Fjala Shqipe Në Vend Të Fjalës Së Huaj

5/26/2018 Fjala Shqipe N Vend T Fjals S Huaj

http:///reader/full/ala-shqipe-ne-vend-te-ales-se-huaj-56205895886d5 1/51

FJALA SHQIPEN VEND TFJALS S HUAJ

Mitrovic,m 2000

1



Fjalt i vjeli nga revista GJUHA JON!

Shaban KELMENDI

"a#$itja #$e %rgatitja &om%j'teri&e!

Muhamed DOLAKU

2



FJALA SHQIPEN VEND T FJALS S HUAJ

Puna pr pastrimin e gjuhs son t njsuar letrare nga fjalt dhendrtimet e huaja t panevojshme, q mbshtetet n nj tradit t

pasur duke nisur q nga Rilindja, ka ardhur duke u forcuar gjithnj em tepr pas lirimit t vendit. N shtypin ton, jo vetm n organetgjuhsore e periodike, por edhe n shtypin e prditshm, jan botuardhe vahdojn t botohen artikuj e materiale t ndryshme pr kto!shtje. "to kan qen dhe jan nj ndihm e madhe pr punn megjuhn. N fan e sotme t hvillimit t gjuhs letrare, kur kjo gjuhsht br pron e masave t gjera punonjse dhe kur edheterminologjia teknike e shkencore ka marr nj prdorim mjaft tgjer, del nevoja q puna pr pastrimin e gjuhs letrare kombtarenga huaimet e panevojshme t marr nja karakter m t organiuardhe prmasa m t gjera. Pr kt qllim "omisioni i prhershm prpastrimin dhe pasurimin e mtejshm t gjuhs letrare vendosi tngrihet nj grup pune i ve!ant, i prbr nga studiuesit# $ndrokli"ostallari %kryetar&. 'ahir (omi %v)kryetar&, *ngjll $ngoni %sekretar&,+haban (emiraj, $nastas (odi, *mil afe, -ani homaj, $li (hrimo,/hevat loshi, 0erdinand eka, Reshat "on!i, +tefan 1ulo, "ol$shta %antar&. "y grup ka filluar nga veprimtaria e tij dhe kashqyrtuar e miratuar nj varg propoimesh pr vendsimin e fjalvet huaja me fjal t shqipes. Puna e grupit do t pasqyrohet rregullisht

n faqet e revists son.(uke filluar nga ky numr revista 23juha jon2 do t botoj

prmbledhje fjalsh t huaja, t cilat mund dhe duhet tvendsohen me fjal shqipe. "tu prfshihen si fjal t leksikut tprgjithshm ashtu edhe fjal q prdoren si terma n fushat endryshme t shkencs, t tekniks, t prodhimit dhe n fusha t tjerat veprimtaris shoqrore. "rahas fjalve do t botohen edhemateriale pr vendsimin e ndrtimeve t huaja q dmtojnve!antin kombtare t gjuhs son e q nuk pajtohen me strukturn

e saj gramatikore e leksikore.Puna pr pastrimin e pasurimin e mtejshm t gjuhs letrare

(



mbshtetet n kriteret shkencore q prcaktohen n platformn eve!ant, e cila u miratua nga "omisioni i prhershm pr kt qllim%shih nr. 4 t revists 53juha jon2. (uke u nisur nga kjo platform,grupi i puns do t mbshtetet n veprimtarin e tij sidomos n50jalorin e gjuhs s sotme shqipe2 %4678& e n "artotekn e eksikutt +hqipes si edhe n studimet nga fushat e ndryshme t gjuhsis e

n kartotekat e ve!anta pran 9nstitutit t 3juhsis dhe t etrsis.Redaksia e revists 53juha jon2 fton t gjith le:uesit q jo vetm

t;i shtien n prdorim fjalt dhe shprehjet shqipe q po botohen, por tbjn edhe propoime t reja q mund ta pasurojn e plotsojn ktlnd.

REDAKSIA

)



abandonojkal.N'& &a n#onj ars*e t %r#oren n gj'$n ton +jal ttilla si abandonoj, abandonohem, i abandonuar &an $*r si $'a-imenga vitet (0, &'r s$i%ja &a +jal t .'&'ra, t &'%t'es$me %r t gjit$ &an t njjtin &'%tim si! l. l pas dore, braktis, i braktisur, %/s$/!Nuk ekan lnshpresat. Se lpas dore punn. Braktisn anijen. Shtpi e

braktisur/

abnegacion, ~i m.jo +jal e $'aj -ven#so$et %lotsis$t me +jalns$i%e vetmohim, e cila %r nga &'%timi n'& &a n#onj n#r*s$im me$'a-imin, %/s$! Vetmohim i lart. Pun plot vetmohim/ Luftoi mevetmohim/

abonim, ~i m., abonoj kal., abonohem vetv., abonuar i, e mb.to-ven#so$en %lotsis$t me +jalt s$i%e pajtim, pajtoj, pajtohem, pajtimtar, &an nis'r t %r#oren me &t &'%tim n +illim t &tij s$e&'lli/ Ato&an marr nj %r$a%je t ma#$e n gj'$n e sotme, megjit$at en#e#gjo$en e#$e +jalt e $'aja, t cilat jan &rejt t %anevojs$me/ M'n# tt$emi +are mir!Kampajtuarvajzn n revistn Pionieri. pajtovaprnj vit n !azetn "ashkimi.Pajtimet n sht#p bhen $# her n vit. %rii rinis ka shumpajtimtaretj/

abrogim, m/, abrogojkal/, abrogohetps/, abroguari,e mb/ N ven# t&t*re +jalve t $'aja tas$m &an $*r n %r#orim +jalt s$i%e t&s$ill'ara nga A/ 3$'vani! shfuqizim, shfuqizoj. shfuqizohet, i shfuqizuar/

absorbojkal., absorbim, ~im., absorbues, ~emb.Folja absorboj, metem t $'a-'ar nga gj'$t neolatine, %r#oret -a&onis$t n letrsin te&ni&o4s$&encore me &'%timin e tr$e #i5&a #$e e m.an .ren#a vetes, e t$it$trsis$t/ N &t &'%tim, &r*esis$t terminologji&, as$t' si5 &s$illon e#$eFjalori i terminologjis te&ni&o4s$&encore t &imis///, &jo +jal-ven#so$et me +jaln s$i%e prthith, e &a e#$e Fjalori i gj'$s ssotmes$i%e 1670 m tej 8 FGJ99H, %/s$/! m#riprthithn!j#rat e!azet ose avujt e ln$ve helmuese. Prthith nj sasi n'ehtsie. Prthithvalt e zrit. :#$e +jalt absorbim, ~i, absorbues, ~e, jan +orm'ar nga+olja absorboj, -ven#so$en me +jalt s$i%e prthithj/e, ~a#$e prthiths,~e, %/s$/Prthithjae ln!jeven ven# t!Absorbimii ln!jeve/Prthithjae n'ehtsisn ven# t!Absorbimii n'ehtsis/Ln$prthithsen ven#t!Ln$ absorbuese/ N &'%timin e +ig'rs$m, n ven# t +jals s $'aj%r#oren +jalt s$i%e thith, prvetson, bn t vetn, %/s$/Poezia e resh(iptare ka thithur )ka br t vetn* n mn#r krijuese e$he vlerat epoezis son folklorike.

abuzim, ~im., abuzojkal/, abuzohetps/, N gj'$n ton %r &to +jal

e n#onj tjetr t &saj +amiljeje, si abuzues, jan &rij'ar e jan %r#or'r+jalt shprdorim, shprdoroj, shprdorohet, shprdorues/ to +jal

;



s$i%e tas$m &an $*r gjersis$t n t gjit$a stilet #'&e n



lumtsi %r t?i s$%re$'r #i&'jt %limin, miratimin e%rg-imin %r #i5&a,as$t' e#$e %r t s$%re$'r a#mirim e lv#at %r #i&, %/s$/! 3ir e keshkruar, t lumtB 9$%re$ja aferim t qoft &a +it'ar nj &'%tim ironi&,s$%re$ nj+ar esn#ie/ @r &t s$&a& ajo m'n# t %r#oret si mjet stilisti&o+t n letrsin artisti&e, o+t n ligjrimin .ise#or/

agrar, ~e mb. jo+jal, e $'a-'ar nga italis$tja, %rej &o$s$ &a nis'r t-ven#so$et me +jaln bujqsor, ~e/ :#$e FGJ99H &'%timin e %ar t &saj+jale n'& e s$%jegon, %or e 5on te bujqsor, ~e/ %/s$/! 4en$ bujqsor.Krahin bujqsore. "ank bujqsore/ Sistemimi bujqsor Cermi a!rarva-$#on t %r#oret n &'%timin e #*t, si term n#r&om.tar, t cilnFGJ99H e s$%jegon! &a t .j me %ronsin m.i to&n, me -otrimin#$e me %r#orimin e saj, %/s$/! 5eforma a!rare. 1shtja a!rare.5evolu6ioni a!rar. 3arr$hnie a!rare. Li!j a!rar. :#$e +jala e %r.ragraro-industrial-ven#so$et me bujqsor-industrial, as$t' si5 e &s$illon

e#$e FGJ99H! 4en$ bujqsor"industrial.

akcent, ~i m/ jo +jal e $'aj %r#oret &r*esis$t si term gj'$sor em'-i&or/ N ven# t saj &emi +jaln s$i%e theks! theks $inamik, theksi ifjals, theksmelo$ik.Fjala a&cent m'n# t -ven#so$et %lotsis$t e#$e n&'%timet e tjera, &'r %r#oret %r t treg'ar mn*rn e s$i%timit t ting'jve,t +jalve ose t +jalive n t +ol'r, mn*rn e t +ol'rit s$t&ara&teristi&e %r nj njsi a nj gr'% s$oror, n#r*s$imin e -rit, s$%re$n#jenja t ca&t'ara t +olsit, %/s$/! #heks i kn$shm )i but, i mbl, i

ashpr*. 2olime thekstve7ant )t huaj* etj/, ose &'r %r#oret me &'%tim t+ig'rs$m, %/s$!2olime thekstve7ant pr $i7ka. 3ori nj thekstri etj/

aki, ~u m/ s$t +jal e vjetr'ar e ligjrimit .ise#or/ @r &t $'a-imnga t'ris$tja &emi +jaln s$i%e gjellbrs, %/s$/!3ori nj!jellbrs tmirpr $asm. :#$e +jaln akesh, s$t +orm'ar nga +jala e $'a-'arak$i"me %ra%as$tesn s$i%e "esh, s?&emi nevoj ta %r#orim, se%se s$i%t$emi +are mir gjellbrse, %/s$/! %jellbrsee mbaruar. %jellbrseevjetr.

akoman$ajf/ jo s$t +jal e $'a-'ar nga greis$tja/ Dven#so$et ns$'micn e &'%timeve e t %r#orimeve me +jalt s$i%e ende, edhe/ Me+jaln ende-ven#so$et rreg'llis$t &'r %r#oret n &'%timin $eri n kohnkur flasim ose $eri n 7astin, pr t 6ilin flasim %/s$/!Punon ende&ndenuk sht pr!atitur.0shtendei vo!l/Nuk ka ar$hur ende/ @o as$t' e#$e&'r %r#oret me ngj*rim mos%r+ills, &r*esis$t n ligjrimin .ise#or/ %/s$/!&ndeska v$ekur&ndese ka th#er (afnMe +jaln edhe-ven#so$et &'r%r#oret me s$&alln &ra$asore t n#aj+oljeve #$e t m.iemrave! edhe mshum, edhem tepr, edhem ima$h, edhem imir.N n#rtime t tilla,

si!t )merr* akomaB= kaakomaetj/ +jala akomam'n# t -ven#so$et si%asrastit me +jalt prsri, prap ose me s$%re$jet edhe m, edhe ca, m

E



tepr, n#rsa n +jali %*etse si! o akoma8 9jen akoma8 m'n# t-ven#so$et e#$e me+jaln m/

aks, ~i m/ N letrsin te&ni&o4s$&encore ta&o$et n#onj$er +jala e $'ajaks @r &t +jal gj'$a s$i%e &a +jaln m t %rgjit$s$me bosht/ @ra,#'$et t$n gjit$mon! boshti i (erres, boshti irrotullimit, boshti(en$ror,boshtsimetrie, boshti i +oks, makina me $# boshte etj/ Me &'%tim t+ig'rs$m me t #rejt %r#oret vetm +jala bosht e jo aks. @/s$! boshtii$eolo!jik, boshtii $rams etj/

aksham, ~i mb. Fjal me %rejar#$je nga t'ris$tja, me &'%timinmbrmje, muzg, t ngrsur, %ran#aj m'n# t %r#oren &to +jal t s$i%es,si5 &s$illon FGJ99H, %/s$/! + $ieln n mbrmje)n t n!r'sur*. -r$hi nmbrmje)n t n!r'sur*.

aktivitet, ~i m. :#$e %se me .'rim t $'aj, &a en#e nj %r#orimrelativis$t t gjer si#omos n letrsin %oliti&o4s$orore/ N njjs %o%r#oret me s'&ses +jala s$i%e veprimtari, %or n n'mrin s$'ms %r#oreten#e +jala e $'aj aktivitetet. s$t'/ t$'$et!veprimtaripolitike, veprimtarisho(rore, veprimtari artistike. veprimtari krijuese, veprimtarirevolu6ionare etj/, %or n s$'ms vijon t t$'$et! aktivitetet artistike,aktivitetet kulturore, aktivitetet politike etj/ :#$e n s$'ms n'& &a asnjars*e t %rligj +jaln e $'aj, %ran#aj #'$et t -r ven# +jala s$i%e/ @ra/m'n# t t$'$et e t s$&r'$et +are .'&'r! veprimtaritkulturore, veprimtaritartistike etj/ i#$'r me &t s$i%rim #'$et %r&ra$'r m tej e#$e-ven#simi i +jals aktivist me veprimtar, si5 &a +ill'ar t %r#oretveprimtarpolitik )sho(ror*, veprimtarte 5ilin$jes etj/

aktual, ~e mb., aktualisht n$ajf.Fjala e $'aj aktual%r#oret si m.iemr&r*esis$t %r t cils'ar &s$t' nj ngjarje, nj 5s$tje, nj gjen#je, njrret$an, nj #et*r etj/ s$t e &o$s, e #itve tona/ ose &a rn#si tve5ant %r &o$n e sotme, %r 5astin e tanis$m/ s$t' t$'$et !jen$jaaktuale, n!jarjet aktuale, 7shtjeaktuale, $et#ra aktuale, pjes aktuale, temaaktuale, ka rn$si aktuale etj/ N ven# t +jals s $'aj aktual #'$et t

%r#oren, si%as rastit, +jal #$e togje nga .r'mi i s$i%es! i sotm, itanishm, i dits, i kohs, i kohs son, i astit / Nga +jala e $'aj aktualme%ra%as$tesn s$i%e "ishts$t +orm'ar n#aj+olja aktualisht. e cila %r#oretn#onj$er n stilin %'.licisti& e n a#ministrat/ :#$e n#aj+olja aktualisht-ven#so$et si%as &onte&stit me +jal e togje t s$i%es! sot, tashti, tashtipr tashti, n astin e tanishm, n ditt tona, n kohn ton, n gjendjene tanishme, n rrethanat e sotme, n kushtet e sotmeetj/

alet, ~i m/ jo +jal me .'rim nga t'ris$tja s$t %r#or'r n gj'$ns$i%e me &'%timin mjet, vegl %'ne/ s$t tas$m nj +jal e vjetr'ar,

7



%ran#aj %r#oret rrall/ N ven# t saj %r#oren me t #rejt +jalt vegl,mjet/ @ra t$'$et mjetete puns #$e jo aletetepuns, ve!late kpu6arit #$ejo aletet e kpu6arit etj/ :#$e ato %a& raste t rralla t %r#orimit t +jalsalet, ta&o$en at*4&t' n gj'$n e +ol'r, #'$en mnjan'ar/

altpasth. t +jal, t $'a-'ar nga italis$tja, FGJ99H n'& e je%, se%se

n ven# t saj %r#oret +jala s$i%e ndal, si n terminologjin 's$tara&e as$t'e#$e n at s%ortive, %/s$/! 4 (dal Kush kalon8 +hirri me z t lart:(dal/

amanpasth/ Fjala amanme .'rim nga t'ris$tja %r#oret si %ast$irrm&r*esis$t n gj'$n e +ol'r %r t s$%re$'r nj l'tje ose%r t &r&'ar +alje ams$ir/ N gj'$n e s$&r'ar #$e s$'m $er e#$e n gj'$n e +ol'r n ven#t +jals aman%o %r#oret s$%re$ja s$i%e t lutem/ 9$%re$ja e .'&'r s$i%et lutem#'$et t s$tri$et n t gjit$a llojet e ligjrimit/ @ra, #'$et t$n! #

lutem, mosme sh(etso #$e joAman, mosm sh(etso. # lutem, m merr$he mua #$e joAman, m merr $he mua etj/

ambientkal., ambientohemvetv.N ven# t &t*re +jalve nnj vargrastes$ m'n# t %r#oren +jalt s$i%e msoj, msohem ose tog+jals$atmsoj !msohem" me mjedisin, %/s$/! msoj or!anizmin, msohem meklimn eftoht, me ven$in e ri )me punn e re*, u msuashpejt, mezi umsuaktu etj/

ambient, i m.N ven# t &saj +jale t $'aj vitet e +'n#it &a +ill'ar t

%r#oret gjersis$t +jala s$i%e mjedisjo vetm n &'%timet t$emelore, %ore#$e n &'%timet +ig'rative e s%eciale/ Fjala ambient#$e +jala mjedissot %rsot, si t t$'as$, .as$&jetojn n gj'$n letrare, %or %a arrit'r en#e +jalas$i%e ta m.'loj %lotsis$t +jaln e $'aj/ t gjen#je %as*ron e#$eFjalori i gj'$s s sotme s$i%e m tej 8 FGJ99H, &' +jala ambients$t -.rt$*er n %es &'%time, n#rsa +jala mje#is n #* &'%time/9i#oo+t %rirja s$t +jala mjedis t -ven#soj +jaln ambient ns$'micn e &'%timeve e t %r#orimeve/ Ja nj varg t$nies$ #s$mojn

se si +jala mje#is m'n# ta -ven#soj +are mir +jaln e $'aj ambient n&'%timet &r*esore! mjedisi!jeo!rafik, mjedisi nat#ror, mjedisi rrethues,mjedisimaterial, mjedisajror )ujor*, mjedisii jashtm, mbrojtja e mjedisit,ruajtja e mjedisit n!a n$otjet etj/= mjedissho(ror, mjedis i kulturuar,mjedissh(iptar, mjedispuntor )fshatar*, mjedisifamiljar etj/= mjedis in!roht, mjedis luftarak, mjedisn$r#$hs )mb#ts*, mjedis i z#mt, mjedisesportive )msimore*, mjediset e shtpis fshatare, mjediset e fjetjes en$enjjes*, n!rohja e mjediseve, n!j#rosja e mjediseveetj/ 'r s$t +jala %rmje#iset e nj .anese, m'n# t %r#oret e#$e +jala kthin, %/s$/! Shtpi metrikthinaetj/

aneks ~i m/ Jan .r %r%je&je &jo +jal t -ven#so$et n #isa

6



&'%time me +jaln shtojc/ jo %as*ro$et e#$e n FGJ99H, &' &'%timi ( i+jals shtoj)s$t s$%jeg'ar &s$t'! @jesa e &'-$ins e n#ar ve5an, -a&onis$t s$r.en %r t gat'ar #$e %r t lar ent! Kuzhin me shtoj6;9atuajn n shtoj6/ Me &t &'%tim &a +ill'ar t %r#oret m me s'&ses+jala pranse/ @r#orimi i &saj +jale vetm me &'%timin e %jess s

&'-$ins t n#ar ve5an #'$et %r&ra$'r e %rgjit$s'ar/ Fjala shtoj)e &a-ven#s'ar tas$m +jaln aneks n gj'$n -*rtare e n terminologjinj'ri#i&e, %/s$/Shtoj)e li!jit )e nj ven$imi, e nj rre!ulloreje etj//Libri ka$# shtoj)a/ @a& a s$'m me &t &'%tim &a +ill'ar t %r#oret e#$e +jalalidhje/

anti-8 @aras$tes me %rejar#$je nga greis$tja e vjetr/ a $*r ngj'$n s$i%e n %r.rjen e #isa termave t $'aj &an %r#orimn#r&om.tar, %/s$/! antibiotik, antidemokratik antidialektik, antifashist,antiimperialist, antikapitalist, antiklerikal, antiparti, antipatriotik,

antisizmiketj/ jo %aras$tes s$t .r %ro#$imtare e#$e n +jal t s$i%es/N #isa sos$ %aras$tesa s$t -ven#s'ar e %o -ven#so$et, si%as rastit, me%aras$tesn e s$i%es kundr-, e je% t %lot &'%timin e %aras$tess anti".s$t' %/s$/, %r#oret kundrajror n ven# t antiajror, kundrlnd nven# t antimaterieose antilnd, kundr!rim)n ven# tanti!rim)oseantithrrmij, kundrli!jshmn ven# t antili!jor, kundrmalarikn ven#t antimalarik, kundr!az n ven# t anti!az, kundrtank n ven# tantitank, kundrtrup n ven# t antitrup, kundrhi!jienik n ven# tantihi!jienik etj/ si5 &s$illon e#$e FGJ99H/ :#$e n nj gr'% +jals$

en#e #alin me %aras$tesn anti", si %/s$/! antikombtar, antifetar,antipopullor, antishken)or, antishqiptar, antizo!ist etj/, -ven#simi me%aras$tesn kundr" s$t i m'n#s$m #$e %o 5an '#$, se%se n'& %re&&'%timin e +jals/

anuar,~i m/ jo +jale s$t -ven#s'ar +are mir me +jaln s$i%evjetar, %/s$/! Vjetaristatistikor. Vjetarmepunime shken6ore etj/ Fjala anuars$t &rejt e %anevojs$me n gj'$n ton/

apel, ~i m/ jo +jal e $'aj m'n# t -ven#so$et me +jaln s$i%e

thirrje/ N FGJ99H te +jala thirrje je%et e#$e &* &'%tim! @rmen#ja eemrave t 's$tarve nj %r nj %r t %ar nse jan t %ranis$m, %/s$/!#hirrjae mbrmjes. -r$hi me vones nthirrje/ jo m'n# t s$tri$et e#$e n%ra&ti&n e s$&olls/ N ven# t! "j apelim. b apelietj/, m'n# t t$'$et+are mir! #hrras emrat. thirrnemrat etj/ Fjala apel-ven#so$et me+jaln thirrjee#$e n &'%time t tjera, %/s$/!/ bj thirrje $ikujt pr $i7ka.Nnshkruan thirrjen//u pr!ji!jn thirrjesetj/ Fjala apel%r#orej si term i s#rejts, me &'%timin an&im &'n#r nj ven#imi gj*sor #'&e &r&'arris$i&imin e tij nga nj gj*&at m e lart/ 9ot me &t &'%tim ajo s$t nj

+jal e vjetr'ar #$e si e till s$no$et e#$e n FGJ99H s$i$ apel 2/ Nligjet tona &* ve%rim '$et t$jes$t ankim/

10



apikultur/, ~af.@r t -ven#s'ar +jaln e $'aj apikultur, e $asimen#e at*4&t' n letrsin te&ni&o4s$&encore, s$t +orm'ar %rej &o$s$ +jalas$i%e bletari, ~a/ s$t' m'n# t t$emi! %hvillimi i bletaris/ Sektori ibletaris/

aproksimativ, ~emb., aproksimativishtn$ajf.N'& &a asnj ars*e %se t

%r#oren +jalt e $'aja aproksimativ, aproksimativisht&'r &emi +jalt s$i%ei afrt, i prafrt, afrsisht, prafrsisht, prafrisht, me prafrsi i-ven#sojn %lotsis$t ato n &'%timet %r&atse! Shpenzimet kapn njshumt prafrtprej ?@ leksh.N!a kto t $hnatprafrta$el sesa $me t m$ha i shkaktohen ekonomis. Kjo siprfa(e llo!aritetprafrsishtn )( E0 &m2/

aprovim, ~im.,aprovojkal.,aprovohetps.@rej #isa vites$ &to +jal t$'aja jan -ven#s'ar me +jalt s$i%e miratim, miratoj#$e miratohet, %or

&a organe e .otime &' en#e n#es$en +jalt e $'aja/ @ra, #'$et t t$emi!miratimi i planit, jap )marr, shpreh* miratimin, !jen miratim, para(it prmiratim, me miratimin e..., mble$hja miratoi raportin, u miratua n!akshillishken6or etj/

asimilim, ~i m/, asimilojkal/ @r t -ven#s'ar +jalt e $'aja asimilim,asimiloj, si terma t .iologjis jan &rij'ar neologji-ma prvetim, prvetojtcilat &an +ill'ar t %r#oren n li.rat s$&ollor e n letrsin s$&encore,%/s$/! Prvetimi i #n$#rave varet n!a temperatura e shkrirjes s t#re. -prvetonmirush(imin. Nuk iprveton$ot $hjamrat etj/ 9i term i gj'$sis+jala asimilim s$t -ven#s'ar me neologji-min prngjashmim, %/s$/!Prn!jashmim i plot )i pjesshm*. Fjala asimiloj%r#oret n mn*r t+ig'rs$me e#$e me &'%timin %rvetsoj mir msimin, +itoj #ije e njo$'ri nmn*r t s$n#os$, #'&e i tret'r mir, %/s$/!- kaasimil'ar mir msimin)ln$n*.N &t &'%tim, n ven# t &saj +jale t $'aj, m'n# t %r#oret +aremir +jala s$i%e prvetsoj,%/s$/!- kaprvetsuarmir msimin)ln$n*.N -ven#simin e +jalve asimiloj, asimilim t &i$et %aras*s$ #allimi iprvetoj, prvetim si terma t .iologjis, ngaprvetsoj, prvetsim/ 9$i$ %r&t e#$e FGJ99H te +jalt %r&atse/

asistent, ~i m/, asistoj jokal/ to +jal, &r*esis$t li.rore, m'n# t-ven#so$en mja+t mir n &'%timin t$emelor me +jal s$i%e/ s$t', nven# t asistent %r#oret +jala s$i%e ndihms! Asistent i in'hinierit )iprofesorit, i re!jisorit*8(dihmsi in'hinierit )i profesorit, i re!jisorit* etj/M'n# t s$&o$et m tej #'&e %r#or'r +jaln ndihmsn ven# t asistente#$e %r &'%timin tit'll +illestar i atij merret me %'n msimore n njs$&oll t lart, %ra t t$'$et ndihmsose ndihmspeda!o! nuniversitet,n ven# t asistentnuniversitet. :#$e +jala asistoj-ven#so$et me +jalt

ndodhem, gjendem, jam i pranishm, marr pjes, %/s$/! N mble$hjeasistonine$he... AN mble$hje ndodheshine$he...Asistoin operim A&e i

11



pranishm n operim.Asistuanshum veta 4*orn pjesshum veta etj/

aspekt, ~i m Fjala aspekt -ven#so$et n s$'micn e &'%timeve e t%r#orimeve me+jalt s$i%e pamje, an, pikpamje, vshtrim/ s$t', n''$et t$nAspekten!a jeta )n!a puna*%orPamje n!a jeta )n!a puna*. Nt!jitha aspektet8 n t !jitha ant- shoh )e marr* n nj aspekt8 -

shoh)e marr* n nj vshtrimK#sht nj aspekti lufts sklasave8Kjosht nj ane lufts s klasave etj/ jo +jal &a m.et'r en#e n %r#orim siterm n gj'$si %r &ategorin gramati&ore tregon mn*rn si rrje#$ve%rimi )aspekti i kr#er ose i pakr#er i foljeve*, megjit$se Fjalori i termavet gj'$sis 16E; e#$e %r &t &'%tim &a &s$ill'ar termin s$i% %amjeaspektii 7astsis osepamjee 7astsis, aspektii kr#er osepamje e kr#eretj// Me &t li#$et e#$e %r#orimi i m.iemrit aspektiv-efoljeaspektive,%o &*%r#orim &'+i-o$et n nj +'s$ t ng's$t/

atribuojkal/ jo +jal e $'aj, e cila %r#oret n gj'$n li.rore, m'n# t-ven#so$et +are mir n &'%timet %r&atse me +jalt s$i%e! vesh, ngjit/s$t', n ven# t!/ atribuojnj merit #'$et t$n/ veshnj merit. /aatribuojvetes B /a veshvetesetj @/s$/!Cu m vishni nj merit m t ma$hen!a ato ( m takojn me t vrtet/

avangard/, ~a f. s$t %r#or'r &r*esis$t n letrsin %oliti&o4s$orore me &'%time t +ig'rs$me, %o tas$ti s$t -ven#s'arme pararoj!Avan!ard revolu6ionare 8 Pararoj revolu6ionare. Avan!ard eor!anizuar 8 Pararoj e or!anizuar.Avan!ard e klass puntore 8

Pararoje klass puntore etj/

avantazh, ~im/ saj +jale i %rgjigjet n &'%timin &r*esor +jala s$i%eeprsi!Avantazhi ma$h8&prsie ma$he. Ka avantazh8Ka eprsi.5ritiavantazhin85riti eprsinetj/&prsim'n# t s$ti$et e#$e n #isa t$niet terminologjis s%ortive, siKaloi n avantazh8 kaloi n eprsietj/ N nj&'%tim tjetr ajo -ven#so$et me +jalt prfitim, e mir, %/s$/! Avantazhmaterial 8 Prfitim material etj/ N'& sjell n#onj n'anc &'%timore angj*rim emocional t ve5ant t %rligj sot %r#orimin e &saj +jale/

avashn$ajf/ N ven# t &saj +jale .ise#ore #'$et t %r#oret n#aj+oljangadaln t gjit$a &'%timet!-6teavash8-6te n!adal/Punon avash8Punon n!adal/- bn avash8- bn n!adal=2let avash82let n!adal= n!rit avash8 n!rit n!adal/ :#$e n %r#orimet &all-'esore #'$et.r &* -ven#sim, %/s$! Avash, se m vrave 8 (!adal, se me vrave.Avash, se e z!jove n!a !jumi8(!adal,se e z!jove n!a !jumi etj/ Me &tmn*r #'$et -ven#s'ar gjit$ 5er#$ja e &saj +jale, si! avash-avash8dalngadal= avashllk8 ngadalsi= i avasht8 i ngadalt/

bajagi n$ajf/ s$t +jal .ise#ore me .'rim nga t'ris$tja/ @r#oret&r*esis$t n .re-in e vjetr n t +olmet veri%ern#imore, %ra &a &ara&ter t

12



&'+i-'ar &ra$inor e %ot$'aj t vjetr'ar/ N letrsin e s$&r'ar #el %a&/ NFGJ99H je%et me re+erim te n#aj+olja mjaft, #/m/t$/ baja!i n'& #'$et t%r#oret m n ligjrimin e -a&ons$m= &s$t', n ven# t Baja!ii ma$h )imir, i rn$, plak...* #'$et t$n*jaftima$h )i mir, i rn$, plak..*. :#$en raste t tjera, si!/shte rritur baja!i. N$enji baja!i etj/, n t cilat a+ron me

n#aj+oljen tjetr go#ha, m'n# t-ven#so$et me n#aj+oljet mjaft, shum/bazal, ~emb. Fjal e $'a-'ar nga gj'$t neolatine/ FGJ99H e je% me #*

&'%time/ @r &'%timin e %ar, me %r#orim li.ror, &s$illon t %r#oret +jalas$i%e themelor! Parim themelor.Problem themelor. Li!j themelor. Ln$themelore.9i term s%ecial me &'%timin e #*t li#$et me .a-n,i .a-s= s$t i ven#os'r n .a-, s$t %r&'n#rejt majs, vijon en#e t%r#oret +jala e $'aj, %or m'n# t .$et bazor, ~e, ose t -ven#so$et mefundor, ~e/ Siprfa(e bazore )fundore*.Pjesa bazore )fundore* +umorbazor )fundor* )mjek*. Dipza bazore )fundore* e veshit. Shtresa bazore)fundore*.

belqimpj.H'a-im nga t'ris$tja/ Fjalori i gj'$s s sotme s$i%e e je%me t #rejt si +jal tas$m t vjetr'ar #$e &s$illon n ven# t saj +jaltndoshta, mbase, e m.'lojn %lotsis$t nga &'%timi )Belqim vjen 8(doshta vjen. "el(im kthehet 8 *base kthehet etj// Her4$er m'n# t-ven#so$et e#$e me kushedi, mundet, %/s$/! Belqim e kupton vet 8+ushedi )mundet* e kupton vet. Belqim ashtu mun$ t jet 8 +ushedi,ashtu mun$ t jetetj/ N'& m.art n#onj ngj*rim emocional ose stilisti& si

#isa +jal t tjera t'r&e, &s$t' m'n# t %rjas$to$et &rejt nga %r#orimi/

berberhan/e, ~ia f.t +jal me .'rim nga t'ris$tja Fjalori i gj'$ss sotme s$i%e n'& e je% +are, %ra e 'an jas$t norms letrare #$e e%rjas$ton nga %r#orimi/ N ta.elat a #*aneve gjen -a&onis$t rrojtore,%ore#$e berbere m rrall rruestore, floktore m s$'m %r gra/ N n#onj+jalor s$t #$n %r &t +jal e#$e berberi, ~a. M'n# t t$emi se &a +it'artas$m +jala rrojtore%r lo&alin &' et$en e rr'$en .'rrat, &'rsefloktore%o%r#oret m s$'m %r lo&alin &' %resin e n#rein +lo&t grat/ 9i5 #i$et,

rrojtore li#$et vetm me rruaj,%o &jo n'& e %engon t %r#oret n ven# tberberhanes, me nj&'%tim m t -gjer'ar e t %rgjit$s'ar, %ra %r lo&alin&' rruhen e &' qethen.'rrat/ M tej m'n# t -ven#so$et e#$e +jalaberber, as$t' si5 &s$illon FGJ99H! rrues, ~i %r .'rra #$e floktar, ~i efloktare, ~ja%r gra/

bilateral, ~e mb., unilateral, ~e mb.Fjal li.rore, #alin n s$&rimes$&encore e %oliti&o4s$orore, s$'m $er me vler termi/ Bilateral#el ntogje t tilla, si! marrveshje, marr$hnie )bise$ime* bilaterale, pneumoni

bilaterale etj/ : &'n#rt me t #el unilateral, %o e#$e n li#$je t tjera!$et#ra unilaterale, pushteti unilateral i burrit, veprim unilateral. N &to

1(



&'%time t #*ja +jalt jan t -ven#s'es$me %lotsis$t me +jalt s$i%e idanshm, dansor#$e i njanshm, njansor, jo vetm n %r#orimine %rgjit$s$m, %o e#$e n at terminologji&/ @/s$/! bise$ime t d'anshmed'ansore, pneumoni )ftohje* e d'anshme d'ansore etj/ Bilateral%r#oret n#onj$er e#$e me &'%timin re)iprok, &', si5 #i$et, %o

-ven#so$et me +ormimin s$i% i ndrsjell= %ra, bashkveprim bilateral#'$etbashkveprim i ndrsjell

bina,~jaf/ N &'%timin e saj &r*esor &jo +jal me .'rim nga t'ris$tja%ot$'aj s$t -ven#s'ar me ndrtes/ s$t'Bina e ma$he.N!riti njbina N$re(i binan etj/ #'$et t %r#oren (drtes e ma$he. N!riti njndrtesetj/ N t +olme t n#r*s$me &a e#$e &'%time t ve5anta, si shtpi%/s$//zoti i binas, familje%/s$//shte binae ma$he* etj/= %or e#$e n &toraste +jala binai&a %rgjegjset e veta mt %rgjit$s$me/ Mir%o &jo +jal

.ise#ore &a e#$e n'anca &'%timore e ngj*rime emocionale, n stile tve5anta &an vlera &ara&teri-'ese/ s$t', t$'$et! /shte sa nj binaBinan!a trupietj/ se%se binajas$t %r+*t*r'ar si n#rtes e ma#$e/ @o as$t'+jala bina #el e#$e me &'%timin fmij, trashgimtar, pasardhs %/s$/!"abapa bina/shte pabinajali ishte binajae shtpis etj/ :#$e n &toraste &a m'n#si -ven#simi t %jess$m, si! "aba pa fmij/shte papasardhs )pa trash!imtar* etj/ M i vs$tir s$t -ven#simi n #isaraste +ra-eologji&e me ngj*rim stilisti& e emocional, si %/s$/! + shuanbinan &a e#$e! + shuan $ern*. shoft me bina Siu $uk binaja etj/@r+'n#imis$t &jo +jal s$t -ven#s'ar n &'%timet e saj &r*esore, &'rsen#onj %r#orim i ve5ant i saj ose njsit +ra-eologji&e t n#rt'ara me tm.eten vetm .ren#a &'+ijve t n#onj t +olmeje ose si mjete me vlerstilisti&e &r*esis$t n letrsin artisti&e/

birin#hin$ajf/ Fjal me .'rim nga t'ris$tja, -ven#so$et %lotsis$tme bukur i, pr bukuri, shum mir, s$kasi bhet me mire, n mnr tprsosur, ashtu si duhetetj/ @/s$/!Kuptontebirin-hi8/ Kuptonte shummire. Punt shkoninbirin-hi8Punt shkoninpr bukuri)sa s.ka m mir,pr mrekulli...*etj/ :#$e n &'%timin m.iemror &jo +jal &a %rgjegjsen e

saj! shum i mire, i dors s par. i prsosuretj/ @/s$/! bbirin-hi8 b shum i mir )u ndreq, u prmirsua*;Birin-hin zanat 8 Shum imirnzanat )i zoti, i prsosur*etj/

boll n$ajf., bollk, ~u m. to +jal .ise#ore n'& jan t nevojs$me,se%se &'%timi i t*re m'n# t je%et +are mir me+jal s$i%e/ @r +jaln boll%r#oret n#aj+olja mjaft m.'lon t gjit$a &'%timet e saj! pritiboll8 pritimjaft, kaboll8 kamjaft,bollm8 mjaftm etj/ N#aj+olja mjaft%r.allon&s$t' e#$e &'%timin 8 shum, me shumic, &a +jala bolln t$nie t

tilla, si! hn!riboll8 hn!ri shum, uj boll8 uj me shumi), mirboll8shum mir, e bukur bolle bukur shumetj/ N %r#orimet &all-'esore

1)



n ven# t boll %r#oret ve5 mjaft e#$e mjafton/ @/s$/ boll, nuk $ua m8mjafton, nuk $ua m, boll(ta kuptoj8 mjafton(ta kuptoj, boll( ta$!joj nj her 8 mjafton ta $!joj nj here etj/ :#$e +jala bollk-ven#so$et me +jalt mbushullim, shumic, buri. begati,%ra/ si%as rastitm'n# t t$emi n ven# t!jen$et me bollk 8 !jen$et me shumi), t

pro$hojm me bollk8 tpro$hojm me shumi), rru!a e bollkut 8rru!a e be!atis)ose emirqenies*,jetojm me bollk8jetojm me be!ati/ra$as &t*re #'$et -ven#s'ar e#$e m.iemri i bollshm me +jalt imjaftueshm, i shumt, i madh, i gjer, i pasuretj/ si%as &'%timit &a+jala n +jalit %r&atse/

bosh, ~e mb., boshllk, ~u m.to #* +jal -ven#so$en mir me +jals$i%e/ '%timin e +jals s %ar e je% m.iemri i zbrazt! en bosheA en ezbrazt, thes bosh 8 thes i zbraztetj/ Her4$er -ven#so$et e#$e me i

lir, i pazn, si %/s$/! ven$ bosh8 ven$ i liri pazn/ etj/ N nj &'%timtjetr +jala bosh-ven#so$et me i padobishm, pavler, i kot, i pakuptimetj/, %ra! njeri bosh8 njeripa vler,fjal boshe8fjal t kota,!jra boshe8 !jra t pakuptime, etj/ @r +jaln boshllk%r#oret s$'m mir emris$i% zbrazti, %or e#$e munges, e met, mangsi etj/! boshllki ma$h8zbraztie ma$he, mbushi boshllkun8 mbushizbraztin, boshllqeten'nsve 8 zbraztit e n'nsve. ka boshllqe 8 ka man!si, n$ienteboshllk8 n$iente mun!es, kam nj boshllkt ma$h nzemr8 kam njzbrazti t ma$he nzemr. Me &t mn*r -ven#so$en e#$e n#aj+olja

bosh me zbrazt, mangt. kot, humbur etj, +olja boshatis me zbraz etj/:#$e n +ra-eologji &a m'n#si -ven#simi, %/s$/! )e pr6olli*me $uar bosh8 me $uar that zbrazur, mbeti me lu!bosh8 mbeti me lu!zbrazur,n!opet me lu! bosh 8 n!opet me lu!zbrazur m mir $jepin bosh seshejtanin bren$a8 me mir$jepin that/// etj/

bravo pasth. Fjal e $'a-'ar nga italis$tja &rejt %a nevoj/ 9$%re$miratim me ent'-ia-m/ %o &t e je% %lotsis$t, ma#je e#$e m t +'is$m,%ast$irrma s$i%e t lumt @ast$irrma jon &a a+tsin t s$noj e#$evetn, s cils i #rejto$et miratimi, me an t trajtave t s$&'rtra %remrore

merr! t lumt, ju lumt, u lumt/ Me &'%tim miratimi, %o e#$e me njngj*rim t le$t &es'es me inat, &jo %ast$irrm %r#oret &s$t' e#$e %rvetn e %ar! m lumt(vajtaMe nj s$&all m t 'lt +orce, n ven# t%ast$irrms bravo m'n# t %r#oret e#$e t prgzoj/ @o &a nj%r#orimironi& n s$%re$jen bravo t (oft, s$t vs$tir t .$et -ven#simi i+jals bravo. Megjit$at, e#$e n &t rast m'n# t %r#orim me ironis$%re$je ttjera t s$i%es, si! + shtrn!oj $ornNuk e sheh, pun t mirna paskebretj/

brazd/, ~af. N ven# t &saj +jale %r#oret hulli, nj +jal e .'&'r%o%'lli/ s$t', Brazde thell8 0ulli e thell. "raz$at e parmen$s8

1;



0ulliteparmen$s.jitje me brazda8 jitje me hullietj/ N nj &'%tim+jala brazd-ven#so$et, %rve5 me hulli, e#$e me rrudh)Brazdate ballitE1rudhate ballitetj/, &'rse n &'%tim t +ig'rs$m me mbresBrazdepashl#eshme 8*bres e pashl#eshme*. Fjala hulligjen %r#orim e#$e n#isa njsi +ra-eologji&e, si %/s$/!-r$hi )ra* n brazd8-r$hi )ra* n hulli

etj/brumatri/e, ~jaf.jo +jal me %ra%as$tes t $'aj nga italis$tja s$t

-ven#s'ar me +jaln brumgatuese, e &a e#$e FGJ99H,%/s$/! Lajbrum!atuesen. prish brum!atuesja.

bujrumpasth. jo +jal, e $'a-'ar nga t'ris$tja, n#es$et rrall nligjrimin .ise#or, &r*esis$t te .re-i i mos$'ar, %r t +t'ar #i& t $*j ns$t%i, t 'let %r t n#enj'r a %r t ngrn etj/jo +jal e $'aj m.'lo$et me%ast$irrmn e s$i%es urdhro !ni"%, %/s$/F $o mi(, o i zoti i shtpis8 E

2rdhro3ni/ 8 iu pr!ji!j plaku. 8 Cu bft mire 8 thot. 82rdhro3ni/E thonkta.

celul/, ~a f.,celular, ~e mb.t +jal e m.'lon %lotsis$t +jala s$i%eqeliz, si n +'s$n e .iologjis, &' %r#oret si term, as$t' e#$e n &'%timet tjera/ s$t', n ven# t! )elulshtazore )bimore* #'$et t$n qelizshtazore )bimore*, brthama )n$arja* e qelizs, %r shumzimi i )elulave%r#oretshumzimi i qelizave @o &s$t', n &'%tim t +ig'rs$m t$'$et n7$o qeliz t ekonomis, familja sht qeliza baz esho(ris etj/, #'&emnjan'ar %r#orimin e +jals )elul. :#$e si term n +'s$n e m'-i&s)elul-ven#so$et me +jaln s$i%e bulz, nj +jal e .'&'r %o%'llore/ @or+jala )elul #o t %r#oret si term n +'s$n %oliti&o4s$orore %ror!anizatnAbaz t @artis om'niste t 9$i%ris gjat '+tsNacional5lirimtare #$e n vitet e %ara %as 5lirimit, si e#$e %r njsin m tvogl organi-ative t "inis om'niste t 9$i%ris/ Fjala )elular, %r#oret &r*esis$t n .iologji, -ven#so$et me qelizor, )ln!u, in$i* )elular8 )ln!u, in$i*qelizoretj/

centigrad/, ~af.,sh., ~t/ Fjal e $'a-'ar nga gj'$t neolatine/ : &a

e#$e FGJ99H si term s%ecial me &'%timet! 1 nj e in#ta %jes e gra#s=2 s$t i n#ar n njin# gra#, &a njin# nnn#arje %r s$&allne termometrave #$e gra#t e &n#eve gjeometri&e/ @r &'%timin e #*tFGJ99H &s$illon t %r#oret n ven# t saj +jala s$i%e njqindgradsh,~e, %/s$/! +ermometr njqind!radsh. Shkall njqind!radshe.

cerebral, ~e mb. s$t +jal e $'aj &a $*r n gj'$n s$i%e ngagj'$t neolatine #$e %r#oret &r*esis$t si term n +'s$n e anatomis/'%timin e &saj +jale e m.'lon m.iemri s$i% trunor, ~e, #$e rasa gjinore e

emrit tru, ~ri, %/s$/! Dipa )korja* trunore )e trurit*. Nerv trunor )i trurit*.+umor trunor)i trurit*,%or e#$eGemorra!ji trunore)e trurit*.

1



cirkuit, ~ im.sh.~e, ~et/ Cerm i $'a-'ar nga gj'$t neolatine/ : &a e#$eFGJ99H, %or n ven# t tij &s$illo$et t %r#oret +jala s$i%e qark/ @/s$/!4ark ishkurtr. 4ark ijashtm )i bren$shm*. 3b#ll )hap, n$rpres*qarkun.

civilizim, ~i m., civilizoj kal/, civilizuar i, e mb. to +jal jan

-ven#s'ar %lotsis$t me +jalt me %r#orim t gjer qtetrim, qtetroj, iqtetruar, %ran#aj #'$en mnjan'ar gjit$&'n#/ s$t', n ven# t )ivilizimish(iptar #'$et t$n q'tetrimish(iptar, komb )popull, ven$* i )ivilizuar8komb )popull, ven$* i q'tetruaretj/ Fjalt q'tetrim, q'tetroj, i q'tetruarjo vetm i m.'lojn %lotsis$t nga &'%timi e %r#orimet +jalt )ivilizim,)ivilizoj, i )ivilizuar,%or &an %rm.ajtje e#$e m t gjer, si %/s$/! njeri iq'tetruar, njeri i edukuar %r#orime ironi&e/ "rje#$imis$t e#$e +jalt etjera t %rejar#$'ra -ven#so$en %aralelis$t, %ra, +olja vetvetore civilizohem

me qtetrohem, m.iemri civilizuesme qtetruesetj/decidoj kaL jo +jal e $'aj, me %rejar#$je nga gj'$t neolatine, +r/

$e6i$Hr, ital$e6i$ere* n#es$et en#e at*4&t'/ N ven# t saj m'n# t %r#oret+olja vendos, e m.'lon +are mir +jaln e $'aj n t gjit$a &'%timet/s$t', m'n# t t$'$et! Vendosn t ruhet status (uoja. Vendos prz!ji$hjen e problemit. 2aktort ( vendosin m shum pr n!ritjen eren$imentit t puns. Nuk vendos$otetj/

deciziv, ~emb. Fjala e $'aj de)iziv, me %rejar#$je nga gj'$t neolatine

+r/ $H6isif, $H6isive, ital. $e6isivo*, m'n# t -ven#so$et %lotsis$t nga +jalas$i%e vendimtar/ %/s$/ 2aktort vendimtar t fitores son. N$eshjetvendimtare 4it vendimtar 1ast vendimtar. N$rh#rje vendimtare 5olvendimtar Prova vendimtare etj/ N'& &a asnj ars*e n s$em.'jt emsi%rm t %r#oret +jala e $'aj de)izivn ven# t +jalss$i%e vendimtar/Fjala #eci-iv &a e#$e &to &'%time! %rera-i= as$%r i, e, m%re$t i, e= n#rejtsi deciziv, ~ilat/ #ecisio &a &'%timin e ven#imit gj*sor ve5anris$t%r raste t #*s$imta M>/

dedikojkal/, dedikohetps., dedikim, ~i m.N ven# t &t*re +jalve t

$'aja me %rejar#$je nga gj'$t neolatine ital/ $e$i6are, +r/ $H$i6a6er, lat/$e$i6atio M>, &a &o$ %o %r#oren +jalt s$i%e kushtoj, kushtohet,kushtim/ Megjit$at jo rrall n#es$en n %r#orim e#$e +jalt e $'aja tmsi%rme, %ran#aj #'$et treg'ar m s$'m &'j#es %r t?i mnjan'ar ato%lotsis$t/ Ja #isa s$em.'j t %r#orimit t +jalve s$i%e5 3i/ kushtoj, 3i/kushtohet, kushtim n ven# t +jalve t $'aja 3i/ dedikoj, 3i/ dedikohet,dedikim: Librin ia fali shokut me nj kushtim t thjesht. K# monument)$uhet pr$orurprmendore3* u kushtohetpartizanve. Poemn e parua ka kushtuarshokve t fmijris etj/ Her4$er +jalt 3i/ dedikoj, 3i/

dedikohet %r#oren ga.imis$t n ven# t +jalve 3i/ det'roj, 3i/ det'rohet,%/s$/ Sukseset e arritura i dedikohenpuns s palo$hur t punonjsve...8

1E



#'$et i det'rohenpuns spalo$hur... +jala dedikim&a e#$e &to &'%time!+alje, #$'rim, lnie me testament M>/

definicion.~i/ m. jo +jal e $'aj &a $*r n gj'$n s$i%e nga+rngjis$tja e italis$tja +r/ $efinition, ital/ $efinizione*. @rta -ven#s'ar at%rej &o$s$ s$t &rij'ar e %o %r#oret +jala %r&'+i-im, %/s$/! Prkufizim

shken6or. Prkufizim i !jat )i shkurtr*. Prkufizimi i materies.Prkufizimii foljes etj/ Fjala e $'aj defini)ions$t &rejt e %anevojs$me #$e#'$et mnjan'ar %r+'n#imis$t nga gj'$a jon/

definitiv, ~e mb., definitivisht n$aj. Fjala definitiv &a $*r n gj'$ns$i%e nga +rngjis$tja e italis$tja +r/ $Hfinitiv, $Hfinitive, ital/ $efinitivo, lat/$efinitivus M>*, n#aj+olja definitivisht s$t +orm'ar .ren#a s$i%es me%ra%as$tesn "isht/ '%timin e m.iemrit definitive je% +are mir +jala s$i%eprfundimtar, %,s$/! 4en$im prfundimtar/ Pr!ji!je prfundimtare/D!ji$hjeprfundimtare4ariantiprfundimtaretj/

demarsh, ~im.a $*rn s$i%en nga +rngjis$tja/ s$t %r#or'r ms$'m n %'.licisti&/ '%timin e saj @r%je&je .$et %r t?i rn %ra%anj %'ne ose %r t arrit'r #i5&a, #'&e n#r$*r te #i&'s$, #'&e +ol'r me #i&%r t?i m.'s$'r men#jen etj/ e je% %lotsis$t +jala s$i%e prapje, %/s$/!"npr$apjet reja. / vajtn kot t !jithapr$apjet.

destinim, destinoj m'ngon nj +ae M> 'r s$t +jala %r #i5&a tln %r nj llim ose t n#ar %r nj %'n, n ven# t i destinuar m'n# t%r#oret m.iemri i )aktuar, %/s$/! 9oma t )aktuarapr tu prer. Lahet n

banja t )aktuarapr kt pun. Pro$huesit e $omates nuk $uhet ta ln n$or t $#t pro$himin e )aktuarsi ln$ t par pr kombinatin. Lista emallrave t )aktuarapr n portin e urrsit. 2ara e fasules s prekur, (sht )aktuarprmbjellje, t trajtohet me hekzaktoran etj/

detaj, ~i m. jo +jal, vjen nga +rngjis$tja $Htail, &a +ill'ar t-ven#so$et mja+t mir me +jaln s$i%e hollsi, %/s$/! Shkrimtari ka !jeturhollsittilla, ( i tipizojnmir personazhet. Pr$orimi meven$ i hollsiveartistike. +eknika $uhet njohur $eri n hollsit m t imta. Pa h#r n

hollsi t teprta etj/ N ven# t +jals s $'aj detajm'n# t %r#oret #isa$er e#$e +jala imtsi, %/s$/! 6mtsiten!jarjes )e prshkrimit*. /a zbrthenme imtsitm tvo!la etj/

detajoj kal., detajohetps., detajim, ~i m. :#$e &to tri +jal m'n# t-ven#so$en mir me +jal s$i%e/ '%timin e t*re e ja%in +jalt primtoj,primtohet. primtimose imtoj, imtohet, imtim, %/s$!3inistria e "uj(sisi merr ato $he i primton pr 7$o rreth. o t $r!ohet ekipi pr tprimtuarplanet e 7$o kooperative.Lin$ nevojaeprimtimitt $et#rave pr7$o sektor. Primtimi i $et#rave.Primtimi ipaneve etj/ :#$e &'%timet em.iemrit %rej%jesor i !e" detajuar m.'lo$en %lotsis$t nga m.iemri i

17



primtuarose i imtuar, %/s$/! 9rafik i imtuar i punimeve. + shnohen nnj form m t primtuarplanet $itore. N kt formular para(iten nmn#r t imtuarsishpenzimet ashtu e$he t ar$hurat etj/

determinojkal., determinohetps/, determinim, ~im.,determinant, ~emb., determinues,&e mb. to +jal te $'aja &an $*r n gj'$n s$i%e

nga italis$tja $eterminante, $eterminare e nga +rngjis$tja $Hterminant,$Hteminer lat/ $eterminatus, $eterminatio,$eterminareM>/ N ven# t t*re&an +ill'ar t %r#oren gjersis$t, si%as rastit, +jalt s$i%e prcaktoj.prcaktohet, prcaktim, prcaktues, vendimtar/ Ja #isa s$em.'j!Pr)aktuanfitoren. Pjekja shtnj n!a faktort m kr#esor (pr)akton6ilsin e mir t rrushit. 2aktor pr)aktues/ 5ol vendimtar etj/ Foljadeterminoj m'n# t -ven#so$et e#$e me s$%re$jen luan rol vendimtar,%/s$/! 2illimi i mir i setit tpar luajti rol vendimtarn zhvillimin e krejtn$eshjes. &* gr'% +jals$ ka e#$e &to &'%time! &'+i-im, ng's$tim,re#'&tim, ca&toj, ven#os, +orcoj etj/ M>

devijoj kal.ejokal., devijim, ~i m. Folja devijoj&a $*r n gj'$n s$i%enga italis$tja e +rngjis$tja ital/ $eviare, +r/ $Hvier*. vijn nga latinis$tja$eviare#al nga rr'ga/ Nga +olja devijojs$t +orm'ar n gj'$n s$i%eemri devijim/ to +jal t $'aja m'n# t -ven#so$en mir n s$'micn e&'%timeve e t %r#orimeve me +jalt s$i%e shmang, shmangem,shmangie, %/s$/! Nuk ka for6 ( t na shman! n!a rru!a jon.-ra eshman!u anijen n!apern$imi. Nuk shman!et n!a parimet.Shman!ia e

!jilprs ma!netike.Shman!ien!a $rejtimi.Shman!ien!a emajta )n!a e$jathta* etj/:#$e Fjalori i gj'$s s sotme s$i%e %r &'%timet e +jalvedevijoj, devijime #rejton le



deziluzion, ~i m., deziluzionoj kal., deziluzionohem vetv. jo +jalli.rore e $'a-'ar nga +rngjis$tja )$Hsillusion* s$t %r#or'r m s$'m nletrsin %oliti&o4s$orore/ en#in e saj %o e - tas$m +jala s$i%ezhgnjim, e cila &a gjet'r %r$a%je t gjer, %/s$/! F$nani n!riti supet.Shpresa e kuptoi: m tepr se $#shim, ai !jest shprehte nj zh!njim t

thell. :#$e %r +jalt e tjera jan +orm'ar nga tema e &saj +jale, sideziluzionoj, deziluzionohem, i deziluzionuar &emi +jalt e gj'$s sonzh!njej, zh!njehem, i zh!nj'er, t cilat m.'lojn %lotsis$t &'%timet e+jalve t $'aja t msi%rme/ @r &'%timet e %r#orimet a t*re s$i$ FGJ99H

difez/, ~a, f., difensiv, ~emb.Fjala difez,e $'a-'ar nga ital/ $ifesa,s$t %r#or'r n terminologjin 's$tara&e e s%ortive/ Ajo s$t -ven#s'ar+are mir me +jaln s$i%e mbrojtje, %/s$/! Sistemi i mbrojtjes/ 3n#rat embrojtjes/*brojtjae skua$rs mike etj/ 9i5 s$i$et, +jala difezs$t &rejt e%anevojs$me n gj'$n ton/ :#$e m.iemri difensiv, i cili s$t %r#or'r

&r*esis$t n terminologjin 's$tara&e, sot s$t -ven#s'ar me +jaln s$i%embrojts/ %/s$/! 4eprim )luftim* mbrojts #$e jo 4eprim difensiv etj/ *-ven#sim #'$et t s$tri$et e#$e n emrtimet Frm difensive. 5aketdifensive#'&e i 'ajt'rFrm )raket* mbrojtse.

difuzion, ~i m. jo +jal &a $*r n gj'$n ton nga italis$tja $iffusione enga +rngjis$tja $iffusion. Ajo s$t %r#or'r %r mja+t &o$ si term i +i-i&s,%or sot n te&stet s$&ollore s$t -ven#s'ar me +jaln s$i%e shprhapje/9i5 s$%jego$et n FGJ99H, &* term %r#oret me #* &'%time! 1/ >e%rtim i

#*ans$m i mole&'lave a i atomeve t nj tr'%i si#omos t lngt a t ga-tmi#is mole&'lave a atomeve t nj tr'%i tjetr me t cilin s$t n &onta&t%/s$/! Shprhapja e ln!jeve) e !azeve*. Koefi6ienti i shprhapjes// 2/@r$a%ja e rre-eve t #rits &alojn n%r nj tr'% t tej#'&s$m ose .ien n nj si%r+ae jo%as*r'ese n t gjit$a #rejtimet %/s$/Shprhapjaerrezeve t$rits*. Fjala s$i%e shprhapjei je% +are mir &'%timet e +jals s$'aj difuzion, e cila n'& #'$et t %r#oret m/ N gj'$n s$i%e s$t%r#or'r e#$e +jala e %r.r radiodifuzion, e cila s$t -ven#s'ar meradioprhapje, %/s$/! 1adioprhapja sh(iptare &en$ra )$rejtoria* e

radioprhapjes/dimension,~i m. jo +jal, e $'a-'ar nga italis$tja $imensione e nga

+rngjis$tja $imension, s$t s$i%r'ar %rej &o$s$ me +jaln prmas.Fjalori i gj'$s s sotme s$i%e na &s$illon n ven# t +jalsdimensiont %r#oret +jalaprmas, me t #*ja &'%timet e saj! 1/ 9$trirja enj tr'%i n gjatsi e n gjersi ose n lartsi= ma#$sia e #i5&aje, e mat'r n&'+ijt e vet, %/s$/!Prmasate $homs )e shtpis, e !o$ins*. +riprmasate trupave t n!urt. 3e prmasa t m$ha )t vo!la*. 2/ fi!. 9$&alla e-$villimit ose ma#$sia &a arrit'r nj gj a nj #'&'ri= prpjestim/ %/s$/!Prmasate zhvillimit ekonomik )sho(ror, kulturor*. Ka marr prmasa t!jera. 9i5 s$i$et nga &ta s$em.'j, +jala prmas i m.'lon +are mir

20



&'%timet e +jals s $'aj dimension, e cila n'& #'$et %r#or'r/

direkt, ~e mb., direkt n$ajf. to +jal t $'aja &an $*r n s$i%en ngagj'$t neolatine/ @r m.iemrin direkt, ~e n s$i%en %r#oret +jala idrejtprdrejt, %/s$/! Li$hje e drejtprdrejt.Pjesmarrje e drejtprdrejt.Pr!ji!je e drejtprdrejt. N mn#r t drejtprdrejt. @r n#aj+oljen direkt

n s$i%en %r#oren +jalt drejtprdrejt, drejtprsdrejti ose drejt, %/s$/!N$ihmoi )n$ikoi* drejtprdrejt. - p#eti drejtprdrejt/ - s(aroidrejtprdrejt/N!afabrika )kooperativa* drejtprdrejtte blersi.

distanc/, ~a f.Fjal e $'aj &a $*r ne gj'$n s$i%e nga gj'$tneolatine/ Je%et e#$e n FGJ99H/ N gj'$n ton &jo +jal -ven#so$et +aremir me +jalt largsie larges, %/s$/!7ar!sian mes $# ven$eve.7ar!sie ma$he. 9arat e lar!sive. 3bjellja me lar!si t barabart. Prshkoilar!sin3at lar!esnetj/

distik mb. jo +jal e $'aj, me tem nga gj'$t neolatine, %r#oret si termn +'s$n e .otani&s #$e t .'jsis n tog'n elb distik. 9$r.en %r t%rca&t'ar nj lloj el.i, i cili e &a &allirin me #* ra#$ a rres$ta &o&rras$ #$e%r#oret &r*esis$t %r %ro#$imin e .irrs/ 9i5 e #s$mon e#$e FGJ99H, s$t-ven#s'ar me +jalt s$i%e drreshtor ose dradhsh, e m.'lojn%lotsis$t &'%timin e saj!-lb d'rreshtorose d'radhsh/

divergjenc/, ~af.Fjal e $'aj &a $*r n gj'$n s$i%e nga gj'$tneolatine/ : &a e#$e Fjalori i gj'$s s sotme s$i%e/ '%timi &r*esor i

&saj +jale s$t mos%r%'t$je e mos%ajtim n men#ime #$e n ve%rimen#rmjet #* a m s$'m njer-ve, n#r*s$im men#imes$ a %i&%amjes$ %rnj 5s$tje, mosmarrves$je/ N &t &'%tim &jo +jal -ven#so$et me+jalt e s$i%es mospajtim, mosmarrveshje, mosprputhje/ @/s$/!*ospajtim teorik. *osmarrveshje i$eolo!jike )politike*. Kanmosmarrveshje.Kemi mosprputhjemen$imesh etj/

divorc, ~im.,divorcojkal.,divorcohemvetv.,divorcim, ~im.,divorcuari, mb. Fjala divor) &a $*r n gj'$n s$i%e nga italis$tja n%rmjetgj'$s s s$&r'ar/ FG999H e&a &t +jal, %or n'& e s$%jegon #$e e 5on te+jala s$i%e ndarje, %r#oret n m.ar gj'$n #$e te tog+jals$i z!jidhje emartess, %r#oret n ligjrimin li.ror e -*rtar/s$t' e &a e#$e o#i i+amiljes @/s$/!- $rejta e ndarjes e z!jidhjes s martess/ "ri )krkoi*ndarjen 3z!jidhjen e martess/ :#$e +jaltdivor)oj, divor)ohem, divor)im,divor)uari, e, jan+orm'ar .ren#a s$i%es, -ven#so$en %r&atsis$tnga +jalt #$e tog+jals$at! ndaj, ndahem,z!jidh martesn= ndarje,z!jidhjee martess= i ndar, %/s$/! ndan.8!jidhn martesn.(darja)z!jidhja emartess*nuk u miratua. 0sht i ndar.

dominoj kal., dominim, ~i m., dominues, ~e mb. Fjalori i gj'$s ssotme s$i%e n'& i &a &to +jal/ Fjala dominoj&a $*r ngj'$n ton nga

21



gj'$t neolatine, %astaj jan +orm'ar rrje#$ojat e saj .ren#a s$i%es/ Ajo &a&'%timin zotroj, sundoj #$e -ven#so$et +are mir me &to #* +jal tgj'$s son, t cilat i m.'lojn %lotsis$t &'%timet e %r#orimet e saj/ Ja #isas$em.'j!Pr



gj'$s s sotme s$i%e, -ven#so$et me tog+jals$in lnd plasse, %/s$/!5re!ulla pr ruajtjen $he transportimin e lndve plasse n ven# t! eeksplozivit*; - ho$hn n er me lnd plassen ven# t! me eksploziv* etj/

ekspresivmb. jo +jal e $'aj neolatine me &'%timin e s$%re$ #i5&a.'&'r, art e n mn*r t gjall, n'& je%et n FGJ99H/ Ajo -ven#so$et

+are mir n gj'$n ton me m.iemrin shprehs, ~e, %/s$/!2jal shprehse.3jete shprehse S# shprehs/ Le'im shprehs etj/ :mri ekspresivitet, li#$et me m.iemrin ekspresiv, -ven#so$et +are mir me +jaln e reshprehsi, e cila je%et n FGJ99H, %/s$/! Shprehsi e theksuar. 2let meshprehsi.ra$as &saj +jale m'n# t %r#oren, ne raste t %rs$tats$me,e#$e togjetfuqishprehse, aftsishprehse

ekstrem, ~im., ekstrem, ~emb. Fjalori i gj'$s s sotme s$i%e &avetm m.iemrin/ N gj'$n s$i%e &'%timin e +jals ekstrem, &'r %r#oret si

emr, e je% mir +jala skaj= &'r %r#oret si m.iemr, +jalt i skajshm, itejm #$e si term e#$e skajor/ Ja #isa s$em.'j! Skaji lin$or. N!a t $#skajet.N!a nj skajtetjetri. Nkufirin e skajshm/5aste t skajshme. 3asat skajshme.Pikpamje t skajshme/N6akun )skajin* m t tejm.Shkallame e tejm.etj/ :#$e termi ekstremitet, %r#oret nganj$er n anatomin &'%timin e gj*mt*rve t tr'%it, s$t nj +jal e $'aj e %anevojs$me/ Ai-ven#so$et me +jalt s$i%e gjmtr ose ansi, %/s$/! %j'mt'rt esiprme.Ansite poshtmeetj/

ekuilib/r, ri m. jo +jal me .'rim nga gj'$t neolatine m'n# t-ven#so$et me +jaln baraspesh n +i-i&, &imi, %/s$/! Baraspesh efor6ave. Baraspesh e (n$rueshme )e pa(n$rueshme*. Baraspesha e njln!u )enj trupi t n!urt*etj/ jo +jal s$t #$n e#$e n FGJ99H/ Nga+jala ekuilibr n gj'$n s$i%e jan +orm'ar e#$e +jalt! ekuilibroj,ekuilibrim, ekuilibroj, ekuilibrohem, ekuilibrim/ Fjala ekuilibroj-ven#so$et, si%as rastit, me +jalt baraspeshoje drejtpeshojs$i$ %r &te#$e Fjalorin e gj'$s s sotme s$i%e/ Fjala ekuilibrim-ven#so$et medrejtpeshim, %r#oret &'r #'am t s$%re$im nj gjen#je men#ore e

%si&i&e normale t nj njeri', &'r ai gj*&on e men#on n mn*r t mir,%/s$/! Drejtpeshim men$or. / mun!on drejtpeshimi/ etj/ Fjala drejtpeshim%r#oret e#$e n +'s$n e +i-&'lt'rs! shtrime n trarin e drejtpeshimit/3ban )ruan* drejtpeshimin. 4 n drejtpeshimetj/

ekuivalnc/, a f. jo +jal n'& je%et n FGJ99H/ Ajo &a $*r n gj'$nton nga gj'$t neolatine #$e m'n# t -ven#so$et +are mir me +jalns$i%e barasvler/

ekuivalnt, ~e mb., ekuivalnt ~i m. to #* +jal me .'rim nga gj'$t

neolatine je%en e#$e n FGJ99H/ Ato -ven#so$en +are mir me +jalts$i%e i barasvlershm#$e barasvlers, %/s$/!3a$hsi t barasvlershme.

2(



Pjes t barasvlershme. Paraja si barasvlers i pr!jithshm. etj/ N #isa+jalor terminologji& t s$&encave t nat*rs +jalt ekuivalent,~e,ekuivalent, ~i #$e ekuivalen)9, ~a jan s$i%r'ar %r&atsis$t me injvlershm, njvlers, ~i#$e njvlersi, ~a, %/s$/!2i!ura t njvlershme.Shprehje t njvlershme. (jvlers al!jebrik )kimik, fizik*. 3arr$hnie

njvlersie.to +jal jan %r+s$ir e jan s$%jeg'ar e#$e n FGJ99H/ekzagjeroj kal, ekzagjerim, ~i m., ekzagjeruar i, e mb. Fjalori i

gj'$s s sotme s$i%e n'& i &a &to +jal/ Folja ekza!jeroj, +jal e $'aj me.'rim nga gj'$t neolatine, &a &'%timin e %arait #i5&a #'&e i #$n%rmasa m tm#$a a nj rn#si mt ma#$e se 5?&a n t vrtet, e &alojmasn n %rs$&rimin a %araitjen e #i5&aje/ Ajo -ven#so$et &r*esis$t me!e" teproj#$e !e" zmadhoj-a&onis$t &'r n +jali &a nj &'n#rin t #rejt ts$%re$'r me emr/ Ja #isa s$em.'j! 3un$ t themi pa e tepruar se... -zmadhon rrezikun. / zmadhon meritat. etj/ :#$e +jalt e %rejar#$'ra

ekzagjerim, ekzagjeruar !i, e"-ven#so$en %r&atsis$t me teprim, tepruar!i, e"' zmadhim, zmadhuar !i, e",%/s$/! #eprimetpanevojshme. Ka mjaftzmadhime. Gumor i tepruar.etj/

ekzekutoj kal., ekzekutohemps/, ekzekutim, ~i m., ekzekutues, ~emb. jo 5er#$e +jals$ gjen#et e#$e n FGJ99H/ '%timi i +oljes ekzekutojs$%re$et +are mir me +jal t s$i%es, si! zbatoj, prmbush, v n jetdi$ka )nj li!j, nj ven$im, nj ur$hr*; luaj )nj vepr muzikore*, bj)ushtrime !jimnastikore*. @ran#aj &jo +jal #$e 5er#$ja e saj m'n# t

-ven#so$en me +jalt e msi%rme e rrje#$ojat e t*re, %/s$/! Npunszbatues. 8batues i li!jit. 8batoj ven$imin. 7uaj npiano. Bj ushtrime!jimnastikore.

ekzigjent, ~emb. jo +jal e $'aj, t ciln si t till n'& e je% Fjalori igj'$s s sotme s$i%e, -ven#so$et +are mir me +jaln s$i%e krkues,%/s$/!Fi sht shum krkuesn$aj vetes. uhet t jemi m krkues.etj/

ekzistenc/, ~af., ekzistojjokal. Fjal t $'aja, t $'a-'ara nga gj'$tneolatine/ Je%en e#$e n FGJ99H/ :mri ekzisten)%r#oret me &'%timin

qenia n jete #i5&aje, qenie,jetes #$e m'n# t -ven#so$et +are mirme &to +jal t s$i%es/ @/s$! # qent e bots n ven# t! ekzisten)a/3jetet ( kemiase (jann ven# t! (ekzistojn*. Luft pr jetn nven# t! pr ekztsten)*. Folja ekzistaj m'n# t -ven#so$et me +jalt es$i%esjam, jetoj, %/s$/!:ankushtetn ven# t! ekzistojn*. Nukjetonmn ven# t! ekziston*. @ra, &jo +jal e $'aj #$e rrje#$ojat e saj m'n# tmnjano$en #'&e %r#or'r n ven# t t*re si%as rastit +jalt s$i%e qenie,jetes, jetoj/

eliminojkal., eliminohemps/, eliminim, ~i m. :#$e &to +jal me .'rimnga gj'$t neolatine je%en e#$e n FGJ99H Folja eliminoj%r#oret n

2)



&'%timin zhduk, n#aj m'n# t -ven#so$et +are mir me &t +jal ts$i%es, %/s$/! + zhdukim pasojat e trmetit/ Peni6ilina zhdukpneumokokun bren$a tri $itve. 5reziku u zhduk etj/ N +'s$ t s%ortitmen#ojm se eliminoj, eliminohem, eliminim m'n# t -ven#so$en me+jalt mnjanohem #$e mnjanim, %/s$/! 2lamurtari mnjanoi

Lokomotivn. N$eshjet e kupszhvillohenme sistem mnjanimi/erupsion, i m., eruptiv, ~e mb.to +jal n'& jan n FGJ99H N

gj'$n ton +jala erupsion &a $*r nga +rngjis$tja #$e s$t %r#or'rsi#omos n gjeologji, n astronomi, n mje&si etj/ M.iemri eruptiv &a&'%timin #el me vr'll, s$%rt$en me +'ri/ :mri er'%sion#$e m.iemrier'%tiv n gj'$n s$i%e -ven#so$en %r&atsis$t me shprthim #$eshprthimor, %/s$/!isashprthime niell kan n$ikime t menjhershmen prhapjen evalve elektroma!netike. N vitin I n afrsi t bre!ut t/slan$s n$o$hi nj shprthim vullkanik ( formoi nj ishull/ Lufta pr t

mb#llur shprthimine fu(ishm n pusin =IJ ukurorzua me sukses t plot/Shprthimnn$etar. 4ullkan n shprthimetj/, #$eShkmbinjshprthimor/4eprimtari shprthimoreetj/

esenc/, ~af., esencial, ~emb.C #*ja &to +jal jan me %rejar#$jenga italis$tja/ @r +jaln esen)Fjalori i gj'$s s sotme s$i%e &a #$n#* &'%time! lng i av'll'es$m, i cili n



bukurtingllues, ~e/ :#$e FGJ99H &ta #* terma t $'aj i je% %a s$%jegim,#'&e i 5'ar %r&atsis$t te +jalt s$i%e bukurtin!llim, ~i #$ebukurtin!llues, ~e,t cilat &s$illo$en %r t?' %r#or'r/

eveniment, ~im.Fjal me %rejar#$je nga gj'$t neolatine/ N'& je%et nFGJ99H/ N ven# t &saj +jale A/ 3$'vani n ve%rn @r %astrtin e

gj'$s s$i%e &s$illon, n#r t tjera, +jaln s$i%e ngjarje/ @ra, nven# t+jals eveniment #'$et t %r#oret +jala n!jarje, %/s$/! N!jarje e ma$hehistorike n ven# t! &veniment i ma$h historik*. (!jarje ejashtzakonshme )e rrall, e rn$sishme* )n ven# t: -veniment ijashtzakonshm...* etj/ jo +jal %r#oret -a&onis$t e n#je&'r nga nj%rca&tor/

evident, ~e mb. jo +jal li.rore, me %rejar#$je nga italis$tja, n'& s$t#$n n FGJ99H/ Ajo m'n# t -ven#so$et, si%as rastit, me njrn nga

&to +jal ose s$%re$je t gj'$s son! i qart, i dukshm, q duket sheshit /s$t', n ven# t!Li$hje evidente. 9jra evidente etj/, m'n# t %r#orentogjet li$hje t qarta 9jra t qarta )t dukshme, q duken sheshit*. @o&s$t' #'$et t$n! Sukseset e letrsis $he t arteve tona jan t qarta )tdukshme n ven# t! evidente*.

evitojkal., evitohetps.,evitim, ~im.to +jal n'&je%en n FGJ99H/Folja evitoj #$e evitohet, me %rejar#$je nga gj'$t neolatine, m'n# t-ven#so$et me #isa +jal s$i%e, si%as &'%timeve ose li#$jeve me +jal ttjera, si %/s$/! mnjanojmnjanohet, shmangshmanget/ s$t' n ven#

t evitoj rrezikun )!abimin, t ke(en etj/, m'n# t %r#oret si%as rastitmnjanojshman!, i shman!em rrezikun )!abimin, t ke(en*,%/s$/!Popujte bots$uhet t bashkohen pr t mnjanuar)pr t shman!ur*rrezikun enj lufte t re n ven# t! pr t evituar*. + mnjanohen $he t mosprsriten m !abimet $he tmetat ( u vun re vitin e kaluar n ven# t! tevitohen/ 9i rrje#$im, e#$e emri evitim-ven#so$et me +jalt mnjanim,shmangie/ @ra! mnjanimi i t metave )i rrezi(eve, i !abimeve* oseshman!ia e t metave )e rrezi(eve, e !abimeve*. :#$e m.iemri ipaevitueshm -ven#so$et me i pamnjanueshm, i pashmangshm, si%/s$/! ukuri )n!jarje* e pamnjanueshme. 4$ekja sht epamnjanueshme5evolu6ioni sht ipashman!shm/ etj/

fakt !n"* s$t nj n#rtim i $'aj/ N ven# t &saj s$%re$jeje #'$ett %r#oret s$%re$ja n t vrtet/ @ra, n ven# t!( faktai nuk $inte !j(/// #'$et t t$'$et!( t vrtetnuk $inte !j (///

fals, ~e mb. jo +jal me .'rim t $'aj, Fjalori i gj'$s s sotmes$i%e e 5on te +jala i rrem, n s$'m raste m'n# #$e #'$et t-ven#so$et me &t +jal s$i%e i rrem/ @/s$/ n ven# t!3one$hfalse.shmi false. 3i(si false. Lajm fals. 1els fals etj/, m'n# t t$'$et!3one$h )mi(si, $shmi* e rreme/Lajm irrem 1els i rremetj/

2



fanitet !m", fanepset !m" vetv. Fjal e $'aj me %rejar#$je ngagreis$tja/ : %ara s$t e#$e n FGJ99H, %or atje n ven# t &saj +jale&s$illo$et t %r#oren! m prhihet, m shfaqet !m del" si hije/ s$t',n ven# t!/ufanepsf#t#ra enns #'$et t t$'$et!/uprhitf#t#ra e nns.3ufanepsn !jum83u shfaqn !jum./ufanepsn n$rr A /u shfaq

n n$rr etj/ 9i5 s$i$et, -ven#simi i &saj +jale t $'aj n'& i sjell asnjvar+rim gj'$s son letrare, as nga ana &'%timore, as nga ana stilisti&e/

fenomen, ~i m.s$t e#$e n FGJ99H/ jo +jal me %rejar#$je ngagreis$tja, %rej &o$s$ &a nis'r t -ven#so$et me +jaln dukuri, %/s$/!Dukuri fizike )kimike, atmosferike, sho(rore, !juhsore*. Dukurit enat#rs etj/ n ven# t5 fenomene fizike, kimike, atmosferike...*.N raste tve5anta, si n +ilo-o+i, n %si&ologji etj/, termifenomen%r#oret gjersis$t siterm n#r&om.tar/ N &'%timin e +ig'rs$m %/s$/!Fi sht nj fenomen*&jo +jal m'n# t -ven#so$et me i jashtzakonshm, i pashoq)Fi shti

jashtzakonshm*/ N &'%timin njeri s$'m i s$'ar n +'s$n e artit, t&'lt'rs etj/ %/s$/fenomenbotror, &jo +jal m.etet en#e n %r#orim/

filanpakuf., filan, ~i m., filan/e, ~iaf. Fjala filan &a $*r n gj'$ns$i%e nga t'ris$tja/ @r#oret e#$e si %remr i %a&'+is$m, n togje t tilla,si!filan njeri, n filan ven$ etj/ e#$e si emr n t #*ja gjinit, %/s$/ 3a thafilani. / er$hi filania. @r t #*ja rastet e %r#orimit t &saj +jale gj'$as$i%e &a +jalt e saj aksh, akcili, akcila/ %/s$/!Akshnjeri. N akshven$.3 ka thn ak)ila. N ak)ilinfshat.

filatur/ ~af.jo +jal e $'aj, e cila #eri von s$t %r#or'r gjersis$t,&a $*r n gj'$n s$i%e nga gj'$t neolatine/ N'& s$t %r+s$ir nFGJ99H, se%se s$t -ven#s'ar nga +jala tjerrtore nga +olja tjerr me%ra%as$tesn 4tore, njlloj si t$ertore etj/ %/s$/! Punon n tjerrtoren eKombinatit t +ekstileve Kosova. Punonjsit e tjerrtores.

firm, ~af.Fjal &a $*r n s$i%en nga gj'$t neolatine/ Me temn esaj jan &rij'ar, .ren#a s$i%es, e#$e +oljet firmoja firmos/ N ven# t &t*re+jalve, %rej &o$s$ n gj'$n s$i%e %r#oren +jalt nnshkrim, nnshkruaj/

@/s$/! 4uri nnshkrimin. (nshkroimarrveshjen/ to +jal i &a e#$eFGJ99H, &an -n ven# jo vetm n stilin -*rtar, %or e#$e n stilin .ise#or#$e n at t letrsis artisti&e/ 9i s$em.'ll le t %rmen#im #isa vargje nga%oema 9$i%onjat +l't'rojn lart, t / a#ares! (nshkrimi i ma$h iPartis (e he$hur: Komiteti &en$ror i PK Sh(iptare...uke nnshkruar$okumentin e par. Fjala firm n'& s$t -ven#s'ar &'r %r#oret n&'%timin N#rmarrje in#ivi#'ale a tregtare n ven#et &a%italiste, e cila%ro#$on ose s$et mallra me mar&n e vet, %/s$/! ;irm tre!tare. ;irm enjohur.

fokist, ~i m. jo +jal e $'aj, e cila $aset en#e n %r#orim %r t

2E



emrt'ar %'ntorin 's$en e m.an n#e-'r -jarrin n nj lo&omotiv, nnj va%or etj/ &'r %'nojn me *m*rg'ri, &a $*r n gj'$n s$i%e ngaitalis$tja/ FGJ99H n'& e &a, se%se n ven# t saj %r#oret +jala s$i%ezjarrtar, e +orm'ar nga emri zjarr me %ra%as$tesn



me +jalt s$i%e! kokrrizohet, kokrrizim#$e i kokrrizuar, %/s$/!0sht ln$( kokrrizohet 3akin kokrrizimi, Superfosfat i kokrrizuar. Pluhur ikokrrizuar. Nganj$er %r#oret e#$e +jala e $'a-'ar granul -ven#so$et me s$i%en kokrriz/ @o &s$t' m.'lo$et nga +jala s$i%ekokrrizor, ~e m.iemri granular, ~e, %/s$/! N$rtim kokrrizor, Pleh

kokrrizor"or kokrrizore.gusto, ~jaf., sh. ~, ot/ FGJ99H n'& e &a &t +jal t $'a-'ar nga

italis$tja, se%se n ven# t saj n gj'$n s$i%e %r#oret %rej &o$s$ +jalashije, %/s$/!3e shijet holl. Njeri me shije a $in shijetKashije 4ishetme shije/kna( shijet.

herbarium, ~i m.Fjal e $'aj e .'rimit latin %r#oret me &'%timin&ole&sion .ims$ t t$ara %r llime st'#imi/ M'n# t -ven#so$et me+jaln s$i%e bimtore, t ciln e &s$illon e#$e FGJ99H/ s$t' %o

%r#oret e#$e n te&stet msimore, %/s$/!Bimtorjaeshkolls. Para(itn njbimtore. -ven$osi n bimtore.

hezitojjokal., hezitim, ~i m. Fjal me tem t $'a-'ar nga gj'$tneolatine/ N FGJ99) n'& jan #$n, se%se n ven# t t*re %r#oren %rej&o$s$ +jalt s$i%e ngurroj, ngurrim, %/s$/! (!urroj ta marr. - bn pan!urruar. Nj 7ast n!urrimi. - bri pa n!urrim. Pati njfar n!urrimi.

identik, ~e mb. Fjal me %rejar#$je nga gj'$t neolatine/ @r#oret&r*esis$t n ligjrimin li.ror/ FGJ99H e je% me i njjt me nj tjetr=

s$t %o ai/ N ven# t &tij $'a-imi m'n# t %r#oret +ormimi s$i% injjt, i cili ia m.'lon &'%timin, ose sinonimi i njllojt, %/s$/! &enie )sen$e*t njjta )t njllojta*. 3en$ime )pikpamje, s#nime, (llime* t njjta )tnjllojta*. Kushte )rrethana* t njjta )t njllojta*. Can t njjt )tnjllojt*.

igrasi,~a f. Fjal e $'aj, me %r#orim &ra$inor, &a $*r n gj'$ns$i%e nga greis$tja/ N ven# t saj s$i%ja &a lagshtir, lagshti, +orm'arnga tema e m.iemrit i lagsht, %/s$/! Ka la!shtir t ma$he. Ka marr

la!shtir. $mtua n!a la!shtira.7a!shtiae ajrit.

imediat, ~e mb.a $*r n gj'$n s$i%e nga gj'$t neolatine #$e%r#oret en#e %a nevoj n ligjrimin li.ror/ N ven# t saj &a &o$ %o%r#oren m.iemrat i menjhershm #$e i pandrmjetm, %/s$/ 3asa tmenjhershme. uhen z!ji$hur sa me par nevojat e menjhershme )epandrmjetme*. et#ra t menjhershme.

imperativ, ~e mb. Fjal e $'aj me %rejar#$je nga gj'$t neolatine/ Nven# t saj %r#oren +jalt s$i%e urdhrues#$e i domosdoshm/ @i&ris$t#'&e ' nis'r nga &jo, FGJ99H n'& e &a %r+s$ir +jaln e $'aj imperativ. Janj varg s$em.'js$ &' %r#oret +jala s$i%e n ven# t +jals s $'aj

26



imperativ: et#r )krkes* e domosdoshme.N mn#r t domosdoshmeose urdhruese/0sht $et#r e domosdoshmetruajm !jakftohtsin $hevi!jilen6n revolu6ionare. 1$o $it ( kalon e bn !jithnj m t n!utshme$he t domosdoshme//bin$et zrit urdhruest n$r!je!jes.

implikojkal., implikohemvetv. to +jal me tem t $'a-'ar nga gj'$t

neolatine n'& jan %r+s$ir n FGJ99H/ N ven# t t*re %rej &o$s$%r#oren +jalt ngatrroja prziej, ngatrrohema przihem, %/s$/! eshnta n!atrronin )ta przienin* e$he at n kt pun.Nuk sht n!atrruar)nuk shtprzier n at 7shtje.N stilin .ise#or n ven# t +jals s $'ajimplikohem, m'n# t %r#oret e#$e s$%re$ja +ra-eologji&e ka !isht, %/s$/Nkt7shtje ka !ishte$he ai.

impozant, ~e mb. Fjal e $'aj &a $*r n gj'$n s$i%e nga+rngjis$tja #$e s$t %r#or'r &r*esis$t si +jal li.rore/ en#in e saj tas$tie &an -n +jalt hijernd #$e madhshtor, ~e, %/s$/! Shtatore)prmen$ore* hijernd.Prpara na $el tabloja madhshtore e Sh(ipris$emokratike. Ftij i pl(ente t fliste menj ton madhshtor.9i s$i$et e#$enga &ta s$em.'j, +jala impozant s$t &rejt e %anevojs$me n gj'$ns$i%e, %ran#aj, me t #rejt, ajo n'& s$t %as*r'ar n FGJ99H/

inauguroj kal., inaugurohetps., inaugurim, ~i m. jo 5er#$e +jals$,me tem t $'a-'ar nga gj'$t neolatine, gjen#et e#$e n FGJ99H/ N ven#t t*re tani %r#oren gjersis$t +jalt s$i%e %r&atse! pruroj, prurohet#$eprurim, %/s$/!Pruruanuzinn )fabrikn, teatrin e ri*. prurua shkolla

)hekuru$ha, rru!a* e re. Prurimi i uzins. b prurimi. N $itn eprurimit.

indeks, ~i m.N ven# t &saj +jale t $'aj li.rore, &a $*r n gj'$ns$i%e nga +rngjis$tja, &a &o$ %o %r#oret +jala s$i%e tregues/ jo%r#oret jo vetm n letrsin %oliti&o4s$orore, %or e#$e n letrsins$&encore e te&ni&e, %/s$/! #re!uesi ipr!jithshm i 7mimeve. #re!ues ilin$jeve )i v$ekjeve*. #re!uesi alfabetik )kronolo!jik, !jeo!rafik,biblio!rafik*. #re!uesii $en$uris. + $hnat e tre!uesit. #re!uesika $isa

nnn$arje. Nj tre!uesi mir(enies s masave punonjse.indinjat/, ~af., indinjojkal., indinjohemvetv., indinjuari,e mb.Fjala

indinjat, %r#oret n ligjrimin li.ror, &a $*r n gj'$n ton nga gj'$tneolatine, me %rs$tatje %ra%as$tesore .ren#a s$i%es/ Ajo %o -ven#so$etnga +jala s$i%e zemrat, n#onj$er e#$e nga +jala zemrim, %/s$/!Shprthimi i zemrats popullore. - msoi me zemrat t thell. Fta eshprehnzemratne t#re me protesta. n!rit nj val e re zemrate$heurrejtjeje. - kuptojzemratn tuaj ose e#$e!zemrimin/ :#$e %r +jalt etjera jan +orm'ar .ren#a s$i%es nga tema e &saj +jale t $'a-'ar, si!

indinjoj, indinjohem/ i indinjuar, &emi +jalt s$i%e zemroj, zemrohem, izemruarose e#$e s$%re$jet mbush me zemrim e me urrejtje, mbushem

(0



me zemrim e me urrejtje, t cilat m.'lojn %lotsis$t &'%timin e +jalve t$'aja t msi%rme/

indipendenc/, ~af., indipendent, ~emb. FGJ99H n'& i &a &to +jal t$'a-'ara nga italis$tja, se%se n ven# t t*re %r#oren %rej &o.s$ +jalts$i%e pavarsi#$e i pavarur! Pavarsiakombtare )politike, ekonomike*.

3brojtja e pavarsis. Shpallja e pavarsisita e PavarsisLufta prpavarsi Shtet i pavarur0sht i pavarur

infektiv, ~e mb.Fjal e $'aj %r#oret n terminologjin e mje&sisme &'%timin &a a+tsin t &aloj nga nj i sm'r te nj i s$n#os$ %rsm'n#jet/ a +ill'ar t -ven#so$et me +jaln s$i%e ngjits, ~e, %/s$/!Smun$je n!jitse.Nuk sht n!jitse.

influenc/, ~af., influencoj kal., influencohem vetv., influencuar i, emb. Fjala e $'aj influen), &a $*r n gj'$n ton nga gj'$t neolatine,

tas$m s$t -ven#s'ar %lotsis$t nga +jala ndikim/ Ja #isa s$em.'j t%r#orimit t +jals ndikimn ven# t influen)!Ka ndikimt ma$h. Nnndikimin e t tjerve. (dikimet e huaja. Superfu(it mun$ohen t ruajnsferat e t#re t ndikimit. :#$e +oljet influen)oj, influen)ohem, jan+orm'ar nga tema e &saj +jale t $'a-'ar, tas$m jan -ven#s'ar %lotsis$tn gj'$n s$i%e me ndikoj, ndikohem/ @/s$/! Ka ndikuarpr mir )prke(*. Kushtet e puns e t jets ndikojn n botkuptimin e njerzve.Findikohet shum n!a fjalt e t tjerve. Fjalt influen), influen)oj,influen)ohem FGJ99H, me t #rejt, n'& i s$%jegon, %or i 5on te +jalt

s$i%e ndikoje ndikohem/

informojkal., informohemps., informim, ~i m., informat/, ~af. jo5er#$e +jals$ t $'aja &a $*r n gj'$n s$i%e nga gj'$t neolatine/ Je%ete#$e n FGJ99H, @r#orimi i t*re m'n# t &'+i-o$et n nj s$&all t ma#$e#'&e i -ven#s'ar, si%as rastit, me +jal e s$%re$je s$i%e! informoj,informohem me lajmoj e lajmroj, lajmohem e lajmrohem, njoftoj enjoftohem, v n dijeni, bj t ditur= informim e informat me lajm,lajmrim, njoftim, vnie n dijeni/ @/s$/! Sot na lajmruan)na njoftuan* se...

n ven# t! na informuan*. (joftoj$rejtorin pr kr#erjen e $et#rave )nven$ t: informoj*. (joftohemisembjellja e !rurit ka prfun$uar n ven#t!informohemise...=Na vini n dijeni)osena njoftoni, na lajmroni* pr!jith7ka $o t vreni n ven# t!na informoni*.(joftimi 3vnia ndijeni/ ikolektivit n ven# t! informimi*. (joftimi ishte i sakt n ven# t!informata*.(joftimet rn$sishme n ven# t! informime* etj/

iniciativ/, ~af., iniciator, ~im.to +jal &an $*r ngj'$n s$i%enga gj'$t neolatine/ @r +jaln ini)iativFGJ99H n &'%timin e %ar @'n e merr %rsi%r i %ari #$e me v'llnetin e me #s$irn e vet nj %'nonjs anj &ole&tiv %r t .r ose %r t organi-'ar #i5&a, -a&onis$t t re e

(1



&r&on %r%je&je &s$illon t %r#oret +jala nism, e cila &a $*r n%r#orim %rej &o$s$ #$e e m.'lon %lotsis$t &'%timin e +jals s $'aj, %/s$/!(ism krijuese. (ism revolu6ionare. N'it nismn. +helloj )prhap,pr(afoj* nj nism. 3arr nismn+illoj t ve%roj 'n i %ari/Shprth#ennismat reja. - prkrahn nismne puntorve.N &'%timin e #*t A+tsi%r t 5ar i %ari e n mn*r t %avar'r n %'n a n jet, %r t +ill'ar nj%'n e %r t vetve%r'ar, %r t?i #$n s$t*sn e %ar #i5&aje &jo +jal e$'a-'ar m'n# t -ven#so$et me +jaln s$i%e vetveprim, t cilnFGJ99H e je% si sinonim t saj, %/s$/! Njeri me vetveprim. Shpirti ivetveprimit. @r +jaln ini)iatorFGJ99H je% sinonimet s$i%e nismtar#$enisms, e -ven#sojn %lotsis$t +jaln e $'aj, %/s$/! (ismtarikr#esor.(ismtari !u'imshm. 0sht nismtari ksaj pune.(ismtari nj meto$e tre.

insistojjokal.,insistohetvetv.,insistim, ~im.,insistues, emb.to +jal

n'& i &a FGJ99H/ Jan $'a-ime me tem nga gj'$t neolatine/ Fjala insistoj&a &'%timin ng'l &m. %r #i5&a, &r&oj me +orc t m %lotso$et nj#s$ir etj/= i m.a$em me ng'lm men#imit tim, &'%time &to i m.'lon%lotsis$t tog' n!ul kmb/ ra$as tog't ng'l &m. &an +ill'ar t %r#orene#$e +jalt kmbngul#$engulmoj, te cilat i &s$illon e#$e A/ 3$'vani nve%rn e tij @r %astrtin egj'$s s$i%e #$e i %as*ron e#$e FGJ99H/@ra #'$et t$n! (!ulte kmb )kmbn!ulte, n!ulmonte* pr zbatimin e$et#rave.(!ul kmbme t $rejt.(!ulte kmbn men$imin e vet. :#$e+jalt e %rejar#$'ra insistim #$e insistues -ven#so$en me +jalt s$i%e

kmbngulje a ngulmim, kmbnguls a ngulmues, %/s$/! Lufton mekmbn!ulje )me n!ulmim*. Stu$ion me kmbn!ulje )me n!ulmim*.&n$rim kmbn!uls)n!ulmues*. Prpjekje kmbn!ulse)n!ulmuese*.

inspiroj kal., inspirohemps., vetv., inspirim, ~i m., inspirues, ~e mb.to +jal me tem nga gj'$t neolatine FGJ99H n'& i &a/ Folja inspiroj%r#oret me &'%timin .j t lin# n n#rgjegjen e #i&'jt nj men#im, njn#jenjK etj #$e s$t -ven#s'ar +are mir me +oljen frmzoj/ Ja #isas$em.'j! /$et e Partis fr'mzojn !jith popullin. Can fr'mzuar n!a

shembulli i klass puntore :#$e +jalt e%rejar#$'ra inspirim, inspiruesjan -ven#s'ar %r&atsis$t me frmzim, frmzues, %/s$! ;r'mzimi ipoetit. "urimfr'mzimi. Shembullfr'mzues.

internacional, ~ef. N ven# t &tij termi %o %r#oret +jala s$i%endrkombtar/, ~e: &a e#$e FGJ99H/ s$t nj emr-im, si%as rreg'llavet s$i%es, i m.iemrit t gjinis +emrore ndrkombtar/e, ~ja, %/s$(drkombtarja komuniste. (drkombtarja so6ialiste. $hhe(sit endrkombtares.Cermi interna)ional9e, ~jan &'%timin e &ngs l'+tara&et lvi-jes &om'niste n#r&om.tare, t $imnit n#r&om.tar t %roletariatit,#o t va-$#oj t %r#oret %/s$/! Nn tin!ujt e /nterna6ionales. "u7et

(2



/nterna6ionalja.

intoksikohetvetv., intoksikacion, ~im., intoksikim, ~im. Fjal me temt $'a-'ar nga gj'$t neolatine/ Hasen si#omos n s$&rime mje&sore,veterinare #$e .'jsore/ FGJ99H n'& i je% &to +jal/ N ven# t &t*re$'a-imeve t %anevojs$me #'$et t %r#oren +jalt s$i%e helmohet,

helmim, %/s$/! helmua n!a ush(imi. 0elmim i rn$ )i leht, i plot, ipjesshm*. 0elminn!a ush(imi.Ne raste t ve5anta m'n# t %r#oret e#$evarianti helmatis, helmatisje/

introduksion, ~i m.jo +jal, e $'a-'ar nga gj'$t neolatine, %ot$'ajsen'& %r#oret m n gj'$n s$i%e/ Ajo s$t -ven#s'ar me +jaln s$i%ehrje/ Ja #isa s$em.'j!0'rjae veprs. 0sht e pajisur me nj h'rje.0'rjee!jat )e shkurtr*.

kaldaj/, ~af.Fjal e $'aj &a $*r n gj'$n s$i%e nga italis$tja/ :&a e#$e FGJ99H, i cili je% e#$e sinonimin e saj s$i% ngrohtore, e-ven#son mir +jaln e $'aj/ s$t' m'n# t t$'$et! (!rohtoreelektrike.(!rohtore me $# furra. Punon n n!rohtore/ etj/ :#$e +jala kaldajist, e$'a-'ar %o nga italis$tja, -ven#so$et me +jaln s$i%e ngrohtar, ~i, %/s$/!"ri!a$a e n!rohtarve. 0sht n!rohtari $alluar.

kalkuloj kal., kalkulim, ~i m. Cermi kalkuloj, me tem t $'a-'ar ngagj'$t neolatine, %r#oret me &'%timin .j ve%rime me n'mra %r t n



M.li#$e &alla.all&'n m'n# t %r#oret me vlera stilisti&e/

kalorimet/r, ~ri m. * term n#r&om.tar i +i-i&s e i &imis me&'%timin mjet %r t mat'r sasin e n



gj'$sor s$t -ven#s'ar %rej &o$s$ me +jaln s$i%e prmbledhs, %/s$:-mrprmbledhs. 3e kuptimprmbledhs, %or vijon t %r#oret si term ne&onomi, %/s$/!Pron kolektive. Norm kolektive.N#aj+olja &ole&tivis$t %o-ven#so$et me +jalt s$i%e s bashku, bashkrisht&'r n'& &a &'%timinsi &ole&tiv, me &ole&tivin, %/s$/Punojm s bashku)bashkrisht*.

komplikoj kal., komplikim, ~i m., komplikuar i, e mb. jo 5er#$e+jals$, - +ill nga nj tem e .'rimit neolatin, n'& s$t %r+s$ir nFGJ99H, se%se n ven# t &t*re +jalve t $'aja t ligjrimit .ise#or,%r#oren +jalt s$i%e ndrlikoj, ndrlikim, indrlikuar' koklavit, koklavitje. ikoklavitur= n #isa raste m'n# t %r#oren e#$e +jalt ngatrroj. ngatrrim, ingatrruar/ Ja njvarg t$nies$ #s$mojn %r#orimin e &t*re +jalve nven# t +jalve komplikoj, komplikim, i komplikuar (drlikoj nj ushtrim.- ndrlikuan7shtjen.(drlikimii !jen$jes. 2i!ur e ndrlikuar. et#r ekoklavitur. Pun ekoklavitur)en!atrruar*.

komshi, ~um.,sh.~nj, ~njt= komshi/e, ~af.,sh.e, ~et/ Fjal e $'a-'arnga t'ris$tja/ FGJ99H e&a &t +jal, %or n'& e s$%jegon #$e e 5on te +jalts$i%e fqinj, ~im.#$e fqinj/, ~af.,%/s$/! ;qinjiim. Shkoj tefqinjt. ;qinje mire. 0sht fqinja ime. N %r#orim m.iemror +jala e $'aj #'$et-ven#s'ar me s$i%en fqinj, ~e, %/s$/! 2shati fqinj :#$e +jala tjetr e$'a-'ar!jiton, #'$et -ven#s'ar, si emr #$e si m.iemr, me +jalt s$i%e,%r&atsis$t! fqinj, ~i m.,fqinj/, ~af. #$e fqinj, ~e mb.

koncentrojkal.,koncentrohemvetv., koncentrim, ~im.koncentruari,e mb.Fjala kon)entroj, me tem nga gj'$t neolatine, s$t -ven#s'ar me+jaln prqendroj, %/s$/! Prqendroi for6at. Prqendruan zjarrin.Prqendruanpushtetin )fu(in* n $uart e veta. :#$e kon)entrahet s$t-ven#s'ar me prqendrohet, n#rsa m.iemri i kon)entruar me iprqendruar= t gjit$a &to +jal t %rejar#$'ra li#$en me temn e +oljesprqendroj/ @ran#aj #'$et t t$'$et!Nuk prqendrohet $ot.Prqendrimi ipro$himit. 3e vshtrim tprqendruar

kondicionojkal., kondicionohetvetv., kondicionim, ~im., kondicionuari, e mb.to +jal, me tem t $'a-'ar nga gj'$t neolatine, n'& je%en nFGJ99H, se%se n ven# t t*re %rej &o$s$ %o %r#oren +jalt e n#rt'ara metemn kushtzoj, kushtzohet, kushtzim, i kushtzuar, %/s$/! Plani ipro$himit kushtzon planin e shprn$arjes. +ushtzohet n!a !jen$japolitike.+ushtzimi i veprimeve. ukuri e kushtzuar5efleks i kushtzuarpsikol. Fjr i kushtzuar

kondit/, ~af.N ven# t +jals konditFGJ99H &s$illon t %r#oret+jala kusht %/s$/! +usht i $omos$oshm )kr#esor*. +ushtet ekonomike

)sho(rore*. +ushtet e jetess. +ushtet e armpushimit. Kapitullim pakushtenim mekushtL $rejt.

(;



kondit/, ~af., sh. ~a, ~at/ t +jal me tem t $'a-'ar nga gj'$tneolatine FGJ99H e &a, %or n'& e s$%jegon= n ven# t saj &s$illon +jalnkusht, %r#oret %rej &o$s$ #$e e -ven#son n t gjit$a &'%timet!+ushti $omos$oshm. +ushte ekonomike. +ushti ipar )i $#t, i tret...* +ushtkr#esor. ka t !jitha kushtet. Punonten kushtet vshtira. 3e kusht(...

konfondojkal.,konfondohetvetv.,konfondim, ~im.,konfonduari, emb. Folja konfondoj, me tem nga gj'$t neolatine, &a &'%timin %r-iej.as$& %a rreg'll e %a &riter= ngatrroj n men#je= marr nj gj %r nj gjtjetr/ N'& s$t e %r+s$ir n FGJ99H, se%se me &t &'%tim %r#oren+jalt s$i%e ngatrroj, prziej/ Ja #isa s$em.'j! / n!atrruan emrat. 3n!atrroime nj shokun e vet.(!atrroin!j#rat. n!atrruan no6ionet.:#$e n ven# t +jalve t %rejar#$'ra konfondim, i konfonduar%r#oren+jalt s$i%e ngatrrim, i ngatrruar/ @/s$/! (!atrrimi i $# 7shtjeve tn$r#shme.(!atrrimi i emrave )i $atave*.

konfrontoj kal., konfrontohem vetv., konfrontim, i m. jo 5er#$e+jals$, - +ill nga nj tem e .'rimit neolatin, n'& s$t %r+s$ir nFGJ99H, se%se n ven# t t*re n s$i%en %r#oren +jalt ballafaqoj,ballafaqohem, ballafaqim, %/s$/! Ballafaqoj men$imet )pikpamjet,prvojn, meto$n e puns* me nj tjetr. ballafaquan para kolektivit.Ballafaqimii s res me t vjetrn. 3eto$a e ballafaqimit Ballafaqimishtnj n!a format m t fr#tshme t kontrollit puntor. 9i%as rastit, +jaltkonfrontoj, konfrontohem e konfrontim -ven#so$en e#$e me +jalt

prqas, prqasem e prqasje, %/s$/! Prqas $# prkthime. Prqasja e $#!juhve.

konkluzion, ~i m., konkludoj kal. Fjala konkluzion &a $*r n gj'$ns$i%e nga gj'$t neolatine/ : &a e#$e FGJ99H me &'%timin &r*esor%r+'n#im, men#im %rgjit$s'es n



n$r#shimi8 Ktu qndrone vrteta.Fjala konsistim&a &to &'%time! +ortsi,#en#si, li#$mria m e #o.t a%o m e +ort e %r.rsve, n#r'es$mri=fi!.%r$ers$mri, %al&'n#s$mri/ Folja konsiston&a &to &'%time! t jes$ in#r'es$m, i ng'lmt, .$et %a i' n#ar #$e me t gjit$a +orcat, .$et me &m.ng'lje M>/

konsultor/e, ~jaf. sh/ ~e, ~et/ Fjal me tem t $'a-'ar nga gj'$tneolatine/ Gjen#et e#$e n FGJ99H/ Fjala s$i%e kshillimore, e-ven#son n t gjit$a &'%timet, &a +ill'ar t %r#oret gjersis$t, %/s$/!+shillimorja e !rave )e fmijve*. +shillimorja e la!jes )e fshatit*. 1ojfmijn n kshillimore.

kontemporan, ~emb. Fjal e $'aj &a $*r n gj'$n e s$&rimit ngagj'$t neolatine/ N'& e &a FGJ99H/ jo +jal s$t -ven#s'ar me +jalns$i%e bashkkohor, ~e, %ra! tetrimi bashkkohor. Sho(ria )muzika,

pe$a!o!jia* bashkkohore. Futort )shkrimtart* bashkkohorkoordinoj kal, koordinim, ~i m., koordinues, ~e mb., koordinuar i, e

mb. to+jal &an tem t $'a-'ar nga gj'$t neolatine/ Gjit$ &t 5er#$e+jals$ FGJ99C n'& e je%/ '%timin e +oljes koordinoj e m.'lon +jalas$i%e bashkrendoj, %/s$/ Bashkrendoj $et#rat )for6at, prpjekjet,veprimet...*/ :#$e +jalt e %rejar#$'ra koordinim, koordinues #$e ikoordinuar jan -ven#s'ar me +jalt e s$i%es bashkrendim,bashkrendues, i bashkrenduar, %/s$! Bashkrendim i veprimtaris )i

pikpamjeve, i (n$rimeve*. r!anet bashkrenduese. 4eprime )lvizje* tbashkrenduara

korparmat/, ~af., sh. ~a, ~at/ Fjal e terminologjis 's$tara&e e$'a-'ar nga italis$tja/ FGJ99H &t +jal e &a ln vetm n nj &'%tim, sihist., %asi &s$t' emrto$ej njsia m e ma#$e e 's$tris son gjat '+tsNacional5lirimtare )Prpara korparmat, armik mos lr mbi $he, me!jakun e heronjve, n$rto Sh(iprin5e*. N &'%timin Njsi e ma#$e's$tara&e %r.$et nga #isa #ivi-ione #$e nga tr'%a s%eciale s$t-ven#s'ar me truparmat, si5 e je% e#$e FGJ99H/ @/s$/ Shtabi i

truparmats.

korrektur/, ~af.jo +jal e $'aj %r#oret &r*esis$t si term n +'s$n es$t*%s$&ronjs/ FGJ99H &'%timin e #*t t saj n#r*s$imi i .$et #i5&aje%r ta %rmirs'ar= s$enja tregon ga.imet n nj +ae t s$&r'ar me #or ame s$t*%, n'& e s$%jegon, %or e 5on te +jala s$i%e ndreqje e -ven#son%lotsis$t, %/s$/"j ndreqjete$uhura. Cermi &orre&t'r vijon t %r#oret n&'%timin e %ar +let e s$t*%'r a +as$i&'ll, %rm.an nj te&st #$e s$r.ensi &o%je %r t n#re'r ga.imet e s$t*%it= .oc/

korrent, ~i m. Fjal me .'rim nga gj'$t neolatine/ s$t -ven#s'arme +jaln s$i%e rrm, t ciln e &s$illon e#$e FGJ99H/Ja #isa s$em.'j!

(E



1r'm elektrike. 1r'm e vazh$ueshme. 1r'm trefazshe )shumfazshe*."urim rr'me. sh(en me rr'm. / n$rpreu rr'mn.

kulminant, ~e mb., FGJ99H e &a &t +jal t $'aj, e cila &a $*r ngj'$n ton nga gj'$t neolatine/ N ven# t saj %r#oret +jala kulmor, ~e,%/s$/! Pjesa kulmore/ Pika kulmore e shfa(jes.N tog'npika kulminante

+jala e $'a-'ar -ven#so$et, si%as rastit/ e#$e me e lart= m'n# t-ven#so$et e#$e i gjit$ tog' me emrin kulmi, %/s$/!"eteja kishte arriturpikn m t lart )"eteja kishte arritur kulmin* n ven# t "eteja kishtearritur pikn kulminante. Fjo kishte arritur pikn m t lart )Fjo kishtearritur kulmin*n ven# tFjo kishte arritur pikn kulminante.

kundrofensiv/, ~af., sh. ~a, ~at/9$i$ te& ofensiv/, ~a.

kurioz, ~e mb., kuriozitet, ~i m. Jan +jal t $'aja t %anevojs$me &an $*r n gj'$n s$i%e nga gj'$t neolatine, %ran#aj e#$e FGJ99H n'& i

&a/ M.iemri kurioz&a si&'%tim t %ar &a si #s$ir t ma#$e %r t%ar #i5&a, %r t ms'ar nj t +s$e$t, %r t $*r n $ollsira etj/ #$e si&'%tim t #*t me ngj*rim &es'es s$t i %rir'r t #ij e#$e gjra n'& i %r&asin #$e n'& &an t .jn me t/ Fjala kuriozitet%r#oret me&'%timin #s$ir e ma#$e %r t %ar #i5&a, %r t $*r n $ollsira etj/e#$e me ngj*rim &es'es/ N ven# t &t*re +jalve sot %r#oren%r&atsis$t +jalt s$i%e kureshtar, ~e #$e kureshtj/e, ~ja, krshri, ~a,%/s$/! Njeri kureshtar.0sht )tre!ohet* kureshtar - bri kureshtar Kakureshtje.Shuaj kureshtjen.M.iemri &'res$tar %r#oret e#$e me &'%timin

ai &a &'res$tje, %/s$/!/shin mble$hur shum kureshtar :#$e trajta es$'msit kuriozitete me &'%timin #i5&a t ngjall &'res$tje m'n# t-ven#so$et me +jaln kureshti, ~t, %/s$/ +ureshtitshken6ore. 4izitoikureshtite ven$it )e (#tetit*etj/ Fjala kuriozitet&a e#$e &to &'%time! n#o#$ rrall, #i5 jo e rn#omt, e jas$t-a&ons$me, ve5anti, 5'#its$mri= gje rrall, gj interesante, gj e #enj %r t?' %ar M>/

lavatri/e, ~jaf. jo +jal e $'aj &a $*r n gj'$n s$i%e ngaitalis$tja, -ven#so$et me tog+jals$in makin larseose e#$e vetm larse/

: &a e#$e FGJ99H, %/s$/!2ut rrobat n makin larse.Pro$himi i makinavelarse. to %ro%o-ime n'& jan me ven#, me lavatri$e &a &'%timin eng's$t %r makinn e larjes s rrobave, &'rse, n ann tjetr, &emi e#$emakinn pr larjen e enve, %ran#aj makin larse&a &'%tim t gjer #$en'& m'n# ta -ven#soj +jaln lavatri$ee lre m t t$'as$ vetm larse, &'m'n# t nn&'%to$et e#$e njeri' si lars i rro.ave #$e i enve/ M>/

legjislativ, ~e mb. @r&t +jal t $'aj FGJ99H t 5on te +jala s$i%eligjvns, ~e, e cila e &a -ven#s'ar at n t #* &'%timet e saj! 1 &a t#rejtn t nativ ta&o$et e#$e termili!jdhns, i cili n'& s$t i nevojs$m, se%se termi li!jvns i m.'lon

(7



%lotsis$t &'%timet e +jals s $'a-'ar, %/s$/! r!an li!jvns. Pushtetili!jvns. 4eprimtari li!jvnse.

leguminoze, ~t vet. sh., leguminoz, ~e mb. Cerma t .otani&s me.'rim nga gj'$t neolatine= n'& je%en n FGJ99H/ :mri le!uminoze, ~t, &a&'%timin +amilje .ims$, e cila %rm.le#$ .aris$te, s$&'rre ose #r'r

&an +r*tin .is$taj= &t' $*jn, %/s$, .i-elet, .at$t, +as'let, t$jerr-at,irat etj/ N ven# t emrit le!uminoze, ~tFGJ99H je% +jaln bishtajore, ~t,%/s$/!2amilja e bishtajoreve Bishtajore njvje7are )shumvje7are*. M.iemri>e!uminoz, ~e s$t -ven#s'ar me +jaln s$i%e bishtajor, ~e e &a+r*tin .is$taj a si .is$taj, %ra, t$'$et! "imt bishtajore Perimetbishtajore

literatur/, ~af., sh. ~a, ~at/ Fjal e $'a-'ar nga gj'$t neolatine/ : &ae#$e FGJ99H, %or %a s$%jegim/ N ven# t saj &s$illo$et +jala letrsi/ Fjala

e $'aj #'$et -ven#s'ar vetm n &'%timin trsia e ve%rave t s$&r'ara &an t .jn me nj nga +'s$at e #ijes ose trajtojn nj 5s$tje t ca&t'ar, %r#oret en#e, %/s$/! 7etrsi politike )shken6ore. teknike, mjeksore,pe$a!o!jike, !juhsore, historike*. 7etrsia pr Skn$erbeun. 7etrsia prrritjen e!je$hit )pr bletarin, pr pemtarin, prsmun$jet e fmijve*.N&'%timet e tjera &rijimtari letrare, lloj arti etj/ ajo s$t -ven#s'ar me&o$/

medicin/, ~af., medicinal, ~e mb. Fjal t $'aja &an $*r ns$i%en e s$&r'ar nga gj'$t neolatine/ N ven# t t*re %r#oren %rej &o$s$

+jalt mjeksi, ~a#$e mjeksor, ~e/ Cas$m e#$e n .otimet e s$&encs smje&sis, me t #rejt, ' s$t #$n %r%arsi +ormimeve s$i%e/ s$t'tani le



perimetr, termometretj/ Nj %jes e &t*re +jalve, &an $*r si termame %r#orim n#r&om.tar, %r#oren e#$e n gj'$n s$i%e %/s$/ barometr,!jeometr, kilometr, termometr etj/ &'rse %jesa tjetr, me t cilnemrto$en veglat #$e a%aratet te&ni&e, s$t -ven#s'ar me +jal s$i%e/s$t' %/s$/, FGJ99H &s$illon t %r#oret! gazmats n ven# t

gazometr, n#ehtsimatsn ven# t kalorimats, kndmatsn ven# tgoniometr, dendsimatsn ven# t densimetr/

mizeri/e, ~a f. FGJ99H n'& e &a &t +jal t $'a-'ar nga gj'$tneolatine, se%se &emi +jaln s$i%e mjerim%r &'%timet t$emelore %r&atse!*jerimi ma$h. Cetonte nmjerim Shptuan n!a mjerimi. :#$e si s$arje, n%r#orime t tilla, si! /k, or mizerie 1mizerieetj/, i ta&ojn ligjrimit tt$jes$t #$e n'& jan t gj'$s letrare, +jala e $'aj m'n# t -ven#so$et me+jal t s$i%es fi!.i &e, i n#*r, i %os$tr!/k, or i li! )i poshtr* Sa iposhtr )i n$#r, i li!, i ke(*

monst/r, ~raf., monstruoz,~emb.C #*ja &to +jal me %rejar#$je ngagj'$t neolatine n'& je%en n FGJ99H/ :mri monstrn gj'$n ton s$t%r#or'r me #isa &'%time, i m.'lon %lotsis$t +jala s$i%e prbindsh/t e &s$illon t%r#oret e#$e A/ 3$'vani n ve%rn! @r %astrtin egj'$s s$i%e/ :#$e m.iemri monstruoz %r#oret n &'%timet 1 I&a %rmasa jas$t-a&onis$t t m#$a, t&all tmerrin= 2fi!.ke(. 9$'mi s$mt'ar e i neverits$m, .$et me egrsi t ma#$e, -ven#so$et%lotsis$t me +jaln s$i%e i prbindshm/ @/s$! &enie e prbindshme/

Krime tprbindshme.monument,~im., sh.~e, ~et/ Fjal e huazuar nga gjuht neolatine. N

kuptimet vepr arkitekture ose skulptur e ngritur n nj vend pr tprjetsuar kujtimin e nj ngjarjeje historike a t nj njeriu t shquar, dhevepr e shkruar, q ka vlera t veanta historike, kulturore, shkencore etj.

ka hyr n prdorim jala shqipe prmendore, p.sh.! Prmendorja ePartianit %e +knderbeut&. 9 ngritn nj prmendore. Prmendorete parat shkrimit t shqipes. Poema 51agti e bujqsi2 sht prmendore e

pavdekshme. "dhe n kuptimin ndrtes a vepr tjetr arti #ur etj.$e vjetr

e me vlera artistike ose historike mund t zvendsohet po me jalnprmendore, p.sh.! Prmendore historike. Prmendore arkitekture.9nstituti i Prmendoreve t "ulturs. 'brojtja e prmendoreve. < shpallprmendorekulture.

mortalitet, ~i m. Fjal e $'a-'ar nga +rngjis$tja/ s$t %r#or'r&r*esis$t n +'s$n e mje&sis/ N ven# t saj &a $*r n %r#orim +jalavdekshmri, ~a, t ciln e &s$illon e#$e FGJ99H/ Fjalas$i%e vdekshmri,~a e m.'lon +jaln e $'aj n t gjit$a &'%timet #$e %r#orimet, %/s$/!Vdekshmrie lart )e ult*.lja e vdekshmris.

neglizhojkal.#$ejokal.,neglizhenc/, ~af.Fjal me tem t $'a-'ar

)0



nga +rngjis$tja/ N FGJ99H n'&

Documents

Fjala Shqipe Në Vend Të Fjalës Së Huaj