GOSPODARKA ŚWIATOWA

Wykład wstępny

Kontakt

Jacek KOCHANOWICZhttp://coin.wne.uw.edu.pl/kochanowicz/(i tam strona zajęd)lub: www.wne.uw->pracownicy->Jacek Kochanowicz->stronawłasnakochanowicz@wne.uw.edu.pl

Dyżur: poniedziałek, 15.00-15.45, WNEpok. 305, po uprzednim umówieniu przez e-mail

CHARAKTER ZAJĘDSŁUCHACZE

• Studenci WNE, II rok

• Wykład ogólnouniwersytecki

• Zajęcia wymagają elementarnej tylko znajomości ekonomii

• Celem jest przedstawienie etapów kształtowania się gospodarki światowej

• Wykład ma charakter historyczny

WYMAGANIA

Egzamin koocowy

– pisemny, pięd pytao otwartych

– pierwsze – odpowiedź „esej” ok. 2 stron

– pozostałe każde ok. ½ strony.

Zakres materiału: treśd wykładów oraz lektury.

Obecnośd na wykładzie nieobowiązkowa, lecz premiowana (dodatkowe 15% oceny)

LITERATURA OBOWIĄZKOWA

• Cameron R. i Neale L., Historia gospodarcza świata, Warszawa 2004, r. 6, 12, 13.

• Landes, D.S., Bogactwo i nędza narodów, Warszawa 2000, r. 5-12, 25-29

LITERATURA ZALECANA

• Findley R., O'Rourke K. H., Power and Plenty: Trade, War, and the World Economy in the Second Millennium, Princeton 2007.

• Foreman-Peck J. A, History of the World Economy: International Economic Relations since 1850, Penguin 1995.

EKONOMIA A HISTORIA (1)

• Metody ekonomii i historii różnią się

• Ekonomia: modele formalne (matematyka) i ekonometria

• Rozumowanie jest abstrakcyjne i celowo wyjęte z kontekstu

• Założenia ekonomii neoklasycznej (użytecznośd, ograniczenia)

• Nowa ekonomia instytucjonalna uzupełnieniem

EKONOMIA A HISTORIA (2)

• Historia rekonstruuje i wyjaśnia konkretne zdarzenia i procesy

• Odwołuje się każdorazowo do kontekstu

• Ale nowoczesna historia gospodarcza korzysta z dorobku ekonomii neoklasycznej i instytucjonalnej w procesie wyjaśniania zjawisk i procesów

POJĘCIE GOSPODARKI ŚWIATOWEJ

• Trudne do jednoznacznego zdefiniowania

• Współcześnie, związane z procesem globalizacji

• Najogólniej, chodzi o powiązania i współzależności gospodarcze w skali globu

POWIĄZANIA GOSPODARCZE

• Handel surowcami, półfabrykatami, gotowymi produktami (służącymi do dalszej produkcji lub do konsumpcji)

• Handel usługami

• Przepływy kapitału (FDI, portfelowe)

• Transakcje walutami

• Migracje (okresowe i trwałe)

• Turystyka

HISTORIA POWIĄZAO GOSPODARCZYCH

Dlaczego zakres i intensywnośd powiązao się zmienia?

• Podział pracy, jego przyczyny i konsekwencje

• Szerzej, rozwój i wzrost gospodarczy

• Techniczne i instytucjonalne warunki wymiany (transport, pieniądz i kredyt, bezpieczeostwo transakcji, itd.)

• Rola przemocy i władzy publicznej

PODZIAŁ PRACY

• Technologiczny i społeczny podział pracy

• Podział pracy w społeczeostwach pierwotnych, rolniczych i przemysłowych

• Podział pracy wymaga koordynacji. Zwyczaj, nakaz, rynek.

• Adam Smith: specjalizacja i podział pracy źródłem „bogactwa narodów”

• Podział pracy nie ogranicza się do jednego kraju

SKALA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ(i podziału pracy)

Układy względnie izolowane

• Gospodarstwo domowe („gospodarka naturalna”)

• Gospodarka wsi

• Gospodarka lokalna (np. w średniowieczu)

• Gospodarka „narodowa” (jeden kraj)

• Gospodarka regionalna (np. EWG)

• Gospodarka światowa

GOSPODARKA NARODOWA (1)

• Pojęcie XIX-wieczne

• Co to jest „paostwo narodowe” (nation state)

• Co to jest „paostwo”

• Co to jest „naród”

• Typ idealny: jedna kultura, jeden język, poczucie tożsamości narodowej, w pełni suwerenna władza, odrębny system prawny, odrębna waluta,

GOSPODARKA NARODOWA (2)

• Narzędzia kształtowania „gospodarki narodowej”

• Granice fizyczne

• System prawny

• Język i kultura

• Waluta

• Cła i kontrola handlu

• System podatkowy

• System krajowej regulacji gospodarczej

GOSPODARKA NARODOWA (3)

• Etapy jej historii w Europie

• 1648 pokój westfalski i „paostwa narodowe”

• Rewolucja Francuska

• Konsolidacja paostw narodowych poprzez wiek XIX i pierwszą połowę XX w.

• Integracja europejska po II wojnie światowej jako proces (częściowo) przeciwstawny

HANDEL MIĘDZYNARODOWY

• Co to znaczy „handel międzynarodowy”? Występuje wtedy, gdy są „kraje” i „paostwa”

• Podwaliny: David Ricardo i teoria korzyści komparatywnych

• Współczesna „ekonomia międzynarodowa” rozwija ten kierunek rozumowania, budując coraz bardziej skomplikowane modele

A JAK NIE BYŁO PAOSTW NARODOWYCH?

Przykłady organizacji władzy

• Miasta-paostwa

• Księstwa, królestwa

• Włości feudalne, lenna

• Imperia

CO KSZTAŁTUJE SPECJALIZACJĘ MIĘDZYNARODOWĄ?

• Warunki naturalne

• Korzyści (przewagi) komparatywne

• Na ich wytworzenie można wpływad…

WZROST I ROZWÓJ GOSPODARCZY

Podstawowe pytania:

• Dlaczego kraje (regiony) bogacą się?

• Dlaczego jedne się bogacą, a inne nie?

• Ekonomiści starają się mierzyd „bogactwo”, powszechną dziś miarą jest PKB. Ale wstecz?

• Teorie wzrostu starają się odpowiedzied na pytanie, jakie są czynniki wzrostu (kapital, siła robocza…)

• W długiej skali czasu, decydują innowacje

PRZEMOC I WŁADZA

• Stosunki gospodarcze kształtowane są nie tylko przez grę ekonomiczną

• Wielką rolę odgrywa przemoc

• Przemoc legalna: paostwo. Przymus i wojny. Podbój. Niewolnictwo.

• Wojny mają często przyczyny ekonomiczne, więc są „egzogeniczne”

• Przemoc nielegalna. Mafie, piraci, narkotyki itd.