Finansın İlkeleri Ders Sunumu 3 (689.05 KB)

FİNANSIN İLKELERİ

BANKACILIK VE FİNANS UZAKTAN ÖĞRETİM TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI

1

FİNANSAL PİYASALARA GİRİŞ I

Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı

2

BÖLÜM 2

BÖLÜM HEDEFİ

Finansal Piyasalara Giriş I bölümünde öğrenciler aşağıdaki becerileri kazanacaktır:


3

Finans varlıkların ne olduğu, özellikleri ve rollerini öğrenecekler.

Finansal piyasaların ne olduğunu ve rollerini öğrenecekler.

Borçlanma Araçları ve pay piyasalarının temel farklarını öğrenecekler.

Para ve sermaye piyasaları arasındaki farkları öğrenecekler.

Birincil ve ikincil piyasalar arasındaki farkları öğrenecekler.

Organize piyasalar ve tezgahüstü piyasalar arasındaki farkları öğrenecekler.

Broker ve dealer işlemleri arasındaki farkları öğrenecekler.

TEMEL KAVRAMLAR

Finansal Sistem Finansal Varlık Hisse Senedi Borçlanma Araçları Finansal Piyasalar Para ve Sermaye Piyasaları Birincil ve İkincil Piyasalar Organize Piyasa ve Tezgahüstü Piyasa Broker ve Dealer


4

BÖLÜM İÇERİĞİ

2.1. Finansal Sisteme Genel Bakış2.2. Finansal Varlık Nedir?

2.2.1. Finansal Varlıkların Rolleri Nedir?2.2.2. Finansal Varlıkların Özellikleri Nedir?

2.3. Finansal Piyasalar ve Rolleri2.4. Finansal Piyasaların Sınıflandırılması

2.4.1. Borçlanma Araçları Piyasası ve Pay Piyasası2.4.2. Para ve Sermaye Piyasaları2.4.3. Birincil ve İkincil Piyasa2.4.4. Broker ve Dealer ile Borsa ve Tezgahüstü Piyasalar


5

2.1. Finansal Sisteme Genel Bakış


6

Finansal sistem, içerisinde;o finansal piyasalar, o finansal kurumlar, o fon arz ve talep edenler, o finansal varlıklar ve o hükümetlerin yer aldığı bir yapı içerisindedir.



7

Finansal varlıklar ile fon fazlası olanlardan fon ihtiyacı olanlara doğru fon akışı sağlanır.

Finansal varlıkları satın almak veya satmak isteyenler bu alım-satımları finansal piyasalarda gerçekleştirebilir.

Bu alım-satımlarda ise finansal aracılar gibi bir takım finansal kuruluşlar aracılık faaliyetlerini yürütürler.

o Tabiki finansal kurumlar bir taraftan kendi nam ve hesaplarına işlem yapabilirken, diğer taraftan müşterilerinin nam ve hesabına da işlem yapabilirler.



8

Tabiki tüm işlemler, işlemciler, ve alım-satımın gerçekleştiği yerler ve kurumlara dair bir takım düzenlemeleri ise hükümetler yapar ve

o Dolayısıyla, hükümetlerde finansal sistemin bir parçası konumundadırlar.

o Tabiki hükümetler sağılıklı bir ekonomik zemin oluşturmanın peşindedirler.

o Düzenlemelerle sağlıklı ve rekabetçi bir finansal sistemi kurgulamaya çalışırlar.

Bununla beraber hükümetler aynı zamanda bir takım menkul kıymetlerin ihraçcılarıdır veya emeklilik fonlarının sahipleridirler ve

o Dolayısıyla, aynı zamanda bir piyasa katılımcısıdırlar. o Bu yapıları itibariyle de finansal sistemin bir parçasıdırlar.

2.2. Finansal Varlık Nedir?


9

Varlıklar soyut ve somut varlıklar olarak ikiye ayrılır. o Örneğin; makine, taşıt, arazi vb. somut varlıklardır. o Soyut varlıklar ise aksine fiziksel özelliklerine dayanmazlar. o Soyut varlıklar genellikle bir faydaya dair hukuki hakları temsil

ederler. Bu fayda ise genellikle geleceğe dönük bir takım faydalardır.

İşte finansal varlıklar da soyut varlıklardır ve fiziki özelliklerine değil geleceğe dönük bir takım getirilere dair hukuki hakları temsil ederler.

o Tahvil, hisse senedi vb. tüm varlıklar finansal varlıklardır. Hisse senetlerinin geleceğe dönük kar payı, değer artışı

kazancı vb. getirileri söz konusu olabilirken, Tahvilin de geleceğe dönük faiz getirisi söz konusudur.



10

Finansal varlıklar şirketler veya devletler tarafından ihraç edilirler.

o Finansal varlıkların ihracı ile elde edilen fonlarla şirket veya devletin kısa, orta veya uzun vadede fon ihtiyacı giderilir.

Finansal varlıklar, reel varlıkların finansmanında kullanılır. o Reel varlıklar, makineler, ekipman vb. olup ürün ve hizmetlerin

üretiminde kullanılırlar. Burada finansal varlıkların ihracı bir finansman kararı iken, reel

varlıkların elde edilmesi ise bir yatırım kararı olup,o Hisse senedi gibi finansal varlıklara yatırım yapanlar (ihraç

edilen bu varlıkları alanlar) aslında, Hem bu reel varlıklar üzerinde, Hem de onların üretimde kullanılmasıyla elde edilen getiri

üzerinde bir hak elde ederler (Brealey vd., 2012:7).



11 Bir finansal varlığın değerinin ne olduğu sorusu da oldukça önemlidir. En basit ifadesiyle, bir finansal varlığın değeri, onun gelecekteki

beklenen nakit akışlarının bugünkü değerinin hesaplanmasıyla elde edilir.

Peki bugünkü değer nasıl hesaplanır? o Varlığın gelecekteki beklenen nakit akışlarının iskontolonmasıyla

hesaplanır. o Bu iskonto oranı ise minumum faiz oranı + primdir. o Burada, minumum faiz oranı hazine bonosu gibi devletin ihraç ettiği

menkul kıymetlerin faiz oranıdır. o Bu varlıklar risksiz varlıklar olarak tanımlandığından bunların getirisi de

minumum düzeydedir. o İşte bu minumum faiz oranının üzerine, ilgili finansal varlığın gelecekteki

nakit akışına bağlı riski yansıtan bir primde eklenir ki bu prim risk arttıkça artarken, azaldıkça da azalacaktır (Fabozzi ve Modigliani, 2009:3).

12

2.2.1. Finansal Varlıkların Rolleri Nedir?


Finansal varlıklar iki temel fonksiyonu yerine getirirler. o Bunlardan birincisi fon fazlası olanlardan fon ihtiyacı olanlara

doğru fonların transferini sağlamaları, o İkincisi ise aslında şirket, ihraç ettiği menkul kıymetlerle, somut

varlıkların (makine vb.) oluşturduğu nakit akışına bağlı kaçınılmaz riski de fon ihtiyacı olanlar ile fon fazlası olanlar arasında yeniden dağıtmaktadır (Fabozzi ve Modigliani, 2009:5).

2.2.2. Finansal Varlıkların Özellikleri Nedir?


13

Finansal varlıkların; o paralılık, o bir vadeye sahip olma, o likidite, o bölünebilirlik ve nominal değere sahip olma, o tersine çevrilebilirlik, o dönüştürülebilirlik, o belli bir döviz kuru getirisine sahip olabilme, o nakit akışı ve getiri tahmin edilebilirliği, o vergi statüleri gibi bir takım özellikleri vardır (Fabozzi ve

Modigliani, 2009:6).

2.3. Finansal Piyasalar ve Rolleri


14

Finansal varlıkların işlem gördükleri piyasalara finansal piyasalar denir.

Elbetteki bir finansal varlığın illa ki bir finansal piyasada işlem görmesi gerekmemektedir,

o Ancak günümüz koşullarında finansal varlıklar çoğu kere borsalar gibi organize piyasalarda işlem görmektedirler,

Finansal piyasaların oynadıkları bir takım roller vardır ki bunlar;

o Fiyat keşfi sürecini sağlaması, o Bir finansal varlığın satışı için yatırımcılara bir satış

mekanizması sağlaması ve o Araştırma ve bilgi maliyetlerini azaltmasıdır (Fabozzi ve

Modigliani, 2009:9).

15

2.4. Finansal Piyasaların Sınıflandırılması


Finansal piyasalar dört kategori içerisinde sınıflandırılabilir. Bunlar;

o Borçlanma araçları piyasası ve pay piyasası o Para ve sermaye piyasalarıo Birincil ve ikincil piyasao Broker ve dealer ile borsa ve tezgahüstü piyasalardır.

16

2.4.1. Borçlanma Araçları ve Pay Piyasaları


Devlet tahvili, hazine bonosu, finansman bonosu vb. varlıklar borçlanma araçları piyasasında işlem görür.

o Borçlanma araçları ise şirketin kar ya da zarar elde etmesine değil genellikle sabit bir getiriye endekslidir.

o Dolayısıyla, borçlanma araçlarının ihracıyla, şirket ve borçlanma araçlarını ellerinde bulunduranlar arasında bir alacaklı-borçlu ilişkisi tesis edilmiş olmaktadır.

o Şirketin karından öncelikle borçlularına borcunun ödenmesi gerekir. Tabi ki şirketin kar elde etmemiş olması bu faiz ödemelerinin

yapılmayacağı anlamına gelmemektedir. Borçlanma araçlarını ellerinde bulunduranlar yasal yollara başvurarak

bu haklarını temin etme yoluna gidebileceklerdir. Hisse senedi ise özsermayeye dönük varlıktır.

o Özsermayeye dönük varlıklar, sahiplerine şirketin hem kar hem zararına ortaklık şeklindedir.

17

2.4.1. Borçlanma Araçları ve Pay Piyasaları


Borçlanma araçları ile özsermayeye dönük finansal varlıklar arasında bir risk farklılığı da hemen göze çarpmaktadır.

o Borçlanma araçları gelecekteki nakit akışlarının miktarı ve kesinliği noktasında çok daha düşük bir belirsizliğe sahiptir. Dolayısıyla riski daha düşük varlıklardır. Elbetteki risk düşük olduğu için getiri de düşük olacaktır.

o Hisse senetleri ise gelecekteki nakit akışlarının miktarı ve kesinliği noktasında daha büyük bir belirsizliğe sahiptir. Dolayısıyla risk yüksektir. Bundan ötürü hisse senedi sahiplerinin getiri beklentisi de

yüksektir. Getiri beklentileri hiç bir zaman borçlanma araçlarının getirisinin

altında da olmamalıdır. Bu durum en azından risk ve getiri dengesinin farkında olan

rasyonel bir yatırımcı için bu şekilde geçerlidir.

18

2.4.2. Para ve Sermaye Piyasaları


Finansal piyasaları sınıflandırmanın bir diğer yolu ise bu varlıkların vade yapıları itibariyledir.

o Hazine bonosu vb. varlıklar kısa vadeli olup bu varlıkların işlem gördüğü piyasa para piyasası olarak adlandırılırken,

o Tahvil, hisse senedi vb. varlıkların vadesi ise uzun olup bu varlıkların işlem gördüğü piyasa ise sermaye piyasaları olarak adlandırılır.

Burada para ve sermaye piyasalarında işlem gören varlıkların vadeleri için bir kesme noktası vardır ki bu nokta bir yıldır.

Tabi ki hisse senetleri için vadeden bahsedilemez. o Hisse senetleri daimi varlıklardır. o Dolayısıyla da tahviller gibi uzun vadeli varlıklar kategorisinde

ele alınırlar.

19

2.4.3. Birincil ve İkincil Piyasa


Finansal piyasaları sınıflandırmanın üçüncü bir yolu ise bunların birincil veya ikincil piyasada işlem görmeleri şeklindedir.

o Bir finansal varlığın ihracında, bunu alan kişi ile firma arasındaki alış-veriş bir birincil piyasa işlemidir.

o Bir finansal varlığın ihracından sonra, bunun sahibinin bunu elinden çıkarmak istemesi durumunda ise bir ikincil piyasa işlemi gerçekleşmiş olmaktadır.

İkincil piyasa işlemlerinden ötürü firma için bir finansman temin etme olasılığı yoktur.

o Finansal varlığın fiyatındaki değişmelerden ötürü varlığı elinden çıkaran kişi için bir kazanç ya da kayıp doğabilir.

o Ancak firma, ikincil piyasalardaki hisse senedi fiyatlarını zaten kendi performansı ile etkiler. Yani, hisse senedi fiyatlarının düşüşü firma için bir bir piyasa değeri ve

prestij kaybıdır. Öte taraftan, hisse senedi fiyatlarının yükselmesi ise firmanın piyasa

değerindeki artış ve prestij kazanma anlamına gelmektedir.

2.4.4. Broker ve Dealer ile Borsa ve Tezgahüstü Piyasalar


20

Finansal varlıkların ihracından sonra bu varlığın sahibi bunu elinden çıkarmak isteyebilir veya bir takım menkul kıymetleri satın almak isteyebilir.

Bu tür işlemlerde ise broker ve dealerlar fonksiyon gösterirler. Bir finansal kurum kendi nam ve hesabına bazı menkul

kıymetleri müşterilerinden alabilir veya onlara satabilir. o Bu tür işlemlerde finansal kurum dealer olarak adlandırılır. o Dealer bu durumda piyasa yapıcı pozisyonundadır ve kendi

stoğundan menkul kıymetleri alıp satarak alış satış spredinden kazanç elde etmeye çalışır.

Diğer taraftan aracılıklı işlemlerde, bir aracı kurum müşterilerin nam ve hesabına müşterilerin emirlerini yerine getirir.

o Bu işlemlerde aracı kurum broker rolü üstlenmektedir ve bir aracılık komisyonu alır.

2.4.4. Broker ve Dealer ile Borsa ve Tezgahüstü Piyasalar


21 İkincil piyasa işlemleri borsalar gibi organize piyasalarda işlem

görebildiği gibi tezgah üstü piyasalarda (OTC) da işlem görebilir. Borsalar belli işlem kuralları, işlem saatleri ve fiziksel mekanların

olduğu organize piyasalardır. Diğer taraftan, bazı şirketlerin menkul kıymetleri ise tezgahüstü

piyasalarda işlem görebilir kio Bu piyasalarda işlem kuralları esnektir,o Müşteri, OTC dealer’ına bir şekilde ulaşarak alım-satım gerçekleşir veo Tabiki bu piyasalarda işlem gören şirketler borsalarda listelenemeyen

küçük ve çok ta bilinmeyen şirketlerin menkul kıymetleridir (Kidwell vd., 2013:10).

Kaynakça


22

Brealey, R. E., Myers, S. C., & Marcus, A. J. (2012). Fundamentals of Corporate Finance. New York: McGraw-Hill.

Fabozzi, F. J., & Modigliani, F. (2009). Capital Markets Institutions and Instruments. New Jersey: Pearson.

Kidwell, D. S., Blackwell, D. W., Whidbee, D. A., & Sias, R. W. (2013). Financial Institutions, Markets, and Money . New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.

Documents

Finansın İlkeleri Ders Sunumu 3 (689.05 KB)