Finansın İlkeleri Ders Notu 1 (650.69 KB)

1

SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ BANKACILIK VE FİNANS UZAKTAN ÖĞRETİM TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI

2014

ISPARTA

2014

FİNANSIN İLKELERİ DERS NOTU

1

SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİBankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim

Tezsiz Yüksek Lisans Programı

DERS HEDEFİ

Finansın İlkeleri dersini alan öğrenciler aşağıdaki becerileri kazanacaktır:

Finans nedir ve çalışma alanları nelerdir sorularına cevap verebileceklerdir.

İşletmelerin farklı organizasyon yapılarını tanımlayabilecekler, bir firmanın

amacının ne olduğu, finans yöneticisinin ne rol oynadığı ve işletmelerde finans

departmanının nasıl organize edilebileceğini öğreneceklerdir.

Finansta kariyer imkanlarını ve finansın diğer disiplinlerle ilişkileri hakkında bilgi

sahibi olacaklardır. Kurumsal yönetimin ne olduğu, işletmelerde ajans problemi ve

çözüm önerileri ile işletmelerde etik konusunu analiz edeceklerdir.

Finansal sisteme genel bir bakış açısı geliştirebilecekler, finansal varlıkların ne

olduğu, özellikleri ve rolleri hakkında bilgi sahibi olacak ve finansal piyasaların

rolleri ve sınıflandırılmaları hakkında bilgi sahibi olacaklardır.

Piyasa katılımcılarını öğrenecek, finansal aracıların rollerini anlayacak, finansal

piyasalardaki düzenlemelerin ne olduğu ve türlerini ifade edebilecek ve etkin

piyasa kavramını tartışabilir hale geleceklerdir.

Bir firmanın finansal performansını ölçebilecek, paranın zaman değerini anlayacak

ve bileşik faiz ile anüite hesaplarını yapabilecek ve bir projenin analiz ve

değerlendirmesini gerçekleştirebilir hale geleceklerdir.

Risk ve getirinin ne olduğu ve nasıl ölçüleceği, portföyün ne olduğu ve portföy

riski ve getirisinin nasıl hesaplanacağı ile menkul kıymetlerin nasıl değerleneceğini

öğreneceklerdir.

Sermaye maliyetinin ne olduğu ve ağırlıklı sermaye maliyetinin nasıl

hesaplanacağını anlayacak, bir firmanın optimal sermaye yapısının seçimi hakkında

bilgi sahibi olacak ve sermaye bütçelemesi bağlamında uzun dönem yatırım

kararlarının ne olduğunu öğrenecektir.

Kar payı dağıtım politikalarını öğrenecek, çalışma sermayesi yönetimini anlayacak

ve işletme finansında; satın alma ve birleşme, leasing ve türev piyasalar gibi bir

takım özel konular hakkında bilgi sahibi olacaklardır.

İşletmelerde başarısızlık konusunu irdeleyecek ve uluslararası finansal yönetime

dair bazı konular hakkında bilgi sahibi olacaklardır.

2



DERS PLANI

Bölüm Ders İçeriği İşleneceği Hafta

Birinci Bölüm Finansal Yönetimin Temellerine Giriş 1. ve 2. Hafta

İkinci Bölüm Finansal Piyasalara Giriş 3. ve 4. Hafta

Üçüncü Bölüm Finansal Tablolar 5. Hafta

Dördüncü Bölüm Finansal Performansın Ölçülmesi 5. Hafta

Beşinci Bölüm Gelecekteki Nakit Akışlarının Değerlemesi 6., 7. ve 8. Hafta

Altıncı Bölüm Sermaye Maliyetinin Tahmini 9. Hafta

Yedinci Bölüm Uzun Dönem Yatırım Kararları 9. Hafta

Sekizinci Bölüm Sermaye Yapısı 10. Hafta

Dokuzuncu Bölüm Kar Payı Dağıtım Politikaları 11. Hafta

Onuncu Bölüm Çalışma Sermayesinin Yönetimi 12. Hafta

Onbirinci Bölüm Özel Konular 13. Hafta

Onikinci Bölüm İşletmelerde Finansal Başarısızlık 14. Hafta

Onüçüncü Bölüm Uluslararası Finansal Yönetim 14. Hafta

3



BİRİNCİ BÖLÜM

FİNANSAL YÖNETİMİN TEMELLERİNE GİRİŞ I

BÖLÜM HEDEFİ

Finansal Yönetimin Temellerine Giriş I bölümünde öğrenciler aşağıdaki becerileri

kazanacaktır:

Finans kavramını tanımlayabilecekler.

Finansın kendi içerisindeki çalışma alanlarını

öğrenecekler.

İşletme organizasyonlarının çeşitli formlarını

tanımlayabilecekler.

Bir firmanın temel amacını ifade edebilecekler.

TEMEL KAVRAMLAR

Finans

Yatırım ve Finansman

Çalışma Sermayesi

İşletme Finansı

Finansal Piyasalar

Davranışsal Finans

Finansal Mühendislik

Uluslararası Finans

Tek Şahıs İşletmesi

Adi Şirketler

4



Ticari Şirketler

Firmanın Piyasa Değeri Maksimizasyonu

BÖLÜM İÇERİĞİ

1.1. Finansa Genel Bakış

1.2. Finansın Çalışma Alanı

1.3. İşletme Organizyonlarının Formları Nelerdir?

1.4. Bir Firmanın Amacı Nedir?

5



1.1. FİNANSA GENEL BAKIŞ

Keown vd. (2011:10) finansı, kişiler ve işletmelerin kendilerine fon toplayarak sermaye

elde etmeleri ve yatırım fırsatlarını değerlendirebilmelerine (değerleyebilmelerine) dönük

çalışma olarak nitelemişlerdir. Finans, ekonomik ilke ve konseptlerin, işletmelerin karar

alma ve problem çözme mekanizmalarında uygulanmasıdır ki işletmelerin, finansın teori

ve araçlarının uygulanmasına ihtiyaç duyduğu durumlar genellikle yatırım veya finansman

kararları olarak ikiye ayrılır. (Fabozzi ve Peterson, 2003:3). Dolayısıyla, finansı öz olarak,

finansman ve yatırım kararları perspektifinde ele almak mümkündür. Yani, eldeki fonlar

nasıl yatırılmalı sorusu ile bu fonlar nereden, nasıl ve hangi maliyetle elde edilebilir

soruları devreye girmektedir. Bunu sadece küçük veya büyük işletmeler açısından değil

aynı zamanda bireyler açısından düşünebiliriz.

Yatırım kararları, sermaye bütçelemesi olarak ta adlandırılır ve bunlar Walmart’ın yeni

mağazaları vb. formatta somut (görülebilir, dokunabilir) varlıklara yatırım şeklinde olabilir

veya araştırma geliştirme (AR-GE), reklam, yeni bilgisayar yazılımları tasarlama vb.

formatta soyut varlıklara yatırım şeklinde de olabilir (Brealey vd., 2012:6). Finansman

kararları ise sermaye yapısı kararları olarak ta bilinir ki işletmenin yatırımları

gerçekleştirebilmek için fon elde etmesine dönüktür. Elde edilen bu fonlarla işletme

yatırımı gerçekleştirebilecektir. Yani somut veya soyut bir takım varlıklara yatırım yapmak

finansman kararları neticesinde oluşur. Tabiki burada finansman, özsermaye veya

borçlanma ile gerçekleşebilir. Örneğin bir şirketin hisse senedi ihracı neticesinde fon

toplaması özsermaye ile finansman iken, fonları ödünç alması ise borçlanma yoluyla

finansmandır. Bununla beraber, tüm faaliyetler yatırım ve finansman perspektifinde de

geçmemektedir. Bir finansal yönetici günden günde aktivitelere de dahil olur ki bunlar

ürünlerin krediyle satışı, stok yönetimi, alacakların vadesinde elde edilebilmesi gibi

faaliyetlerdir (Brealey vd., 2012:7) ve buna da çalışma sermayesi yönetimi denir.

Dolayısıyla, finansın temel çalışma alanlarını yatırım, finansman ve çalışma sermayesi

yönetimi şeklinde ele almak mümkündür.

1.2. FİNANSIN ÇALIŞMA ALANI

Finansın genel olarak çalışma alanları işletme finansı, yatırımlar, finansal piyasalar,

uluslararası finans ve davranışsal finans olarak ele alınabilir. Burada, işletme finansı aynı

6



zamanda finansal yönetim olarak da isimlendirilmektedir ki beraberinde finansın temelleri

veya finansın ilkeleri de bu bağlamda düşünülmüştür. Finansal piyasalar bağlamında ise

birçok konu devreye girer. Bunlar ise sermaye piyasaları, para ve sermaye piyasaları,

finansal pazarlar ve kurumlar, bankacılık, türev piyasalar, portföy yönetimi, finansal

ekonomi vb., konular olarak bahsedilebilir. Uluslararası finans ise bir taraftan döviz ve

döviz piyasaları ile uluslararası finansal piyasalar ve kurumlar, diğer taraftan çok uluslu

işletmelerde finansal yönetim perspektifinden incelenebilir. Davranışsal finans ise çokta

uzun olmayan bir geçmişte temelleri kurgulanmış ve psikoloji ile geleneksel finansın

kombinasyonundan yola çıkarak finansal tercihlerin irrasyonalitesine odaklanmış bir

çerçevededir. Ancak, bu tüm çalışma alanlarının birbirleri ile iç içe olduğu da

unutulmamalı ve bir bütünün çoğu kere içiçe geçmiş parçaları şeklinde bir bakış açısına

sahip olunmalıdır. Dolayısıyla, özelden genele bakış açısını kaybetmemek gerekmektedir.

Finanstaki çalışma alanlarından birisinin de finansal mühendislik olduğu bilinmelidir.

Finansal mühendislik, finans ile mühendisliğin kombinasyonudur. Ancak bir mühendislik

dalı değildir. Finansal programlama ve matematiksel finans alanlarından oluşur. Finansal

programlama veya diğer ifadeyle sayısal finans, bir bilgisayar bilimi olup algoritma bazlı

olarak finansal modellemeler üzerinde durur. Finansal matematik ise matematiğin finansa

uygulanması konseptindedir. Columbia Üniversitesi’nin Finansal Mühendislik Yüksek

Lisans programı, “finans teorisi, mühendislik metodları, matematiğin araçları ve

programlama uygulamalarını içeren multidisipliner bir alan” olarak tanımlanmıştır

(Columbia Üniversitesi, 2014).

1.3. İŞLETME ORGANİZYONLARININ FORMLARI NELERDİR?

İşletme organizasyonları; tek şahıs işletmeleri, şirketler ve kooperatifler olarak üç

kategoride incelenirler. Tek şahıs işletmeleri adı üzere bir kişinin sahibi olduğu ve

sahibinin işletmesine dair tüm yükümlülüklerden sınırsız sorumlu olduğu bir organizasyon

türüdür. Bu tür işletmelerin kurulmaları ve sona ermeleri kolaydır ve sona erme ya

sahibinin ölümü veya sahibinin tercihi ile gerçekleşir.

Şirket kavramı, 1800’li yılların başında ABD Anayasa Mahkemesi Başkanı John Marshall

tarafından ilk kez tanımlanmıştır. Buna göre şirket “yapay bir varlık, görünmez, soyut ve

7



sadece hukukun sınırları içerisinde var olmak üzere” şeklinde tanımlanmıştır. Şirketler Adi

Şirketler ve Ticaret Şirketleri olarak ikiye ayrılırlar.

Adi şirketlerle ilgili hükümler Borçlar Kanununda yer almaktadır. Adi şirketler tüzel

kişiliğe sahip değildir. Belirli bir kuruluş şekline tabi değildirler ve şirketlerin en basit

formudurlar. Adi şirketlerin Ticaret Sicilinde tescil ve ilan zorunluluğu yoktur. Adi

şirketlerde ortaklar birlikte hareket eder ve karar alırlar. Ortaklar şirketin borçlarından

dolayı birlikte sorumludurlar.

Türk Ticaret Kanunu’nda Ticaret Şirketleri altı şirket çeşidi olarak tanımlanmıştır. Bunlar

Kollektif, Komandit, Anonim, Limited, Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit şirketler

ve Kooperatif şirketlerdir. Bunlardan kollektif ve komandit şirketler şahıs şirketleri olup,

anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler sermaye şirketleridir.

Kollektif şirketler en az iki ortağın bir ticari işletmeyi bir ticaret ünvanı altında işlettikleri

ve sadece gerçek kişilerin ortak olabildiği şirket türüdür. Şirket sözleşmesi yazılı şekle

tabidir ve sözleşme noterde tasdik edilmelidir. Şirket sözleşmesi ticaret siciline tescil

ettirilmelidir. Tüzel kişilik ticaret siciline tescil ile kazanılır. Burada ortaklar şirketin

borçlarından dolayı sınırsız sorumludurlar. Bir ortak şirkete sonradan girse bile önceki

borçlardan müteselsilen ve sınırsız sorumluluğu yine de söz konusudur. Şirkete konulan

sermaye, nakit, ayni veya emek olabilir. Bu şirketlerde ortaklıktan çıkış veya yeni bir

ortağın alınması tüm ortakların kararı ile gerçekleşir.

Komandit şirket en az bir ortağın şirketin borçlarından dolayı sınırsız sorumlu olduğu ve

diğer ortak ve ortakların şirketin borçlarından ötürü sınırlı sorumluluğa sahip olduğu bir

şirket türüdür. Burada sınırsız sorumluluğa sahip ortağa komandite ortak, sınırlı

sorumluluğa sahip ortağa komanditer ortak denir. Şirket sözleşmesine, kollektif şirketler

için yazılması zorunlu maddelerden başka komanditerlerin isim ve soyisimleri ile taahhüt

ettikleri sermayenin miktarı ve cinsi de yazılarak tescil ve ilan ettirilir. Komanditer ortağın

koyacağı sermaye emek veya ticari itibar olamaz. Komandite ortak sadece gerçek kişiler

olabilirken, komanditer ortak ise gerçek ve tüzel kişiler olabilir. Komandit şirketlerin ticari

ünvanında komandite ortaklardan en az birinin isim ve soyismi ile şirketin faaliyet konusu

belirten bir ibare yer almalıdır. Komanditer ortak/ortakların isim ve soyisimleri yer alamaz.

Anonim şirketler en az bir kurucu tarafından kurulan, sermayesi belirli ve paylara

bölünmüş ve pay sahiplerinin şirketin borcundan ötürü sadece taahhüt ettikleri sermaye

8



kadar sorumlu oldukları şirket türüdür. Sermayesi en 50000 TL olabilir. Kayıtlı sermaye

sistemini kabul etmiş halka açık olmayan anonim şirketlerde ise en az sermaye 100000 TL

olabilir. Anonim şirketlerde şirket esas sözleşmesi, şirketin kuruluşunu izleyen bir ay

içerisinde ticaret siciline tescil ettirilir ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde yayınlanır.

Taahhüt edilen nakdi sermaye payının en az %25’i tescilden önce kalanı ise en geç 2 yıl

içerisinde ödenmelidir. Anonim şirketlerde genel kurul ve yönetim kurulu organları vardır.

Genel kurula tüm pay sahipleri katılabilir. Genel kurul her faaliyet döneminin sonundan

itibaren en geç üç ay içerisinde toplanır. Şirketle ile ilgili bazı devredilemez görevler genel

kurul tarafından yerine getirilir. Bunlar arasında esas sözleşmenin değiştirilmesi, yönetim

kurulunun seçimi ve görevden alınması, yönetim kurulu üyelerinin süreleri ve ücretleri,

denetçilerin seçimi ve görevden alınması, şirketin feshi ve önemli miktarda şirket

varlığının toptan satışı gibi kararlar sayılabilir. Anonim şirketlerde esas sözleşmeyle

atanmış veya genel kurul tarafından seçilen bir yönetim kurulu görev yapar. Yönetim

kurulu en az bir kişiden oluşur. Yönetim kurulu üyeleri gerçek ve tüzel kişiler olabilir.

Yönetim kurulları en çok üç yıl süreyle görev yapabilir. Esas sözleşmede aksine bir hüküm

yoksa bir kişinin yeniden seçilebilmesi mümkündür. Yönetim kurulları esas sözleşmede

daha ağır bir hüküm yoksa, üye tam sayısının çoğunluğu ile toplanır ve katılanların

oyçokluğu ile karar alırlar. Anonim şirketler her faaliyet dönemi için bu dönemin

öncesinde bir denetçiyi şirket genel kurulunda seçerler. Denetçi, şirketin finansal tabloları

ve yönetim kurulunun faaliyet raporlarını denetler. Küçük ve orta boy anonim şirketlerde

denetçiler en az bir mali müşavir veya yeminli mali müşavirden oluşur. Bağımsız denetim

şirketlerinden de anonim şirketlerde denetim ile ilgili bir denetçi görevlendirmesi

yapılabilir. Anonim şirketlerin ticaret ünvanında “anonim şirket” kelimesinin bulunması

şarttır ancak gerçek bir kişinin adı ve soyadının bulunması şart değildir.

Limited şirket en az bir en çok elli kişinin ortak olabildiği, esas sermayesi belirli ve bu

sermayenin esas sermaye paylarının toplamından oluştuğu bir şirket türü olup, en az

sermayesi 10000 TL’dir. Gerçek veya tüzel kişiler ortak olabilirler. Ortakların şirket

borçlarından ötürü sorumluluğu taahhüt ettikleri esas sermaye payı kadardır. Şirket

sözleşmesi yazılı olup, şekil şartlarına tabidir. Şirket sözleşmesi noterde tasdik olunduktan

sonra 30 gün içerisinde ticaret siciline tescil ettirilir ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde

ilan edilir. Limited şirketlerde de anonim şirketlere benzer şekilde genel kurul organı

vardır. Genel kurul olağan olarak her yıl hesap döneminin sonundan itibaren en geç üç ay

9



içerisinde toplanır. Ortakların oy hakkı esas sermaye paylarıyla orantılıdır. Genel kurulda,

müdürlerin seçilmesi, şirketin işletme konusunun değiştirilmesi, şirket merkezinin

değiştirilmesi, şirketin feshi vb. kararlar alınır. Anonim şirketlerde yönetim kuruluna

benzer şekilde limited şirketlerde de yönetim ve temsil için müdürler vardır. Müdürler

genel kurul tarafından seçilirler. Birden fazla müdür seçilebilir. Ancak bu müdürlerden en

az birisinin şirket ortağı olması gerekir. Şirketin müdürlerinden birisi bir tüzel kişi de

olabilir. Ancak bu durumda bu tüzel kişi kendisini temsilen bir gerçek kişiyi belirler.

Limited şirketlerin ticaret ünvanlarında “limited şirket” ibaresinin bulunması şarttır.

Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket, sermayesi paylara bölünen ve ortaklardan en

az birisinin şirketin borçlarına karşı sınırsız sorumlu olduğu, diğer ortakların ise

komanditer ortak pozisyonunda olduğu şirket türüdür. Şirketin esas sözleşmesi yazılı

şekilde düzenlenir ve noterde tasdik edilmesi gerekir. Eğer, sermaye paylara

bölünmeksizin sermayeye katılan komanditer ortakların sermayeye katılım paylarını

göstermek üzere kısımlara ayrılmışsa bu şirket hakkında komandit şirket hükümleri

uygulanır, aksi taktirde bu şirket hakkında anonim şirket hükümleri uygulanır. Bu

şirketlerde kurucular beş kişiden az olamaz, bunlardan en az birinin komandite olması

gerekir. Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin ticari ünvanında komandite

ortaklardan en az birinin isim ve soyismi ile şirketin faaliyet konusunu belirten bir ibare

yer almalıdır. Komanditer ortak/ortakların isim ve soyisimleri yer alamaz.

Kooperatifler, 1163 sayılı Kooperatifler Kanunun 1. Maddesinde, “Tüzel kişiliği haiz

olmak üzere ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek veya

geçimlerine ait ihtiyaçlarını iş gücü ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım, dayanışma ve

kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve tüzel kişiler tarafından kurulan

değişir ortaklı ve değişir sermayeli ortaklıklara kooperatif denir.” şeklinde tanımlanmıştır.

Kooperatifler, yeni Türk Ticaret Kanunu ile ticaret şirketleri arasında sayılmıştır.

Kooperatifler en az yedi ortak tarafından kurulur. Şirket ana sözleşmesi notere tasdik

ettirildikten sonra ticaret bakanlığına verilir. Eğer ticaret bakanlığı kuruluş izni verirse,

kooperatif merkezinin bulunduğu yerdeki ticaret siciline tescil ettirilir. Ana sözleşmede

bazı maddeler zorunlu bazı maddeler ise opsiyoneldir. Kooperatif ortaklarının kooperatifin

borçlarından dolayı sorumlulukları ana sözleşmede belirtilir. Sorumluluk sınırlı veya

sınırsız olabilir. Kooperatiflerde genel kurul ve yönetim kurulu organları vardır. Kooperatif

şirketlerin ticaret ünvanlarında kooperatif kelimesinin bulunması şarttır.

10



Ticaret şirketleri arasında birleşmelerde söz konusu olabilir. Sermaye şirketleri; sermaye

şirketleri, kooperatifler ve devralan olmak kaydıyla şahıs şirketleri ile birleşebilirler. Şahıs

şirketleri ise şahıs şirketleriyle ve devrolunan olmak kaydıyla kooperatif ve sermaye

şirketleri ile birleşebilirler. Kooperatifler ise kooperatif ve sermaye şirketleri ile ayrıca

devralan olmak kaydıyla şahıs şirketleri ile birleşebilirler. Ticari şirketler türde

değiştirebilir. Bir sermaye şirketi diğer bir sermaye şirketine ve kooperatife dönüşebilir.

Şahıs şirketleri; sermaye şirketine, kooperatife veya bir başka şahıs şirketine dönüşebilir.

Bir kooperatif ise bir sermaye şirketine dönüşebilir. Bununla beraber şirketlerde

bölünmeler de olabilir. Buna göre sermaye şirketleri ve kooperatifler sermaye şirketleri ve

kooperatiflere bölünebilirler.

1.4. BİR FİRMANIN AMACI NEDİR?

Bir firmanın amacı, ortakların refahını maksimize etmek olmalıdır. Ortakların refahı ise

firmaya değer katmak suretiyle hisse senedi fiyatlarının artması ve dolayısıyla firmanın

piyasanın değerinin artmasıyla gerçekleşir. Dolayısıyla bir firmanın amacı, şirketin piyasa

değerini maksimize etmek olarak ifade edilebilir. Burada unutulmaması gerekir ki şirketin

piyasa değerini etkileyen, karar alma mekanizmasının iyi bir şekilde işletilebilmesidir.

Zayıf kararlar, yatırımcı tarafında hemen hisse senedi fiyatlarına negatif olarak

yansıtılırken, iyi kararlar da (yani firmaya değer katan kararlar) hızlıca fiyatlara pozitif

olarak yansır. Burada, Keown vd. (2011:3)’nin de belirttiği üzere firmanın değerini

etkileyen tek faktör şirketin karar alma mekanizmasını iyi olarak işletmesi değildir, elbette

ekonomideki değişimler vb. faktörler de etkide bulunmaktadır, burada, diğer faktörler sabit

olmak üzere karar alma mekanizmasının iyi işletilmesinin etkilerinden bahsedilmektedir.

Dolayısıyla, şirketin piyasa değerinin aslında firmanın değerini yansıttığı gerçeği de göz

önünde bulundurulmalıdır.

KAYNAKÇA

Brealey, R. E., Myers, S. C., & Marcus, A. J. (2012). Fundamentals of Corporate

Finance. New York: McGraw-Hill.

Columbia Üniversitesi. (2014, 25, 11). http://ieor.columbia.edu/ms-financial-

engineering adresinden alınmıştır

11



Fabozzi, F. J., & Peterson, P. P. (2003). Financial Management & Analysis. New

Jersey: John Wiley & Sons, Inc.

Keown, A. J., Martin, J. D., & Petty, J. W. (2011). Foundations of Finance. Boston:

Pearson.

Documents

Finansın İlkeleri Ders Notu 1 (650.69 KB)