Giao an lop 12 hkii

GIAÙO AÙN HOÙA 12

CHÖÔNG VII: ÑAÏI CÖÔNG VEÀ KIM LOAÏI

VÒ TRÍ CUÛA KIM LOAÏI TRONG HEÄ THOÁNG TUAÀN HOAØN.

CAÁU TAÏO CUÛA KIM LOAÏI

I. MUÏC ÑÍCH – YEÂU CAÀU:A. Giuùp hoïc sinh naém ñöôïc nhöõng kieán thöùc sau:- Caáu taïo nguyeân töû kim loaïi khaùc vôùi caáu taïo nguyeân töû phi kim (veà soá e hoùa trò, baùn kính nguyeân töû).- Caáu taïo cuûa ñôn chaát kim loaïi.- Lieân keát kim loaïi: ñònh nghóa vaø ñaëc ñieåm cuûa lieân keát naøy so vôùi caùc lieân keát coäng hoùa trò vaø lieân keát ion.B. Kyõ naêng: Nhìn vaøo baûng HTTH hoïc sinh coù theå bieát ñöôïc- Kim loaïi chieám nhöõng vò trí naøo (theo nhoùm, phaân nhoùm, theo chu kyø)- Kim loaïi ñieån hình ôû vò trí naøo cuûa HTTH.

II. ÑOÀ DUØNG DAÏY HOÏC:- baûng HTTH, moâ hình maïng tinh theå kim loaïi (hoaëc hình veõ)

III. CAÙC BÖÔÙC:1/ OÅn ñònh lôùp2/ Baøi môùi:

PHÖÔNG PHAÙP NOÄI DUNGI.Vò trí trong HTTH:Kim loaïi taäp trung ôû caùc vò trí sau cuûa HTTH:- Phaân nhoùm IA, IIA- Moät phaàn nhoùm IIIA VIA- Caùc phaân nhoùm IB VIIIB- Hoï Lantan vaø hoï Actini (xeáp rieâng ôû phía döôùi baûng HTTH)

II. Caáu taïo nguyeân töû kim loaïi:- Soá e ôû lôùp ngoaøi cuøng cuûa kim loaïi ít: 1, 2 hoaëc 3e.- Baùn kính nguyeân töû lôùn hôn vaø ñieän tích haït nhaân nhoû hôn caùc nguyeân töû phi kim cuøng chu kyø

III. Caáu taïo cuûa ñôn chaát kim loaïi:1. Kim loaïi coù caáu taïo maïng tinh theå goàm caùc ion döông kim loaïi dao ñoäng

1


lieân tuïc ôû caùc nuùt maïng vaø caùc e töï do chuyeån ñoäng hoãn loaïn giöõa caùc ion döông.2. Coù 3 kieåu maïng tinh theå: maïng laäp phöông taâm khoái, maïng laäp phöông taâm dieän vaø maïng laêng truï luïc giaùc ñeàu.

IV. Lieân keát kim loaïi:Kim loaïi chæ toàn taïi ôû daïng

nguyeân töû rieâng bieät khi ôû theå hôi, ôû theå loûng hoaëc raén xuaát hieän lieân keát kim loaïi: do kim loaïi hieän dieän döôùi daïng ion döông ñöôïc bao quanh caùc e töï do voán laø caùc e hoùa trò cuûa nguyeân töû kim loaïi.

Ñònh nghóa: Lieân keát kim loaïi laø lieân keát do caùc e töï do gaén caùc ion döông kim loaïi vôùi nhau.

So saùnh:

3/ Cuûng coá4/ Daën doø

2

Gioáng

Lieân keát CHT

Coù caùc e duøng chung giöõa caùc nguyeân töû (caùc e hoùa trò)

Lieân keát ionÑeàu do löïc huùt tónh ñieän

Khaùc - Lieân keát CHT : duøng chung töøng caëp e- Lieân keát kim loaïi: taát caû caùc e töï do trong kim loaïi tham gia.

- Lieân keát ion: laø löïc huùt tónh ñieän giöõõa ion döông vaø ion aâm- Lieân keát kim loaïi: laø löïc huùt tónh ñieän giöõa ion döông kim loaïi vaø caùc e töï do


TÍNH CHAÁT VAÄT LYÙ CUÛA KIM LOAÏI

I. MUÏC ÑÍCH – YEÂU CAÀU:- Giuùp hoïc sinh naém ñöôïc nhöõng tính chaát vaät lyù chung cuûa kim loaïi (tính deûo, daãn ñieän, daãn nhieät, aùnh kim) vaø giaûi thích ñöôïc nguyeân nhaân cuûa nhöõng tính chaát naøy.- Giuùp hoïc sinh naém ñöôïc nhöõng tính chaát vaät lyù khaùc cuûa kim loaïi nhö tæ khoái, nhieät ñoä noùng chaûy, tính cöùng … caùc tính chaát naøy khoâng chæ phuï thuoäc e töï do trong kim loaïi maø coøn phuï thuoäc vaøo baùn kính, ñieän tích, khoái löôïng cuûa ion kim loaïi vaø kieåu maïng tinh theå cuûa kim loaïi.

II. CAÙC BÖÔÙC:1/ OÅn ñònh lôùp2/ Kieåm tra baøi cuõ3/ Baøi môùi

PHÖÔNG PHAÙP NOÄI DUNG

1.Tính daãn ñieän: - Noái kim loaïi vôùi moät nguoàn ñieän, caùc e töï do trong kim loaïi chuyeån ñoäng thaønh doøng töø cöïc aâm sang cöïc döông vaø phaùt sinh doøng ñieän. - Ñoä daãn ñieän tuøy thuoäc : Baûn chaát kim loaïi: Ag > Cu > Al … Nhieät ñoä : nhieät ñoä taêng –> ñoä

daãn ñieän giaûm do caùc ion döông dao ñoäng maïnh, caûn trôû doøng e.

Vò trí : Maët ngoaøi kim loaïi daãn ñieän hôn beân trong (do löïc huùt tónh ñieän yeáu hôn).

2.Tính deûo : - Do khaû naêng tröôït leân nhau maø khoâng bò taùch rôøi nhau cuûa caùc lôùp maïng tinh theå nhôø caùc e töï do luoân chuyeån ñoäng qua laïi giöõa caùc lôùp maïng. - Nhôø tính deûo maø kim loaïi deã daùt moûng, keùo sôïi. Nhöõng kim loaïi coù tính deûo hôn caû laø Au, Ag, Al, Cu…

3.Tính daãn nhieät : - Do caùc e töï do haáp thuï naêng löôïng vaø chuyeån ñoäng hoãn loaïn neân ñöôïc lan truyeàn ra caùc phía cuûa kim loaïi. - Ñoä daãn ñieän tæ leä thuaän vôùi ñoä daãn ñieän.

3


4.Coù aùnh kim : Do caùc e töï do trong kim loaïi phaûn xaï toát vôùi nhöõng tia saùng coù böôùc soùng maø maét ta coù theå thaáy ñöôïc.

Keát luaän : Tính chaát vaät lí chung cuûa kim loaïi noùi treân do caùc e töï do trong kim loaïi gaây ra.

5. Nhöõng tính chaát vaät lí khaùc cuûa kim loaïi: a. Tæ khoái : Bieán ñoåi töø 0,5 (Li) 22 (Os) Quy öôùc : d < 5 laø kim loaïi nheï (K, Na, Mg, Al…) d > 5 laø kim loaïi naëng (Zn, Fe…)

b. Nhieät ñoä noùng chaûy : Bieán ñoåi töø –39oC (Hg) +3410 oC (W) Noùi chung :to

nc < 1000oC : laø kim loaïi deã noùng chaûy

tonc > 1500oC : laø kim loaïi

khoù noùng chaûy

c. Tính cöùng : Bieán ñoåi töø meàm (kim loaïi kieàm), coù theå duøng dao caét deã daøng raát cöùng (W, Cr) khoâng theå duõa ñöôïc.

4/ Cuûng coá5/ Daën doø

4


HOÙA TÍNH CHUNG CUÛA KIM LOAÏI

I. MUÏC ÑÍCH – YEÂU CAÀU:- Hoïc sinh naém ñöôïc nhöõng tính chaát hoùa hoïc ñaëc tröng cuûa kim loaïi laø tính khöû vaø giaûi thích ñöôïc nguyeân nhaân tính chaát naøy döïa treân ñaëc ñieåm caáu taïo chung cuûa nguyeân töû kim loaïi, vieát ñöôïc phöông trình phaûn öùng minh hoïa.- Hoïc sinh coù khaû naêng phaân tích, giaûi thích hieän töôïng quan saùt ñöôïc trong quaù trình thí nghieäm vaø vieát phöông trình phaûn öùng minh hoïa (phöông trình phaûn öùng xaûy ra).

II. ÑOÀ DUØNG DAÏY HOÏC:

III. CAÙC BÖÔÙC:1/ OÅn ñònh lôùp2/ Kieåm tra baøi cuõ: neâu caùc tính chaát vaät lyù chung cuûa kim loaïi vaø giaûi thích nguyeân nhaân cuûa tính chaát ñoù.3/ Baøi môùi


Tính chaát hoùa hoïc chung cuûa kim loaïi: laø tính khöû

M – ne = Mn+

Nguyeân nhaân: do ñaëc ñieåm caáu taïo nguyeân töû KL- Coù baùn kính nguyeân töû töông ñoái lôùn (so vôùi phi kim cuøng chu kì)- Soá e hoùa trò ít (töø 1 3e)- Naêng löôïng ion hoùa thaáp Kim loaïi coù khuynh höôùng nhöôøng electron ñeå chuyeån thaønh ion döông, theå hieän tính khöû (deã bò oxi hoùa).

1.Taùc duïng vôùi phi kim :

a. Taùc duïng vôùi oxy:Taát caû caùc kim loaïi ñeàu taùc duïng vôùi O2 tröø Ag, Pt, Au KL + O2 Oxit KL

4Al+ 3O2 = 2Al2O 3

4 Na+ O2 = 2 Na2O

b. Taùc duïng vôùi Cl2: haàu heát KL ñeàu taùc duïng vôùi clo

KL + Cl2 muoái clorua

2Na + Cl2 = 2NaCl

5

t0


2Fe + 3Cl2 = 2FeCl3

2. Taùc duïng vôùi dd axit:a. Vôùi dung dòch HCl, H2SO4 loaõng: Kim loaïi tröôùc H khöû H+ thaønh hidro töï do.

M + nH+ = Mn+

+ n/2H2

Zn + 2HCl = ZnCl2 + H2 b. Vôùi dung dòch HNO3, H2SO4 ñaëc: Kim loaïi (tröø Au, Pt) khöû ñöôïc N+5 vaø S+6 (trong axit) xuoáng soá oxi hoùa thaáp hôn (kim loaïi bò oxi hoùa tôùi soá oxi hoùa cao nhaát). M + HNO3 = muoái + sp khöû + H2O M + H2SO4 (ñ) = muoái + sp khöû + H2OSp khöû cuûa HNO3: NH4NO3, N2, NO (HNO3

loaõng) NO2 (HNO3 ñaëc)Sp khöû cuûa H2SO4 ñaëc: H2S, S, SO2

Cu + 4HNO3(ñ) = Cu(NO3)2 + 2NO2 + 2H2O Cu + 2H2SO4 (ñ, noùng) = CuSO4 + SO2 + 2H2OChuù yù: Al, Fe thuï ñoäng trong dd H2SO4

ñaëc nguoäi, dd HNO3 ñaëc nguoäi

3. Taùc duïng vôùi dung dòch muoái: Kim loaïi coù tính khöû maïnh khöû ñöôïc ion kim loaïi yeáu hôn trong dung dòch muoái thaønh kim loaïi töï do (tröø caùc KL K, Na, Ca, Ba) Fe + CuSO4 = FeSO4

+ Cu Fe + Cu2+ = Fe2+ + Cu Fe (chaát khöû) : khöû Cu2+ Cu Cu2+ (chaát oxi hoùa) : oxi hoùa Fe Fe2+

4. Taùc duïng vôùi nöôùc:

Caùc KL K, Na, Ca, Ba coù theå taùc duïng vôùi nöôùc VD: 2K + H2O = 2KOH + H2Chuù yù: caùc KL Be, Zn, Cr, Al,… coù theå 6

t0


4/ Cuûng coá5/ Daën doø- Baøi taäp veà nhaø

7


DAÕY ÑIEÄN HOÙA CUÛA KIM LOAÏI

I. MUÏC ÑÍCH – YEÂU CAÀU: Giuùp hoïc sinh A. Veà kieán thöùc:- hieåu ñöôïc khaùi nieäm caëp oxi hoùa – khöû cuûa kim loaïi.- naém ñöôïc thöù töï caùc caëp oxi hoùa – khöû trong daõy ñieän hoùa kim loaïi.- naém ñöôïc quy luaät, chieàu phaûn öùng giöõa caùc caëp oxi hoùa – khöû kim loaïi.B. Kyõ naêng:- Hoïc sinh nhaän xeùt ñöôïc ñoä maïnh, yeáu cuûa caùc caëp oxi hoùa – khöû döïa vaøo vò trí cuûa chuùng trong daõy ñieän hoùa kim loaïi.- Vieát phöông trình phaûn öùng daïng phaân töû, daïng ion thu goïn.

II. CAÙC BÖÔÙC:1/ OÅn ñònh lôùp2/ Kieåm tra baøi cuõ: Neâu hoùa tính chung cuûa kim loaïi vaø daãn caùc phöông trình phaûn öùng minh hoïa.3/ Baøi môùi


I. Caëp oxi hoùa – khöû:

haàu heát caùc quaù trình oxi hoùa – khöû ñeàu coù tính chaát thuaän nghòch.Vd: Cu0 - 2e Cu2+ caëp oh - kh daïng khöû daïng oh Cu2+/Cu

Moãi chaát oxi hoùa vaø chaát khöû cuûa cuøng moät nguyeân toá kim loaïi taïo neân caëp oxi hoùa - khöû

II. So saùnh tính chaát nhöõng caëp oxi hoùa – khöû:

Ví duï: cho Fe taùc duïng vôùi dung dòch CuSO4, ta coù

Ptpt: Fe + CuSO4 = FeSO4

+ Cu

Pt ion ruùt goïn: Fe + Cu2+ = Fe2+

+ Cu

Nhö vaäy: Fe2+ khoâng oxi hoùa ñöôïc Cu.

Fe khöû ñöôïc ion Cu2+.

8


Keát luaän:

- Ion Fe2+ coù tính oxi hoùa yeáu hôn ion Cu2+

- Fe laø kim loaïi coù tính khöû maïnh hôn Cu.

III. Daõy ñieän hoùa cuûa kim loaïi:

1. Daõy ñieän hoùa:

Daõy ñieän hoùa cuûa kim loaïi laø moät daõy nhöõng caëp oxi hoùa – khöû ñöôïc saép xeáp theo chieàu taêng tính oxi hoùa cuûa caùc ion kim loaïi vaø chieàu giaûm tính khöû cuûa kim loaïi.

2. YÙ nghóa:

Döï ñoaùn chieàu cuûa phaûn öùng giöõa 2 caëp oxi hoùa – khöû theo nguyeân taéc.

Chaát oxi hoùa + chaát khöû chaát oxi hoùa + chaát khöû

maïnh maïnh yeáu hôn yeáu hôn

(Phaûn öùng giöõa hai caëp oxi hoùa – khöû xaûy ra theo quy taéc )

Ví duï: döï ñoaùn phaûn öùng giöõa 2 caëp oxi hoùa – khöû Fe2+/Fe vaø Cu2+/Cu

Fe2+ Cu2+

Fe Cu

Ptpöù : Cu2+ + Fe = Cu + Fe2+


9

Tính oxi hoùa cuûa ion kim loaïi taêng

Tính khöû cuûa kim loaïi giaûm

K+ Na+ Mg2+ Al3+ Zn2+ Fe2+ Ni2+ Sn2+ Pb2+ 2H+Cu2+ Hg22+ Ag+ Pt2+ Au3+

K Na Mg Al Zn Fe Ni Sn Pb H2 Cu 2Hg Ag Pt Au


HÔÏP KIM

I. MUÏC ÑÍCH – YEÂU CAÀU: cho hoïc sinh naém ñöôïc- Khaùi nieäm veà hôïp kim- Caáu taïo cuûa hôïp kim: kieåu daïng tinh theå hôïp kim vaø lieân keát hoùa hoïc trong hôïp kim.- So saùnh vaø giaûi thích ñöôïc moät soá tính chaát cô, lyù cuûa hôïp kim (so vôùi kim loaïi thaønh phaàn) vaø töø ñoù suy ra moät soá öùng duïng chính cuûa hôïp kim trong ñôøi soáng kyõ thuaät.


PHÖÔNG PHAÙP NOÄI DUNGI. Ñònh nghóa: Hôïp kim laø chaát raén thu ñöôïc khi nung noùng chaûy hoãn hôïp nhieàu kim loaïi khaùc nhau hoaëc hoãn hôïp kim loaïi vôùi phi kim.

II. Caáu taïo cuûa hôïp kim: coù 3 daïng tinh theå- Tinh theå hoãn hôïp: laø loaïi tinh theå chöùa nguyeân veïn caùc tinh theå ñôn chaát ban ñaàu khoâng tan vaøo nhau sau khi noùng chaûy (vd: Bi- Cd, Sn- Pb).- Tinh theå dung dòch raén: laø loaïi tinh theå chöùa caùc tinh theå ñôn chaát ban ñaàu hoøa tan ñoàng nhaát vaøo nhau sau khi noùng chaûy (vd: Ag – Au, Fe - Mn).- Tinh theå hôïp chaát hoùa hoïc: Chöùa caùc hôïp chaát hoùa hoïc taïo thaønh töø caùc ñôn chaát ban ñaàu sau khi noùng chaûy (vd: Al3C3 hôïp kim, Fe3C xementit, Mg2Pb …)

III. Lieân keát hoùa hoïc trong hôïp kim:- Tinh theå hoãn hôïp vaø tinh theå dung dòch raén: chuû yeáu laø lieân keát kim loaïi.- Tinh theå hôïp chaát hoùa hoïc: chuû yeáu coù lieân keát coäng hoùa trò.

IV. Tính chaát: 1. Hoùa tính: Hôïp kim coù hoùa tính töông töï caùc kim loaïi trong thaønh phaàn taïo neân hôïp kim.

10


VD: Hôïp kim Al – Cu chæ tan moät phaàn (phaàn Al) trong HCl. Hôïp kim Cu – Ag khoâng tan trong HCl.2. Lyù tính: Lyù tính, tính chaát cô hoïc cuûa hôïp kim khaùc kim loaïi thaønh phaàn: thöôøng thì- Tính daãn nhieät, daãn ñieän giaûm so vôùi kim loaïi ban ñaàu.- Nhieät ñoä noùng chaûy thaáp hôn.- Tính cöùng vaø doøn taêng so vôùi kim loaïi ban ñaàu.

V. ÖÙng duïng: Hôïp kim ñöôïc öùng duïng roäng raõi trong:- Coâng nghieäp saûn xuaát maùy bay, oâtoâ, teân löûa.- Coâng nghieäp daàu moû, hoùa chaát.- Ngaønh xaây döïng, nhaø cöûa, caàu coáng.


11


AÊN MOØN VAØ CHOÁNG AÊN MOØN KIM LOAÏI

I. MUÏC ÑÍCH – YEÂU CAÀU:A. Giuùp hoïc sinh naém ñöôïc nhöõng ñieåm sau:- Khaùi nieäm chung veà aên moøn kim loaïi vaø caùc khaùi nieäm rieâng veà aên moøn hoùa hoïc, aên moøn ñieän hoùa.- nhöõng ñieàu kieän, cô cheá, baûn chaát cuûa aên moøn kim loaïi, ñaëc bieät laø aên moon ñieän hoùa.- Nguyeân taéc baûo veä kim loaïi choáng aên moon vaø moät soá bieän phaùp cuï theå. Bieän phaùp quan troïng nhaát laø ngaên caùch kim loaïi caàn baûo veä vôùi moâi tröôøng.B.Yeâu caàu:- Treân cô sôû nhöõng kieán thöùc cô baûn veà aên moøn vaø choáng aên moøn kim loaïi hoïc sinh bieát caùch phaân loaïi kieåu aên moøn (hoùa hoïc hay ñieän hoùa); giaûi thích ñöôïc dieãn bieán ñaõ xaûy ra vaø ñeà xuaát bieän phaùp ñôn giaûn choáng aên moøn.- Hoïc sinh nhaän thöùc taùc haïi cuûa aên moøn kim loaïi; nhaát laø nöôùc ta ôû vaøo vuøng nhieät ñôùi gioù muøa, noùng nhieàu vaø coù ñoä aåm cao. Hoïc sinh coù yù thöùc vaø haønh ñoäng cuï theå ñeå baûo veä kim loaïi, tuyeân truyeàn vaø vaän ñoäng moïi ngöôøi cuøng thöïc hieän.



I. Söï aên moøn kim loaïi:

Laø söï phaù huûy kim loaïi hoaëc hôïp kim do taùc duïng hoùa hoïc cuûa moâi tröôøng xung quanh. Baûn chaát cuûa söï aên moøn kim loaïi: laø quaù trình oxi hoùa – khöû, trong ñoù kim loaïi bò oxi hoùa thaønh ion döông: M0 – ne Mn+ Nhö vaäy kim loaïi bò maát ñi nhöõng tính chaát quyù baùu cuûa noù.

Ñieàu kieän xaûy ra aên moøn kim loaïi: khi beà maët kim loaïi tieáp xuùc vôùi chaát khí hoaëc hôi nöôùc ôû nhieät ñoä cao hay tieáp xuùc vôùi dung dòch chaát ñieän ly.

II. AÊn moøn hoùa hoïc: 1. Khaùi nieäm: Laø söï phaù huûy kim loaïi do kim loaïi

12

t0


phaûn öùng hoùa hoïc vôùi chaát khí hoaëc hôi nöôùc ôû nhieät ñoä cao.

VD: 2 Fe + 3Cl2 = 2 FeCl32. Baûn chaát cuûa aên moøn hoùa hoïc: laø quaù trình oxi hoùa khöû trong ñoù caùc e cuûa kim loaïi ñöôïc chuyeån tröïc tieáp sang moâi tröôøng taùc duïng.

III. AÊn moøn ñieän hoùa:1. Khaùi nieäm: Laø söï phaù huûy kim loaïi do kim loaïi tieáp xuùc vôùi dung dòch chaát ñieän ly taïo neân doøng ñieän.2. Caùc ñieàu kieän caàn vaø ñuû ñeå coù aên moøn ñieän hoùa: - Caùc ñieän cöïc phaûi khaùc chaát nhau (kim loaïi coù tính khöû maïnh hôn laø cöïc aâm). - Caùc ñieän cöïc phaûi tieáp xuùc nhau (tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp qua daây daãn). - Caùc ñieän cöïc phaûi cuøng tieáp xuùc vôùi moät dung dòch ñieän ly.

3. Baûn chaát cuûa aên moøn ñieän hoùa: laø quaù trình oxi hoùa – khöû xaûy ra treân beà maët cuûa caùc ñieän cöïc: - Taïi cöïc aâm: quaù trình oxi hoùa kim loaïi thaønh ion döông. - Taïi cöïc döông: quaù trình khöû ion H+

thaønh H2 (neáu dd ñieän ly laø axit).

4. Ñaëc ñieåm:- Kim loaïi coù tính khöû maïnh seõ bò aên moøn tröôùc.- Phaùt sinh doøng ñieän.

5. Cô cheá aên moøn:- Cöïc aâm: M bò oxi hoùa taïo thaønh Mn+

M – n e = Mn+ Mn+ tan vaøo dung dòch. Caùc e di chuyeån töø cöïc aâm sang cöïc döông taïo ra doøng ñieän.

- Cöïc döông :+ Neáu dung dòch ñieän ly laø axit: caùc ion H+ trong dd ñieän ly di chuyeån ñeán cöïc döông, nhaän e, bò khöû thaønh H2

13


2H+ + 2e = H2+ Neáu dung dòch ñieän ly laø dung dòch baz, trung hoøa hoaëc H20 coù hoøa tan oxi: coù phaûn öùng khöû O2

2H2O + O2 + 4e = 4OH–

Keát quaû:+ Kim loaïi laø cöïc aâm bò aên moøn ñieän hoùa, laøm phaùt sinh doøng ñieän.+ Taïi cöïc döông coù khí hidro thoaùt ra.

Chuù yù: Khi 2 kim loaïi tieáp xuùc nhau ñeå trong khoâng khí thì CO2 vaø hôi H2O trong khoâng khí taïo thaønh dd chaát ñieän ly thoûa ñieàu kieän aên moøn ñieän hoùa.

IV. Caùch choáng aên moøn kim loaïi: 1. Caùch li kim loaïi vôùi moâi tröôøng: phuû ngoaøi maët kim loaïi baèng : sôn choáng gæ, daàu môõ, men, traùng hoaëc maï ñieän kim loaïi khaùc nhö Crom, Niken …, phuû maøng kim loaïi baèng oxit hay phoát phaùt kim loaïi.2. Duøng hôïp kim choáng gæ (hôïp kim inox): cheá taïo nhöõng hôïp kim khoâng gæ trong khoâng khí, hoùa chaát.3. Duøng chaát choáng aên moøn : theâm moät löôïng nhoû chaát choáng aên moøn vaøo ñeå laøm giaûm toác ñoä aên moøn kim loaïi xuoáng do laøm thuï ñoäng beà maët kim loaïi maø khoâng laøm thay ñoåi tính chaát cuûa kim loaïi.4. Duøng phöông phaùp ñieän hoùa: noái kim loaïi caàn baûo veä vôùi moät kim loaïi khaùc coù tính khöû maïnh hôn kim loaïi maïnh seõ bò aên moøn tröôùc.


14


ÑIEÀU CHEÁ KIM LOAÏI

I. MUÏC ÑÍCH – YEÂU CAÀU: Giuùp hoïc sinh naém ñöôïc- Nguyeân taéc vaø caùc phöông phaùp ñieàu cheá kim loaïi phoå bieán.- Ñoái vôùi moãi phöông phaùp: + baûn chaát laø phaûn öùng oxi hoùa - khöû vaø neâu ñöôïc chaát oxi hoùa – chaát khöû.+ Nhöõng kim loaïi naøo thöôøng ñöôïc ñieàu cheá baèng phöông phaùp naøy.+ Daãn ra ñöôïc nhöõng phaûn öùng hoùa hoïc vaø ñieàu kieän cuûa phaûn öùng ñeå minh hoïa.- Kyõ naêng tính toaùn löôïng kim loaïi ñieàu cheá ñöôïc theo caùc phöông phaùp hoaëc caùc ñaïi löôïng coù lieân quan.



I. Nguyeân taéc :

Khöû ion kim loaïi thaønh kim loaïi töï do

Mn+ + ne = M

II. Caùc phöông phaùp ñieàu cheá :

1. Phöông phaùp thuûy luyeän: ñieàu cheá KL coù tính khöû yeáu

Duøng KL coù tính khöû maïnh hôn ñeå khöû ion KL yeáu hôn trong dd muoái thaønh KL töï do

VD : Zn + CuS04 = ZnS04 + Cu

Zn khöû Cu2+ thaønh Cu

2. Phöông phaùp nhieät luyeän: ñieàu cheá KL coù tính khöû yeáu vaø trung bình

Duøng chaát khöû nhö CO, H2, C, kim loaïi (nhö Al) ñeå khöû ion kim loaïi trong oxit ôû nhieät ñoä cao.

TD : CuO + H2 = Cu + H2O

3. Phöông phaùp ñieän phaân: ñieàu cheá haàu heát caùc KL

15

to


Duøng doøng ñieän moät chieàu treân catod ñeå khöû ion KL trong hôïp chaát

a. Ñoái vôùi kim loaïi coù tính khöû maïnh: ñpnc

- Ñoái vôùi kim loaïi kieàm: ñpnc hidroxit hoaëc muoái halogenua cuûa chuùng.

4 MOH = 4 M + 2 H2O + O2

2 MX = 2 M + X2VD : Ñieàu cheá Na töø NaOH (raén)Sô ñoà ñieän phaân : (–) K––––––––– NaOH –––––––– A (+) Na+ (nc) OH– Na++ 1e = Na 4OH– – 4e = 02 + 2H2OPhöông trình ñieän phaân :

4NaOH = 4Na + O2 + 2H2O

- Ñoái vôùi kim loaïi nhoùm IIA : ñpnc muoái halogenua MX2 = M + X2

VD : CaCl2 = Ca + Cl2

- Ñoái vôùi Al: Ñieän phaân noùng chaûy Al2O3

2Al2O3 = 4Al + 3O2

b. Ñoái vôùi kim loaïi coù tính khöû TB vaø yeáu: ñpdd

- Muoái cuûa axit khoâng coù oxi (Cl- , Br-, I-, S2- , ….):

Muoái kim loaïi + phi kim töông öùng

VD : CuCl2 = Cu + Cl2

- Neáu muoái cuûa axit coù oxi (NO3-, SO4

2-, PO4

3-, …):

Muoái + H2O kim loaïi + axit töông öùng + O2

VD: 2Cu(NO3)2 + 2 H2O = 2Cu + 4 HNO3 + O2

Chuù yù: Neáu kim loaïi ôû trong hôïp chaát khoâng thuoäc caùc daïng treân, ta phaûi

16

ñpnc

ñpnc

ñpnc

ñpnc

ñpnc

ñpdd

ñpdd

ñpdd

+ O2 ,t0 + H2

,t0

ñpdd

ñpnc


ñöa veà caùc daïng treân ñeå ñieàu cheá.

VD: CuS Cu : CuS CuO Cu


17


CHÖÔNG VIII: KIM LOAÏI CAÙC PHAÂN NHOÙM CHÍNH

NHOÙM I, II, III

KIM LOAÏI PHAÂN NHOÙM CHÍNH NHOÙM I( KIM LOAÏI KIEÀM)

I. MUÏC ÑÍCH – YEÂU CAÀU: laøm cho hs naém ñöôïc- Caáu taïo nguyeân töû, caáu taïo ñôn chaát kim loaïi NIA.- Lyù tính cuûa kim loaïi NIA (t0nc, t0s, khoái löôïng rieâng, ñoä cöùng)- Hoùa tính cuûa kim loaïi NIA.- Ñieàu cheá kim loaïi NIA



I. Vò trí cuûa KLK trong HTTH:

- thuoäc PNC nhoùm I, goàm caùc nguyeân toá: Li, Na, K, Rb, Cs, Fr (laø nguyeân toá phoùng xaï)

- laø nguyeân toá ñöùng ñaàu moãi chu kyø ( tröø chu kyø 1)

II. Tính chaát vaät lyù:

- nhieät ñoä noùng chaûy, nhieät ñoä soâi thaáp

- khoái löôïng rieâng nhoû

- ñoä cöùng thaáp

III. Tính chaát hoùa hoïc:

Coù tính khöû maïnh nhaát trong caùc kim loaïi: M – 1e = M+

Nguyeân nhaân: - Coù baùn kính nguyeân töû khaù lôùn.- Coù 1e hoùa trò.- Löïc huùt giöõa nhaân vaø e hoùa trò yeáu Naêng löôïng ion hoùa nhoû- Naêng löôïng nguyeân töû hoùa töông ñoái nhoû.

18


1. Taùc duïng vôùi phi kim:

KLK khöû deã daøng nguyeân töû phi kim thaønh ion aâm.

VD : 4Na + O2 = 2Na2O

2Na + Cl2 = 2NaCl

2. Taùc duïng vôùi axit: Vôùi HCl, H2SO4 loaõng: KLK khöû deã daøng ion H+ thaønh H2 töï do 2Na + 2HCl = 2NaCl + H2 3. Taùc duïng vôùi nöôùc: KLK khöû H2O deã daøng giaûi phoùng ra H2. 2Na + H2O = 2NaOH + H2

4. Taùc duïng vôùi dd muoái:

Do taùc duïng deã daøng vôùi nöôùc neân khi cho KLK vaøo dd muoái seõ coù hieän töôïng suûi boït khí vaø keát tuûa hidroxit 2Na + 2H2O = 2NaOH + H2 2NaOH + CuSO4 = Cu(OH)2 + Na2SO4

2Na + 2H2O + CuSO4 = Cu(OH)2 +Na2SO4+ H2

IV. Ñieàu cheá:

ñpnc muoái halogenua hoaëc hidroxit cuûa KLK

2NaCl = 2Na + Cl2 2NaOH = 2Na + 1/2O2 + H2O

V. ÖÙng duïng:- Cheá taïo hôïp kim coù nhieät ñoä noùng chaûy thaáp, laø chaát xuùc taùc trong phaûn öùng höõu cô, chaát choáng noå trong xaêng.- Ñieàu cheá caùc kim loaïi hieám

- K, Na: Chaát trao ñoåi nhieät - Cs: Cheá taïo teá baøo quang ñieän


19

0 -2

0 -1

ñpnc

ñpnc


HÔÏP CHAÁT QUAN TROÏNG CUÛA NATRI

I. MUÏC ÑÍCH – YEÂU CAÀU: Giuùp hoïc sinh naém ñöôïc nhöõng kieán thöùc sau:a. Veà NaOH: - Laø moät bazô maïnh, tham gia phaûn öùng vôùi axit, oxit axit… taïo muoái. Ñaëc bieät phaûn öùng cuûa NaOH vôùi CO2, SO2 taïo muoái axit, muoái trung tính tuøy theo tyû leä soá mol - Caùch ñieàu cheá NaOH.b. Veà muoái Natri: NaCl, Na2CO3 vaø NaHCO3: Tính chaát vaät lyù, tính chaát hoùa hoïc.c. Caùch nhaän bieát hôïp chaát cuûa natri qua thöû maøu ngoïn löûa.

II. ÑOÀ DUØNG DAÏY HOÏC: Maãu vaät Na2CO3, NaHCO3, phenolphthalein, quyø tím, nöôùc caát, dd NaOH, dd HCl,dd CuSO4.


PHÖÔNG PHAÙP NOÄI DUNGI. NaOH (Natri hidroxit)1. Lyù tính: Chaát raén, maøu traéng, deã huùt aåm vaø tan nhieàu trong nöôùc, toûa nhieät, noùng chaûy ôû 3220C.2. Hoùa tính:- Laø moät baz maïnh, phaân li hoaøn toaøn trong nöôùc

NaOH = Na+ + OH–

laøm quyø tím hoùa xanh, P.P (khoâng maøu) hoùa hoàng

- Taùc duïng vôùi axit : NaOH + HCl = NaCl + H2O OH– + H+ = H2O

- Taùc duïng vôùi oxit axit : cho 2 muoái

tuøy theo tæ leä

NaOH + CO2 = NaHCO3

2NaOH + CO2 = Na2CO3 + H2O

20


- Taùc duïng vôùi dung dòch muoái : taïo hidroxit 2NaOH + CuSO4 = Cu(OH)2 + Na2SO4

2OH– + Cu2+ = Cu(OH)2

- Taùc duïng vôùi oxit, hidroxit löôõng tính, caùc KL nhö Al, Zn, Be, Cr,…

2NaOH + Al2O3 = 2NaAlO2 + H2O

NaOH + Al(OH)3 = NaAlO2 + 2H2O

Zn + 2NaOH = Na2ZnO2 + H2

Al + 2NaOH + 2H2O = 2NaAlO2 + 3H2

- Taùc duïng vôùi moät soá phi kim:

2NaOH + Cl2 = NaCl + NaClO + H2O

natri hypoclorô

3. Ñieàu cheá NaOH trong coâng nghieäp:

ñieän phaân dung dòch NaCl coù vaùch ngaên

Sô ñoà ñieän phaân :

(–) K–––––––––––– NaCl –––––––– A (+) H2O,Na+ (H2O) H2O,Cl–

2H2O + 2e = H2 + 2OH– 2 Cl– – 2e = Cl2

Phöông trình ñieän phaân:

2 NaCl + 2 H2O = H2 + Cl2 + 2 NaOH

Löu yù: Neáu ñpdd NaCl khoâng coù vaùch ngaên thu ñöôïc nöôùc Javen

2 NaOH + Cl2 = NaCl + NaClO + H2O 4. ÖÙng duïng: duøng trong caùc ngaønh - coâng nghieäp cheá bieán daàu moû

21

ñpdd

coù v/ ngaên


- luyeän nhoâm - laøm xaø phoøng, giaáy, deät, …

II. Muoái Natri:

1. NaCl:

- Chaát raén khoâng maøu, deã tan trong nöôùc, noùng chaûy ôû 8000C

- Laø thöùc aên caàn thieát cho ngöôøi vaø gia suùc, laø nguyeân lieäu ñieàu cheá nhieàu hoùa chaát quan troïng

- Khai thaùc töø nöôùc bieån, moû muoái, …

2. Na2CO3

- Chaát raén maøu traéng, deã tan trong nöôùc, ôû nhieät ñoä thöôøng toàn taïi daïng ngaäm nöôùc Na2CO3.10 H2O, noùng chaûy ôû 8500C* Hoùa tính: laø muoái cuûa axit yeáu- Taùc duïng vôùi axit maïnh: Na2CO3 + 2HCl = 2NaCl + H20 + CO2

- Dd coù phaûn öùng kieàm maïnh (do Na2CO3 bò thuûy phaân): Na2CO3 + H2O = NaHCO3 + NaOH CO3

2– + H2O = HCO3– + OH–

(NaHCO3 + H2O = NaOH + H2CO3

HCO3– + H2O = OH– + H2CO3)

Laøm quyø tím hoùa xanh, P.P hoùa hoàng * ÖÙng duïng: laø nguyeân lieäu saûn xuaát thuûy tinh,xaø phoøng, taåy saïch daàu môõ tröôùc khi sôn, maï, …

3. NaHCO3

- Chaát raén maøu traéng, ít tan trong nöôùc, beàn ôû nhieät ñoä thöôøng, bò phaân huûy ôû nhieät ñoä cao

2NaHCO3 = Na2CO3 + CO2 + H2O

* Hoùa tính: laø muoái cuûa axit yeáu

- Taùc duïng vôùi axit maïnh : NaHCO3 + HCl = NaCl + H2O +CO2

22

to


- Taùc duïng vôùi dd kieàm (tính chaát cuûa muoái axit) NaHCO3 + NaOH = Na2CO3 + H2O

- Dd coù phaûn öùng kieàm yeáu NaHCO3 + H2O = NaOH + H2CO3

HCO3– + H2O = OH– + H2CO3

Khi ñun noùng H2CO3 bò phaân huûy taïo CO2 laøm caân baèng chuyeån sang phaûi taïo nhieàu OH- hôn dd coù tính kieàm maïnh.

4/ Cuûng coá5/ Daën doø- Baøi taäp veà nha

23


KIM LOAÏI PHAÂN NHOÙM CHÍNH NHOÙM II

I. MUÏC ÑÍCH – YEÂU CAÀU: laøm cho hs naém ñöôïc- Caáu taïo nguyeân töû, caáu taïo ñôn chaát kim loaïi NIIA.- Lyù tính cuûa kim loaïi NIIA (t0

nc, t0s, khoái löôïng rieâng, ñoä cöùng)

- Hoùa tính cuûa kim loaïi NIIA.- Ñieàu cheá kim loaïi NIIA

- Trong caùc kim loaïi NIIA :Ca, Ba, Sr ñöôïc goïi laø kim loaïi kieàm thoå


III. CAÙC BÖÔÙC:1/ OÅn ñònh lôùp2/ Kieåm tra baøi cuõ3/ Baøi môùi

Phöông phaùp Noäi dung

I. Vò trí cuûa KL NIIA trong HTTH:

- goàm caùc nguyeân toá: Be, Mg, Ca, Sr, Ba, Ra (laø nguyeân toá phoùng xaï)

- laø nguyeân toá ñöùng lieàn sau KLK trong moãi chu kyø ( tröø chu kyø 1)

II. Tính chaát vaät lyù:

- nhieät ñoä noùng chaûy, nhieät ñoä soâi töông ñoái thaáp (tröø Be)

- khoái löôïng rieâng töông ñoái nhoû (tröø Bari)

- ñoä cöùng cao hôn KLK nhöng meàm hôn nhoâm

KL NIIA coù lyù tính bieán ñoåi khoâng theo moät quy luaät nhaát ñònh do kieåu maïng tinh theå khoâng gioáng nhau

III. Tính chaát hoùa hoïc:

Coù tính khöû maïnh: M – 2e = M2+

Nguyeân nhaân:- Coù baùn kính nguyeân töû töông ñoái lôùn.- Coù 2e hoùa trò.- Naêng löôïng ion hoùa nhoû.

24


to 1.Taùc duïng vôùi phi kim: - ÔÛ nhieät ñoä thöôøng: + Be, Mg bò oxi hoùa chaäm trong khoâng khí thaønh maøng oxit baûo veä kim loaïi. + Töø Ca Ba: taùc duïng vôùi oxi maõnh lieät hôn. - Khi ñoát noùng, taát caû caùc kim loaïi NIIA

ñeàu chaùy trong khoâng khí

2 Ca + O2 = 2CaO

- Vôùi Clo: Mg + Cl2 = MgCl2

2. Taùc duïng vôùi axit: a. Vôùi HCl vaø H2SO4 loaõng: kim loaïi NIIA khöû deã daøng ion H+ trong axit thaønh H2 Mg + H2SO4 loaõng= MgSO4 + H2

b. Vôùi dd HNO3, H2SO4 ññ: kim loaïi NIIA khöû N+5 (trong HNO3), S+6 (trong H 2SO4 ñaëc ) xuoáng soá oxi hoùa thaáp hôn (coù theå khöû N+5 N-3).

4Mg + 10HNO3 = 4Mg (NO3)2 + NH4NO3

+ 3H2O

3. Taùc duïng vôùi nöôùc:

ÔÛû nhieät ñoä thöôøng: - Be : khoâng phaûn öùng, Mg : khöûû nöôùc chaäm - Ca Ba : khöû nöôùc maïnh, taïo thaønh dung dòch baz Ca + 2H2O = Ca (OH)2 +H2 Ca, Sr, Ba ñöôïc goïi laø nhöõng kim loaïi kieàm thoå.

IV. Ñieàu cheá: ñpnc muoái halogenua cuûa KL nhoùm IIA

MX2 = M + X2

CaCl2 = Ca + Cl2

V. ÖÙng duïng: - Be: taïo hôïp kim cöùng, ñaøn hoài, khoâng bò aên moøn (duøng laøm maùy bay, voû taøu). - Mg: taïo hôïp kim nheï, beàn (maùy bay, teân löûa, oâtoâ). - Ca: chaát khöû ñeå taùch kim loaïi.

25

+5 -3

ñpnc

ñpnc

t0

t0



HÔÏP CHAÁT QUAN TROÏNG CUÛA CANXI

I. MUÏC ÑÍCH – YEÂU CAÀU: Giuùp hoïc sinh naém ñöôïc- Caùc hôïp chaát cuûa canxi nhö: CaO, Ca(OH)2, CaCO3, CaSO4 coù nhieàu öùng duïng trong ñôøi soáng vaø trong caùc ngaønh kinh teá quoác daân.- Caùc tính chaát lyù, hoùa hoïc cuûa chuùng vaø söï bieán ñoåi qua laïi giöõa chuùng.- Caùch vaän duïng nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc ñeå lyù giaûi caùc hieän töôïng trong töï nhieân, ñôøi soáng caûi taïo thieân nhieân, naâng cao hieäu suaát lao ñoäng, baøi tröø meâ tín dò ñoan.




I. CaO (voâi boät, voâi soáng):

1. Lyù tính: Chaát raén maøu traéng, T0nc =

25850C

2. Hoùa tính: laø oxit baz

a.Taùc duïng vôùi H2O : taïo dd baz CaO + H2O = Ca (OH)2 + Q

b.Taùc duïng vôùi axit, oxit axit : phaûn öùng taïo muoái

CaO + 2HCl = CaCl2 + H2OCaO + CO2 = CaCO3

3. Ñieàu cheá: CaCO3 CaO + CO2 -Q

Ñeå thu nhieàu CaO hôn, caàn: taêng nhieät ñoä, giaûm noàng ñoä khí CO2

4. ÖÙng duïng: duøng nhieàu trong caùc ngaønh xaây döïng, coâng nghieäp, noâng nghieäp, …

II. Ca(OH)2 (voâi toâi):

1. Lyù tính: Chaát raén maøu traéng, ít tan trong

26

t0


nöôùc (0,02 mol / 1 lít H20 ôû 200C)

2. Hoùa tính:

dd Ca(OH)2 laø dd baz maïnh, nhöng yeáu hôn NaOH a. Laøm quyø tím hoùa xanh, dd phenolphtalein khoâng maøu hoùa hoàngb. Taùc duïng vôùi axit : phaûn öùng taïo muoái Ca(OH)2 + 2HCl = CaCl2 + H2Oc. Taùc duïng vôùi oxit axit : phaûn öùng taïo muoái

Cho 2 muoái axit vaø trung hoøa tuøy theo tæ

leä

Ca (OH)2 + CO2 = CaCO3 + H2O (1) Ca (OH)2 + 2CO2 = Ca(HCO3)2 (2)

a =

a 1 1 < a < 2 a 2

Muoái CaCO3 Pt (1)

2muoái: CaCO3, Ca (HCO3)2

Pt (1) vaø (2)

Ca (HCO3)2

Pt (2)

d. Taùc duïng vôùi dung dòch muoái : thöôøng taïo ra baz môùi Ca(OH)2 + Na2CO3 = CaCO3 + 2NaOH (duøng ñieàu cheá NaOH trong CN).3. Ñieàu cheá Ca(OH)2: ñpdd CaCl2 coù vaùch ngaên

CaCl2 + 2H2O = Ca(OH)2 + H2 + Cl2

III. CaCO3 (ñaù voâi):

- coù trong thaønh phaàn cuûa ñaù voâi, ñaù phaán, ñaù hoa

- Chaát raén maøu traéng, khoâng tan trong 27

ñp

coù v/ ngaên


nöôùc (1,3.10-4 mol / 1 lít H20 ôû 200C)

* Hoùa tính:

a. Bò nhieät phaân: CaCO3 = CaO + CO2

b. Taùc duïng vôùi axit maïnh (laø muoái cuûa axit yeáu):

CaCO3 + 2HCl = CaCl2 + H2O + CO2 CaCO3 + 2CH3COOH = (CH3COO)2 Ca + H2O + CO2

c. Tan trong nöôùc coù chöùa CO2 ôû to thaáp

CaCO3 + CO2 + H2O Ca (HCO3)2

- Khi ñun noùng phaûn öùng (2) xaûy ra chuû yeáu. + Chieàu (1) giaûi thích söï “xaâm thöïc” cuûa nöôùc coù hoøa tan CO2 ñoái vôùi ñaù voâi.

+ Chieàu (2) giaûi thích söï taïo thaïch nhuõ trong hang ñoäng, caën voâi trong aám ñun nöôùc, v.v…

* ÖÙng duïng:

- laøm vaät lieäu xaây döïng, saûn xuaát voâi soáng

- saûn xuaát xi maêng, ñaát ñeøn, chaát ñoän cho vaät lieäu cao su, …

IV. CaSO4 (Canxi sulfat, thaïch cao):

- Chaát raén maøu traéng, ít tan trong nöôùc (1,1.10-2 mol / 1 lít H20 ôû 200C)

- Tuøy theo löôïng nöôùc keát tinh coù trong canxi sulfat, ta coù 3 loaïi: + CaSO4.2H2O : laø thaïch cao soáng, beàn ôû nhieät ñoä thöôøng + 2CaSO4.H2O : laø thaïch cao nung

2{CaSO4.2H2O} = 2CaSO4.H2O + 3H2O + CaSO4: Thaïch cao khan

CaSO4.2H2O = CaSO4 + 2H2O* ÖÙng duïng: duøng ñeå ñuùc töôïng, boù xöông gaõy, laøm phaán, chaát keát dính trong vaät lieäu xaây döïng (coù trong thaønh phaàn xi maêng).

28

to

(1)

(2)

3500C

1800C



29


NÖÔÙC CÖÙNG

I. MUÏC ÑÍCH – YEÂU CAÀU: laøm cho HS naém ñöôïc- nhöõng loaïi cation naøo laøm cho nöôùc coù tính cöùng.- nhöõng loaïi anion naøo laøm cho nöôùc cöùng coù tính cöùng taïm thôøi, tính cöùng vónh cöûu vaø toaøn phaàn.- Nguyeân taéc vaø phöông phaùp laøm meàm caùc loaïi nöôùc cöùng.




I. Ñònh nghóa- Nöôùc coù chöùa nhieàu ion Ca 2+ , Mg 2+

goïi laø nöôùc cöùng.- Nöôùc khoâng chöùa hoaëc chöùa ít ion Ca2+, Mg2+ goïi laø nöôùc meàm.

II. Phaân loaïi nöôùc cöùng:1. Nöôùc cöùng taïm thôøi: laø nöôùc cöùng chöùa ion HCO3

– (laø nöôùc chöùa muoái Ca(HCO3)2 vaø Mg(HCO3)2).

2. Nöôùc cöùng vónh cöûu: laø nöôùc cöùng chöùa ion Cl– hoaëc SO4

2– hay caû 2 (laø nöôùc chöùa caùc muoái CaCl2, MgCl2, CaSO4, MgSO4).3. Nöôùc cöùng toaøn phaàn: bao goàm caû hai loaïi treân.

III. Taùc haïi cuûa nöôùc cöùng:- Laøm laøm maát khaû naêng taåy röûa cuûa xaø phoøng do taïo muoái khoâng tan (canxi sterat) baùm vaøo quaàn aùo vaûi mau bò muïc, gaây laõng phí xaø phoøng …- Duøng naáu aên laøm thöïc phaåm laâu chín, giaûm muøi vò.- Taïo lôùp caën trong noài hôi, ñoà ñun naáu, … laøm giaûm ñoä daãn nhieät, gaây laõng phí nhieân lieäu, khoâng an toaøn.

30


- Laøm hoûng dung dòch caàn pha cheá

IV. Caùch laøm meàm nöôùc cöùng:1. Nguyeân taéc: giaûm noàng ñoä Ca2+, Mg2+ trong nöôùc cöùng baèng caùch chuyeån caùc ion naøy vaøo hôïp chaát khoâng tan hoaëc thay theá chuùng baèng caùc ion khaùc

2. Phöông phaùp laøm meàm nöôùc cöùng:

a. Phöông phaùp hoùa hoïc:- Vôùi nöôùc cöùng taïm thôøi:+ Duøng nhieät (ñun noùng) Ca (HCO3)2 = CaCO3 + H2O + CO2 + Duøng hoùa chaát: Ca(OH)2 vöøa ñuû, NaOH, Na2CO3, Na3PO4)Ca (HCO3)2 + Ca (OH)2 = 2CaCO3 + 2H2OCa (HCO3)2 + Na2CO3 = CaCO3 + 2NaHCO3

Loïc boû keát tuûa, ta ñöôïc nöôùc meàm.- Vôùi nöôùc cöùng vónh cöûu vaø taïm thôøi : duøng hoùa chaát Na2CO3, Na3PO4 CaSO4 + Na2CO3 = CaCO3 + Na2SO4

Ca (HCO3)2 + Na2CO3 = CaCO3 + 2 NaHCO3

MgCl2 + Na2CO3 = MgCO3 + 2 NaClLoïc boû keát tuûa, ta ñöôïc nöôùc meàm.

b. Phöông phaùp trao ñoåi ion: Cho nöoùc cöùng qua chaát trao ñoåi ion, caùc ion Ca2+, Mg2+ ñöôïc giöõ laïi vaø theá vaøo ñoù laø ion Na+, H+… ta ñöôïc nöôùc meàm.


31

to


NHOÂM (Al = 27)

I. MUÏC ÑÍCH – YEÂU CAÀU: Giuùp hoïc sinh naém ñöôïc:- Vò trí cuûa nhoâm trong HTTH, caáu taïo nguyeân töû, caáu hình e cuûa nhoâm vaø soá e hoùa trò cuûa nguyeân töû nhoâm.- Caùc tính chaát vaät lyù quan troïng cuûa nhoâm: daãn ñieän, daãn nhieät toát, nheï vaø meàm.- Hoùa tính cô baûn cuûa nhoâm laø tính khöû maïnh, trong caùc phaûn öùng hoùa hoïc noù deã bò oxi hoùa thaønh ion Al3+. Hoïc sinh giaûi thích ñöôïc tính chaát naøy vaø coù khaû naêng daãn ra ñöôïc nhöõng phaûn öùng hoùa hoïc ñeå minh hoïa.- Nhöõng öùng duïng quan troïng cuûa nhoâm xuaát phaùt töø nhöõng tính chaát vaät lyù, hoùa hoïc cuûa noù.



PHÖÔNG PHAÙP NOÄI DUNG_ Yeâu caàu HS cho bieát vò trí cuûa nhoâm trong baûng tuaàn hoaøn_ So saùnh tính kim loaïi, phi kim cuûa nhoâm vôùi Bo, Nhoâm vôùi Magie vaø Silic

_ Phaùt vaán hoïc sinh veà tính chaát vaät lyù vaø öùng duïng döïa treân lyù tính._ Al laø moät trong nhöõng kim loaïi nheï nhaát (nheï hôn Fe, Cu khoaûng 3 laàn)._ Al coù tính deûo cao:coù theå keùo thaønh sôïi moûng

I. Vò trí trong HTTH_ Caáu taïo nguyeân töû:1. Vò trí:

N.IIA N.IIIA N.IVACK2 BCK3 Mg Al Si

2. Caáu taïo nguyeân töû:_ Baùn kính nguyeân töû nhoû hôn Mg._ Z=13: 1s2 2S2 2p6 3s23p1

coù 3e hoùa trò, laø nguyeân toá nhoùm pII. Tính chaát vaät lyù:_ Maøu traéng baïc, meàm vaø nheï (d=2,7g/cm3)), . _ Tính deûo cao: coù theå daùt moûng 0,01 mm._ Daãn ñieän vaø nhieät toát. chæ keùm Ag, Au, Cu (ñoä daãn ñieän baèng 2/3 ñoàng, ñoä daãn nhieät gaáp 3 laàn saét).

32


nhö tô nheän (1000 m sôïi naøy naëng 27 gam ñeå goïn trong moät bao dieâm).

_ Al chæ bò oxi hoùa thaønh Al3+ do caùc e hoùa trò coù möùc naêng löôïng cao hôn haún caùc e coøn laïi

_Vaät baèng Al bò oxy hoùa ngay trong khoâng khí taïo moät lôùp Al2O3 raát moûng, mòn vaø beàn khoâng cho nöôùc vaø khí thaám qua, baûo veä lôùp Al beân trong khoâng bò oxi hoùa.

_ HS laøm thí nghieäm vôùi HCl, HNO3 loaõng, vieát phöông trình ñeå ruùt ra keát luaän: taùc nhaân oxi hoùa Al trong hai thí nghieäm khaùc nhau.

_ HNO3, H2SO4 ñaëc coù tính oxi hoùa maïnh ñaõ oxi hoùa beà maët cuûa Al thaønh maøng oxit khoâng tan trong axit ñaëc ôû nhieät ñoä thaáp laøm cho Al trôû neân thuï ñoäng duøng caùc bình, thuøng nhoâm ñeå chuyeân chôû caùc axit treân.

_ Al laø moät chaát

III. Tính chaát hoùa hoïc:- R töông ñoái lôùn - coù 3e hoùa trò - Naêng löôïng ion hoùa nhoûAl coù tính khöû maïnh:

Al - 3e Al3+

1. Taùc duïng vôùi phi kim (O, Cl, S, …):Al khöû nguyeân töû PK thaønh ion aâm. 4Al + 3O2 = 2Al2O3 + Q 2Al + 3Cl2 = 2AlCl3 2Al + 3S = Al2S3

2. Taùc duïng vôùi axit:a. Vôùi axit thoâng thöôøng (HCl, H2SO4 loaõng) Al khöû H+ trong axit thaønh H2 töï do. 2Al + 6HCl = 2AlCl3 + 3H2 2Al3+ + 6H+ = 2Al3+ + 3H2

0

b. Vôùi axit coù tính oxi hoùa maïnh (HNO3, H2SO4 ññ) Al khöû N+5 (trong HNO3), S+6 (trong H2SO4 ñ ) xuoáng soá oxi hoùa thaáp hôn.Vôùi HNO3:- HNO3loaõng : sp khöû laø NO, N2O, N2, NH4NO3

- HNO3 ñaëc, noùng: sp khöû laø NO2

Vôùi H2SO4 ñaëc, noùng: sp khöû laø SO2, S, H2S

Nhoâm thuï ñoäng trong dung dòch HNO3 ñaëc nguoäi, H2SO4 ñaëc nguoäi.

3. Taùc duïng vôùi oxit kim loaïi ôû nhieät ñoä cao (phaûn öùng nhieät nhoâm):ÔÛ to cao, Al khöû ñöôïc nhieàu ion kim loaïi trong oxit (Fe2O3, Cr2O3,…) thaønh kim loaïi töï do.

2Al + Fe2O3 = Al2O3 + 2Fe +Q 2Al + Cr2O3 = Al2O3 + 2Cr + Q Coù theå duøng pöù naøy ñeå ñieàu cheá moät soá kim loaïi khoù noùng chaûy nhö Mn, Cr, …töø oxit cuûa chuùng.

33

t0

t0

t0

+2 +1 0 -3

+4

0+6 -2

t0 t0


khöû maïnh duøng trong phöông phaùp nhieät kim loaïi ñeå ñieàu cheá kim loaïi._ Phaûn öùng toûa nhieät maïnh vaø nhieät löôïng toûa ra laøm noùng chaûy saûn phaåm.

Cheá taïo hoãn hôïp tecmit (boät Al vaø Fe3O4) khi chaùy taïo nhieät ñoä cao (2300 – 2700 0C) ñeå haøn kim loaïi.

_ Laøm thí nghieäm

* Cuûng coá: nhoâm- laø chaát khöû maïnh- Beàn trong khoâng khí do coù lôùp Al2O3 baûo veä.-Beàn trong nöôùc do coù lôùp Al(OH)3

baûo veä

_ Yeâu caàu HS nhaéc laïi öùng duïng cuûa Al döïa treân lyù tính vaø hoùa tính

4. Taùc duïng vôùi H2O:_ Vaät baèng Al khoâng taùc duïng vôùi nöôùc vì coù lôùp Al2O3 baûo veä._ Phaù boû lôùp baûo veä thì Al taùc duïng vôùi nöôùc:

2Al + 6H2O = 2Al(OH)3 + 3H2_ Al(OH)3 khoâng tan baûo veä khoâng cho nhoâm tieáp xuùc vôùi nöôùc. Nhoâm coi nhö khoâng taùc duïng vôùi nöôùc.

4. Taùc duïng vôùi dung dòch kieàm:Trong dung dòch kieàm, Al khöû nöôùc deã daøng vì maøng baûo veä Al(OH)3 bò phaù huûy Al + 3H2O = Al(OH)3 + 3/2 H2(1) Al(OH)3 + NaOH = NaAlO2 + 2H2O (2) Al + NaOH + H2O = NaAlO2 + 3/2 H2 IV. ÖÙng duïng: döïa treân lyù tính vaø hoùa tính- Nheï,beàn: laøm vaät lieäu cheá taïo maùy bay, oâtoâ, taøu vuõ truï…- Maøu traéng baïc, ñeïp: xaây döïng nhaø cöûa, trang trí noäi thaát- Deûo: deã daùt moûng (goùi thöïc phaåm, baùnh …)- Daãn ñieän vaø nhieät toát: laøm duïng cuï ñun naáu, daây caùp ñieän cao theá .- Cheá taïo hoãn hôïp tecmit ñeå haøn kim loaïi- Ñieàu cheá moät soá kim loaïi


34


HÔÏP CHAÁT CUÛA NHOÂM

I. MUÏC ÑÍCH – YEÂU CAÀU: laøm cho HS - Naém ñöôïc tính chaát hoùa hoïc quan troïng cuûa Al2O3, cuûa Al(OH)3: tính löôõng tính, giaûi thích vaø daãn ra ñöôïc nhöõng phaûn öùng minh hoïa. Tính chaát khoâng beàn vôùi nhieät.- vaän duïng ñöôïc nhöõng kieán thöùc toång hôïp veà tính chaát hoùa hoïc cuûa Al, Al2O3, Al(OH)3 ñeå giaûi thích vaät baèng nhoâm bò phaù huûy ôû moâi tröôøng kieàm.- Phaân bieät ñöôïc nhöõng hôïp chaát cuûa nhoâm, hôïp chaát cuûa kim loaïi PNC NI, NII baèng phöông phaùp hoùa hoïc.



- Gv moâ taû lyù tính vaø traïng thaùi töï nhieân cuûa Al2O3

- Al2O3 coù theå taùc duïng vôùi chaát naøo? Vieát ptpöù

- Giaùo vieân höôùng daãn hs vieát pt Al2O3 td NaOH Al2O3 laø 1 oxit löôõng tính

- GV laøm thí nghieäm AlCl3 td NaOH taïo , HS quan saùt vaø moâ taû lyù tính cuûa Al(OH)3

- Al(OH)3 khoâng beàn vôùi nhieät

- Al(OH)3 td vôùi chaát naøo? Vieát

1.Oxit Nhoâm : Al2O3

- Lyù tính: - Laø chaát raén, traéng khoâng tan trong nöôùc, beàn vôùi nhieät, khoâng bò nhieät phaân; to

nc > 2000oC- Trong töï nhieân Al2O3 co trong quaëng moû (boxít), ñaù quyù: rubi, saphia.- Hoùa tính: Laø oxit löôõng tính :Taùc duïngï vôùi dd axit maïnh (tính baz) Al2O3 + 6HCl = 2 AlCl3 + 3H2OTaùc duïngï vôùi dd baz maïnh (tính axit) Al2O3 + 2NaOH = 2NaAlO2 + H2O

* Al2O3 + 9C = Al4C3 + 6CO

2. Hiñroxit nhoâm: Al (OH)3

- Lyù tính: Al(OH) 3 keo traéng ôû trong nöôùc.-Hoùa tính:a. keùm beàn vôùi nhieät, bò phaân huûy khi ñun noùng:

2Al(OH)3 = Al2O3 + 3H2O

b. Laø hiñroxit löôõng tính :

Taùc duïng vôùi dung dòch axit maïnh (tính baz)

Al(OH)3 + 3HCl = AlCl3 + 3H2O

Al(OH)3 + 3H+ = Al3+ + 3H2O Al(OH)3 nhaän proton (H+) : Coù tính baz (laø

35

to

>20000

C


ptpöù.

Giaùo vieân höôùng daãn hs vieát pt Al(OH)3 td NaOH- GV laøm TN minh hoïaAl(OH)3 td HCl vaø NAOH, HS quan saùt ruùt ra KL Al(OH)3 laø 1 hydroxit löôõng tính

- Pheøn chua cuõng laø muoái nhoâm- GV ñöa ra coâng thöùc, hoïc sinh tieáp nhaän

ÖÙng duïng quan troïng cuûa AlCl3 laø laøm chaát xuùc taùc trong hoùa höõu cô

baz yeáu khoâng taùc duïng vôùi CO2 H2CO3

)Taùc duïng vôùi dung dòch baz maïnh (tính axit) Al(OH)3 + NaOH = NaAlO2 + 2H2O

Al(OH)3 + OH– = AlO2– + 2H2O

2Al(OH)3 + Ba(OH)2 = Ba(AlO2)2 + 4H2O Al(OH) 3 HAlO2.H2O nhöôøng proton (H+): Coù tính axit-Ñieàu cheá Al(OH)3 : Muoái nhoâm + dung dòch baz (vöøa ñuû) Al(OH)3

Al3+ + 3OH– (ñuû) = Al(OH)3 Al3+ + 3NH3 + 3H2O = Al(OH)3 + 3NH4

+

Al4C3 + 12H2O = 4 Al(OH)3 + 3CH4 AlN + 3H2O = Al(OH)3 + NH3

Al2S3 + 6H2O = 2Al(OH)3 + 3H2S AlO2

- + 2H2O = Al(OH)3 + OH-

3.Muoái nhoâm : Caùc muoái nhoâm tan trong nöôùc, moät phaàn bò thuûy phaânAl3+ + 3H2O = Al(OH)3 + 3H+

Do keát tuûa Al(OH)3 daïng keo nhaày, keùo theo caùc chaát baån coù laãn trong nöôùcCoù nhieàu öùng duïng laø a. Nhoâm sunfat: Coù trong pheøn chua K2SO4.Al2(SO4)3. 24H2O duøng trong CN giaáy, da, caàm maøu, laøm trong nöôùc…b. Nhoâm Clorua (AlCl3): laøm chaát xuùc taùc trong CN daàu moû vaø toång hôïp caùc chaát höõu cô.AlCl3 + Na2CO3 + 3H2O = 2Al(OH)3 + 6NaCl + 3CO2


36

H+


HÔÏP KIM CUÛA NHOÂM

I. MUÏC ÑÍCH – YEÂU CAÀU:Giuùp hoïc sinh hieåu veà nhöõng hôïp kim quan troïng cuûa nhoâm treân caùc maët: thaønh phaàn, tính chaát, öùng duïng.


PHÖÔNG PHAÙP NOÄI DUNGGV thoâng baùo cho HS moät soá hôïp kim cuûa nhoâm, HS tieáp thu

I. Hôïp kim Ñuyra:- Thaønh phaàn: 95% Al, 4% Cu, 1% Mn, Mg, Si…- Tính chaát: Hôïp kim Ñuyra nheï (2,75g/cm3) nhöng cöùng vaø beàn hôn nhoâm 4 laàn.- ÖÙng duïng: Duøng cheá taïo maùy bay, oâtoâ.II. Hôïp kim Silumin:- Thaønh phaàn: Thaønh phaàn chính laø Al, Si chieám khoaûng 10 – 14%. - Tính chaát: Nheï, beàn, aên khuoân (giaõn nôû khi nhieät ñoä thay ñoåi).- ÖÙng duïng: Ñuùc moät soá boä phaän maùy moùc.III. Hôïp kim Almelec:- Thaønh phaàn: 98,5% Al, 0,5% Si, ),7% Mg, 0,3% Fe.- Tính chaát: Coù ñieän trôû nhoû, dai vaø beàn hôn nhoâm- ÖÙng duïng: Cheá taïo day caùp daãn ñieän cao theá.IV. Hôïp kim Electron:- Thaønh phaàn: 83.3% Mg, 10,5% Al, coøn laïi laø Zn, Mn- Tính chaát: Nheï (1,75g/cm3), beàn veà maët cô hoïc (beàn hôn theùp). Chòu ñöôïc söï va chaïm vaø söï thay ñoåi nhieät ñoä trong giôùi haïn lôùn vaø ñoät ngoät.- ÖÙng duïng: Duøng cheá taïo taøu vuõ truï, veä tinh nhaân taïo.


37


SAÛN XUAÁT NHOÂM

I. MUÏC ÑÍCH – YEÂU CAÀU:- Nguyeân lieäu ñeå saûn xuaát nhoâm, yù nghóa vaø phöông phaùp ñeå xöû lyù nguyeân lieäu ñeå coù Al2O3 nguyeân chaát.- Nguyeân taéc vaø caùc giai ñoaïn cuûa phöông phaùp saûn xuaát nhoâm

II. ÑOÀ DUØNG DAÏY HOÏC:- Hình veõ caáu taïo vaø vaän chuyeån cuûa beå ñieän phaân.

III. CAÙC BÖÔÙC:1/ OÅn ñònh lôùp2/ Kieåm tra baøi cuõ3/ Baøi môùiPHÖÔNG PHAÙP NOÄI DUNG- GV neâu moät soá hôïp chaát trong töï nhieân coù chöùa nhoâm

- Thoâng baùo nguyeân lieäu saûn xuaát nhoâm laø quaëng boxit (coù laãn SiO2, FeO3) - GV phaùt vaán: laøm theá naøo ñeå coù ñöôïc nhoâm nguyeân chaát? Y/c loaïi boû SiO2, FeO3

- Gv höôùng daãn HS caùch loaïi boû taïp chaát thu Al(OH)3

- Nung Al(OH)3 thu Al2O3

- Töø Al2O3 saûn xuaát nhoâm baèng pp ñieän phaân noùng chaûy

I. Nhoâm trong töï nhieân: Trong töï nhieân nhoâm hieän dieän trong caùc hôïp chaát daïng: + Ñaát seùt Al2O3.2SiO2.2H2O + Mica K2O.Al2O3.6SiO2.2H2O + Quaëng boâxit: Al2O3.nH2O + Khoaùng chaát criolit 3NaF.AlF3

(Na3AlF6).II. Saûn xuaát nhoâm:1.Nguyeân lieäu: Quaëng boxit Al2O3.nH2O (laãn SiO2, FeO3)2.Nguyeân taéc: Khöû ion Al3+ trong hôïp chaát thaønh nhoâm kim loaïi Al3+ + 3e Al3.Phöông phaùp:- Tinh cheá Al2O3 trong quaëng boxit: Quaëng ñöôïc nghieàn nhoû, naáu trong dd NaOH ñaëc (1800C), loaïi boû ñöôïc Fe2O3 vaø thu hoãn hôïp 2 muoái Al2O3 + 2NaOH = 2NaAlO2 + H2O SiO2 + 2NaOH = Na2SiO3 + H2O- Xöû lyù dung dòch thu ñöôïc baèng khí CO2: ta thu ñöôïc chaát khoâng tan laø Al(OH)3

NaAlO2 + CO2 + 2H2O = Al(OH)3 - Loïc, röûa keát tuûa roài nung ôû nhieät ñoä cao: thu ñöôïc Al2O3

Al(OH)3 = Al2O3 + 3H2O- Ñieän phaân noùng chaûy Al2O3 vôùi xuùc taùc Criolit (Na3AlF6): thu ñöôïc Al

38


- GV neâu pp ñieàu cheá al töø Al2O3

noùng chaûy- HS vieát sô ñoà vaø pt ñieän phaân

Al2O3 = 2Al + 3/2O2

* Öu ñieåm cuûa xuùc taùc:- Giaûm nhieät ñoä noùng chaûy cuûa oxit nhoâm ( töø 20500C coøn 9000C )- Tieát kieäm naêng löôïng.- Chaát loûng daãn ñieän toát hôn Al2O3 noùng chaûy- Chaát loûng coù tyû khoái nhoû hôn nhoâm, noåi treân maët ngaên caûn nhoâm bò oxi hoùa* Sô ñoà taùch:


39

9000C

Na3AlF6

Al2O3

SiO2

Fe2O3

Fe2O3

(khoâng tan)

dd NaAlO2

Na2SiO3

NaOH ñaëc

1800C

9000

CAl(OH)3 Al2O3

CO2ñpnc

Na3AlF6

Al


Baøi thöïc haønh 3: TÍNH CHAÁT CUÛA KIM LOAÏI KIEÀM,

KIEÀM THOÅ, NHOÂM

I. MUÏC ÑÍCH – YEÂU CAÀU:- Hoaøn thieän kieán thöùc- Reøn kyõ naêng thöïc haønh- Phaùt trieån kyõ naêng thöïc hieän kieán thöùc

II. CAÙC BÖÔÙC:1/ OÅn ñònh lôùp: nhaéc nhôû qui ñònh, an toaøn, veä sinh2/ Kieåm tra vieäc chuaån bò saün baøi töôøng trình thöïc haønh cuûa hoïc sinh.3/ Baøi thöïc haønh


Giaùo vieân laøm thöïc haønh, HS quan saùt hieän töôïng vaø giaûi thích + vieát ptpöù- 1 HS leân ñieàu cheá Al(OH)3

- 1 HS leân thöû tính chaát cuûa Al(OH)3

- 1 HS leân laøm thí nghieäm nhaän bieát 4 dd muoái

I. Chuaån bò:- Chia toå thöïc haønh- maãu baùo caùo thöïc haønh, thoâng baùo noäi dung thöïc haønh vaø caùc yeâu caàu: SGK hoùa 12II. Duïng cuï hoùa chaát cho moãi toå:- Na kim loaïi, dd AlCl3, NaOH loõang, H2SO4

loõang, phenophtalein.- OÁng nghieäm, ñuõa thuûy tinh, giaáy loïc, keïp gaép, giaù, coác…

Thí nghieäm 1: Kim loaïi kieàm taùc duïng vôùi khoâng khí: SGK 159.Thí nghieäm 2: Kim loaïi kieàm taùc duïng nöôùc- Duøng coác thuûy tinh cho nöôùc vaøo.- Cho phenolphthalein vaøo, quan saùt maøu saéc.- Cho mieáng Na nhoû baèng ½ haï ñaäu xanh- Quan saùt hieän töôïng, giaûi thích, vieát ptpö.Thí nghieäm 3: Ñieàu cheá nhoâm hidroxit: SGK 160Thí nghieäm 4: Tính chaát cuûa nhoâm hidroxit: SGK 161Baøi taäp thöïc haønh: coù 4 dung dòch chöùa rieâng reõ trong 4 oáng nghieäm: Na2CO3, AlCl3, NaCl, MgSO4 nhaän bieát chuùng baèng phöông phaùp hoùa hoïc

40


CHÖÔNG IX: SAÉT ( Fe = 56)

VÒ TRÍ. CAÁU TAÏO. TÍNH CHAÁT CUÛA SAÉT

I. MUÏC ÑÍCH – YEÂU CAÀU:- Vò trí cuûa Fe trong HTTH vaø vieát ñöôïc caáu hình e cuûa nguyeân töû saét.- Töø caáu hình e, hoïc sinh döï ñoaùn tính chaát hoùa hoïc cô baûn cuûa saét.- Tính chaát hoùa hoïc cuûa saét

II. ÑOÀ DUØNG DAÏY HOÏC:- Baûng HTTH, ñinh saét, dung dòch CuSO4.- Coác thuûy tinh, keïp gaép hoùa chaát, dung dòch FeCl3.



- Döïa vaøo baûng HTTH HS neâu vò trí cuûa Fe trong HTTH

- HS vieát caáu hình e cuûa Fe

- HS neâu lyù tính cuûa Fe

- GV phaùt vaán: Fe c1 khaû naêng trôû thaønh nhöõng ion naøo? Fe theå hieän tính khöû hay tính oxi hoùa?

- Neâu hoùa tính cuûa Fe, vieát ptpöù

I. Vò trí trong HTTH vaø caáu taïo nguyeân töû:

- Thuoäc nhoùm VIII, phaân nhoùm phuï.

- Kyù hieäu nguyeân töû:

- Caáu hình e: 1s22s22p63s23p63d64s2

Fe laø nguyeân toá hoï d (e cuoái cuøng ôû phaân lôùp d)

II. Lyù tính: SGK trang 135

III. Hoùa tính:Saét coù tính khöû, tuøy thuoäc vaøo chaát oxi hoùa maø saét bò oxi hoùa thaønh Fe2+, Fe3+. Fe – 2e = Fe2+

Fe – 3e = Fe3+

* Nguyeân nhaân :- Coù baùn kính nguyeân töû khaù lôùn.- Caáu hình e: [Ar]3d64s2 coù theå cho 2e lôùp ngoaøi cuøng hoaëc cho theâm 1 e ôû phaân lôùp 3d ñeå ñaït traïng thaùi baùn baõo hoøa.- Naêng löôïng ion hoùa nhoû.

1. Taùc duïng vôùi phi kim : ÔÛ to cao, Fe khöû phi kim ion aâm

Fe + S = FeS

41

to to


- GV nhaán maïnh laïi tính chaát Fe taùc duïng vôùi axit HNO3 vaø H2SO4 ñaëc

- TN: Fe taùc duïng vôùi CuSO4

- Löu yù: Fe coøn taùc duïng ñöôïc vôùi nöôùc ôû to cao, GV höôùng daãn HS vieát ptpöù

2Fe + 3Cl2 = 2FeCl3 3Fe + 2O2 = Fe3O4 (oxit saét töø)

3Fe + C = Fe3C

(xeâmentit)

2. Taùc duïng vôùi axit :- Vôùi HCl vaø axit H2SO4(loaõng) : khöû H+ H2 (Fe bò oxi hoùa thaønh Fe2+).

Fe + H2SO4 = FeSO4 + H2

- Vôùi axit HNO3, H2SO4 ñaëc : + Fe khoâng taùc duïng vôùi HNO3 ñaëc, nguoäi vaø H2SO4 ñaëc, nguoäi. + Fe khöû N+5 (HNO3 loaõng, ñaëc noùng) vaø S+6 (H2SO4 ñaëc, noùng) xuoáng soá oxi hoùa thaáp hôn (Fe bò oxi hoùa Fe3+)

Fe + 4HNO3 = Fe(NO3)3 + NO + 2H2O3.Taùc duïng vôùi dung dòch muoái : Fe khöû ion kim loaïi yeáu hôn thaønh kim loaïi vaø bò oxi hoùa thaønh ion Fe2+. Fe + CuSO4 = Cu + FeSO4 4.Taùc duïng vôùi nöôùc : - ÔÛ to thöôøng : Fe khoâng taùc duïng vôùi H2O - ÔÛ to cao : Fe khöû H2O (hôi) H2 vaø bò oxi

hoùa thaønh Fe3O4 hay FeO

3Fe + 4H2O = Fe3O4 + 4H2

Fe + H2O = FeO + H2 * Löu yù: ôû to thöôøøng, trong khoâng khí aåm hoaëc trong H2O coù hoøa tan oxy taïo thaønh saét III hidroxit, coù phaûn öùng: 4Fe + 6H2O + 3O2 = 4Fe(OH)3

(Fe2O3.nH2O) gæ saét - Neáu thieáu oxy thì taïo thaønh saét töø oxit

3Fe + 2O2 + nH2O = Fe3O4.nH2O

IV. ÑIEÀU CHEÁ:

* Ñieän phaân dung dòch muoái saét:

FeCl2 = Fe + Cl2

FeSO4 + H2O = Fe + 1/2O2 + H2SO4

42

+3 +2+50

t 0>5700C

to

FeO.Fe2O3 2+ 3+

to<570oC

to

ñpdd

ñpdd


* Taùc duïng vôùi kim loaïi maïnh:

FeSO4 + Mg = MgSO4 + Fe

* Saét oxit taùc duïng vôùi chaát khöû

FeO + H2 = Fe + H2O

Fe2O3 + 2Al = 2Fe + Al2O3

Fe3O4 + 4CO = 3Fe + 4CO2


43

t0

t0

t0


HÔÏP CHAÁT CUÛA SAÉT

I. MUÏC ÑÍCH – YEÂU CAÀU:- Tính chaát hoùa hoïc chung cuûa caùc oxit saét FeO, Fe2O3, Fe3O4

laø oxit bazô vaø hoùa tính chung cuûa Fe(OH)2 vaø Fe(OH)3 laø caùc bazô. Hoïc sinh daãn ra ñöôïc caùc phaûn öùng minh hoïa taùc duïng cuûa chuùng vôùi axit.- Nguyeân taéc vaø caùc phaûn öùng cuï theå duøng ñeà ñieàu cheá Fe(OH)2 vaø Fe(OH)3. tính khoâng beàn nhieät cuûa Fe(OH)2 vaø Fe(OH)3.- Hôïp chaát Fe (II) laø chaát khöû, khi bò oxi hoùa noù bieán thaønh hôïp chaát Fe(III). Hoïc sinh naém, daãn ñöôïc nhöõng phaûn öùng minh hoïa. Ngoaøi ra hôïp chaát saét (II) coøn coù tính oxi hoùa.- Hôïp chaát saét (III) laø chaát oxi hoùa, bò khöû noù bieán thaønh hôïp chaát saét (II). Hoïc sinh daãn ñöôïc phaûn öùng minh hoïa.- Caùch nhaän bieát caùc ion Fe2+, Fe3+ trong dd baèng phöông phaùp hoùa hoïc.

II. ÑOÀ DUØNG DAÏY HOÏC:- Fe, Cu, dd FeCl3, dd HCl, dd NaOH- Keïp, giaù oáng nghieäm, oáng nghieäm.



- HS cho bieát coâng thöùc cuûa hôïp chaát saét II

- GV moâ taû lyù tính cuûa FeO- Phaùt vaán: FeO coù tính axit hay baz? Coù theå phaûn öùng vôùi chaát naøo? Vieát ptpöù

A. Hôïp chaét saét (II)

Goàm oxit, hidroxit, muoái, coù tính chaát hoùa hoïc chung laø tính khöû.

Fe2+ – 1e = Fe3+

I.Oxit saét (II) FeO (M=72):

- Lyù tính: chaát raén maøu ñen, khoâng coù trong töï nhieân.

- Hoùa tính: laø moät oxit baz, coù tính khöû- Tính baz : FeO + 2HCl = FeCl2 + H2O- Tính khöû: 3FeO + 10HNO3 = 3 Fe(NO3)3 + 5H2O + NO 4FeO + O2 = 2Fe2O3

- Tính oxi hoùa: FeO + H2 = Fe + H2O

FeO + CO = Fe + CO2

44

t0

t0

t0


- GV neâu lyù tính cuûa Fe(OH)2

- Phaùt vaán: Fe(OH)2 coù tính axit hay baz? Coù theå phaûn öùng vôùi chaát naøo? Vieát ptpöù- HS cho bieát caùch ñieàu cheá Fe(OH)2 . GV laøm thí nghieäm minh hoïa

- Saét (II) coù theå bò oxi hoùa thaønh Fe3+, GV neâu moät soá ptpöù, hoïc sinh tieáp thu vaø vieát ptpöù

-HS keå moät soá hôïp chaát Fe(III)

- GV neâu lyù tính cuûa Fe2O3 vaø caùch ñieàu cheá

Fe3+ coù theå bò khöû thaønh Fe2+

vaø Fe. GV höôùng daãn hoïc sinh caùch vieát caùc ptpöù ñoù

3FeO + 2Al = Fe + Al2O3

- Ñieàu cheá : Fe (OH)2 FeO + H2O

Fe(CO)2 = FeO + CO2 + CO Fe3O4 + CO = 3FeO + CO2

II.Hidroxit saét (II) Fe (OH) 2 (M= 90):

- Lyù tính: chaát raén maøu traéng xanh, khoâng tan trong nöôùc.

- Hoùa tính: laø baz, coù tính khöû- Tính baz : Fe(OH)2 + 2HCl = FeCl2

+ 2H2O- Tính khöû : 4Fe(OH)2 + 2H2O + O2 = 4Fe(OH)3 (ñoû naâu)- Ñieàu cheá: FeCl2 + 2NaOH = Fe(OH)2 + 2NaCl

Fe2+ + 2OH– = Fe(OH)2

III.Muoái saét (II) : - Thöôøng ôû daïng ngaäm nöôùc: FeCl2. 4H2O, FeSO4.7H2O- Coù tính khöû khi taùc duïng vôùi caùc chaát oxi hoùa:

2FeCl2 + Cl2 = 2FeCl3 6FeSO4 + 3Cl2 = 2Fe2(SO4)3 + 2FeCl3

2FeSO4 + 2H2SO4 = Fe2(SO4)3 + SO2 + 2H2O

B. Hôïp chaát saét (III)

Goàm oxit, hiñroxit, muoái, coù tính chaát hoùa hoïc chung laø tính oxi hoùa.

Fe3+ + 1e = Fe2+ Fe3+ + 3e = Fe

1. Oxit saét (III) Fe 2O3 (M=160):

- Lyù tính: chaát raén maøu naâu ñoû, khoâng tan trong nöôùc.

- Hoùa tính: laø oxit baz, coù tính oxi hoùa.- Tính baz : Fe2O3 + 6HNO3 = 2Fe(NO3)3 + 3H2O

45

to

khoâng coù oâxi

t0

t0

t0


- GV neâu lyù tính cuûa Fe2O3 vaø caùch ñieàu cheá. HS vieát ptpöù

- Tính oxi hoùa : Fe2O3 + Al = Al2O3 + Fe (Fe3+ oxi hoùa Al thaønh ion Al3+)

Fe2O3 + 3H2 = 2Fe + 3H2O Fe2O3 + 3CO = 2Fe + 3CO2

- Ñieàu cheá : 2Fe(OH)3 = Fe2O3 + 3H2O

4FeO + O2 = 2Fe2O3

2. Hidroxit saét (III) Fe(OH) 3(M=107) :

- Lyù tính: chaát raén maøu naâu ñoû, khoâng tan trong nöôùc

- Hoùa tính: laø moät bazô

- Tính bazô : Fe(OH)3 + 3HCl = FeCl3 + 3H2O

+ Taùc duïng vôùi axit coù tính oxi hoùa (HNO3) cho phaûn öùng trung hoøa

Fe(OH)3 + 3HNO3 = Fe(NO3)3 + 3H2O

- Ñieàu cheá : FeCl3 + 3NaOH = Fe(OH)3 + 3NaCl Fe3+ + 3OH- = Fe(OH)3

4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O = 4Fe(OH)3

III. Muoái saét (III) :

- Coù tính oxi hoùa khi taùc duïng vôùi chaát khöû

TD : 2FeCl3 + Fe = 3FeCl2 (Fe bò oxh Fe2+)

2FeCl3 + Cu = CuCl2 + 2FeCl2 (Cu bò oxh Cu2+)

2FeCl3 + 2KI = 2FeCl2 + 2KCl + I2

2FeCl3 + H2S = 2FeCl2 + 2HCl + S

C.Hôïp chaát saét töø (Fe3O4 hay FeO.Fe2O3)

- Lyù tính: chaát raén maøu ñen, coù tính nhieãm töø. - Hoùa tính: laø oxit baz, coù tính oxi hoùa, tính khöû.- Tính baz : Fe3O4 + 8HCl = FeCl2 + 2FeCl3 + 4H2O- Tính khöû : 3Fe3O4 + 28HNO3 = 9Fe(NO3)3 + NO

46

+3 t0 +3

to

+3 +2

+3 +2 +2

t0

t0

t0


+ 14H2O 2Fe3O4 + 1/2O2 = 3Fe2O3

- Tính oxi hoùa: Fe3O4 + 4H2 = 3Fe + 4H2O

Fe3O4 + 4CO = 3Fe + 4CO2

3Fe3O4 + 8Al = 9Fe + 4Al2O3

- Ñieàu cheá : 3Fe2O3 + CO = 2Fe3O4 + CO2

3Fe + 2O2 = Fe3O4

3Fe + 4H2O = Fe3O4

+ 4H2


SAÛN XUAÁT GANG, THEÙP

I. MUÏC ÑÍCH – YEÂU CAÀU: Giuùp hoïc sinh naém ñöôïc1. Vôùi gang:- Thaønh phaàn cuûa gang, phaân loaïi, öùng duïng cuûa gang.- Naém ñöôïc nguyeân taéc saûn xuaát gang vaø bieát caùc phaûn öùng hoùa hoïc xaûy ra trong quaù trình luyeän quaëng thaønh gang trong loø cao.- Bieát nhöõng nguyeân lieäu chính trong saûn xuaát gang vaø vai troø cuûa chuùng trong quaù trình saûn xuaát.- Bieát moät soá quaëng trong töï nhieân (teân goïi, thaønh phaàn)- Bieát moät soá bieän phaùp kyõ thuaät ñöôïc vaän duïng trong quaù trình saûn xuaát nhaèm gia taêng toác ñoä cuûa phaûn öùng hoùa hoïc vaø chaát löôïng gang.2. Vôùi theùp:- Naém ñöôïc nguyeân taéc saûn xuaát theùp vaø nhöõng phaûn öùng hoùa hoïc xaûy ra trong quaù trình luyeän gang thaønh theùp vaø nhöõng phaûn öùng taïo xæ.- Bieát ñöôïc nhöõng öu vaø nhöôïc ñieåm chính cuûa phöông phaùp luyeän theùp Betxôme, Mactanh, loø ñieän.

II. ÑOÀ DUØNG DAÏY HOÏC:- Sô ñoà saûn xuaát gang trong loø cao.- Hình veõ loø Betxôme, Mactanh, loø ñieän.

47

t0

t0

t0t

0

t0

t0

<5700C




- GV neâu khaùi nieäm veà gang vaø cho bieát thoâng soá caùc nguyeân toá trong gang.

- Thoâng baùo caùc loaïi gang. HS xem saùch giaùo khoa

- GV neâu nguyeân lieäu sx gang

- GV neâu nguyeân taéc sx gang vaø caùc ptpöù xaûy ra trong quaù trình luyeän gang.

- Yeâu caàu hoïc sinh leân vieát

I. Khaùi nieäm veà gang:

1/ Khaùi nieäm: Gang laø hôïp kim saét – cacbon vaø moät soá nguyeân toá khaùc vôùi löôïng C töø 2 – 5%.

- Haøm löôïng caùc nguyeân toá trong gang coù theå gaëp:

*C: 2-5% *Mn: 0,3 – 0,5% *S: 0,01 – 2%

*Si: 1 – 4% *P: 0,1 – 2%

2/ Phaân loaïi: 2 loaïi gang

- Gang traéng: cöùng vaø raát doøn duøng luyeän theùp

- Gang xaùm: keùm cöùng vaø doøn hôn gang traéng, duøng ñuùc vaät duïng.

II. Saét trong töï nhieân: SGK trang 144.

III. Saûn xuaát gang:

a.Nguyeân lieäu : - Quaëng saét : coù töø 30% Fe trôû leân, khoâng coù hoaëc coù laãn raát ít S,P.

* manhetit (chöùa Fe2CO3) *hematit (chöùa Fe2O3)

- Than coác : duøng laøm nhieân lieäu, taïo chaát khöû (CO); taïo gang.- Chaát chaûy : laø SiO2 hay CaCO3, keát hôïp vôùi caùc oxit khoù noùng chaûy nhö CaO, SiO2

taïo xæ noåi leân loaïi boû.

CaCO3 = CaO + CO2

SiO2 + CaO = CaSiO3

- Khoâng khí : ñoát chaùy than coác CO, cung caáp nhieät cho phaûn öùng hoùa hoïc

b. Nguyeân taéc saûn xuaát gang : khöû oxit

saét baèng CO ôû to cao (phöông phaùp nhieâät

luyeän)

48

to

to

+3 +8/3 +2 0


caùc ptpöù xaûy ra

- GV neâu khaùi nieäm veà theùp.

- GV neâu caùc loaïi theùp.

- GV neâu nguyeân lieäu sx theùp

- GV neâu nguyeân taéc sx theùp vaø

Sô ñoà khöû : Fe2O3 Fe3O4 FeO Fe

c. Nhöõng phaûn öùng hoùa hoïc trong quaù trình saûn xuaát gang : - Phaûn öùng taïo chaát khöû CO : + Khoâng khí vaøo phía treân noài loø

ñoát chaùy hoaøn toaøn than coác

C + O2 = CO2 + Q + CO2 ñi leân gaëp than coác bò khöû CO CO2 + C = 2CO – Q - CO khöû saét oxit : + Treân thaân loø (400oC): 3Fe2O3 + CO = 2Fe3O4 + CO2 + Giöõa thaân loø (500 600oC) : Fe3O4 + CO = 3FeO + CO2 + Döôùi thaân loø (700 800oC) : FeO + CO = Fe + CO2 ÔÛ ñaây cuõng xaûy ra phaûn öùng taïo xæ.

d. Söï taïo thaønh gang : Saét raén xuoáng buïng loø (1500oC) hoøa tan moät phaàn cacbon vaø 1 löôïng nhoû Mn, Si … taïo gang loûng chaûy xuoáng ñaùy loø. Xæ noåi treân maët gang ngaên khoâng cho khoâng khí (neùn vaøo loø) oxi hoùa gang. Sau moät thôøi gian, thaùo gang, xæ ra khoûi loø, ngoaøi ra coøn thu ñöôïc khí loø cao CO, H2, CH4 duøng laøm nhieân lieäu.

IV. Khaùi nieäm veà theùp:

1/ Khaùi nieäm: Theùp laø hôïp kim saét – cacbon vaø moät soá löôïng raát ít Si, Mn, S, P vôùi löôïng C töø 0,01 - 2%.

2/ Phaân loaïi:

a. Theùp thöôøng hay theùp cacbon: Duøng roäng raõi trong ñôøi soáng vaø trong xaây döïng quoác phoøng.

b. Theùp ñaëc bieät:

- Theùp Ni, Cr (inox): raát cöùng, ít doøn, chòu ñöôïc axit

- Theùp W-Mo-Cr: raát cöùng ngay caû ôû to cao

- Theùp silic: deûo, ñaøn hoài toát

49


dieãn giaûng caùc ptpöù xaûy ra trong quaù trình sx theùp.

- Gv thoâng baùo caùc pp luyeän gang thaønh theùp vaø caùc öu nhöôïc ñieåm cuûa caù pp ñoù

- Theùp mangan: raát beàn, chòu va ñaäp maïnh

V. Saûn xuaát theùp :

a/ Nguyeân lieäu:- Gang traéng, gang xaùm, saét, theùp pheá lieäu.- Khoâng khí hoaëc oxi.- Nhieân lieäu : daàu madut hoaëc khí ñoát.- Chaát chaûy : CaO hoaëc SiO2

b. Nguyeân taéc saûn xuaát theùp: Oxi hoùa caùc nguyeân toá trong gang (Si, Mn, P, C) thaønh oxit nhaèm giaûm haøm löôïng cuûa chuùng ñöôïc theùp.

c. Caùc phaûn öùng hoùa hoïc trong quaù trình luyeän theùp :

- Phaûn öùng taïo theùp:

+ Khoâng khí giaøu oxi hoaëc O2 seõ oxi hoùa laàn löôït caùc taïp chaát trong gang noùng chaûy

Tröôùc heát laø Si, Mn: Si + O2 = SiO2

Mn + O2 = 2MnO Ñeán Cacbon, löu huyønh: 2C + O2 = 2CO S + O2 = SO2 (sunfurô) Sau ñoù laø photpho: 4P + 5O2 = 2P2O5

Khi caùc taïp chaát bò oxi hoùa heát seõ coù 1 phaàn saét bò oxi hoùa: 2Fe + O2 = 2FeO

- Luùc naøy ngöøng ngay söï neùn khí vaøo loø sau ñoù theâm vaøo loø moät löôïng gang giaøu Mn ñeå:

Khöû Fe2+ (FeO) Fe : FeO + Mn = Fe + MnO Gia taêng moät löôïng cacbon nhaát ñònh

trong saét noùng chaûy ñeå ñöôïc loaïi theùp coù haøm löôïng cacbon theo yù muoán.

- Phaûn öùng taïo xæ : ÔÛ to cao nhöõng oxit axit SiO2, P2O5 deã taùc duïng vôùi oxit baz CaO taïo xæ silicat, phoât phat deã noùng chaûy, tæ khoái nhoû hôn theùp, noåi treân theùp.

50


3CaO + P2O5 = Ca3(PO4)2

CaO + SiO2 = CaSiO3

VI. Caùc phöông phaùp luyeän gang thaønh theùp 1.Phöông phaùp Betxôme : - Loø Betxôme coù theå chuyeån ñoäng theo truïc naèm ngang ñeå nhaän gang hoaëc roùt theùp; khoâng khí hay O2 neùn vaøo loø vôùi aùp suaát cao; caùc phaûn öùng taïo theùp trong 15’ goàm 3 giai ñoaïn. *Öu ñieåm: Thôøi gian luyeän theùp nhanh (15’), khoaûng caùch giöõa hai meû luyeän theùp töø 30’ 40’, thieát bò ñôn giaûn, ít voán, khoâng caàn nhieân lieäu. *Nhöôïc ñieåm: Thôøi gian luyeän theùp ngaén khoâng luyeän ñöôïc loaïi theùp theo yù muoán, chaát löôïng theùp khoâng cao vì khoâng loaïi heát ñöôïc S, coøn hoøa tan N2,O2 theùp gioøn.

2. Phöông phaùp Mactanh : - Naïp vaøo loø: gang, saét theùp pheá lieäu, chaát chaûy. Ñoát loø baèng daàu mazut hay khí ñoát vaø khoâng khí giaøu oxi (1700oC). Khí O2 vaø gæ saét oxi hoùa caùc taïp chaát trong gang, Ví duï : Fe2O3 + 3C = 2Fe + 3CO *Öu ñieåm: Taän duïng saét theùp pheá lieäu, theùp luyeän chaát löôïng cao, khoái löôïng moät meû theùp lôùn (100 200 taán). *Nhöôïc ñieåm: Toán nhieân lieäu, thôøi gian laâu (10 – 12 giôø).

3. Phöông phaùp loø ñieän : - Nhieät löôïng trong loø laø do hoà quang ñieän sinh ra giöõa caùc ñieän cöïc vaø gang noùng chaûy. Nhieät ñoä cao vaø deã chænh hôn caùc loø khaùc. *Öu ñieåm: Luyeän ñöôïc nhöõng loaïi theùp ñaëc bieät thaønh phaàn coù chöùa nhöõng kim loaïi khoù noùng chaûy nhö Vonfram (3350oC), Crom (1890oC), Molipñen (2620oC) … vaø khoâng chöùa nhöõng taïp chaát coù haïi nhö S, P. *Nhöôïc ñieåm: Loø nhoû, khoái löôïng moãi meû theùp khoâng lôùn.

51



52


Baøi thöïc haønh 4: TÍNH CHAÁT CUÛA SAÉT VAØ HÔÏP CHAÁT SAÉT

I. MUÏC ÑÍCH – YEÂU CAÀU:- Hoaøn thieän kieán thöùc- Reøn kyõ naêng thöïc haønh- Phaùt trieån kyõ naêng thöïc hieän kieán thöùc

II. CAÙC BÖÔÙC:1/ OÅn ñònh lôùp: nhaéc nhôû qui ñònh, an toaøn, veä sinh2/ Kieåm tra vieäc chuaån bò baøi töôøng trình thöïc haønh cuûa hoïc sinh.3/ Baøi thöïc haønh

PHÖÔNG PHAÙP NOÄI DUNGChuaån bò:- Chia toå thöïc haønh- maãu baùo caùo thöïc haønh, thoâng baùo noäi dung thöïc haønh vaø caùc yeâu caàu: SGK hoùa 12Thí nghieäm 1: Fe taùc duïng vôùi dd CuSO4

Thí nghieäm 2: Fe taùc duïng vôùi axit- vôùi HCl- vôùi H2SO4

- vôùi HNO3

Thí nghieäm 3: Tính chaát cuûa Fe(OH)2 vaø Fe(OH)3

Caùch nhaän bieát Fe2+ ; Fe3+ Thí nghieäm 4: Tính khöû cuûa hôïp chaát saét IIThí nghieäm 5: Tính oxi hoùa cuûa hôïp chaát saét III

4/ Nhaän xeùt buoåi thöïc haønh, thu töôøng trình5/ Daën doø: OÂn taäp thi hoïc kyø

53

Documents

Giao an lop 12 hkii