GÜDÜLENME

Doç.Dr. Hacer HARLAK -

Psikolojiye Giriş I

Dersin konuları Güdülenme ile ilişkili kavramlar

Güdülenme kuramları Biyolojik kuramlar

İçgüdü Dürtü-azaltma Uyarılma

Psikososyal Kuramlar Özendirici Bilişsel

Biyopsikososyal kuram Maslow’un İhtiyaçlar hiyerarşisi

Belirli güdüler Birincil güdüler Uyarıcı kaynaklı güdüler Sosyal güdüler

Doç.Dr. Hacer HARLAK -

Psikolojiye Giriş I

Güdülenme ile ilişkili kavramlar

İstek

Gereksinim

Hedef

Dürtü

Arzu

Güdü

Doç.Dr. Hacer HARLAK -

Psikolojiye Giriş I

Güdülenme

Davranışın enerji kaynağı ve onu bir hedefe yönelten bir ihtiyaç ya da arzudur.

İçsel bir durum ya da koşuldur.

Davranışı harekete geçirir.

Davranışa yön verir.

Doç.Dr. Hacer HARLAK -

Psikolojiye Giriş I

Güdü

Organizmayı harekete geçiren bir davranışı yapmaya yönelten itici güç

Dürtü

Fizyolojik temelli güdülere denir. Örn. açlık

Gereksinim

giderilmediği zaman sıkıntı, giderildiği zaman rahatlama yaşanan eksiklik. Örn. Başarı.

Doç.Dr. Hacer HARLAK -

Psikolojiye Giriş I

Motivasyon kavramına niçin gerek var?

Başarı = Yetenek x Fırsat x Çaba

Motivasyon harekete geçme, yönelme ve çabada ısrarlı olmayı açıklar.

Doç.Dr. Hacer HARLAK -

Psikolojiye Giriş I

İçkin motivasyon

Tatmin edici veya haz verici olduğu için bir eylemde bulunma isteğidir.

İçsel ihtiyaç veya arzuları doyurur.

Dış kaynaklı motivasyon

Dıştan gelen talepleri ve gereklilikleri karşılamak üzere bir eylemde bulunma isteğidir.

Motivasyonun iki türü

Motivasyon yaklaşımları Kuram Bakış açısı

Biyolojik kuramlar 1. İçgüdü

2. Dürtü-azaltma

3. Uyarılma

M. öğrenilmemiş davranışlardan kaynaklanır, ifadesi herkeste aynıdır ve türlerde evrenseldir. M. fizyolojik bir ihtiyaç (bir yoksunluk ya da yetersizlik) ile başlar; orijinal ihtiyacı karşılayacak davranışa yönelik bir dürtü yaratır. Organizma optimal uyarılma düzeyini başarma ve sürdürmeye güdülenir.

Psikososyal Kuramlar 4. Özendirici 5. Bilişsel

M. Organizmayı belirli yönlere «çeken» çevresel uyaranların sonucudur. M. Atıflardan veya kendimizi ve diğerlerinin eylemleri hakkında nasıl düşündüğümüz veya onları nasıl yorumladığımızdan etkilenir.

Biyopsikososyal kuram 6. Maslow’un İhtiyaçlar hiyerarşisi

Üst düzeydeki ihtiyaçların (ait olma ve benlik saygısı gibi) karşılanmasından önce alt düzeydeki güdülerin (fizyolojik ve güvenlik ihtiyaçları gibi) doyurulması gerekir.

Doç.Dr. Hacer HARLAK -

Psikolojiye Giriş I

İçgüdüler ve evrimsel psikoloji

İçgüdüler türlerin hepsinde sabit kalıpları olan ve öğrenilmemiş kompleks davranışlardır.

Doç.Dr. Hacer HARLAK -

Psikolojiye Giriş I

Dürtü-azaltma kuramı

İçgüdü kuramının eksik kaldığı durumlarda yerine dürtü-azaltma kuramı konmuş. Fizyolojik ihtiyaç uyarılmış bir gerginlik durumu yaratır bu da organizmayı ihtiyacı karşılamaya güdüler.

Doç.Dr. Hacer HARLAK -

Psikolojiye Giriş I

Güdü

Hedef

Davranış

Dürtü azaltmanın psikolojik amacı homeostasisdir –içsel durumun istikrarının korunması; örn. vücut sıcaklığının sabit kalmasını sağlama

Doç.Dr. Hacer HARLAK -

Psikolojiye Giriş I

Dürtü azaltma kuramı

Doç.Dr. Hacer HARLAK -Psikolojiye Giriş I

Biyolojik ihtiyaç (yiyecek, su)

Homeostasis (biyolojik denge

durumu)

İhtiyaç dürtüyü ortaya çıkarır

Dürtü (içsel gerilim durumu)

Organizma dürtüyü doyurmaya güdülenir

Hedefe yönelik davranış (eylemde bulunma)

Dürtü azalır

İhtiyaç doyurulur (açlık, susuzluk giderilir

Özendiriciler

İhtiyaçlar bizi «iterken» özendiriciler (olumlu ya da olumsuz uyaranlar) bizi «çeker».

Doç.Dr. Hacer HARLAK -

Psikolojiye Giriş I

Optimal uyarılma

İnsanın motivasyonu uyarılmayı ortadan kaldırmayı değil optimum düzeylerini aramayı amaçlar.

Doç.Dr. Hacer HARLAK -

Psikolojiye Giriş I

Belirli bir düzeyde uyarılma gerekli; ne çok fazla ne çok az.

Doç.Dr. Hacer HARLAK -

Psikolojiye Giriş I

Uyarılma düzeyi

Da

vra

nış

ın e

tkil

iliğ

i

Derin uyku

Optimal tetiktelik ve etkililik

Bilinçdışı güdüler

Davranışın temelleri

Freud cinsellik + saldırganlık

güdüleri

Doç.Dr. Hacer HARLAK -

Psikolojiye Giriş I

MASLOW “ihtiyaçlar hiyerarşisi”

Fizyolojik ihtiyaçlar

Güvenlik

Aidiyet

Sosyal onay

Kendini gerçekleştirme

Doç.Dr. Hacer HARLAK -

Psikolojiye Giriş I

MASLOW “ihtiyaçlar hiyerarşisi”

Önemli noktalar:

1. Üst düzeydeki bir güdü alt düzeydeki bütün güdüler doyuma ulaşmadan gündeme gelebilir.

2. Düzeyler arasında bireysel farklılıklar olabilir.

3. Aile ortamı ve kültürel değerler güdüleri, hiyerarşiyi etkiler.

Doç.Dr. Hacer HARLAK -

Psikolojiye Giriş I

Birincil dürtüler

Biyolojik bir ihtiyaçtan kaynaklanan bir gerilim ya da uyarılma durumu

Oksijen

Susuzluk

Açlık

Uyku

Cinsellik

Rahatlık

İçsel ve dışsal açlık ipuçları

Hipotalamus

Yeme davranışını düzenlemede merkezi önemli, dolayısıyla açlık dürtüsünü etkiler.

İçsel açlık ve tokluk işaretleri

Sindirim sisteminden salgılanan bazı maddeler

Kan şekeri ve hormon düzeyleri

Dışsal işaretler

Lezzet, koku, cazip yiyecek görüntüsü gibi damak tadını uyaran duyusal ipuçları

Açlık ipuçları

Homeostasis

Açlık ipuçları Mide

Kasılmalar (?!)

Doç.Dr. Hacer HARLAK -

Psikolojiye Giriş I

Cannon ve Washburn‘ün Açlık Deneyi

Katılımcılar mide kasılmalarını kaydetmek üzere bir balon yutar ve açlık hislerini bildirmek için düğmeye basarlar.

Açlık hisleri kasılmalar en yüksek olduğunda gelir.

Bu kurama artık güvenilmemektedir.

Mide kasılmaları açlığa neden olmaz.

Açlık ipuçları

Hipotalamus kontrolü

Ye! .... Yeme!

Doç.Dr. Hacer HARLAK -

Psikolojiye Giriş I

Açlık ipuçları: Kandaki şeker düzeyi Glikoz döngüsü

Kan şekeri düştüğünde insanlar acıkır.

Yiyecek glükoz açığa çıkarır, açlığı ve yemeyi azaltır.

YE YEME

Artan glükoz

Azalmış açlık

Artmış açlık

Azalmış glükoz