamisticizmi Interneti

9

10

16 Kriza e individit, Diskutim mbi Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor Lblindja e krishterimit krishterimin dhe bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”

përmkulturën indoeuropiane gjithëpërfshirëse vazhdueshëm) HistoriaInterneti

17 Java Veprimtari praktike: Diskutim mbi jetën, Punë në grup dhe Vlerësim për Teksti mësimor

tekstin

9Jeta, liria dhe lirinë, lumturinë dhe punë individuale të nxënë (i “Filozofia 11”kërkimi i lumturisë ndikimin e tyre në të vazhdueshëm) “Filozmenduarit njerëzor

18 Përsëritje - Linja II Vlerësim për Teksti mësimortë nxënë (i “Filozofia 11” 11”vazhdueshëm)

19 Java Linja III: Karakteristikat Diskutim mbi mendimin Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor

10 Filozofia ee filozofisë së filozofik e teologjik

Bashkëvepruese,të nxënë (i “Filozofia 11”

Mesjetës vazhdueshëm) HistoriaMesjetës dhe e

gjithëpërfshirëseInterneti

Rilindjes Letërsia20 Thoma Akuini, kulmi Diskutim mbi rrugët e Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor

i filozofisë dhe i realizimit të njohjes.Bashkëvepruese,

të nxënë (i “Filozofia 11”teologjisë mesjetare Shpjegimi mbi moralin vazhdueshëm)

Historiagjithëpërfshirëse

Interneti

21 Java Mendimi shkencor, Diskutim mbi mendimin Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor

11filozofik dhe e ri rilindës. Vizioni për Bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”kulturor i Rilindjes jetën gjithëpërfshirëse vazhdueshëm) HistoriaEuropiane Interneti

Letërsia22 Veprimtari praktike. Debat mbi të renë në Punë në grup dhe Vlerësim për Teksti mësimor

Njeriu në qendër epokën e Rilindjes. punë individuale të nxënë (i “Filozofia 11”të jetës, kuptimi Rizbulimi i njeriut vazhdueshëm)humanist

Tremujori i dytë (janar-mars)

24 Linja IV: Filozofia e Kohës së re Diskutim mbi të renë Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimorFilozofia në ose filozofia moderne në filozofinë moderne. bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”shek. XVII Fuqia e dijes shkencore gjithëpërfshirëse vazhdueshëm)

25 J a v a Racionalizmi dhe Diskutim mbi dy drejtimet Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor13 empirizmi kryesore të filozofisë bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”

gjithëpërfshirëse vazhdueshëm)26 Rene Dekart, themeluesi i Diskutim mbi metodën Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor

filozofisë moderne e Dekartit në sistemin bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”filozofik gjithëpërfshirëse vazhdueshëm) “Bisedë për metodën”,

Rene Dekart27 Java Veprimtari praktike: Diskutim mbi metodën. Punë në grup dhe Vlerësim për Teksti mësimor

14 Bashkëbisedim për Përdorimi I saj në punë individuale të nxënë (i “Filozofia 11”metodën: ”Mendoj, jetën e përditshme, në vazhdueshëm)pra, jam fuqia e arsyes zgjidhjen e problemevenjerëzore”

28 Spinoza, një frymë e re në Diskutim mbi raportin Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimorracionalizmin kontinental mendim-arsye, pavarësi- bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”

domosdoshmëri, Zoti- gjithëpërfshirëse vazhdueshëm)natyrë

29 J a v a Lajbnici, vazhdimësia e Diskutim mbi Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor15 mendimit racional substancën, monadat. bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”

Determinizmi. gjithëpërfshirëse vazhdueshëm) Libër

30 Loku, fillimet e empirizmit Diskutim mbi idetë Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor

mësbritanik e Lokut si empirist. bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”Liberalizmi në teoritë gjithëpërfshirëse vazhdueshëm) Historiapolitike tekst

inpër11“Fil

ozofi

11

12

31 Java Veprimtari praktike: Një Diskutim mbi idetë Punë individuale dhe në Vlerësim për Teksti mësimor Lb16 shoqëri e ndërtuar mbi e filozofëve për grup të nxënë (i “Filozofia 11” mësuearsyen - thelbi i mendimit të arsyetuarit, si vazhdueshëm)

racionalist modern të thelbësore nëfilozofisë mendimin filozofik për

32 Përsëritje - Linja 4 Vlerësim për

tektë nxënë (ivazhdueshëm)

33 Javashek. XV II I

Filozofia në shek. XVIIIlëviz jen intelektuale. gjithëpërfshi rëse vazhdueshëm)

Teksti mësimorLinja V: Diskutim për mendimin Metoda interaktive, Vlerësim për17 Filozofia në filozofik në raport me bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”

Empirizmi i Berklit

11”

34 David Hjum, filozofia Diskutim mbi Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimorempiriste përshtypjet, idetë dhe bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”

mundësinë e njohjes gjithëpërfshirëse vazhdueshëm)35 Java Iluminizmi, lëvizje Diskutim për Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor

18 intelektuale europiane Iluminizmin, si mënyrë bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”e re mendimi filozofik. gjithëpërfshirëse vazhdueshëm) HistoriaIdetë e Iluminizmit Letërsiafrancez Interneti

36 Kanti, filozofi që Diskuton mbi Kantin si Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimorrevolucionarizoi filozof kritik. Etika dhe bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”mendimin filozofik arsyeja praktike gjithëpërfshirëse vazhdueshëm)

37 Java Veprimtari praktike: Diskutim mbi mënyrën Punë në grup dhe punë Vlerësim për Teksti mësimor19 Filozofia iluministe- e re të trajtimit të individuale të nxënë (i “Filozofia 11”

lartësimi i njeriut, njeriut nga Iluminizmi vazhdueshëm)autoriteti moral dheedukimi përmes dijes editurisë

38 Përsëritje - Linja 5 Vlerësim përtë nxënë (ivazhdueshëm)

39 Java Linja VI: Filozofia në shekullin XIX Diskutim për Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor20 Filozofia e filozofinë e shek. XIX. bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”

shek. XIX Romantizmi dhe idetë gjithëpërfshirëse vazhdueshëm) Letërsiae tyre. Internet

40 Sistemi filozofik i Hegelit, Diskutim mbi idenë Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimorkulmi I idealizmit gjerman absolute dhe shpirtin bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”

e botës gjithëpërfshirëse vazhdueshëm)41 Java Dialektika hegeliane, Diskutim mbi metodën Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor

21 historia, morali, shteti dialektike hegelianebashkëvepruese,

të nxënë (i “Filozofia 11”vazhdueshëm)

gjithëpërfshirëse42 Kriza e mendimit filozofik Diskutim për krizën e Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor

(fundi I shek. XIX - fillimi i mendimit filozofik dhe bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”shek. XX) mendimin e ri gjithëpërfshirëse vazhdueshëm) Historia

43 Java Karl Marksi dhe kriza e Diskuton burimet e Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor22 mendimit filozofik filozofisë së Marksit. bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”

Analizon natyrën gjithëpërfshirëse vazhdueshëm) Historianjerëzore

44 Dialektika materialiste e Diskim për metodën Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimorMarksit dialektike dhe rolin e bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”

ideve në shoqëri gjithëpërfshirëse vazhdueshëm) Historia45 Java Veprimtari praktike: Bëhet ballafaqimi i dy Punë në grup dhe punë Vlerësim për Teksti mësimor

23 Dialektika - metodë dialektikave të Hegelit individuale të nxënë (i “Filozofia 11”filozofike e studimit të dhe të Marksit vazhdueshëm)botës, jetës, historisë

46 Test 2 Testim për kontrollin e Vlerësim përnjohurive të marra të nxënë (i

vazhdueshëm)


14

Tremujori i tretë (prill-qershor)

47 Java Linja VII: Niçe, filozofia e Diskutim mbi teorinë e Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor24 Filozofia e shek. mprehtë kritike e shndërrimit të të gjitha bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”

XX dhe përvijimet shoqërisë dhe e vlerave. Flet për njeriun gjithëpërfshirëse vazhdueshëm)e reja në filozofinë vlerave modern, Mbinjeriunbashkëkohore

48 Bergson, filozofia e Diskim mbi intuitën, Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimorintuitës, burimet e impulsin jetësor dhe mbi bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”moralit dhe të fesë burimet e normave morale gjithëpërfshirëse vazhdueshëm) “Burimet e moralit dhe

të fesë”, Bergson49 Java Frojdi, refleksione Diskutim mbi metodën Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor

25 filozofike mbi një teori psikanalitike dhe filozofinë bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”shkencore e Frojdit për njeriun gjithëpërfshirëse vazhdueshëm) Internet

Bibliotekë50 Pragmatizmi, filozofi e Diskutim mbi burimet e Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor

veprimit pragmatizmit dhe parimet bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”e tij gjithëpërfshirëse vazhdueshëm)

51 Java Metoda pragmatiste e Diskutim mbi thelbin e Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor26 Xhejmsit. Filozofia e metodës. Analizohet bashkëvepruese të nxënë (i “Filozofia 11”

edukimit e Djuit filozofia e edukimit gjithëpërfshirëse vazhdueshëm)Veprimtari praktike:Edukimi, dija, arsimimi, Diskutim mbi të menduarit Punë në grup dhe Vlerësim për Teksti mësimorpërmes punës dhe dhe të vepruarit në edukim punë individuale të nxënë (i “Filozofia 11”praktikës. Veçori të vazhdueshëm)

52 filozofisë së XhonDJuit

53 Java Ekzistencializmi, Diskutim për Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor27 rrymë e fuqishme ekzistencializmin me në Bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”

në mendimin qendër njeriun. Raportin gjithëpërfshirëse vazhdueshëm)bashkëkohor. Tiparet esencë-ekzistencëthemelore


54 Qenia dhe ekzistenca, Diskutim mbi Qenien. Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimorkuptimi bashkëkohor Përshkrimi i raportit Qenie- bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”

të qenët, kuptimi i tretë i gjithëpërfshirëse vazhdueshëm)qenies

55 Java Kuptimi bashkëkohor i Diskutim mbi ndërgjegjen. Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor28 ndërgjegjes Shpjegohet dhe analizohet Bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”

ndërgjegjja qëllimore gjithëpërfshirëse vazhdueshëm)56 Soren Kirkegard, Diskim mbi kritikën Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor

”babai” i e sistemit filozofik. Bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”ekzistencializmit Analizohen stadet e jetës gjithëpërfshirëse vazhdueshëm)

së individit.57 Java Veprimtari praktike: Diskutim mbi të qenët Punë në grup dhe Vlerësim për Teksti mësimor

29 Qenia dhe të qenët njerëzor dhe rrugëtimin e tij punë individuale të nxënë (i “Filozofia 11”njerëzor, kuptimi i ri në jetë vazhdueshëm)mbi njeriun

58 Edmund Huserl. Diskutim për fenomenet, Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimorFenomenologjia botën jetësore. Bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”bashkëkohore, burim gjithëpërfshirëse vazhdueshëm)për ekzistencializmin

59 Java Veprimtari praktike: Diskutim për thelbin e të Punë në grup dhe Vlerësim për Teksti mësimor30 Ndërgjegjja qëllimore, jetuarit dhe ndërgjegjen punë individuale të nxënë (i “Filozofia 11”

veprimi aktiv i intelektit qëllimore vazhdueshëm)njerëzor

60 Karl Jaspers dhe Diskutohet qenia Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimorfilozofia e ekzistencës gjithëpërfshirëse. Situata Bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”

njerëzore. gjithëpërfshirëse vazhdueshëm)

Lib61 Java Martin Hajdeger, Diskutim për Hajdegerin si Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor31 mendimtar i filozof i qenies. Diskutim Bashkëvepruese, të nxënë (I “Filozofia 11” mësuejashtëzakonshëm I mbi qenien dhe njeriun gjithëpërfshirëse vazhdueshëm)

shekullit XX62 Sartri, varianti Diskutim për raportin Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor për

francez I mendimit ekzistencë-esencë. Bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11” tekstiekzistencialist Qenien njerëzore dhe lirinë gjithëpërfshirëse vazhdueshëm)individuale “Fil

ozofi63 Java Filozofia analitike, Diskutim për shpirtin Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor32 shqyrtimi shkencor- shkencor dhe logjik të bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”

logjik I filozofisë filozofisë gjithëpërfshirëse vazhdueshëm) 11

15

16

64 Rasëll dhe Diskutim mbi atomizmin Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor LibVitgenshtajn, logjik dhe evoluimin e Bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11” mësuepersonalitete të mendimit filozofik të gjithëpërfshirëse vazhdueshëm)filozofisë së shkencës Vitgenshtajnit

65 Java Karl Poper, mendimtar Diskutim mbi risitë dhe Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor për

33 në fushën e filozofisë situatën njerëzore bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”

tekdhe shkencës. gjithëpërfshirëse vazhdueshëm)66 Karl Poper mbi Diskutim mbi metodën Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor “Fi

lozofimundësitë dhe burimet kritike dhe burimet e bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”e njohjes njerëzore njohjes gjithëpërfshirëse vazhdueshëm)

67 Java Karl Poper, kritika ndaj Diskutim mbi historicizmin Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor 11”34 historicizmit dhe kritikën e tij Bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”gjithëpërfshirëse vazhdueshëm)

68 Veprimtari praktike. Diskutim mbi thjeshtësinë e Punë në grup dhe Vlerësim për Teksti mësimorPoper, madhështia dhe të menduarit filozofik ndaj punë individuale të nxënë (i “Filozofia 11”thjeshtësia e mendimit jetës vazhdueshëm) “Për filozofinë dhefilozofik shkencën”, Poper

69 Java Projekt - Ora e parë Diskutim mbi hapat e Punë në grup dhe Vlerësim për Teksti mësimor35 projektit punë individuale të nxënë (i “Filozofia 11”

vazhdueshëm) Portofoli i nxënësit

70 Projekt - Ora e dytë Dhënia e rezultateve rreth Punë në grup dhe Vlerësim për Teksti mësimorecurisë së projektit punë individuale të nxënë (i “Filozofia 11”

vazhdueshëm) Portofoli i nxënësit

71 Java Ndikimi I filozofisë së Diskutm për shkollat Metoda interaktive, Vlerësim për Teksti mësimor36 shek. XX në shek. XXI e mendimit filozofik, Bashkëvepruese, të nxënë (i “Filozofia 11”

strukturalizmin dhe gjithëpërfshirëse vazhdueshëm)hermeneutikën

72 Test 3 Testim për kontrollin e Vlerësim përnjohurive të marra të nxënë(I

vazhdueshëm)


Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Filozofia, një dije e gjerë sa vetë Situata e të nxënit: “Të gjithë njerëzit janë filozofë.jeta Edhe nëse ata nuk janë të ndërgjegjshëm se kanë

probleme filozofike, ata sidoqoftë kanë paragjykimefilozofike.” Kjo është një thënie shumë domethënësee filozofit Karl Poper. Cilat janë idetë e para që juvijnë ndër mend pas asaj që dëgjuat?

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/lëndës Fjalët kyç:sipas kompetencave kyç: mendim filozofik, paragjykim filozofik, hulumtimNxënësi/ja:

• përshkruan natyrën, thelbin dhe qëllimin e mendimit filozofik;

• shpjegon përse njerëzit merren me çështje filozofike;

• argumenton pse filozofia është një dije e gjerë sa vetë jeta.

Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me tematTeksti mësimor Filozofia 11, interneti, literaturë ndërkurrikulare:filozofike, tabela e zezë, shkumësi. TIK-u, historia, letërsia, shkencat e tjera shoqërore

dhe shkencore

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të Diskutim për njohuritë Diskutim i ideve 10’nxënët paraprakeNdërtimi i njohurive: Përpunim i Përvijim i të menduarit Ndërtimi i shprehive 25’përmbajtjes studimorePërforcimi: Konsolidimi i të nxënit Diskutim i informacionit Diskutim 10’

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtNë këtë fazë prezantohet tema e re me anë të situatës së të nxënit. Më pas nxënësve u kërkohet t’u përgjigjen pyetjeve, duke shfrytëzuar njohuritë e tyre paraprake.1. Çfarë është filozofia dhe çfarë studion ajo?2. Cili është objekti i studimit të filozofisë?3. Cili është i thelbi i mendimit filozofik sipas jush? Mendimet e nxënësve diskutohen në klasë.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesNxënësit ndahen në grupe (grupet mund të jenë me 4-5 nxënës). Grupeve të krijuara u kërkohet të lexojnë për pak minuta pjesën e mësimit: “Filozofia, një dije e gjerë sa vetë jeta”.Pasi nxënësit kanë lexuar pjesën, u kërkohet që të ndërtojnë njohuritë e reja në një flip chart sipas grupeve përkatës:

Grupi IFilozofia dhe mendimi filozofikThelbi i mendimit filozofik, gjatë historisë më se 2500-vjeçare të zhvillimit të tij, ka qenë kërkimi i së vërtetës. Ne, qeniet njerëzore, jemi krijesa kureshtare nga natyra dhe pyesim vazhdimisht veten për botën rreth nesh. Po kështu, nuk na mungon aftësia intelektuale që të arsyetojmë dhe të japim përgjigje. Edhe pse disa pyetjeve nuk u japim dot përgjigje, sa herë që arsyetojmë ne mendojmë në mënyrë filozofike.

17

Libër mësuesi për tekstin “Filozofi 11”

Grupi IIPërse njerëzit janë marrë me çështje filozofike?Njerëzit mbajnë një qëndrim të caktuar ndaj jetës dhe vdekjes. Në këtë kuptim, të gjithë njerëzit janë filozofë dhe kanë paragjykime filozofike.Quhen paragjykime filozofike, sepse:- shpesh mbrohen nga njerëzit pa verifikim kritik;- njerëzit ndërgjegjësohen pak rreth tyre;- përbëjnë pikënisje të pasigurta për njohjen.

Grupi IIIKur fillojmë të mendojmë për botën?Të menduarit për botën që na rrethon shfaqet rreth moshës katërmbëdhjetëvjeçare, kur pjesa më e madhe fillon të mendojë, në mënyrë thuajse të pavarur, rreth problemeve apo çështjeve filozofike. Në këtë kuptim, lëndën e parë të përsiatjeve filozofike nuk e marrim nga shkrimet e së shkuarës, por drejtpërsëdrejti nga vetë bota në të cilën jetojmë, si dhe nga marrëdhëniet që kemi arritur të krijojmë me të.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitPër të përforcuar shprehitë e fituara, atë çfarë mësuan gjatë kësaj ore mësimore, nxënësve u kërkohet të

argumentojnë idenë e filozofit Karl Poper: Qëndrimi ndaj jetës dhe vlerësimi i saj është mençuri filozofike.

VlerësimiBëhet vlerësim individual i nxënësve për saktësinë e përgjigjeve me gojë dhe aktivizimin gjatë fazave të ndryshme të orës mësimore.

Detyrat dhe puna e pavarurDuke parë figurën, përgatitni një ese me titull: Filozofia, një dije e gjerë sa vetë jeta.

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Kuptime mbi filozofinë dhe termin Situata e të nxënit: Filozofia, zëri i njerëzimit qëfilozofi rreh të shprangoset. Çfarë ju thotë kjo thënie e

Euard Kraig? Shprehni mendimin tuaj

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/lëndës Fjalët kyç:sipas kompetencave kyç: filozofi, vetëdije, veprim intelektualNxënësi/ja:

• shpjegon krijimin e termit filozofi, si një nevojë për hulumtimin e natyrës dhe të besimit në forcat e mbinatyrshme;

• përshkruan aspektet më të rëndësishme të mendimit filozofik dhe objektin e filozofisë;

• përcakton prirjet kryesore filozofike dhe çfarë synojnë;

• arsyeton pse risitë filozofike kanë trazuar gjithnjë mendjen njerëzore.

18


Burimet / Mjetet / Materialet:Teksti mësimor Filozofia 11, Interneti, literaturë filozofike, tabela e zezë, shkumësi.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:TIK-u, historia, letërsia, shkencat e tjera shoqërore dhe shkencore

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për Stuhi mendimesh Diskutim idesh 5’të nxënët

Ndërtimi i njohurive: Lexim i drejtuar Mbajtje shënimesh/punë në 30’Përpunim i përmbajtjes dyshe

Përforcimi: Konsolidimi i të Rrjeti i diskutimit Diskutim 10’nxënit


Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtShkruhet nga mësuesi në tabelë termi filozofi. Kërkohet nga nxënësit të plotësojnë skemën me ide dhe fjalë me të cilat e lidhin këtë term. Në përfundim të kësaj faze, mësuesi shkruan në tabelë temën e mësimit dhe tërheq vëmendjen e nxënësve me pyetjen: 1. Cili është kuptimi i termit filozofi sipas jush? 2. Çfarë studion ajo?

Thelbi i termit “filozofi” Aspekte të studimit të filozofisë Përse na vlen filozofia?

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesNxënësve u sugjerohet nga mësuesi informacioni që duhet lexuar në tekst, duke i nxitur të mbajnë shënime, të mendojnë, të reflektojnë e të nxjerrin përfundime, duke diskutuar me shokun e bankës, mësuesin, për të saktësuar konceptet e për të marrë përgjigje për pyetjet që lindin. Të gjitha veprimtaritë e lartpërmendura bëhen duke u përqendruar dhe duke u dhënë përgjigje pyetjeve:1. Shpjegoni se cili është kuptimi i termit filozofi?2. Përse na vlen filozofia? Përse duhet ta studiojmë?3. Cilat janë dy aspektet e mendimit filozofik?

FilozofiaNjeriu i dashuruar Mendim dhe veprim

pas dijes... intelektual...

... për ekzistencën e ... si shqetësim

qytetërimit. intelektual.

Reflektim ndaj çështjevethemelore të jetës.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitPër përforcimin e njohurive të marra gjatë orës së mësimit, në përfundim, me të gjithë klasën punohet me rubrikën e tekstit.1. Analizoni kuptimin e thënies filozofike: Shqetësimi njerëzor si akt i të menduarit, paraqitet si një shqetësim intelektual, për reflektim ndaj çështjeve themelore të jetës.2. Argumentoni kuptimin e objektit të filozofisë në aktualitetin e sotëm.

19


VlerësimiBëhet vlerësimi i nxënësve mbështetur në pjesëmarrjen aktive në etapat e mësimdhënies dhe të mësimnxënies, si dhe për saktësinë e përgjigjeve të dhëna.

Detyrat dhe puna e pavarurNxënësve u jepet si punë e pavarur që të përgatisin në klasë një diskutim për risitë e filozofisë në çështjet themelore të jetës.

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Përligjja e ekzistencës dhe e lëvrimit Situata e të nxënit: “Kush nuk është në gjendjetë filozofisë t’i thotë gjërat thjesht dhe qartë, duhet të heshtë

dhe të vazhdojë të punojë, derisa të jetë nëgjendje t’i thotë ato qartë.” (Karl Poper) Çfarëkuptimi ka kjo shprehje për ju?

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/lëndës Fjalët kyç:sipas kompetencave kyç: përligjje, ekzistencë, lëvrim, Apologjia e Sokratit.Nxënësi/ja:

• shpjegon rëndësinë e rolit të filozofisë dhe pse është e rëndësishme përligjja e saj;

• jep disa mënyra dhe detyra që i takojnë çdo individi për përligjjen e filozofisë;

• përmbledh format dhe mënyrat sesi filozofia është lëvruar, përligjur dhe mbrojtur me patos të veçantë nga shumë filozofë.

Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me tematTeksti mësimor Filozofia 11, Interneti, literaturë ndërkurrikulare:filozofike, tabela e zezë, shkumësi. TIK-u, historia, letërsia, shkencat e tjera

shoqërore dhe shkencore.

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të nxënët Përvijim i të menduarit Diskutim i ideve 10’Ndërtimi i njohurive: Përpunim i Organizuesi grafik i Paraqitje grafike e 25’përmbajtjes informacionit/Shpjegim i informacionit

përparuar

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënit Diskutim Diskutim përfundimesh 10’


Parashikimi: Përgatitja për të nxënitTema paraqitet nga mësuesi me anë të një “Përvijimi të të menduarit”, si dhe me një foto të Sokratit. U kërkohet nxënësve të shprehin njohuritë që ata kanë për filozofin e madh grek. Përvijimi i mëposhtëm i të nxënit i ofrohet çdo nxënësi në një fletë të bardhë.

20


Njohuritë e 1.nxënësve 2.

3.

Sokrati

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesNë këtë fazë diskutohen idetë e nxënësve dhe ato paraqiten në tabelë me anë të një organizuesi grafik. Qëllimi është të evidentohet thelbi i ekzistencës së filozofisë. Pasi nxënësit evidentojnë në listat e tyre gjithçka që dinë, mësuesi/ja shpjegon të gjitha çështjet. Më pas mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet: Çfarë të përbashkëtash ka midis listave tuaja dhe atyre që u përmendën në shpjegim? Çfarë të rejash mësuat?Për paqartësitë dhe vështirësitë që nxënësit hasin, ata i drejtojnë mësuesit/es pyetje. Mendimet e nxënësve plotësohen nga ana e mësuesit.

Organizuesi grafik

Ekzistenca e filozofisë

te profesionistët që te çdo njeri i thjeshtë, që mbartpërligjin këtë ekzistencë, në vetvete probleme filozofike,

te modestia intelektuale.

Qartësia dhe thjeshtësia nëlëvrimin e filozofisë.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitNë këtë fazë nxënësve u kërkohet të nxjerrin përfundime që mësuesi/ja i konsideron të rëndësishme duke u bazuar në rubrikën Të mendojmë dhe diskutojmë si filozofë. Shtrohen çështjet që lidhen me temën mësimore:Krahasoni mbrojtjen sokratike me modestinë intelektuale në realitetin e sotëm.Zbuloni të përbashkëtat dhe dallimet.

VlerësimiBëhet vlerësimi i nxënësve për pjesëmarrje aktive në etapat e mësimdhënies e të mësimnxënies; për saktësinë e përgjigjeve të dhëna, si dhe për përgjigjet e dhëna me gojë.

Detyrat dhe puna e pavarurJepet si detyrë shtëpie: Shkruani një ese me temë: Si e përjetoj unë mesazhin sokratik.

21


Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofia Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Veprimtari praktike: “Të shijosh” Situata e të nxënit: Tashmë ne i kemi zhvilluarfilozofinë mësimet paraprake të lëndës së filozofisë. Ajo nuk

funksionon si e vetme, por ndërlidhet dhe me fushatë tjera. Si mendoni cilat janë ato? Në këtë veprimtaripraktike ju do të punoni rreth rëndësisë që ka kjo fushëdhe idetë e saj. Ç’do të thotë, sipas jush, “të shijosh”filozofinë?

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç: ide filozofike, mendim filozofik, dehje filozofike, “tëNxënësi/ja: shijosh” filozofinë

• paraqet ide dhe argumente mbi mendimin filozofik;

• zhvillon mendimin e lirë mbi filozofinë dhe idetë e saj;

• argumenton rëndësinë e ideve filozofike.

Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me tematndërkurrikulare:

Interneti, biblioteka, tekstet shkollore TIK-u, shkencat shoqërore

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaFaza I Stuhi mendimesh Diskutim idesh 10’

(brainstorming)

Faza II Punë në grupe/ Prezantim Prezantim/Diskutim 25’Faza III Prezantim Prezantim pune/Shënime 10’


Faza INë trajtën e një stuhie mendimesh (brainstorming), nxënësit rikujtojnë konceptet kryesore të orëve të kaluara. Pas kësaj nxënësve u drejtohen pyetjet, të cilave u duhet t’iu përgjigjen në punimet e realizuara.

1. Pse janë të rëndësishme idetë me të cilat na ka pajisur filozofia?2. Ku ndërlidhet filozofia me shkencat e tjera?3. Pse filozofia plotëson kënaqësitë shpirtërore, mendore të individit në rrugëtimin e tij të jetës dhe

të dijes?

Faza IIHapat që ndiqen për realizimin e veprimtarisëHapi 1: Punë individuale jashtë klaseNxënësit kërkojnë në internet material (tekst) dhe ilustrime (foto, ilustrime), që tregojnë ndërlidhjen e filozofisë me shkencat e tjera, si dhe për rëndësinë e ideve të filozofisë.Hapi 2:Nxënësit prezantojnë sipas grupeve përkatëse nëntematikat e caktuara:Grupi I

22


Pse janë të rëndësishme idetë me të cilat na ka pajisur filozofia?• Filozofia na ka pajisur me disa nga idetë më të rëndësishme dhe me më shumë ndikim në histori.• Idetë më të rëndësishme në historinë e filozofisë konsiderohen si një pikë kthese në sferën e

mendimit.• Ideja apo citati tregojnë shumë pak. Ato janë përfundimi i një linje argumentimi rreth natyrës së

sigurisë. Kur shqyrtojmë arsyetimin, ideja fillon dhe merr kuptim.Grupi IIKu ndërlidhet filozofia me shkencat e tjera?

• Teoritë janë ide që vënë në pikëpyetje hipotezat tona për veten dhe për botën. Përmes tyre, mendojmë në një dritë të re për mënyrën se si i vështrojmë gjërat.

• Këto ide kanë pasur ndikim përtej filozofisë, duke shkaktuar lëvizje të rëndësishme shkencore, politike dhe artistike.

• Teoritë dhe idetë e filozofëve janë nxitëse të mendimit po aq sa edhe arti i madh, sa vërtetimi matematikor, sa humori në një bisedë mes miqsh.

Grupi IIIPse filozofia plotëson kënaqësitë shpirtërore dhe mendore të individit në rrugëtimin e tij të jetës dhe të dijes?

• Habia dhe kërshëria janë karakteristika njerëzore. Të tilla janë edhe ngazëllimi i të hulumtuarit dhe i të zbuluarit.

• Ne “dehemi” njësoj, si nga filozofia, ashtu edhe nga veprimtaria fizike, nga kënaqësia e të shijuarit të artit, nga besimi dhe nga idetë e arritura përmes të arsyetuarit tonë.

• Fillimi i të menduarit nuk është në kundërshtim vetëm me të tjerët, por edhe me veten tonë.

Faza IIIPrezantim i punimit në klasë, diskutim dhe formulim konkluzionesh.Nxënësit vendosin punimet në portofolin e tyre të nxënësit.

VlerësimiBëhet nga mësuesi vlerësim në grup për punën e kryer; vlerësim individual i rolit të gjithsecilit në grup, si dhe vlerësim për nxënësit që prezantojnë.

Detyrat dhe puna e pavarurNuk parashikohen.

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëria FilozofiTema mësimore: Refleksioni filozofik, veçoritë e tij Situata e të nxënit: “Kush kërkon të vërtetën, duhet

të guxojë të jetë i urtë. Ai duhet të guxojë të jetë revolucionar në fushën e mendimit.” (Karl Poper) Reflektoni mbi këtë thënie dhe shprehni mendimin tuaj rreth saj: Pse guximi është një tipar i rëndësishëm i personalitet të njeriut?

23


Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç: refleksion filozofik, vetëdije, frymë jo konformiste,Nxënësi/ja: disiplinë shkencore, metodë studimi

•shpjegon çfarë kupton me refleksionfilozofik si një akt i mendimit njerëzor;

•rendit dhe analizon elementet erefleksionit filozofik;

•shtjellon veçoritë dhe çfarë synonfilozofia si refleksion, parë si disiplinëdhe metodë studimi.

Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me tematTeksti mësimor “Filozofia 11”, literaturë filozofike, ndërkurrikulare:tabela. TIK-u, shkencat shoqërore.

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e Kohanxënësit

Parashikimi: Përgatitja për të nxënët Diskutim për njohuritë Diskutim idesh 10’paraprake

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i Organizues grafik i Paraqitje grafike e 25’përmbajtjes informacionit informacionit



Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtMësuesi prezanton temën me anë të situatës së të nxënit dhe u paraqet nxënësve për diskutim një koncept kyç, siç është “refleksion filozofik”. Nxënësit diskutojnë në grupe dy e nga dy lidhur me atë që dinë rreth konceptit e më pas e shprehin mendimin e tyre para gjithë klasës. Të gjitha idetë e nxënësve paraqiten në dërrasën e zezë.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesPas kësaj nxënësit i hedhin një sy të shpejtë informacionit në tekst, ndërkohë që mësuesi paraqet në dërrasë një organizues grafik informacioni, që plotësohet me ndihmën e nxënësve. Për lidhjet që mësuesi ka gjetur tek organizuesi grafik, nxënësit reflektojnë duke mbajtur shënime në fletore, në mënyrë që të jenë gati për të dhënë mendimin e tyre për organizuesin grafik të mëposhtëm:

Refleksioni filozofik

Shqetësim intelektual Mendim i kthyer ndaj vetvetes

mbi botën/ për problemet jetike, kritik/jokonformist,

për problemet shpirtërore. metodë reflektive

Akti i të menduarit njerëzor, metodë studimi.

24


Në thelb, filozofia është refleksion që synon diturinë dhe mençurinë.- Objekt i këtij refleksioni është akti i të menduarit njerëzor.- Refleksioni filozofik është mendim i kthyer ndaj vetvetes. Kjo do të thotë se:

- bën kritikën e ideve të pranuara më parë, duke i hulumtuar dhe i verifikuar ato;- karakterizohet nga fryma jokonformiste, duke i dhënë mendimit filozofik forcën për kundërshtimin e

gjithçkaje që e ndrydh dhe e shtyp;- synon të zhvillojë metodën reflektive, në mënyrë që secili të përpiqet për të vërtetën, hulumtimin

dhe zbulimin e saj.- Filozofia përfaqëson një disiplinë shkencore, që merret me trajtimin e ligjeve më të përgjithshme të natyrës, të shoqërisë dhe të mendimit njerëzor.1. filozofia duhet menduar si një lëmë që mund ta studiojmë, ta zotërojmë dhe ta thellojmë më tej;2. filozofia duhet parë si një fushë që duhet ta shmangim apo ta shpërfillim si të padobishme dhe të pafrytshme.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitNë këtë fazë nxënësit, pasi kanë krijuar idenë e saktë për njohuritë e reja, janë gati të diskutojnë për pyetje që u drejton mësuesi/ja. Përfundimet më të arrira evidentohen në dërrasë nga mësuesi. Konkretisht ata përqendrohen që të zbërthejnë kuptimin e këtij mendimi: Refleksioni filozofik është mendim i kthyer ndaj vetvetes

VlerësimiBëhet vlerësim individual ndër nxënës, si për përgjigjet e dhëna me gojë.

Detyrat dhe puna e pavarurMësuesi/ja u jep nxënësve si detyrë që përgatisin një diskutim në klasë për lidhjen mes dijes filozofike dhe lirisë për të menduar.

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Veprimtari praktike: diskutimi, Situata e të nxënit: Filozofët kanë përdorur mjetin edialogu, mendimi ndryshe, argumentimi, pranimi dialogut për t’i shpalosur idetë nëpërmjet paraqitjes sëapo kundërshtimi – pjesë të të menduarit argumenteve. Pra, në thelb filozofia në vetvete ështëfilozofik. refleksion, ku objekt i këtij refleksioni është vetë akti i të

menduarit njerëzor. Si mendim i kthyer ndaj vetvetes,si metodë refleksioni filozofik bën kritikën e ideve, ihulumton dhe verifikon ato, shtron problemin, zhvillonargumentin, paraqit dhe përpunon idetë.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: dialogu filozofik, ide filozofike, mendim filozofik.

• paraqet ide dhe argumente mbi dialogun dhe mendimin ndryshe si pjesë e të menduarit filozofik;

• shpreh mendimin e tij mbi çështjet themelore filozofike;

• mëson t’i lidhë mendimet e tij për realitetin me idetë filozofike.

25


Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me tematInterneti, biblioteka, tekstet shkollore ndërkurrikulare:

TIK-u, shkencat shoqërore


(brainstorming)

Faza II Punë në grupe/ Prezantim Prezantim/ Diskutim 25’Faza III Prezantim Prezantim pune/ Shënime 10’


Faza INë trajtën e një brainstorming, nxënësit rikujtojnë konceptet kryesore të orëve të kaluara. Pas kësaj, nxënësve u drejtohen pyetjet të cilat duhet t’i përgjigjen në punimet e realizuara.

1. Cilat janë “çështjet themelore” për të cilat janë përpjekur aq shumë filozofët ndër shekuj?2. Pse këto çështje filozofike vazhdojnë të diskutohen edhe sot e kësaj dite?

Faza IIHapat e ndjekur për realizimin e veprimtarisëHapi 1: Punë individuale jashtë klaseNxënësit kërkojnë në internet material (tekst) dhe ilustrime (foto, ilustrime), që tregojnë çështjet filozofike të cilat vazhdojnë të diskutohen edhe sot e kësaj dite.Hapi 2Nxënësit prezantojnë sipas grupeve përkatëse nëntematikat e caktuara:

Grupi INë vend që idetë e filozofit të pranohen, ka të ngjarë të shoqërohen me komente, të tilla si: Dakord, por…, Po sikur…Grupi IIFilozofët kanë debatuar vazhdimisht për çdo aspekt të filozofisë. Kjo ka nxitur më shumë diskutime dhe ka sjellë më shumë ide të reja. Cilat janë këto “çështje themelore” për të cilat janë përpjekur aq shumë filozofët ndër shekuj?Grupi IIIPse këto çështje filozofike vazhdojnë të diskutohen edhe sot e kësaj dite? Pse nuk i kanë gjetur filozofët përgjigjet përfundimtare?

Faza IIIPrezantohen punimet në klasë dhe diskutohet për to. Në fund bëhet një përmbledhje konkluzionesh.Nxënësit vendosin punimet në portofolin e tyre të nxënësit.

VlerësimiBëhet vlerësim në grup për punën e kryer, si dhe vlerësim individual i rolit në grup të nxënësve që prezantojnë.

Detyrat dhe puna e pavarurNxënësve u jepet orientimi që të diskutojnë dhe argumentojnë se pse filozofia e meriton të drejtën për të ekzistuar?

26


Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Historia e mendimit filozofik Situata e të nxënit: Filozofia është një disiplinë

shekullore dhe pjesa më e madhe e ideve filozofikekanë mbërritur deri ditët tona. Si mendoni ju: Pse idetëe filozofëve, ndër shekuj deri sot, nuk janë vjetruarasnjëherë, përkundrazi filozofët kanë ende shumë përtë na thënë?

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: Përligjje, ekzistencë, lëvrim, Apologjia e Sokratit.

• analizon domosdoshmërinë e një kuadri studimor për të përftuar një pamje të nevojshme të historisë së mendimit filozofik;

• dallon dhe analizon dy periudhat më të rëndësishme të historisë së filozofisë;

• përshkruan rrugëtimin e filozofisë.

Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me tematTeksti mësimor Filozofia 11, Interneti, tabela, ndërkurrikulare:flipchart. TIK-u, historia, shkencat shoqërore

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të nxënët Përvijim i të menduarit Diskutim i ideve 10’

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i Të nxënit në këmbim Lexim/Të menduarit kritik 25’përmbajtjes

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënit Organizues grafik Organizues grafik 10’


Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtNxënësve u bëhen disa pyetje, në mënyrë që të rikujtojnë njohuritë e tyre nga lënda e historisë dhe ato që kanë zhvilluar në temat paraardhëse të lëndës mësimore të filozofisë:1. Cili është kuadri studimor i historisë së filozofisë?2. Cili është raporti i saj me historinë, sipas jush?

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesKlasa është ndarë në katër grupe me nga 4-5 nxënës secili. Pasi të kenë lexuar me kujdes çështjet: Kuadri studimor i historisë së filozofisë dhe Dy periudhat e historisë së filozofisë, grupeve u drejtohen pyetjet e mëposhtme.Grupi I:

• Shpjegoni kuadrin studimor të historisë së filozofisë.Grupi II:

• Analizoni rrugëtimin e mendimit filozofik.Grupi III:

• Përshkruani periudhën kur u zhvillua filozofia klasike tradicionale.Grupi IV:

• Përshkruani periudhën kur u zhvillua filozofia bashkëkohore.

27


Përforcimi: Konsolidimi i të nxënit

Pasi bëhet përshkrimi i të dyja periudhave të historisë së filozofisë, përmblidhen veçoritë e tyre në një tabelë.

Historia e filozofisë klasike tradicionale Historia e filozofisë bashkëkohoreFilozofia greke - mbi individin, ekzistencën e tij;

Filozofia e krishtere dhe Mesjeta - mbi të vërtetën subjektive;

Filozofia e Europës moderne - mbi të menduarit intelektual.

VlerësimiNë fund të orës së mësimit bëhet vlerësimi i nxënësve të aktivizuar, sipas përgjigjeve me gojë që ata kanë dhënë.

Detyrat dhe puna e pavarurMësuesi/ja jep si detyrë: Analizoni filozofinë si një disiplinë e dijes njerëzore. Çfarë raporti ka me shkencat e tjera natyrore dhe shoqërore?

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Filozofia antike greke Situata e të nxënit: Në lëndën e letërsisë ju keni

mësuar dhe periudhën e letërsisë antike greke.Çfarë dini ju për Homerin apo Hesiodin?

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/lëndës Fjalët kyçe:sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: Miti, filozofia natyraliste, lënda bazë, filozofia

•jep argumente pse mitet janë forma e parë e parasokratike, sofistët.shpjegimit të botës;

• shpjegon pse filozofët e parë grekë u quajtën filozofë natyralistë; ku mbështeteshin arsyetimet e tyre dhe pse ishin A-ja për të gjitha shkencat e mëvonshme të natyrës;

• analizon mendimin filozofik te shkollat e para filozofike dhe idetë tyre për kalimin progresiv nga lënda natyrore bazë, tek arsyeja, te njeriu.

Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me temat

Teksti mësimor Filozofia 11, Interneti, literaturë,ndërkurrikulare:

fletore shënimesh, dërrasa e zezë TIK-u, letërsia, historia, shkencat shoqërore

28


“Filozofi 11

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të nxënët Parashtrim me terma Mbajtje shënimesh/ Diskutim 10’

paraprakë idesh

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i Shpjegim i përparuar Diskutim 25’përmbajtjes



Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtMësuesi prezanton temën me terma të njohur, duke shfrytëzuar edhe situatën e të nxënit, duke u ndalur në çështjet kryesore që do të trajtohen. Disa nga termat janë: Miti – Homeri - Hesiodi. Nxënësit japin idetë e tyre për njohuritë që kanë për këto terma. Ndërkohë, ata mbajnë edhe shënime për çështjet që do të trajtohen.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesPas kësaj, nxënësve u kërkohet që për çështjet e parashtruara në diskutim, pasi të konsultohen me njëri-tjetrin, të bëjnë një listë për atë që dinë sipas çështjeve. Pasi nxënësit evidentojnë në listat e tyre gjithçka dinë, mësuesi/ja shpjegon çështjet njëra pas tjetrës, duke drejtuar pyetjet:1. Ç’gjëra të përbashkëta gjeni midis listave tuaja dhe atyre që u përmendën në shpjegim?2. Ç’të reja mësuat?Nxënësit i drejtojnë mësuesit/es pyetje paqartësie, për çështjet që kanë nevojë të kuptojnë më mirë.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitNë këtë fazë nxënësve u kërkohet të nxjerrin përfundime, që mësuesi/ja i konsideron të rëndësishme. P.sh.: Shpjegoni pse mitet janë forma e parë e shpjegimit të botës? Pse filozofët e parë grekë u quajtën filozofë natyralistë? Analizoni mendimin filozofik mbi lëndën bazë te shkollat e para filozofike.

VlerësimiNë fund të orës së mësimit bëhet vlerësim i nxënësit/es për pjesëmarrje aktive në etapat e mësimdhënies e të mësimnxënies, për punën me hartën dhe për saktësinë e përgjigjeve të dhëna.

Detyrat dhe puna e pavarurZhvilloni në klasë një diskutim mbi mitologjinë greke, duke shfrytëzuar materiale nga lënda e letërsisë dhe nga interneti.

29


“Filozofi 11”

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Sokrati, personalitet karizmatik i Situata e të nxënit: “Sokrati e zbriti filozofinë ngafilozofisë qielli” (Ciceroni) Ne kemi folur për Sokratin në

temat paraardhëse. Kur dëgjoni këtë shprehje tëCiceronit, çfarë idesh ju krijohen?

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/lëndës Fjalët kyç:sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: Gjykimi sokratik, Njeri, njih vetveten! Apologjia e

•dallon thelbin e kuptimit sokratik mbi çështjet Sokratitnjerëzve;

• bën dallimin mes mendimit filozofik të Sokratit dhe të sofistëve natyralistë;

• përshkruan gjykimin e Sokratit mbi jetën, njerëzit, mençurinë, moralin e shoqërisë;

• argumenton dyshimin filozofik të Sokratit mbi kufijtë e dijes dhe të njohjes.

Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me tematTeksti mësimor Filozofia 11, Interneti, tabela e zezë ndërkurrikulare:

TIK-u, letërsia, historia

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të nxënët Stuhi mendimesh Diskutim idesh 10’

(Brainstorming)

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i Pema e mendjes Diskutim 25’përmbajtjes

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënit Shkrim i shkurtër (Ese) Diskutim përfundimesh 10’


Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtMësuesi/ja prezanton temën e re. Me anë të situatës së të nxënit, vazhdon këtë fazë në kuadër të diskutimit duke nxitur idetë e nxënësve. Mësuesi/ja bën pyetjen e Sokratit: “Si duhet ta jetoj jetën?”. Nxënësit shprehin mendimet e tyre.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesHapi I: Filozofia sokratikeMësuesi paraqet në dërrasë një organizues grafik informacioni, që diskutohet me nxënësit.

Për jetën e njerëzve. Për njohjen: dyshimi sistematik ndaj mendimit.

Filozofia sokratike

Si duhet ta jetoj jetën. Njohja: dija ka kufijtë e saj.

30


Hapi II: Sokrati dhe sofistëtTrajtohen çështjet kyç të temës mësimore.

SokratiSokrati (shek. IV p.e.s.) është një ndër filozofët më të mëdhenj të Antikitetit, dijetar, gojëtar, kritik ironik, racionalist tipik. Ka pasur ndikim të madh në mendimin filozofik europian, madje shfaqet si një ndër figurat më enigmatike në historinë e filozofisë.

Qëndrimi sokratik mbi dijen dhe njohjenGjykimi sokratik “Unë e di se nuk di asgjë”, i formuluar në Apologjinë e Sokratit (vepër e Platonit), mbron mençurinë dhe modestisë intelektuale - karakteristikë e qëndrimit sokratik.Me kërkesën e thjeshtë, por universale për njeriun: “Njeri, njih vetveten!”, ai i drejtohet mençurisë dhe modestisë:“Ndërgjegjësohu se sa pak di ti”.

“Sokrati e zbriti filozofinë nga qielli”. Sokrati e “thirri“ filozofinë nga qielli dhe e vendosi në tokë, që të banojë në qytete. E futi nëpër shtëpi dhe i bëri njerëzit të mendojnë për jetën dhe etikën, për të mirën dhe të keqen.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitNë fazën e fundit nxënësit punojnë rubrikën e tekstit: Të mendojmë dhe diskutojmë si filozofë.Dituria është e lidhur pazgjidhshmërisht me moralin. Ajo është e vetmja e mirë, ndaj duhet ta shqyrtojmë vazhdimisht vetveten. Jepni argumentet tuaja mbi idenë e Sokratit për qëllimin e jetës.

VlerësimiNë fund të orës së mësimit, bëhet vlerësimi i nxënësit për pjesëmarrje aktive në etapat e mësimdhënies e të mësimnxënies, si dhe për saktësinë e përgjigjeve të dhëna.

Detyrat dhe puna e pavarurJepet si detyrë shtëpie: Shkruani një ese mbi idenë filozofike të Sokratit: Njeri, njih vetveten!

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Platoni, filozof i madh i Antikitetit Situata e të nxënit: “Filozofët të bëhen prijës, apo

prijësit të bëhen filozofë”. Kjo është një thënie tjetëre Platonit në lidhje me filozofët. Si e kuptoni ju këtëshprehje të tij?

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/lëndës Fjalët kyç:sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: akademi, dialog, bota e shqisave, bota e ideve,

•kupton qëllimin dhe rëndësinë e filozofisë dialektikë, njohja, dualizmi.së Patonit, mbështetur në teorinë e tij tëideve dhe të shqisave;

• argumenton teorinë e njohjes dhe metodën e dialogut, matematikën dhe dialektikën;

• shpjegon dualizmin e Platonit në trajtimin e konceptit njeri

• zbërthen racionalizmin platonian në trajtimin filozofik të shtetit.

31


Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me tematTeksti mësimor Filozofia 11, Interneti, foto me ndërkurrikulare:ilustrime. TIK-u, shkencat shoqërore

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të nxënët Stuhi mendimesh Diskutim idesh 10’Ndërtimi i njohurive: Përpunim i Punë me grupe Diskutim 25’përmbajtjes

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënit Diskutim (shkrim i shkurtër) Diskutim idesh 10’

Organizimi i orës së mësimitParashikimi: Përgatitja për të nxënëtPër realizimin e kësaj faze të orës së mësimit mësuesi/ja nxit mendimet e nxënësve me anë të situatës së të nxënit dhe në vazhdimësi të diskutimit shtron një tjetër çështje: Sipas Platonit “bota e ideve” është e përjetshme, ndërsa ajo materiale jo (ajo vdes).Më pas mësuesi/ja shtron pyetje: Si mendoni ju lidhur me këtë pikëpamje?

Akademia e Platonit

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesKlasa ndahet në grupe, në varësi të numrit të nxënësve që ka klasa. Këshillojmë që grupi të mos jetë më i madh se 4-5 nxënës. Çfarë detyrash do të realizojnë grupet? Detyrat në zbatimin e kësaj metode janë të njëjta. Duke qenë e njëjta detyrë, shkëmbimi i mendimeve dhe ballafaqimi mes tyre do ta bëjë më të realizueshme atë.

Detyrat për çdo grup1. Përshkruani botën e shqisave dhe të ideve, sipas Platonit.2. Argumentoni teorinë e njohjes dhe metodën e dialogut; matematikën dhe dialektikën.3. Shpjegoni dualizmin e Platonit në trajtimin e konceptit njeri, si dhe racionalizmin platonian në trajtimin filozofik të shtetit.Përgjigjet e pyetjeve për çdo grup evidentohen në tabelë dhe diskutohen në klasë.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitNë këtë fazë nxënësve u kërkohet të nxjerrin përfundime, që mësuesi/ja i konsideron të rëndësishme. Kjo realizohet duke punuar rubrikën: “Të mendojmë dhe të diskutojmë si filozofë”.Analizohet me nxënësit Miti i shpellës, duke përcaktuar raportin e botës së mendimit të pastër dhe asaj të dukjeve të prekshme. Si bëhet perceptimin i këtyre botëve përmes arsyes?

VlerësimiNë fund të orës së mësimit bëhet vlerësimi i nxënësve, mbështetur në nivelin e përgjigjeve të tyre.

Detyrat dhe puna e pavarurJepet si detyrë shtëpie: Shkruani një ese me temë Hijet nga të cilat kemi nevojë të çlirohemi.

32


Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Aristoteli, mendimtar gjenial i Situata e të nxënit: Aristoteli ishte nga Maqedonia.metafizikës dhe logjikës Studimet për shkencat i vazhdoi në Akademinë

e Platonit, në Athinë. Prej babait të tij, mjek dheshkencëtar, Aristoteli kishte fituar interesimin përnatyrën e gjallë, gjë të cilën e zhvilloi më pas nëformën e një filozofie natyraliste shkencore. Ai spikatijo vetëm si një filozof i madh, por edhe si biologu i parëeuropian.Aristoteli shkroi rreth 170 tituj. Prej këtyre, vetëm 47 janëruajtur, mes tyre edhe libra të papërfunduar. Në fakt,këta libra ngjajnë më shumë me leksione të mbajtura nëformën e ligjëratave dhe të bisedave.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: metafizikë, logjikë, lice, ndërgjegje, forma, lënda,

•jep thelbin e kritikës së Aristotelit ndaj substancateorisë së ideve të Platonit;

• evidenton dhe analizon këndvështrimet e Aristotelit mbi realitetin, lëvizjen, shkaqet dhe natyrën;

• përshkruan këndvështrimin aristotelian mbi shkencat praktike dhe filozofinë.


Teksti mësimor Filozofia 11, fletore shënimesh,tabela, foto me ilustrime TIK-u, historia, shkencat shoqërore

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e Kohanxënësit

Parashikimi: Përgatitja për të Stuhi mendimesh Nxitja e diskutimit 10’nxënët

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i Përvijim i të menduarit Diskutim i ideve 25’përmbajtjes

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënit Mësova (shkrim i Ndërtimi i shprehive 10’shkurtër) studimore

organizimi i orës së mësimit

Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtNë fazën e parë të mësimit prezantohet tema e mësimit: “Aristoteli, mendimtari gjenial i metafizikës dhe

logjikës”. Më pas, u kërkohet nxënësve të tregojnë informacionet që njohin për Arsitotelin dhe

veprimtarinë e tij. Përgjigjet e nxënësve shënohen në kolonën e parë të tabelës (Di, dua, mësova).

33


Aristoteli, mendimtari gjenial i metafizikës dhe logjikës

Di Dua të di MësovaAristoteli (shek. IV Cil Cilat ishin pikëpamjet *Mendimi nuk paraqitet pa botënp.e.s.) është mendimtar i filozofike të tij? materiale, ashtu si bota materiale nukmadh, filozof gjenial. Cilat ishte veprimtaria e tij paraqitet pa idetë që kemi për të.Ai ishte nxënës i jetësore? * Ne shohim qenie të llojeve të ndryshmeAkademisë së Platonit Cilat ishin veprat e tij? në botën që na rrethon.për gati njëzet vjet me Nga ndryshonte ai nga * Ne njohim karakteristikat e përbashkëtaradhë. Platoni? të qenieve në botë.

* Duke përdorur shqisat dhe arsyen ne ekuptojmë, se çfarë e bën një qen (kafshë)të jetë qen.* Ne e gjejmë të vërtetën prej të dhënaveqë përftojmë nga bota që na rrethon.

Teoria aristoteliane mbi realitetin, lëvizjen, shkaqet dhe natyrën1. Pikëpamja mbi realitetin bazohet në ndarjen e tij në formë dhe në lëndë, të cilat edhe pse

kanë ndryshime mes tyre, janë të lidhura, sepse: lënda është materiali që përbën gjërat, ndërsa forma është karakteristikë e veçantë e tyre.

2. Pikëpamja mbi lëvizjen bazohet në pranimin e substancës si subjekt, ku materia dhe forma janë në raport si forca me veprimin. Sipas tij, lëvizja mbështetej:a. te veprimi i të kundërtave, që janë pikat e nisjes dhe të mbërritjes së lëvizjes;b. te subjekti, që është bazë e ndryshimit dhe mbetet i pandryshuar;c. te substanca, që është subjekt i përbërë nga materia dhe forma.

3. Këndvështrimi mbi shkaqet bazohet në pranimin e katër shkaqeve, që përcaktojnë lëvizjen e çdo gjëje në natyrë: shkaku material, formal, lëvizës dhe shkaku final. Aristoteli mendonte se pas çdo gjëje në natyrë ekziston një qëllim i caktuar, që lëviz gjithçka, madje edhe yjet dhe planetët. Ai e quante këtë “lëvizja e parë”, duke hamendësuar Zotin si “shkakun e parë” të lëvizjes së trupave qiellorë dhe të gjithë lëvizjes në natyrë.

4. Pikëpamja mbi natyrën bazohej në ndarjen e natyrës inorganike, të gjërave pa jetë që mund të transformohen vetëm nën ndikimin e jashtëm, dhe të natyrës organike, të gjërave të gjalla që kanë mundësi të lindin për t’u transformuar.

5. Pikëpamja mbi shkencat praktike, si politika, etika dhe arti, bazohet në analizën e individit dhe shoqërisë. Njeriu mund të kuptohej si qenie reale vetëm në shoqëri, ku forma më e lartë e të jetuarit së bashku ishte shteti. Përmes veprimit më të lartë aktiv, politikës, njeriu do të realizonte jo vetëm nevojat jetike, por edhe qëllimet më të larta. Njeriu cilësohet nga Aristoteli si “qenie politike”, që duhet të ketë marrëdhënie me qenie të tjera mbi bazën e “të mesmes së artë”. Por kjo kërkon kurajë, tolerancë dhe liberalizëm.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesNë këtë fazë, pasi është plotësuar tabela Di, dua, mësova, u kërkohet nxënësve të argumentojnë.

Ø Argumentoni filozofinë aristoteliane dhe kritikën e tij ndaj ideve platoniane.Ø Përshkruani këndvështrimin e Aristotelit mbi realitetin, lëvizjen, shkaqet, natyrën.Ø Përshkruani këndvështrimin aristotelian mbi shkencat praktike dhe filozofinë.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitMbështetur në rubrikën Të mendojmë dhe të diskutojmë si filozofë, mësuesi/ja parashtron çështjen. Aristoteli kërkon tek Etika rrugën e mesme midis idealizmit doktrinar dhe materializmit egoist. Ai shprehet se ç’është e mirë për shtetin dhe për bashkësinë, është e mirë edhe për individin dhe anasjelltas. Sipas tij,

34


njeriu është “qenie e gjallë politike” dhe rruga e mesme midis egoizmit dhe altruizmit, midis vetjakes dhe publikes është për secilin rruga më e mirë.U kërkohet nxënësve që të diskutojnë rreth kësaj ideje të Aristotelit.

VlerësimiBëhet vlerësimi nxënësve për pjesëmarrje aktive në etapat e mësimdhënies e të mësimnxënies, si dhe për saktësinë e përgjigjeve të dhëna.

Detyrat dhe puna e pavarur:Jepet si detyrë shtëpie: Shkruani një ese mbi thënien e Aristotelit: Platoni është një mik, por e Vërteta është një mike më e mirë.

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Veprimtari praktike: Apologjia e Situata e të nxënit: Sokrati u bë pothuaj një shenjt,Sokratit në kuptimin fetar të fjalës, sepse në emër të dashurisë

për të vërtetën nuk pati frikë të përballej me vdekjen.Në bazë të njohurive që janë marrë në orët e kaluara,shprehni mendimin: Pse u quajt “shenjt” Sokrati?

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: brendësia e moralit, individualizëm egoist, mesazhe

•njeh përmbajtjen dhe idenë themelore të sokratike, apologji sokratike.Sokratit;

• evidenton mesazhet e veprës dhe të jetës së Sokratit, si filozof dhe qytetar;

• reflekton mbi mesazhin aktual të veprës së Sokratit.




(Brainstorming)

Faza II Punë në grupe/ Prezantim Prezantim/Diskutim 25’Faza III Prezantim Prezantim pune/Shënime 10’


FAZA INë trajtën e një brainstorming, nxënësit rikujtojnë konceptet kryesore të orëve të kaluara. Pas kësaj nxënësve u drejtohen pyetjet, të cilave duhet t’iu përgjigjen në punimet e realizuara.

1. Pse janë të rëndësishme idetë me të cilat na ka pajisur filozofia?2. Ku ndërlidhet filozofia me shkencat e tjera?

35


3. Pse filozofia plotëson kënaqësitë shpirtërore, mendore të individit në rrugëtimin e tij të jetës dhe të dijes?

FAZA II

Hapat e ndjekur për realizimin e veprimtarisë:

Hapi 1: Punë individuale jashtë klaseNxënësit kërkojnë në internet material (tekst) dhe ilustrime (foto, ilustrime), që tregojnë të dhëna për Apologjinë e Sokratit.

Hapi 2Nxënësit prezantojnë sipas grupeve përkatëse nëntematikat e caktuara:

Grupi IØ Sokrati u bë pothuaj një shenjt, në kuptimin fetar të fjalës, sepse në emër të dashurisë për të

vërtetën nuk pati frikë të përballej me vdekjen.Ø Për Sokratin, virtyti kishte më shumë rëndësi sesa jeta e shkurtër e një individi të veçantë.

Grupi IIØ Filozofia e Sokratit është si një zë i brendshëm, që nuk i flet vetëm individit. Sipas tij, “të sillesh

mirë, do të thotë thjesht që një njeri nuk duhet të bëjë asgjë për të cilën mund ta qortonin perënditë, por i takon gjithsecilit të vendosë për të mirën brenda vetes së tij”.

Ø Vetëm “brendësia e moralit” i jep individit lirinë për të vendosur për një veprim të saktë. Në këtë mënyrë, ai bëhet pikënisja historike e reflektimit moral dhe e etikës.

Grupi IIIØ Në kundërshti me individualizmit egoist, Sokrati vinte në dukje se asnjeri nuk mund të jetë i

lumtur, nëse nuk vepron në përputhje me vlerat themelore të bashkësisë qytetare.Ø Që njeriu të fitojë njohuri mbi botën dhe veten, duhet të njohë kufijtë e paditurisë së tij dhe të

heqë nga mendja të gjitha paragjykimet. Vetëm atëherë njeriu mund të gjejë të vërtetën.


VlerësimiBëhet vlerësim në grup për punën e kryer, si dhe vlerësim për nxënësit që prezantojnë.

Detyrat dhe puna e pavarurNë fund të orës mësimore jepet si detyrë: Përgatitni një material në formë eseje me temë Mesazhet sokratike.

36


Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Përsëritje: Periudha antike greke Situata e të nxënit: Janë marrë përgjigje rreth

shumë pyetjeve të shtruara në këtë kapitull.Provoni sa të qëndrueshme i keni njohuritë.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/lëndës Fjalët kyçe:sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja:

•përshkruan lindjen e filozofisë antike greke; filozofë natyralistë, Shkolla e Miletit, Liceu i•evidenton filozofët e parë, filozofë natyralistë; Athinës, metafizika dhe logjika, apologjia e Sokratit,•analizon veprimtarinë dhe idetë e Sokratit, racionalizëm, filozof i madh i arsyetimit logjik

si një racionalist tipik, që vendos në qendërarsyen njerëzore;

• analizon idetë e Platonit, filozofi i shpirtit abstrakt, i teorisë së ideve, shkruesi i Sokratit;

• analizon pikëpamjet e Aristotelit, filozofi që ngriti lart metafizikën, që besoi te shqisat, që tregoi format thelbësore të gjërave reale - filozofi i madh i arsyetimit logjik;

• analizon rëndësinë e Sokratit, si dhe rëndësinë e Platonit dhe të Aristotelit, si themeluesit e filozofisë evropiane.


Teksti mësimor i Historisë, Historia e Shqipërisë,Interneti, mjete didaktike, postera, power point, TIK-u, historia, shkencat shoqërorevideo projektor.

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaFaza I Parashikim (Stuhi mendimesh) Diskutim idesh 5’Faza II Pyetje vetëvlerësuese Pyetje vetëvlerësuese 30’Faza III Diskutim Diskutim përfundimesh 10’

organizimi i orës së mësimitFaza IOra mësimore fillon me prezantimin e çështjeve për diskutim, të sugjeruara nga nxënësit. Pas kësaj mësuesi/ja u propozon nxënësve të organizojnë në fletore një pemë konceptesh në bazë të kriterit të lidhjeve të ngjarjeve. Në mënyrë të shpejtë nxënësit evidentojnë disa nga lidhjet që arrijnë të dallojnë.

Faza IITest vetëvlerësimi1. Shënoni e Vërtetë (V) ose e Gabuar (G).

a. Thelbi i mendimit filozofik është kërkimi i së vërtetës. V-Gb. Filozofia përdor arsyetimin për gjetjen e përgjigjeve për pyetjet themelore. V-Gc. Objekti i refleksionit filozofik është akti i të menduarit njerëzor. V-G

37


d. Filozofia klasike tradicionale përfshin periudhën e fundit të shek. XIX dhe fillimin e shek. XX. V-G2. Rrethoni përgjigjen e saktë.

• Quhen paragjykime filozofike sepse:a. përbëjnë pikënisje të pasigurta për njohjen;b. njerëzit ndërgjegjësohen pak rreth tyre;c. shpesh mbrohen nga njerëzit pa verifikim kritik;d. të tria së bashku.

3. Shpjegoni kuptimin e termave:a. filozofib. refleksion filozofikc. hulumtim

4. Përgjigjuni pyetjeve.a. Kur fillojmë të mendojmë si filozofë?b. Argumentoni përse na nevojitet filozofia dhe studimi i saj?c. Çfarë kuptoni me: Refleksion filozofik është mendim i kthyer nga vetvetja?

5. Shënoni e vërtetë (V) apo e Gabuar (G).a. Filozofët e parë grekë quhen filozofë natyralistë. V-Gb. Pyetja “Si duhet ta jetoj jetën”?, është shtruar nga Sokrati. V-Gc. Shkrimet e Platonit kanë formën e monologut. V-Gd. Në teorinë e Aristotelit, pikëpamja mbi shkaqet, bazohet në pranimin e një shkaku. V-G

6. Rrethoni përgjigjen e saktë• Shkolla e parë filozofike klasike u themelua nga:

a. Parmenidib. Talesic. Anaksimeni

• Apologjia e Sokratit është vepër e:a. Sokratitb. Platonitc. Aristotelit

7. Shpjegoni kuptimin e termave:- mit- dialektikë- metafizikë8. Përshkruani dhe argumentoni

a. Shpjegoni pse filozofët e parë grekë u quajtën filozofë natyralistë?b. Ku qëndron thelbi i thënies së Sokratit: “Unë e di se nuk di asgjë”?c. Përshkruani funksionin e mitit në veprën e Platonit.d. Përcaktoni dallimin midis teorisë së Aristotelit dhe të Platonit në strukturën e njohjes.

Faza IIIDiskutim rreth përgjigjeve të testit vetëvlerësues.

VlerësimiNë fund të orës mësimore bëhet vlerësim i përgjigjeve me gojë dhe vlerësim i aftësisë për të punuar individualisht.

Detyrat dhe puna e pavarurNuk parashikohen

38


Planifikimi i orës Fusha:Mjedisi dhe Lënda:Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Periudha helenistike ose filozofia Situata e të nxënit: Qytetërimi helen nuk ështëaleksandrine i panjohur për ju. Ai është quajtur ndryshe djepi

i qytetërimit të Europës Perëndimore. Cili ështëkontributi që na ka dhënë ky qytetërim?

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/lëndës Fjalët kyç:sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: refleksion filozofik, vetëdije, frymë jo konformiste,

• përshkruan çfarë kupton me periudhë disiplinë shkencore, metodë studimi. helenistike, nga pikëpamja kohore dhepërmbledh kushtet e lindjes së filozofisë në këtë periudhë;

• evidenton veçoritë kulturore të epokës perandorake dhe ndikimin e saj në fe, filozofi, shkencë;

• përshkruan çështjet filozofike që shtjelluan shkollat filozofike - pasrendëse të filozofisë së Platonit dhe të Aristotelit.

Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me tematTeksti mësimor Filozofia 11, foto nga interneti, tabela ndërkurrikulare:e zezë. TIK-u, shkencat shoqërore

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të Stuhi mendimesh Diskutim idesh 10’nxënëtNdërtimi i njohurive: Përpunim i Punë në grupe Diskutim 25’përmbajtjesPërforcimi: Konsolidimi i të nxënit Turi i galerisë Ekspozim punimesh 10’


Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtMësuesi/ja prezanton temën me anë të situatës së të nxënit. Më pas nxit mendimet e nxënësve, duke iu drejtuar pyetje rreth fotove të sjella në klasë. Fotot dëshmojnë detajet më të rëndësishme, që identifikojnë këtë qytetërim, si p.sh. Akropoli. Nxënësit diskutojnë idetë e tyre.

Akropoli

39


Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesNë këtë fazë mësuesi/ja ndan klasën në grupe ku secili nga grupet do të zbërthejë një prej çështjeve të mësimit. Për të ndihmuar veprimtarinë e nxënësve, mësuesi shkruan për secilën çështje disa pyetje.Grupi I- Përshkruani kushtet e lindjes së filozofisë në periudhën helenistike.Grupi II- Veçoritë kulturore të epokës perandorake dhe ndikimi i saj në fe, filozofi, shkencë.Grupi III- Analizoni shkollat filozofike, që u krijuan pas Platonit dhe Aristotelit.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitTë gjitha përgjigjet e dhëna nga nxënësit në trajtën e skedave, paraqiten në formën e një ekspozite.Mësuesi i fton nxënësit të vizitojnë punimet e njëri-tjetrit dhe të bëjnë vlerësimin e tyre.

VlerësimiBëhet vlerësimi i nxënësve për pjesëmarrje aktive në etapat e mësimdhënies e të mësimnxënies, për punën në grupe dhe saktësinë e përgjigjeve të dhëna.

Detyrat dhe puna e pavarurJepet nga mësuesi/ja detyra: Cili është ideali politik, social në shoqërinë e sotme? Bëni krahasimin emendimit tuaj me thënien e famshme të Epikurit: Fshihe jetën tënde.

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Periudha romake Situata e të nxënit: Ashtu si qytetërimi helen, edhe

ai romak nuk mbetet pas për sa i përket kontributitqë i dha njerëzimit në të gjitha fushat. Çfarë dini jupër Perandorinë Romake, shtrirjen dhe tiparet eqytetërimit të saj?

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ lëndës Fjalët kyç:sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: periudha romake, neoplatonizëm, parimi i Njëshit,

•përshkruan kushtet dhe tiparet e përgjithshme misticizëm.të lindjes së filozofisë romake;

• analizon neoplatonizmin si rrymë filozofike;• shpjegon kuptimin parimin e Njëshit duke

evidentuar origjinalitetin e mendimit plotinian;• argumenton përvojën mistike dhe

klasifikimin mistik.


Teksti mësimor Filozofia 11, interneti, fletore, tabelandërkurrikulare:

TIK-u, historia, letërsia, shkencat shoqërore.

40


“Filozofi 11

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të Diskutim i njohurive Diskutim 10’nxënët paraprake

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i Organizues grafik i Shënime/ Diskutime, paraqitje 20’përmbajtjes informacionit grafike e informacionit

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënit Shkrim i shkurtër Shkrim i shkurtër 15’


Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtMësuesi/ja prezanton temën me anë të situatës së të nxënit (shënohet në dërrasën e zezë), si dhe me anë të koncepteve që shërbejnë për të zbërthyer njohuritë e nxënësve. Nxënësit shprehin secili nga një ide, që evidentohet në dërrasë. Disa nga konceptet mund të jenë: Perandori Romake, shkolla filozofike.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesPasi nxënësit shprehin gjithçka që dinë, fillojnë studimin e tekstit duke mbajtur shënime dhe duke diskutuar me njëri-tjetrin. Pyetjet që lindin gjatë studimit dhe nuk marrin përgjigje nga diskutimi me shokun/shoqen i drejtohen mësuesit/es, që i evidenton në dërrasë dhe i shtron për diskutim me gjithë klasën. Disa nga lidhjet kryesore të koncepteve përmblidhen nga mësuesi/ja në një organizues grafik, që plotësohet me ndihmën e nxënësve.

Ndikim nga shkollatPeriudha romakefilozofike greke

Misticizmi lindor: Njësimi i Zotit

me njeriun (hinduizmi, budizmi)Neoplatonizmi:Baza e Misticizmi: Njeriu=Zotiçdo gjëje është Njëshi.

Misticizmi perëndimor: Zoti personal(krishterimi, islamizmi, judaizmi).

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitTë mendojmë dhe të diskutojmë si filozofëPërvojat mistike shpërfaqen përmes shpjegimeve fetare ose filozofike, duke manifestuar kështu bagazhin kulturor të kohës, gjatë etapave të zhvillimit të mendimit njerëzor. Panteizmi është kuptimi që bën njësimin e Zotit me Natyrën. Ky është shpërfaqur shumë herë gjatë zhvillimit të mendimit njerëzor (kjo çështje trajtohet edhe në lëndën e letërsisë).- Diskutoni mbi panteizmin shqiptar te rilindësit shqiptarë. Gjeni mesazhin filozofik e teologjik që përcillet në veprën e tyre.

VlerësimiNë fund të orës së mësimit, bëhet vlerësimi i nxënësve për pjesëmarrje aktive në etapat e mësimdhënies e të mësimnxënies, si dhe për saktësinë e përgjigjeve të dhëna.

Detyrat dhe puna e pavarurJepet si detyre: Si dhe sa ka ndikuar kultura indoeuropiane dhe ajo semite në refleksionin filozofik të mendimit njerëzor.

41


Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Kriza e individit, lindja e Situata e të nxënit: Krishterimi është një ndërkrishterimit besimet më të përhapura sot. Duke u nisur nga

njohuritë që keni trajtuar edhe në lëndën e historisë,çfarë dini ju për lindjen e këtij besimi fetar?

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyçe:Nxënësi/ja: krishterimi, kultura indoeuropiane, kultura semite,

•përshkruan shkaqet që e çuan individin mendim teologjik.në krizë gjatë rënies së PerandorisëRomake;

• shpjegon shkaqet e lindjes së krishterimit;

• analizon ndikimin që pati ndarja e Perandorisë Romake në mendimin teologjik.


Teksti mësimor Filozofia 11, interneti, tabela e TIK-u, historia, shkencat shoqërorezezë.

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të nxënët Kllaster Diskutim idesh 10’Ndërtimi i njohurive: Përpunim i Lexim i drejtuar Punë me grupe 25’përmbajtjes


Organizimi i orës mësimore

Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtMësuesi/ja prezanton temën me anë të situatës së të nxënit (shënohet në dërrasën e zezë), si dhe me anë të koncepteve që shërbejnë për të zbërthyer njohuritë e nxënësve. Nxënësit shprehin secili nga një ide, që evidentohet në dërrasë.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesMësuesi ndërton tabelën e mëposhtme në dërrasën e zezë. Për të udhëhequr nxënësit në punën e tyre, jepen konceptet në të djathtë të tabelës dhe u kërkohet që, gjatë leximit, të bëjnë një shpjegim të shkurtër me fjalët e tyre. Këshillojmë që kjo tabelë të përgatitet në Power point dhe të jetë e shoqëruar me foto dhe materiale të tjera ndihmëse ilustruese.Më pas mësuesi plotëson shpjegimin me koncepte, që nxënësit nuk arrijnë t’i pasqyrojnë qartë dhe

saktë.

42


Koncepti ShpjegimiLindja e krishterimit dhe Krishterimi filloi të hyjë në botën greko-romake, duke u shndërruar, pasfundi i filozofisë në botën tre-katërqind vjetësh, në një fe botërore.antike Tronditjet politike, ekonomike, fetare, ideore dhe filozofike bënë që

Perandoria Romake të ndahej në dy pjesë: në Perandorinë e Perëndimit,me qendër Romën dhe Perandorinë e Lindjes, me qendër Kostandinopolin.Edhe pse në fund të viteve 300 e.s., Roma kishte shterur si fuqi politike,peshkopi i saj u bë kryetar i Kishës Katolike Romane dhe mori emrin Papë,duke u quajtur zëvendës i Krishtit në tokë. Kështu, Roma mbeti si kryeqyteti Kishës pothuajse gjatë gjithë Mesjetës.Ndërsa nga pikëpamja kulturore, Perandoria e vjetër Romake u ndagradualisht në tri rajone kulturore:1- Europa Perëndimore, me kulturë të krishterë, latinishtfolëse dhe mekryeqytet Romën;2- Europa Lindore, me kulturë të krishterë, greqishtfolëse dhe me kryeqytetKostandinopolin;3- Afrika e Veriut dhe Lindja e Mesme, me kulturë myslimane, arabishtfolëse.

Kultura indoeuropiane dhe Me shuarjen e shkollave filozofike, mendimi filozofik u përvijua drejtkultura semite sferës fetare. Kryesisht pjesa perëndimore (latine) shpërfaqej si një

shkretëtirë intelektuale dhe filozofike. Filozofia tashmë po i nënshtrohejmendimit teologjik. Viti 529 e.s., kur Kisha mbylli Akademinë e Platonit nëAthinë dhe krijoi Urdhrin Benediktian, mbeti si simbol ndalimit të filozofisëgreke nga ana e kishës së krishterë. Me këtë akt po merrte fund botaantike dhe filozofia e saj.Civilizimi europian ka dy rrënjë: kulturën indoeuropiane dhe kulturënsemite. Vështrimi historik në kulturën indoeuropiane provon ngjashmërinëe gjuhëve, të besimeve politeiste, të mënyrave të të menduarit dhe më tej,tregon karakteristika të ngjashme të një vrojtimi filozofik me nota të fortarefleksioni filozofik. Kultura semite (me origjinë nga Gadishulli Arabik),karakterizohet nga besimi në një Zot të vetëm, i cili, në kuptimin semit,ka ndikuar fuqishëm në histori. Të tri besimet perëndimore, islamizmi,judaizmi dhe krishterimi kanë një bazë semite. Kultura semite është futurnëpërmjet ekspansionit islamik.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitPër realizimin e kësaj faze të orës mësimore, mësuesi/ja shfrytëzon tekstin. Punohet gjithashtu rubrika Tëmendojmë dhe diskutojmë si filozofë.Pas rënies së Perandorisë Romake, Kisha u bë autoritet sundues në Europën Perëndimore për afro 1000 vjet. Fuqizimi i krishterimit ndikoi në arsyetimin filozofik grek. Kisha zotëronte monopolin e dijes.- Diskutoni si ndikoi ky argument në zhvillimin e mendimit njerëzor.

VlerësimiNë fund të orës mësimore bëhet vlerësimi i nxënësve, për pjesëmarrje aktive në etapat e mësimdhënies e mësimnxënies, si dhe për saktësinë e përgjigjeve të dhëna.

Detyrat dhe puna e pavarurJepet si detyrë shtëpie: Pse pyetjet rreth natyrës së gjithësisë dhe jetës së virtytshme filluan të gjenin përgjigje në shkrimet e shenjta dhe jo në diskutimet filozofike?

43


Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Veprimtari praktike: Jeta, liria Situata e të nxënit: Një nga problemet më tëdhe kërkimi i lumturisë rëndësishme, i ngritur dhe i trajtuar gjithmonë nga

filozofia, ka të bëjë me konceptet mbi jetën, lirinë,lumturinë dhe ndikimin e tyre në jetën dhe të menduaritnjerëzor. Cili është perceptimi juaj për këto koncepte?

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: jeta, liria dhe kërkimi i lumturisë, shenjtëria e jetës, BE

• diskuton ide të ndryshme mbi jetën, lirinë, lumturinë, ndikimin e tyre në jetën tonë;

• interpreton ndikimin e shkencës dhe të teknologjisë mbi individin dhe shoqërinë;

• dallon lirinë individuale në raport me ligjin;• mëson të bëjë lidhjen e ideve filozofike

me mendimet e tij me realitetin.


Teksti mësimor Historia 11 dhe Filozofia 11, TIK-u, historia, letërsiainterneti, video projektor, tabela, shkumësi.

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaFaza I Stuhi mendimesh (Brainstorming) Diskutim idesh 10’Faza II Punë në grupe / Prezantim Prezantim / Diskutim 25’

Faza III Prezantim Prezantim pune / Shënime 10’

Organizimi i orës mësimoreFaza INë trajtën e një brainstorming , nxënësit rikujtojnë konceptet kryesore të orëve të mëparshme. Pas kësaj nxënësve u drejtohen pyetjet, të cilave duhet t’iu përgjigjen në punimet e realizuara.

1. A pasqyrohet në ditët e sotme thjeshtësia e jetës, e lirisë dhe e lumturisë që shfaqej në Antikitet?2. Si dhe sa të ndërlikuara shfaqen ato?3. Është përmirësuar individi dhe shoqëria nga zhvillimi i shkencës dhe i teknologjisë? Sot individi

është më i varur apo më i lirë?

Faza IIHapat e ndjekur për realizimin e veprimtarisëHapi 1: Punë individuale jashtë klaseNxënësit kërkojnë në internet material (tekst) dhe ilustrime (foto, ilustrime), që tregojnë për ndikimet e arritjeve teknologjike në jetën e individit; për respektimin e lirisë së njeriut etj.

Hapi 2Sipas grupeve përkatëse, nxënësit prezantojnë nëntematikat e caktuara:

Grupi IA pasqyrohet në ditët e sotme thjeshtësia e jetës, lirisë dhe lumturisë që shfaqej në Antikitet? Si dhe sa të ndërlikuara shfaqen ato? Është përmirësuar individi dhe shoqëria nga zhvillimi i shkencës dhe i teknologjisë? Sot individi është më i varur apo më i lirë?

44


Grupi IIParimet e epikurizmit gjejnë jehonë në formulimet e Deklaratës së Pavarësisë së SHBA-së: Jeta, liria dhe kërkimi i lumturisë. Cili është gjykimi juaj për trinomin: Jeta, Liria, Lumturia? (Përdorni njohuritë e marra në lëndën e historisë rreth kësaj Deklarate.)

Grupi IIINjë nga parimet e Europës së sotme është ndalimi me ligj i dënimit me vdekje, i miratuar edhe nga shteti shqiptar, si kriter për t’u anëtarësuar në BE. Si mendoni, është ky një cenim apo respektim i lirisë individuale? A e cenon kjo zbatimin dhe ndëshkimin sipas ligjit? Diskutoni për “shenjtërinë e jetës” dhe mbi formulimin: Fillimi i të menduarit nuk është në kundërshtim vetëm me të tjerët, por edhe me veten tonë.


VlerësimiVlerësim në grup për punën e kryer.Vlerësim individual i rolit në grup për nxënësit që prezantojnë.


Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Përsëritje: Filozofia Helene dhe Situata e të nxënit: Ju tashmë keni marrë përgjigjeRomake rreth shumë pyetjeve të shtruara në këtë kapitull.

Provoni sa të qëndrueshme i keni njohuritë.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: periudha helenike, shkolla filozofike, stoicizmi romak,

•përshkruan periudhën helenike, si sundim neoplatonizmii kulturës greke në Perandorinë e madheAleksandrine.

• analizon rolin e shkollave filozofike helenike, si vazhduese të traditës së filozofisë greke, duke nxjerrë në plan të parë çështjet etike të njeriut dhe të jetës së tij.

• analizon stoicizmi romak, i cili zhvillon më tej këto çështje në frymën e humanizmit ku “njeriu për njeriun është i shenjtë”.

• argumenton përvojën mistike të neoplatonizmit, i cili njëson njeriun me Zotin, duke i hapur rrugë teologjisë së krishterë.

45



Teksti mësimor i historisë, Historia e Shqipërisë,ndërkurrikulare:

interneti, mjete didaktike, postera, power point, TIK-u, historia, shkencat shoqërorevideo projektor.


Organizimi i orës së mësimitFaza IOra fillon me prezantimin e çështjeve për diskutim, të sugjeruara nga nxënësit. Pas kësaj mësuesi u jep si detyrë të punojnë me testin e vetëvlerësimit dhënë në tekst.


a. Në periudhën helenistike mizotëron kultura greke. V-Gb. Sipas shkollës cinike, lumturia dhe virtyti janë e njëjta gjë. V-Gc. Mendimi romak kishte në thelb çështjen e lumturisë, gjetjen dhe si mund të arrihet ajo. V-Gd. Sipas Senekës, lumturia më e madhe për njeriun është të mos ketë nevojë për lumturinë. V-Ge. Plotini nuk u mor me përpunimin e rrymës filozofike të neoplatonizmit. V-Gf. Me shuarjen e shkollave filozofike, mendimi filozofik u përvijua drejt sferës fetare.V-G

2. Rrethoni përgjigjen e saktë.• Helenizmi u karakterizua nga fakti se:

a. besimi i kombit u zhvillua renda një kulture;b. kufijtë midis vendeve të ndryshme u fshinë;c. idetë fetare, filozofia dhe shkenca ishin të ndara.

3.Shegoni kuptimin e termave:a. periudhë helenistikeb. dyshimi mbi besiminc. atraksid. skepticizëme. stoicizëmf. neoplatonizëmg. misticizëm

4. Shpjegoni dhe argumentoni.a. Shpjegoni pse në periudhën helenistike mbizotëroi kultura greke.b. Paraqitni raportin filozofi-besim fetar.c. Përshkruani objektin e shkollave filozofike në periudhën helenistike.d. Cili është ndikimi i shkollave filozofike greke në periudhën romake?e. Pse mendimi filozofik u drejtua për nga sfera fetare pas rënies së Perandorisë Romake?

46



Vlerësimi:Vetëvlerësim. Vlerësim i përgjigjeve me gojë dhe vlerësim i aftësisë për të punuar individualisht.


Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Karakteristikat e filozofisë së Situata e të nxënit: Pas Antikitetit vjen periudha eMesjetës Mesjetës, e cila karakterizohet nga një larmi ngjarjesh.

Çfarë dini ju për këtë periudhë?

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: filozofia e Mesjetës, filozofia e Rilindjes, mendim

•përshkruan kushtet e lindjes së filozofisë artistotelian, e mira, e keqja morale, Zot, shpirt, qytetnë periudhën e Mesjetës; i Zotit.

• shpjegon thelbin e filozofisë mesjetare, duke u bazuar te filozofia antike.

• analizon idetë dhe konceptin e krishterë të Shën Agustinit si neoplatonian.


Teksti mësimor Filozofia 11, foto, ilustrime TIK-u, letërsia, historia, shkencat shoqërore.

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të Diskutim për njohuritë Diskutim i ideve 10’nxënët paraprake

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i Lexim i drejtuar/ Lexim ndërveprues/ 25’përmbajtjes Organizues grafik i shënime/ paraqitje grafike e

informacionit informacionit



Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtMësuesi/ ja prezanton temën me anë të situatës së të nxënit dhe nxit nxënësit të shprehin gjithkçka që dinë rreth temës nga përvojat e tyre dhe leximet e mëparshme. Idetë e tyre evidentohen në dërrasën e zezë.

47


Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesMë pas nxënësit lexojnë në dyshe, duke mbajtur shënime dhe duke krahasuar atë që parashikuan dhe dinin me atë që po lexojnë. Në këtë mënyrë ata saktësojnë konceptet paraprake. Nxënësit organizojnë në fletore nga një organizues grafik, duke konsideruar të gjitha marrëdhëniet me konceptin “dhe”. Çdo dyshe nxënësish duhet të paraqesë një organizues grafik pak a shumë si ai i mëposhtëm.

Shën Agustini, përpunimi i Filozofia antike, thelbi i Avicena, pranë dhe largmendimit filozofik e teologjik filozofisë mesjetare filozofisë aristoteliane

Shën Agustini (354–430 e.s.). Ai Filozofia mesjetare mori Filozofia e Averroesit gërshetoipërpunoi njëherësh mendimin kuptim pikërisht në kohën në vetvete tri elementefilozofik dhe atë teologjik, duke kur filozofia antike hyri në kryesore: filozofinë aristoteliane,qenë nën ndikimin e stoicizmit, të kontakt me tri fetë monoteiste: neoplatonizmin dhe teologjinëneoplatonizmit dhe të krishterimit. judaizmin, islamizmin dhe islame. Averroesi pranonte:Por krishterimi i tij kishte një krishterimin. - dy të vërteta, atë teologjikendikim të madh platonian. Shën Mendimi filozofik antik fetare dhe të vërtetën filozofikeAgustini mbronte idenë se botën perëndimor njohu një lulëzim racionale, që kishin të bënin mee kishte krijuar Zoti, por vetë ideja të ri në botën arabe. dy botë të ndryshme;e botës ka qenë në mendjen e Mendimtarë dhe filozofë - ekzistencën e Zotit, por jo sitij përpara se Ai të bënte krijimin. arabë, Al Kindi, Avicena, krijues i botës dhe i materies;Në këtë mënyrë, Agustini i Al Ghazali, e lëvruan dhe - një domosdoshmërivendosi idetë e Platonit te Zoti, e zhvilluan mendimin universale, së cilës iduke e krishteruar në njëfarë aristotelian në atë përmasë, nënshtrohej edhe vetë Zoti;kuptimi Platonin. Gjithashtu, saqë këta ruajtën një traditë të - pavdekshmërinë e shpirtit tësi neoplatonik, Shën Agustini e gjallë aristoteliane gjatë gjithë përgjithshëm dhe të mendjestrajtoi të mirën dhe të keqen i Mesjetës. njerëzore, por mohontembështetur në modelin e Plotinit, pavdekshmërinë e shpirtitsipas të cilit: e mira ishte punë e individual.Zotit; e keqja jo.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitNë këtë fazë nxënësit reflektojnë lidhur me atë që kuptuan nga leximi duke nxjerrë përfundime për pyetje, të tilla si:1. Përshkruani karakteristikat e filozofisë së Mesjetës.2. Shpjegoni thelbin e filozofisë mesjetare, duke u bazuar te filozofia antike.3. Analizoni idetë e Shën Agustinit si neoplatonian.Përfundimet e tyre evidentohen në organizuesin grafik, të ndërtuar në fazën e ndërtimit të njohurive.

VlerësimiVlerësim i nxënësit për pjesëmarrje aktive në etapat e mësimdhënies dhe të mësimnxënies; vlerësim i përgjigjeve me gojë, për saktësinë e përgjigjeve të dhëna.

Detyrat dhe puna e pavarurBëni një ese rreth idesë së Shën Agustinit: Ashtu si për Adamin dhe Evën, edhe zgjedhjet tona morale lejojnë mundësinë e së keqes.

48


Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore dhe shoqëriaTema mësimore: Thoma Akuini, kulmi i Situata e të nxënit: Gjatë periudhës së Mesjetës e njohurfilozofisë dhe teologjisë mesjetare ndryshe si epoka e “errët” e karakterizuar nga beteja të

shumta, njerëzit u orientuan më së shumti dhe patën si pikëmbështetëse morale besimin fetar. Filozofia në Mesjetëkishte një lidhje të ngushtë me fenë. Si mendoni ju, cilaështë lidhja e filozofisë me fenë?

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: filozofi, teologji, logjikë, teologji natyrale, teologji fetare.

• argumenton lidhjen që i bën Akuini raportin arsye-besim;

• përshkruan ecurinë e procesit të njohjes, sipas Akuinit;

• përshkruan zgjedhjen morale që bën Akuini midis së mirës dhe së keqes.

Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:

Teksti mësimor Filozofia 11, interneti, tabela, TIK-u, historia, letërsia, shkencat e tjera shoqërorefletore shënimesh.

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të Stuhi mendimesh Diskutim idesh 10’nxënët

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i Përvijim i të menduarit/ Studim teksti/ Krijim i përvijimit 25’përmbajtjes Organizues grafik të të menduarit



Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtPasi prezantohet tema me anë të situatës së të nxënit, mësuesi/ja u tregon atyre një foto të Shën Thoma

Akuinit dhe u jep një informacion paraprak rreth figurës së tij.

Thoma Akuini (1225–1274)

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesMësuesi ngjall diskutime me anë të fotove të paraqitura, ndërkohë që nxënësit krijojnë përvijimin e të menduarit, të cilin e plotësojnë dhe e shtojnë me fjalë e koncepte që i njohin që më parë ose që i lexojnë në tekst. Nxënësit punojnë në dyshe ose në grupe të vogla. Në këtë mënyrë ata kanë krijuar hartën e tyre të mendjes, që ka si karakteristikë të kuptuarin e lidhjeve sipas tyre.

49


Thoma Akuini teolog-filozof

Bashkoi filozofinë e Aristotelit Morali: Zgjedhja midis së mirësNjohja e jetës nëpërmjet logjikës. me krishterimin. dhe së keqes.

Njohja e Zotit nga...

... besimi i krishterë (Bibla). ... arsyeja dhe shqisat.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitNë këtë fazë nxënësit kanë krijuar përvijimet e tyre të të menduarit dhe janë gati që të diskutojnë për pyetje që u drejton mësuesi. Përfundimet më të arrira të dala nga ky diskutim evidentohen nga mësuesi në dërrasë.Punohet rubrika Të mendojmë dhe diskutojmë si filozofë.Sot ne nuk i mbajmë sytë nga filozofia për të treguar nëse Universi ka ekzistuar gjithmonë. Madje shumica e njerëzve nuk e hapin Biblën, sikurse vepronin Akuini dhe filozofët e Mesjetës.Përkundrazi, ne i kthejmë sytë nga fizika, te teoria e Big Bang-ut. Sipas Stiven Hoking (Steven Hawking, themelues i kësaj teorie), Universi u zgjerua nga një temperaturë dhe dendësi e lartë.- A është e arsyeshme të besosh se Universi ka patur një fillim? Këtë pyetje filozofët vazhdojnë ta

bëjnë edhe sot. Madje, as vëllime të tëra të fizikës nuk do të mjaftonin për t’i dhënë një përgjigje të kënaqshme kësaj pyetje.

- Diskutoni rreth këtij argumenti.

VlerësimiNë fund të orës së mësimit, bëhet vlerësimi i nxënësve për pjesëmarrje aktive në etapat e mësimdhënies e të mësimnxënies, për punën me ilustrimet dhe për saktësinë e përgjigjeve të dhëna.

Detyrat dhe puna e pavarurJepet si detyrë shtëpie: Shkruani një ese me temë: Angazhimi moral dhe politik i njeriut në luftën kundër së keqes.

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Mendimi shkencor, filozofik e Situata e të nxënit: Periudha e Rilindjes europianekulturor i Rilindjes Europiane solli mjaft risi në të gjitha fushat e jetës. Spikatën

emra, si: Galileo Galilei, Makiaveli, Martin Luteri, ZhanKalvin. Çfarë ju thonë këta emra?

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: humanizëm, Rilindje Europiane, vrojtim, përvojë,

•përshkruan faktorët e mendimit të ri në eksperiment, panteizëm, reformacion, njeriu siRilindjen europiane; subjekt, arsye njerëzore.

•flet mbi humanizmin me në qendërnjeriun;

•shpjegon vizionin e ri ne epokën eRilindjes europiane.

50


Burimet / Mjetet / Materialet:

Teksti mësimor Filozofia 11, Interneti, foto të ndryshme, tabela, fletore shënimesh

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:TIK-u, historia, shkencat shoqërore

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të Stuhi mendimesh Diskutim idesh 10’nxënët

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i Lexim i drejtuar Mbajtje shënimesh/ 25’përmbajtjes Diskutim

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënit Diskutim(shkrim i shkurtër) Diskutim përfundimesh 10’


Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtNë fillim të orës së mësimit, mësuesi parashtron temën e re me anë të situatës së të nxënit. Nxënësit përgjigjen rreth njohurive që kanë për periudhën e Rilindjes Europiane, si dhe të figurave më të spikatura të kësaj periudhe. Përgjigjet e tyre evidentohen nga mësuesi në dërrasën e zezë.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesNxënësve u sugjerohet nga mësuesi informacioni që duhet lexuar në tekst duke i nxitur të mbajnë shënime, të mendojnë, të reflektojnë dhe të nxjerrin përfundime. Çdo nxënës/e diskuton me shokun e bankës ose me mësuesin për të saktësuar konceptet. Në këtë mënyrë, sidomos duke u mbështetur në shpjegimin e mësuesit, nxënësi/ja merr përgjigje për pyetjet që lindin. Të gjitha veprimtaritë e lartpërmendura bëhen për t’iu dhënë përgjigje çështjeve:1. Përshkruani faktorët që sollën mendimin e ri në Rilindjen Europiane.2. Flisni për humanizmin, duke vendosur në qendër njeriun.3. Shpjegoni vizionin e ri mbi natyrën, shtetin, kishën, në epokën e Rilindjes Europiane.

Përfundimet e nxjerra diskutohen para klasës dhe evidentohen në dërrasë nga nxënësit:

Rilindja përfshin periudhën historike nga mesi i shek. XV deri në fund të shek. XVI. Në një këndvështrim më të gjerë, Rilindja do të kuptohet si një lulëzim i madh kulturor që filloi në Italinë e Veriut, në fund të viteve 1300, e që u përhap me shpejtësi në Europë, në vitet 1400-1500.Termi “rilindje” u krijua nga humanistët italianë Petrarka dhe Bokacio. Në themel të ideve dhe arritjeve të saj qëndron humanizmi, ndërgjegjësimi i individit për vetveten.Faktorët që sollën lindjen e mendimit të ri1. Në fund të periudhës së Mesjetës, në Europë po zhvilloheshin qytete me tipare të reja, me ekonomi efikase, tregti të zhvilluar, me produkte të reja.2. Gjithashtu, po rritej një klasë qytetare e mesme, që po kultivonte raporte të reja në shoqëri.3. Zhvillimet e reja nxitën kërkesa të reja, që favorizuan fuqinë shtytëse të mendimit të njeriut, fantazinë dhe krijimtarinë e tij. Në këtë vështrim, tri zbulimet e mëdha shkencore: busulla, arma e zjarrit dhe shtypshkrimi, u cilësuan si pikat kyçe të kohës së re.4. Zbulimet në shkencë u përqendruan kryesisht në fushën e matematikës, madje edhe vrojtimet në natyrë do të shpreheshin me gjuhën e saj.Humanizmi rilindësGradualisht me zhvillimet shkencore pamja e re për njeriun po merrte përmasa si qenie njerëzore. Kjo bëri që të lindin koncepte të reja për jetën. Jeta e njeriut tashmë do të kishte vlera të vërteta. Njerëzit nuk do të rronin më për hir të Zotit. Ata mund ta gëzonin jetën në të tanishmen. Dukej sikur bota të ishte rizgjuar dhe ata silleshin me një besim të ri. Ky besim u forcua nga humanistët, të cilët si pikënisje në shkrimet e tyre morën njeriun.

51


Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitNë këtë fazë nxënësit nxjerrin përfundime rreth rubrikës: Të mendojmë dhe diskutojmë si filozofë. Mendimi i epokës së Rilindjes ka në qendër njeriun, individin me mundësitë e tij të pafundme. Ai shfaqet në dy drejtime: njeriu si subjekt dhe arsyeja njerëzore.Ekzistenca në qendër të vëmendjes e qenies njerëzore dhe jo e Zotit, solli ndërgjegjësimin e individit për vetveten.Ky humanizëm i ri u pasqyrua në arte, në strukturat politike e shoqërore, në zbulimet e reja shkencore.- Diskutoni për epokën e Rilindjes Europiane, duke u mbështetur në njohuritë e marra në lëndët e letërsisë, qytetarisë, gjeografisë, fizikës, kimisë, ku qendra e diskutimit do të jetë njeriu.

VlerësimiVlerësim i nxënësit për pjesëmarrje aktive në etapat e mësimdhënies e të mësimnxënies, si dhe për saktësinë e përgjigjeve me gojë.

Detyrat dhe puna e pavarurNë vazhdim të rubrikës Të mendojmë dhe diskutojmë si filozofë, mblidhni material dhe diskutoni në klasë për veçoritë e artit, kulturës dhe të letërsisë humaniste.

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Veprimtari praktike: Njeriu në Situata e të nxënit: Idetë e reja filozofike ishin njëqendër të jetës, kuptimi humanist rizgjim i botës, rizgjim i vet njeriut, i cili vinte nga

“përgjumja” e besimit mesjetar. Njeriu i Mesjetëskishte sakrifikuar shumë shekuj duke besuar dheduke shpërfillur realitetin natyror të jetës tokësore.Personaliteti i njeriut duhej çliruar nga dogma e besimitduke vlerësuar arsyetimin e tij.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: “përgjumja” e besimit mesjetar, arsyeja njerëzore ishte

•njeh risitë e periudhës së Rilindjes në e “sëmurë”.mendimin humanist;•evidenton raportin e Rilindjes humane meteologjinë, filozofinë dhe shkencën;

•analizon thelbin e kuptimit humanist tërizbulimit të njeriut si qendër e jetës.

Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me tematTeksti mësimor Histori 11 dhe Filozofia 11, ndërkurrikulare:interneti, video projektor, tabela, shkumësi. TIK-u, historia, letërsia, shkencat shoqërore.

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaFaza I Brainstorming Diskutim idesh 10’Faza II Punë në grupe/ Prezantim Prezantim/ Diskutim 25’Faza III Prezantim Prezantim pune/Shënime 10’

52


Organizimi i orës së mësimitFaza INë trajtën e një stuhie mendimesh (brainstorming), nxënësit rikujtojnë konceptet kryesore të orëve të kaluara. Ata orientohen që me njohuritë e marra më parë të zhvillojnë veprimtarinë praktike. Disa nga pikat e referimit janë:- në periudhën e Rilindjes u “zmadhuan” përmasat e botës; ishte koha e zbulimeve gjeografike;- realizimi i këtij zgjimi njerëzor bëhet duke iu rikthyer edhe një herë Antikitetit;- rizgjimi i mendjes njerëzore është një kthim tek origjina, te filozofia antike greke e romake;- epoka e Rilindjes solli një përtëritje rrënjësore në sferën sociale; lindi kështu ndjenja e qytetarisë dhe e vetëdijes politike, që do të bëhet një nga pikat më të forta të mendimit humanist;- Rilindja ngjalli shpirtin kritik si bazë e çdo zhvillimi dhe përparimi duke shkëputur shkencën nga teologjia, duke i hapur rrugë lirisë së besimit e të menduarit;- fjala “rilindje”, në mënyrë metaforike shpreh rigjallërim, ripërtëritje shpirtërore e kulturore të njeriut, i cili rizbulon vlerat e jetës e të lirisë;- Rilindja si lëvizje ka karakter human, pra njerëzor, në qendër të së cilës vendoset njeriu dhe shkenca;

Faza IIHapat që ndiqen për realizimin e veprimtarisëHapi 1: Punë individuale jashtë klaseNxënësit kërkojnë në internet material (tekst) dhe ilustrime (foto, ilustrime), që tregojnë lidhjen e Rilindjes humane me filozofinë, kulturën, shkencën, teologjinë.Hapi 2Nxënësit prezantojnë sipas grupeve përkatëse nëntematikat e caktuara:Grupi I- Çfarë solli epoka e Rilindjes në mendimin humanist.Grupi IIRaporti i Rilindjes humane me teologjinë, filozofinë, kulturën, shkencën.

Grupi IIIRizbulimi i njeriut si qendër e jetës. Humanizmi.




53


Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Përsëritje: Filozofia e Mesjetës Situata e të nxënit:dhe Rilindjes Ju tashmë keni marrë përgjigje rreth shumë pyetjeve

të shtruara në këtë kapitull. Provoni se sa tëqëndrueshme i keni njohuritë.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: Mesjetë, Rilindje Europiane, filozofi e Mesjetës,

•përshkruan Mesjetën: periudhën midis dy mendim aristotelian, teologji, humanizëm, panteizëm,epokave, Antikitetit dhe Rilindjes, që zgjati stoicizëm.pothuajse 1000 vjet.

• arsyeton se pse Mesjeta cilësohet si kulturë e krishterimit, sepse krishterimi ka rol dominues në të.

• analizon përpjekjet e mendimtarëve të shquar që synojnë të ndërthurin mendimin filozofik platonian dhe aristotelian me idetë e krishtera.

• argumenton se pse Rilindja konsiderohet “urë lidhëse” midis Mesjetës dhe epokës moderne; pse ajo solli një pamje të re të njerëzimit dhe të humanizmit.

• analizon arsyet se pse humanizmi filozofik lartësohet përmes vrojtimeve dhe eksperimenteve shkencore të Brunos, Keplerit, Galileit, të cilët u dënuan nga autoriteti i Kishës dhe i shtetit.


Teksti mësimor Histori 11 dhe Filozofia 11, Historiandërkurrikulare:

e Shqipërisë, interneti, mjete didaktike, postera, TIK-u, historia, shkencat shoqërorepower point, video projektor.

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaFaza I Parashikim (Stuhi Diskutim idesh 5’

mendimesh)

Faza II Pyetje vetëvlerësuese Pyetje vetëvlerësuese 30’Faza III Diskutim Diskutim përfundimesh 10’

Faza IOra fillon me prezantimin e çështjeve për diskutim, të sugjeruara nga nxënësit. Pas kësaj mësuesi u propozon të punojnë rubrikën e përsëritjes në tekst.


a. Mesjeta u ndërtua mbi gërmadhat e qytetërimit grek. V-Gb. Shën Agustini përpunoi mendimin filozofik dhe teologjik. V-Gc. Avicena pranoi se trupi nuk është i ndarë nga shpirti. V-G

54


d. Thoma Akuini bashkoi filozofinë e Aristotelit me krishterimin. V-Ge. Humanizmi është ndërgjegjësimi i individit për veten. V-G

2. Rretho përgjigjen e saktë.• Shën Agustini përpunoi mendimin filozofik dhe teologjik nën ndikimin e:a. stoicizmitb. neoplatonizmitc. krishterimitd. të tria së bashku

3. Shpjegoni kuptimin e termave:a. filozofi e Mesjetësb. mendim aristotelianc. teologjid. humanizëme. Rilindje Europianef. panteizëm

4. Shpjegoni dhe argumentoni.a. Gjeni të përbashkëtat e idesë së Shën Augustit dhe të Platonit mbi Zotin dhe Tokën.b. Shpjegoni pse në Mesjetë u zhvillua mendimi aristotelian.c. Shpjegoni qëndrimin neoplatonik të Avicenës për raportin trup-shpirt.d. Si trajtohet në filozofinë mesjetare raporti i realitetit individual dhe universal.e. Pse filozofia e Thoma Akuinit bashkoi filozofinë e Aristotelit me krishterimin?f. Analizoni faktorët që çuan në lindjen e mendimit të ri filozofik në Rilindjen Europiane.g. Argumentoni kuptimin panteist të filozofisë së Rilindjes.


VlerësimiVetëvlerësim, vlerësim i përgjigjeve me gojë, vlerësim i aftësisë për të punuar individualisht.


Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Filozofia e Kohës së Re Situata e të nxënit:ose filozofia moderne Mendimtarët përparimtarë të kohës nuk reshtën megjithatë

së lëvruari një filozofi të re, përmes saktësisë së shkencave,të matematikës, fizikës, përmes parimeve të qarta racionale.Sistemi metodik i të vërtetave shkencore dhe filozofike u bëideali i mendimit filozofik europian. Si mendoni ju, cila ështëlidhja e filozofisë me këto shkenca?

55


Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: filozofi moderne, shkencë, mendim racional, obskurantizëm,

•përshkruan karakteristikat e empirizëm, racionalizëm, stil barok.filozofisë moderne të shek. XVII;

•argumenton pse filozofia e Kohëssë Re u quajt mendësia qëndryshoi botën;

•shpjegon kundërshtitë e mendimitmes empirizmit dhe racionalizmit;

•përshkruan ndikimin e stilit baroknë të menduarin filozofik, artistikdhe politik.


Teksti mësimor Filozofia 11, interneti, TIK-u, Shkencat shoqërore.tabela e zezë, fletore shënimesh.

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të nxënët Stuhi mendimesh Diskutim idesh 10’Ndërtimi i njohurive: Përpunim i Marrëdhëniet pyetje- Studim i thelluar i tekstit, 25’përmbajtjes përgjigje diskutim

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënit Harta e koncepteve Organizim grafik i 10’informacionit


Parashikimi: Përgatitja për të nxënëta. Mësuesi/ja pasi prezanton temën me anë të situatës së të nxënit, liston në dërrasë një varg pyetjesh.

Për një pjesë të tyre përgjigjet gjenden në temën mësimore; për pjesën tjetër, përgjigjet merren nga njohuritë dhe mendimet e nxënësve. Nxënësit mbajnë shënime për pyetjet e shtruara.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesPas kësaj ata bëjnë një studim të tekstit, duke iu dhënë përgjigje në fletore pyetjeve të shtruara, sipas mundësisë. Mësuesi në mënyrë të shpejtë teston klasën se në ç’masë ka gjetur zgjidhje për pyetjet e shtruara. Për pyetjet që nuk marrin përgjigje nga nxënësit, mësuesi jep vetë zgjidhje.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitKonceptet dhe lidhjet midis tyre organizohen në një hartë konceptesh në dërrasë, të sugjeruar dhe plotësuar me kontributin e nxënësve.

Filozofia moderne shek. XVII.Tërësia e ideve në...

... shkencë: progresi i saj ... mendimin e ri:

ndryshoi mendimin mbi botën.

konflikti idealizëm-Bashkoi një filozofi arsyetimi, materializëm,të re me saktësinë e

induksioni. racionalizëm-shkencave.empirizëm.

56


VlerësimiBëhet vlerësimi i nxënësve për pjesëmarrje aktive në etapat e mësimdhënies dhe të mësimnxënies, për saktësinë e përgjigjeve me gojë.

Detyrat dhe puna e pavarurJepet si detyrë shtëpie: Shkruani një ese rreth thënies filozofike: Dija është fuqi.

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Racionalizmi dhe empirizmi Situata e të nxënit: Duke qenë se shoqëria njerëzore

është gjithmonë në progres, paralel me të zhvillohendhe idetë. Të qenët idealist është diçka dhe të qenëtmaterialist është diçka tjetër. Si i perceptoni ju këtonocione?

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: idealizëm, materializëm, empirizëm, racionalizëm

•shpjegon nocionin filozofik të hermeneutikë, metafizikë, epistemologji.idealizmit dhe të materializmit,rregullin metodik të tyre;

•shpjegon nocionin filozofik tëempirizmit dhe racionalizmit,rregullin metodik të tyre.


Teksti mësimor Filozofia 11, interneti, fletoreshënimesh, tabela. TIK-u, shkencat e tjera shoqërore

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të nxënët Diskutim Bashkëbisedim 10’Ndërtimi i njohurive: Përpunim i Kllaster Diskutim 25’përmbajtjes

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënit Punë e pavarur Diskutim përfundimesh 10’


Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtPasi mësuesi prezanton temën e re me anë të situatës së të nxënit, mendimet e nxënësve rreth perceptimeve për termat idealist dhe materialist shënohen në tabelë. Në këtë mënyrë, nxënësit përgatiten për fazën tjetër dhe njohuritë e tyre organizohen në formën e një kllasteri.

57


Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesNë këtë fazë ndërtohet kllasteri me idetë e nxënësve duke i ndërthurur me njohuritë e reja të shpjeguara nga mësuesi.

Idealizmi - materializmiSi nocion filozofik, idealizmi shënon një drejtim të përgjithshëm dhe themelor filozofik, sipas të cilit, ideja, mendja, vetëdija etj., janë parësore, baza dhe burimi i gjithçkaje. Si pikëpamje filozofike, idealizmi supozon se ideja apo vetëdija janë realiteti i vërtetë; ideja nuk ndryshon dhe nuk zhduket, ndërsa çdo gjë tjetër mund të jetë vetëm në sajë të idesë.- Si nocion filozofik, materializmi shënon një drejtim të përgjithshëm dhe themelor filozofik, sipas të cilit, materia, lënda është parësore, ndërsa ideja apo vetëdija janë dytësore, përfshirë mendjen dhe tërë jetën shpirtërore të njeriut.

Empirizmi dhe racionalizmiSi nocion filozofik, empirizmi pohon se burimi, baza dhe kriteri kryesor i njohjes është përvoja shqisore, e cila përbën aftësinë më të thellë të njeriut për njohjen e botës. Sipas empirizmit, njohja është veçse sistemim i ndijimeve, perceptimeve, mbresave etj., që njeriu krijon në kontakt me realitetin e jashtëm. Përvoja shqisore, në kuptimin empirist, është bazë e teorive dhe kriterpër vërtetësinë e teorisë apo të diturisë. - Si nocion filozofik, racionalizmi pohon se burimi, baza dhe kriteri i njohjes është mendja apo arsyeja njerëzore. Sipas racionalizmit, arsyeja është i vetmi burim, kriter i njohjes dhe vërtetësisë i të gjitha vlerave etike, estetike etj

Drejtimi si rregull metodik:empirizmi dhe racionalizmi

Drejtimi empirist i njohjes ka bërë përpjekje të nxjerrë nga eksperimentimi dhe praktika çdo teori shkencore, qoftë edhe ato matematike. Në fillesat e tij, empirizmi u shfaq te sofistët në Antikitet, ndërsa në shek. XVII–XVIII ai u zhvillua si një drejtim i përpunuar empirist, me Hobsin, Lokun, Hjumin, Dideroin etj. Më pas u shfaq edhe në forma moderne,si: pozitivizëm, pragmatizëm, empirizëm logjik etj- Drejtimi racionalist i njohjes ka pranuar arsyen si parësore, në raport me përvojën dytësore shqisore. Ai i është kushtuar studimit logjik të shkencave.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitFillimisht, me pjesëmarrjen e gjithë klasës punohet rubrika Kontroll njohurish e tekstit. I jepet pak më shumë vëmendje rubrikës Të mendojmë dhe diskutojmë si filozofë.Racionalizmi është filozofia që niset nga arsyeja, si burim i parë dhe i vetëm i dijes njerëzore.Empirizmi është filozofia që niset nga përvoja shqisore, si burim i parë dhe i vetëm i dijes njerëzore.- Bazuar në njohuritë tuaja, cili do të ishte argumenti juaj pro dhe kundër këtyre drejtimeve.

VlerësimiNë fund të orës së mësimit bëhet vlerësim i nxënësve për pjesëmarrje aktive në etapat e mësimdhënies dhe të mësimnxënies, si dhe për saktësinë e përgjigjeve të dhëna.

Detyrat dhe puna e pavarurKomentoni shprehjen: Zhvillimi i mendimit shkencor ndryshon rrënjësisht jetën e njeriut, për mirë ose për keq.

58


Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Rene Dekart, themeluesi i Situata e të nxënit: “... nuk ka asgjë të cilën e kamfilozofisë moderne besuar më parë për të vërtetë, tek e cila nuk kam

dyshime…” (Rene Dekart) Kjo thënie e Dekartit evendos të mendojë thellësisht cilindo që e lexon. Si eperceptoni ju?

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyçe:lëndës sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: metodë karteziane, dyshim metodik, dualizëm, trup, shpirt

•përshkruan thelbin e filozofisësë Dekartit dhe karakteristikat e

përgjithshme të mendimit të tijfilozofik;•përcakton vlerat filozofike të metodëskarteziane të Dekartit;

•përshkruan dualizmin e Dekartit, siide bazë e mendimit të tij filozofik.


Teksti mësimor Filozofia 11, interneti, fletoreshënimesh, tabela TIK-u, shkenca të tjera shoqërore

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të nxënët Diskutim për njohuritë Diskutim 10’

paraprake

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i Diskutim Punë me tekstin 25’përmbajtjes

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënit Skema Shpjegim skemash 10’


Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtMësuesi/ja prezanton temën dhe shkruan në dërrasë thënien e Rene Dekart: “… nuk ka asgjë të cilën e kam besuar më parë për të vërtetë, tek e cila nuk kam dyshime…”. Të gjithë nxënësit japin idetë e tyre rreth saj. Këto ide shënohen në dërrasë.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesMë pas, për të qartësuar idetë, nxënësit orientohen të studiojnë tekstin, të evidentojnë konceptet e panjohura dhe të përpiqen t’i sqarojnë ato duke i diskutuar më parë me shokun/shoqen e bankës. Për pyetjet që hasin vështirësi, nxënësit i drejtohen mësuesit/es dhe dëgjojnë shpjegimet që jepen prej tij/saj.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitNë këtë fazë, me anë të ndërtimit të skemave të thjeshta nxënësit shpjegojnë arsyet se pse Rene Dekart quhet babai i filozofisë moderne.

59


Rene Dekart

Filozofiadualiste

Rene Dekart (Rene Descartes) (1596-1650) zë një vend qendror si figurë e shquar e mendimit filozofik jo vetëm në filozofinë e shek. XVII, por edhe në gjithë epokën e filozofisë moderne. Ai është cilësuar si themeluesi ose “babai” i kësaj filozofie.

Në gjithë epokën e Filozofisë Moderne. Ai është cilësuar si themeluesi ose babai i Filozofisë Moderne

Dekarti u bë i pari, në epokën e filozofisë moderne, që ndërtoi një sistem të vetëm filozofik. Përmes tij, do të synohej të gjendeshin përgjigjet për të gjitha problemet më të rëndësishme të filozofisë.

Racionalist: arsyeja burimi i dijes - filozofi dualiste: ekzistenca e dy substancave ose lëndëve - dualizmi trup-shpirt.

Idealizmi: ideja parësore, natyra dytësore. Krijoi metodën karteziane nëstudimin e filozofisë. E vetmja gjë që nuk dyshoi: Unë mendoj, pra jam.

Filozofia e Dekartit është cilësuar si filozofi dualiste: ajo ndjek vijën e ndarjes së thellë midis realitetit të mendimit dhe realitetit vëllimor. Realiteti i mendimit lidhet me mendimin, i cili është aktiv dhe vihet në lëvizje vetvetiu. Ndërsa realiteti vëllimor lidhet me shtrirjen. Ai është pasiv, në të cilin çdo lëvizje përcillet nga jashtë. Pranohet se ekzistojnë dy lloj substancash, ose dy lëndë:- mendimi ose shpirti, i cili është ndërgjegjësor, nuk zë vend në hapësirë dhe nuk mund të ndahet;- masa ose materia, e cila është vëllimore dhe mund të ndahet.Sipas Dekartit, të dyja realitetet burojnë nga Zoti dhe janë krejt të pavarura nga njëra-tjetra.Ky trajtim bëhet edhe për qeniet e gjalla (trupat e gjallë) që janë pjesë e botës materiale, por që veprojnë përmes veprimeve automate sipas ligjeve të mekanikës. Ideja e dyqenësorëve shkoi deri te trajtimi i njeriut si qenie duale, i cili zotëron një shpirt që mund të ndikojë në lëvizjen e trupit, jo në mënyrë të drejtpërdrejtë, por në kontakt me “shpirtin e gjallë”

VlerësimiNë fund të orës së mësimit bëhet vlerësim për pjesëmarrje aktive në etapat e mësimdhënies e të mësimnxënies, si dhe për saktësinë e përgjigjeve të dhëna.

Detyrat dhe puna e pavarurShkruani një ese mbi idenë e Dekartit: Është e nevojshme që, të paktën një herë në jetën tuaj, për aq sa është e mundur, të dyshoni për të gjitha gjërat.

60


Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Veprimtari praktike: Situata e të nxënit: Metoda e Dekartit bazohej nëBashkëbisedim për metodën “Mendoj, pra, jam shfrytëzimin e fuqive të mendjes, përmes vendosjesfuqia e arsyes njerëzore” së rregullave të veçanta. “… Metoda, që na mëson të

ndjekim radhën e vërtetë dhe të llogarisim me saktësitë gjitha rrethanat e asaj që kërkohet, përmban çdogjë që u jep siguri rregullave të aritmetikës… Por ajoqë më kënaqte më tepër në këtë metodë ishte se, mendihmën e saj isha i sigurt se përdorja për gjithçkaarsyen time, në mos krejt, të paktën sa më mirëtë ishte e mundur”. (Bisedë për metodën, Dekart)Me anë të vendosjes së rregullave, fuqia intuitivedhe deduktive e mendjes do të renditej në mënyrësistematike. Dekarti renditi 21 rregulla dhe 4 udhëzime,që duhen ndjekur nga një studiues i filozofisë përzgjidhjen e një problemi filozofik. Si të tilla, këto endihmojnë mendjen në procesin e arsyetimit logjikdhe në sigurimin e një rezultati të qëndrueshëm.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyçe:Nxënësi/ja: metoda e dyshimit

• interpreton metodën e dyshimit të Dekartit;

• evidenton nga jeta e përditshme rregullat dhe llogaritjen mbi bazën e dyshimit;

• shpreh mendimin e tij mbi zgjidhjen e problemeve mbi bazën e kësaj metode.


Teksti mësimor Historia 11 dhe Filozofia 11, TIK-u, historia, letërsia, shkencat shoqërore.interneti, video projektor, tabela, shkumësi.

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaFaza I Stuhi mendimesh (Brainstorming) Diskutim idesh 10’Faza II Punë në grupe/Prezantim Prezantim/Diskutim 25’Faza III Prezantim Prezantim pune/Shënime 10’


Faza INë trajtën e një brainstorming, nxënësit rikujtojnë konceptet kryesore të orëve të kaluara. Ata orientohen që me njohuritë e marra më parë të zhvillojnë veprimtarinë praktike. Disa nga njohuritë e tyre diskutohen në bazë të përgjigjes së pyetjes: Cili është gjykimi juaj për dyshimin e Dekartit? A është ky një dyshim i rëndomtë në jetën tuaj të përditshme?

61


Faza IIHapat që ndiqen për realizimin e veprimtarisëHapi 1: Punë individuale jashtë klaseNxënësit kërkojnë në internet material (tekst) dhe ilustrime (foto, ilustrime) për idetë filozofike të Rene Dekart.Hapi 2Nxënësit prezantojnë sipas grupeve përkatëse nëntematikat e caktuara.Grupi I- Cili është gjykimi juaj për dyshimin e Dekartit? A është ky një dyshim i rëndomte në jetën tuaj të përditshme? Raporti i Rilindjes humane me teologjinë, filozofinë, kulturën, shkencën.Grupi IIJepni shembuj nga jeta juaj e përditshme, ose referojuni një problemi filozofik. Më pas, diskutoni në bazë të metodës së Dekartit mbi rregullat dhe llogaritjen e saktë të rrethanave.Grupi IIIPërdorni arsyetimin tuaj përmes induksionit dhe deduksionit.Si e keni zgjidhur problemin? Çfarë konkluzionesh keni arritur në bazë të kësaj metode?


VlerësimiVlerësim në grup për punën e kryer.Vlerësim individual i rolit personal në grup për nxënësit që prezantojnë.


Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Testim: Filozofia një dije e gjerë Situata e të nxënit: Ju tashmë e dini sesa vetë jeta; Periudha antike greke; Filozofia qëndrueshmëria e njohurive tuaja matet me njëHelene dhe Romake; Filozofia e Mesjetës dhe e vlerësim përmbledhës, që është i detyrueshëm nëRilindjes. fund të çdo tremujori.Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/lëndës Fjalët kyç:sipas kompetencave kyç:

përshkrim, analizë, vlerësim, interpretim,Nxënësi/ja:•përdor informacionin në mënyrën e duhur; përfundime• seleksionon informacionin sipas nevojës;• analizon situatë e lidhje të ndryshme;• demonstron aftësi për të krahasuar;• demonstron aftësi për të interpretuar;• shpreh aftësi për të nxjerrë përfundime;• formon shprehi të punës së pavarur;• mëson të shprehë formimin me shkrim.

62



Fleta e testit në të njëjtin format për çdo nxënës.ndërkurrikulare:

TIK-u, shkencat shoqërore.Fazat e strukturësFaza I: 5minMësuesi orienton nxënësit lidhur me kërkesat e formatit të testit dhe shpërndan testet.

Faza II: 40minNxënësit marrin testin që është unik dhe punojnë gjatë gjithë orës.

Faza III: 5min (nga koha e pushimit)Sapo bie zilja testet mblidhen dhe janë objekt i vlerësimit të vazhduar.

MODEL TESTIMI 11. Shënoni e Vërtetë (V) ose e Gabuar (G).

a. Thelbi i mendimit filozofik është kërkimi i së vërtetës. V-Gb. Filozofia përdor arsyetimin për gjetjen e përgjigjeve për pyetjet themelore. V-Gc. Objekti i refleksionit filozofik është akti i të menduarit njerëzor V-Gd. Filozofia klasike tradicionale përfshin periudhën e fundit të shek. XIX dhe fillimin e shekullit XX. V-G

2. Rrethoni përgjigjen e saktë.• Quhen paragjykime filozofike sepse:a. përbëjnë pikënisje të pasigurta për njohjen;b. njerëzit ndërgjegjësohen pak rreth tyre;c. shpesh mbrohen nga njerëzit pa verifikim kritik.d. të tria së bashku.

3. Shpjegoni kuptimin e termave:a. filozofib. refleksion filozofikc. hulumtim

4. Përgjigjuni pyetjeve të mëposhtmea. Kur fillojmë të mendojmë si filozofë?b. Argumentoni përse na nevojitet filozofia dhe studimi i saj?c. Çfarë kuptoni me: refleksion filozofik është mendim i kthyer nga vetvetja?

5. Shënoni e Vërtetë (V) apo e Gabuar (G).a. Filozofët e parë grekë quhen filozofë natyralistë. V-Gb. “Si duhet ta jetoj jetën?”, është pyetje e shtruar nga Sokrati. V-Gc. Shkrimet e Platoni kanë formën e monologut. V-Gd. Në teorinë e Aristotelit, pikëpamja mbi shkaqet bazohet në pranimin e një shkaku. V-G

6. Rrethoni përgjigjen e saktë.• Shkolla e parë filozofike klasike u themelua nga:

a. Parmenidib. Talesic. Anaksimeni

• Apologjia e Sokratit është vepër e:a. Sokratitb. Platonitc. Aristotelit

63


7. Shpjegoni kuptimin e termave: - mit- dialektikë - metafizikë8. Përshkruani dhe argumentoni.a. Shpjegoni pse filozofët e parë grekë u quajtën filozofë natyralistë? b. Ku qëndron thelbi i thënies së Sokratit: “Unë e di se nuk di asgjë”? c. Përshkruani funksionin e mitit në veprën e Platonit.d. Përcaktoni dallimin midis teorisë së Aristotelit dhe teorisë së Platonit në strukturën e njohjes.


e. Në periudhën helenistike mbizotëron kultura greke. V-Gf. Sipas shkollës cinike, lumturia dhe virtyti janë e njëjta gjë. V-Gg. Mendimi romak kishte në thelb çështjen e lumturisë, gjetjen dhe si mund të arrihet ajo. V-Gh. Sipas Senekës,lumturia më e madhe për njeriun është të mos ketë nevojë për lumturinë. V-Gi. Plotini nuk u mor me përpunimin e rrymës filozofikë të neoplatonizmit. V-Gj. Me shuarjen e shkollave filozofike, mendimi filozofik u përvijua drejt sferës fetare.V-G

2. Rrethoni përgjigjen e saktë.• Helenizmi u karakterizua nga fakti se:e. besimi i kombit u zhvillua renda një kulture;f. kufijtë midis vendeve të ndryshme u fshinë;g. idetë fetare, filozofia dhe shkenca ishin të ndara.

3. Shpjegoni kuptimin e termave:d. periudhë helenistikee. dyshimi mbi besiminf. atraksig. skepticizëmh. stoicizëmi. neoplatonizëmj. misticizëm

4. Shpjegoni dhe argumentoni.a. shpjegoni pse në periudhën helenistike mbizotëroi kultura grekeb. paraqitni raportin filozofi-besim fetarc. përshkruani objektin e shkollave filozofike në periudhën helenistiked. cili është ndikimi i shkollave filozofike greke në periudhën romake?e. Pse mendimi filozofik u drejtua për nga sfera fetare pas rënies së Perandorisë Bizantine

64



a. Mesjeta u ndërtua mbi gërmadhat e qytetërimit grek. V-Gb. Shën Agustini përpunoi mendimin filozofik dhe teologjik. V-Gc. Avicena pranoi se trupi nuk është i ndarë nga shpirti. V-Gd. Thoma Akuini bashkoi filozofinë e Aristotelit me krishterimin. V-Ge. Humanizmi është ndërgjegjësim i individit për veten. V-G

2. Rretho përgjigjen e saktë.• Shën Agustini përpunoi mendimin filozofik dhe teologjik nën ndikimin e:a. stoicizmitb. neoplatonizmitc. krishterimitd. të tria së bashku

3. Shpjegoni kuptimin e termave:a. filozofi e Mesjetësb. mendim aristotelianc. teologjid. humanizëme. Rilindje Europianef. panteizëm

4. Shpjegoni dhe argumentoni.a. Gjeni të përbashkëtat e idesë së Shën Augustit dhe të Platonit mbi Zotin dhe Tokën.b. Shpjegoni pse në Mesjetë u zhvillua mendimi aristotelian.c. Shpjegoni qëndrimin neoplatonik të Avinecës për raportin trup-shpirt.d. Si trajtohet në filozofinë mesjetare raporti i realitetit individual dhe universal.e. Pse filozofia e Thoma Akuinit bashkoi filozofinë e Aristotelit me krishterimin?f. Analizoni faktorët që çuan në lindjen e mendimit të ri filozofik në Rilindjen Europiane.g. Argumentoni kuptimin panteist të filozofisë së Rilindjes.

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Spinoza, një frymë e re në Situata e të nxënit: “Pavarësi, domosdoshmëri,racionalizmin kontinental me një vijë lidhëse në mes, ky është Spinoza…”

Kjo është një shprehje e filozofit Zhane Hersh. Ciliështë koncepti dhe perceptimi juaj për pavarësinë eindividit? Shprehni mendimet tuaja.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/lëndës Fjalët kyç:sipas kompetencave kyçe:Nxënësi/ja: liri, domosdoshmëri, etikë, gjeometri e filozofisë,

•shpjegon tiparin karakteristik të filozofisë determinizëm, panteizëm, substancë e vetme,së Spinozës; monist, moduse

• përshkruan marrëdhënien liri-domosdoshmëri në Etikën e Spinozës;

• analizon filozofinë e Spinozës, si panteizëm.

65



Teksti mësimor Filozofia 11, fletoret, tabela, internetindërkurrikulare:

TIK-u, shkencat shoqërore.

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të nxënët Brainstorming Diskutim idesh 10’Ndërtimi i njohurive: Përpunim i Dora e fshehtë Lexim teskti 25’përmbajtjes

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënit Rrjeti i diskutimit Diskutim përfundimesh 10’


Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtMësuesi i drejton klasës disa pyetje, që ngacmojnë njohuritë dhe idetë e tyre. Për shembull: Cili është perceptimi juaj për pavarësinë e mendimit dhe domosdoshmërinë e arsyetimit për njeriun? Pas kësaj mësuesi bën lidhjen me temën e re me anë të situatës së të nxënit.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesKlasa ndahet në tri grupe, aq sa janë edhe çështjet mësimore. Përpara realizimit të veprimtarisë, pjesëtarët e grupit duhet të mësojnë shumë mirë mësimin për veten e tyre e më pas të provojnë t’ua tregojnë shokëve.Grupi I: Tipari karakteristik i filozofisë së SpinozësBaruh Spinoza (Baruch Spinosa, 1632–1677), ishte një filozof i madh holandez (hebre), që ndoqi filozofinë e Dekartit dhe zhvilloi më tej idetë mbi pavarësinë e mendimit, duke sjellë një frymë të re në shumë drejtime të racionalizmit kontinental.Tipari karakteristik i filozofisë së tij shprehet në bashkëveprimin e dy nocioneve filozofike: pavarësia e mendimit dhe domosdoshmëria e arsyetimit sipas ligjeve të gjeometrisë. Pavarësi, domosdoshmëri, me një vijë lidhëse në mes, ky është Spinoza. Ndonëse mund të duket paradoksale, kjo është ideja që shpreh thelbin e filozofisë së tij.Grupi II: Marrëdhënia pavarësi (liri) – domosdoshmëriVepra e Spinozës Etika, demonstruar me metoda gjeometrike, e shkruar në latinisht, zbërthen kuptimin e filozofisë së Spinozës, realizimin e unitetit të lirisë së etikës dhe të domosdoshmërisë së gjeometrisë.- Me etikë Spinoza kuptonte artin e të jetuarit me moral, synimin për një jetë më të mirë përmes vendosjes së rregullave duke mos shkelur mbi të tjerët.- Metoda gjeometrike e Spinozës u referohej termave të shkencave natyrore. Sikurse metoda matematike e Dekartit, ajo do të synonte procesin e njohjes së botës si formë e refleksionit filozofik, të ndërtuar mbi bazën e logjikës.Grupi III: Konceptimi i Zotit–NatyrëSpinoza ofroi një konceptim unik për Zotin, duke e barazuar atë me kozmosin (Natyrën) dhe duke përdorur të njëjtat cilësime: Zoti – Natyra. Ai shpjegoi se Zoti nuk e krijoi botën për të qëndruar jashtë saj. Përkundrazi, Zoti është bota, bota është te Zoti.Gjithçka që ekziston është në Zot dhe asgjë nuk mund të ekzistojë pa Zotin. Zoti është gjithçka dhe gjithçka është Zot.Ky kuptim e shënon filozofinë e Spinozës si panteizëm dhe vetë atë si panteist.Pranimi i njësisë së Zotit–Natyrë, e çoi arsyetimin e Spinozës në pranimin e një lënde apo substance të vetme, që quhet herë Zot e herë Natyrë, por gjithnjë mbetet një e vetme, përfshirë çdo gjë që ekziston, masën dhe mendimin. Pra, me Lëndë, Zot ose Natyrë, ai kupton çdo gjë që ekziston, edhe shpirtëroren.

66


Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitDiskutohen përfundimet përkatëse në lidhje me njohuritë e sapomarra, duke u bazuar në pyetjet në fund të temës mësimore.Të mendojmë dhe diskutojmë si filozofëFilozofia e Spinozës njihet si panteizëm, për idenë se Zoti dhe Natyra janë një.Nga këndvështrimi i ideve teiste, panteizmi shpesh kritikohet si ide e përafërt me ateizmin, duke qenë se mohon ekzistencën e një Zoti personal. Nga ana tjetër, panteizmi u gjallërua me entuziazëm nga Romantizmi.- Diskutoni se ku qëndron vlera e panteizmit të Spinozës.

VlerësimiVlerësim i nxënësit për pjesëmarrje aktive në etapat e mësimdhënies dhe të mësimnxënies, për punën me ilustrimet, punën me hartën dhe saktësinë e përgjigjeve të dhëna.

Detyrat dhe puna e pavarurJepet si detyrë shtëpie: Cili do të ishte modeli i jetës suaj mbi lirinë dhe domosdoshmërinë? Për realizimin e detyrës, mbështetuni në idenë e Spinozës.

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Lajbnici, vazhdimësia e Situata e të nxënit: Burimet e informacionit sot janë tëmendimit racionalist larmishme. Më së shumti të rinjtë përdorin internetin për

këtë qëllim. Si mendoni ju, çdo gjë mësohet nga burimetë jashtme apo ne mund të mësojmë gjithçka që duhetmësuar për botën thjesht duke eksploruar mendjen tonë?

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: substancë, monada, substancë shpirtërore,

•jep arsyetimin logjik të Lajbnicit për determinizëmsubstancën;

•shpjegon determinizmin në jetën eindividit;

•argumenton logjikën e Lajbnicit, siçelësin e filozofisë.


Teksti mësimor Filozofia 11, fletoret, tabela,ndërkurrikulare:

interneti TIK-u, shkencat shoqërore.

67


Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të Parashtrim me terma të njohur Diskutim 10’nxënët

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i Ditari trepjesësh Lexim/ Citime/ Komente 25’përmbajtjes



Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtMësuesi/ja bën parashtrimin e temës me terma të njohur. Ai përdor edhe situatën e të nxënit, për t’i futur nxënësit brenda temës. Sipas kësaj situate nxënësit diskutojnë rreth pyetjes: A mund ta quajmë të ardhmen të rastësishme ose të papërcaktuar, sepse si qenie njerëzore të kufizuara nuk mund ta parashikojmë atë? Nxënësit diskutojnë idetë e tyre.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesNxënësve u jepet pjesa për lexim. Mësuesi/ja iu kërkon të nënvizojnë pjesët që u bëjnë më tepër përshtypje pas leximit. Pas nënvizimit të citimeve prej tyre, nxënësve u lihet kohë të bëjnë komente në një tabelë të tipit të mëposhtëm.

Citimet e zgjedhura nga nxënësit Komentet e nxënësveLajbnici (Gotfrid Lajbnic, 1646–1716) Ishte një filozof gjenial në të gjitha fushat e dijes. Filozofia

e tij ndodhet në një pikë kthese, sepse i përket njëherëshmendimit më të lashtë dhe atij më modern. Arsyetimi i tijlogjik dhe konceptet e tij shkencore e filozofike iu paraprinënocioneve të ngjashme shkencore dhe filozofike në shekujtqë vijuan. Lajbnici synonte të çlironte dijen nga dilemat ekrijuara në arsyetimet mbi problemet e kohës, mbi substancëndhe ndërveprimin mendje-trup.

Substanca – monada Arsyetimi logjik i Lajbnicit filloi me një hamendësim të ri mbisubstancat e thjeshta, të quajtura monada. Këto ishin atomete natyrës ose elementet e gjithçkaje, por ndryshe nga atomete Demokritit, ato ishin pa shtrirje, pa formë apo përmasa.Ato shfaqeshin si substanca të thjeshta (njësi të jetës, tëshpirtit) dhe si të përbëra (bashkim monadash). Në thelb,monadat e Lajbnicit kishin faktorin forcë ose energji. Ato ubënë elemente bazë, parësore, të afta për të vepruar përmeslëvizjes, forcës dinamike, jetës.

Determinizmi Përmes arsyetimit të fortë logjik, Lajbnici shpjegoi lidhjet midismonadave dhe veprimin e tyre, që shpërfaqej në univers sinjë harmoni e përsosur, e paravendosur.I pari që kishte paravendosur gjërat në botë, sipas tij, ishteZoti, i cili kishte krijuar më të mirën e mundshme, në raportme të keqen. Brenda çdo monade, Zoti kishte përcaktuar njërregull specifik, me qëllime specifike, duke shpalosur jetën eindividit në pamje mekanike (kuptim determinist).

68


Më pas nxënësve u kërkohet të lexojnë citimet e zgjedhura. Nëse këto citime të përzgjedhura janë të njëjta, mësuesi/ja dëgjon komentet e nxënësve. Vërehet nëse ka ngjashmëri mes tyre.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitNë fund të komenteve të nxënësve, mësuesi/ja plotëson mendimet e tyre me komentet e tij. Ai/ajo shtron disa çështje-pyetje të përgjithshme, si: Përshkruani konceptin e monadave, sipas Lajbnicit. Shpjegoni determinizmin në jetën e individit. Argumentoni logjikën e Lajbnicit mbi të vërtetat, si dhe shkakun e tyre.Në rast se nxënësit kanë pyetje që ia drejtojnë mësuesit/es, ai/ajo i jep përgjigje.

VlerësimiVlerësim individual ndër nxënës për përgjigjet me gojë.

Detyrat dhe puna e pavarur- Bëni një lidhje midis kuptimit të lirisë së vullnetit dhe krijimit të gjithësisë nga Zoti.- Si mund të zgjedhim që të veprojmë, nëse Zoti e di se si do të veproj unë?- A mund ta quajmë të ardhmen të rastësishme ose të papërcaktuar, sepse si qenie njerëzore të kufizuara nuk mund ta parashikojmë atë?

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Loku, fillimet e empirizmit Situata e të nxënit: Në lëndën e historisë ju keni marrëbritanik informacione rreth Iluminizmit dhe përfaqësuesve të tij;

njëri ndër ta është britaniku Xhon Loku. Çfarë dini ju për të dhe pikëpamjet të tij?

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: empirizëm, tabula rasa, idetë reflektive, njohje shqisore,

•shpjegon rolin e përvojës shqisore teori politike.për krijimin e ideve;

•përmend disa ide të rëndësishmepër domosdoshmërinë e tolerancës

dhe të mendimit ndryshe në shoqëri.


Teksti mësimor Filozofia 11, fletoret, tabela, TIK-u, shkencat shoqërore.interneti

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të nxënët Brainstorming Diskutim idesh 10’Ndërtimi i njohurive: Përpunim i Lexim i drejtuar Punë me tekstin 25’përmbajtjes

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënit Punë me hartën/Shkrim i Punë me hartën 10’shkurtër

69



Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtNë këtë fazë mësuesi krijon një stuhi mendimi te nxënësit me anë të situatës së të nxënit. Në lëndën e historisë ju keni marrë informacione rreth Iluminizmit dhe përfaqësuesve të tij; njëri ndër ta është britaniku Xhon Loku. Çfarë dini ju për të dhe rreth pikëpamjeve të tij? Pasi diskutohen idetë e nxënësve, ato evidentohen në tabelë në formën e një kllasteri.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesFormohen me ndihmën e mësuesit grupet dyshe me nxënësit. Për të realizuar këtë fazë, nxënësit ndjekin etapat e mëposhtme:Etapa I. Puno - të dy nxënësit lexojnë mësimin.Etapa II. Kupto - të dy nxënësit kuptojnë përmbajtjen e mësimit.Etapa III. Mëso shokun - njëri prej nxënësve merr rolin e mësuesit.Ndërhyrja e mësuesit: Mësimi i sotëm trajton idetë e Xhon Lokut dhe fillimet e empirizmit britanik.Hapi i parë-Vepra më e rëndësishme e Lokut, Ese mbi kuptimin njerëzor, u cilësua si fillesa e empirizmit në Britani.- Në të ai trajtoi çështje të filozofisë, të teorisë së njohjes, si dhe teori morale e politike. Ai parashtroi dy çështje kryesore:- Nga i marrin njerëzit konceptet dhe idetë e tyre?- A mund t’i besojmë asaj që na tregojnë shqisat?Hapi i dytë: Ndërgjegjja, një “tabelë e pashkruar”Mendimi i Lokut shtjellohej në një vijë logjike, përmes arsyetimit dhe refleksionit filozofik. Sipas tij:- të gjitha mendimet dhe nocionet janë vetëm refleks i asaj që kemi parë dhe kemi dëgjuar;para se të perceptojmë diçka, ndërgjegjja jonë është e zbrazët, si një tabula rasa ose “tabelë e pashkruar”;- kur fillojmë t’i perceptojmë gjërat, te ne formohen idetë e thjeshta të shqisave, që thithen nga mendja nëpërmjet shqisave në mënyrë pasive - këto janë ndijimet;- ndërgjegjja nuk qëndron pasive kundrejt këtyre përshtypjeve të jashtme, diçka ndodh në ndërgjegje, aty ndodh pasqyrimi, i cili përbën një veprimtari mendore që krijon ide të cilat mbështeten në idetë e mëparshme, të marra prej shqisave;- në ndërgjegje, përmes mendimit, arsyetimit etj., përpunohen idetë e thjeshta të shqisave dhe lindin idetë reflektive;- një mbresë e thjeshtë që përsëritet disa herë, bëhet ide e plotë ose komplekse, si një bashkim i ideve të thjeshta;- idetë janë të lidhura me objektet dhe kanë cilësi parësore dhe dytësore.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitPër të përforcuar njohuritë e sapomarra nxënësit punojnë rubrikën: Të mendojmë dhe diskutojmë si filozofëDiskutoni dhe analizoni duke u nisur nga idetë e mëposhtme:1. Loku ka luajtur një rol të rëndësishëm në çështjen e njohjes njerëzore, në një kohë kur njerëzimi po e

zgjeronte kuptimin mbi botën me shpejtësi të panjohur më parë.2. Debati se qeniet njerëzore mund të dinë edhe përtej asaj që perceptojnë përmes pesë shqisave

themelore, vazhdon edhe sot e kësaj dite.3. Deri ku shkojnë kufijtë e saktë të së arritshmes?

VlerësimiNë fund të orës së mësimit bëhet vlerësim individual ndër nxënës, i përgjigjeve me gojë.

Detyrat dhe puna e pavarurRefleksione për tolerancën. Bëni një përqasje me realitetin historik në Shqipëri.

70


Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Veprimtari praktike: “Një Situata e të nxënit: Ju jeni njohur rreth koncepteve mbishoqëri, e ndërtuar mbi arsyen – thelbi i arsyen të Dekartit, Sipinozës, Lajbnicit dhe të Lokut.mendimit racionalist modern të filozofisë” Diskutoni rreth ideve të tyre.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: mendimi racional në filozofi, idetë filozofike mbi arsyen.

• diskuton mbi arsyen si thelb i mendimit racional në filozofi;

• dallon ndryshimet e ideve të filozofeve mbi arsyen;

• mëson të lidhë mendimin e tij/saj për realitetin me idetë filozofike mbi arsyen.

Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Interneti, biblioteka, tekstet shkollore TIK-u, shkencat shoqërore


(Brainstorming)

Faza II Punë në grupe/ Prezantim Prezantim/ Diskutim 25’Faza III Prezantim Prezantim pune/ Shënime 10’

organizimi i orës së mësimitFaza INë trajtën e një brainstorming , nxënësit rikujtojnë konceptet kryesore të orëve të kaluara. Pas kësaj nxënësve u drejtohen pyetjet, të cilave duhet t’iu përgjigjen në punimet e realizuara.

1. Cilat janë mendimet filozofike mbi arsyen të Spinzës, Dekartit, Lokut, Lajbnicit?

Faza IIHapat që ndiqen për realizimin e veprimtarisëHapi 1Mësuesi u shpërndan nxënësve skeda të parapërgatitura, në të cilat përfshihen idetë mbi arsyen të një filozofi. Nxënësit ndahen në katër grupe, ku secili prej tyre merr një skedë.Hapi 2Nxënësit diskutojnë sipas grupeve përkatëse përmbajtjen e skedave të caktuara:Grupi I

Ø Dekarti- Unë mendoj, pra ekzistoj.- Shkenca na mundëson jo vetëm zgjerimin e njohjes së botës, por edhe të vetvetes.- Arsyeja, burimi i dijes.- Të mendosh dhe të arsyetosh shkencërisht, matematikisht, në jetën e përditshme. A duhet të

pranohen vetëm gjërat jo të dyshimta?- E vërteta është e tillë vetëm nëse ajo është e shprehur qartësisht.- Njeriu është i aftë të mendojë dhe të ndjekë rregullat e arsyetimit, për të zbuluar të vërtetën.

Grupi IIØ Spinoza

- Idetë duhen renditur sikurse bëhet edhe renditja e gjërave në botë.

71


- Njeriu përqendrohet në disa nga idetë e vërteta dhe i veçon ato që janë të rreme.- Njohja kalon nga vetja jonë drejt Zotit.- Njohja jonë kalon nga imagjinata, ndijimet, tek arsyetimi shkencor duke arritur tek intuita.- Njohja është kuptim. Vetëm duke kuptuar, mund të arrish lumturinë.

Grupi IIIØ Lajbnici

- Ka dy lloj të vërtetash: të vërtetat e arsyetimit dhe të vërtetat e faktit.- Çdo gjë në botë bën pjesë te një nocion i caktuar. Nocioni përmban të vërtetat dhe marrëdhëniet

me gjërat e tjera- Ne mund t’i analizojmë këto marrëdhënie përmes mendimit racional.- Të gjitha të vërtetat janë të vërteta të arsyetimit, tek të cilat mund të arrijmë nëse jemi në gjendje

të përfundojmë analizën tonë racionale.Grupi IV

Ø Loku- Gjithçka që dimë buron nga përvoja.- Kur njeriu lind, mendja është një tabula rasa, mbi të cilën përvoja shkruan njësoj si imazhet që

bën drita në një film fotografik.- Liria e ndërgjegjes është një e drejtë e çdo njeriu. Ajo u përket njësoj si pozitarëve, ashtu edhe

opozitarëve. Feja nuk duhet t’i imponohet kurrkujt, as me ligj, as me dhunë.Faza IIIPrezantim i punimit në klasë, diskutim dhe formulim konkluzionesh.Nxënësit vendosin punimet në portofolin e tyre të nxënësit.

VlerësimiVlerësim në grup për punën e kryer. Vlerësim individual i rolit në grup për nxënësit që prezantojnë.


Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëria FilozofiTema mësimore: Përsëritje: Filozofia në shekullin XVII Situata e të nxënit:

Ju tashmë keni marrë përgjigje rreth shumëpyetjeve të shtruara në këtë kapitull. Provoni satë qëndrueshme i keni njohuritë.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/lëndës Fjalët kyç:sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: filozofia e Kohës së Re, idealizëm dhe

•analizon filozofinë e Kohës së Re ose filozofinë materializëm, Traktati - vepër teologjiko-politike,moderne: përballë dyshimit racional vendosen metafizikë, racionalizëm dhe empirizëm, Xhonnjohuritë e trashëguara nga epoka mesjetare, Loku, “Epoka e Arsyes”.si dhe lartësohet arsyetimi logjik, i sistemuarpërmes metodave të shkencave;

•analizon mendimin filozofik që shpërfaqet nëkundërtitë e theksuara midis idealizmit dhematerializmit, si dhe midis racionalizmit dheempirizmit;

•argumenton pse “arsyeja shënohet si i vetmiburim i sigurt për dituritë”.

72


“Filozofi 11


Teksti mësimor i historisë, Historia e Shqipërisë,interneti, mjete didaktike, postera, power point, video TIK-u, historia, letërsia, shkencat shoqëroreprojektor.



Faza IOra fillon me prezantimin e çështjeve për diskutim, të sugjeruara nga nxënësit. Pas kësaj mësuesi/ja jep si detyrë klase që të punohet rubrika e përsëritjes, dhënë në tekst.


a. Dija është fuqi, është pushtet i njeriut mbi natyrën dhe vetveten (Bejkon). V-Gb. Njeriu është makinë që jeton dhe vepron sipas ligjeve natyrore të mekanikës. V-Gc. Sipas idealizmit: ideja, mendja,vetëdija janë parësore, baza dhe burimi i gjithçkaje. V-Gd. Shumicën e gjërave i njohim përmes përvojës, dhe pak nga këto i njohim përmes arsyetimit

jashtë përvojës (Lajnici). V-Ge. Ndërgjegjja është një tabelë e pashkruar (tabula rasa) (Loku). V-G

2. Rrethoni përgjigjen e saktë.• Thelbi i revolucionit shkencor është në:a. ndryshimin e mendësive mbi botën;b. vendosjen e autoritetit kufizues;c. ndikimin negativ në shoqëri.• Hosi renditet si idealist kur pranon se:a. të gjitha sendet dhe fenomenet përbëhen nga pjesëza materiale;b. çdo gjë që ekziston vjen nga një substancë;c. gjithçka në univers është mendore.• Dyshimi metodik i Dekartit është:a. dyshim për gjithçka;b. siguria për njohjen;c. dyshim relativ.

3. Shpjegoni kuptimin e termave:a. filozofi moderneb. empirizëmc. racionalizëmd. dualizëme. domosdoshmëri

73


f. monadëg. tabula rasa

4. Shpjegoni dhe argumentoni.a. Cila është ndërvarësia në lidhjen filozofi-shkencë?b. Shpjegoni metodën e induksionit të Bejkonit, si kalim nga përvoja e thjeshtë tek arsyetimi mbi

ligjësitë.c. Përshkruani kundërshtitë në mendimin filozofik midis empirizmit dhe racionalizmit.d. Metoda karteziane në studimin e filozofisë. Arritja tek e Vërteta.e. Analizoni si e trajton Spinoza raportin pavarësi e mendimit dhe domosdoshmëri e arsyetimit.f. Bëni dallimin midis monadave të Lajbnicit dhe atomeve të Demokritit.g. Loku bëri një dallim mes ideve të thjeshta dhe të përbëra. Renditini ato.


VlerësimiVlerësim i përgjigjeve me gojë; vlerësim i aftësisë për të punuar individualisht.


Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Filozofia në shekullin XVIII Situata e të nxënit: Shekulli XVIII shënoi epokën e

revolucioneve. Paralel me të ndodhi dhe zhvillimi i filozofisënë Angli, Francë, Gjermani në vitet 1700. Filozofia në këtëperiudhë kundërshtoi autoritetin e kishës dhe respektoibesimin e individit në ndërgjegjen e tij. Si mendoni ju, psepikërisht në këtë periudhë u vendosën këto raporte mesbesimit fetar dhe filozofisë?

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç: filozofi e shek XVIII, Iluminizëm, empirizëm, konsekuent,Nxënësi/ja: demokraci, laicitet, humanizëm, estetikë, perceptim,

•përshkruan veçoritë e lëvizjes politike materie, ndërgjegje.dhe shoqërore të kohës;

•rendit disa nga idetë e rëndësishmetë mendimit filozofik në raport me

lëvizjen intelektuale të kohës;•argumenton idetë e Berklit si filozof

empirist.

Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Teksti mësimor Filozofia 11, fletoret, tabela, TIK-u, shkencat shoqërore.interneti

74


“Filozofi 11

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të nxënët Parashtrim me terma Mbajtje shënimesh 10’

paraprakë




Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtMësuesi/ja prezanton temën me termat e njohur, duke shfrytëzuar situatën e të nxënit, si dhe duke u ndalur në

çështjet kryesore që do të trajtohen. Ndërkohë nxënësit mbajnë shënime për çështjet që do të trajtohen.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesMë pas nxënësve u kërkohet që për çështjet e parashtruara, në diskutim me njëri-tjetrin, të bëjnë një listë për

atë që dinë rreth tyre. Pasi nxënësit evidentojnë në listat e tyre gjithçka që dinë, mësuesi/ja shpjegon çështjet

njëra pas tjetrës duke drejtuar pyetjet: Përshkruani veçoritë e lëvizjes politike dhe shoqërore të filozofisë së

shek. XVIII. Shpjegoni ndërthurjen e mendimit filozofik me lëvizjen intelektuale të kohës. Argumentoni idetë e

Berklit si filozof empirist. Gjithashtu, nxënësit i drejtojnë mësueses pyetje për paqartësi.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitNë këtë fazë nxënësve u kërkohet të nxjerrin përfundimet që mësuesi/ja i konsideron të rëndësishme, si p.sh.:Të mendojmë dhe diskutojmë si filozofë - Shek. XVIII shënon edhe lulëzimin e Iluminizmit. Filozofia u përqendrua gjithnjë e më shumë në çështjet shoqërore e politike. Orientimi filozofik ndihmoi në përpjekjet për vendosjen e një demokracie liberale, për një kuptim të ri mbi të drejtat civile moderne në një shoqëri të qeverisur mbi parimet e lirisë, barazisë, vëllazërisë.- Diskutoni rreth këtyre vlerave shoqërore, si dhe rolin e tyre në ditët e sotme.

VlerësimiVlerësim individual ndër nxënës, i përgjigjeve me gojë.

Detyrat dhe puna e pavarurNjë nga idetë themelore të idealizmit subjektiv të Berklit është: “Të ekzistosh, do të thotë të jesh i

perceptuar”. Mbi këtë ide shtrohen pyetjet: Si mundet që, nganjëherë, ne i perceptojmë gjërat në mënyrë

të pasaktë? Pse Zoti do të donte të na mashtronte?

75


Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: David Hjum, filozofia empiriste Situata e të nxënit: David Hjum (David Hume, 1711–

1776) ishte filozof i madh skocez, që shquhej për një vizion të qartë për jetën dhe ndjesitë e saj. Filozofia e tij ishte dhe mbetet më e rëndësishmja e empirizmit, sepse përmban një lëndë mjaft të ngjeshur dhe të shtrirë. Hjumi formuloi tezën empiriste: “Nuk gjen asgjë në vetë ndërgjegjen”. Sipas jush, cili është mesazhi që përçon Hjumi me këtë tezë?

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: përshtypje, ide, uni njerëzor, besime, përvojë,

•argumenton metodën e analizës kritike të agnostike, skeptik, moral, ndjenjë.Hjumit;

•evidenton disa elemente të kritikës së tijndaj fesë;

•përshkruan pjesë kryesore të njohjes sëHjumit;

•analizon disa ide të Hjumit për moralin.

Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me tematTeksti mësimor Filozofia 11, fletoret, tabela, ndërkurrikulare:interneti TIK-u, historia, shkencat shoqërore.

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të nxënët Parashtrim me terma Diskutim 10’

paraprak

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i Shënime të strukturuara Punë me tekstin/mbajtje 25’përmbajtjes shënimesh



Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtMësuesi prezanton temën me anë të situatës së të nxënit dhe krijon një stuhi mendimesh tek nxënësit për sa i përket tezës empiriste të Hjumit. Mendimet e shumicës së nxënësve evidentohen në dërrasë.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesPas kësaj nxënësit ndahen në 4 grupe, ku secili merr një detyrë të veçantë. Detyrat sipas grupeve janë:

• Hjumi -Përshtypjet dhe idetë• Besimet, mrekullia• Mundësitë e njohjes• Morali

Pas marrjes së detyrave, nxënësit punojnë me çështjet përkatëse në tekst duke mbajtur shënime në fletoret e tyre.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitNë këtë fazë, nxënësit pasi kanë punuar me tekstin, janë në gjendje të nxjerrin përfundime para klasës, në trajtën diskutimeve. Përfundimet e nxjerra prej tyre evidentohen në dërrasë.

76



Detyrat dhe puna e pavarurSipas Hjumit, të sillesh në mënyrë të përgjegjshme në shoqëri, do të thotë të përdoresh ndjenjat për të mirën e tjetrit dhe jo arsyen. A ndikon kjo në zbatimin e rregullave dhe të ligjeve nga ana jonë, edhe pse mund të jenë në kundërshtim me interesin tonë? Cili është raporti publik-privat?

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore dhe shoqëriaTema mësimore: Iluminizmi, lëvizje Situata e të nxënit: Iluminizmi u shfaq si përpjekjeintelektuale europiane shpirtërore e më pas si lëvizje intelektuale, në kushtet

e krizës së botëkuptimit intelektual në Europën e shek.XVIII. Ai mori përmasa europiane, duke shënuar lulëzimine epokës së arsyes në mbarë Europën. Duke u nisur nganjohuritë që keni marrë në lëndën e historisë dhe temat eorëve të kaluara, çfarë dini ju për parimet iluministe?

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: Iluminizëm, botëkuptim, arsyetim, vizion i ri, shpirtërore,

•shpjegon Iluminizmin si lëvizjeracionalizëm, kuptim deist, liri, barazi, vëllazëri, të drejtate njeriut.

botëkuptimore;•përshkruan Iluminizmin si lloj i ri i të

filozofuarit;•analizon drejtimet kryesore të

Iluminizmit.



interneti TIK-u, historia, shkencat shoqërore

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të Diskutim për njohuritë Diskutim idesh 10’nxënët paraprakeNdërtimi i njohurive: Shpjegim i përparuar Diskutim 25’Përpunim i përmbajtjesPërforcimi: Konsolidimi i të Organizues grafik i Paraqitje grafike e 10’nxënit informacionit informacionit/plotësim skeme


Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtMësuesi prezanton temën me anë të situatës së të nxënit, duke u ndalur te disa informacione të marra në orëve e kaluara, si dhe në njohuritë që nxënësit kanë nga lënda e historisë për periudhën e Iluminizmit. Ndërkohë, nxënësit mbajnë shënime për çështjet që do të trajtohen.

77


Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesMë pas nxënësve u kërkohet që për çështjet e parashtruara, në diskutim me njëri-tjetrin, të bëjnë një listë

për atë që dinë rreth tyre. Pasi nxënësit evidentojnë në listat e tyre gjithçka dinë, mësuesi/ja shpjegon

çështjet njëra pas tjetrës, duke drejtuar pyetjen: Ç’gjëra të përbashkëta gjeni midis listave tuaja dhe atyre

që u përmendën në shpjegim? Ç’të reja mësuat?

Gjithashtu, nxënësit i drejtojnë mësuesit/es pyetje për paqartësitë.

Zhan Zhak Ruso Volteri Deklarata mbi të Drejtat e Qytetarëve

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitPër të verifikuar nivelin e të nxënit, mësuesi/ja organizon në dërrasë një organizues grafik, që plotësohet nga përgjigjet e nxënësve.

Iluminizmi

si kuptim shpirtëror: në si kuptim filozofik: lartëson arsyen eemancipimin e shoqërisë. njeriut, si filozofi popullore.

Vizion i ri:… kundërshtimi i autoritetit të kishës

... përcaktimi i njeriut të ri

... demokracia, laiciteti


Detyrat dhe puna e pavarurJepet si detyrë shtëpie: Interpretoni thënien e Volterit: “Shkenca dhe arsimi duhet ta çojnë njerëzit drejt përparimit material e moral”.

78


Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Kanti, filozofi që revolucionarizoi Situata e të nxënit: Dy gjëra kompletojnë mendjenmendimin filozofik me admirim, nderim dhe frikë gjithmonë në rritje:

yjet lart në qiell dhe ligjet morale brenda nesh.Diskutoni rreth parimeve morale që ka njeriu, dukeu mbështetur në këtë shprehje të Emanuel Kantit.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/lëndës Fjalët kyç:sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: filozofi kritike, a priori, vullnet i lirë, postulate, etikë,

detyrë, kategori imperative• përshkruan filozofinë kritike të Kantit për

arsyen;• analizon konceptin e Kantit për

ekzistencën e Zotit;• zbërthen konceptin e etikës së Kantit.


Teksti mësimor Filozofia 11, fletoret, tabela, internetiTIK-u, shkencat shoqërore.


Ndërtimi i njohurive: Përpunim i Lexim i drejtuar/ Lexim ndërveprues/ 25’përmbajtjes organizues grafik i shënime/ paraqitje grafike e

informacionit informacionit

Përforcimi: Konsolidimi i të Diskutim Diskutim përfundimesh 10’nxënit


Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtPasi mësuesi/ja parashtron situatën e të nxënit, nxënësve u kërkohet që përmes diskutimeve të japin mendimin e tyre për parimet morale njerëzore. Drejtohen pyetjet:Cilat janë normat shoqërore sot?A zbatohen ato?Cili është roli i tyre në jetën e njeriut?

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesPas kësaj, nxënësit në dyshe lexojnë duke mbajtur shënime e duke krahasuar atë që parashikuan dhe dinin me

atë që po lexojnë. Në këtë mënyrë saktësojnë konceptet paraprake. Nxënësit organizojnë në fletoret e tyre të

punës nga një organizues grafik, që duhet të jetë pak a shumë si organizuesi grafik i mëposhtëm.

79


i filozofisë: në aftësitëi moralit: parimi

i sjelljes, arsyeja praktike,e arsyes njerëzore KANTI: Filozof kritik koncepti i detyrës (etika e(përvojë-shqisat- detyrës, kategoria imperative

arsyeja), si ligj i moralit),

i shkencës: konceptii shkencës për botën

e jashtme.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitNë këtë fazë nxënësve u kërkohet të nxjerrin përfundime, që mësuesi i konsideron të rëndësishme, p.sh.:Të mendojmë dhe diskutojmë si filozofëSipas një formule mbi perceptimin ndjesor të realitetit nga ana jonë, i cili shpërfaqet më përpara në format racionale të mendimit, filozofia e Kantit njihet edhe si filozofia që bashkoi racionalizmin me empirizmin. Sipas Kantit, siguria që këto forma të jenë të përbashkëta për të gjithë njerëzit dhe të jenë të vlefshme përgjithësisht, mund të ekzistojnë vetëm në një shoqëri ku çdo qenie njerëzore mund të marrë pjesë në diskutimin e asaj që është e drejtë.Nëse dëshirojmë të dimë, duhet të ndërtojmë një shoqëri të kulturuar, me njerëz të lirë dhe të barabartë kundrejt së drejtës.- Diskutoni rreth kësaj ideje.


Detyrat dhe puna e pavarurPërgjigjuni pyetjes: A e tregon natyra jonë njerëzore faktin se ne nuk e kontrollojmë imazhin tonë për botën në funksion të kërkesave të saj?

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Veprimtari praktike: Filozofia Situata e të Nxënit: Iluminizmi, lartësimi i njeriutiluministe - lartësimi i njeriut, autoriteti moral, normat morale nuk janë koncepte të panjohura për ju.edukimi përmes dijes e diturisë Në veprimtarinë që do të realizoni diskutoni rreth këtyre

koncepteve.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: vlera bazë të lartësimit të njeriut; realiteti me idetë

•shpjegon të filozofuarin e thjeshtë si një filozofike.lloj i ri i të filozofuarit;

• diskuton të drejtat e njeriut, lirinë, barazinë si vlera bazë të lartësimit të njeriut;

• analizon ndriçimin e mendjes njerëzore nëpërmjet arsimimit, edukimit;

• mëson të lidhë mendimin e tij për realitetin me idetë filozofike.

80


“Filozofi 11



Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaFaza I Brainstorming Diskutim idesh 10’Faza II Punë në grupe/ Prezantim Prezantim/ Diskutim 25’Faza III Prezantim Prezantim pune/ Shënime 10’

Organizimi i orës së mësimitFaza IKlasa ndahet në tri grupe. Secili grup zgjedh temat që parapëlqen, të cilat më pas jepen për diskutim. Duke u mbështetur te pikat kryesore të mendimeve dhe të ideve të Iluminizmit, nxënësit diskutojnë (rreth 4–5 minuta çdo anëtar i grupit). Më pas diskutohet midis grupeve (5-10 minuta). Konkluzionet dhe argumentet e përgjigjeve jepen në fund të orës së mësimit.

Faza IIHapat që ndiqen për realizimin e veprimtarisëGrupi ITema: Filozofia popullore iluministeÇështjet- Një tip i ri të filozofuari, të filozofuarit e thjeshtë.- Larg autoritetit absolut dhe kabineteve të mbyllura.- Triumfi i fuqisë së arsyes, bërthama e filozofisë.- Zoti filozofik, deizmi, fe natyrore.- Lëvizje botëkuptimore, intelektuale, politike, shoqërore, që përfshiu mbarë shtresat e kulturuara.- Ndikoi fuqishëm në idealet e revolucioneve të epokës.- Lëvizje e rëndësishme për emancipimin e shoqërisë.- Ndriçimi i mendjes njerëzore i lidhur ngushtë me konceptin e qytetërimit.- Paraqitjet në formë të thjeshtë mbi njeriun, artin, historinë.- Lëvizje me karakter jo klasor, që kërkonte progresin përmes ndriçimit të mendjes. Atë e mbështesnin e

gjithë masa e njerëzve. Çdo individ ishte i motivuar në këtë lëvizje historike.- Bota është zhvilluar përmes njerëzve, kryesisht njerëzit e thjeshtë kanë më shumë merita.- Enciklopeditë, fjalorët, rigrupuan dijet për të mësuar dhe ndriçuar mendjet e të gjithë njerëzve.

Grupi IITema: Lartësimi i njeriutÇështjet- Arsyetimi njerëzor, drejtuesi më i sigurt i fatit te njeriut.- Një tip i ri të filozofuari që lartësonte arsyen e njeriut.- Të drejtat e njeriut, për të gjetur vendin e tij në shoqëri, duke u vendosur në qendër të saj.- E drejta natyrore: të lindur si njerëz të barabartë me të drejta të barabarta.- Synimi për të menduar dhe shprehur lirisht bindjet, besimet, idetë në shoqëri dhe në shtet.- Liria, barazia, vëllazëria.- Njeriu si qenie në përkryerje.- Në luftën për çlirimin e njeriut nga dogmatizmi fetar.- Njeriu, parimi i gjithë mendimeve të mia.- Me lirinë lidhet virtyti dhe e vërteta.

81


- Liria për njeriun është në natyrën e tij.- Çdo njeri ka mendimet e tij dhe është i barabartë politikisht. Ndërkaq, barazia ekonomike është utopi.

Grupi IIITema: Autoriteti moral dhe edukimi përmes dijes dhe diturisëÇështjet- Lulëzimi i epokës së arsyes.- Lëvizje për emancipimin e shoqërisë.- Kritika ndaj autoriteteve morale, duke u mbështetur te dijet dhe dituritë, në edukimin e gjithanshëm të

njeriut.- Ndriçimi i mendjes së njerëzve, përmes themeleve të moralit, etikës dhe besimit, në përshtatje me

arsyen njerëzore.- Nevoja e formimit të njerëzve të arsimuar, përballë të cilëve do të tërhiqej mbrapsht padija dhe

mungesa e arsyes.- Kuptimet mbi nevojat e rritjes së arsimimit dhe edukimit të vazhdueshëm të njeriut.- Arsyeja, përcaktuesja e sjelljes së njeriut.- Mbrojtësi i lirisë së fjalës, besimit, shtypit, ithtar i tolerancës.- Parimi bazë i demokracisë është virtyti.




Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Përsëritje: Filozofia në shekullin Situata e të nxënit: Ju tashmë keni marrë përgjigjeXVIII rreth shumë pyetjeve të shtruara në këtë kapitull.

Provoni sa të qëndrueshme i keni njohuritë.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: Racionalizmi dhe empirizmi, Zhan Zhak Ruso,

• analizon epokën e revolucioneve në Volteri, Berklimendimin intelektual dhe në lëvizjetpolitiko-shoqërore;

• analizon mendimin empirist britanikqë ballafaqohet në këtë periudhë meracionalizmin kontinental;

• analizon filozofinë e Kantit, i cili ndërthur të dyja kahet e mendimit filozofik, për të ecur më tej në rrugën e njohjes dhe të diturisë.

82


“Filozofi 11


Teksti i historisë, Historia e Shqipërisë, interneti,ndërkurrikulare:

mjete didaktike, postera, power point, video TIK-u, historia, letërsia, shkencat shoqëroreprojektor.

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaFaza I Parashikim (Stuhi Mendimesh) Diskutim idesh 5’Faza II Pyetje vetëvlerësuese Pyetje vetëvlerësuese 30’Faza III Diskutim Diskutim përfundimesh 10’


Faza IOra fillon me prezantimin e çështjeve për diskutim, të sugjeruara nga nxënësit. Më pas mësuesi u propozon nxënësve që të punojnë rubrikën e përsëritjes në tekst.


a. Të insistosh do të thotë të jesh i perceptuar (Berkli). V-Gb. Hjumi pozicionohet si agnostik kur pranon se nuk di nëse ka Zot. V-Gc. Sipas Hjumit veprimet njerëzore nuk vendosen nga ndjenjat, por nga arsyeja e gjithçkaje. V-Gd. Iluministët besojnë se arsyetimi njerëzor është drejtuesi më i sigurt i fatit të njeriut (Lajnici). V-Ge. Thelbi i filozofisë kritike të Kantit lidhet me analizën e arsyetimin mendor në njohjen e botës. V-G

2. Rrethoni përgjigjen e saktë.• Mendimi filozofik i shek XVIII shënoi:a. kuptimin e empirist mbi botën;b. mbështetjen në racionalizmin dogmatik;c. përkrahjen e autoritetit të kishës.• Hjumi e shihte Unin njerëzor si:a. një varg përshtypjesh të thjeshta, që nuk jepen njëkohësisht;b. një sërë mendimesh të ndryshme, që nuk ndryshojnë;c. të pandryshueshëm.• Iluminizmi i kundërvihet:a. arsyes;b. të filozofuarit kritik;c. paragjykimeve dhe besëtytnive.•Morali për Kantin është:a. koncept tradicional;b. jo urdhërues i detyrueshëm;c. jo formal.

3. Shpjegoni kuptimin e termave:a. ndijimb. perceptimc. ided. agnostike. Iluminizëm

83


f. kontratë shoqëroreg. apriorih. imperativ kategorik

4. Shpjegoni dhe argumentoni.a. Cilat janë aspektet e lidhjes së mendimit filozofik me lëvizjen intelektuale?b. Si argumentohet përparësia e njohjes shqisore te Berkli?c. Hjumi e shpreh mendimin e tij mbi jetën e përditshme të njeriut përmes dy koncepteve: a.

përshtypjet, b. idetë. Cili është argumentimi i tij?d. Pse të gjithë iluministët u përqendruan tek arsyeja?e. Përshkruani kontratën shoqërore të Rusoit.f. Plotësoni idetë që shprehin drejtimet themelore të Iluminizmit; kundërshtimin ndaj: 1.

racionalizmit, 2. Iluminizmit, 3. optimizmit kulturor, 4. kthimit në natyrë, 5. krishterimit human, 6. të drejtave të njeriut.

g. Pse “Etika” e Kantit është cilësuar si etika e detyrës?


VlerësimiVlerësim i përgjigjeve me gojë, si dhe vlerësim i aftësisë për të punuar individualisht.


Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Filozofia në shekullin XIX Situata e të nxënit: Romantizmi lindi në Gjermani

dhe u përhap në mbarë Europën. Si një fenomenpërparimtar, ai përfaqësoi një drejtim të mendimitintelektual, filozofik, sociologjik, estetik, politik etj. dheiu kundërvu klasicizmit dhe parimeve e normave të tij.Çfarë dini ju për këtë rrymë të re që preku të gjithafushat, si letërsinë, filozofinë, artet?

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: filozofia e shek. XIX, Romantizëm, metafizikë e re, Uni,

•përshkruan kushtet që çuan në krijimin e nostalgji për natyrën, misticizëm, komb.një mendimi kritik të filozofisë së shek. XIX;

• shpjegon pse Romantizmi ishte drejtim i të menduarit intelektual;

• rendit disa nga idetë e filozofëve që spikatën në periudhën e Romantizmit.



interneti TIK-u, historia, letërsia, shkencat shoqërore.

84


“Filozofi 11

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të nxënët Diskutim Diskutim i detyrave të shtëpisë 10’Ndërtimi i njohurive: Përpunim i Shënime të strukturuara Organizim grafik i informacionit 25’përmbajtjes

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënit Shkrim i shpejtë Punë me shkrim 10’Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtMësuesi orienton nxënësit për temën e re me anë të situatës së të nxënit dhe diskutimit të detyrave të shtëpisë, idetë dhe përfundimet më të arrira të tyre gjatë diskutimit.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesPas kësaj mësuesi paraqet në dërrasë një organizues grafik të informacionit, me anë të të cilit orienton nxënësit për të mbajtur shënime.

… ndaj historisë. Filozofia e shek. XIX. Romantizmi.Mendim kritik Mendim intelektual drejt ‘Unit’ absolut

Metafizikë e re.Nostalgjia për natyrën.

Romantizmi kombëtar. IdentitetiShpirti i gjallë. Dinamizmi. Kuptim i ri mbi botën dhe njeriun. kombëtar.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitPas kësaj nxënësit realizojnë një shkrim të shpejtë duke u mbështetur në rubrikën Të mendojmë dhe diskutojmë si filozofë.Gjatë periudhës së Romantizmit, letërsia, piktura, muzika u përqendruan te vështrim i idealizuar i natyrës duke vënë ndjenjën dhe intuitën mbi arsyen.Në pikëpamjen e teorisë së njohjes, filozofia romantike vuri në qendër botën emocionale dhe imagjinatën njerëzore, duke synuar drejt një lirie më të absolutizuar të individit, duke kërkuar zmadhimin e përmasave të lirisë.- Interpretoni idenë: “Shkrirje midis natyrës dhe shpirtit për krijimin e një uni absolut”.


Detyrat dhe puna e pavarurAnalizoni idenë e Rusoit: “Qytetërimi ka ndikim korruptues mbi njerëzit, të cilët nga natyra janë të mirë”.Kjo ide e Rusoit i dha tonin Romantizmit si lëvizje. Jepni gjykimin tuaj.

85


Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Sistemi filozofik i Hegelit, Situata e të nxënit: “… Filozofia e Hegelit shfaqet mekulmi i idealizmit gjerman një shtrirje vërtet marramendëse...; fjala është për një

metafizikë me peshë të rëndë”. Si e perceptoni ju këtë thënie të Eduard Kraig?

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: sistem filozofik, idealizëm gjerman, e vërtetë subjektive,

•portretizon Hegelin si përfaqësues të ide absolute.idealizmit gjerman dhe “ndërtues” të

sistemit filozofik;•përshkruan shpirtin e botës së Hegelitsi forma më e lartë e arsyes njerëzore;

•shpjegon idenë absolute, si bazë eidealizmit metafizik të Hegelit.


Teksti i Filozofisë 11, fletoret, tabela, internetiTIK-u, shkencat shoqërore.

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të Pyetja sjell pyetjen Analizë informacioni 10’nxënët (diskutim) (diskutim)

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i Pyetja sjell pyetjen Punë me tekstin 25’përmbajtjes



Parashikimi: Përgatitja për të nxënët 10’Duke pasur parasysh që nxënësit kanë informacion paraprak për temën, ata diskutojnë rreth thënies së Eduard Kraig: “…filozofia e Hegelit shfaqet menjë shtrirje vërtet marramendëse...; fjala është për një metafizikë me peshë të rëndë”. Mendimet e shumicës evidentohen në tabelë.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesNxënësit orientohen të punojnë me tekstin në mënyrë të tillë që të gjejnë përgjigjet e pyetjeve të shtruara kështu që ata thellohen të analizojnë të gjejnë shkaqe. Përveç pyetjeve të shtruara nga mësuesi, nxënësit nxiten të krijojnë pyetje shkakore që ua drejtojnë shoqes/shokut të bankës, pasi janë duke punuar në dyshe. Pyetjet e drejtuara ndaj njëri-tjetrit i detyrojnë nxënësit t’i rikthehen informacionit për një studim më të thellë.

86


Xhorxh Vilhelm Fridrih Hegel (Georg Wilhelm Friedrich Hegel, 1770–1831) ishte filozof i përmasave gjeniale, i cili dha një kontribut të madh në mendimin filozofik. Ai përfaqëson kulmin e idealizmit gjerman dhe cilësohet si “dukuria Hegel”, në filozofi.Sistemi filozofik i Hegelit synonte të ishte sa më tërësor dhe të përfshinte gjithçka. Si një konstruksion hyjnor, Hegeli e paraqiti këtë strukturë në tri aspekte: Logjika, Filozofia e Natyrës, Filozofia e Shpirtit, të cilat i pasqyroi në veprat: Fenomenologjia e Frymës, Historia e Filozofisë, Filozofia e Historisë, Filozofia e së drejtës, Estetika etj.

“Shpirti i botës”Për Hegelin, “shpirti i botës” ose “arsyeja e botës”, ishte shuma e të gjitha shfaqjeve njerëzore, sepse vetëm njerëzit kanë shpirt. E vërteta është subjektive dhe ndodhet brenda arsyes njerëzore, sikurse të gjitha dijet janë njerëzore. Por “shpirti i botës” zhvillohet në mënyrë dialektike drejt një vetëdije të madhe, një subjekti universal, me të cilin Hegeli kupton Zotin. Duke synuar Subjektin universal, “shpirti i botës” ndërgjegjësohet në tri faza:1. Bëhet i vetëdijshëm te individi dhe kjo quhet “arsye subjektive”.2. Arrin një shkallë të lartë ndërgjegjësimi në familje, shoqëri dhe në shtet. Kjo quhet “arsye objektive”, sepse shfaqet në bashkëveprim midis njerëzve.3. Arrin formën më të lartë të vetënjohjes në art, në fe dhe në filozofi. Kjo quhet “arsyeja absolute”. Filozofia konsiderohet nga Hegeli si forma më e lartë e arsyes sepse:

- filozofia është e para, ku “shpirti i botës” takon vetveten;- filozofia është “pasqyrë” e “shpirtit të botës”; filozofia reflekton “shpirtin e botës” në aktivitetin e tij

historik.Ideja absoluteHegeli lëvroi një metafizikë (filozofi) të përpunuar, të mbështetur mbi baza të reja të të menduarit. Ai ndërtoi idealizmin e tij metafizik, duke vënë në qendër idenë absolute. Shpesh ai është cilësuar si një filozof i vështirë, por ndikimi që la pas ka qenë vërtet i madh. Hegeli shpjegoi se:

- të gjitha objektet që ne njohim dhe i gjithë universi janë produkt i një subjekti absolut, i një ideje absolute;- kategoritë e mendimit nuk janë vetëm procese mendore, por edhe realitet objektiv, të pavarura nga mendimi individual;- kategoritë e mendimit e kanë fillimin e tyre tek ideja absolute, por ekzistenca e tyre ndahet nga ekzistenca e objekteve;- bota reale është më shumë se një koncept subjektiv i mendjes njerëzore.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitTë gjitha përfundimet që nxënësit nxorën diskutohen në klasë duke punuar në rubrikën Të mendojmë dhediskutojmë si filozofëTeoria e njohjes (gnoseologjia) është në unitet me logjikën dialektike të Hegelit.Duke u bazuar te kjo lidhje argumentoni idenë se “e vërteta zbulohet përmes dialektikës së mendimit logjik”. (Gjatë analizës që do të bëni përmes shembujve konkretë, këtë ide mund ta shtrini në fushën e shkencës, shoqërisë, ekonomisë dhe të politikës.)


Detyrat dhe puna e pavarurHegeli niset nga mendimi se, në thelb, ajo që ekziston mund të njihet.Duke u nisur nga ky mendim, Hegeli formuloi tezën e tij se “çdo gjë që është racionale, është edhe reale, dhe çdo gjë reale, është racionale”. Diskutoni rreth kësaj teze.

87


Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Dialektika hegeliane, Situata e të nxënit: Hegeli s’i pranoi “të vërtetat ehistoria, morali, shteti përjetshme”. Ai theksoi se njohuritë njerëzore ndryshonin

nga brezi në brez dhe se filozofët mbështeten te historia,që ai e trajtoi në lëvizje, si një lumë që rrjedh. Si mendoni,cila është ideja që përçon Hegeli nëpërmjet kësaj ideje?

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: dialektikë, triadë, proces, zhvillim, historia, morali, shteti,

• kupton dialektikën e Hegelit dhe familja. shpjegon pse u quajt metodë e mendimit dhe arsyes;

• analizon rolin e metodës dialektike të Hegelit në studimin e historisë;

• përshkruan disa pikëpamje hegeliane për moralin dhe shtetin.


Teksti mësimor Filozofia 11, interneti, tabela. TIK-u , historia, shkencat shoqërore

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të nxënët Bashkëbisedim Bashkëbisedim 10’Ndërtimi i njohurive: Përpunim i Shpjegim hap pas hapi Diskutim në klasë 25’përmbajtjes

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënit Punë e pavarur Shpjegim skeme 10’


Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtPasi mësuesi/ja ka prezantuar temën e re me anë të situatës së të nxënit, vazhdon me diskutimin e idesë së Hegelit mbi ”të vërtetat e përjetshme”. Cilat janë këto të vërteta?

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesNxënësve u sugjerohet nga mësuesi informacioni që duhet lexuar në tekst. Gjithashtu, nxiten që të mbajnë shënime, të mendojnë, të reflektojnë dhe të nxjerrin përfundime, duke diskutuar me shokun/ shoqen e bankës dhe mësuesin, për të saktësuar konceptet. Nxënësit bëjnë pyetje për paqartësitë që kanë. Të gjitha veprimtaritë e mësipërme bëhen duke u dhënë përgjigje çështjeve të parashtruara nga mësuesi/ja:

v Shpjegoni metodën dialektike të Hegelit si dialektikë e mendimit.v Përshkruani shtrirjen e metodës dialektike të Hegelit në studimin e historisë njerëzore.v Analizoni idetë e Hegelit mbi moralin dhe shtetin.

Përfundimet e nxjerra diskutohen para klasës dhe evidentohen në dërrasën e zezë nga nxënësit.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitPër përforcimin e njohurive të marra gjatë orës së mësimit, në përfundim punohet rubrika Të mendojmë

88


dhe diskutojmë si filozofë. Punohet bashkërisht me pjesëmarrjen e të gjithë klasës.Duke u nisur nga dy parimet logjike të racionalitetit: 1. parimi i identitetit; 2. parimi i arsyes së mjaftueshme,analizoni tezën e Hegelit: “Realiteti është një proces historik”.Gjatë analizës suaj përqendrohuni në fushën e historisë njerëzore.

VlerësimiBëhet vlerësim i nxënësit për pjesëmarrje aktive në etapat e mësimdhënies dhe të mësimnxënies, për punën me plotësimin e tabelës, si dhe për saktësinë e përgjigjeve të dhëna.

Detyrat dhe puna e pavarurShkruani një ese me temë: Liria lind nga formimi kulturor dhe etika.

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Kriza e mendimit filozofik (fundi i Situata e të nxënit: Nga mesi i shekullit XIX, tëshek. XIX – fillimi i shek. XX) menduarit filozofik modern perëndimor arriti kulmin

me idealizmin gjerman dhe sistemin filozofik tëHegelit. Kjo periudhë u karakterizua nga një krizë nëtë menduarin filozofik, e cila u kushtëzua nga disafaktorë të rëndësishëm që përmbysën tërë botën emendimit: zbulimet e reja dhe zhvillimet e mëdha, sidhe paqëndrueshmëria në organizimin ekonomik,politik, shoqëror, kryesisht në Europë. Si mendoni ju,si ndikuan në filozofi këto faktorë?

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: pozitivizëm, utilitarizëm, dobishmëri, dilemë, pasivitet,

• rendit disa faktorë të rëndësishëm që filozofi bashkëkohore. ndikuan në krizën e menduarit filozofik nëfund të shek. XIX;

• shpjegon pse pozitivizmi u karakterizua si filozofi e zhvillimit shkencor;

• argumenton karakteristikat e utilitarizmit si drejtim filozofik, që frymëzoi qëndrime të reja.


Teksti mësimor Filozofia 11, interneti, tabela, TIK-u , historia, shkencat shoqërorefletore shënimesh.

89


Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të Bashkëbisedim Bashkëbisedim 10’nxënët

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i Shpjegim hap pas hapi + Diskutim ne klasë 25’përmbajtjes Kllaster



Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtPasi mësuesi ka prezantuar temën e re me anë të situatës së të nxënit, vazhdon me diskutimin së bashku me

nxënësit për ndikimet në filozofi të ngjarjeve të shek XIX. Mendimet e nxënësve shënohen në tabelë.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesNxënësve u sugjerohet nga mësuesi informacioni që duhet lexuar në tekst. Gjithashtu, nxiten që të mbajnë shënime, të mendojnë, të reflektojnë dhe të nxjerrin përfundime, duke diskutuar me shokun/ shoqen e bankës dhe mësuesin, për të saktësuar konceptet. Nxënësit bëjnë pyetje për paqartësitë që kanë. Të gjitha veprimtaritë e mësipërme bëhen duke u dhënë përgjigje çështjeve të parashtruara nga mësuesi/ja:1. Shpjegoni faktorët që çuan në krizën e mendimit filozofik dhe kalimin në filozofinë bashkëkohore.2. Analizoni pozitivizmin si filozofi e mendimit shkencor.3. Argumentoni thelbin e utilitarizmit si filozofi morale dhe politike.Përfundimet e nxjerra diskutohen para klasës dhe evidentohen në dërrasë nga nxënësit në trajtën e një kllasteri.

Pozitivizmi. Filozofia, zhvillimi shkencor.Utilitarizmi, filozofi e etikës normative.

Shpirti shkencor. Shpirti pozitiv.

Si mënyrë e të menduarit. Si zgjidhje e problemeve shoqërore.Shkenca në shërbim të progresit

dhe të njerëzimit.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitPër përforcimin e njohurive të marra gjatë orës së mësimit, në përfundim, me te gjithë klasën punohet me rubrikën e tekstit Të mendojmë dhe diskutojmë si filozofëZhvillimi i teknologjisë ka ndikuar pozitivisht në rritjen e standardeve të jetesës së njerëzve. Nga ana tjetër, kjo teknologji (sidomos ajo ushtarake) ka ndikuar negativisht në jetën e njerëzve.Duke u nisur nga këto dy drejtime të ndikimit të teknologjisë, shfaqni mendimin tuaj dhe argumentojeni atë me shembuj konkretë nga zhvillimi shkencor dhe shoqëror në shoqërinë e sotme moderne.

VlerësimiVlerësim i nxënësit për pjesëmarrje aktive në etapat e mësimdhënies e të mësimnxënies, për punën me plotësimin e tabelës, saktësinë e përgjigjeve të dhëna, forcën argumentuese dhe mënyrën e interpretimit.

Detyrat dhe puna e pavarurA mund të kemi një bashkim midis besimit te shkencat dhe te feja? Argumentoni përgjigjet tuaja.

90


Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Karl Marks dhe kriza e mendimit Situata e të nxënit: “...Marksi është personifikimfilozofik i atij njeriu për të cilin ai ëndërronte; i njeriut që ka

pak, por që do të thotë shumë, kurse pasuria e tijqëndron në faktin se iu nevojitet njerëzve...” Dukepasur informacionin për figurën e Marksit dheduke u mbështetur në këtë thënie të E. From, si iargumentoni ju idetë politiko-filozofike të tij?

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ lëndës Fjalët kyç:sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: marksizëm, socializëm shkencor, ekonomi politike,

•rendit burimet filozofike të Marksit veçanërisht materializëm dialektik.ndikimin nga filozofia klasike gjermane;

• përshkruan disa ide të materializmit të tij historik;

• analizon këndvështrimin humanist të Marksit në filozofinë e tij.


Teksti mësimor Filozofia 11, internet, tabela, fletore TIK-u, historia, shkencat shoqërore.shënimesh.

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të nxënët Marrëdhëniet pyetje- Bashkëbisedim 10’

përgjigje

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i Grupi i ekspertëve Shpjegim 25’përmbajtjes

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënit Imagjinatë e drejtuar Diskutim, shkrim i lirë 10’


Parashikimi: Marrëdhënia pyetje-përgjigjeNë këtë fazë nxënësit vazhdojnë diskutimin e nisur për Karls Marksin, duke u mbështetur edhe në materialin që jepet në tekst për figurën e tij. Është e rëndësishme të merremi me studimin e veprës së Marksit pa paragjykime, ndonëse kjo nuk është e lehtë. Nuk duhet të identifikohet gjithçka që quhet marksizëm, me vetë Marksin.Për një kohë të gjatë, në pothuajse një të tretën e botës është predikuar një marksizëm i shtrembëruar dhe i degraduar; është propaganduar “ndarja” e Marksit në dy pjesë, në “të vjetër” dhe “të ri”; për më tepër, janë ndërtuar sisteme politike-shoqërore, që në të gjitha drejtimet ishin të huaja për frymën e humanizmit të Marksit. Në mendimin filozofik, për një kohë të gjatë, pas Marksit, nën petkun e “marksizmit” kanë sunduar ide të tipit leninist, buharinist, stalinist etj. Gjithashtu, praktikat shoqërore në shumë vende të quajtura “socialiste”, kanë treguar se politikat e tyre nuk kishin ngjashmëri me marksizmin. Mund të themi se do të ishte e pakuptimtë të kritikosh Marksin për raportet negative të krijuara në këto vende, për rreth njëqind vjet pas vdekjes së tij.

91


Ndërtimi i njohurive: Grupi i ekspertëveMësuesi/ja organizon klasën në dy grupe ekspertësh. Fillimisht nxënësit numërohen (1, 2; 1, 2...) nga banka e parë deri në atë të fundit. Të gjithë nxënësit e numrit 1, do të jenë grupi I i ekspertëve dhe ata të numrit 2, do të jenë grupi II i ekspertëve.Grupi I i ekspertëve shpjegon Burimet teorike dhe filozofike të Karls Marksit/ Humanizmi në kuptimin e ri filozofik dhe Studimi mbi njeriunGrupi II i ekspertëve analizon Marksi dhe filozofia hegeliane/ Marksi dhe filozofia e Fojerbahut.Në fund të çdo situate, mësuesia/ja shënon në tabelë ndikimet e teorisë së Marksit në krizën e mendimit filozofik.Më pas mësuesi/ja analizon idenë e Marksit mbi madhështinë e natyrës njerëzore.

Përforcimi: Imagjinatë e drejtuarTë mendojmë dhe diskutojmë si filozofëNë teorinë e Marksit, forca lëvizëse që mund të çojë drejt një shoqërie vërtet të lirë është proletariati, i cili lufton për t’u çliruar nga shfrytëzimi dhe për një shoqëri pa klasa shfrytëzuese. Në këndvështrimin e sotëm, kjo na çon te pyetja: “Një shoqëri pa klasa shfrytëzuese, a është automatikisht një shoqëri e lirë?”.- Argumentoni mendimin tuaj.

VlerësimiVlerësim i nxënësit për pjesëmarrje aktive në etapat e mësimdhënies e të mësimnxënies, për punën me plotësimin e tabelës, saktësinë e përgjigjeve të dhëna, forcën argumentuese dhe mënyrën e interpretimit.

Detyrat dhe puna e pavarur- Marksi argumentoi pashmangësinë e revolucionit.- Dialektika e Marksit e përjashton mundësinë e përmirësimeve në mënyrë të shkallëzuar. Shkruani argumentin tuaj rreth kësaj kundërtie në mendimin e tij, mbështetur në idenë se mendja krijuese njerëzore është gjithnjë e aftë të prodhojë një varg zgjedhjesh.

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Dialektika materialiste e Situata e të nxënit: Në ditët e sotme materializmi ështëMarksit tej mase i përhapur. Si mendoni ju, në ç’raport qëndron

materialja me moralen? Po humanizmi si perceptohetsot?

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: dialektikë materialiste, hulumtim, kontradiktë themelore,

• shpjegon bazën materialiste të bazë, superstrukturë. dialektikës së Marksit mbi dialektikenhegeliane;

• përmbledh në disa pika metodën dialektike materialiste të Marksit;

• rendit disa ide të Marksit për veprimin reciprok të faktorëve shoqërorë.

92


Burimet / Mjetet / Materialet:

Teksti mësimor Filozofia 11, internet, tabela, fletore shënimesh.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:TIK-u, historia, shkencat shoqërore.

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të nxënët Marrëdhëniet pyetje- Bashkëbisedim 10’

përgjigje

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i Grupi i ekspertëve Shpjegim 25’përmbajtjes

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënit Imagjinatë e drejtuar Diskutim, shkrim i lirë 10’

Organizmi i orës së mësimit

Parashikimi: Marrëdhënia pyetje-përgjigjeMësuesi/ja u drejton nxënësve disa pyetje për të kontrolluar përvetësimin e njohurive të marra në mësimin e kaluar:- Si ndikoi mendimi filozofik i Marksit në këtë krizën e mendimit filozofik?- Shpjegoni burimet teorike dhe filozofike të teorive të Marksit.Për të parapërgatitur nxënësit për përcjelljen e njohurive të reja, mësuesja shtron për diskutim situatën e mësipërme. Ajo u kërkon t’i përgjigjen pyetjes:- Cili është thelbi i idesë së Marksit mbi madhështinë e natyrës njerëzore?

Ndërtimi i njohurive: Grupi i ekspertëveMësuesi/ja organizon në klasë në dy grupe ekspertesh. Fillimisht nxënësit fillojnë të numërojnë (1, 2; 1, 2...) nga banka e parë deri në atë të fundit. Të gjithë nxënësit me numrin 1, do të jenë grupi I i ekspertëve dhe ata me numrin 2, do të jenë grupi II i ekspertëve.Grupi I i ekspertëve punon mbi Metodën dialektike e studimit dhe të hulumtimit.Grupi 2 i ekspertëve, analizon Rolin e ideve në shoqëri.Në fund të çdo situate mësuesia/ja shënon në tabelë thelbin e metodës dialektike të studimit dhe të

hulumtimit të Marksit si dhe rolin e ideve në shoqëri sipas tij.

Përforcimi: Imagjinatë e drejtuarNë këtë fazë nxënësit punojnë rubrikën e tekstit Të mendojmë dhe diskutojmë si filozofë.Marksi i vlerëson marrëdhëniet njerëzore si marrëdhënie të njeriut me njeriun (midis njerëzve). Këto janë marrëdhënie që nuk kanë në bazë idenë apo frymën e shpirtit të Hegelit, por interesat njerëzorë, të cilat si fillim janë materiale.A është tjetërsuar njeriu nga ky interes? Në ç’raport qëndron materialja me moralen? Si kuptohet në këtë këndvështrim ideja mbi humanizmin?- Bëni argumentimin tuaj.

Vlerësimi:Vlerësim i nxënësit për pjesëmarrje aktive në etapat e mësimdhënies e të mësimnxënies për punën me

plotësimin e tabelës, saktësinë e përgjigjeve të dhëna, forcën argumentuese dhe mënyrën e interpretimit.

93


Detyrat dhe puna e pavarurTeoria e Marksit mbetet gjeniale, si teori e mendimit përparimtar të kohës.Por gjatë zbatimit të saj praktik, në kushte të caktuara, ajo rezultoi e gabuar. Diktaturat e egra të vendosura në vendet e ashtuquajtura socialiste, përvojat leniniste dhe staliniste në BS, maocedunizmi në Kinë, masakrat e Pol Potit në Kamboxhia etj., prodhuan “kultin e individit“, që qëndronte mbi njeriun dhe shoqërinë.Tregoni çfarë keni lexuar rreth këtyre ngjarjeve. Çfarë kuptimi keni fituar ju përmes kësaj teme që kemi trajtuar së bashku? Jepni mendimin tuaj. Shkruani një fjali ku të shpjegoni rëndësinë e termave: kolektivizim i bujqësisë, kulakë, pronë e përbashkët, industri e rëndë, industrializim socialist.

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëria

Tema mësimore: Veprimtari praktike: Dialektika – Situata e të nxënit: Shoqëria socialiste dhe më pas metodë filozofike e studimit të botës, jetës, historisë ajo komuniste do të krijonte një tip të ri njeriu, por

Marksi nuk shpjegoi se cila do të ishte rruga e krijimit të tij, përderisa kjo rrugë do të kalonte përmes vendosjes

së një lloj diktature, asaj të proletariatit.- Si do ndryshonte diktatura e proletariatit nga format e mëparshme të diktaturave?- Në ç’mënyrë do të shmangeshin efektet korruptuese të pushtetit? Jepni dhe argumentoni mendimin tuaj.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: dialektika e Hegelit dhe Marksit, metoda e Hegelit dhe

• ballafaqon dialektikën e Hegelit dhe të e Marksit

Marksit;•bën dallimin e ideve qendrore të dy

autoreve;• analizon zgjidhjen e të kundërtave në

metodën hegeliane dhe atë të Marksit.



Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaFaza I Brainstorming Diskutim idesh 10’Faza II Punë në grupe/ Prezantim Prezantim/ Diskutim 25’Faza III Prezantim Prezantim pune/ Shënime 10’

94


Organizimi i orës së mësimitFaza IKlasa ndahet në 2 grupe. Secili grup zgjedh temat që parapëlqen, të cilat më pas jepen për diskutim. Duke u mbështetur te pikat kryesore të mendimeve dhe ideve të Iluminizmit, nxënësit diskutojnë (rreth 4–5 minuta çdo anëtar i grupit). Më pas diskutohet midis grupeve (5-10 minuta). Konkluzionet dhe argumentet e përgjigjeve jepen në fund të orës së mësimit. Pikëpamja metodike: përdoret debati dhe ballafaqimi i të dy metodave, në formën e argumentit dhe të kundërargumentit. Nxënësit bashkëveprojnë me njëri-tjetrin, në bashkëpunim dhe nën drejtimin e mësuesit/es.

Faza IIHapat që ndiqen për realizimin e veprimtarisëGrupi IDialektika idealiste e Hegelit1. Ideja qendrore: Të gjitha dukuritë, që nga ndërgjegjja tek institucionet politike, janë dy anë të të njëjtit

shpirt, i cili i njeh ato si aspekte të vetvetes dhe i riintegron në marrëdhënie dialektike. Përfundimisht, realiteti nuk është material.

2. Udhëtimi i historisë përmes cikleve të shumta dialektike në thelb është përparim i shpirtit drejt një harmonie absolute.

3. Kuptimi i dialektikës hegeliane jepet tek triada: tezë-antitezë-sintezë ose pohim-mohim-mohim i mohimit. Mohimi i mohimit nuk është një asgjësim i qenies, por shkalla më e lartë e zhvillimit të idesë absolute.

4. Filozofia e Hegelit mbështetet te filozofia e udhëtimit të shpirtit.5. Në periudha të caktuara të historisë, ndryshimi revolucionar i shpirtit mund të shfaqet si një individ.6. Tërësia e shpirtit ose shpirti absolut është destinacioni i dialektikës së Hegelit.

Grupi IIDialektika materialiste e Marksit1. Ideja qendrore: Filozofët janë përpjekur vetëm ta shpjegojnë botën me rrugë të ndryshme, por ajo duhet ndryshuar.2. Nuk është ndërgjegjja që përcakton jetën, por është jeta që përcakton ndërgjegjen.3. Marksi këmbëngul se ky proces është një ndryshim i vërtetë historik dhe jo një udhëtim i zhvillimit shpirtëror. Në fund të tij nuk është lumturia shpirtërore, por një shoqëri e përsosur ku çdo njeri punon në harmoni për të mirën e shumicës.4. Filozofia e Marksit mbështetet te dialektika materialiste. Për të, çdo periudhë përcaktohet nga marrëdhëniet shoqërore dhe ekonomike të një epoke. Nuk janë njerëzit që përcaktojnë epokën, por epoka përcakton njerëzit e saj.5. Filozofia e Marksit mbështetet te një filozofi e mënyrës shoqërore dhe ekonomike të prodhimit.6. Sipas Marksit, ndarja e shoqërisë në dy klasa të kundërta, do të çonte në një konflikt që, sipas rregullave të dialektikës, do të shkaktonte një revolucion drejt një shoqërie pa klasa, pa konflikte, të përkryer, që do të shënonte edhe fundin e dialektikës (ide utopiste).

Faza IIIDiskutim dhe formulim konkluzionesh.Nxënësit vendosin punimet në portofolin e tyre të nxënësit.


Detyrat dhe puna e pavarurNxënësve u jepet si detyrë shtëpie: Analizoni mënyrën se si gjejnë zgjidhje te kundërtat, sipas dialektikës së Hegelit.

95


Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Përsëritje: Filozofia në shekullin Situata e të nxënit: Ju tashmë keni marrëXIX përgjigje rreth shumë pyetjeve të shtruara në

këtë kapitull. Provoni sa të qëndrueshme i keninjohuritë.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/lëndës Fjalët kyç:sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: Sistemin filozofik dhe dialektika e Hegelit, drejtimet

•analizon sistemin filozofik dhe dialektikën e e reja të filozofisë, filozofia bashkëkohore.Hegelit;

• evidenton drejtimet e reja të filozofisë;• analizon mendimin bashkëkohor dhe

filozofinë bashkëkohore.


Teksti mësimor i historisë, Historia e Shqipërisë,ndërkurrikulare:

interneti, mjete didaktike, postera, power point, video TIK-u, historia, letërsia, shkencat shoqëroreprojektor.

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaFaza I Parashikim (Stuhi Diskutim idesh 5’

mendimesh)

Faza II Pyetje vetëvlerësuese Pyetje vetëvlerësuese 30’Faza III Diskutim Diskutim përfundimesh 10’

organizimi i orës së mësimitFaza IOra fillon me prezantimin e çështjeve për diskutim, të sugjeruara nga nxënësit. Pas kësaj mësuesi u propozon të punojnë rubrikën e përsëritjes në tekst.

Faza II

Test vetëvlerësimi1. Shënoni e Vërtetë (V) ose e Gabuar (G).

a. Romantizmi përpunoi konceptin e një Uni absolut. V-Gb. Shelingu futi në filozofi idenë e “shpirtin e botës”. V-Gc. Hegeli e ndërtoi idealizmin e tij metafizik duke vënë në qendër idenë absolute. V-Gd. Struktura filozofike e Hegelit përbëhet nga triada:tezë, antitezë, sintezë. V-Ge. Pozitivizmi është filozofia e zhvillimit shkencor. V-Gf. Utilitarizmi shpreh pikëpamjen se dobishmëria nuk është kriter për vlerësimin e sjelljes dhe të

moralit. V-G

2. Rrethoni përgjigjen e saktë.• Filozofia konsiderohet nga Hegel si forma më e lartë e arsyes sepse:a. është e para ku shpirti i botës takon vetveten;

96


b. është pasqyrë e shpirtit të botës;c. reflekton shpirtin e botës;d. të tria së bashku.• Procesi dialektik i Hegelit shfaqet përmes:a. lëvizjes,b. ndryshimit,c. zhvillimit,d. të tria së bashku.• Metoda dialektike materialiste e Marksit dallohet nga pranimi se:a. çdo gjë në realitet është në lëvizje dhe në ndryshim të pareshtur;b. në thelbin e gjërave nuk ekziston kontradikta;c. gjërat nuk lidhen në mënyrë shkakësore.

3. Shpjegoni kuptimin e termave:a. Romantizëmb. ide absolutec. dialektikëd. pozitivizëme. utilitarizëmf. bazë dhe superstrukturëg. humanizëm

4. Shpjegoni dhe argumentoni.a. Pse filozofia u referohej në mënyrë kritike ngjarjeve revolucionare të kohës?

b. Sa ndikoi te romantikët adhurimi për natyrën?c. Jepni mendimin tuaj mbi idenë e Shelingut: “Natyra, shpirti, i dukshëm, shpirti natyra e padukshme”.d. Përshkruan pikëpamjen mbi të kundërtat në dialektikën e Hegelit.e. Sipas Hegelit, cilat janë tri fazat në të cilat kalon mendimi filozofik.f. Si e argumenton Hegeli idenë ose arsyen dinamike në zhvillim?g. Cila është lidhja e pozitivimit me shkencën?h. Analizoni idenë e Marksit: “Filozofët vetëm e kanë shpjeguar botën...çështja është ta ndryshosh

atë”.


VlerësimiVetëvlerësim, vlerësim i përgjigjeve me gojë, vlerësim i aftësisë për të punuar individualisht.


97


Testim I tremujori 2 janar-mars

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Testim: Filozofia e Mesjetës Situata e të nxënit: Ju tashmë e dini sedhe e Rilindjes; Filozofia në shekullin XVIII; qëndrueshmëria e njohurive tuaja matet me njëFilozofia në shekullin XIX. vlerësim përmbledhës, që është i detyrueshëm në

fund të çdo tremujori.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: përshkrim, analizë, vlerësim, interpretim, përfundime

• përdor informacionin në mënyrën e duhur;• seleksionon informacionin sipas nevojës;• analizon situatë e lidhje të ndryshme;• demonstron aftësi për të krahasuar;• demonstron aftësi për të interpretuar;• shpreh aftësi për të nxjerrë përfundime;• formon shprehi të punës së pavarur;• mëson të shprehë formimin me shkrim.


Fleta e testit në të njëjtin format për çdo nxënës.ndërkurrikulare:


Fazat e strukturësFaza I: 5 minMësuesi orienton nxënësit lidhur me kërkesat e formatit të testit dhe shpërndan testet.

Faza II: 40 minNxënësit marrin testin, i cili është unik dhe punojnë gjatë gjithë orës.

Faza III: 5 min (nga koha e pushimit)Sapo bie zilja testet mblidhen dhe janë objekt i vlerësimit të vazhduar.

MODELE TESTIMI 11. Shënoni e Vërtetë (V) ose e Gabuar (G).

a. Të insistosh do të thotë të jesh i perceptuar (Berkli). V -Gb. Hjumi pozicionohet si agnostik kur pranon nëse nuk di nëse a ka Zot. V-Gc. Sipas Hjumit veprimet njerëzore nuk vendosen nga ndjenjat, por nga arsyeja gjithçkaje. V-Gd. Iluministët besojnë se arsyetimi njerëzor është drejtuesi më i sigurt i fatit të njeriut (Lajbnici). V-Ge. Thelbi i filozofisë kritike të Kantit lidhet me analizën e arsyetimin mendor në njohjen e botës. V-G

2. Rrethoni përgjigjen e saktë.• Mendimi filozofik i shek XVIII shënoi:a. kuptimin e empirist mbi botën;b. mbështetjen në racionalizmin dogmatik;c. përkrahjen e autoritetit të kishës.• Hjumi e shihte unin njerëzor si:a. një varg përshtypjesh të thjeshta që nuk jepen njëkohësisht;

98


b. një sërë mendimesh të ndryshme që nuk ndryshojnë;c. të pandryshueshëm.• Iluminizmi i kundërvihet:a. arsyes,b. të filozofuarit kritik,c. paragjykimeve dhe besëtytnive.•Morali për Kantin është:a. koncept tradicional;b. jo urdhërues i detyrueshëm;c. jo formal.

3. Shpjegoni kuptimin e termave:a. ndijimb. perceptimc. ided. agnostike. Iluminizëmf. kontratë shoqëroreg. apriorih. imperativ kategorik

4. Shpjegoni dhe argumentoni.a. Cilat janë askeptet e lidhjes së mendimit filozofik me lëvizjen intelektuale?b. Si argumentohet përparësia e njohjes shqisore te Berkli?c. Hjumi e shpreh mendimin e tij mbi jetën e përditshme të njeriut përmes dy koncepteve: 1. përshtypjet,

2. idetë. Cili është argumentimi i tij?d. Pse të gjithë iluministët u përqendruan tek arsyeja?e. Përshkruani kontratën shoqërore të Rusoit?f. Plotësoni idetë që shprehin drejtimet themelore të Iluminizmit: kundërshtimin ndaj: 1. Racionalizmit,

2. Iluminizmit, 3. optimizmit kulturor, 4. kthimit në natyrë, 5. krishterimit human, 6. të drejtave të njeriut.

g. Pse “Etika” e Kantit është cilësuar si etika e detyrës?


a. Romantizmi përpunoi konceptin e një Uni absolut. V-Gb. Shelingu futi në filozofi idenë e “shpirtit të botës”. V-Gc. Hegeli e ndërtoi idealizmin e tij metafizik duke vënë në qendër idenë absolute. V-Gd. Struktura filozofike e Hegelit përbëhet nga triada:tezë, antitezë, sintezë. V-Ge. Pozitivizmi është filozofia e zhvillimit shkencor. V-Gf. Utilitarizmi shpreh pikëpamjen se dobishmëria nuk është kriter për vlerësimin e sjelljes dhe

moralit. V-G

2. Rrethoni përgjigjen e saktë.• Filozofia konsiderohet nga Hegeli si forma më e lartë e arsyes, sepse:a. është e para ku shpirti i botës takon vetveten;b. është pasqyrë e shpirtit të botës;c. reflekton shpirtin e botës;

99


d. të tria së bashku.• Procesi dialektik i Hegelit shfaqet përmes:

a. lëvizjes,b. ndryshimit,c. zhvillimit,d. të tria së bashku.e. Metoda dialektike materialiste e Marksit dallohet nga pranimi se:f. çdo gjë në realitet është në lëvizje dhe në ndryshim të pareshtur;g. në thelbin e gjërave nuk ekziston kontradikta;h. gjërat nuk lidhen në mënyrë shkakësore.

3. Shpjegoni kuptimin e termave:a. Romantizëmb. ide absolutec. dialektikëd. pozitivizëme. utilitarizëmf. bazë dhe superstrukturëg. humanizëm

4. Shpjegoni dhe argumentoni.a. Pse filozofia u referohej në mënyrë kritike ngjarjeve revolucionare të kohës?b. Sa ndikoi te romantikët adhurimi për natyrën?c. Jepni mendimin tuaj mbi idenë e Shelingut: “Natyra, shpirti, i dukshëm, shpirti natyra e padukshme”.d. Përshkruan pikëpamjen mbi të kundërtat në dialektikën e Hegelit.e. Sipas Hegelit, cilat janë tri fazat në të cilat kalon mendimi filozofik?f. Si e argumenton Hegeli idenë ose arsyen dinamike në zhvillim?g. Cila është lidhja e pozitivimit me shkencën?h. Analizoni idenë e Marksit: “Filozofët vetëm e kanë shpjeguar botën... çështja është ta ndryshosh atë”.

100


Planifikimi i orës mësimore Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Klasa: XI Shkalla: Vshoqëria Filozofi

Tema mësimore: Niçe, filozofia kritike e shoqërisë dhe Situata e të nxënit: “Filozofia është një lëndëe vlerave shpërthyese, e frikshme prej së cilës asgjë nuk

shpëton.” Fjala është për të menduarit e mirëfilltëfilozofik i ndërthurur me analizën e qytetërimit tëkohës. Si e perceptoni ju këtë thënie të Niçes?

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ lëndës Fjalët kyç:sipas kompetencave kyçe:Nxënësi/ja Filozofi e shek. XX, vlerat morale, njeri, mbinjeri,

• shpjegon interpretimin filozofik të Niçes; vullnet për pushtet.• analizon se përse Niçe kërkon ndryshimin e

sistemit të vlerave morale;• përshkruan idetë e Niçes për njeriun dhe

Mbinjeriun.

Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me tematTeksti mësimor Filozofia 11, fletoret, tabela, interneti ndërkurrikulare:

TIK-u, shkencat shoqërore

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të nxënët Parashtrim me terma Mbajtje shënimesh 10’

paraprakë

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjes Shpjegim i përparuar Diskutim 25’Përforcimi: Konsolidimi i të nxënit Diskutim Diskutim përfundimesh 10’


Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtMësuesi prezanton temën me termat e njohur, duke shfrytëzuar edhe situatën e të nxënit, si dhe duke u ndalur

në çështjet kryesore që do të trajtohen. Ndërkohë nxënësit mbajnë shënime për çështjet që do të trajtohen.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesPas këtij hapi, nxënësve u kërkohet që për çështjet e parashtruara, në diskutim me njëri-tjetrin, të bëjnë një renditje me shkrim për atë që dinë për secilën çështje. Pasi nxënësit evidentojnë në renditjen e tyre gjithçka që dinë, mësuesi/ja shpjegon çështjet njëra pas tjetrës, duke drejtuar pyetjet: Si konceptohet filozofia në interpretimin e Niçes? Analiza që i bën Niçja shoqerisë së kohës duke bërë shndërrimin e të gjitha vlerave të saj.Gjithashtu, nxënësit i drejtojnë mësuesit/es pyetje për paqartësitë që kanë.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitNë këtë fazë nxënësve u kërkohet të nxjerrin përfundimet që mësuesi/ja i konsideron të rëndësishme, si p.sh.:Të filozofuarit lidhet me mënyrën se si njeriu mendon për veten, se si mendimet e tij ndikojnë në filozofi.

101


Niçe njihet në mendimin bashkëkohor, si:• kritik i mprehtë i një shoqërie në rënie, kalbëzim dhe dekadencë;• kritik i vlerave morale të shoqërisë së kohës dhe sfidues i moralit të krishterë;• mbrojtës i virtyteve të njeriut dhe të vullnetit për pushtet;• interpretues i spikatur i etikës, estetikës, vlerave të artit, përmes aforizmave dhe stilit të veçantë.

I kushtohet vëmendje rubrikës Të mendojmë dhe diskutojmë si filozofë.Le të diskutojmë së bashku mbi vlerat dhe realitetet sociale, përmes krahasimit në këndvështrim historik dhe problemor.

VlerësimiVlerësim individual ndër nxënës për përgjigjet me gojë.

Detyrat dhe puna e pavarurShkruani një refleksion filozofik me temë: Vullneti për jetën dhe Mbinjeriu.

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XImësimore shoqëriaTema mësimore: Bergson, filozofia e intuitës, Situata e të nxënit: Përmes intuitës, Bergsoni trajtoiburimet e moralit dhe të fesë problemet e evolucionit të jetës. Sipas tij, në themel të

evolucionit të jetës qëndronte një element i brendshëm, që përfshinte gjithë qeniet e gjalla. Ky element quhej Elan Vitali dhe përbënte fuqinë krijuese në lëvizje dhe vazhdimësi të pandërprerë. Si e perceptoni ju këtë ide te Bergsonit?

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç: filozofi e intuitës, intelekt, Elan Vitali, morali statik, dinamik,Nxënësi/ja: fe statike, dinamike.- shpjegon thelbin e intuitës në raport meprocesin analitik;- përshkruan impulsin jetësor dhe ndikimin etij në shoqëri;- analizon burimet e moralit dhe të fesë.

Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:TIK-u, shkencat shoqërore.

Teksti mësimor Filozofia 11, fletoret, tabela,interneti

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të Parashtrim me terma Mbajtje shënimesh 10’nxënët paraprakë



102



Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtMësuesi prezanton temën me termat e njohur, duke shfrytëzuar edhe situatën e të nxënit, si dhe duke u ndalur në çështjet kryesore që do të trajtohen. Ndërkohë, nxënësit mbajnë shënime për çështjet që do të trajtohen.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesPas paraqitjes së tematikës, nxënësve u kërkohet që për çështjet e parashtruara, në diskutim me njëri-tjetrin, të bëjnë një renditjeve të njohurive që kanë për këto çështje. Pasi ata paraqitin në renditjen e tyre gjithçka që dinë për çështjet e parashtruara për diskutim, mësuesi/ja shpjegon çështjet njëra pas tjetrës, duke u orientuar dhe në skemën e tekstit. Gjithashtu, nxënësit i drejtojnë mësuesit/es pyetje për paqartësitë që kanë.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitNë këtë fazë nxënësve u kërkohet të nxjerrin përfundimet që mësuesi i konsideron të rëndësishme, si p.sh.: Bergsoni e bazon filozofinë e intuitës në kthimin në të menduarit të thjeshtë. Shkencën dhe filozofinë e shpjegon si një pikë kalimi midis intelektit dhe intuitës. Dy burimet e normave morale lidhen me moralin statik dhe dinamik, ndërsa dy format e fesë lidhen me fenë statike dhe atë dinamike.

I kushtohet vëmendje rubrikës Të mendojmë dhe të diskutojmë si filozofë .Bergsoni njihet si filozof i jetës, sepse përmes filozofisë intuitive synonte kthimin tek të menduarit e thjeshtë. Nisur nga ky përfundim, diskutoni nëse është e mundur që ta njohësh vërtet diçka. Pra, jo të kesh thjesht njohuri rreth saj, por ta njohësh ashtu siç është në të vërtetë.


Detyrat dhe puna e pavarurSi mund ta njihni më mirë një qytet: përmes të dhënave, fotografive apo duke ecur nëpër rrugët e tij, përmes njohjes së drejtpërdrejtë, si një qytet plot jetë? Argumentoni mendimin tuaj.

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Frojdi, refleksione filozofike mbi një Situata e të nxënit: Zigmund Frojd (Sigmundteori shkencore Freud, 1873–1939), ishte një mendimtar i cili me

teorinë e tij shkencore solli një ndihmesë unikenë shkencën mbi njeriun. Kjo ndihmesë ndryshoiidenë mbi njeriun, për të gjitha kohët që do të vininmë pas. Si e perceptoni idenë e Frojdit?

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ lëndës Fjalët kyç:sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: psikanaliza, pavetëdije, demistifikim.- përshkruan psikanalizën e Frojdit si metodë shkencore në studimin e sjelljes njerëzore;- shpjegon thelbin filozofik të teorisë së Frojdit me në qendër njeriun;- analizon kundërvënien e vetëdijes dhe të pavetëdijes së Frojdit;

103



TIK-u, historia, shkencat shoqërore.

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të Parashtrim me terma Diskutim 10’nxënët paraprake

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i Shënime të strukturuara Punë me tekstin/mbajtje 25’përmbajtjes shënimesh



Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtMësuesi prezanton temën me anë të situatës së të nxënit dhe krijon një stuhi mendimesh te nxënësit për sa i përket tezës mbi analizën e së pavetëdijshme të Frojdit. Mendimet e shumicës së nxënësve, sidomos kur ka pikëtakime të argumentimeve, evidentohen në dërrasën e zezë.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesMë pas nxënësit ndahen në 3 grupe, ku secilit grup i jepet një çështje e veçantë për t’u trajtuar prej tyre.Detyrat sipas grupeve janë:

• Frojdi - psikanaliza si teori dhe metodë shkencore• Demistifikimi i arsyes njerëzore• Liria dhe njohja e vetvetes

Pas marrjes së detyrave, nxënësit punojnë me çështjet përkatëse në tekst, duke mbajtur njëkohësisht

shënime në fletoret e tyre.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitNë këtë fazë, pasi kanë punuar me tekstin nxënësit janë në gjendje të nxjerrin përfundime në trajtën diskutimeve para klasës. Përfundimet e nxjerra prej tyre evidentohen në dërrasë. I kushtohet vëmendje rubrikës Të mendojmë dhe të diskutojmë si filozofë.Diskutoni mbi idenë e Frojdit: Njeriu rron në botën e iluzioneve sepse iluzionet e ndihmojnë të durojë

varfërinë e jetës reale.


Detyrat dhe puna e pavarurShkruani një ese mbi idenë e Frojdit: Shtytjet më të thella të sjelljeve njerëzore, mbi të gjitha qëndrojnë tek e pavetëdijshmja.

104


Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Pragmatizmi, filozofi e veprimit Situata e të nxënit: Pragmatizmi u shfaq si një

metodë dhe parim filozofik praktik. Ai shënoi metodatmë të praktikuara në filozofinë e sotme. Duke umbështetur në njohuritë që keni marrë në lëndëtshoqërore dhe temat e orëve të kaluara, çfarë dini jupër pragmatizmin?

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: Pragmatizëm, dobishmëri, veprim, fakt, besim.- shpjegon specifikat e lindjes se pragmatizmit, burimet ideore të tij;- përshkruan karakteristikat e pragmatizmit;- argumenton pse Persi konsiderohet si themeluesi i pragmatizmit;- kupton parimin pragmatist të Persit.

Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me tematTeksti mësimor Filozofia 11, fletoret, tabela, ndërkurrikulare:interneti TIK-u, historia, shkencat shoqërore

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të nxënët Diskutim për njohuritë Diskutim idesh 10’

paraprake


Përforcimi: Konsolidimi i të nxënit Organizues grafik i Paraqitje grafike e 10’informacionit informacionit/plotësim skeme


Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtMësuesi prezanton temën me anë të situatës së të nxënit, duke u ndalur te disa informacione të orëve të zhvilluara më parë, si dhe në njohuritë që nxënësit kanë nga lëndët shoqërore për pragmatizmin; në veçanti për pragmatizmin amerikan. Ndërkohë, nxënësit mbajnë shënime për çështjet që do të trajtohen.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesPas kësaj, nxënësve u kërkohet që për çështjet e parashtruara, në diskutim me njëri-tjetrin, të bëjnë një listë për atë që dinë rreth çështjeve. Pasi nxënësit evidentojnë në shënimet e tyre gjithçka dinë, mësuesi shpjegon çështjet njëra pas tjetrës. Ai/ajo drejton pyetjet: Ç’gjëra të përbashkëta gjeni midis shënimeve tuaja dhe atyre që u përmendën në shpjegim? Ç’të reja mësuat?Nxënësit i drejtojnë mësuesit/es pyetje për paqartësitë që kanë.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitPër të verifikuar nivelin e të nxënit, mësuesi organizon në dërrasë një organizues grafik që plotësohet nga përgjigjet e nxënësve(skemen e tekstit)

I kushtohet vëmendje rubrikës Të mendojmë dhe të diskutojmë si filozofëQëllimi i filozofisë, sipas pragmatizmit nuk është të na japë një tablo të vërtetë të botës, por të na

105


ndihmojë të veprojmë me më tepër efikasitet në të.Duke u nisur nga ky këndvështrim pragmatist, diskutoni mbi idenë: Ne nuk do të pyesim “A janë kështu gjërat?“, por “Cilat janë rrjedhojat praktike të zbatimit të këtij këndvështrimi në jetën e njerëzve”.

Vlerësimi:Vlerësim individual ndërnxënës, i përgjigjeve me gojë.

Detyrat dhe puna e pavarur:Përgatitni një ese duke u mbështetur në idenë e Persit: Sjellja është praktika që ne shohim prapa çdo mendimi.

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Metoda pragmatiste e Situata e të nxënit: Uilliam Xhejms (William James,Xhejmsit. Filozofia e edukimit e Djuit 1842–1910), njihet si përfaqësuesi kryesor i

pragmatizmit. Ai i dha një këndvështrim të ri dhe e futi nështigje të reja. Në përmbledhjen e disa prej leksioneveorigjinale të Xhejmsit, me titull Pragmatizmi, një emër iri për disa mënyra të vjetra të të menduarit, formësohetpërfundimisht kuptimi i këtij drejtimi filozofik.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: filozofi edukimi, metodë pragmatiste, e vërteta,

• interpreton metodën pragmatiste të instrumentalizëm, edukim, arsim, dije.Xhejmsit dhe shpjegon thelbin filozofiktë saj;

• rendit disa ide për rolin që i jep përvojës në njohje dhe në edukim Djui;

• kupton ndikimin e edukimit në formimin e njeriut.

Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me tematTeksti mësimor Filozofia 11, fletoret, tabela, ndërkurrikulare:interneti TIK-u, shkencat shoqërore.


Ndërtimi i njohurive: Lexim i drejtuar/ organizues Lexim ndërveprues/ shënime/ 25’Përpunim i përmbajtjes grafik i informacionit paraqitje grafike e informacionit


106



Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtNxënësve u kërkohet të marrin pjesë në diskutimin e nisur në bazë të situatës së të nxënit për sa i përket metodës pragmatiste dhe filozofisë së edukimit.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesPas kësaj, nxënësit në dyshe lexojnë duke mbajtur shënime e duke krahasuar atë që parashikuan dhe dinin me atë që po lexojnë. Në këtë mënyrë ata/ato saktësojnë konceptet paraprake. Nxënësit në bashkëpunim me mësuesin plotësojnë në dërrasën e zezë skemën e dhënë në libër.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitNë këtë fazë nxënësve u kërkohet të nxjerrin përfundime, që mësuesi i konsideron të rëndësishme.Të mendojmë dhe të diskutojmë si filozofëPragmatizmi si metodë përfaqëson një tendencë orientuese, drejt gjërave përfundimtare, pasojave, fakteve, veprimeve, si teoria e së vërtetës e dobishme për jetën.Duke u nisur nga ky këndvështrim, që i bën Xhejmsi metodës pragmatiste, diskutoni rreth një teme të kohës së

sotme: Sa rezultat siguron aftësia për t’i zgjidhur problemet e jetës përmes metodës pragmatiste?


Detyrat dhe puna e pavarurNë fund të orës së mësimit jepet detyra e shtëpisë. Shkruani një ese me temë: Thelbi filozofik i pragmatizmit, i shprehur në realitetin shqiptar

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Veprimtari praktike: Situata e të nxënit: Iluminizmi, lartësimi i njeriut dhe normatEdukimi, dija, arsimimi përmes punës dhe morale nuk janë koncepte të panjohura për ju. Në veprimtarinëpraktikës. Veçori të filozofisë së Xhon Djuit që do të realizoni diskutoni rreth këtyre koncepteve.

Rezultatet e të nxënit të temës Fjalët kyç:mësimore/ lëndës sipas kompetencavekyç: edukim, metode, njeri social, instrumentalizëmNxënësi/ja:- mëson të lidhë idetë filozofike me mendimet e tij për edukimin;- diskuton mbi të menduarit dhe të vepruarit pragmatist në fushën e edukimit;- shpreh mendimin e tij/saj mbi të menduarit dhe të vepruarit në filozofinë e edukimit.

107


Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Interneti, biblioteka, tekstet shkollore TIK-u, shkencat shoqërore

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaFaza I Stuhi mendimesh (Brainstorming) Diskutim idesh 10’Faza II Punë në grupe/ Prezantim Prezantim/ Diskutim 25’Faza III Prezantim Prezantim pune/ Shënime 10’


Faza IKlasa ndahet në dy grupe. Secili grup zgjedh temat që parapëlqen, të cilat më pas jepen për diskutim.Nxënësit diskutojnë (rreth 4–5 minuta çdo anëtar i grupit). Më pas diskutohet midis grupeve (5-10 minuta).Konkluzionet dhe argumentet e përgjigjeve jepen në fund të orës së mësimit.

Faza IIHapat që ndiqen për realizimin e veprimtarisëGrupi I- Zakoni është një formë e sjelljes njerëzore. Mund të rregullohen me anë të edukimit zakonet e këqija?- A mund ta ndryshojë edukimi rrënjësisht një shoqëri?- Arsimi duhet të jetë teorik dhe i përgjithshëm, apo konkret, i mbështetur në përvoja dhe shembuj të ndryshëm?- A është i lidhur arsimi me veprimin e vet edukatorit, pra të mësuesit?- A mund të shndërrohet demokracia në një mënyrë jetese përmes edukimit?- A është demokracia çështje e edukimit të qytetarëve, për ta përmbushur atë në jetën e tyre?- Mësojmë duke vepruar, ky është parimi i filozofisë së të mësuarit sipas Djuit.- A ndikojnë të mësuarit dhe të vepruarit në edukimin e qytetarit të prirur për liri dhe në kundërshtimin

e metodave imponuese?

Grupi II- Çdo edukim, është edukim për demokracinë. Ky pohim është i vërtetë, sepse edukimi:

- merret vetëm me njohjen;- merret me qëllimet, në emër të të cilave kërkojmë këto njohje;- apo sepse synon mënyrën më të mirë për të jetuar?

- Qenia njerëzore, sipas pragmatizmit nuk ka qëllim njohjen e realitetit, por veprimin. A mund të themi se realiteti ekziston vetëm kur ne përpiqemi të vëmë në praktikë ose të eksperimentojmë një projekt, hipotezë, plan apo teori?- Pse Djui e lidh edukimin me metodën e instrumentalizmit, ku njeriut i krijohet një situatë problemore të cilën ai e zgjidh përmes të menduarit. Pse themi se në procesin: Mendje-Përvojë-Situatë problemore, mendja apo arsyeja funksionojnë si instrumente?

- Cila është lidhja ndërmjet mendimit-veprimit dhe edukimit-shkencës? Pse në këtë raport, edukimi është kyçi? Pse është pikërisht eksperimenti ai që zbulon instrumentin, mjetin që ka në themel të vlerave të shoqërisë qëllimet?

108


- Pse çdo dituri (jo vetëm shkencore) është praktike dhe del në dukje në jetën aktive?- A duhet që edukimi përmes punës dhe praktikës të zhvillojë të menduarit kritik, krijues, konkurrues, të reflektuarit filozofik të individit dhe të shoqërisë?- Pse arsimi nuk është çështje e të folurit dhe e të dëgjuarit, por është një proces aktiv dhe konstruktiv?




Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Ekzistencializmi, rrymë e fuqishme Situata e të nxënit: Ekzistencializmi është njënë mendimin bashkëkohor. Tiparet themelore nga rrymat e rëndësishme të mendimit të shek.

XX. Ai paraqet një mënyrë të filozofuari, njëdrejtim të filozofisë bashkëkohore të orientuardrejtpërdrejt në ekzistencën e njeriut.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ lëndës Fjalët kyç:sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: Ekzistencializëm, esencë-ekzistencë.- përshkruan kushtet e lindjes së filozofisë së ekzistencializmit;- shpjegon tiparet themelore të ekzistencializmit;- analizon raportin esencë-ekzistencë në filozofi.



Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të nxënët Diskutim Diskutim i detyrave të 10’

shtëpisë

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i Shënime të Organizim grafik i 25’përmbajtjes strukturuara informacionit

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënit Shkrim i shpejtë Punë me shkrim 10’

109



Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtPasi mësuesi ka prezantuar temën e re me anë të situatës së të nxënit, vazhdon duke diskutuar ndikimet në filozofi të ekzistencializmit. Pse ekzistencializmi, sipas mendimit të tyre, është filozofi e ekzistencës së njeriut? Mendimet e nxënësve shënohen në dërrasën e zezë.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesPas kësaj mësuesi paraqet në dërrasë një organizues grafik të informacionit, me anë të të cilit orienton nxënësit për të mbajtur shënime. Për ndërtimin e organizuesit grafik, mësuesi/ja bazohet në skemën e dhënë në temën mësimore.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitPër përforcimin e njohurive, mësuesi mbështetet në rubrikën Të mendojmë dhe të diskutojmë si filozofë. Nxënësve u jepet si detyrë që të realizojnë një shkrim të shpejtë rreth argumentimit të kësaj rubrike. Duke gjykuar mbi bazën e pikëpamjeve të filozofisë ekzistencialiste, u kërkohet që të japin mendimin e tyre.Pse ekzistencializmi quhet filozofi e individit? Sot njerëzimi jeton në një botë të kërcënuar nga shkatërrimi njerëzor, i cili vë në diskutim ekzistencën tonë. Cili është roli i njeriut, i qenies njerëzore përballë këtij realiteti?

Vlerësimi:Vlerësim individual ndër nxënës për përgjigjet me gojë dhe saktësinë e tyre.

Detyrat dhe puna e pavarurPërgatitni një ese me temë: Ç’lloj bote mund të përgatitim për stërnipërit tanë?

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda:Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Qenia dhe ekzistenca, kuptimi Situata e të nxënit: Çështjet themelore që kanë trazuarbashkëkohor mendimin njerëzor gjatë epokave të historisë së mendimit,

kanë qenë, të tilla si: Çfarë është? Cila është qenia eobjektit? Ç’është ekzistenca? Cila është origjina thelbësoree gjërave? Pse ka diçka në vend të asgjësë? etj.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: Qenie, ekzistencë, të qenit, gjendje, qëllimi i ndërgjegjes.- shpjegon qenien si koncept bazë i filozofisë;- përshkruan raportin qenia - të qenët.- argumenton kuptimin e tretë të qenies, si veprimtari e ndërgjegjshme njerëzore në mënyrë qëllimore.

Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me tematTeksti mësimor Filozofia 11, fletoret, tabela, ndërkurrikulare:interneti TIK-u, shkencat shoqërore.

110


“Filozofi 11

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të nxënët Pyetja sjell pyetjen Analizë informacioni 10’

(diskutim) (diskutim)

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i Pyetja sjell pyetjen Punë me tekstin 25’përmbajtjes



Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtDuke pasur parasysh që nxënësit kanë informacion paraprak për temën, bazuar në mësimet hyrëse “Filozofia një dije e gjerë sa vetë jeta” ata diskutojnë me njëri tjetrin, nën drejtimin e mësuesit/es. Shumica e mendimeve të tyre hidhen në tabelë.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesNxënësit orientohen të punojnë me tekstin në mënyrë të tillë, që të gjejnë përgjigjet e pyetjeve të shtruara. Në këtë mënyrë ata thellohen të analizojnë të gjejnë kuptimin e Qenies dhe të të qenët, si veprimtari e ndërgjegjes njerëzore. Përveç pyetjeve të shtruara nga mësuesi/ja, nxënësit nxiten të krijojnë pyetje shkakore që ua drejtojnë shokut të bankës, pasi janë duke punuar në dyshe. Pyetjet e drejtuara ndaj njëri-tjetrit i detyrojnë nxënësit t’i rikthehen informacionit për një studim më të thellë.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitTë gjitha përfundimet që nxënësit/et nxorën diskutohen në klasë duke punuar në rubrikën:

Të mendojmë dhe të diskutojmë si filozofëNë epokën e sotme të shoqërisë së hapur, dimensionet janë përtej Unit duke u shndërruar në një dimension shoqëror. Qenia individuale është bërë aq shoqërore, saqë kufiri mes këtyre dimensioneve është bërë i padukshëm. Duke u nisur nga ky shpjegim, diskutoni për tri kuptimet e Qenies. Si ndërthuren këto kuptime në raportin individ-shoqëri?


Detyrat dhe puna e pavarurJepet si detyrë shtëpie: Ç’do të thotë të jesh një qenie e ndërgjegjshme?

111


Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Kuptimi bashkëkohor i Situata e të nxënit: Ndër çështjet themelore që kanëndërgjegjes trazuar mendimin njerëzor, është çështja që lidhet me

ekzistencën e mendjes së ndërgjegjshme, me aktin endërgjegjes, si një përjetim i brendshëm i Unit përballënjë pranie konkrete të asaj që nuk është ndërgjegje,pra të Qenies.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: ndërgjegjja, akt, Uni, gjendje psikike, vetëdije morale,- shpjegon ndërgjegjen në mendimin filozofik dhe tjetri, dihotomi, qëllimshmëri.jep kuptimin e saj;- shpjegon kuptimin bashkëkohor mbi ndërgjegjen;- analizon ndërgjegjen qëllimore, si tërësi e akteve intencionale.

Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me tematTeksti mësimor Filozofia 11, interneti, tabela. ndërkurrikulare:

TIK-u, historia, shkencat shoqërore

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të nxënët Bashkëbisedim Bashkëbisedim 10’Ndërtimi i njohurive: Përpunim i Shpjegim hap pas hapi Diskutim në klasë 25’përmbajtjes

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënit Punë e pavarur Shpjegim skeme 10’


Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtPasi mësuesi ka prezantuar temën e re me anë të situatës së të nxënit, vazhdon diskutimin mbi kuptimin bashkëkohor të ndërgjegjes.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesNxënësve u sugjerohet nga mësuesi informacioni që duhet lexuar në tekst, duke i nxitur të mbajnë shënime, të mendojnë, të reflektojnë e të nxjerrin përfundime, duke diskutuar me shokun e bankës, mësuesin, për të saktësuar konceptet e për të marrë përgjigje për pyetjet që lindin. Të gjitha veprimtaritë e lartpërmendura bëhen të fokusuara duke iu dhënë përgjigje pyetjeve:

• Ç’eshte ndërgjegjja?• Cili është kuptimi mbi ndërgjegjen?• Ç’kuptoni me konceptin e qëllimshmërisë?

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitPër përforcimin e njohurive të marra gjatë orës së mësimit, në përfundim me të gjithë klasën punohet me rubrikën e tekstit Të mendojmë dhe të diskutojmë si filozofëNiveli i mendimit të njerëzimit të sotëm modern, nuk ka ende një vetëdije apo ndërgjegje moderne. Rruga që do të na çojë drejt këtij niveli të të menduarit është ajo e mendimit reflektiv-filozofik. Duke u bazuar te

112


mendimi kritik dhe tek aktet e ndërgjegjes, diskutoni mbi intencionalitetin dhe qëllimshmërinë si rrugë për arritjen e këtij niveli.

VlerësimiBëhet vlerësim i nxënësit për pjesëmarrje aktive në etapat e mësimdhënies e të mësimnxënies, për punën me plotësimin e tabelës, si dhe për saktësinë e përgjigjeve të dhëna.

Detyrat dhe puna e pavarurShkruani një ese me temë: Uni im përballë “tjetrit”.

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Kirkegard, “babai” i Situata e të nxënit: Soren Kirkegard (Sorenekzistencializmit. Kirkegaard, 1813–1855), është një nga mendimtarët

krijues, që është cilësuar si “babai” i ekzistencializmit.Mendimi i tij sfidoi tendencat intelektuale të kohëssë vet dhe u burim teorik frymëzimi për lëvizjenfilozofike ekzistencialiste, gjatë shekullit XX.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja: ekzistencializëm, individ, ankth, stade të gjendjes- shpjegon pse Kirkegardi njihet si “babai” i njerëzore. ekzistencializmit;- trajton kritikën që i bën Kirkegardi sistemitfilozofik, vendosja e individit mbi këtë sistem;- analizon tri stadet e jetës së individit.

Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me tematTeksti mësimor Filozofia 11, interneti, tabela, ndërkurrikulare:fletore shënimesh. TIK-u , historia, shkencat shoqërore

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të nxënët Bashkëbisedim Bashkëbisedim 10’Ndërtimi i njohurive: Përpunim i Shpjegim hap pas Diskutim ne klasë 25’përmbajtjes hapi+Kllaster



Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtPasi mësuesi ka prezantuar temën e re me anë të situatës së të nxënit, vazhdon me diskutimin së bashku me nxënësit për ndikimet në filozofi të Kierkergardit, si themelues i ekzistencializmit. Mendimet e nxënësve shënohen në tabelë.

113


Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesNxënësve u sugjerohet nga mësuesi informacioni që duhet lexuar në tekst, duke i nxitur të mbajnë shënime, të mendojnë, të reflektojnë e të nxjerrin përfundime, duke diskutuar me shokun e bankës, mësuesin, për të saktësuar konceptet e për të marrë përgjigje për pyetjet që lindin. Të gjitha veprimtaritë e lartpërmendura bëhen të fokusuara, duke iu dhënë përgjigje pyetjeve:1. Pse Kierkergardi kritikon sistemet akademike të filozofisë?2. Cilat janë stadet e jetës së individit?3. Ç’është ankthi dhe liria e zgjedhjes?Përfundimet e nxjerra diskutohen para klasës dhe evidentohen në dërrasë nga nxënësit, në trajtën e një skeme, sikurse është ndërtuar dhe organizuar në temën mësimore.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitPër përforcimin e njohurive të marra gjatë orës së mësimit, me të gjithë klasën punohet me rubrikën e tekstit Të mendojmë dhe të diskutojmë si filozofë.Nisur nga situata “Ankthi dhe liria e zgjedhjes”, analizoni dhe diskutoni disa shembuj nga jeta e përditshme, që lidhen me individin vetëvendosës. Diskutoni, duke përcaktuar jetën tonë nga veprimet dhe zgjedhjet që bëjmë.

VlerësimiBëhet vlerësim i nxënësit për pjesëmarrje aktive në etapat e mësimdhënies e të mësimnxënies, për punën me plotësimin e tabelës, si dhe saktësinë e përgjigjeve të dhëna. Merret në konsideratë edhe forca argumentuese dhe mënyra e interpretimit.

Detyrat dhe puna e pavarurZbërtheni pyetjen e Kirkegardit: “Si mund ta gjejmë kuptimin në një jetë pa zota, ku çdo akt, përveç aktit

të lindjes, është një zgjedhje?”.

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Veprimtari praktike: Qenia dhe të qenët Situata e të nxënit: Qenia dhe të qenit janënjerëzor, kuptimi i ri mbi njeriun koncepte filozofike, të cilat janë trajtuar në temat

mësimore të këtij libri. Në veprimtarinë që do tërealizoni diskutoni rreth këtyre koncepteve.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ lëndës Fjalët kyç:sipas kompetencave kyç: qenia, të qenët, qëllimshmëriNxënësi/ja:

• reflekton mbi aspektet aktuale të të qenit njerëzor;

• zhvillon opinionin e tij të lirë mbi kuptimin e ri të njeriut;

• paraqet ide dhe argumente mbi qëllimshmërinë e ndërgjegjes si bazë e ekzistencës njerëzore.

114


Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me tematTeksti Filozofia 11, internet, tabela, fletore shënimesh. ndërkurrikulare:

TIK-u, historia, shkencat shoqërore.Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për Marrëdhëniet pyetje-përgjigje Bashkëbisedim 10’të nxënëtNdërtimi i njohurive: Grupi i ekspertëve Shpjegim 25’Përpunim i përmbajtjesPërforcimi: Konsolidimi i të Imagjinatë e drejtuar Diskutim, shkrim i lirë 10’nxënit


Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtKjo temë organizohet si punë individuale. Jepet nga mësuesi/ja një orë përpara, me qëllim që nxënësit të përgatiten për të diskutuar në klasë në formën e debatit individual. Përfundimet dalin në fund të orës së mësimit nga mësuesi/ja në bashkëpunim me nxënësit.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesKoncepti dhe ideja- Qenia, realitet i gjallë.- Mendimi përmbush lidhjen e Qenies me thelbin e qenies njerëzore.- Qenia është në themel të qenies njerëzore pra, ekzistencës së saj.- Të qenët, ekzistenca individuale, prania e dikujt, e diçkaje, në rrethana dhe vend të caktuar - pra, kjo është ekzistenca.- Njeriu, angazhimi në veprimtari të ndryshme, pra, thelbi i njeriut është ekzistenca e tij.- Qenia, veprimtari e ndërgjegjes njerëzore në procesin e arsyetimit dhe gjykimit.- Njeriu bën veprimtari aktive, bën zgjedhje, është i përgjegjshëm për atë që bën mbi veten dhe të tjerët.- Veprimet e njeriut janë të drejtuara në mënyrë qëllimore.- Qëllimshmëria e ndërgjegjes si bazë e ekzistencës njerëzore.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitAnalizoni rrugëtimin e jetës tuaj, etapat që ka kaluar ajo.Analizoni raportet: individ–familje–shoqëri.Analizoni pikat kyç të vendimmarrjes suaj në përcaktimin e rrugës së jetës, në veçanti në fushën e arsimimit, edukimit dhe dijes.Duke u bazuar në pikat e mësipërme, bëni analizat sipas përcaktimit: “Qëllimshmëria e ndërgjegjes – bazë e ekzistencës njerëzore”.

VlerësimiNxënësi/ja vlerësohet për pjesëmarrjen aktive në etapat e mësimdhënies e mësimnxënies, saktësinë e përgjigjeve të dhëna, forcën argumentuese dhe mënyrën e interpretimit.

115



Tema mësimore: Edmund Huserl. Situata e të nxënit: Edmund Huserli (Edmund Husserl,Fenomenologjia bashkëkohore, burim për 1859–1938) është filozof me ndikim të madh në filozofi,ekzistencializmin në shkencë dhe në mbarë kulturën europiane. Ai njihet

si themeluesi i fenomenologjisë bashkëkohore, e cilapërfaqëson një nga drejtimet e filozofisë së sotme.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç: fenomenologji, reduksion, abstragim, ideacion, qëllimshmëri,Nxënësi/ja: intencionalitet.

• shpjegon pse filozofia e Huserlit njihet si filozofi e re;

• shpjegon fenomenologjinë si shkencë mbi fenomenet;

• përshkruan botën jetësore si angazhim i qenies njerëzore;

• analizon raportet: ndërgjegje, qenie, qëllimshmëri, intencionalitet, subjektivitet.

Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Teksti Filozofia 11, tabela, fletorja e TIK-u, historia, shkencat shoqërore.shënimeve, internet.Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Marrëdhëniet pyetje- Bashkëbisedim 10’Përgatitja për të përgjigjenxënëtNdërtimi i njohurive: Grupi i ekspertëve Shpjegim 25’Përpunim ipërmbajtjesPërforcimi: Imagjinatë e drejtuar Diskutim, shkrim i lirë 10’Konsolidimi i të nxënit


Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtMësuesi/ja u drejton nxënësve disa pyetje për të kontrolluar përvetësimin e njohurive të marra në mësimin e kaluar:‒ Cilat janë burimet teorike te ekzistencializmit?‒ Cila është kritika e sistemeve filozofike?‒ Cilat janë stadet e jetës së individit?

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesMësuesi/ja drejton pyetje mbi çështjet e temës mësimore duke u bazuar në drejtimet e mëposhtme:- Fenomenologjia si shkencë për fenomenet- Filozofia e re si një shkencë rigoroze- Parimi filozofik i Huserlit- Qëllimshmeria dhe intencionaliteti- Bota jetësore

116


Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitNë këtë fazë nxënësit punojnë rubrikën e tekstit: Të mendojmë dhe diskutojmë si filozofëDiskutoni dhe analizoni për idenë filozofike: “Asgjë nuk na e vret ndërgjegjen më shumë sesa takimi me dikë tjetër, i cili, thjesht duke qëndruar përpara nesh, na thërret dhe na detyron t’i kërkojmë vetes llogari.” (Njohja përqendrohet në brendësi të vetëdijes sonë - fenomenologjia e Huserlit.)

VlerësimiNxënësi/ja vlerësohet për pjesëmarrjen aktive në etapat e mësimdhënies e mësimnxënies, saktësinë e përgjigjeve të dhëna, forcën argumentuese dhe mënyrën e interpretimit.

Detyrat dhe puna e pavarurJepet si detyrë shtëpie: Cili është thelbi i filozofisë së Huserlit si një shkencë e qëndrueshme mbi përmbajtjen e mendimit?

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore dhe shoqëriaTema mësimore: Veprimtari praktike: Situata e të nxënit:Ndërgjegjja qëllimore, veprimi aktiv i intelektit Ndërgjegjja qëllimore është ndërgjegje për diçka, ndërgjegjenjerëzor e diçkaje drejt një objekti të jashtëm. Pra, qëllimshmëria si

veprim i ndërgjegjshëm i njeriut përbën thelbin e të jetuarit.Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç: ndërgjegje qëllimore, intelekt njerëzor, veprim aktiv.Nxënësi/ja:

• zhvillon opinionin e tij mbi thelbin e të jetuarit;

• shpreh idetë mbi thelbin e ndërgjegjes qëllimore;

• mëson t’i lidhë idetë filozofike me mendimet e tij për realitetin.

Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Interneti, biblioteka, tekstet shkollore. TIK-u, shkencat shoqërore.

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit Koha

Faza I Stuhi mendimesh Diskutim idesh 10’(Brainstorming)

Faza II Punë në grupe/ Prezantim/ Diskutim 25’Prezantim

Faza III Prezantim Prezantim pune/ Shënime 10’Organizimi i orës së mësimit

Faza IKlasa ndahet në dy grupe dhe secili grup diskuton mbi temat e mëposhtme.Diskutimi i tyre orientohet:

- drejt këndvështrimit të ndërgjegjes si njohje mbi realitetin dhe individin;

117


- drejt individit në raport me tjetrin;- drejt individit në raport me institucionet;- drejt individit në raport me natyrën;- drejt vetë jetës individuale.

Faza IITema e parë - grupi i parëThelbi i të jetuarit është:

- qëllimshmëria, si një veprim i ndërgjegjshëm i drejtuar ndaj objekteve të jashtme;- bashkimi i gjendjeve të ndërgjegjes me vetë ndërgjegjen; kjo e bën ndërgjegjen të jetë njohje.

Tema e dytë - grupi i dytëThelbi i ndërgjegjes qëllimore është:

- vetia e proceseve shpirtërore e mendore, që janë të drejtuara në mënyrë qëllimore ndaj objekteve dhe koncepteve;

- intencionaliteti.

Faza IIIDiskutim dhe formulim përfundimesh.Nxënësit vendosin punimet në portofolin e tyre të nxënësit.


Detyrat dhe puna e pavarurSituatë problemore e pasqyruar në tekstin e nxënësit f. 131.

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Karl Jaspers dhe filozofia e Situata e të nxënit: Karl Jaspersi (Karl Jaspers,ekzistencës 1883–1969) ka qenë mendimtar i shquar i filozofisë

perëndimore të shek. XX, me mjaft ndikim në shumëfusha të filozofisë dhe të kulturës, historisë, teologjisë,shkencave ligjore dhe artit. Mendimi filozofik dheveprat e tij kanë në qendër çështjen e qenies, që uparaqit prej tij me një pamësi të re, përmes filozofisësë ekzistencës.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ lëndës Fjalët kyç:sipas kompetencave kyç: qenie, gjithëpërfshirje, transcendencë, situatëNxënësi/ja: njerëzore, gjendje ekzistenciale.

• përshkruan konceptin e qenies gjithëpërfshirëse të Jaspersit;

• shpjegon situatën njerëzore si gjendje ekzistenciale;

• analizon karakteristikat e filozofisë së ekzistencës.

118


“Filozofi 11

Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me tematTeksti i Historisë, Historia e Shqipërisë, ndërkurrikulare:interneti, mjete didaktike, posterat, PowerPoint,videoprojektor. TIK-u, historia, letërsia, shkencat shoqërore.

Fazat e strukturës Strategjitë Veprimtaritë e nxënësit Kohamësimore

Parashikimi: Përgatitja për të Parashikim (stuhi Diskutim idesh 5’nxënët mendimesh)

Ndërtimi i njohurive: Pyetje Pyetje vetëvlerësuese 30’Përpunim i përmbajtjes vetëvlerësuese



Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtPasi mësuesi/ja ka prezantuar temën e re me anë të situatës së të nxënit, vazhdon duke diskutuar ndikimet në Filozofi të fenomenologjisë se Huserlit si burim i ekzistencializmit. Mendimet e nxënësve shënohen në tabelë.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesMësuesi/ja drejton pyetje mbi çështjet e temës mësimore duke u bazuar në drejtimet e mëposhtme:- Qenia si gjithëpërfshirëse- Dikotomia objekt-subjekt- Situata njerëzore dhe gjendja ekzistenciale- Filozofia e ekzistencës

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitNë këtë fazë nxënësit punojnë rubrikën e tekstit: Të mendojmë dhe diskutojmë si filozofëAnalizoni idenë e Jaspersit: “Kërkimi i së vërtetës nga çdo individ kryhet në bashkësi me të gjithë ata ‘shokë mendimesh’, që kanë përjetuar të njëjtën luftë vetjake.”

VlerësimiVetëvlerësim, vlerësim i përgjigjeve me gojë dhe vlerësim i aftësisë për të punuar individualisht.

Detyrat dhe puna e pavarurShkruani një ese me temë: Mund të bëhet njeriu filozof si individ i izoluar?

119



Tema mësimore: Martin Hajdeger, mendimtar i Situata e të nxënit: Martin Hajdegeri (Martinmadh i shekullit XX Heidegger, 1889–1976) konsiderohet si një mendimtar

i jashtëzakonshëm, si një nga mendjet më të mëdhatë mendimit filozofik të shekullit XX. Vlerësimet ebashkëkohësve e vendosin atë në majat e filozofisëbashkëkohore, edhe pse ai nuk krijoi ndonjë sistemfilozofik apo ndonjë strukturë të veçantë ideshakademike.Hajdegeri e përqendroi filozofinë e shek. XX, te tëmenduarit e individit; tek interesat e individit që mendon;tek individi që mendon si qenie njerëzore që ekziston.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç: qenie, të qenët, dasein, ekzistencë, ontologji.Nxënësi/ja:

• shpjegon pse Hajdegeri cilësohet si filozofi i qenies;

• përshkruan kuptimin e qenies dhe termin dasein;

• analizon qenien dhe njeriun si përvojë e ekzistencës njerëzore.

Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me tematTeksti i Historisë, Historia e Shqipërisë, ndërkurrikulare:interneti, mjete didaktike, posterat, PowerPoint, TIK-u, historia, letërsia, shkencat shoqërore.videoprojektor.


Parashikimi: Përgatitja për Parashikim (stuhi Diskutim idesh 5’të nxënët mendimesh)

Ndërtimi i njohurive: Pyetje vetëvlerësuese Pyetje vetëvlerësuese 30’Përpunim i përmbajtjes



Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtPasi mësuesi ka prezantuar temën e re me anë të situatës së të nxënit, vazhdon duke diskutuar ndikimet e Hajdegerit në filozofi, si filozof i Qenies. Mendimet e nxënësve shënohen në tabelë.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesMësuesi/ja drejton pyetje mbi çështjet e temës mësimore duke u bazuar në drejtimet e mëposhtme:- Hajdegeri, filozofi i qenies- Kuptimi i qenies- Qenia dhe ekzistenca

120


Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitNë këtë fazë nxënësit punojnë rubrikën e tekstit: Të mendojmë dhe diskutojmë si filozofë‒ Pse duhet të fillojmë nga vetja për të shqyrtuar kuptimin e ekzistencës sonë?‒ Ç’do të thotë të jesh njeri? Pse ne jemi vetë qeniet që duhen analizuar? Si i japim kuptim jetës duke u zhytur në botën e përditshme?Mendoni dhe diskutoni rreth këtyre pyetjeve që shtronte dhe u jepte përgjigje vetë Hajdegeri në teorinë e tij mbi qenien.


Detyrat dhe puna e pavarurCili është kuptimi i qenies njerëzore brenda një bote të kërcënuar nga shkatërrimi mjedisor?

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Sartri, varianti francez i mendimit Situata e të nxënit: Zhan Pol Sartri (Jean Poul Sartre,ekzistencialist 1905–1980) është një nga mendimtarët e shekullit

XX që prezantoi një variant specifik të mendimitekzistencialist, të lëvruar kryesisht në Francë rrethviteve ‘40. Varianti i tij u quajt ekzistencializëm.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ lëndës Fjalët kyç:sipas kompetencave kyç: ekzistencë, esencë, humanizëm, liri, përgjegjësi,Nxënësi/ja: sjellje.

• shpjegon ekzistencializmin e Sartrit, raportin ekzistencë-esencë;

• shpjegon qenien njerëzore si subjekt i vetëdijshëm;

• analizon disa ide të tij mbi lirinë e individit.

Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me tematTeksti i Historisë, Historia e Shqipërisë, ndërkurrikulare:interneti, mjete didaktike, posterat, PowerPoint,videoprojektor. TIK-u, historia, letërsia, shkencat shoqëroreFazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për Parashikim (stuhi Diskutim idesh 5’të nxënët mendimesh)Ndërtimi i njohurive: Pyetje vetëvlerësuese Pyetje vetëvlerësuese 30’Përpunim i përmbajtjesPërforcimi: Konsolidimi i të Diskutim Diskutim përfundimesh 10’nxënit


Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtPasi mësuesi/ja ka prezantuar temën e re me anë të situatës së të nxënit, vazhdon duke diskutuar ndikimet e Hajdegerit në filozofi. Mendimet e nxënësve shënohen në tabelë.

121


Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesMësuesi/ja drejton pyetje mbi çështjet e temës mësimore duke u bazuar te drejtimet e mëposhtme:- Raporti ekzistencë-esencë- Qenia njerëzore- Liria e individit- Sjellja morale

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitNë këtë fazë nxënësit punojnë rubrikën e tekstit: Të mendojmë dhe diskutojmë si filozofëNe nuk jemi përgjegjës vetëm për ndikimin që kanë mbi ne zgjedhjet që bëjmë, por edhe për ndikimin që ato kanë te të tjerët.Diskutoni mbi këtë raport të lirisë me përgjegjësinë, sipas Sartrit.


Detyrat dhe puna e pavarurShkruani një ese mbi idenë e Sartrit: Ne jemi të lirë të formësohemi.

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Filozofia analitike, shqyrtimi Situata e të nxënit: Filozofia analitike përfaqëson një ngashkencor-logjik i filozofisë. rrymat më të diskutuara të filozofisë së shekullit XX. Qysh në

përvijimet e para, ajo ofroi një përqasje të re ndaj çështjeve filozofike, duke kërkuar prej tyre kuptueshmërinë logjike.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç: filozofi analitike, pozitivizëm, neopozitivizëm, analizëNxënësi/ja: logjike.

• shpjegon karakteristikat e filozofisë analitike;

• përshkruan pozitivizmin dhe neopozitivizmin si shqyrtim shkencor dhe logjik i filozofisë;

• analizon burimin e njohjes sipas neopozitivizmit.

Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Teksti i Historisë, Historia e Shqipërisë, TIK-u, historia, letërsia, shkencat shoqëroreinterneti, mjete didaktike, posterat,PowerPoint, videoprojektor.Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të nxënët Parashikim (stuhi Diskutim idesh 5’

mendimesh)Ndërtimi i njohurive: Pyetje vetëvlerësuese Pyetje vetëvlerësuese 30’Përpunim i përmbajtjesPërforcimi: Konsolidimi i të nxënit Diskutim Diskutim përfundimesh 10’

122



Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtPasi mësuesi ka prezantuar temën e re me anë të situatës së të nxënit vazhdon duke diskutuar ndikimet në

filozofi të Sartrit, si variant francez i mendimit ekzistencialist. Mendimet e nxënësve shënohen në tabelë.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesMësuesi/ja drejton pyetje mbi çështjet e temës mësimore duke u bazuar në drejtimet e mëposhtme:- Karakteristikat e filozofisë analitike.- Pozitivizmi dhe neopozitivizmi si orientime të filozofisë drejt shkencave.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitNë këtë fazë nxënësit punojnë rubrikën e tekstit: Të mendojmë dhe diskutojmë si filozofëQysh prej fillimeve të shek. XX dhe më pas kemi një traditë të re analitike, orientimin e filozofisë drejt shkencave dhe aplikimin e logjikës shkencore në filozofi.Duke u nisur nga kjo ndërthurje e shkencës me filozofinë, argumentoni dhe jepni mendimin tuaj për pyetjen:A është e sigurt që filozofia do të vazhdojë t’i japë botës ide që nxitin mendimin?


Detyrat dhe puna e pavarurFormuloni një përgjigje për pyetjen: Pse jeta jonë në shoqëri dhe vetëdija jonë janë të varura nga traditat e pranuara pa diskutim? (parimi i vërtetimit te filozofia analitike).

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Rasëll dhe Vitgenshtajn, Situata e të nxënit: Betrand Rasëlli (Betrandpersonalitete të filozofisë së shkencës Russell, 1872–1970) njihet si një ndër filozofët më të

spikatur, si akademik profesional, por edhe si mësuesdhe mentor i shquar.Filozofia e tij, e cilësuar analitike, buronte nga formimii tij si matematikan dhe nga përkushtimi ndaj logjikës.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ lëndës Fjalët kyç:sipas kompetencave kyç: atomizëm logjik, fakte, gjuhë, shkencë, problemNxënësi/ja: logjik.

• shpjegon “atomizmin logjik” të Rasëllit si thelb të filozofisë;

• shpjegon dy periudhat e lëvrimit të mendimit filozofik të Vitgenshtejnit;

• flet mbi qëndrimin ndaj filozofisë të Vitgenshtajnit, në të dy periudhat e angazhimit të tij.

123


Burimet / Mjetet / Materialet:Teksti i Historisë, Historia e Shqipërisë, interneti, mjete didaktike, posterat, PowerPoint, videoprojektor.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:


Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit KohaParashikimi: Përgatitja për të nxënët Parashikim (stuhi Diskutim idesh 5’

mendimesh)Ndërtimi i njohurive: Pyetje vetëvlerësuese Pyetje vetëvlerësuese 30’Përpunim i përmbajtjes



Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtPasi mësuesi ka prezantuar temën e re me anë të situatës së të nxënit, vazhdon duke diskutuar ndikimet në filozofinë analitike si shqyrtim shkencor dhe logjik i filozofisë. Mendimet e nxënësve shënohen në tabelë.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesMësuesi/ja drejton pyetje mbi çështjet e temës mësimore duke u bazuar ne drejtimet e mëposhtme:- Logjika si thelbi i filozofisë- Atomizmi logjik- Vitgenshtejni dhe vepra e tij- Qëndrimi ndaj filozofisë- Vitgenshtejni i ri

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitNë këtë fazë nxënësit punojnë rubrikën e tekstit: Të mendojmë dhe diskutojmë si filozofë Kuptueshmëria e gjuhës përcaktohet nga saktësia me të cilën fjalët shprehin faktet, pra nëpërmjet analizës logjike ne shprehim pamje të sakta të realitetit.Gjuha ka rregullat e saj, ku fjalët nuk mund t’i përdorim si të duam.Duhet të mësojmë rregullat dhe t’i përdorim fjalët me kuptim.Diskutoni rreth këtyre ideve me shembuj konkretë.


Detyrat dhe puna e pavarurBëni një ese me temë: “… gjithë sa mund të thuhet, mund të thuhet qartësisht, ndërsa për gjithë sa nuk mund të thuhet, më mirë të heshtim” (ideja e Vitgenshtajnit).

124


Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Karl Poper, mendimtar në fushën Situata e të nxënit: Ne e nuhatim pafundësinëe filozofisë dhe të shkencës bashkëkohore. Risitë në e padijes sonë, kur soditim pafundësinë e qiellitmendimin filozofik. me yje... ia vlen mundimi të bëjmë përpjekje që të

mësojmë më shumë për botën.(Karl Poper)

Argumentoni idenë e Poperit.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ lëndës Fjalët kyç:sipas kompetencave kyç: risi, modesti intelektuale, situatë njerëzore, tri botë.Nxënësi/ja:

• gjykon, pse Poper njihet si mendimtar i madh i kohës sonë;

• përshkruan risitë që solli Poperi në mendimin filozofik;

• analizon “situatën njerëzore” në raportin trup-shpirt, sipas shpjegimit të Poperit.

Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me tematTeksti i Historisë, Historia e Shqipërisë, ndërkurrikulare:interneti, mjete didaktike, posterat, PowerPoint,videoprojektor. TIK-u, historia, letërsia, shkencat shoqërore


mendimesh)




Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtPasi mësuesi ka prezantuar temën e re me anë të situatës së të nxënit, vazhdon duke diskutuar ndikimet në filozofi të Rasëllit dhe Vitgenshtejnit si personalitete te filozofisë së shkencës. Mendimet e nxënësve shënohen në tabelë.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesMësuesi/ja drejton pyetje mbi çështjet e temës mësimore duke u bazuar te drejtimet e mëposhtme:- Poperi, një mendimtar i madh i kohës sonë- Risitë në mendimin filozofik- Pozicioni i njeriut në botë

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitNë këtë fazë nxënësit punojnë rubrikën e tekstit: Të mendojmë dhe diskutojmë si filozofëAnalizoni dhe diskutoni idenë e Poperit: “Ne e nuhatim pafundësinë e padijes sonë, kur soditim pafundësinë e qiellit me yje… Ia vlen mendimi që të përpiqemi për të mësuar më shumë rreth botës”.VlerësimiVetëvlerësim, vlerësim i përgjigjeve me gojë dhe vlerësim i aftësisë për të punuar individualisht.

Detyrat dhe puna e pavarurPërgatitni një ese me temë: “Të gjithë njerëzit janë filozofë, edhe pse disa janë më filozofë se të tjerët.” (Mbështetuni te çështja mësimore “Risitë në mendimin filozofik”.)

125


Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Karl Poper mbi mundësitë dhe Situata e të nxënit: Karl Poperi (Karl Popper, 1902-burimet e njohjes njerëzore 1995) është cilësuar si një ndër dijetarët universalë të

kohës sonë, i pakundërshtueshëm në metodologji dhe shkencë, specialist në fushën e kulturës humanitare, të filozofisë, sociologjisë dhe shkencave politike.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç: metodë kritike, ekzistencë, problemi, dije, padije.Nxënësi/ja:

• shpjegon metodën kritike si mundësi e njohjes;

• përshkruan ekzistencën e problemit si bazë për fillimin e njohjes;

• analizon tetë tezat e Poperit mbi burimet e njohjes.

Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me tematTeksti i Historisë, Historia e Shqipërisë, ndërkurrikulare:interneti, mjete didaktike, posterat, PowerPoint,videoprojektor. TIK-u, historia, letërsia, shkencat shoqërore


mendimesh)Ndërtimi i njohurive: Pyetje vetëvlerësuese Pyetje vetëvlerësuese 30’Përpunim i përmbajtjesPërforcimi: Konsolidimi i të nxënit Diskutim Diskutim përfundimesh 10’


Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtPasi mësuesi ka prezantuar temën e re me anë të situatës së të nxënit, vazhdon duke diskutuar ndikimet në Filozofi të Poperit në fushën e filozofisë dhe të shkencës dhe të renë që solli në mendimin filozofik. Mendimet e nxënësve shënohen në tabelë.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesMësuesi/ja drejton pyetje mbi çështjet e temës mësimore duke u bazuar te drejtimet e mëposhtme:- Mbi mundësitë e njohjes nëpërmjet metodës kritike- Burimet e njohjes- Tetë tezat mbi njohjen

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitNë këtë fazë nxënësit punojnë rubrikën e tekstit: Të mendojmë dhe diskutojmë si filozofëNë shpjegimet mbi burimet e njohjes, Poperi ndjek këtë logjikë:

- ka pak burime të besueshme;- ato mund të na çojnë edhe në rrugë të gabuar;- zbulimi dhe eliminimi i gabimeve në njohje mund të bëhet përmes metodës kritike.

Nisur nga kjo logjikë, analizoni dhe diskutoni rreth çështjeve:

126


‒A mund të gabojmë në lidhje me teoritë që nuk mund të rrëzohen?‒ A janë teoritë më të mira të hapura përballë mundësive të njohjes së mëtejshme? A mundet që një rezultat i ri të vërtetojë se rezultatet e mëparshme janë të pavërteta?


Detyrat dhe puna e pavarurJepni një përgjigje mbi idenë e Poperit se: “Zgjidhja e një problemi krijon probleme të reja ende të pazgjidhura.”

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Karl Poper, kritika ndaj Situata e të nxënit: Karl Poperi është cilësuar sihistoricizmit themelvënës në shkencat natyrore moderne, por po

aq i rëndësishëm është kontributi i tij në shkencatshoqërore dhe teoritë politike. Përmes logjikës sëhekurt, ai përpunoi një sistem të tërë argumentesh përt’u përballur në diskutimet racionale, apo këndvështrimethistorike-dogmatike dhe doktrinat e vjetruara nga koha.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç: historicizëm, dogmatizëm, të domosdoshme, situatëNxënësi/ja: historike.

• shpjegon argumentin logjik të Poperit kundrejt parashikimit dogmatik;

• flet mbi kuptimin e historicizmit sipas Poperit;

• analizon kritikën që i bën Poperi historicizmit.

Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me tematTeksti i Historisë, Historia e Shqipërisë, ndërkurrikulare:interneti, mjete didaktike, posterat, PowerPoint,videoprojektor. TIK-u, historia, letërsia, shkencat shoqërore.


mendimesh)



127



Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtPasi mësuesi ka prezantuar temën e re me anë të situatës së të nxënit, vazhdon duke diskutuar ndikimet në Filozofi mbi mundësitë dhe burimet e njohjes njerëzore. Mendimet e nxënësve shënohen në tabelë.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesMësuesi/ja drejton pyetje mbi çështjet e temës mësimore duke u bazuar ne drejtimet e mëposhtme:- Argumentimi logjik dhe parashikimi dogmatik- Kuptimi i historicizmit[Në terminologjinë e filozofisë, hstorizmi cilësohet si:

- parim metodik, i cili kërkon që çdo gjë në natyrë, në shoqëri apo në mendim të trajtohet në mënyrë

historike në procesin e formimit dhe të zhvillimit, nga fazat më të hershme deri tek ato më të fundit;

- kërkesë metodologjike, e cila kërkon që gjërat të trajtohen në lëvizje dhe zhvillim, në procesin e formimit historik.]

- Kritikat ndaj historicizmit

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitNë këtë fazë nxënësit punojnë rubrikën e tekstit: Të mendojmë dhe diskutojmë si filozofëJepni argumente dhe diskutoni mbi idenë e Poperit: S’ka parashikues shkencor që mund të parashikojë me metoda shkencore në shoqëri rezultatet e tij të ardhshme. Rezultatet e përpjekjeve për këtë gjë i arrijnë rezultatet e tyre vetëm pas ngjarjes, vetëm pasi parashikimi të jetë kthyer në passhikim.VlerësimiVetëvlerësim, vlerësim i përgjigjeve me gojë dhe vlerësim i aftësisë për të punuar individualisht.

Detyrat dhe puna e pavarurPse në studimin e shkencave shoqërore ka dozë të fortë subjektiviteti i studiuesit? Argumentoni.

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Veprimtari praktike. Poper, Situata e të nxënit: Në komunikimin intelektualmadhështia dhe thjeshtësia e të menduarit filozofik thjeshtësia e të menduarit filozofik është bazë për

nisjen e një dialogu. Analizoni këtë ide.Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ lëndës Fjalët kyç:sipas kompetencave kyç: thjeshtësi, mendim filozofik.Nxënësi/ja:

• shpreh mendimin e tij/e saj mbi thjeshtësinë e të menduarit filozofik;

• lidh këtë formë të menduari me jetën konkrete;• interpreton dhe përkufizon sipas mënyrës së tij

këtë formë të menduari filozofik ndaj jetës.Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me tematTeksti i Historisë, Historia e Shqipërisë, interneti, ndërkurrikulare:mjete didaktike, posterat, PowerPoint, videoprojektor.

TIK-u, historia, letërsia, shkencat shoqërore.128


“Filozofi 11


Parashikimi: Përgatitja për të nxënët Parashikim (stuhi Diskutim idesh 5’mendimesh)




Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtKlasa ndahet në dy grupe dhe diskuton për dy idetë e Poperit mbi thjeshtësinë e të menduarit filozofik, duke i pasuruar këto ide me shembuj nga jeta konkrete.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesTema e parë – grupi IUnë e admiroj veprën Apologjia e Sokratit, shkruar nga Platoni. Personazhi i saj është një njeri që flet me modesti, i patrembur dhe me një gjuhë ironike. Mbrojtja e tij është shumë e thjeshtë:- thekson se është i ndërgjegjshëm për caqet e tij intelektuale;- mendon se nuk është i mençur, me përjashtim, ndoshta, të faktit se e di sa pak di;- është autokritik dhe një kritik i çdo zhargoni të fryrë;- e di se, para se gjithash, është një mik i bashkëqytetarëve të vet dhe një qytetar luajal i shtetit të Athinës. Kjo nuk është vetëm një mbrojtje e Sokratit, por edhe një mbrojtje madhështore e filozofisë.

Tema e dytë - grupi IIÇdo intelektual ka një përgjegjësi tërësisht specifike, sepse ai ka privilegjin dhe mundësinë për të studiuar. Ndaj ai ua ka borxh bashkëqytetarëve (apo shoqërisë) që t’u paraqesë rezultatet e studimeve të tij në formën më të thjeshtë e më të qartë.Më e keqja është “mëkati kundër shpirtit të shenjtë”, kur intelektualët përpiqen të mbahen si profetë të mëdhenj kundrejt bashkëqytetarëve dhe t’i impresionojnë ata me filozofi profetizuese.Kush nuk është në gjendje t’i thotë gjërat thjesht dhe qartë, ai duhet të heshtë dhe të vazhdojë të punojë, derisa të jetë në gjendje që t’i thotë ato qartë.Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitDiskutim dhe formulim konkluzionesh.Nxënësit vendosin punimet në portofolin e tyre të nxënësit.


Detyrat dhe puna e pavarurKush nuk është në gjendje t’i thotë gjërat thjesht dhe qartë, ai duhet të heshtë dhe të vazhdojë të punojë, derisa të jetë në gjendje që t’i thotë ato qartë. Argumentoni ketë ide.

129


Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Projekt. Komunikimi intelektual, Situata e të nxënit: Progresi intelektual vjen kur debati, mirëkuptimi, kushte për trajtimin dhe për njerëzit diskutojnë me njëri-tjetrin. Edhe pse e vështirë, mundësitë e zgjidhjes së problemeve në shoqëri kjo është gjithmonë e mundur. Mbi të gjitha, është e

dobishme.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç: komunikim intelektual, debat, mirëkuptim, zgjidhje.Nxënësi/ja në këtë projekt:

• paraqet platformën e tij në mënyrë kritike;• diskuton mbi aftësitë intelektuale në

procesin e komunikimit dhe debatit publik;• vlerëson debatin e mirëkuptimin si kushte

të zgjidhjes së problemeve;• analizon kodin etik në polemikën

intelektuale;• debaton mbi idenë e tolerancës;• diskuton mbi modestinë intelektuale.

Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me tematTeksti i Historisë, Historia e Shqipërisë, ndërkurrikulare:interneti, mjete didaktike, posterat, PowerPoint, TIK-u, historia, letërsia, shkencat shoqërore.videoprojektor.


mendimesh)




Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtNë bazë të orientimeve të mëposhtme do të organizohet diskutimi në grup, në orën e parë dhe ai individual, në orën e dytë.Çdo nxënës, në mënyrë individuale, do të trajtojë një temë të lirë në formë eseje rreth çështjeve që parashtrohen në këtë projekt.Veçoria që spikat në këtë rast qëndron në faktin se nxënësi/ja, gjatë përgatitjes së esesë, mund të përqendrohet në temat dhe idetë filozofike të trajtuara në këtë tekst, ose në përvojat e tij vetjake nga jeta shkollore, shoqërore, politike etj.Esetë më të zgjedhura do të diskutohen në klasë nën drejtimin e mësuesit/es.Në përfundim, punimet e çdo nxënësi do të futen në portofolin e tij mësimor.

Diskutimi në grup do të jetë i lirë, por i orientuar nga mësuesi/ja.Shtrojmë dy çështjet e mëposhtme:1. Argumentimi dhe debati për problemet e shkencës dhe të shoqërisë, si mënyrë e komunikimit njerëzor.

130


2. Aftësia për të qenë kritikë dhe sidomos autokritikë në komunikim dhe në debatin publik.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesArgumenti thelbësor: individët me prejardhje, gjuhë dhe kulturë të ndryshme, apo kundërshtarët ideologjikë e kanë të vështirë komunikimin ndërmjet tyre, por jo të pamundur.

Qëndrimi në komunikimin intelektualGjatë një debati për problemet e shkencës dhe të shoqërisë, si mënyrë e komunikimit intelektual, duhet të mbahen parasysh disa qëndrime.- Ne jemi të papërsosur vetëm ndaj kriterit të së vërtetës objektive.- Standardet individuale se e vërteta është ajo që mendoj unë, të çojnë tek egoja personale.- Kuraja dhe ndershmëria intelektuale ndaj të pranuarit të asaj që sugjerojnë të tjerët, të cilët mund të jenë më të informuar dhe gjykojnë më saktë, është virtyt i secilit prej nesh.- Respekti në diskutim shfaqet duke krahasuar argumentet tona dhe jo identitetet tona. Kjo sjell respektin në diskutim.- Pasioni për të provuar superioritetin tënd shpjegohet me përpjekjen për të kompensuar inferioritetin tënd.- Askush nuk është i përsosur; të gjithë njerëzit mund të gabojnë. Kjo është baza e gjykimeve ndaj opinioneve tona.- Komunikimi normal arrihet kur i lëmë të tjerët të na kritikojnë, por edhe ne, të vëmë në dukje gabimet e

të tjerëve dhe t’i kritikojmë ata.

Etapat në procesin e komunikimit1. Diskutimi i hapur me kundërshtarët ideologjikë, përplasja e pikëpamjeve të papajtueshme, ndoshta na bën të mësojmë diçka nga pala tjetër, nga idetë dhe njohjet e tyre.2. Përballja me opinione të ndryshme, shpesh na çon në njohje të reja dhe në argumente të reja.3. Qëllimi në një debat intelektual nuk është thjesht fitorja e tij, por progresi intelektual, është arritja te një argument i përbashkët. Madje, sqarimi dypalësh është sukses. Duhet të mbajmë parasysh, se:- debati është mjet i efektshëm për çlirimin gjuhësor, social e kulturor;- një debat që bëhet thjesht për hir të debatit e humbet rolin e tij njohës dhe progresiv;- synimi kryesor i debatit duhet të jetë arritja e ideve të pranueshme për të dyja palët dhe komunikimi intelektual i përbashkët;- emocionet, gjatë debatit, duhet të mos zëvendësojnë idetë që shprehim; - gjykimi individual “sa pak dimë”, na çon drejt tolerancës ndaj të tjerëve.

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënit• Gabueshmëria (unë kam të drejtë, ti ke të drejtë, të dy mund të mos kemi të drejtë).• Diskutimi i arsyeshëm (t’i peshojmë gjërat, por jo vetëm nga këndvështrimi vetjak).• Afrimi tek e vërteta (përmes diskutimit të përbashkët).


Detyrat dhe puna e pavarurNuk janë parashikuar.

131


Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Ndikimi i filozofisë së shek. Situata e të nxënit: “Stuhia” filozofike e shek. XX nxori nëXX në filozofinë e shek. XXI pah madhështinë e njeriut dhe lartësoi ide të reja. Mbi

këtë bazë përvijuan idetë e tyre shumë rryma dhe shkolla të mendimit filozofik.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ Fjalët kyç:lëndës sipas kompetencave kyç: strukturalizëm, shkolla të mendimit filozofik, totalitet dheNxënësi/ja: varësi e ndërsjellë, arsye analitike, antihumanizëm teorik.• përshkruan mendimin filozofik të

shek. XX-XXI;• shpjegon shkollat e mendimit filozofik në

Europën e sotme;• argumenton disa tipare te strukturalizmit;• shpjegon hermeneutikën si themelin e të

menduarit filozofik.Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Teksti i Historisë, Historia e Shqipërisë, TIK-u, historia, letërsia, shkencat shoqërore.interneti, mjete didaktike, posterat,PowerPoint, videoprojektor.


mendimesh)




Parashikimi: Përgatitja për të nxënëtPasi mësuesi ka prezantuar temën e re me anë të situatës së të nxënit, vazhdon duke diskutuar ndikimet në Filozofi të Poperit mbi madhështinë dhe thjeshtësinë e të menduarit filozofik. Mendimet e nxënësve shënohen në tabelë.

Ndërtimi i njohurive: Përpunim i përmbajtjesMësuesi/ja drejton pyetje mbi çështjet e teme mësimore duke u bazuar te drejtimet e mëposhtme:- Shkolla e Badenit- Shkolla e Frankfurtit- Shkolla e Madridit- Strukturalizmi- Hermeneutika, si metodë interpretuese

Përforcimi: Konsolidimi i të nxënitNë këtë fazë nxënësit punojnë rubrikën e tekstit: Të mendojmë dhe diskutojmë si filozofëArsyetoni mbi faktin se:- ekzistenca e sotme e shkollave të ndryshme filozofike tregon se të filozofuarit mbi çështjet themelore të njerëzimit vazhdon dhe mbetet si i tillë;

132


- çështjet filozofike vazhdojnë të diskutohen, duke synuar të përballin problemet e reja të shoqërisë së sotme globaliste, e cila bazohet në procesin shkencor e teknologjik;- zhvillimi shkencor e teknologjik ka sjellë shumëllojshmëri mendimesh dhe diskutimesh mbi botën dhe njohjen e saj, duke shkuar drejt mundësive të zgjidhjes së problemeve aktuale.


Detyrat dhe puna e pavarurDiskutoni mbi postmodernizmin si rrymë letrare dhe artistike, duke u nisur nga lënda e letërsisë dhe nga të dhënat që mund të gjeni në internet. Kjo rrymë u bazua te filozofia e strukturalizmit që hidhte poshtë mundësinë e një të vërtete dhe të një pasqyrimi të vetëm e objektiv.

133


Testim III tremujori 3 prill-qershor

Planifikimi i orës Fusha: Mjedisi dhe Lënda: Filozofi Klasa: XI Shkalla: Vmësimore shoqëriaTema mësimore: Testim. Filozofia e shekullit XX dhe Situata e të nxënit:përvijimet e reja në filozofinë bashkëkohore Ju tashmë e dini se qëndrueshmëria e njohurive

tuaja matet me një vlerësim përmbledhës, që është idetyrueshëm në fund të çdo tremujori.

Rezultatet e të nxënit të temës mësimore/ lëndës Fjalët kyç:sipas kompetencave kyç: përshkrim, analizë, vlerësim, interpretim,Nxënësi/ja: përfundime.

• përdor informacionin në mënyrën e duhur;• seleksionon informacionin sipas nevojës;• analizon situata e lidhje të ndryshme;• demonstron aftësi për të krahasuar;• demonstron aftësi për të interpretuar;• shpreh aftësi për të nxjerrë përfundime;• formon shprehi të punës së pavarur;• mëson të shprehë formimin me shkrim.

Burimet / Mjetet / Materialet: Lidhja me fushat e tjera ose me tematFleta e testit në të njëjtin format për çdo nxënës. ndërkurrikulare:


Fazat e strukturësFaza I: 5 min.Mësuesi orienton nxënësit lidhur me kërkesat e formatit të testit dhe shpërndan testet.

Faza II: 40 min.Nxënësit marrin testin që është unik dhe punojnë gjatë gjithë orës.

Faza III: 5 min. (nga koha e pushimit)Sapo bie zilja testet mblidhen dhe janë objekt i vlerësimit të vazhduar.

Model testimi1. E vërtetë apo e gabuar?

- Niçja ishte për shndërrimin e të gjitha vlerave në shoqëri. V - G- Bergsoni është cilësuar si filozofi i intuitës. V - G- Frojdi është themeluesi i psikanalizës. V - G- Pragmatizmi përfaqëson filozofinë e veprimit në mendimin filozofik. V - G- Ekzitencializmi vë në qendër të studimit njeriun, ekzistencën e tij. V - G- Qenia dhe ndërgjegjja janë dy koncepte bazë të filozofisë. V - G- Fenomenologjia është shkenca mbi fenomenet, mbi dukuritë, mbi thelbin e tyre të kulluar. V - G- Jaspersi e shpjegon qenien si një të tërë që gjallon dhe ekziston në thelbin e gjithçkaje. V - G- Hajdegeri njihet si mendimtari themelor i Qenies. V - G- Ideja kryesore e Sartrit është se ekzistencializmi është humanizëm. V - G- Filozofia analitike i analizon çështjet e filozofisë përmes shqyrtimit shkencor-logjik. V - G- “Të gjithë njerëzit janë filozofë. Edhe nëse s’janë të ndërgjegjshëm…se kanë problem filozofike, ata kanë sidoqoftë paragjykime filozofike”. (Popper) V - G- Mundësia e njohjes arrihet përmes metodës kritike. (Popper) V - G

134


2. Rrethoni përgjigjen e saktë• Karakteristikë e pragmatizmit është:

a) Dobishmëria si kriter i së vërtetësb) Mendimi nuk të çon në veprimc) Fakti që ai nuk është metodë• Filozofia ekzistencialiste vuri në qendër të studimit të saj: a) Njeriun dhe thelbin e tijb) Sistemet akademike filozofikec) Opinionet e filozofëve• Qenia në konceptin bashkëkohor është: a) Është ajo që ështëb) Diçka që është, që ekzistonc) E pranishme, trajtë konkrete e të qenitd) Të tria së bashku

• Me parim të qëlimshmërisë së ndërgjegjes kuptojmë se ndërgjegjja:a) Është ndërgjegje për diçkab) Drejtohet drejt një objektic) Është veprim i ndërgjegjshëmd) Të tria së bashku

•Sipas Poperit, përligjje e filozofisë do të thotë:a) Filozofia të përligjë ekzistencën e sajb) Verifikim në mënyrë kritike të problemeve filozofikec) Filozofi të paraqesë studimet në formë të thjeshtë, të kapshme dhe modested) Të tria së bashku• Të menduarit filozofik i shek. XXI përfaqëson:a) Vazhdimësinë e të menduarit bazuar te traditab) Madhështinë e njeriutc) Ide të rejad) Të tria së bashku

3. Shpjegoni kuptimin e termave:- sistem vlerash- intuitë- psikikë- pragmatizëm- ekzistencializëm- Qenie- ndërgjegje- fenomenologji- neopozitivizëm- përligjje e ekzistencës së filozofisë- metodë kritike- strukturalizëm- hermeneutikë

135


4. Shpjegoni dhe argumentoni.- Niçja i bëri një analizë kritike shoqërisë së kohës, duke përmbysur të gjitha vlerat e saj. Ku qëndron vlera e kësaj kritike?- Shpjegoni idenë mbi kthimin te të menduarit e thjeshtë, te filozofia e Bergsonit.- Shpjegoni përafrimin e psikanalizës frojdiane me parimin sokratik “Njih vetveten”.- Parimi i pragmatizmit është qartësimi i mendimeve për një objekt. Ky arrihet përmes efektit të dukshëm praktik. Gjykoni rreth këtij parimi.- Ndërgjegjja është tërësia e akteve intencionale. Cili është kuptimi për ju?- Motivi qendror i ekzistencializmit u bë jeta e përditshme e individit, e njeriut që angazhohet. Argumentoni këtë motiv.- Qenia si një e tërë për Jaspersin është Gjithëpërfshirësja, ku subjekti vendoset në brendësi të tensionit objekt-subjekt (në brendësi të botës). Ky është subjekti që mendon, i pranishëm, zbulues. Përshkruani këtë ide të Jaspersit.- Analizoni Qenien dhe të qenët si themele të ekzistencializmit modern (sipas mendimit të Hajdegerit).- Analizoni tezën e Sartrit: “Ekzistenca paraprin esencën” si burim i ekzistencializmit klasik.- Logjika përbën thelbin e filozofisë analitike. Argumentojeni këtë ide.- Cilat janë risitë që solli Poperi në mendimin filozofik?- Metoda kritike për njohjen sipas Poperit.- Pse u formulua termi “historicizëm” nga Poperi?- Strukturalizmi si lëvizje intelektuale, pjesë e shkollave të mendimit filozofik të shek. XXI. Cila është risia e tyre në këtë mendim?- Hermeneutika si metodë interpretuese e krijimeve të mendjes përbën themelin e filozofisë. Në fund të fundit, e gjithë filozofia është hermeneutikë, është art i të interpretuarit.

CIP Katalogimi në botim BK Tiranë

Meta, IlirjanFilozofia 11 : libër mësuesi për tekstin shkollor /

Ilirjan Meta, Klarita Lumani ; red. ArtemisaBushi. – Tiranë, etj. : Albas, 2017

136 f. : me il. ; 20.5x27.5 cm.

ISBN 978-9928-02-866-2

I.Lumani, Klarita1. Filozofia 2. Tekste për mësuesit

3. Tekste për shkollat e mesme1 (072) (075.3)

136

Documents

Filozofi 11 - albas.alalbas.al/udhezuesat/librat_shkollore/word/Libri_Mesuesit_Filozofi... · Web viewAvicena pranoi se trupi nuk është i ndarë nga shpirti. V-G. Thoma Akuini