folklor/edebiyat halkbilim . etnoloji • antropoloji• mOzikoloji • edebiyat

U <; A Y L I K K U L T U R D .E R G i S i ISSN 1300-7491

2000/1 SAYI: 21

Sahibi ve Genel Yaym Yonetmeni Uri.in Basin Yaym Turizm Tic. Ltd. ~ti. adma

MetinTuran •

Sorumlu Yazz I~leri Miidiirii Dr. Faruk Gii~lii

Akademik Oaru§ma ve Hakem Kurulu

Prof. Dr. llhan Ba~goz, Prof. Dr. Hasan 6zdemir, Prof. Dr. Fuat Bozkurt, Prof. Dr. ilhan Tomanbay, Prof. Dr. Melin Karadag,

Dog. Dr. Ismail 6zturk, Dog. Dr. Asker Kartan, Dog. Dr. Erman Artun, Yrd. Dog. Dr. Muhsine Helimoglu Yavuz,

Yrd. Dog. Dr. Mehmet Yard1mcJ, Dr. $0kru Gunbulut

• Yonetim .. Veri ve Yaz1~ma Adresi

Hatay Sokak 9/19, K1z1lay-Ankara Tel: (312) 425 39 20 Belgegeger: (312) 417 57 23

• Abone Ko~ullan

Yurigi Ylfhk ( Posta Gcreti dahil) : 20.000.000.-TL (Ogrencilere %50 indirimlidir.) .

Avrupa igin Say1s1: 25 DM DOrt Say1 igin Abone Bedeli: 125 DM

Amerika igin Say1s1: 25 $ DOrt Say1 lcin Abone Bedeli: 1 oo $

Abone bedelioin Melin Turan adma 104233 numarah pasta geki hesabma ya da tialk Bankas1 Me§rutiyet $ubesi'ndeki 15528 numarah hesaba yatmlarak, dekontun

adresimize gonderilmesi gereklidir. (Abonelerimiz ylf igindeki fiyat artl§larmdan etkilenmezler. Abone ucretlerine pasta masraflan dahildir.)

Dizgi . ve Ofset Haztrhk ORON LTD. $Ti.

TEL: (312) 425 39 20 FAX: 417 57 23 · Bask1: $ahin Matbaas1, Ankara

OSM·ANLI DEVLETi'NDE KDLTDREL ETKiLE~iM BAGLAMINDA

TURK EDEBiY ATI VE MUSEVi KDLTDRU

Ozkul (:obanoglu*

B u yah~mamn konusunu kiilttirel yogulculugun hakim oldugu Osmanh

Devleti'nde kiilttirlerarasJ etkile§imin gen;ekle§tigi serbest kiiltiir d~gi§imleri baglammda Tiirk edebiyat.t ve Musevi kiiltiirii arastdaki etkile§im Uzerine tespitler olu§turmaktadtr.

Bilindigi gibi, yOk uluslu, yOk dinli ve tek hanedan yonetiminde Roma'dan da uzun

stirmii§ bulunan bir ban§m adt olan Osmanlt Devleti, giiniimiizde yiikselen trkylhk ve

mikro milliyetyiliklerin .tedirgin ve hatta tehdit ettigi kiiltiirel yogulculugun ve bir arada

ya§ayabilen 90k renkliligin ve sesliligin en ileri boyutlanyla ya§andtgt sosyo-kUltiirel ve

toplumsal bir siireytir. Herne kadar Osmanlt aydmlan, devletlerini hi9bir zaman bu stfatla

nitelendirmege yana§mamt§larsa da, bu kendine has §artlann tiriinti olan bir "imparator­

luk"tur. Bu imparatorlugun aydmlanmn adlandtrmada "Devlet-i Ali Osman" olarak tsrar

ettikleri bu tarihs~l sosyo-kiiltiirel dokunun gene! ozelligini, hanedan ve devlet aygttmm

olu§turdugu bir eksen etrafmda yoriingeye oturtulmu§ uydulara benzeyen "millet siste­

matigi" iyinde devinim ve birbirleriyle hayatm pek 90k saha ve safhasmda ortaya ytkan

kesi§me, yakt§ma ve ortti§melerle geni§ ve nevi §ahsma miinhastr bir "ktiltiirlerarast"

kayn~§ma ve donii~Umlerin ya§andtgt bir yapt olarak belirlemek miimkiindtir. 1

Bu yapt iyinde, "vatan" kavramt da, Osmanh devletinin biitiin donemlerinde, sosyo

ve ulusal bir kiilttire baglt bir cografya degildi ve battlt imparatorluklann temelini olu§­

turan "anavatan" ve "somiirgeler" diializmiyle bir ili§kisi yoktur. Biitiin bu temel ozelli'k;­

lerin bir sonucu olarak herhangi bir idari zorlamaya dayanmayah ¥e bu nedenle de "serbest

kiiltiir degi§meleri" olarak adlandmlan olgunun, Osmanb devletini olu§turan milletler

arasmda kar§thkh olarak ya§andtgt ve etkile§imlerin bir muhastmhk unsuru olarak telill<ki edildigi bilinmektedir.

Nitekim, kurulu§ doneminden itibaren §ekillenen bu yapmm 19. yi.izyil boyunca

* Do~. Dr., Hacettepe Oniversitesi Ttirk Dili ve Edebiyau Boltimti, Ttirk Halkbilimi Anabilim Dal1 Ba~kam . ·

I Bu yap• i~inde halk kUlttirtintin degi~im ve donU~tim dinamiklerine dair daha geni~ bir degerlendir­me i~in bkz. (<;obanoglu J 999a).

""'*'==·==-===...,.._=--................ ==·====='=== 31 ........... =======- ==-====·-......... ..., ..... .,==

r::;z;:;, .. ..,.,..,........~ , ..... ),~~~.=~ folklor/edebiyat !:l...''m~:zr<us:i·"· ~.:::J:l~Z! ·' ·w':;r:r::o:;;='5 ~

devam eden bUti.in k•§klrtmalara ve meydana gelen sosyo-kUltUrel degi§me ve hatta

bag•msizhk . hareketlerine ragmen 20. yUzy1I ba§lanna kadar dominant ozelliklerini

muhafaza ettigi bilinmektedir.2 Daha once bir ba§ka ~ah§mam1zda (c;obanoglu 1998) ele

aldigimiZ TUrk, Bo§nak, S1rp ve Huvat kUlti.irleri arasmda iki katmanh bir yap1ya sahip

olan ve agirhkh olarak kahvehane merkezli etkile§imlerin ~1k tarz1 kUlti.ir gelenegi etra­

fmdaki §ekillenmeleri ve bu baglamda kUitUrJer aras1 degi§melerin seyri konu edinilmi§ti.

bte yandan, yine kahvehane merkezli olarak ft§Ik tarz1 kiiltiir gelenegi baglarinnda TUrk

ve Ermeni kUlti.irleri arasmdaki kar§Ihkh etkile§imler veya "ft§Ik"tan "ft§ug"a donU§Um­

leri bu a! and a nispeten daha eski ve yaygm olan ~ali§malar (KoprulU 1989; TUrkmen 1982)

nedeniyle gUn I§lgma ~1kmt§ durumdadJr.3

Bu baglamda Osmanh Milletler Sistemi i~inde sosyo-kiiltUrel yap1· ve i§levleri

bal(lmmdan son derece onemli bir yere sahip olan Musevi Milleti'yle ilgili ~ah§malann

yabanc1 kaynaklardaki ~okluguna ragmen i.ilkernizde yeterince Uzerinde durulmad1gmJ

dU§UnUyoruz. Boyle bir dU§Uncenin UrUnU olarak da Unli.i TUrkolog Andreas Tietze ve

Joseph Yahalom'un son ylilarda yaymlanan bir c;ail§malanndan (1995a) hareketle TUrk

edebiyatt ile Musevi kUlti.irii arasmdaki kar§thkh kUitUrel etkile§imlerin mahiyetini

ortaya koymak yukanda da i§aret edildigi gibi bu c;ah§mamn as1l konusunu olu§turmak­tadir.

ispanyol Musevilerinin 1492'deki ispanya'dan siirgiin edilmelerini mUteakiben

Osrnanl! Devleti'nde iskan edilmeleriyle birlikte Osmanh'nm yerli Musevi Cemaatiyle

yeni gelen veya go~men Museviler arasmda ciddi sosyo-kiilti.irel problemlerin ya§and1g1

bilinmektedir. Bunlan orneklemek gerekirse, ispanyol Musevilerinin hahamlannm giydigi

gosteri§li ve Uzerinde ha~vari motifler ta§Jyan cUbbelerin yerli hahamlarca "kafir i§i"

(gentile) olarak tammlanarak Osmanh iilkesinde giyilmelerinin caiz olmadiglyla ba§layan

ve 16. yUzytl ortalarmda bir Tiirk ve Miis!Uman kurumu olarak ortaya ~1kan, islam alimleri

arasmda da ciddi tartt§malara yo! ac;an kahve ve ona bagh kahvehilne olgusuna (Hottox

1985) kadar geni§Ieyenler verilebilir.

J. Yahalom (1995c: ll) ispanyol Musevilerinin goc;leriyle birlikte ortaya c;tkan bu

tartt§mah ve bir olc;Ude de c;eki§meli ortam ic;inde, "Osmanh cennetinde", birden bire

sahip olduklan yarmlanndan emin alma ve ekonomik anlamdaki zenginlikle birlikte,

yeniden kurmak zorunda olduklan sosyal diizen ve bunun temel ta§l~ olan sosyal

degerleri yeniden olu§tururken sosyo-kiiltiirel hayatlannda meydana gelen bo§luk (vacu­

um) nedeniyle eksikliklerinin Tiirk kom§ulanndan alma yoluna gittiklerini ve kiilttirle~a­

rasJ ali§veri§in bu merkezde geli§tigini dU§Unmektedir. Hi~ §Uphesiz ispanyol go~men Musev! hammlann TUrk kadmlanmn devri ic;in en onemli makyaj unsurlan arasmda yer

alan "ele kma yakma gelenegi" gibi sosyal elementler geni§liginde di.i§UnUldiigi.inde c;ok

daha geni§ a~Jklamalar ic;eren soz konusu kUlti.ir degi§meleri edebi gelenekle smtrlayarak

2 Tek yanh "k!iltiirel temizlik" ve ideolojik yap1lam~lar iyin bkz .. (Herzfeld I 986). 3 Bununla birlikte ~·k tarz1 killtilr gelellegi baglammda TUrk killtilril ile Arap, Pars, Yunan, Bulgar,

Gilrcii, Rus. Romen ve Arnavut killtiirleri arasmdaki etkile~imlerin mahiyeti konusunda hi\lfi ciddi yah~malar yaptlmamt~llr.

32 """"'===--====---=="""""==

ele ahndtgmda yukandak.i hi.ikmiin daha gerc;ekci bir temele dayandtgt s~ylenebilir.

Kanaatimizce, bir anlamda informel bir ~ekilde Osmanh cemiyet hayatJm organize eden ve degi~lk din ve ki.ilti.irlerden geni~ kitlelerin kar~thkh kiilti.irel etkile~imlerinin gerc;ekle~tigi bir sosyo-kiiltiirel formun niteligindeki "kahvehane" sosyo-kiiltOrel kuru­mtmun onci.ili.i olan tekke kurumu ve tarikat olgusu yeni goc;menlerin I 6. yiizyil ortalanna kadar etk.ilendikleri temel sosyo-ki.ilttirel mihrak olmak durumundadtr. Nitekim, iizerinde Musevl mistik ~iirinin temellendigi yapmm onci.isti olan israel Naraya'nm "badeli hak ii~tkklan"mn temel iddiast olan "ilahi a~k" ve bunun dt~avurumu olarak yorumlanan mistik ~iir formunu kullanmt~ olmast bu baglamda son derece anlamhdtr.

israel Nayara'nm rriistik ~iiflerini topladtgt divam kendisi hayatta iken "Zemirot Yisrael" adtyla, Safid (1578), Selanik (1599), ve Venedik'te (1600) tic; bask! yapttgt bilinmektedir.4 Joseph Yahalom'un tespitlerine gore (1995c: 9) Nayara'nm ~iirleri yaym­landtklan gtinden gtintimtize kadar bi.itiin Akdeniz niterlandmda ya~ayan Musevl §airier iizerinde c;ok kuvvetli bir tesir· meydana getirmi~tir. Musevl mistik ~iirinin kurucusu olan israel Nayara'mn divammn soz konusu tic; basklsmda yer alan ~iirlerdeki edebi yanittct­hgmm takip ettigi seyir konusunda E. Seroussi'nin miilahazast, ilk basktda onun sec;tigi her Tiirk melodisini model alarak §iirler meydana getirdigi, daha sonra ise yeni bir yara­ttcthk yolu olarak olu~turdugu Ti.irk melodilerinin adaptasyonunu gerc;ekle§tirir; divam­mn Selanik baskismda da ekledigi elli civarmda yeni §iitle Ti.irk melodilerinin esast olan olc;iiden hareketle yapttgt yeni diizenlemeleri ic;eren eserler verir. Nayara'nm §iirleri Ttirk

Divan ve Tekke ~iir geleneklerinin allegorik yaptsmdadtr ve sozlerinin iliihi il~amla olu~tuguna inamhr ve c;e§itli Musevl riti.iellerinde kutsal ilfihiler olarak okunurlar.S Musevl ktilttirii ic;inde, i. Nayara'y~ ktsa stirede ac;ttgt c;agtrda Bursal! Joseph Ganso ve

digerleri takip eder.

Nayara'nm .ortaya koydugu bu yeni tiir veya mistik Musevl ~iirinin c;ok ktsa bir

si.irede geni§ kitlelerce benimsenip takipc;ilerinin ortaya c;tkmasmdaki asil mtieessir kuvvet, ispanyol goc;meni Musevl cemaatinde ortaya c;tkan yeni dini aktmlar ve Safed

· Kabbalistleri olarak adlandmlan ve bir sonraki yiizytlda da tizerinde Sabatay Sevi hare­ketini·n ortaya c;tkacagt, bu cemaatin kabul edip uyguladtgt yeni ritiiellerde okunmak tii.ere

gerekli olan yeni metinlere olan ihtiyacm yatttgt bilinmektedir.

Poptiler Ti.irkc;e §iirler ve §arkilann melodileri tizerine modellenen bu yeni Musevl· §iirinin fonetik yaptsmdaki sesleri kar§Ilamak tizere olc;i.i ve gerektiginde kelime odtin9-lemelerinin yam· stra, Tiirkc;e orjinallerdeki metafor ve imajlar da ahnmt§ ve kullanil­mt§tlr. Bu durumu orneklemek gerekirse, J. Yalohom'un tespitlerine gore (1995 c: 15-18) israel Najara'nm, "Musevl toplumunun stirgiinden donerek Tann'mn yardtmtyla onun tapmagmt yeniden kurma dilegi"nin ifade edildigi "zur meromemi", veya "§ah cihfinumi" Divan Edebiyatmm onde gelen §fiirlerinden Ta§hcah Yahya'nm "Ya civanumil

~ L Nayara aym zarnanda, ~firlerinin bastldtgmt goren ilk Musevl ~airdir. Daha fazla biEgi i~in bkz. (Yalahom 1995c: 15). ·

5 Aktaran Yalahom (1995c).

•s.,...-5 ee"~&;;;§!w , , .., ·E ' '" """" e<L:sm folklorledebiyat •":"*'"'* AsP =a"·& d-1 w "'' ee · •ZlZI

Sultananumi, efendimi, ~ah cihanumi" adb ~iirinden hareketle olu§turulmu~tur. Ta§hcah Yahya'run sevgilisi i9in soyledikleri yalmzca dorudan Tann'ya yoneltilerek ve tbranice .soylenilerek soz konusu son derece yaygm olarak okunan ilahi meydana getirilmi§tir. Aym §ekilde Musevl ~iir geleneginde yeni bir anlattm tutumu olarak ortaya 91kari Tann'ya bir erkegin gozi.iyle ete kemige btiri.inmi.i~ bir di§i gi.izelin gi.izellikleriyle sesleni§in de yine Ttirk Tekke ve Tasavvuf edebiyatJ geleneginden mtilhem oldugu, J. Yalohom (1995 c: 21) tarafmdan ileri stirtilmekte ve bu .ttir etkile§imlere ornek olarak ·:Ttg-i cefa ile beni oldi.irme sultanum" verilmektedir. ·

Daha once de i§aret ettigimiz gibi ispanyol go9meni Musevller arasmda ortaya 9ikan bu ibrani mistik §iirinin kaynagt dogrudan dogruya Tekkel~r ve Turk Tekke tam il§tkhk gelenegidir. Nitekim, yukanda straladtgtmtz benzerliklerin ve J. Yalohom'un tespitlednin de temel kaynagt israel Najara'mn 9agda§t olan Menahem de Lonzano'nun ilk basktst istanbul'da 1573 ythnda yaptlan "Pizmonim' u Bakkashot" ve bunun "Shtei Yadot" ad1yla 1618 y~hnda Venedik'te bastian antolojisidir. J. Hacker'in tespitlerine gore (1986), M. Lonzano, soz konusu antolojisinde, i. Najara'mn §iirlerinin Ttirk9e orjinallerinin ilk mtsralanm onun §iirlerinin ba§ma koyarak yaymlamt§tlr.6 Bu nedenle yukartda aktard17

g1m1Z etkile§imler Najara'mn ya§ad1gt donemde de bilinmekteydi ve J. Yalohom'un ifade ettigi gibi o ve takip9ileri hi9bir zaman bunu saklama veya kamufle etme geregi hissetrne­

mi§lerdi. Nitekim, Pir Sultan Abdal'm "Gel gontil sabreyle katlan bu cevre/ Elbette seni agladan gi.ildi.iri.ir" mlsralanyla bilinen nefesi de, Ti.irk tekke §iir gelenegi ile baglanttyt

ortaya koyar mahiyettedir.

Ancak, Ti.irk edebiyat gelenegi ile Musevl ki.ilti.irti arasmda ktsmen ozetlenen etki­le§imin sonucu olarak elde bulunan yaz1h materyalin Ti.irk ktilttir tarihi baktmmdan as1l onemi tinlti Ttirkolog An.dreas Tietze'nin (1995b) i§aret ettigi gibi Osmanh sahast Ttirk musikisinin notasyon kaynaklanm ve eserlerin makamma ve makamlann ytizytllar i9inde yenilenmesi veya degi§tirilmesine dair bilgimizi, Ali Ufki'nin "Mecmua-i Saz ti Soz" adh 17. ytizyil ortalannda hazJrladtgt eserinden daha da geri~ere, en azmdan 16. ytizytla gotilrmesidir. Tietze'nin bu konuda verdigi ornek olan, "Gogni.im aldt al ile" adtyla bilinen metnin gilnilmilzde icra edildigi makam "§evki tara~" iken bunun 16. yi.izytlda "uzzal" makamtyla icra edildigi ortaya 91kmaktadu. Kanaatimizce, bu sahamn astl uzmam olan, etnomlizikologlann konuyla ilgili olarak yapacaklan 9ah§malarla musiki tarihimizde meydana ~elen ki.ilttir degi§melerini takip edebilinek baktmmdan yeni bilgilere ula§ma­mtz kuvvetle muhtemeldir.

Andreas Tietze ve Joseph Yahalom'un birlikte yaymlad1klan (1995a) lbranice mistik §iirlerin tizerlerine in§a ettikleri TUrk9e melodiler ve bunlara esas olan Ti.irk9e metinlere dair ornekler ve makamlan yer almaktadtr. Bu baglamda, Tilrk edebiyat1 ile Musevl ktilti.irti arasmdaki ktilttirel etkile§imi ortaya koyan ve ozellikle de mistik Musevi §iirleri veya ilahilere kaynakhk etmi§Olanlan, soz konusu 9ah§madan (Tietze 1995a:62-181) hareketJe §U §ekiJde ornekJeyebiJiriz:

1.). A§1k Gevheri'nin ko§mast, "Acablaman dostlar meta! ·gezdigim/DerOnumda

6 Aktaran Yalohoin (1995c).

34

IIQiiP a a . w • • s -= ; •·· ··= • .. ~ .. <' "''a"?" folklor/edebiyat • ·· · • '-'·= .. '*" = .:;: ' •:s "'.: ··= ,_ -z•;:;;:os

daolar kadar gamum var." makanu dtigah. 0 .

neva.

rast.

2.) ~air ~avur'un gazeli "Dolub gtil yiizli dilberlerle meclis dondi.gtilzare", makam1

3.) "Aceb ol yad-i" makamt neva. 4.) "Aciz kaldum gtizel senin elinden", makamt yok .

. 5.) "Agladasm sen beni", makami htiseyni'. 6.) "Aglar bizim gozlerimtiz.", makamt saba. 7.) Kadt.Burhaneddin'in gazeli, "Ah iderisem.", makamt htiseynt 8.) !'Ak pak ziya", makamt dtigah. 9.) "Ala gozlti Rumi", makamt biiselik. 10.) Yunus Emre'nin ilahisi "Aldt bentim gongltimi noldugun bilmezem", makamt

11.) "Aldt gozlti Rumi", m~amt biiselik. 12.) Hayali Bey'in gazeli "Dfid-i ahfim divittim safham olubdur gerdfin", makamt

13.) Baki'nin gtizeli "Elemin laya itme dil-i mahzunung", makamt neva. 14.) Zat.i''nin gazeli "Alim-i alem-i gayb olmasa yarun suham", makamJuiik. 15.) "ahndt gongiil" makariu rast. I 6.) Ahdi-yi Bagdadi'nin gazeli "Al ile gongliim alan bir dilber-i mekkaredir",

makamt evjiira. 17.) "Alatd1n ytiztime" makamt segah. 18.) Kul Mehmet'in varsaglSl "Aklurrit yagma ider ~irin ediist Ahmedting", makamt

bfiselik. · 19.) "Ak~am old1, gtin do lund1", makam1 htiseyni. 20.) "Arz eyle ruhum Yusufing .a haljlim gel", makamt segiih. 21.) "a~Jk ·oldum bilmezsin", makamt yok. 22.) "A§tkta e lem neyler", makam1 nevruz.

23.) "A~amam daglar1", makam1 htiseynL 24.) "Ate~-i hasret ile", makamt segiih. · 25.) "Ate~i hicram saldt", makam1 dtigah.

Bizim ilk 25 tanesini verdigimiz soz konusu ~iirlerin Gevherl, Kul Mehmet gibi a§tklardan, Bakl, HayaliBey, Ta§hcah Yahya, Zati', Ahdi ve Kadt Burhaneddin gibi divan ~airlerin,e Pir Sultan Abdal ve Yunus Emre'ye vanncaya dek Ttirk edebiyatmm belli ba§h temsilcilerinden ve geleneklerinden, yine ko§madan, varsagtya, gazele, §arktya, tiirktiye ve ilahiye varan bir tiir ~e§itliJigin i~inde bulundugu a~Jk~a gortilmektedir. A. Tietze'nin ~ah~masmd~ (1995a) Turk edebiyatmm i§aret ettigimiz ~e~itliligi i~inde i branice metinleri de birlikte yer ·almakta olan 345 ·ornek vardtr. 16. ytizytlda icra edildikleri makamlan da i~eren bu omekler Turk edebiyatt ile Musevl mistik §iirinin ortaya ~~la~t ve ~ek.illeni~ siirecindeki etkile§imi ortaya koymaktad1r. 6te yandan, lstanbul, SeUinik ve Bursa gibi btiyiik §ehirlerde yerle§mi§ bulunan Musevllerin Turk edebiyatmm yukanda SJraladJgtmJz biitiin gelenek ve tiirleriyle aym anda temas.kurarak etkilenebilmi§ olmalan, kanaatimizce bugiine kadar Ttirk §iirinin klasik formlan ile halk §iiri geleneklerini birbi-

35 ........... _..,_

r:z:m;:;z:,!? "1!1 "·'1' ·'·"-S:"1h·5 2-4't b = -•a jolklor/edebiyat '· "· . m:e "*>'"''*: s ' s::=:-: =11 ' ·"'<:e m

rinden ayn ve ileti§imsiz kabul eden gorii§lerin, ne kadar s1g, lam dii§tinceler ve ideolojik §artlanmalann sonucu olarak ileri stiriildiiklerini son derece aylk .bir biyimde ortaya koymaktadtr.

Sonu9 olarak, bir ceph!!siyle malumat sahibi oldugumuz TUrk ve Musevi kUltiirleri arasmdaki kiilttirel etkile§imlerin hayatm diger saba safhalanna dair ara§tlrmalar ilerle­dikye daha artacagmt ve bunun da Osmanh donemindeki ktilttirel yogulculugun ve bir

.arada ya~ayabilen 90k renkli sesliligin bir gostergesi olarak, gtintimtize yol gosterici olabilecegini dii§iiniiyoruz.

Kaynak~

c;obanoglu, Ozkul. 1998. " A~tk ·Tarzt $iir Gelenegi ve Bo§nak A§tk (Guslar) Tarzt $iir Gelenegi Arazmda Ortakhklar Uzerine Tespitler." Milli Folk/or, C.5, S.39, s.29-35.

c;obanoglu, Ozkul. 1999a. "Osmanll Devleti'nde Turk Halk KU!tUrti'nUn Degi~im ve Donil§ilm Dinamikleri. Osmanlt, Ankara:

Yeni Turkiye Yaymlan, C. 9, s.5I-71. <;obanoglu, Ozkul. 1999. Halkbilimi Kuramlan ve ~r~tJrma Yontemleri Tarihine Gir~. Ankara:

Ak~ag Yaymevi. c;obanoglu, Ozkul. 2000. ~k Tarzt Kiiltiir Gelenegi ve Destan Tiirii. Ankara: Ak~ag Yaymevi. Hacker, J. I 986. "Agitation Against Philosophy in tstanbui in the 16th Centur-Studies in Menahem de

Lonzano's Derech Hayyim." Studies in Jewish Mysticism, Philosphy and Ethical Studies, Jerusalem: Tsihby, s. 533-

536 Hattox, S. Ralph. 1985 Coffe and Coffehosuse: The Origins of a Social Beverage in the Medieval

Near East. Seattle: Herzfeld, Michael. 1986. Ours Once More: Folklore, Ideology, and the Making of Modern Greece.

New York: Pella Publishing Company. KtlprtiiU, Mehmet Fuad. 1989."Turk Edebiyatt'run Ermenl Edebiyatl Ozerinde Tesirler." Tiirk

Edebiyatt Ara§brmalan I, istanbul: OtUken Yaymlan, s. 239-269. Seroussu, E. 1990. "The Tu.rkish Makam in the Musical Culture in the Ottoman Jews: Sources and

Examples." Israel Studies in Musicology, C.990, s. 50-52. Tietze, A. ve J. Yalahom. 1995a. Ottoman Melodies Hebrew Hymns: A 16th Century Cross­

Cultural Adeventure, Budapest Akademiai Kiado. Tietze, Andreas. 1995.b. "Form The Ottoman Point of View." Ottoman Melodies Hebrew Hymns.

(eds, A. Tietze ve J. Yalohom) Budapest Akademiai Kiado, s. 47-202. Ti!kmen, Fikret. 1~82. "Turk-Ermeni Halk Edebiyau Munasebetleri." Tiirk Kiiltiirii, C.XX, S. 225,

s.l46-l52. · Yalahom, Joseph. 1995b. "Hebrew Mystical Poetry and Its Turkish Background." Ottoman Melodies

Hebrew Hymns. (eds. A. Tietze ve J. Yalohom) Budapest: Akademiai Kiado, s. 11-46. --.

36