Embed Size (px)
DESCRIPTION
Your Link to Armenia
Citation preview
Ք սան տա րի ա ռաջ այս օ րը՝ սեպ տեմ բե րի 21-ին, Հա-յաս տանն ընտ րեց ան կախ պե տա կա նու թյան կերտ ման ու ղին: Ռո ման տիկ, ե րա նե լի ժա մա նակ ներ էին, թեև շա տե րը լուրջ մտա հո գու թյուն ներ ու նեին երկ րի ա պա-գա յի վերաբերյալ:
Կա րո՞ղ է Հա յաս տա նը միայ նակ ապ րել ա ռանց Ռու սաս տա նի:
Կա րո՞ղ է Հա յաս տա նը միայ նակ դի մա կա յել Ադր բե ջա նին ու Թուր քիա յին:
Ինչ պե՞ս է կարգավորվելու ար ցախ յան հա կա մար տու թյու նը:
Կա րո՞ղ է Հա յաս տա նը տնտե սա պես կեն սու նակ պե տու թյուն դառ նալ:
Հար ցե րը սրան ցով չէին սահ մա նա փակ վում:Այս հար ցե րը՝ միաս նա բար կամ ա ռան ձին, ու նեին մեկ
պա տաս խան՝ ան կա խու թյանն այ լընտ րանք չկար:
Սեպ տեմ բե րի 21 vs սեպ տեմ բե րի 2տեսակետ
էջ 2 ›››
Ա մեն տա րի այս օ րե րունտեսակետ
էջ 2 ›››
Ք սան տա րին՝ հե տա հա յաց
էջ 3 ››
Ք սան տա րին՝ թվե րով
էջ 4 ›››
Աշ խար հը BRIC-ին այ լընտ րանք է փնտրում
էջ 6 ›››
Պե տու թյան հետ քե րով
էջ 7 ›››
Գ րա վել Փա րի զը
էջ 7 ›››
Մար զա կան Հա յաս տան
էջ 8 ›››
| № 1, չորեքշաբթի, սեպտեմբերի 21, 2011 թ.
Օրվա թիվ
Գ յու ղը՝ փրկօ ղակՎի ճա կա գիր ներն 9,6 % ակ տի վու թյուն են նկա տելԱզ գա յին վի ճա կագ րա կան ծա ռա յու թյու նը (ԱՎԾ), մակ րոտն տե սա կան օ պե րա տիվ տվյալ նե րի հա մա ձայն, ե րեկ հրա պա րա կել է օ գոս տո սի տնտե սա կան ակ տի վության ին դեք սը, ո րը կազ մել է 109,6 %: Հա յաս տա նի տնտե սա կան ակ տի վու թյու նը ան ցած ութ ա միս նե րին ան կա յուն վար քա գիծ է դրսևո րել։ Մա յի սին՝ նա խորդ տարվա նույն ամս վա հա մե մատ ար ձա նագր ված 9,9 % տնտե սա կան ակ տի վու թյա նը հու նի սին հա ջոր դել է տնտե սա կան ակ տի վու թյան ըն դա մե նը 2,3 % աճ, հու լի սին տնտե սա կան ակ տի վու թյան ա ճը կազ մել է 7 %, իսկ ար դեն օ գոս տո սին՝ 9,6 %։ Տնտե սա կան ակ տի վու թյան աշ խու ժա ցու մը պայ մա նա վոր ված է բա րեն պաստ ե ղանա կա յին պայ ման նե րով։
ԱՎԾ-ի տվյալ նե րից երևում է, որ տնտե սա կան ակ տի վու-թյա նը նպաս տել են գյու-ղատն տե սու թյան և արդ յու-նա բե րու թյան ո լորտ նե րը, իսկ Հա յաս տա նի տնտե սու թյան
նախ կին շար ժի չը՝ շի նա-րա րու թյու նը, շա րու նա կել է ար գե լա կել տնտե սա կան ակ տի վու թյունը։
Այս տար վա օ գոս տո-սին տնտե սու թյան բո լոր
ճյու ղե րում, բա ցա ռու թյամբ շի նա րա րու թյան, աճ է ար ձա նագր վել։ Այս պես՝ գյու ղատն տե սու թյան և
էջ 5 ›››
էջ 6 ›››
Դ րահ մա՞ եվ րո յի փո խա րեն
Ա թեն քը եվ րո պա կան
միաս նա կան ար ժույ թի
հար ցը դնում է հան րաք վեի
էջ 7 ›››
20 տա րում՝ 32 պե տու թյուն
Աշ խար հի քա ղա քա կան քար տե զը շա րու նա կում է փո փոխ վել
էջ 3 ›››
Ան կա խու թյանն այ լընտ րանք չկար
Ձեռքբերումներ ու կորուստներ ամփոփելու ժամանակը
Երբ կարողանում ենք բռունցքվել
Քսաներեք տարի առաջ Ազատության հրապարակում հավաքված այս մարդիկ թերևս չէին պատկերացնում, որ ընդամենը երեք տարի անց Հայաստանն անկախ է դառնալու: 1988ից սկսված շարժումը և դրան հաջորդած երկու տասնամյակների իրադարձությունները ձևավորեցին այսօրվա Հայաստանի դիմագիծը: «Քսան տարին՝ հետահայաց» տեսե՛ք 3րդ էջում: n
Ռուբեն Մանգասարյան
տ ն տ ե ս ա կ ա ն օ ր ա թ ե ր թ
էջ 5 ›››
Չ սեր տած դա սերՀա յաս տա նը կրկին
«անվ տանգ կղզի է
փո թոր կոտ օվ կիա նո սում»
88,3
58,2
91,2
105,4 106,9
105,8
103,1
107,2
103,3
106.0
109,6
112,9
113,9
110,1
114.0
113,4
113,7 106,8
85,6
102,6
107.0
50
60
70
80
90
100
110
120
1991Աղբյ�րը` ԱՎԾ
1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011հունիս
ՀՆԱ աճ
| № 1, չորեքշաբթի, սեպտեմբերի 21, 2011 թ.
2 | Տեսանկյուն
«Օ րա կարգ», որն անհ րա ժեշտ է
ու նե նալԱյ սօր ծնվեց «Օ րա կարգ»-ը: Հա յաս տա նի ան կա-խու թյան քսա նե րորդ տա րե դար ձի օր վա ա վե-տի սով այն փոր ձե լու է լի նել մաս նի կը այն մեծ օ րա կար գի, որ ձևա վոր վե լու է այս և, գու-ցե, հա ջորդ տաս նամ յակ նե րում: Մենք շու կա ենք մտնում այն մտադ րու թյամբ ու վճռա կա-նու թյամբ, որ հա սա րա կու թյան ձեռ քին մի ջոց ու գոր ծիք լի նենք սե փա կան օ րա կար գը ձևա վո րե-լու գոր ծում:
«Օ րա կարգ»-ը դառ նա լու է ցայսօր գրե-թե թա փուր այն հար թա կը, որ տեղ ի րար կող-քի գո յու թյուն ու նե նա լու ի րա վունք կու նե նան բազ մա զան, հա կա դիր ու հա մար ձակ կար ծիք-ներն ու գա ղա փար նե րը, իսկ փաս տի և փաս-տար կի հի ման վրա լրատ վու թյան մա տու ցու մը լի նե լու է մեր օ րա կար գա յին թիվ մեկ խնդի րը:
Մենք փոր ձե լու ենք ա ռա վե լա պես պա տաս-խա նել ոչ թե «ինչ», այլ «ին չու» հար ցին: Իսկ ան պա տաս խան «ին չու»-նե րի պա կաս հաս տատ չու նենք և չենք ու նե նա լու:
«Ին չու»-նե րին պա տաս խա նե լու դժվա րին և հա ճախ վտան գա վոր գոր ծում պահ պա նե լու ենք ա նա չառ լրագ րու թյան բո լոր սկզբունք նե րը՝ հստակ ջրբա ժան գծե լով հայ հո յան քի, վի րա վո-րան քի ու քննա դա տու թյան միջև:
«Օ րա կարգ»-ն իր հնա րա վո րու թյան սահ-ման նե րում նպաս տե լու է Հա յաս տա նում քա-ղա քա ցիա կան հա սա րա կու թյան ու ժե ղաց մա նը, մրցակ ցա յին և մր ցու նակ տնտե սու թյան ստեղծ-մանն ու ի րա կան հա կակ շիռ նե րի հի ման վրա գոր ծող քա ղա քա կան հա մա կար գի ներդր մա նը:
Եր ջա նիկ զու գա դի պու թյամբ՝ օ րա թեր թի հիմ-նա դիր «Սի վի լի թաս» հիմ նադ րա մի տնօ րի նու-թյու նը խմբագ րու թյան առջև դրեց այն նույն պայ մա նը, ինչ խմբագ րու թյունն էր պատ րաստ-վում նրա առջև դնել՝ ան կախ լի նե լու պայ մա-նը: Մեր հա մոզ մամբ՝ լրատ վա մի ջո ցի ան կա-խու թյուն նշա նա կում է, որ այն զերծ է որևէ քա ղա քա կան ու ժի, ան ձի, բիզ նե սի կամ կա-ռա վա րու թյան ազ դե ցու թյու նից, և խմ բագ րու-թյունն ինք նու րույն է ո րո շում իր լրատ վա կան քա ղա քա կա նու թյու նը:
Դա հա ջո ղու թյան հաս նե լու կարևո րա գույն նա խա պայ մանն է:
Մենք վստահ ենք, որ կա ղա պար նե րից ու նա խա պա շա րում նե րից զերծ լրատ վա մի ջո ցի
ծնուն դը փոքր, բայց կարևոր ներդ րում է Հա յաս տա նի ան կա խու թյան ամ րապնդ ման գոր ծում, ին չը և ա նում ենք… n
Խմբագրական Սեպ տեմ բե րի 21 vs սեպ տեմ բե րի 2
Սեպ տեմ բե րին նշում ենք զույգ հայ կա կան հան-րա պե տու թյուն նե րի ան-կա խու թյան օ րե րը: Այս տա րի հո բել ա նա կան է`
քսա նամ յակ ներ ենք նշում: Ք սան տար վա հե ռա վո րու թյու նից այ սօր հան րա յին դիս կուր սի, ճիշտ է` ոչ այն քան ակ տիվ, հարց է դառ նում Ար ցա խի ան կա խու թյա՞ն, թե՞ ՀՀ-ի հետ վե րա միա վոր ման եր կընտ րան-քը: Միա վոր ման կողմ ա կից նե րը Հա յաս տա նում հիմ ա կա նում մտա-վո րա կան ներ են կամ ակ տիվ քա-ղա քա ցիա կան կյան քով ապ րող ան-ձինք: Ար ցա խում նրանց շեր տը բա-վա կա ն բազ մա զան է` նախ կին հրա-մա նա տար ներ, մտա վո րա կան ներ, գյու ղա ցի ներ… Տա րի ներ ա ռաջ` 1995-2000 թթ., Ազ-գա յին ժո ղո վում նույ նիսկ միաց ման օգ տին հստակ ար տա հայտ վող պատ-գա մա վոր ներ կա յին: Գա ղա փարն
ա ռաջ մղե լու հա մար էր ստեղծ վել « Մեր տու նը Հա յաս տանն է» կու սակ-ցու թյու նը, ո րը, սա կայն, ակ տիվ քա-ղա քա կա նու թյամբ չի զբաղ վում: Ի րա կա նում, ան կա խու թյան կողմ ա-կից նե րի զգա լի մա սը հա մա րում է, որ Ար ցա խի Հան րա պե տու թյան ան-կա խու թյան մի ջազ գա յին ճա նա չու-մը միաց ման ա մե նա կարճ ճա նա-պարհն է: Իսկ միաց ման կողմ ա-կից նե րին, հատ կա պես ՀՀ-ում, խիստ մտա հո գում է Ար ցա խում նոր ազ գի ա ռա ջաց ման հար ցը, նրանք հա ճախ են բե րում Մոն տե նեգ րո յի օ րի նա կը:
Հ նա րա վո՞ր է արդ յոք նոր ազ գի ա ռա ջա ցում Ար ցա խում: Ե թե սահ-մա նենք ազ գը՝ որ պես մեկ ընդ-հա նուր լե զու և ինք նա գի տակ ցու-թյուն ու նե ցող էթ նի կա կան ընդ-հան րու թյուն, ո րի հա մար ընդ հա-նուր են նախ նի նե րը, լե գենդ նե րը, ազ գա յին տո նե րը, ա պա այս դեպ-քում նոր ազ գի ա ռա ջաց ման խնդիր չենք ու նե նում, այն փոք րիկ տար բե-րու թյամբ միայն, որ 1991-ից սկսած՝ մենք սկսում ենք ո րոշ տար բեր տո-ներ ու նե նալ…
Իսկ ե թե ազ գը դի տում ենք որ-պես ո րո շա կի պե տու թյան քա-ղա քա ցի նե րի քա ղա քա կան հան-րույթ, սահ մա նում, որ բա վա կա-նին տա րած ված է Արև մուտ քում, ա պա խնդիր ներ են ա ռա ջա նում: Քա ղա քա ցի նե րի, մարդ կանց ցան-կա ցած խումբ, որն ի րեն տա րան-ջա տում է պե տա կան սահ մա նով ու սու վե րե նու թյամբ, կոչ վում է ազգ: Այս դեպ քում գործ ենք ու նե նում ար ցախ ցի կամ ղա րա բաղ ցի ազ-գի հետ: Հենց սա էլ մտա հո գում է
միաց ման կողմ ա կից իմ շատ ըն-կեր նե րի: Սա կայն վե րա պա հում-ներ, այ նո ւա մե նայ նիվ, կան: Խն-դիրն այն է, որ Ար ցա խի սու վե րե-նու թյու նը խիստ ֆոր մալ է. Ար-ցա խի տա րած քում տա րած վում է Հա յաս տա նի Հան րա պե տու թյան սու վե րե նու թյու նը, Հա յաս տանն է Ար ցա խի փո խա րեն ի րա կա նաց-նում կրթա կան քա ղա քա կա նու-թյուն, դպրոց նե րում ու բու հե րում սո վո րում են Երևա նում հաս տատ-ված ծրագ րե րով ու դա սագր քե րով, դրա մա վար կա յին քա ղա քա կա նու-թյունն ամ բող ջո վին ՀՀ-ն է ի րա-կա նաց նում, Ար ցա խի պաշտ պա-նու թյան բա նակն էլ հա մար վում է ՀՀ զին ված ու ժե րի մի մա սը: Ար ցա-խի օ րենսդ րու թյու նը, որ պես կա-նոն, ՀՀ-ում ըն դուն ված օ րենք նե-րի պարզ իմպ լե մեն տա ցիա է: Ա հա սրանք և ն մա նա տիպ փաս տարկ-նե րը թեթև շունչ քա շե լու հնա րա-վո րու թյուն են տա լիս:
Ես ան ձամբ գտնում եմ, որ էթ նի-կա կան նույ նա կա նա ցում այ սօր վա աշ խար հում բա վա կա ն զո րեղ զգա-ցում է, և ա վե լի հակ ված եմ ազ գի ա ռա ջին սահ ման մա նը: Սա կայն ժա-մա նակ առ ժա մա նակ համակվում եմ միաց ման կողմ ա կից նե րի մտա-վա խու թյուն նե րով և որ պես լու ծում տես նում… վե րաբ նա կե ցու մը: Ինչ-քան շատ հայ ապ րի Ար ցա խում, ինչ-քան շատ մարդ Ար ցա խում խո սի հա-յե րեն, այն քան ա վե լի մեծ է լի նե լու ՀՀ-ի հետ վե րա միա վոր վե լու հե ռան-կա րը: Ա հա հենց այս ուղ ղու թյամբ էլ կու զեի, որ ուղղ վեին ըն կեր նե րիս ջան քե րը… n
Ա մեն տա րի այս օ րե րուն
Հա յաս տա նը դու ես: Պն դում ա մե նու րեք էր և է ու ա մեն քայ լա փո խի: Այն պի տի որ ամ-
փո փեր Եր րորդ հան րա պե տու թյան գո յու թյան եր կու տաս նամ յա կի ամ-բողջ մի գու ցեև ի մաս տը, տրա մա-բա նու թյու նը, փի լի սո փա յու թյու նը, ա ռա քե լու թյու նը և պաշ տո նա պես ու պե տա կա նո րեն, Իր իսկ ա նու նից ու Սեպ տեմ բե րի 21-ին:
Ու պի տի հոր դոր վեր գնա հա տել, ար ժա նին մա տու ցել, գի տակ ցել կարևո րու թյու նը՝ ան կախ գո յու թյան կարևո րու թյու նը: Գի տակ ցել ժա մա-նա կի մեջ, տես նել ժա մա նակ նե րի
միջև կա պը ու մեկ ան գամ ևս արժևո-րել ան կախ ապ րե լու ու ա պա գա կա-ռու ցե լու պատ մա կան այն հնա րա վո-րու թյու նը, որն ըն ձեռ վեց, կերտ վեց քսան տա րի ա ռաջ:
Պի տի պատ գամ վեին սե րունդ նե-րը՝ ներ կա ու գա լիք, պահ պա նել ու խնա մել ու փո խան ցել այս հնա րա-վո րու թյու նը այս հո ղի վրա ու այս լեզ վով: Պի տի գնա հատ վեին ու ամ-փոփ վեին քսան տա րի նե րը, պի տի հա ջող ված ու ոչ այն քան, դժվա րին ու հաղ թա նակ նե րի տա րի ներ հիշ-վեին, ու կա ռույց նե րի ա լի քը վեր ջա-պես Մա տե նա դա րա նի նոր մաս նա-շենք ստեղ ծեր:
Հա յաս տա նը դու ես. փաս տո րեն՝ նաև ես, մի գու ցե՝ ձե զա նից յու րա-քանչ յու րը: Իսկ դու՝ ո՞վ: Մի գու ցե յու-րա քանչ յուր ոք, ով հա յե րեն կար դալ գի տի, ով հա յե րեն է հաս կա նում, ով Եր րորդ հան րա պե տու թյան քա ղա-քա ցի է, ում հա մար հա յը նաև կրո-նա կան ինք նա գի տակ ցում է, կամ, ի վեր ջո, ով ի րեն հայ է զգում:
Իսկ ին չո՞ւ խո սակ ցի դի տանկյ ու-նից. մի՞ թե ինձ պի տի շնորհ վի Հա-յաս տան լի նե լու ի րա վուն քը ու ո՞ւմ կող մից: Մի գու ցե ես դեռ պի տի նվա-ճե՞մ Հա յաս տան լի նե լու ի րա վուն քը, մի գու ցե շնոր հը ու ու մի՞ց: Մի գու ցե պար տադր վում է ինձ Հա յաս տան լի-նել ու կրել Հա յաս տան լի նե լու պա-տաս խա նատ վու թյու նը, ի րա վուն քը,
ու ո՞վ է պար տադ րում:Ինչ-որ տա րօ րի նակ գի տակ ցում է,
ան կախ գո յու թյան ի մաս տի, տրա-մա բա նու թյան, փի լի սո փա յու թյան, ա ռա քե լու թյան տա րօ րի նակ գի տակ-ցում: Տա րօ րի նակ է մաս նակ ցայ նու-թյան ըն կալ ման ա ռու մով:
Մի՞ թե մե զա նից յու րա քանչ յու րի ցան կու թյու նը, պատ րաս տա կա մու-թյու նը ո րո շու մը չէ՝ լի նել Հա յաս տան, Հա յաս տա նի մի մաս նի կը: Անձ նա կան ո րո շո՞ւմ, թե՞ հան րու թյան, հա մայն քի, հա սա րա կու թյան ու վեր ջա պես, ինչ-որ մեծ, շատ մեծ ու կարևոր, ան չափ կարևոր ու հնուց, շատ-շատ հնուց ե կող ի րա դար ձու թյու նում ընդգրկ-ված, ան պայ մա նո րեն ընդգրկ ված ու ի րեն մաս նիկ զգա լու ան հա գուրդ ձգտում:
Հա յաս տա նը ես եմ ի հար կե, բայց միայն ոչ Սեպ տեմ բե րի 21-ից Սեպ-տեմ բե րի 21: Սեպ տեմ բե րի 21-ը խորհր դա նիշ է, գոր ծի խորհր դա նիշ: Իսկ գործն ա մե նօր յա է՝ ա մեն ա ռա-վոտ, ա մեն կե սօր ու ա մեն ե րե կո:
Որ քա նո՞վ է մե զա նից յու րա քանչ-յուրն ի րեն այդ գոր ծի ու ի րա դար-ձու թյան մաս նիկ զգում կամ ի րեն մաս նիկ զգա լու ցան կու թյուն ու նի: Որ քա նո՞վ է մե զա նից յու րա քանչ յու-րը նույն խան դա վա ռու թյամբ հա-վա տում «եր կիրդ եր կիր է»-ին, քան «չէ»-ին, և ու զում այ սօր «եր կիրդ եր-կիր» կա ռու ցել: n
Մարատ Յավրումյան
Խմ բագ րա կա նը չի պայ մա նա վո րում թեր թի այլ հատ ված նե րում նո րութ յուն նե րի ընտ րութ յունն ու լու սա բա նու մը:
Այս է ջում հրա պա րակ վող մյուս կար ծիք նե րը կա րող են չհա մընկ նել խմբագ րութ յան դիր քո րոշ մա նը:
Հայկ Խա նում յան
Լույս է տեսնում 2011թ. սեպտեմբերի 21-ից:
Հիմնադիր և հրատարակիչ՝ «Սիվիլիթաս» հիմադրամ
Հասցե՝ ք. Երևան, Հյուսիսային պողոտայի 1
Հեռ.՝ +37410 500 119, էլ. փոստ՝ [email protected]
Գլխավոր խմբագիր՝ Կարեն Հարությունյան
Վաճառք և բաժանորդագրություն՝ +374 10 500119, +374 55 026249
Մեջբերումեր անելիս հղումը «Օրակարգ»-ին պարտադիր է:
Թերթի հոդվածների մասնակի կամ ամբողջական
հեռուս տա ռադիո ընթերցում առանց «Օրակարգ»-ին հղման արգելվում է:
Նյութերը չեն գրախոսվում և հեղինակներին չեն վերադարձվում:
Գովազդների և R տառով հրապարակվող
նյութերի բովանդա կության համար խմբագրությունը
պատասխանատվություն չի կրում:
Տառատեսակը՝ Էդիկ Ղաբուզյանի
Հրատարակության 1-ին տարի
Ստորագրված է տպագրության` 20.09.2011թ.
Տպաքանակը` 2000
Օրաթերթը տպագրվում է «Տիգրան Մեծ» հրատա րակ չու թյան
տպարանում, ք.Երևան, Արշակունյաց 2:
տ ն տ ե ս ա կ ա ն օ ր ա թ ե ր թ
№ 1, չորեքշաբթի, սեպտեմբերի 21, 2011 թ. |
3|
1991թ. սեպ տեմ բե րի 21-ին Հա-յաս տա նում տե ղի ու նե ցավ ան-կա խու թյան հան րաք վե: Ընտ րա-կան ի րա վունք ու նե ցող բնակ-չու թյան շուրջ 94,5 տո կո սը մաս-նակ ցեց, իսկ ա վե լի քան 99 տո կոսն «ա յո» ա սաց ան կախ, ա զատ և ինք նիշ խան պե տու-թյուն ու նե նա լու հայ ժո ղովր դի ե րա զան քին:
Մո լո րա կի մեկ վե ցե րորդ մասն զբա ղեց նող Խորհր դա յին Միու-թյան փլու զու մը հնա րա վո րու-թյուն տվեց միու թե նա կան 15 հան րա պե տու թյուն նե րին, ո րոն-ցից տա րած քով ա մե նա փոք րը
Հա յաս տանն էր, ա նար յուն, ա ռանց լուրջ ցնցում ե րի հաս նել ան կա խու թյան:
Ան կա խու թյան հռչակ ման քսան տա րի նե րին Հա յաս տանն ու նե-ցել է բազ մա թիվ նվա ճում եր ու ցա վա լի կո րուստ ներ: Ա մե նա մեծ նվա ճու մը ինք նին ան կախ պե-տա կա նու թյան հռչա կում էր:
Մե ծա գույն մյուս նվա ճու մը ար ցախ յան հաղ թա նակն էր, ո րը տրվեց ա վե լի քան վեց հա զար հայ ա զա տա մար տիկ նե րի նա-հա տա կու թյան, տասն յակ հա-զա րա վոր հայ տղա նե րի, նրանց մայ րե րի, ողջ Ար ցա խի, Հա յաս-տա նի ու Սփ յուռ քի միաս նա կան ջան քե րի շնոր հիվ:
Ք սան տա րի նե րի ա մե նա մեծ կո րուս տը Հա յաս տա նից ա վե լի քան մեկ մի լիոն հա յե րի հե ռա-նա լու ի րո ղու թյունն է:
Հա յաս տա նի եր րորդ հան րա-պե տու թյան հիմ ա դիր նե րը պե-տա կա նու թյան հիմ քում դրե-ցին հա մա մարդ կա յին այն պի-սի գա ղա փար ներ, ինչ պիսիք էին ա զատ, ան կախ, ինք նիշ խան և ժո ղովր դա վա րա կան պե տու թյան կա ռու ցու մը, ա զատ տնտե սա-կան հա րա բե րու թյուն նե րի հաս-տա տու մը, եր րորդ ու ժե րի թե-լադ րան քից զերծ ար տա քին քա-ղա քա կա նու թյուն վա րե լը, ա զատ և ան կախ մա մուլ ու նե նա լը: Սա-կայն այդ գա ղա փար նե րի մեծ
մա սը վար կա բեկ վեց հենց 1990-ա կան թթ., ին չն ա ռաջ բե րեց մեծ հիաս թա փու թյուն ոչ միայն իշ-խա նու թյու ննե րի, այլ նաև ան-կա խու թյան գա ղա փա րի նկատ-մամբ: 2000-ա կան նե րին ևս ի դեալ ներ վար կա բե կե լը շա րու-նակ վեց և դար ձավ ա վան դույթ:
Ք սան տա րին քիչ ժա մա-նակ չէ, որ պես զի ան կա խու թյու-նը Հա յաս տա նի քա ղա քա ցի նե-րի հա մար դառ նար բա ցար ձակ ար ժեք: Ա մեն տա րի սեպ տեմ-բե րի 21-ը նշվում է պե տա կա նո-րեն, այդ օ րը ոչ աշ խա տան քա-յին է, սա կայն հա մա հայ կա կան տո նը դեռևս չի վե րած վել հա մա-ժո ղովր դա կա նի: Ան շուշտ, ան-կա խու թյան հաս տատ ման ճա-նա պար հը են թադ րում է նաև զրկանք ներ ու ան վե րա դարձ կո-րուստ ներ ան կա խու թյան ձգտող ժո ղովր դի հա մար, սա կայն այդ զրկանք ներն ու կո րուստ նե րը չպետք է լի նեին միայն ժո ղովր-դի մեկ հատ վա ծի հաշ վին:
Ան կա խու թյան հաս տա տու մից քսան տա րի անց բնակ չու թյան մի հատ ված դեռ ե րա նի է տա-լիս խորհր դա յին ա նա զատ ժա-մա նակ նե րին: Դ րա պատ ճա ռը
այն հո ռի բար քերն են, ո րոնք ե կան ան կա խու թյան հենց ա ռա-ջին օ րե րից և դար ձան մեր կյան-քի ու կեն ցա ղի ան քակ տե լի մա-սը: Դա և՛ կո ռուպ ցիան է, և՛ մար-դու ի րա վունք նե րի հա մա տա րած ոտ նա հա րու մը, և՛ պար բե րա-բար կեղծ վող ընտ րու թյուն նե րը, ա նար դա րու թյու նը, սո ցիա լա-կան խիստ շեր տա վո րու մը, ո րոշ դեպ քե րում՝ թշվա ռու թյու նը:
Ան կա խու թյան տո նը լիովին չի մտնի մեր ըն տա նիք և կ շա րու-նակ վի նշվել հի մ ա կա նում պաշ-տո նա պես, քա նի դեռ ընտ րու-թյուն նե րն ար դար չեն անց նում, քա նի դեռ երկ րում իշ խում է ոչ թե օ րեն քը, այլ իշ խա նա կան, չի նով-նի կա կան կա մա յա կա նու թյու նը, ա մեն քայ լա փո խի ոտ նա հար վում են ան կա խու թյան ի րա կան տե-րե րի՝ շար քա յին քա ղա քա ցի նե-րի ի րա վունք նե րը: Քա նի դեռ այս երկ րում կա ար դա րու թյան, վաղ-վա օր վա նկատ մամբ հա վա տի պա կաս, Ան կա խու թյան տո նը լիո-վին չի մտնի մեր ըն տա նիք, և Ան-կա խու թյան օ րով մենք մեր տնե-րում տո նա կան սե ղան ներ չենք բա ցի… n
Թա թուլ Հա կոբ յան
Ք սան տա րին՝ հե տա հա յացԻ րա դար ձու թյուն ներ, ո րոնք ձևա վո րե ցին այ սօր վա Հա յաս տա նի դի մա գի ծը
« Ան կա խու թյան տո նը լիովին չի մտնի մեր ըն տա նիք և կ շարու նակ վի նշվել հի մ ա կա նում պաշ տո նա պես, քա նի դեռ ընտ րություն նե րն ար դար չեն անց նում, քա նի դեռ երկ րում իշ խում է ոչ թե օ րեն քը, այլ իշ խա նա կան, չի նով ի կա կան կա մա յա կա նու թյու նը, ա մեն քայ լա փո խի ոտ նա հար վում են ան կա խու թյան ի րա կան տե րերի՝ շար քա յին քա ղա քա ցի նե րի ի րա վունք նե րը: »
Օրակարգ
Ան կա խու թյանն այ լընտ րանք չկարՁեռքբերումներ ու կորուստներ ամփոփելու ժամանակը
‹‹‹ էջ 1
19 91 Հա յաս տանն ան կա խա ցավ ԽՍՀՄ-ից:
Լևոն Տեր -Պե տրոսյանն ընտրվեց Հ Հ նախագահ:
1 99 2 Կ ազմ ավոր վե ց Հայո ց բանակը:
Ա զատ ագրվեց Շուշին:
1993
Սկ սվ եց Ադր բե ջանի լայնամ աս շտա բ հ ար ձակ ու մը Հա յա ստ ան ի և Ղարա բաղ ի վրա: Հա յկ ական զորքեր ը հ ամառ դի մադրու թյուն ից հետ ո անց ան հակահարձա կմ ան՝ վեր ցն ել ով Ք ելբա ջարը: Թ ուրք իա ն փ ակ եց Հայաստա նի հետ ս ահ ման ը:
Հայա ստ ան ի կենտր ոնական բա նկը շրջանառության մե ջ դրեց ազգա յին արժ-ույթը՝ դրա մը :
19 94Հ այա ստ անի, Լ եռ նա յին Ղարա բա ղի և Ադրբե ջան ի միջև Բի շք եկ ու մ զին ադ ադա րի համաձա յնագ իր ստորա գր վեց :
Հայա ստա նում արգել վե ց Հա յ հեղափ ոխա կան դաշնակց ու թյան գ ործ ունեությու նը :
1 9 95 Հայ աս տան ը Սա հմանադր ու թյուն ընդ ու նե ց:
Վ եր ագ ործա րկ վե ց Մե ծամորի ատո մա կայ ան ը:
199 6 Հայաստ ան ու մ կայացան նախ ագահ ական ը նտրությո ւններ , որոնց ար-դյունքներն ըն դդի մություն ը չը նդու նեց: Ըն տր ու թյունն երն ա րժանաց ան մի ջազգային դիտո րդ ների խ իստ քննադատության ը:
1 99 7 ԼՂՀ ն ախա գա հ Ռոբե րտ Քոչարյանը նշ անակվեց ՀՀ վարչա պե տ:
1 998 ՀՀ ն ախա գահ Լևոն Տե ր- Պե տրոսյանը հրա ժա րական տ վեց :
Ռոբեր տ Քոչարյա նն ընտրվեց ՀՀ նախագ ահ :
19 99
Խո րհրդ այի ն Հայ աս տանի ա ռաջն որ դ Կար են Դե միրճյանը վ եր ադ ար ձավ մեծ քաղ աք ականություն և դ աշ ինք կնքեց պա շտպա նու թյան նախա րա ր Վազգեն Սա րգս յան ի հետ:
Հոկտե մբ երի 27-ին Ազ գային ժո ղո վում սպանդ եղավ. զոհվեցին ութ հ ոգի, ա յդ թ վո ւմ` Ա Ժ նախագ ահ Կա րեն Դեմի րճյ անը և վ արչապ ետ Վազգեն Ս ար գսյան ը: Նույ ն օր ն Ամենայ ն Հա յո ց կաթողիկոս ընտրվ եց Գա րեգին Բ -ն:
2000 Վա րչապ ետ նշա նա կվեց Անդրա նի կ Մարգարյ անը ̀ փոխարին ելով հոկտեմբ եր ի 27-ից հ ետո ա յդ պ աշտոնին նշանակված Վազգեն Սարգսյանի եղբոր ը` Ար ամ Սա րգսյանի ն:
2001 Հ այ աս տանն անդ ամակցեց Եվրոպ այի խորհրդին:
2002 Փակ վեց «Ա 1 պլ ու ս» հեռ ուս տաը նկ երու թյո ւնը:
Մե կն արկեցին Լ ինսի հիմադրամի ծրագ րերը, որ ոնք սկ սեց ին էապես նպ աստել Հայաստանի տն տեսակ ան աճ ին :
20 03Ռո բերտ Քոչա րյ ան ը վերը նտ րվեց ՀՀ ն ախ ագահ ի պ աշտոնո ւմ: Ընդդիմ ությ ունը չ ընդո ւն եց ը նտրո ւթյ ունների օրի նակա նությու նը : Ընտրու թյո ւն ներն ա րժան աց ան միջա զգ ային դ իտորդների քն նադ ատությանը :
2004 Հա յաս տա նն ու Ի րան ը համաձա յն ագ իր ստ որագ րեցին գա զատ արի կառուցմ ան վ երա բերյալ:
2 00 5 Բ արեփ ոխվ եց ՀՀ Սահմ անա դր ությո ւնը :
20 06 Շա խմա տի հա մաշխա րհ այի ն օլիմպի ադայու մ Հայ աս տանը նվաճեց Ոսկե գավաթը:
20 07 Ընդո ւնվեց «Երկքաղաք ացի ության մաս ին» Հ Հ օրե նքը:
200 8Սերժ Սա րգ սյանն ըն տրվե ց ՀՀ ն ախագահ : Ընտ րությու նն երն ար ժանա ցա ն մի ջազ-գային դ իտոր դն երի խիստ ք ննադատ ու թյանը : ՀՀ առա ջին նա խա գահ Լևոն Տեր-Պետ րո սյան ի ղ եկավար ած ընդդիմո ւթյո ւնը չը նդունե ց ընտ րո ւթյուննե րի ա րդյունք-ները : Զանգ վածա յի ն հուզո ւմերն ավ արտ վեցի ն մարտի 1-ի ող բեր գությամբ :
2 009
Հայ աս տան ն ու Թու րքիան ա րձա նա գրությ ու նն եր ս տորա գր եցին հ ար աբե-րությո ւն ներ ի կարգա վո րմա ն վերաբե րյալ:
Հայաստ անն ու ժգի ն հ ար ված ստաց ավ համաշխա րհ ային տնտես ական ճգնաժամից . գրանցվ եց 14,4 % տնտ ես ակա ն անկում:
20 10 Հայաստանի տ նտ եսու թյունը սկ սե ց վերա կա նգնվել ճգնաժամի հար ված ից՝ բարձր գնաճի ո ւղ եկց ու թյամբ :
20 11
Հայ աստանի հա վաքակ անը դարձա վ Շախմատի աշխ ար հի չ եմպիո ն:
ՀՀ նախագա հ Սերժ Ս ար գսյանը ե րկ րո րդ անգ ամ համ աներ ում հա յտարարեց, ո րի արդյ ունքում ազ ատ ար ձա կվեցի ն մարտ ի 1-ի գ որ ծո վ ա զա տազրկվ ած բոլոր ընդ դիմադի րն երը: Իշխ ան ության և Հայ ազգայ ին կոն գրեսի մի ջև սկսվեց ե րկխոսությո ւն, որը կարճ ժամանակ անց առկախվեց:
| № 1, չորեքշաբթի, սեպտեմբերի 21, 2011 թ.
4 |
Ք սան տա րին՝ թվե րովՏն տե սու թյու նը՝ քա ղա քա կան զար գա ցումն ե րի հա յե լի
Ան կա խու թյան քսան տա րինե րի ըն թաց քում Հա յաս տանի տնտե սու թյունն ան ցել է ե րեք փուլ, ո րոնք ըստ էության ար տա ցո լում են քա ղաքա կան դաշ տում տե ղի ու նեցող փո փո խու թյուն նե րը։
Ա ռա ջին փու լը սկսվում է 1991-ից, երբ տնտե սու թյու նը, մի շարք օբ յեկ տիվ և սուբ յեկ տիվ գոր ծոն-նե րով պայ մա նա վոր ված, անկ-ման մեջ էր։
1990-1994 թթ. հան րա պե տու-թյու նում ար ձա նագր վել է ՀՆԱ-ի կտրուկ ան կում՝ ա վե լի քան 53 %, և միայն 1994թ. է գրանց վել աճ։ ՀՆԱ-ի ա ճի տեմ պը 1994-1998 թթ. կազ մել է 31.7 % կամ տա-րե կան միջինը 6.4 %։ Այ դու հան-դերձ, 1998թ. ՀՆԱ-ի մա կար դա կը հա սել է 1990թ. մա կար դա կի ըն-դա մե նը 61 %-ին։ ՀՆԱ-ի ծա վա-լի ա մե նա մեծ ան կու մը գրանց-վել է 1992թ.՝ 42 %, ո րը ԱՊՀ-ի հա ման ման ցու ցա նի շը գե րա-զան ցել է ա վե լի քան 6 ան գամ։ Ան կա խու թյան ժա մա նա կա-հատ վա ծում մյուս խո շոր ան կու-մ ար ձա նագր վել է 2009թ. (ԱՊՀ երկր նե րից ա վե լի մեծ ան կում գրանցվել է միայն Ուկ րաի նա-յում՝ 15 %)։
Տն տե սու թյան ա զա տա կա նաց-ման, գյու ղո լոր տի մաս նա վո րեց-ման արդ յուն քում ան կա խու թյան
ա ռա ջին տա րի նե րին Հա յաս տա-նը արդ յու նա բե րա կան երկ րից վե-րած վեց ագ րա րա յին երկ րի։ 1996թ. 1990թ. հա մե մատ արդ յու նա բե րու-թյան տե սա կա րար կշի ռը 36 %-ից նվա զեց մինչև 29 %, ծա ռա յու թյուն-նե րի տե սա կա րար կշի ռը՝ 35 %-ից մինչև 27 %, իսկ գյու ղատն տե սու-թյան տե սա կա րար կշի ռը 12 %-ից ա վե լա ցավ մինչև 38 %։
Երկ րորդ փու լը կա րե լի է հա-մա րել 1998-2008 թթ., երբ երկնիշ աճին զուգահեռ` տնտե սու թյու-նում սկսեց նվա զել գյու ղատն-տե սու թյան տե սա կա րար կշի ռը, բայց ոչ թե արդ յու նա բե րու թյան տե սա կա րար կշ ռի ա վե լաց ման, այլ շի նա րա րու թյան հաշ վին։ Այս պես` 1999թ. ՀՆԱ-ում շի-նա րա րու թյան տե սա-կա րար կշի ռը կազ-մում էր մոտ 7 %, իսկ 2008թ.՝ 27 %։ Այս ժա մա նա-կա հատ վա ծո ւմ արդ յու նա բե րու-թյան տե սա կա-րար կշի ռը ՀՆԱ-ում 21 %-ից նվա զեց մինչև 13 %, գյու ղատն-տե սու թյան տե սա կա րար կշի ռը՝ 26 %-ից մինչև 16 %։ Տն տե-սու թյու նում ըստ էու թյան տե ղի ու նե ցավ ոչ թե ո րա կա կան, այլ մե խա նի կա կան փո փո խու թյուն,
և 2000-ա կան թթ. ար ձա նագր-վող երկ նիշ տնտե սա կան ա ճի արդ յուն քում չի ստեղծ վել ո րակ-յալ ա վե լաց ված ար ժեք: Բա ցի այդ, ինչ պես ցույց տվեց 2008-ը., տնտե սա կան ճգնա ժա մը, մաս-նա վոր տրանս ֆերտ նե րի հաշ-վին ի րա կա նաց վող շի նա րա րու-թյու նը բա վա կան խո ցե լի դարձ-րին տնտե սու թյու նը։
Եր րորդ փու լի սկիզ բը պայ-մա նա կա նո րեն կա րե լի է հա մա-րել 2009-ը, երբ ՀՆԱ-ի կտրուկ՝ 14,4 % ան կում ար ձա նագր վեց։
Թեև վեր ջին եր կու-ե րեք տա-րի նե րին Կա ռա վա րու թյունը հայ-տա րա րում է տնտե սու թյունը դի-վեր սի ֆի կաց նե լու մի ջո ցա ռում ե-
րի մա սին, ի րա կա նում, սա-կայն, ա ռաջ նորդ վում է
օր հա սական խնդիր-նե րի լուծ մամբ։ Չ նա յած Ճգ նա ճա-մից հե տո տնտե-սու թյան կախ-վա ծու թյու նը շի-
նա րա րու թյու նից նվա զել է, սա կայն
ա վե լա ցել է կախ վա-ծու թյու նը գյու ղատն-
տե սու թյու նից և հան քարդ-յու նա բե րու թյու նից։ 2010թ. գյու-ղատն տե սու թյան ո լոր տի 13,4 % ան կու մը զգա լիո րեն ար գե լա-կել էր ՀՆԱ-ի ա ճը, ո րը կազ մել էր
2,6 %, իսկ այս տա րի ար ձա նագր-ված տնտե սա կան ակ տի վու թյա-նը զգա լիո րեն նպաս տել է նույն գյու ղատն տե սու թյու նը։
Հա յաս տա նի տնտե սու թյու նում շա րու նա կում են մալ խոր քա-յին խնդիր ներ, ին չի վկա յու թյու-նը նաև այն է, որ այս տար վա տնտե սա կան ակ տի վու թյու նը ան կա յուն վար քա գիծ է դրսևո-րել. մա յի սին` նա խորդ տար-վա նույն ամս վա հա մե մատ ար-ձա նագր ված 9,9 % տնտե սա կան ակ տի վու թյա նը հու նի սին հա-ջոր դել է տնտե սա կան ակ տի վու-թյան ըն դա մե նը 2,3 % աճ: Հու լի-սին տնտե սա կան ակ տի վու թյան ա ճը կազ մել է 7 %։ Տնտե սա կան ակ տի վու թյան ա ճի տեմ պե րի ան կա յու նու թյունը նախևա ռաջ պայ մա նա վոր ված է տնտե սու-թյան դի վեր սի ֆի կա ցիա յի ցածր
աս տի ճա նով. ե ղա նա կը նպաս-տել է գյու ղո լոր տի ա ճին, ին-չն ան մի ջա կան ազ դե ցու թյուն է ու նե ցել տնտե սա կան ակ տի վու-թյան վրա, իսկ շի նա րա րու թյան ան կու մը բա ցա սա կան ազ դե ցու-թյուն է թո ղել։ Այս եր կու ճյու ղե րը միա սին ա պա հո վում են ՀՆԱ-ի 1/3-ը, և ն ման պայ ման նե րում ցան կա ցած ելևէջ ան մի ջա կա նո-րեն ազ դում է ընդ հա նուր տնտե-սու թյան վրա։ 2011թ. հա մար պետբ յու ջեի հիմ քում դրված է 4,6 % տնտեսական ա ճը: Գ րե թե նույն ծա վա լի աճ Հա յաս տա նի տնտե սու թյան հա մար կան խա-տե սում են մի ջազ գա յին կա ռույց-նե րը։ Ակն կալ վում է, որ ե թե նույ-նիսկ կան խա տես ված 4,6 % աճն ար ձա նագր վի, այն ա ռա վե լա պես կլի նի մե խա նի կա կան, քան ո րա-կա կան: n
Օ տա րերկր յա ներդ րումն երՔ սան տա րի նե րի ըն թաց քում Հա-յաս տա նի ի րա կան տնտե սու-թյու նում կա տար վել են շուրջ $7,5 մլրդ-ի օ տա րերկր յա ներդ-րում եր, ո րի 65 %-ը՝ ուղ ղա-կի ներդ րում եր: Ներդ րում ե-րի հա մա խառն հոս քը (ընդգր-կում է 1988-ից մինչև 2011թ. հու նի սի վերջն ըն կած ժա մա նա-կա հատ վա ծում միայն գոր ծառ-նու թյան արդ յուն քում ի րա կա-նաց ված ներդ րում ե րի ծա վալ-նե րի հան րա գու մա րը՝ ա ռանց պար տա վո րու թյուն նե րի գծով մա րում ե րի, գնե րի, փո խար-ժե քի և այլ փո փո խու թյուն նե րի) կազ մել է $6,8 մլրդ, այդ թվում՝ $5 մլրդ -ը՝ ուղ ղա կի ներդ րում եր։
Օ տա րերկր յա ներդ րում ե րի 44 %-ը կա տար վել է Ռու սաս-տա նից, 10,2 %-ը՝ Ֆ րան սիա յից, 7 %-ը՝ Հու նաս տա նից, 5.5 %-ը՝ ԱՄՆ-ից, 5.2 %-ը՝ Լի բա նա նից, 5 %-ը՝ Գեր մա նիա յից, 4,7 %-ը՝ Ար գեն տի նա յից։
Ան կա խու թյու նից ի վեր` Հա-յաս տա նում կա տար ված օ տա-րերկր յա ներդ րում ե րի 28 %-ն ուղղ վել է հե ռա հա ղոր դակ ցու-թյան ո լոր տին, ընդ ո րում` ներդ-րում ե րի հիմ ա կան մա սը կա-տար վել է վեր ջին հինգ տա րի-նե րին, ին չը պայ մա նա վոր ված է կա պի ո լոր տում մե նաշ նոր հի վե-րաց մամբ և նոր խա ղորդ նե րի մուտ քով։
Տն տե սու թյան մյուս ճյուղը, որ-ին ուղղ վել է օ տա րերկր յա ներդ-րում ե րի շուրջ 25 %-ը, է լեկտ-րաէ ներ գիա յի ար տադ րու թյան և գա զի բաշխ ման ո լորտն է: Հան-քարդ յու նա բե րու թյանն ու մե-տա լուր գիա յին ուղղ վել է ընդ-հա նուր ներդ րում ե րի շուրջ 15 %-ը:
Գե րա կա ճյուղ հայ տա րար ված բարձր տեխ նո լո գիա նե րի ո լոր-տում (ծրագ րա յին ա պա հով ման մշա կում, խորհր դատ վու թյուն ներ և հա րա կից գոր ծու նեու թյուն, հա-մա կարգ չա յին տեխ նո լո գիա նե րի բնա գա վառ) ներդ րում ե րի ծա-վա լը կազ մում է ընդ հա նուր ներդ-րում ե րի ըն դա մե նը 1,5%-ը: n
Ար տա քին առև տուրՀա յաս տա նի ան կա խու թյան քսան տա րի նե րին ար տա քին ապ րան-քաշր ջա նա ռու թյու նը շուրջ եր կու ան գամ ա վե լա ցել է. 1991թ. այն կազ-մել էր $2,4 մլրդ, 2010թ.՝ $4,78 մլրդ, իսկ 2011թ. յոթ ա միս նե րին՝ շուրջ $3 մլրդ։ Ար տա քին առևտ րի ծա վա լի ա ճի հետ մեկ տեղ վա տա ցել է ապ-րանք նե րի գծով ար տա քին առևտ-րի հաշ վեկ շի ռը։ Ե թե ան կա խու թյան ա ռա ջին տա րի նե րին ներ մու ծու-մը գե րա զան ցում էր ար տա հա նու-մը մի ջի նը 2,5 ան գամ, ա պա վեր ջին մի քա նի տա րի նե րին այդ հա րա-բե րակ ցու թյու նը կազ մում է 2,8/4,7։ Ներկ րու մը սկսեց ա րագ ա ճել 2004-ից՝ ազ գա յին ար ժույ թի արժևոր ման արդ յուն քում։ 2003թ. դո լար/դրամ
մի ջին փո խար ժե քը կազ մում էր $1/Դ579, 2008թ.՝ $1/Դ 306 , 2009թ.՝ $1/Դ362, 2010թ.՝ $1/Դ373,7։
2003-ից մինչև 2009թ. ար տա-հա նու մ ա վե լա ցել է 1,6 ան գամ, ներ մու ծու մը՝ 2,8 ան գամ։
Ճգ նա ժա մից հե տո ապ րանք-նե րի գծով ար տա քին առևտ րի հաշ վեկ շի ռը մի փոքր բա րե լավ-վել է (ներ մու ծու մը գե րա զան-ցել է ար տա հա նու մը 3,7 ան-գամ, իսկ 2011թ. յոթ ա միս նե րին` 3,1 ան գամ), ին չը հիմ ա կա նում պայ մա նա վոր ված է հա մաշ-խար հա յին շու կա յում մե տաղ նե-րի գնե րի ա ճով։
Ք սան տա րվա ըն թաց քում տե ղի է ու նե ցել առևտ րա յին
գոր ծըն կեր նե րի կա ռուց ված քա-յին փո փո խու թյուն։ Ե թե ան կա-խու թյան ա ռա ջին տա սը տա-րի նե րին Հա յաս տա նի ապ-րան քաշր ջա նա ռու թյան 28 %-ը բա ժին էր ընկ նում ԱՊՀ երկր նե-րին, իսկ 29.8 %-ը՝ Եվ րո պա կան տնտե սա կան հա մա գոր ծակ ցու-թյան (հե տա գա յում՝ Եվ րո պա-կան Միու թյուն (ԵՄ)) երկր նե-րին, ա պա այս տա րի ԱՊՀ երկր-նե րին բա ժին է ըն կել 26.7 %-ը, իսկ ԵՄ երկր նե րին՝ 33.8 %-ը։ Եթե 1999թ. Հա յաս տա նի ար տա-հան ման 24.7 %-ը բա ժին էր ընկ-նում ԱՊՀ-ին, իսկ 45,6 %-ը՝ ԵՏՄ երկր նե րին, ապա 2011թ. ար տա-հան ման միայն 16,1 %-ն է բա-ժին ըն կել ԱՊՀ-ին, իսկ ԵՄ-ին՝ 49,3%-ը։ n
Փողեր
Ամենամեծ անկումը
գրանցվել է 1992թ.՝
42%, հետո` 2009թ.՝
14,4%:
88,3
58,2
91,2
105,4 106,9
105,8
103,1
107,2
103,3
106.0
109,6
112,9
113,9
110,1
114.0
113,4
113,7 106,8
85,6
102,6
107.0
50
60
70
80
90
100
110
120
1991Աղբյ�րը` ԱՎԾ
1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011հունիս
ՀՆԱ աճ
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 հուլիս
Առևտրաշրջանառությունը Հայաստանում
Ներմուծում ($մլն) Արտահանում ($ մլն)
Աղբյ�րը` ԱՎԾ
0
200
400
600
800
1000
1200
1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011հունիս
Օտարերկրյա ներդրումները Հայաստանում, $
մլն
Ուղղակի Այլ ներդրումներ
Աղբյ�րը` ԱՎԾ
Էջը պատրաստեց Արմենակ Չատինյանը
№ 1, չորեքշաբթի, սեպտեմբերի 21, 2011 թ. |
5|
WTI 86,67 0,97 1,13%BRenT 110,17 1,03 0,94%նավթ p
p
Փողեր
355
365
375
385
20.03 20.06 20.09
8000
8800
9600
20.03 20.06 20.09
500
520
540
560
20.03 20.06 20.09
12,00
12,70
13,40
14,10
20.03 20.06 20.09
220
260
300
20.03 20.06 20.09
1,36
1,43
1,50
20.03 20.06 20.09
80
105
130
20.03 20.06 20.09
1400
1650
1900
20.03 20.06 20.09
Տվյալները վերցված են 20.09, Երևան, ժ. 16:05
Աղբյուրը՝ ՀՀ ԿԲ, Bloomberg և Forex
US$/bbl.
US$/t oz.
US$/tonne
US$/tonne
եվրո/դոլար 1,369 0,001 0,09%p
պղինձ (comex) 8396,31 57,32 0,69%p
ցորեն (CBT) 251,598 4,317 1,75%p
ռուբլի/դրամ 11,91 0,22 1,81%q
եվրո/դրամ 511,83 0,13 0,03%p
դոլար/դրամ 374,47 0,40 0,11%q
ՀՀ կբ 1794,0 0,01 0,01%Comex 1792,7 13,8 0,78%ոսկի 100 p
p
Չ սեր տած դա սերՀա յաս տա նը կրկին «անվ տանգ կղզի է փո թոր կոտ օվ կիա նո սում»
Ռուբեն Սիմոն յան
Է կո նո մի կա յի նա խա րար Տիգրան Դավ թյա նը սեպ տեմ բե րի 17ին հայ տա րա րել է, որ Հայաս տա նի տնտե սու թյունն այժմ ա վելի պատ րաստ է հա մաշխար հային ճգնա ժա մի հնա րավոր երկ րորդ ա լի քին: «Մենք ու շադ րու թյամբ հետևում ենք գլո բալ տնտե սու թյան մեջ ընթա ցող գոր ծըն թաց նե րին և ար դեն բա վա կա նա չափ փորձ ենք կու տա կել այս տա րի ներին հա կաճգ նա ժա մա յին միջո ցա ռումն ե րի ի րա կա նաց ման ըն թաց քում», – ա սել է նա: Ուշագ րավ է, որ նա խա րա րի այս լա վա տե սա կան հայ տա րա րությու նը շատ նման է նրա նախոր դի՝ Ներ սես Ե րից յա նի լավա տե սա կան հայ տա րա րություն նե րին, ո րոնք նա խոր դել են Հա յաս տա նը ցնցած հա մաշխար հա յին ճգնա ժա մին:
2008թ. դեկ տեմ բե րին է կո նո մի-կա յի այն ժա մա նակ վա նա խա-րար Ներ սես Ե րից յա նը հայ տա-րա րել էր, որ Հա յաս տա նը կա-րո ղա ցել է հաղ թա հա րել ֆի-նան սատն տե սա կան ճգնա ժա մի ա ռա ջին ա լի քը։ «Հաշ վի առ նե լով այն, որ տնտե սա կան ա ճը Հա-յաս տա նում հիմ ա կա նում պայ-մա նա վոր ված է կոնկ րետ բնա-գա վառ նե րում ներ քին պա հան-ջար կի բարձր ակ տի վու թյամբ, մեր գոր ծիք նե րը կլի նեն ա վե լի հստակ և հեշ տու թյամբ կա րող են ա պա հո վել այդ պա հան ջար կը։ Կա ռա վա րու թյու նը ձեռ նար կում է անհ րա ժեշտ բո լոր մի ջո ցա ռում-նե րը՝ հա մաշ խար հա յին տնտե-սա կան ճգնա ժա մի բա ցա սա-կան հետևանք նե րին դի մա կա յե-լու հա մար», – ա սել էր Ե րից յա նը:
Նույն՝ 2008թ. դեկ տեմ բե րին վար չա պետ Տիգ րան Սարգս-յա նը հայ տա րա րել էր, որ «Հա-յաս տա նը խա ղաղ նա վա հան-գիստ է տնտե սա կան ճգնա-ժա մից փո թորկ վող ծո վում և Հա յաս տա նին հա ջող վել է խու-սա փել ճգնա ժա մի բա ցա սա կան հետևանք նե րից»։
Չ նա յած այս լա վա տե սա-կան հայ տա րա րու թյուն նե րին՝ 2009թ. Հա յաս տա նում գրանց-վեց 14,4 % տնտե սա կան ան կում՝
կան խա տես ված 7,2 % ա ճի փո-խա րեն, ազ գա յին ար ժույ թը ար-ժեզրկ վեց 20 %-ով, ար տա քին պարտ քը ՀՆԱ-ի 14 %-ից ա վե լա-ցավ մինչև 35 %, իսկ աղ քա տու-թյան մա կար դա կը 23 %-ից ա ճեց մինչև 45 %:
Շա բաթ օ րը Տիգ րան Դավ թյա-նի ա րած հայ տա րա րու թյու նը նման է վե րոնշ յալ հայ տա րա րու-թյուն նե րին. «Փոր ձը ցույց է տվել, որ Կա ռա վա րու թյան հա կաճգ նա-ժա մա յին մի ջո ցա ռում երն ընդ-հա նուր առ մամբ, հատ կա պես վեր ջին ճգնա ժա մի ժա մա նա կա-հատ վա ծում, բա վա կա նին արդ-յու նա վետ էին, և ար դեն վա ղուց Կա ռա վա րու թյունն ա վե լի պատ-րաստ է նոր զար գա ցում ե րին»։
Ին չո՞ւ Հա յաս տանն այժմ ա վե լի լավ դիր քում չէՈր քա նով է Տիգ րան Դավ թյա-նի լա վա տե սու թյու նը ի րա տե-սա կան` ի հար կե, ցույց կտա ժա-մա նա կը: Սա կայն առ կա ի րո-ղու թյուն նե րը տեղ չեն թող նում նա խա րա րի լա վա տե սու թյամբ համակվելու հա մար: Ներ կա յում ճգնա ժա մի հեր թա կան հնա րա-վոր ա լի քին դի մագ րա վե լու հա-մար (են թադր վում է, որ ճգնա-ժա մի հնա րա վոր նոր ա լի քը կսկսվի եվ րո գո տուց) Հա յաս-տա նի տնտե սու թյու նն առն վազն ա վե լի լավ մեկ նար կա յին վի ճա-կում չէ, քան 2008թ.:
2008թ. Հա յաս տա նի ար տա-քին պե տա կան պարտ քը չէր գե-րա զան ցում ՀՆԱ-ի 14 %-ը, ին չը հնա րա վո րու թյուն տվեց տնտե-սա կան անկ ման պայ ման նե րում չկրճա տել սո ցիա լա կան ծախ-սե րը։ Այ սօր Հա յաս տա նի ար-տա քին պարտ քը ՀՆԱ-ի 40 %-ի չափ է, իսկ գա լիք եր կու տա րի-նե րին կտրուկ ա վե լա նա լու է այդ պարտ քի սպա սար կու մը՝ պայ-մա նա վոր ված 2009թ. Արժույթի միջազգային հիմադրամի (ԱՄՀ) ա ռա ջին տրան շով ներգ-րավ ված $252 մլն վար կի մա-րու մով։ ԱՄՀ-ի նոր մա տիվ-նե րով ար տա քին պարտ քը ոչ խնդրա հա րույց է, երբ չի գե րա-զան ցում երկ րի ՀՆԱ-ի 60 %-ը: Ներ կա յում ար դեն Հա յաս տա-նի՝ մի ջազ գա յին ֆի նան սա կան
ինս տի տուտ նե րից ար տոն յալ պայ ման նե րով վար կեր ներգ րա-վե լու հնա րա վո րու թյունն ա վե-լի փոքր է, և Կա ռա վա րու թյու նը նոր ճգնա ժա մի դեպ քում ստիպ-ված է լի նե լու մի ջոց ներ ներգ րա-վել լո ղա ցող տո կո սադ րույ քով։
Թեև ար դեն քա նի տա րի է՝ Կա ռա վա րու թյու նը հայ տա րա-րում է տնտե սու թյու նը դի վեր-սի ֆի կաց նե լու քայ լե րի մա սին, ի րա կա նում այդ գոր ծըն թա ցը բա վա կան դան դաղ է։ Ե թե մինչև 2009թ. Հա յաս տա նի տնտե սու-թյու նը կախ ված էր շի նա րա րու-թյու նից և մաս նա վոր տրանս-ֆերտ նե րից, այժմ այն կախ-ված է հան քարդ յու նա բե րու թյու-նից և գ յու ղատն տե սու թյու նից։ Հան քարդ յու նա բե րու թյան, բաց-հան քե րի շա հա գործ ման և հիմ-նա յին մե տաղ նե րի մաս նա բա ժի-նն արդ յու նա բե րու թյան կա ռուց-ված քում վեր ջին եր կու տա րի-նե րին ա վե լա ցել է և կազ մում է դրա ա վե լի քան 1/3-ը։ Ն ման կա ռուց ված քի պայ ման նե րում տնտե սու թյան խո ցե լիու թյու-նը մի ջազ գա յին գնե րից է՛լ ա վե-լի է մե ծա նում։ Հա յաս տա նի ար-տա հան ման շուրջ կե սը բա ժին է ընկ նում հան քարդ յու նա բե րու-թյան ո լոր տին, ո րը շատ զգա-յուն է մի ջազ գա յին շու կա յի տա-տա նում ե րի նկատ մամբ։ Հա-յաս տա նի ար տա հան ման ա վե լի քան կե սը բա ժին է ընկ նում չորս երկր նե րի՝ Բուլ ղա րիա (14,2 %),
Գեր մա նիա (14 %), Ռու սաս տան (13,5 %), Նի դեռ լանդ ներ (10 %)։
Եվ րո գո տում խնդիր նե րի խո-րաց ման և տն տե սա կան նոր ճգնա ժա մի դեպ քում էա պես կա-րող են կրճատ վել Հա յաս տա նից Բուլ ղա րիա և Գեր մա նիա ար-տա հա նում ե րը, քա նի որ այդ երկր ներ հիմ ա կա նում հան-քարդ յու նա բե րա կան ար տադ-րանք է ար տա հան վում։ Ար տա-հան ման կրճատ ման դեպ քում, ըստ ա մե նայ նի, վճա րա հաշ վար-կա յին հաշ վեկշ ռի հետ կապ ված խնդիր ներ կա ռա ջա նան. ներ-կա յում Հա յաս տա նի ներկ րու մը ար տա հա նու մը գե րա զան ցում է ա վե լի քան ե րեք ան գամ։
Ե թե հաշ վի առ նենք, որ Հա-յաս տան փո խանց վող մաս նա-վոր տրանս ֆերտ նե րի 75 %-ը բա ժին է ընկ նում Ռու սաս տա-նին, ո րի տնտե սու թյու նը մե ծա-պես կախ ված է նավ թի մի ջազ-գա յին գնե րից, այս տեղ նույն պես լուրջ ռիս կեր են առ կա։ ԿԲ-ի ու-սում ա սի րու թյուն նե րով՝ նավ թի գնի ա ճի կամ նվազ ման և Հա-յաս տան փո խանց վող գու մար-նե րի միջև ուղ ղա կի կապ կա՝ ո րո շա կի լա գով:
Վե րա դառ նա լով Տիգ րան Դավ թյա նի լա վա տե սու թյա նը՝ կրկին հարց է ա ռա ջա նում՝ ինչ-պե՞ս է Կա ռա վա րու թյու նը մեղ-մե լու ար տա քին ռիս կե րի ազ դե-ցու թյու նը՝ ա ռանց անվ տան գու-թյան բար ձի կի։ n
Մ խ
ի թա
ր Խ
ա չա
տր յ
ան,
Ֆո տ
ո լու
ր
արդ յու նա բե րու թյան, ծա ռա յու-թյուն նե րի ո լորտ նե րի ա ճը 2011թ. հաշ վե տու ամ սում ան ցած տար-վա օ գոս տո սի հա մե մատ կազ-մել է հա մա պա տաս խա նա բար 21,3 %, 12,5 % և 4,2 %։ Գ յու ղո լոր-տի աճն ըստ էու թյան պայ մա նա-վոր ված է այս տար վա բա րեն-պաստ բնակ լի մա յա կան պայ-ման նե րով և ան ցած տար վա ան բա րեն պաստ ե ղա նա կով։ Այ-սինքն՝ գյու ղո լոր տի տպա վո-րիչ ա ճի արդ յուն քը նաև ան ցած տար վա ցածր բա զան է։
Գ յու ղո լոր տի «հա ջո ղու թյա նն» ա նուղ ղա կիո րեն մաս նակ ցել է
նաև Կենտ րո նա կան բան կը՝ իր դրա մա վար կա յին քա ղա քա կա-նու թյամբ։ ԿԲ-ի վե րա ֆի նան-սա վոր ման տո կո սադ րույ քի ար-ձա նագ րու թյու նում նշվում է, որ 2011թ. օ գոս տո սին 12-ամս յա գնա ճը, նա խորդ ամս վա նույն ցու ցա նի շի նկատ մամբ նվա զե-լով 1.5 տո կո սա յին կե տով, վե-րա դար ձել է 4±1.5 % տո կո սա յին կետ տա տա նում ե րի թույ լատ-րե լի մի ջա կայք և կազ մել 4.8 %:
Այս ցու ցա նի շում պա րե նա-յին ապ րանք նե րի մա սը կազ-մում է 3.7 տո կո սա յին կետ, ոչ պա րե նա յին ապ րանք նե րի և ծա ռա յու թյուն նե րի մա սե րը՝ հա-մա պա տաս խա նա բար՝ 0.5 և 0.6
տո կո սա յին կետ:Ըստ պաշ տո նա կան վի ճա-
կագ րու թյան՝ 2011թ. օ գոս տո-սին նա խորդ ամս վա նկատ մամբ ար ձա նագր վել է 0.6 % գնան-կում, ո րը գրե թե ամ բող ջու թյամբ պայ մա նա վոր ված է պա րե նա յին ապ րանք նե րի գնե րի 1 % նվազ-մամբ (նպաս տու մը գնանկ մա-նը՝ 0.5 տո կո սա յին կետ)՝ ի հա-շիվ «Միրգ» ու «Բան ջա րե ղեն և կար տո ֆիլ» ապ րան քախմ բե րի գնե րի հա մա պա տաս խա նա բար 13,6 % և 4,9 % անկ ման:
ԱՎԾ-ի տվյալ նե րից երևում է, որ շի նո լոր տը ճգնա ժա մից հե-տո այդ պես էլ չի կա րո ղա նում ոտ քի կանգ նել և շա րու նա կում է
մալ «փո սի մեջ»։ Այս պես՝ ե թե այս տար վա հու նի սին ան ցած տար վա նույն ամս վա հա մե մատ ար ձա նագր վել էր 31,3 % ան-կում, ա պա հու լի սին այդ ան կու-մ ար դեն կազ մել է 32,2 %, իսկ օ գոս տո սին՝ 24,7 %։ Ան կում ար ձա նագր վել է շի նա րա րու-թյան հա մար ա մե նա բա րեն-պաստ ժա մա նա կա հատ վա ծում։
Թեև օ գոս տո սին 12-ամս յա գնա ճը (4,8 %) գտնվել է թի րա-խա յին ցու ցա նի շի շրջա նա կում, մի ջին ամ սա կան ան վա նա կան աշ խա տա վար ձի ա ճի տեմ պը ե ղել է ա վե լի ցածր. օ գոս տո սին այն ա ճել է ըն դա մե նը 4,5 %-ով։ n
Ար մե նակ Չա տին յան
Վի ճա կա գիր ներն 9,6 % ակ տի վու թյուն են նկա տել‹‹‹ էջ 1
| № 1, չորեքշաբթի, սեպտեմբերի 21, 2011 թ.
6 |
S&P-ն չի վստա հում Ի տա լիա յինStandard&Poor’s (S&P) մի ջազ գային վար կան շա յին գոր ծա կա լությու նն ի ջեց րել է Ի տա լիա յի սուվե րեն վար կա յին վար կա նի շը մեկ աս տի ճա նով՝ А+ից մինչև А։ Ինչպես հա ղոր դում է Bloombergը, երկ րի վար կա յին վար կա նի շի կան խա տե սու մը S&Pն գ նա հատել է «բա ցա սա կան»։
Վար կա նի շի ի ջեց ման պատ-ճառ է դար ձել ի տա լա կան տնտե-սու թյան ա ճի դան դա ղե ցու մը և պետ պարտ քի մա կար դա կը նվա-զեց նե լու կա ռա վա րու թյան ան-կա րո ղու թյու նը։ Ի տա լիա յի ար-տա քին պարտքն ա մե նա մեծն է սու վե րեն А վար կա նիշ ու նե ցող երկր նե րի շրջա նում՝ €1,9 տրլն։
Ա հա թե ին չու է S&P-ն ն վա զեց-րել նաև Ի տա լիա յի ՀՆԱ-ի ա ճի մի ջին տա րե կան կան խա տե սու-մը 2011-2014 թթ. հա մար՝ 1,3 %-ից մինչև 0,7 %։
Հի շեց նենք, որ նա խորդ շա-բաթ Ի տա լիա յի կա ռա վա րու-թյու նը երկ րի խորհր դա րա նի հաս տատ մանն էր ներ կա յաց-րել €59,8 մլրդ -ի խնա յո ղու թյան ծրա գիր՝ խոս տա նա լով հա վա-սա րակշռ ված բյու ջե տա վոր ման վե րա դառ նալ ար դեն 2013թ.։
Reuters-ի հա ղորդ մամբ՝ S&P-ի վար կա նի շի ի ջեց ման մա սին ո րո շու մ ա նակն կալ էր, քա նի որ տնտե սա գետ նե րի մեծ մա սի կար ծի քով՝ Ի տա լիա յի վար կա-նիշն ա ռա ջի նը պետք է ի ջեց ներ
մի ջազ գա յին վար կան շա յին մեկ այլ գոր ծա կա լու թյուն՝ Moody’s-ը։ Սա կայն վեր ջինս ան ցած շա-բաթ մեկ ամ սով եր կա րաձ գել էր Ի տա լիա յի սու վե րեն վար կա նի շի վե րա նայ ման ժամ ե տը։ Գոր ծա-կա լու թյունն Ի տա լիա յի սու վե րեն վար կա նի շը ներ կա յում գնա հա-տում է Aa2։
Սիլ վիո Բեռ լուս կո նիի կա ռա-վա րու թյու նը, իր հեր թին, մե ղադ-րել է S&P-ին կողմ ա կա լու թյան մեջ՝ Ի տա լիա յի վար կա նի շի ի ջեց-ման մա սին ո րո շու մը ո րա կե լով որ պես «քա ղա քա կա նաց ված»։ Հ ռո մում վստահ են, որ բյու ջեի պա կա սուր դի կրճա տմանն ուղղ-ված պե տա կան մի ջո ցա ռում ե րը շու տով արդ յունք կտան։ n
Մեծ փողեր
Աշ խար հը BRIC-ին այ լընտ րանք է փնտրումCIVETS-ն ա մե նա հա վա նա կան թեկ նա ծուն է
Ա րագ զար գա ցող չորս տնտե-սու թյուն նե րի խմբա վոր մա նը՝ BRIC-ին (Բ րա զի լիա, Ռու սաս-տան, Հնդ կաս տան և Չի նաս-տան), տնտե սա գետ նե րը սկսել են «փո խա րի նող» կամ մրցա-կից փնտրել։ Ա վե լի ու ա վե-լի հա ճախ է հան դի պում CIVETS հա պա վու մը, ո րը նե րա ռում է Կո լում բիա յի, Ին դո նե զիա յի, Վիետ նամի, Ե գիպ տո սի, Թուր-քիա յի և Հա րա վաֆ րիկյ ան Հան-րա պե տու թյան ա րագ զար գա-ցող տնտե սու թյուն նե րը։ Փոր-ձա գետ նե րի կար ծի քով՝ պե-տու թյուն նե րի այս խում բը ե թե չփո խա րի նի, գո նե կա րող է մրցակ ցել BRIC-ի հետ։
Հատ կան շա կան է, որ CIVETS-ի պե տու թյուն ներն ա ռանձ-նա նում են տնտե սու թյան
դի վեր սի ֆի կաց ման բարձր մա-կար դա կով և ժո ղովր դագ րա-կան ա ճի ա րագ տեմ պով։
Հա պա վու մը 2009թ. վեր-ջին ա ռա ջին ան գամ շրջա նա-ռու թյան մեջ դրեց բրի տա նա-կան Economist Intelligence Unit-ի տնտե սա գետ Ռո բերտ Ո ւար դը։ 2010-ից HSBC բան կի տնտե սա-գետ ներն այն սկսե ցին օգ տա-գոր ծել ի րենց հաշ վետ վու թյուն-նե րում և բոր սա յա կան ին դեքս-նե րի հաշվ ման ժա մա նակ։
Ի դեպ` ա վե լի վաղ տնտե-սա գետ ներն ու ներդ րու մա յին բան կիր նե րը շրջա նա ռու թյան մեջ էին դրել ա րագ զար գա-ցող երկր նե րի MIST հա պա վու-մը՝ Մեք սի կա, Ին դո նե զիա, Հա-րա վա յին Կո րեա և Թուր քիա։ Այն եր կար կյանք չու նե ցավ։
CIVETS-ի երկր նե րի տա րե կան ընդ հա նուր ՀՆԱ-ն մոտ $2,4 տրլն է (ՀԲ, 2010թ.), ին չը զգա-լիո րեն զի ջում է BRIC-ի երկր-նե րի ընդ հա նուր ՀՆԱ-ին՝ մոտ $11 տրլն (ՀԲ, 2010թ.)։ Փոր ձա-գետ նե րի կար ծի քով` CIVETS-ի պե տու թյուն նե րին քիչ բան է միա վո րում` բա ցա ռու թյամբ ե րի տա սարդ բնակ չու թյան ու ֆի նան սա կան ճգնա ժա մը հա-մե մա տա բար հեշտ հաղ թա-հա րե լու հան գա ման քի։ Տե սա-կետ կա ան գամ, որ Վիետ նամ այս խմբում հայտն վել է հա պա-վում ա վե լի հնչեղ դարձ նե-լու նպա տա կով։ Իսկ ի րաց վե-լիու թյան և քա ղա քա կան ան-կա յու նու թյան հետ կապ ված խնդիր ներն այս երկր նե րում ա վե լի ռիս կա յին են դարձ նում
ներդ րում երն այս տեղ։Հե տաքրք րա կան է, որ
CIVETS-ի ան դամ ե րից մե-կը՝ Հա րա վաֆ րիկյ ան Հան րա-պե տու թյու նը, 2011թ. ապ րի լից
BRIC-ի պաշ տո նա կան ան դամ է՝ BRICS։ BRICS-ը, ի դեպ, այս շա-բաթ քննար կում է Եվ րո պա յին ֆի նան սա կան օգ նու թյուն տրա-մադ րե լու հար ցը։ n
skol
kovo
.blo
gspo
t.co
m
BRIC-ը շու տով նոր մրցա կից կու նե նա՝ CIVETS։
Դ րահ մա՞ եվ րո յի փո խա րենԱ թեն քը եվ րո պա կան միաս նա կան ար ժույ թի հար ցը
դնում է հան րաք վեի
Հու նաս տա նի կա ռա վա-րու թյու նը մտա դիր է եվ-րո գո տին լքե լու և ազ գա-յին ար ժույ թին՝ դրահ մա-
յին վե րա դառ նա լու հար ցը դնել հա մազ գա յին հան րաք վեի։ Ինչ-պես հա ղոր դում է Reuters-ը, հան-րաք վեի անց կաց ման օ րի նա գի-ծը խորհր դա րա նի քննարկ մա նը կներ կա յա ց վի ա ռա ջի կա օ րե րին։ Պաշ տո նա կան Ա թեն քը հեր քում է
լու րե րը՝ պնդե լով, թե քննարկ-վում է միայն «քա ղա քա կան բա-րե փո խում ե րի» հար ցով հան-րաք վեի անց կաց ման հնա րա վո-րու թյու նը, «ար ժույ թի փո փոխ-ման խնդիր ա ռա ջադր ված չէ»։
Ն ման հան րաք վեի գա ղա փա-րը շատ ա վե լի վաղ էր ա ռաջ քաշ վում, սա կայն Հու նաս տա-նի վար չա պետ Գեոր գիոս Պա-պանդ րեուն հետևո ղա կա նո րեն
մեր ժում էր այն։ Պաշ-տո նա կան Ա թենքն այժմ ֆի նան սա կան լրջա գույն
խնդրի է բախ վել՝ երկ րին դե ֆոլտ է սպառ նում։
ԱՄՆ նա խա գա-հի տնտե սա կան հար ցե րով խորհր դա կան, հայտ նի տնտե-սա գետ Նու րիել Ռու բի նին Հու-
նաս տա նին կոչ է ա նում դե-ֆոլտ հայ տա րա րել և լ քել եվ-րո գո տին։ Հա կա ռակ դեպ քում, տնտե սա գե տի կար ծի քով, Ա թենքն ի րեն կդա տա-պար տի եր կա րամ-յա տնտե սա կան դեպ րե սիա յի և դեֆլ յա ցիա յի։ «Ան գամ սու-վե րեն պարտ-քի վե րա կա-ռու ցու մը չի փրկի եր կի-րը, քա նի որ հու-նա կան տնտե սու-թյու նը չի կա րող եվ-րո գո տում վե րա կանգ նել իր մրցու նա կու թյու նը», – ա սել է Ռու բի նին։
Գեր մա նիա յի կանց լեր Ան գե լա Մեր կե լը, ընդ հա կա ռա կը, կար-ծում է, որ եվ րո պա կան ար ժույ-թի հա մար ծանր հար ված կլի-նի Հու նաս տա նի կող մից եվ րո-գո տու լքու մը։ Մեր կե լը հոր դո-րել է շա րու նա կել ֆի նան սա կան ա ջակ ցու թյու նը Ա թեն քին։ «Եվ-րոն ա վե լին է, քան ար ժույ թը», – պնդել է կանց լե րը։
Հու նաս տա նի պետ պարտ-քի մա կար դա կը մո տե նում է
€350 մլրդ -ի սահ մա նին։ Երկ րի խո շո րա գույն
վար կա տու նե րը՝ Եվ րա հանձ նա-
ժո ղո վը, Եվ րո-պա կան կենտ-ր ո ն ա կ ա ն բան կը և Ար-ժույ թի մի-ջ ա զ գ ա յ ի ն
հ ի մ ն ա դ ր ա -մը, պա հան ջում
են պետ պարտ-քի կրճատ ման կոշտ
մի ջո ցա ռում եր ձեռ նար-կել։ Շար քա յին քա ղա քա ցի-նե րը դեմ են սո ցիա լա կան
ծրագ րե րի հաշ վին բյու ջեի ծախ սե րի կրճատ մանը։
ԵՄ-ն ու ԱՄՀ-ն Ա թեն քին ար-դեն իսկ €110 մլրդ -ի վար կեր են տրա մադ րել։ Ըն թաց քի մեջ են ևս €8 մլրդ -ա նոց տրան շի տրա-մադր ման բա նակ ցու թյուն նե-րը։ Տ րան շը Ա թեն քին կփո խանց-վի երկ րի ըն թա ցիկ տնտե սա-կան վի ճա կի գնա հատ ման արդ-յունք նե րի հի ման վրա։ Ո րո շու մը, ըստ փոր ձա գետ նե րի, հա զիվ թե կա յաց վի բյու ջեի կա յու նաց-ման ծրագ րի ու սում ա սի րու-թյան արդ յունք նե րով։ Ի րա վի-ճակն այս տեղ հե ռու է բա վա րար լի նե լուց։ Հու նաս տա նը պար զա-պես €8 մլրդ ար ժո ղու թյամբ ժա-մա նակ է փոր ձում շա հել՝ ա վե-լի քա ղա քա կիրթ ձևով դե ֆոլտ հայ տա րա րե լու հա մար։ Չի բա-ցառ վում, որ Պա պանդ րեուն ար-դեն իսկ պայ մա նա վոր վա ծու-թյուն ներ է ձեռք բե րել Գեր մա-նիա յի և Ֆ րան սիա յի ա ռաջ նորդ-ներ Ան գե լա Մեր կե լի և Նի կո լա Սար կո զիի հետ անց յալ շա բաթ տե ղի ու նե ցած հան դիպ ման ըն-թաց քում։ n
Պա պանդ րեուն դեռ եր կար է ձգե լու ԵՎՐՈ գո տին։ anticap.wordpress.com
Հու նաս տա նի պետ պարտ քի մա-
կար դա կը մո տե նում է
€350 մլրդ-ի
սահ մա նին։
S&P-ի կող մից Ի տա լիա յի վար կա յին վար կա նի շի ի ջեց ման մա սին ո րո շումն ա նակն կալ էր։
pica
saweb
.goo
gle.
com
№ 1, չորեքշաբթի, սեպտեմբերի 21, 2011 թ. |
7|
Գ րա վել Փա րի զըԻնչ պես Ֆ րան սիա յում ար գե լե ցին
«փո ղո ցա յին» ա ղոթք նե րըՄու սուլ մա նա կան ներ կա յու թյան ար տա քին դրսևո րում ե րի դեմ Եվ րո պա յում բո լո րից հեշտ կա-րող է պայ քա րել Ֆ րան սիան, գրում է Slon.ru կայ քի հոդ վա ծա-գիր Ա լեք սանդր Բաու նո վը: Ըստ նրա՝ ե թե Գեր մա նիա յում ու Նի-դեռ լանդ նե րում հարկ է հա սա-րա կա կան բա նա վե ճեր կազ մա-կեր պել և տա րա տե սակ պար զա-բա նում եր «հնա րել», թե ին չու է թույլատրելի այս զգես տը հագ-նել, իսկ մյու սը՝ ոչ, կամ ին չու է թույլատրելի փո ղո ցը փա կել մա-րա թո նի և ոչ մի դեպ քում նա մա-զի հա մար, ա պա ֆրան սիա ցի-նե րը բո լոր այս հար ցե րի հա մար մեկ պատ րաս տի պա տաս խան ու նեն՝ «Լու սա վոր չա կա նու-թյան և Հե ղա փո խու թյան հզոր ա վան դույթ ներ»։
Սեպ տեմ բե րի 16-ից Ֆ րան սիա-յում ար գել ված են «փո ղո ցա-յին» ա ղոթք նե րը։ Ար գելքն ըն-դուն վեց անս պա սե լի՝ ա ռանց եր կար-բա րակ խո սակ ցու թյուն-նե րի։ «Հարկ է վերջ դնել «փո-ղո ցա յին» ա ղոթք նե րին։ Դ րանք վի րա վո րում են մեր հա մա քա-ղա քա ցի նե րի զգաց մունք նե րը։ Դ րանք հա կա սում են աշ խար հիկ
սկզբունք նե րին, ո րոն ցով ա ռաջ-նորդ վում է մեր հա սա րա կու-թյու նը», – հայ տա րա րեց Ֆ րան-սիա յի ներ քին գոր ծե րի նա խա-րար Կ լոդ Գեա նը։
Ֆ րան սիա յի մու սուլ ման նե րը դժգո հում են մզկիթ նե րի պա կա-սից. մու սուլ ման նե րի թի վը երկ-րում գրե թե 6 մլն է, մզկիթ նե րի-նը՝ մոտ 2 հազ.։
«Փո ղո ցա յին» ա ղոթ քի ար գել քը գոր ծի դրվեց ի մամ ե րի լուռ հա-մա ձայ նու թյամբ։ Ի մամ ե րին դա-տարկ զո րա նոց ներ են հատ կաց-րել՝ խոս տա նա լով օգ նել նաև Փա րի զում (մաս նա վոր մի ջոց-նե րով) նոր մեծ մզկի թի ու մշա-կու թա յին կենտ րո նի կա ռուց ման
հար ցում և սպառ նա լով ուժ կի-րա ռել բո լոր նրանց նկատ մամբ, ով քեր չեն լքի «փո ղո ցը»։
Մեկ խնդիր ևս կա՝ ֆրան սիա-ցի նե րը միա ժա մա նակ դեմ են և՛ նոր մզկիթ նե րի կա ռուց մա-նը, և՛ «փո ղո ցա յին» ա ղոթք նե-րին։ Մի գու ցե կող մո րոշ վե լու ժա մա նա՞կն է։
Հա ջորդ տա րի Նի կո լա Սար կո-զին հաս տատ նա խա գահ ընտր-վել կցանկանա։ Իսկ «Փա րի զը գրա վել» նախ կօգ նի մու սուլ մա-նա կան «փո ղո ցա յին» ա ղոթք նե-րի ար գել քը, ա պա՝ դրանց թույ-լատ րու մը, ան գամ՝ մաս նակ ցու-թյու նը դրան ց, հե տո պետք չի գա ո՛չ մե կը, ո՛չ էլ մյու սը։ n
Աշխարհ
20 տա րում՝ 32 պե տու թյուն
Աշ խար հի քա ղա քա կան քար տե զը շա րու նա կում է փո փոխ վել
Վեր ջին քսան տա րում աշ խար-հի քա ղա քա կան քար տե զը լուրջ վե րա փո խու թյուն նե րի է են-թարկ վել` ան հե տա ցել են մի շարք պե տու թյուն ներ, ստեղծ-վել են նո րե րը, փո փոխ վել են միջ պե տա կան և ներ պե տա կան բազ մա թիվ սահ ման ներ։ 1991-ից ի վեր՝ աշ խար հում ան կա խու-թյուն է հռչա կել 32 պե տու թյուն, ո րոնց մի մա սը նախ կին խորհր-դա յին հան րա պե տու թյուն նե-րը և դ րանց կազ մի մեջ մտնող ինք նա վար սուբ յեկտ ներն են։
1945թ. ստեղծ վեց Միա վոր ված ազ գե րի կազ մա կեր պու թյու նը, որին ան դա մակ ցում էր 51 պե-տու թյուն: Ներ կա յում աշ խար-հում գո յու թյուն ու նե ցող ա վե-լի քան 200 պե տու թյուն նե րից
ՄԱԿ-ի ան դամ է 193-ը, ո րոն ցից 5-ը՝ ԱՄՆ-ը, Չի նաս տա նը, Ռու-սաս տա նը, Մեծ Բ րի տա նիան և Ֆ րան սիան, Անվ տան գու թյան խորհր դի մշտա կան ան դամ է։
Հատ կան շա կան է, որ 21-րդ դա րի ին տեգ րա ցիոն մի տում ե-րը չեն խան գա րում, որ ան կա-խու թյան գոր ծըն թաց նե րը զար-գա նան ա մե նա տար բեր աշ-խար հա մա սե րում՝ բա րե կե ցիկ Հ յու սի սա յին Ա մե րի կա յից, քա-ղա քա կա նա պես և կուլ տու րա-պես ին տեգր ված Եվ րո պա յից մինչև վեր խո յա ցող Չի նաս տան ու «գար նա նա յին ապս տամ բու-թյան» շնչով հա մակ ված ա րա-բա կան երկր ներ: n
Լի լիթ Մի քա յել ան
Բաժանորդագրության համար
զանգահարել 010-5001109, 055-026249
էլ. փոստ՝ [email protected]
1991-ից ի վեր ան կա խա ցած երկր նե րի ցու ցա կը
Պե տու թյուն Ան կա խու թյան տա րե թիվ Ան կա խու թյան օ ր
Վ րաս տան 1991 ապ րիլի 9
Սո մա լի լենդ* 1991 մա յիսի 18
Խոր վա թիա 1991 հու նիսի 25
Ս լո վե նիա 1991 հու նիսի 25
էս տո նիա 1991 օ գոս տոսի 20
Ռու սաս տան 1991 օ գոս տոսի 24
Ուկ րաի նա 1991 օ գոս տոսի 24
Բե լա ռուս 1991 օ գոս տոսի 25
Մոլ դո վա 1991 օ գոս տոսի 27
Ղր ղըզս տան 1991 օ գոս տոսի 31
Ուզ բեկս տան 1991 սեպ տեմ բե րի 1
Լեռ նա յին Ղա րա բաղ** 1991 սեպ տեմ բե րի 2
Լատ վիա 1991 սեպ տեմ բե րի 6
Լիտ վա 1991 սեպ տեմ բե րի 6
Մա կե դո նիա 1991 սեպ տեմ բե րի 8
Տա ջիկս տան 1991 սեպ տեմ բե րի 9
Հա յաս տան 1991 սեպ տեմ բե րի 21
Ադր բե ջան 1991 հոկ տեմ բեր 18
Թուրք մենս տան 1991 հոկ տեմ բեր 27
Հա րա վա յին Օ սիա*** 1992 մա յի սի 29
Ղա զախս տան 1991 դեկ տեմ բերի 16
Բոս նիա և Հեր ցե գո վի նա 1992 մար տի 3
Սեր բիա և Մոն տե նեգ րո 1992 ապ րիլի 17
Չե խիա 1993 հուն վա րի 1
Ս լո վա կիա 1993 հուն վա րի 1
Է րիթ րեա 1993 մա յի սի 24
Պա լաու 1994 հոկ տեմ բե րի 1
Աբ խա զիա*** 1999 հոկ տեմ բե րի 12
Արևել ան Թի մոր 2002 մա յի սի 20
Մոն տե նեգ րո 2006 հու նի սի 3
Կո սո վո 2008 փետր վա րի 17
Հա րա վա յին Սու դան 2011 հու լիսի 9
* Չի ճա նաչ վել որևէ պե տու թյան կող մից:** Չի ճանաչվել որևէ պետության կողմից, սակայն միջպետական համաձայնագրեր ունի Հայաստանի և մասնակի ճանաչված Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի հետ:*** Ճա նաչ վել է ՄԱԿ-ի առն վազն մեկ ան դամ պե տու թյան կող մից:
Պե տու թյան հետ քե րովՊա ղես տին ցի նե րի ճա կա տա գի րը ՄԱԿ-ի ձեռ քե րում է
Պա ղես տի նը պատ րաստ է պե-տու թյան պաշ տո նա կան կար-գա վի ճակ ստա նալ։ Reuters-ի հա ղորդ մամբ՝ նման եզ րա կա-ցու թյան են ե կել Պա ղես տի-նի Ազ գա յին Ինք նա վա րու թյան դո նոր նե րը՝ Հա մաշ խար հա յին բան կը, Ար ժույ թի մի ջազ գա յին հիմ ադ րա մը և ՄԱԿ-ը՝ կարևո-րե լով առ կա նվա ճում ե րի պահ-պան ման ու հե տա գա ա ռա ջըն-թա ցի անհ րա ժեշ տու թյու նը։
Միաց յալ Նա հանգ նե րը բազ-միցս հայ տա րա րել է, թե թույլ չի տա, որ Պա ղես տի նի ան կա-խու թյան ճա նաչ ման հար ցով քվեար կու թյուն լի նի ՄԱԿ-ի Անվ-տան գու թյան խորհր դում, թեև ԱՄՆ նա խա գահ Բա րաք Օ բա-ման մա յի սին Իս րա յե լի իշ խա-նու թյուն նե րին կոչ էր ա նում վե-րա կանգ նել մինչ 1967թ. ա րա-բա-իս րա յե լա կան պա տե րազ մը ե ղած սահ ման նե րը։
Այ դու հան դերձ, Պա ղես տի-նը լիի րավ պե տու թյուն ճա-նա չե լու կողմ ա կից նե րի թիվն
աշ խար հում ա ճում է։ Այս մա սին են վկա յում BBC-ի պատ վե րով 19 երկր նե րում անց կաց ված հարց-ման արդ յունք նե րը։ Այս պես, հարց ման մաս նա կից նե րի 49 %-ը կար ծում է, որ իր երկ րի կա ռա-վա րու թյու նը ՄԱԿ-ում պետք է կողմ ար տա հայտ վի Պա ղես տին պե տու թյան ստեղծ մա նը։ Հարց-ված նե րի 21 %-ը դեմ է դեպ քե րի այս պի սի զար գաց մա նը։ Հարց-մա նը մաս նակ ցել է 20 466 մարդ։
Հատ կան շա կան է, որ ա մե-րիկյ ան Тhe Wall Street Journal-ն իր խմբագ րա կա նում գրել է, որ ՄԱԿ-ի Գլ խա վոր ա սամբ լեան կողմ կքվեար կի Պա ղես տի նի՝ մշտա կան դի տոր դի կար գա վի-ճա կին, ին չը չի հան գեց նի Պա-ղես տին պե տու թյան ստեղծ մա-նը։ Արդ յուն քում գոր ծըն թա ցը կհե տաձգ վի ևս մի քա նի տա-րով։ Ք վեար կու թյան արդ յունք-նե րը, ա մե նայն հա վա նա կա նու-թյամբ, Իս րա յե լին կդրդեն ա րա-գաց նել Արևմտ յան ա փում հրեա-կան բնա կա վայ րե րի կա ռուց ման
տեմ պը, իսկ ԱՄՆ-ի Կոնգ րե սը կդա դա րեց նի պա ղես տին ցի նե-րին հատ կաց վող ֆի նան սա կան ա ջակ ցու թյու նը։ n
Ըստ BBC-ի հարց ման՝ Պա ղես տի նը լիի-
րավ պե տու թյուն ճա նա չե լու կողմն ա-
կից նե րի թիվն աշ խար հում ա ճում է:
Սեպ տեմ բե րի 16-ից Ֆ րան սիա յում «փո ղո ցա յին» ա ղոթք ներն ար գել ված են։
nation
alpo
st.tum
blr.co
m
| № 1, չորեքշաբթի, սեպտեմբերի 21, 2011 թ.
8 | Սպորտ
Մար զա կան Հա յաս տան1991-2011 թթ. ժա մա նա կագ րու թյուն
Այ սօր լրա նում է Հա յաս տա նի Հան րա պե տու թյան ան կա խու-թյան 20-ամ յա կը: ԽՍՀՄ փլու զու-մից հե տո հա սա րա կա կան տար-բեր ո լորտ նե րում ա ռա ջա ցած
դժվա րու թյուն նե րը ի րենց հետ-քը թո ղե ցին նաև երկ րի մար զա-կան կյան քի վրա: Այ դու հան դերձ, ան ցած քսան տա րի նե րի ըն թաց-քում հայ մար զիկ նե րը կա րո ղա ցել
են հաս նել լուրջ նվա ճում ե րի, իսկ ան կա խու թյու նից հե տո ա ռա-ջին և ա ռայ սօր միակ օ լիմ պիա-կան ոս կին նվաճ վեց հենց ա ռա-ջին օ լիմ պիա կան խա ղե րում,
որ տեղ Հա յաս տա նի հա վա քա-կանն ա ռա ջին ան գամ հան դես ե կավ սե փա կան դրո շի ներ քո: Աղ-յու սա կում ներ կա յաց ված է ան-ցած քսան տա րի նե րի ըն թաց քում
Հա յաս տա նում տե ղի ու նե ցած կարևո րա գույն մար զա կան ի րա-դար ձու թյուն նե րի և հա յաս տան-ցի մար զիկ նե րի ձեռք բե րում ե րի տա րեգ րու թյու նը: n
Տա րե թիվ Մար զիկ / Մար զաձև Ի րա դար ձու թյուն
1 9 92
Հ րաչ յա Պե տիկյ ան / Հ րաձ գու թյուն Օ լիմ պիա կան խա ղե րի չեմ պիոն
Մ նացակա ն Ի սկա նդարյան / Ը մբշամարտ, հո ւն ահռ ոմեական ոճ Օլի մպիակա ն խաղերի չեմպիոն
Ի սրայ ել Մ իլի տոսյան / Ծա նրամար տ Օ լիմ պիական խ աղերի չեմպիոն
Ալֆրեդ Տեր-Մկրտ չյ ան / Ըմբշ ամա րտ , հ ունահռոմե ակ ան ոճ Օլի մպ իական խ աղերի ա րծ աթե մեդ ալ ակի ր
Հայ աս տա նի հավ աքա կան / Շ ախ մատ Շ ախմ ատի հ ամաշխ արհ այի ն օլիմպիա դայի բր ոն զե մեդ ալ ակի ր
Հայա ստ անի ազ գա յի ն հավա քակա ն / Ֆ ու տբոլ Ա ռա ջի ն ընկեր ակ ան հան դիպ ու մը Մոլդ ով այ ի հավաքականի հետ
19 93 Նշ ան Մունչյա ն / Բռնցք ամա րտ Աշխ արհի չեմ պի ոն
Ա ղասի Մանուկյա ն / Ըմբշամա րտ, հ ուն ահռոմեակա ն ո ճ Աշխա րհի չեմպիոն
1 9 94 Հ այաստա նի ա զգային հավ աքակա ն / Ֆուտբ ոլ Ա ռաջին պ աշ տոն ակա ն հ անդ իպում ը Բե լգ իայի հավաքական ի հետ
1995 Արայիկ Գևո րգյան / Ըմբշամար տ, ազատ ո ճ Աշխարհի չեմ պիոն
199 6
Արմեն Ն ազ արյան / Ը մբշ ամ արտ , հունահ ռոմե ակ ան ոճ Օլ իմպիակ ան խաղերի չեմպիոն
Արմեն Մկ րտ չյան / Ըմբշամար տ, ազա տ ոճ Օ լի մպիակ ան խաղե րի ա րծաթե մեդ ալակի ր
Շախմա տ Առաջ ին անգամ Ե րևա նում ան ցկ ացվեց Շա խմա տի համա շխա րհա յին օլիմպիա դա ն
19 97 Ա րայիկ Գևո րգ յան / Ը մբշամարտ, ազ ատ ոճ Աշխարհի չեմպ իո ն
19 98 Ա րայիկ Գևո րգ յան / Ը մբշամարտ, ազ ատ ոճ Աշխարհի չեմպ իո ն
1 999 Վ լադ իմիր Հ ակո բյան / Շա խմատ Շախմատի նո կաո ւտ համ ակա րգով Ա շխա րհի փոխչե մպ իոն
Երևանու մ տեղի ո ւն եցա ն առաջին հ ամահայկական խաղ եր ը
2000 Ա րսե ն Մելիքյ ան / Ծ անրամա րտ Օլիմպի ական խա ղե րի բրոնզե մե դա լակի ր
20 01 Վաղինա կ Գալստյան / Ը մբ շամ արտ, հուն ահռ ոմեակա ն ոճ Աշխարհի չեմ պիո ն
2002 Արամ Մ արգարյա ն / Ըմբշա մար տ, ազա տ ոճ Աշխա րհի չե մպիոն
Օսկ ար Լո պե ս / Ֆո ւտբո լ Առա ջի ն անգ ամ Հ այ աստանի հա վաքակա նը գլ խավ որեց ա րտասահմանց ի մար զի չ:
2003 Հ այաստ ան ի ֆուտ բո լի ա զգային հավաքա կա նը մեկ այլ ա րտաս ահ մանցի մա րզ իչ Միխայ Ստ ոյկի ցայի գլխավորու թյա մբ սկսե ց ցուցադ րել գրագետ ֆ ուտբոլ ՝ 3.5 տարվա ընդ մի ջումից հե տո առաջ ին հաղթան ակ ը տանելո վ պաշտոնական խ աղ երո ւմ :
2 004 Հա յաստան ի օլ իմ պիակա ն հավաքակ ան ը ձախ ողո ւմ ո ւնե ցավ Աթենք ի օլիմպիակ ան խաղ երո ւմ՝ ան կախո ւ թյունից հետո ա ռաջին անգամ մա լո վ առանց մեդալների:
2005 ------------------------------------------------------------ --- -----
20 06 Շա խմատ / Հա յաստ անի հ ավաքա կան Շա խմ ատի հ ամա շխա րհ ային օ լիմպիադայի չե մպի ոն
2007 Հա յաստա նի ֆուտբ ոլ ի ազ գայ ին հ ավա քակ անը` Յան Պո րտ երֆի լդի գլխա վոր ությամբ, ա նցկացր եց մի քան ի տպավ որիչ հան դի պում ե ր՝ հ աղ թելո վ Ղազ-ախ ստանի , Լե հաս տա նի հա վաքակ աններ ին և ո չ-ո քի խաղ ալով Ֆի նլա նդ իայ ի, Պո րտո ւգա լիայի և Ս երբ իա յի հավաքա կա նն երի հե տ, և առ աջ ին անգամ ը նտրական մր ցաշարում վաստակեց 9 մի ավոր :
2 0 08
Ռոմա ն Ամոյան / Ըմբ շա մար տ, հունա հռո մեա կան ոճ Օ լիմպիակ ան խա ղե րի բրոնզ ե մե դա լակ իր
Յ ու րի Պատրիկ իև / Ըմբ շամարտ, հու նահ ռոմեակ ան ոճ Օլի մպիակ ան խ աղերի բրո նզե մեդ ալա կի ր
Տիգ րա ն Վ. Մ արտ իրո սյան / Ծ անրամար տ Օլի մպ իա կան խա ղեր ի բրոնզ ե մե դ ալա կիր
Տիգրա ն Գ . Մ արտիրո սյ ան / Ծա նրամա րտ Օ լիմպիակ ան խա ղերի բրոնզ ե մե դ ալակիր
Գև որգ Դավ թյան / Ծա նրամարտ Օլ իմպ իա կան խաղերի բրո նզ ե մեդա լակ իր
Հրաչյ ա Ջավախյա ն / Բռ նց քամարտ Օլ իմպիակ ան խա ղե րի բր ոն զե մեդ ալա կի ր
Շա խմա տ / Հ այաստա նի հավաքակա ն Շախմատ ի հ ամաշխա րհա յի ն օլիմպ իադ այի չե մպիոն
2009 Նա զիկ Ավդ ալ ան / Ծան րամ ար տ Աշխար հի չեմպիո ն
2010 Տիգ րան Մարտի րո սյա ն / Ծան րա մա րտ Աշխ արհ ի չեմպ իոն
2011 Շախմատ / Հա յա ստա նի հա վա քական Ա շխարհի չ եմ պի ոն
201 0/ 2 01 1 Ֆ ու տբոլի Հ այ աստա նի ազգայ ին հավաքակ անը՝ Վարդա ն Մ ին աս յանի գլխավ որությամբ, ցո ւցադրեց գրագե տ խաղ և վաստա կե լով 14 մի ավոր իր ը նտ րա կան խմբ ում՝ առաջի ն ան գամ իրա պես հ ավ ակնում է Եվրոպայի առաջնության եզրափակիչ փուլի ուղեգիր նվաճելուն:
Էջը պատրաստեցին Հայկ Կարապետյանը և Անդրանիկ Գրիգորյանը
