Պիտի մնամ ես գյումրեցի

Երգե հետս, Ձորի բողազ,

Հետս երգե, ֆայթոնչու ձի,

Օր կնուտի տակ չդողաս:

Հե՜յ, ֆռնչիք, հետս երգեք,

Ընբես երգեք, օր քեֆս գա,

Գյումրին չկա, տեղը վերք է,

Ծո, վո՞վ բդի վրեն սգա:

Դալլաքներդ դառան պոետ,

Դոխբազներդ - պրոֆեսոր,

Գյումրի քաղաք, քարերուդ հետ

Թող մենակ ես խոսիմ էսօր:

Իմ Արթեն պապ, հետս երգե՝

Էն աշխարքեն թող ձենդ գա,

Գյումրին չկա, տեղը վերք է,

Ծո, վո՞վ բդի վրեն սգա:

Խելռներուդ մահն էր հանաք՝

Խնդըցրին ու գնացին,

Ղասաբներդ կերթան մենակ

Սեւ քարերուդ հոգեհացին:

Թե մարդ եք դուք, հետս երգեք,

Զլեք զուռնեն, օր քեֆս գա,

Գյումրին չկա, տեղը վերք է,

Ծո, վո՞վ բդի վրեն սգա:

Հին գյումրեցիք, թե չեք երգե,

Էն աշխարքեն չեք կրնա գա,

Գյումրին չկա, տեղը մենք ենք,

Ծո, երգից վեր - հե՛չ բա՛ն չկա:

Գյում րե ցի բա նաս տեղծ Արա Ար թյա -նի «Գյումրի» գոր ծը կար դաց վում էլավ կինո նայե լու պես։ Կի նոյի պեսհու զա կան է, տագ նա պա լի, կի նոյիօրեն քով՝ ան կան խա տե սե լի, մարդ կային խղ ճով՝ եր ջան կա վարտ։ Hap -py end -ը ձե ռաց թարգ մա նե լու այսճարպ կու թյունն էլ գա լիս է «Գյում րինչկա, տե ղը մենք ենք» տո ղի հա մո -զիչ լա վա տե սու թյու նից։

Եր ջա նիկ ավար տը կամ, ինչ պես կի -նոյի վար պետ ներն են մտա ծել՝ Hap -py end -ը, վախ ճան չէ։ Թեեւ մտա ծ վելէ առեւտ րային նպա տա կով՝ կի նոնհա զիվ վեր ջա ցած հրա վի րել նո րընայե լու, բայց ստաց վել է մի անընդ -հա տու թյուն, որը, եթե կյան քի կրկ -նու թյու նը չէ, նմա նա կումն է՝հաս տատ։

« Գյումր վա Times»-ը, որը նոր ստեղծ - վելիք « Ամսագիր» թերթի մշտականմեկ բաժինն է՝ հե ղի նակ նե րի հղաց -մամբ, կյան քի կրկ նու թյուն կամ նմա -նա կում է լի նե լու։ Ու շա դիր կար դա -ցո ղը կն կա տի դա, երբ նվա ճումն ու

ձա խո ղու մը, ու րա խու թյունն ու տխ -րու թյու նը, եղածն ու լի նե լի քը, գո -վեստն ու քն նա դա տու թյու նը,մյուս- մյուս հա կադ րու թյուն նե րըկողք - կող քի տես նի։

Այդ պես կս տաց վի մի հա մա պատ -կեր, որում չկան ան կու մային տրա -մադ րու թյուն ներ, որում տեղ չու նինույն քան վտան գա վոր ան հիմն լա -վա տե սու թյու նը, որում մար դը մտա -

ծող ու ստեղ ծող է՝ նա խա պես իրենվե րա պահ ված շնոր հով։

Գյում րիի ան վա նը «Times» -ը կցե լըներ կան ար ժե ւո րե լու մի տում ու նի,որով հե տեւ միայն ներ կա յում կա րե լիէ նույ նաց նել քա ղաքն ու մարդ կանցեւ, Happy end որ պես՝ խոս տո վա նել.«Գյում րին չկա, տե ղը մենք ենք»։

1 2 3 4 5IԵ թե տնա կային ավան նե րը չվե -

րաց նենք, դրանց թի վը կա ճի եւԳյում րին, որ ասում են՝ մշա կու -թային քա ղաք, կդառ նա տնա -կային ավան նե րի բնա կիչ նե րիքա ղաք։ Եւ Գյում րիում գե րիշ խողկլի նի անօ թե ւա նու թյան մշա կույ -թը՝ իր բո լոր բա ցա սա կան երե -ւույթ նե րով։ Պե տու թյու նը պետք էճա նա չի այդ մարդ կանց եւ պար -տա վո րու թյուն ստանձ նի նրանցհան դեպ։

IՄտավորականները ոչ թեուղղորդող պետք է լինեն, այլ միտեսակ ֆիլտրի, զտիչի դերկատարեն։ Ինքնություն ասվածըհուշարձան չի, արձանագրված միբան չի։ Ինքնությունը հորդ գետ է,որն, ըստ էության, զուլալ ջուր է,բայց երբեմն տիղմ էլ է բերում,երբեմն ճյուղ ու տերեւ։ Պետք էայնպես անել, որ զուլալ ջուրըհասնի մարդուն։ Դա էլ երեւի ես ուդու պիտի անենք։

IՉերքեզի ձորում զգում ես, որամեն ինչ մտածված ու ար ված էոչ թե սպառող-հաճա խոր դի, այլհյուր-մարդու համար։ Եւ գուցե սաէ պատճառը, որ հար ցիս մեջ օգ -տա գործված «ռեստո րան»բառից Համիկ Գեւորգյանն, ասես,վիրավորվում է. «Ես ռես տորանչեմ ստեղծել, ոչ էլ`ձկանարդյունաբերություն։ Սամշակութային միջավայր է, որտեղպետք է ապրել եւ ոչ թե սոսկսնունդ ընդունել»։

IՎիլլա Կարսն արդեն կա, հիմաուզում ենք Կարսում իրականաց -նել Վիլլա Գյումրի նախագիծը,որը կմեծացնի մշակութայինշփու մը հարեւան երկրի հետ եւմարդկային հիմք կստեղծի խա -ղա ղության համար։ Մենք քաղա -քա կանությամբ չենք զբաղվում,բայց կարող ենք մշակույթայինկապեր ստեղծել, տնտեսականհարաբերություններ ձեւավորել,ինչը հետագայում սահմանըբացելու նախապայման կլինի։

ամենացավոտխնդիրը տնակայինավաններն են...

à 2 à 4 à 5 à 6

կեսգիշերայինզրույց

մի քանի զարմանքչերքեզի ձորից

երբ հայաստանեկա, խառըժամանակներ էին

IԵս ու զում եմ հրա վի րել մարդ կանց,որ գան ու քո չա րի պա րեն։Քո չա րին ո՞նց են պա րում։ Ուս -ու սիեն տա լիս՝ մե կը բոյով է, մյո ւսը՝ -կարճ, մե կը լայն է, մյու սը՝ նեղ, ուս -ու սի տված պա րում են, չէ՞։ Ես էլու զում եմ, որ մե կը թե նի սի դաշ տըկա ռու ցի, մյու սը՝ լո ղա վա զա նը,մեկն այդ տարած քում հյու րա նոցու նե նա, մյու սը՝ կի նո թատ րոն, բայցբո լո րի եկա մու տը հավաք վի միտեղ ու ծա ռայի սպոր տի զար գաց - մա նը։

à 8

փողի խնդիր չկա,հավատի խնդիրկա

ա մ ս ա գ ր ի հ ա յ ր ա ք ա ղ ա ք ա յ ի ն մ ա ս ն ա բ ա ժ ի ն

·ÛáõÙñí³

ձեր կարծիքով արդարաց ված է այսօրմշակութային, քն նադատական ամսա գրիհրատարակումը, եւ եթե այո, ինչ կա րող էդա տալ...

եթե քննադատության սլաքը ուղ ղվի ձերդեմ, ինչպիսին կլինի ձեր վերաբերմուն քը...

Քննադատությունը պետք է անա չառլինի, բայց նաեւ պետք է բա րո -յական ամուր հիմքեր ունե նա։Այ սօր դու ազդեցիկ մարդ կանցհետ լավ հարաբե րություն ներ ու -նես, քեզ բարձ րացնում են, քոմասին խոսում են միայն լավը։Հա րաբերություններդ հենց փչա -ցան, կարող ես հայտնվել մո ռա -ցության մեջ։ Լա՜վ, հա րաբերու-թյունները փոխվեցին, բայց ար -վեստը հո չփոխվե՞ց։ Դրա համարարվեստը պետք է գնա հատել կա -յուն չա փանիշնե րով։

Մենք դժգոհում ենք անճա շա կու -թյունից, դժգոհում ենք, որ ար -ժեքները չեն գնա հատվում, որար ժեհամակարգը խախտված է, բայցնաեւ օրինակ չենք տալիս։Գյում րիում միշտ փորձում ենքկռվել, ասենք, ճարտարա պետու -թյան մեջ արվող սխալների, աղա -ղակող անճա շա կության դեմ. մեկըշենքի սի րուն ֆասադը փչացրեց,մյու սը պատուհանները փոխեց,եր րորդը չգիտեմ ինչ արեց։ Կռ -վում ենք, բայց մի բան չենքանում, որ ասենք՝ այ, սա է օրի - նակը։ Իսկ մի իտա լացի՝ ԱնտոնիոՄոնտալդոն, եկավ եւ արեց։ Եսհենց այս իմաստով եմ կարեւորում«Ամ սա գիր» թեր թի ստեղծման անհրա -ժեշ տու թյու նը։ Մենք անընդհատ բո - ղո քում ենք, որ արժեքները չենգնա հատ վում, բայց մի տեղ չկա, որհավաքվենք ու խոսենք դրա մա սին։

քանդակագործալբերտ վարդանյանին

berlin art-hotel տնօրենալեքսան տեր-մինասյանին

Մշակութային կյանքը կենդանիպա հելու համար հարթակներ ենպետք։ Լինի էլեկտրոնային, թետպագիր՝ տարբերություն չկա։Կարեւորը որ քննադատողի մոտի -վացիան լինի անաչառ, որեւէուղ ղոր դում չունենա։ Իսկ ամե -նակարեւորը, որ գրողը լինինյութին տեղյակ մարդ։ Այդդեպքում, ես շատ դրական կվե -րաբերվեմ քննադատությանը։

մշակույթի փոխնախարար ներսես տեր-վարդանյանին

նկ . հայկ ադամյան

նկ

. հ

ար

ութ

յուն

սա

մո

ւելյ

ան

Մի նոր քաղաք տեսա ժամի սիրահարԲնակիչները հայ, մոտ քսան հազար.Իրանք սնունդ չունին ապրելու համար,Հինգ հատ վանք են շինել, խելքի՛ աշեցեք։

| ջիվանի |

ՍԿԻԶԲԸ՝ HAPPY END-ովխմբագրականի պես

երկու հարց

սկ սեմ լա վից։ Լավ է, որ Գյում -րիում նա խորդ իշ խա նու թյունն

այ լեւս չկա։ մթ նո լոր տը փոխ վել է,կա յու նու թյուն կա։ Բայց նա խորդիշխա նու թյու նը դեռ դի մադ րում է,քա նի որ տա րի նե րի ըն թաց քում հս -կա յա կան մի ջոց ներ է կու տա կել եւլծակ ներ ու նի։

իշ խա նու թյու նը սթ րես ներ չի առա -ջաց նում, կրի մի նա լը նա հան ջել է։ կրի -մի նալն ար դեն դե րա կա տար չէ։ նորքա ղա քա պե տի ըն տա նի քը կրիմի նա -լից դուրս է, եւ դա թույլ չի տա լիս, որ

մյուս ներն ապ րեն այդ սկզ բունք նե րով։ հան րա պե տու թյան ղե կա վար նե րըգոր ծող ներ կա իշ խա նու թյուն նե րինզս պա շա պիկ հագց նե լու եւ կա ռա վա -րե լի դարձ նե լու հա մար դեռ պա հումեն հնե րին։ սա եւ լավ է, եւ վատ։ Լավէ, որ ներ կա իշ խա նու թյուն նե րը միշտզգոն են։ վատ է, որ գնա հա տա կանչի տր վել հնե րին եւ այդ պի սով փո -փո խու թյու նը չի դար ձել ան շր ջե լի։ Քա ղա քում սկ սել են փո ղոց նե րը ներ կել,աս ֆալ տը նո րո գել՝ թե կուզ կար կա -տան նե րով։ Գյում րե ցի նե րը հե տա քր - քիր բնա վո րու թյուն ու նեն ՝ ա մեն փոքրբա նով կա րող են ու րա խա նալ։ Փո ղոցներ կե լը կամ աս ֆալտ կար կա տելնայլ քա ղաք նե րում կա րող են ման րուքթվալ, բայց գյում րե ցին դրա նով ու րա -խա նում է։

մի լավ բան էլ կա՝ չի քանդ վում հի նը։նա խորդ տա րի նե րին ին չը հնա -րավոր էր քան դե ցին։ Գյում րիիպատմա ճար տա րա պե տա կան ար -ժեք ու նե ցող շենք-շի նու թյուն նե րը,ճիշտ է, չեն վե րա կանգն վում, որով հե -տեւ դրա հա մար ահ ռե լի մջոց ներ ենպետք, բայց գո նե չեն էլ ավեր վում, չենէլ քանդ վում։ հի մա փնտ րում ենք մար -դիկ, որոնք կվերց նեն ու կկա ռու ցեն։ Գյում րիի ամե նա մեծ ու ամե նա ցա -վոտ խն դի րը տնա կային ավան ներնեն, որ տեղ ապ րող ըն տա նիք նե րիմոտ կե սում տղա մարդ չկա։ Դպ րոցնավար տե լուց հե տո, կա րե լի է ասել,պա տա նի նե րի հա զիվ տա սը տո կոսնէ ու սու մը շա րու նա կում։ վա ղաժամամուս նու թյու նը (13-16 տա րե կան)զանգ վա ծային երե ւույթ է, բնա կա նա -բար զանգ վա ծային է նաեւ ամուս նա -լու ծու թյու նը։ սա իշ խա նու թյուն նե րիվե րա բեր մուն քի ուղ ղա կի հե տե ւանքնէ։ Եթե այդ մարդ կանց չմե կու սաց -

նեին, տնակ նե րը քան դեին, բնա կա -րան ներ տային, այս ամե նը չէր լի նի։ մի կող մից մար դա սի րա կան է թվում։ինչ, ավե լի լա՞վ չէ տնա կում ապ րեն,քան փո ղո ցում մնան կամ ար տա գաղ -թեն, բայց տնա կային ավան նե րի գո -յու թյու նը քա ղա քի կեր պարն է փո խում։ ա ռաջ, եթե տնա կում ապ րող ըն տա -նի քը բնա կա րան էր ստա նում, տնակնան պայ ման քան դում էին, տա րածքնազա տում։ թվում է՝ ճիշտ է ու տրա մա -բա նա կան։ Բայց մենք առա ջար կե -ցինք բազ ման դամ ըն տա նիք նե րիդեպ քում պահ պա նել տնա կը, որո հե -

տեւ եթե 14-15 ան ձին տա լիս են միսե նյակ, բնա կա նա բար բո լորն այն -տեղ ապ րել չեն կա րող։ Պե տու թյու նըստիպ ված ըն դու նեց մեր առա ջար կու -թյու նը եւ թույ լատ րեց կի սել ըն տա նի -քը՝ մի մա սը գնում է, մյու սը՝ մնում։

այլ դեպ քե րում մեր վե րահս կո ղու թյու -նը շատ խիստ է։ Եթե բնա կա րան ես

ստա ցել, պետք է ազա տես տնակն ուգնաս նոր բնա կա րա նում ապ րե լու։առաջ կեղծ փաս տաթղ թեր էին ձեռքբե րում, տնա կը վա ճա ռում ու րի շի,օգ տա գոր ծում որ պես ամա ռա նոցկամ ստաց ված բնա կա րա նը վա ճա -ռում ու հետ գա լիս։ այս հար ցում, սա -կայն, միայն հս կո ղու թյու նը քիչ է,նաեւ խիստ օրենք է պետք։ Եթետնա կը չհանձ նեց կամ չքան դեց, ի՞նչենք անե լու։ հի մա մենք առա ջար կումենք որո շա կի ժա մա նա կից հե տոբնա կա րա նը հետ պա հան ջել։

Ե թե տնա կային ավան նե րը չվե րաց -նենք, դրանց թի վը կա ճի եւ Գյում րին,որ ասում են՝ մշա կու թային քա ղաք,կդառ նա տնա կային ավան նե րիբնա կիչ նե րի քա ղաք։ Եւ Գյում րիումգե րիշ խող կլի նի անօ թե ւա նու թյանմշա կույ թը՝ իր բո լոր բա ցա սա կաներե ւույթ նե րով։ Պե տու թյու նը պետք էճա նա չի այդ մարդ կանց եւ պար տա -

վո րու թյուն ստանձ նի նրանց հան -դեպ։

այն ըն տա նիք նե րը, որոնք ի վի ճա կիեն սե փա կան մի ջոց նե րով բնա կա -րան կա ռու ցե լու, ան վճար պետք էդառ նան իրենց տնա կի զբա ղեց րած -տա րած քի տե րը։ առա ջար կու թյուննարել ենք, քա ղա քա պե տը հա մա -ձայն է։ Պետք է քա ղա քի գլ խա վորհա տա կա գի ծը փոխ վի, որով հե տեւտնա կային ավան նե րը հիմ նա կա -նում կա նաչ տա րածք ներն են զբա -ղեց նում։

այս պա հին պետք է կա ռու ցել 1500 եւգնել 700-800 բնա կա րան։ այ սինքն՝մոտ 2000-2200 բնա կա րան։ Բայցմենք առա ջար կում ենք միայ նակտա րեց նե րի, ոչ կա յուն ըն տա նիք նե -րի, կամ ով քեր մի ան գամ բնա կա -րա նը ստա ցել ու վա ճա ռել են,նրանց հա մար գրել սո ցիալա կանբնա կա րա նային ծրա գիր։ այ սինքն՝բնա կա րա նը տրա մադ րել ոչ սե փա -կա նու թյան իրա վուն քով. ապ րեք, որ -քան ու զում եք, բայց բնա կա րա նըվա ճա ռել չեք կա րող։

Բ նա կա րա նով ապա հո վե լուց ավե լիկա րե ւոր է անօ թե ւան նե րի ին տեգ -րա ցիայի խն դի րը ։ Ես ավե լի կողմ եմբնա կա րան ներ գնե լուն եւ բաշ խե -լուն։ Տնա կային ավան նե րի բնա կիչ -նե րի հա մար հա տուկ թա ղա մասպետք չէ կա ռու ցել։ մենք ու նենք մա -րա լի կի փոր ձը, երբ ման կատ նե րիշր ջա նա վարտ նե րի հա մար հա տուկթա ղա մաս կա ռուց վեց եւ այն շատշու տով դար ձավ ար շա կա վան։

Գյում րիում բա վա կան ակ տիվ քա ղա -քա ցիական խմ բեր կան, որոնք խն -դիր ներ բարձ րաց նե լու եւ լու ծում ներպա հան ջե լու նե րու ժ ու նեն եւ ավե լիշատ սո ցիալա կան խն դիր նե րով ենզբաղ վում։

շշ մե լու քա ղաք է Գյում րին։ ինչ քանհար վա ծեն, ջար դեն, փշ րեն, հա լա -ծեն ու նվ աս տաց նեն, ոտ քի է կանգ -նում։ հա յաս տա նը մի հատ չեմ պիոնէ տա լիս, Գյում րիից է։ ինչ քան նե րուժու նի, որ չի երե ւում։ ինչ քան նե րուժկա, որ բա ցա հայտ վե լու է, երբ մարդ -կանց ազատ շն չե լու հնա րա վո րու -թյուն տր վի։

| # 0 | հ ո ւ լ ի ս | 2 0 1 4 |

³Ùë³·Çñ2

հ ի մ ն ա խ ն դ ի ր ·ÛáõÙñí³

ամենացավոտ խնդիրըտնակային ավաններն

են...շա տե րը սո ցիալա կան պատ ճառ նե րով չեն ու զումհե ռա նալ տնակ նե րից։ ասում են՝ մենք տնա կումապ րում ենք, ձմ ռանն ինչ ըն կավ ձեռք ներս վա ռումենք, ավ տողդող ճա րե ցինք, ավ տո դող ենք վա -ռում։ շեն քի բնա կա րա նում այդ պես ապ րել հնա -րա վոր չէ։ ու րեմն՝ պետք է գազ օգ տա գոր ծեն,հո սանք օգ տա գոր ծեն եւ բնա կա նա բար դրա հա -մար վճա րեն։ որ տե ղի՞ց։

նկ. նարեկ թումասյան

երկու հարց

Լավ թերթի, ամսագրի կարիք

միշտ էլ զգաց վում է։ Եթե

թերթը բովանդակալի նյու թեր

ունենա, հեղինակավոր մարդիկ

հանդես գան, մեծ տարածում

գտնի, կարող է մթնո լորտ փո -

խել, ինչը շատ կարեւոր է

հատկապես Գյում րիի համար։

Քննադատությանը ես շատ լավ

եմ վերա բեր վում, դա ինձ օգ -

նում է։ Քննադատեք ինձ։ Կար -

ծում եմ՝ ղեկավարն այնպես

պետք է աշխատի, որ առիթ չտա

քննադատելու, ու հետո էլ

չար դա րանա։ Շատ կուզեի, որ

քաղաքում մարդ կանց հետ խո -

սեիք ու իրենք ասեին՝ ինչ

փո փոխություններ են եղել

քաղաքա պե տա րա նի գործունեու -

թյան թափանցիկության

ապահովման, կո ռուպ ցիայի

վերացման ուղղությամբ։

Եւս մեկ հարց - Հեշտ է

ղեկավարել երկրորդ քաղաքը,

որն առաջինի հավակնություն

ունի:

Գյում րին հան րա պե տու թյան

երկ րորդ քա ղաքն է, բայց մար -

դիկ այս տեղ ապ րում են առա ջի -

նի հա վակ նու թյուն նե րով։

Գյում րին ու գյում րե ցին ար -

ժա նի են, որ նման հա վակ նու -

թյուն ներ ու նե նան, թեեւ,

ան կեղծ ասեմ, դա շատ է դժ վա -

րեց նում ղե կա վա րի գոր ծը։

Բայց այդ հա վակ նու թյու նը հո -

րին ված մի բան չէ. քա ղա քի

պատ մու թյու նը, մշա կույ թը,

ճար տա րա պե տու թյու նը, ան վա նի

մար դիկ ստեղ ծում են այդ զգա -

ցո ղու թյու նը։ Ճիշտ է, շատ

խն դիր ներ կան՝ տա րի նե րով

կու տակ ված, ձգձգ վե լու պատ ճա -

ռով ավե լի բար դա ցած, բայց

պետք չէ վհատ վել։ 2013 թվա -

կա նին Գյում րին հայ տա րար վեց

ԱՊՀ մշա կու թային մայ րա քա ղաք։

Այս տար վա նից ու զում ենք

հայ տա րա րել հա վերժ մշա կու -

թային մայ րա քա ղաք։ Սրանք

միայն խոս քեր չեն. Գյում րին

բրեն դա վոր ման կա րիք ու նի եւ

իր տե սա կը պետք է երե ւա հենց

մշա կույ թով, ճար տա րա պե տա կան

յու րօ րի նակ տես քով, խո հա նո -

ցով, ավան դա կան հյու րա սիրու -

թյամբ։ Գյում րին պետք է ձգի

զբո սաշր ջիկնե րին, եւ առա ջին

հեր թին՝ հա յաս տան ցինե րին։

Հա յաս տա նում մար դիկ կան, որ

կյանքն ապ րում են՝ եր բեք

չլի նե լով Գյում րիում։ Մար դիկ

կան, որոնց պատ կե րա ցում նե րը

սահ մա նա փակ վում են կամ նա -

խաերկ րա շար ժյան հու շե րով կամ

էլ աղե տի տե սա րան նե րով, մինչ -

դեռ Գյում րին կեն դա նի օր գա -

նիզմ է, որը կա րող է դառ նալ

բո լո րի սի րե լի քա ղա քը։

գյումրվա քաղաքապետսամվել բալասանյանին

ձեր կարծիքով արդարաց ված է այսօրմշակութային, քն նադատական ամսա -գրի հրատարակումը, եւ եթե այո, ինչկա րող է դա տալ...

եթե քննադատության սլաքը ուղ ղվի ձերդեմ, ինչպիսին կլինի ձեր վերաբերմուն -քը...

նչո՞ւ «Ագրո Մշակույթ» եւ ոչ թե «Գյու -ղա տն տե սություն»: Ագրո մշա կույթնAgriculture-ի, իսկ գյուղա տն տեսու -թյու նը ռուսերեն «Сельское хо зяй-ство»-ի պատճեններն են։ Ու րեմն՝ ի՞նչ տարբերություն՝ «Ագրո -Մշա կույթ», թե՝ «Գյուղատնտե սու -

թյուն»։ Բանն այն է, որ «Գյու ղա տն -տե սություն - Сельское хозяйство»-նան վա նումն է տնտեսության մի ոլոր -տի, որը մարդուն սննդամթերք, իսկար տա դրությանը հումք է մատակա -րարում։ Իսկ «Agri culտure»-ր՝ հիմ -քում ունե նա լով ager՝ «դաշտ» եւ

cultūra՝ մշակում, մշա կություն բառերն,ըստ էության, ցու ցա նում է վարքագիծ։Շուտով այս տար բերությանն ավելիմանրամասն կա րող եք ծանոթանալCARD-ի «Ագրո Մշակույթ» եռամսյահանդեսում։

ագրոգյուղատնտեսական հանդես բոլորի համարե ռ ա մ ս յ ա

center for agribusiness &rural development

CARD NEWÝáñ

·ÛáõÕ³ïÝï»ë³Ï³Ý

³Ùë³·ÇñÁ

Azatutyan 1/21-40Yerevan 0037,Republic of Armenia

Telephone: (374 60) 440-550Fax: (374 60) 440-551E-mail: card@card.am

http://www.card.am

Ի

ասում է շիրակ կենտրոնի

նախագահ վահան թումասյանը

| # 0 | հ ո ւ լ ի ս | 2 0 1 4 |

³Ùë³·Çñ3

հ ա յ ր ա ք ա ղ ա ք ա յ ի ն·ÛáõÙñí³«Տրանսֆորմերը» շարժական բազմա-

ֆունկցիոնալ մշակութային համալիր

է, որը փոխակերպվում է բե մի, գրադա-

րանի, համակարգչա յին լաբորատորիայի,

կինոթատրոնի, ցուցասրահի եւ այլն:

Շրջելով Հա յաստանի մարզերով` մեքենան

կանգ է առ նում տար բեր քա ղաք ներում`

առա ջար կե լով բնա պահ պանա կան, սո ցիալա -

կան, քա ղա քա ցիական ակ տի վու թյան, գեն -

դե րային եւ այլ խն դիր նե րի հետ կապ ված

մի ջո ցա ռում ներ։

«Սա լավ հնա րա վո րու թյուն է, քա նի որ

Հա յաս տա նում հան րային ոլոր տը, հան -

րային մշա կույ թը կա մաց-կա մաց վե րա -

նում է». ասում է Գոռ Են գո յա նը։

Մոտ եր կու շա բաթ «Տ րանս ֆոր մե րը» գտն -

վում էր Գյում րիում՝ «Բեռ լին» հյու -

րա նո ցի բա կում։ «Բեռ լի նը» հյու րա նոց

լի նե լուց զատ՝ նաեւ մշա կու թային հաս -

տա տու թյուն է, եւ շատ արագ «Տ րանս -

ֆոր մե րը» հա մա գոր ծակ ցու թյան նոր ու

հե տաքր քիր առա ջարկ ներ ստա ցավ։ «Մեզ

օգ նե ցին տե ղա փոխ վել Գու սա նա գյուղ եւ

ծրա գիր անել տե ղի ար վես տի դպ րո ցի սա -

նե րի համար։ Աջակ ցե ցին գեր մա նա կան

«Գյո թե» ինս տի տու տի հետ կա պեր հաս տա -

տե լու գոր ծում։ «Գյո թե» ինս տի տու տը

մեզ տվեց առա ջին աշ խար հա մար տի մա սին

պատ մող ֆիլ մե րի շարք, որը ցու ցադ րե -

լու ենք նաեւ այլ քա ղաք նե րում». պատ -

մում է Գոռ Են գո յա նը։

TRAnsfoRmeRը

ԳյՈւՄրԻՈւՄ

ART lAbը

ԳյՈւՄրԻՈւՄ

ԳՈռ ԵՆ ԳՈ յԱ Ն

նախագծի հա մա կար գող եւ պա տաս խա նա տու

գայանե շագոյանազգագրագետ

Ի շխանությունների համար՝ լինեն դրանքտեղական թե հանրա պե տա կան, Գյում -

րին երկրորդ քա ղաքն է։ Ու հենց որ ասում են՝ինքը երկրորդ քաղաքն է, եղել է եւ կա, կարծեսհանվում է Գյումրիի վերա կա ռուց ման խնդրիարդիականու թյունը։ Ու վե րահաստատվում էիր խորհր դա յին կարգավիճակը՝ ա ռանց խո -րա նա լու խնդիրների մեջ։

Ընդհանրապես յուրաքանչյուր բնա կավայրիբնակչի համար, ըստ էու թյան, իր բանա կա -վայրն աշխարհի կենտրոնն է, որովհետեւ ինքնայդ կետից է նայում աշխարհին եւ, բնա կան է,

որ ինքը կենտրոնում է հայտ նվում։ Գյում րե ցի -ների մոտ այդ ըն կա լումը, որ իրենք ինչ-որ միկեն տրոն են, բնականա բար եղել է, շատշուտվանից է եղել։

Երկրաշարժից անմիջապես հետո, երբ նրանցաշ խարհը փլուզվում էր եւ երբ նրանք հայ տ -նվել էին ողջ երկրագնդի ուշադրության կենտ - րո նում, մի անեկդոտ ծնվեց։ Ասում էին՝գիտեինք, որ կենտրոն ենք, չգի տեինք, որէպիկենտրոն ենք։ Իսկ արդեն 90-ականներին,երբ ծանր ժամանակներ էին եւ Գյումրին ան -ուշա դրության էր մատնվել, ասում էին՝ Գյում -րին դարձել է եր րորդ քա ղաք։ Այսինքն՝Վա նա ձորին (Կիրո վա կանին) էլ է զիջում, այ -սին քն՝ դար ձել է գյուղի պես մի բան։

Բայց մի այլ հետաքրքիր կոնցեպ ցիա էլ է առա -ջացել, հիմնականում արվես տա գետ ներիմոտ, ովքեր որ սկսեցին այդ քանդ վածքաղաքի մեջ տեսնել Գյումրիի յու ր օրինակ միդիմագիծը եւ փորձեցին ոչ թե փախ չել այդփլատակ նե րից, այլ վերա իմաս տ ավորել այն։Եւ իրենց կոնցեպցիաների մեջ ար դեն քա ղաքընորից դարձավ առա ջինը, մի ակը, կենտրոնը։

Երբ իշխանությունները փորձում են մր ցելԵրեւա նի հետ, իրենց տեքս տերն այնպես ենկա ռուցում, որ մենք հին ենք, շատ հին ենք, եւմեր հնությունը կարեւոր է նրա նով, թե ոնցկարող ենք ապացու ցել, որ մենք Երեւանից էլհին ենք։ Այսինքն ասում են՝ եթե ԱրգիշտինԵրեւանի ծնն դա կան է տվել, Գյում րիին տվել էանձ նա գիրը։ Այսինքն՝ հասունության վկա յա -կանը։ Այսինքն՝ չի ասել՝ ես հիմ նեցի քաղաք,ասել է՝ եկա ու տեսա, որ քաղաքը կա։

Գյումրեցիների համար շատ կա րե ւոր է, որքաղաքը չլինի ուղղակի բնա կա վայր, դապետք է հենց քաղաք լինի։ Եթե Գյումրիումասես՝ գնում եմ քա ղաք, նկատի ունենալովԵրեւանը, գյում րեցին կվիրավորվի։ Հետոկբա ցատրի, որ Երեւանը շատ պիտի աճիմինչեւ քաղաք դառ նա։

Քաղաքների առաջին-երկրորդը գա լիս է սովե -տա կան ժամանակից։ Եր կրորդ քաղաքիդիսկուրսն էլ խորհրդային հա մա կար գիարդյունք է։ Այլ երկրներոմ չկան առաջին երկ -րորդ, երրորդ քաղաքներ, կա առա ջին եւպրովինցիալ (գավառական)։ Իսկ սովե տա - կան հիերարխիան ենթա դրում էր որոշակիիրավունքների հնա րա վորություն, նախ եւա -ռաջ՝ տնտեսական իրա վունքների հնարա վո -րություն, ծավալների հնա րավո րու թյուն։Երբ Սանկտ Պետերբուրգից մայ րա քա ղաքըտեղափոխվում է Մոս կվա, այն ձեւա կերպ վում էորպես մշակու թա յին մայ րա քա ղաք։ Նույնմոտեցում նե րը շատ հա ճախ մեխա նիկորենսկսում են տարածվել նաեւ այլ հանրա պե տու -թյունների երկրորդ ների վրա։ Ուրեմն սկսածանունից՝ Լենինգրադ-Լե նի նա կան, կենտրոնինկատմամբ ունեցած դիր քից՝ դեպի հյուսիս,սահմանին ավե լի մոտ լի նե լուց, եղանակայինավե լի խիստ պայ մաններից, ամեն ինչկրկնվում է։

Խորհրդային տարիներին ոչ մեկը Գյում րիիկամ Լեննագանի մասին խո սելիս չէր ասում՝մշա կութային կենտ րոն։ Գյումրեցիք միշտհպար տա նում էին հզոր արդյունա բե րա կանքա ղաքով, որն ուներ 40-ից ավել արդյունա բե -րա կան միավո րում ներ։ Այսօր, երբ չունեսարդ յու նա բերություն, երբ նույնիսկ ունենալուորեւէ տես լական չունես, մշա կութա յինըխաբկանքի մի տեսակ բան է դառնում։

հայրաքաղաք«Առհասարակ, երբ ինչ-որ երկիր ես գնում, ժողո -վր դի մասին տեղեկություն իմանալու համարպետք է գնաս նրա երկրորդ քաղաքը, ու պարզկլինի էդ ժողովրդի նիստ ու կացը: Գյումրին Հա -յաստանի մասին շատ բան է ասում»:

| ա լ ի կ գ յ ո ւ ն ա շ յ ա ն |

նկ.

լեւո

նա

բրա

համյ

ան

Our Story Starts Here…Gyumri, Armenia Անցած ամիս Գյումրիում էին «Արտ

լաբորատորիայի» արվեստագետները։

նրանք Գյումրիի ավերակ շենքերից

մեկի պատին ռուսական տանկ նկարեցին։

Տանկի կողքին ռուսերենով գրված է,

որ վերջին չորս տարվա ընթացքում

Ադր բեջանի գնած զենքի 80 տոկոսը

ներմուծվել է Ռուսաստանից։ նշված են

նաեւ զենքի այն տեսակները, որոնք

Հայաստանի ռազմավարական գործընկեր

Ռուսաստանը վաճառել է Ադրբեջանին։ Gayi st. 1, Gyumri, PR Director:Gayane Ghandilyan+374 93 758951g.ghandilyan@digitalpomegranate.com

http://www.digitalpomegranate.com

«Digital pomegranate» կազ մա կեր պու թյու նը, որը տե ղա կայ ված էԳյում րիի նո րաս տեղծ տեխ նո պար կի շեն քում, հիմ նա կա նում զբաղ -վում է վեբ կայ քե րի ձե ւա վոր մամբ եւ ծրագ րա վոր մամբ։ «Մար դունհնա րա վո րու թյուն տուր եւ նա կդր սե ւո րի իր նե րու ժը» կար գա խո սով«Digital pomegranate»-ը կամր ջի դեր է կա տա րում Գյում րիի ՏՏոլոր տի մաս նա գետ նե րի եւ տար բեր երկր նե րի պատ վի րա տու նե րիմի ջեւ։ Դա հնա րա վո րու թյուն է տա լիս փոքր բիզ նե սի՝ աշ խար հովմեկ սփռ ված, ձեռ նար կու թյուն նե րին արագ, էժան եւ հեշտ ներ կա -յու թյուն ու նե նա լու հա մա ցան ցում՝ միաժա մա նակ կա րե ւոր ներդ րումանե լով Գյում րիի զար գաց ման գոր ծում։

| # 0 | հ ո ւ լ ի ս | 2 0 1 4 |

³Ùë³·Çñ4

զ ր ո ւ յ ց ·ÛáõÙñí³Ա ԼԵՔՍԱն ՏԵՐ-ՄԻ նԱՍՅԱն

Երկ րա շար ժը քա ղա քի մեջ քը կոտ -րեց։ Ավե լի ճիշտ՝ ոչ թե երկ րա -շարժը, այլ դրան հա ջոր դածիրա վի ճա կը։ Եթե միայն երկ րա -շար ժը լի ներ, ճիշտ է, կմ նար կորս -տի անա մոք ցա վը, ափ սո սան քը,որ մեր հա րա զատ նե րին, ըն կեր նե -րին, հա րե ւան նե րին չկա րո ղա -ցանք, չհասց րե ցինք փր կել, բայցոտ քի կկանգ նեինք։ Երկ րա շար ժըոր եղավ, հի շում եմ, ես շլիֆ զա վո -դում էի աշ խա տում։ Տնե րը քանդ -ված, մար դիկ հա րա զատ նե րին ուսի րե լի նե րին կորց րած, մենք բուշ -լատ նե րը հա գած, ձմեռ վա ցր տինգնում էինք գոր ծա րա նի տա րած քըմաք րե լու։ Քա րերն էինք հա վա քում,հաս տոց ներն էինք հա նում հո ղիտա կից՝ հա վա տա լով, որ նո րիցպի տի վե րա կանգ նենք։ Բայց չե -ղավ, հե տերկ րա շար ժյան ժա մա -նա կաշր ջա նը շատ եր կար ձգ վեց։

ԱԼ ԲԵՐՏ վԱՐ ԴԱնՅԱն

Երկ րա շար ժից հե տո այն պես ստաց -վեց, որ մար դիկ ցր վե ցին։ նրանք,որ հա րյուր տա րի իրար կողք էինապ րել, մի տեղ էին հա վաք վում,զրու ցում էին, հե ռա ցան։ Մե կի դո մի -կը մի տեղ դր վեց, մյու սի նը՝ ու րիշ։Մթ նո լոր տը կամ, ինչ պես ասում են՝միկ րոկ լի ման փոխ վեց։ Մեր կեն -ցաղն ու կյանքն ու րիշ դար ձավ։

Ա . Տ.-Մ.

Դո միկ նե րը, շի նա րա րա կան կամկիսա շի նա րա րա կան վի ճակ նե րը,օգ նու թյան հա մաշ խար հային պոռթ -կու մը. մար դիկ ներշնչվե ցին, որ ամ -բողջ աշ խար հը պարտք է իրենց ուդա կա մաց-կա մաց հա մոզ մունքդար ձավ։ Այդ աղ մու կի մեջ վե րա -կանգն վե լու ժա մա նակ չմ նաց։

Ա. վ.

1926 թվին էլ երկ րա շարժ եղավ, բայցքա ղաքն արագ վե րա կանգն վեց։ Կա -սեք՝ ծա վալ ներն ու րիշ էին, քա ղաքնայս քան մեծ չէր։ Ճիշտ է, բայց հարցնու րիշ կողմ էլ ու նի։ Մարդ կանց չա սա -ցին՝ դուք գործ չունեք, դուք սպա սեք,մենք կվե րա կանգ նենք։ Իսկ այս ան -գամ ասացին՝ ս պա սեք։ Սպա սե ցինքու տե սանք՝ ոչ միայն չի վե րա կանգն -վում, այ լեւ մի քա նի հո գի արագ ուան հագ հարս տա նում են։

Ա . Տ.-Մ.

Գյում րե ցին, նո րու թյուն ասած չեմլինի, ընդ գծ ված տե սակ է։ Յու րա -հատուկ ստեղ ծա գործ, իմպ րո վի զա -տոր, դժ վար իրա վի ճակ նե րում շատհե տաքր քիր վարք ցու ցա բե րող տե -սակ։ Գեր մա նա ցի մի ըն կեր ու նենք,ասում է՝ տա րօ րի նակ ժո ղո վուրդ եք։Ին քը Գյում րիում հա ճախ է եղել, այս -տեղ աշ խա տել է։ Ասում է՝ էն բո լորբա նե րը, ինչն ան հնար ես հա մա -րում, մտա ծում ես՝ չի ստաց վի, գյում -րե ցի նե րի մոտ ստաց վում է։ Իսկհա սա րակ բա նե րը, այն, որ ար դենեղած է թվում, չի ստաց վում։

Ա. վ.

Հա, ամե նա պարզ բա նե րը մեզ մոտչեն ստաց վում։ Չենք կա րո ղա նումորո շել՝ որ տե՞ղ ենք եւ ո՞ւր ենք գնա -

լու։ նո րից ըն կել ենք հա վի ու ձվիպատ մու թյան մեջ՝ ո՞րն է սկզ բիցեղել։ Այ սօր մենք դա սա տու չու նենք։Երե խային ո՞նց ես դպ րոց տա նում,եթե դա սա տու չու նես։ Կիրթ, դաս -տիարակ ված ծնող չու նենք։ Ո՞վ էսե րունդ դաս տիարա կե լու։ Դպ րո -ցում, մի հատ նայեք, ամեն տա րիռե ֆորմ է լի նում, այդ պես երե խա չեսկա րող դաս տիարա կել։ նոր մալ դա -սա գիրք չու նես, որ դրա նով երե խադաս տիարա կես։ Բայց դա սա գիրքնամե նա կա րե ւո րը չէ, նոր մալ օրի -նակ պի տի լի նի, որ երե խան տես -նի ու ասի՝ ա՛յ, ես էլ այս պի սինպետք է լի նեմ։

Ա . Տ.-Մ.

Մեր հա սա րա կու թյան հիմ նա կանխն դի րը լավ օրի նակ նե րի պա կասնէ։ Լավ ղե կա վա րի օրի նակ չու նենք,լավ մտա վո րա կա նի օրի նակ չու -նենք, հանձ նա ռու-պա տաս խա նա -տու մար դու օրի նակ չու նենք։ Չեմասում, թե այդ պի սի մար դիկ չկան։Կան, բայց նրանք օրի նակ չեն դառ -նում։ Ինձ հա մար ամե նաօ րի նա կե լիմար դը եղել է հայրս։ Հա սա րակ միբան ասեմ՝ հի սուն տար վա ծխող էր,ծխե լը թո ղեց, որ ես էլ թող նեմ։Առանց խոս քի։ Չա սեց՝ տղա ջան,գի տե՞ս, ծխելն ինչ վատ բան է։ Չէ,ին քը թո ղեց, ես էլ թո ղե ցի։

Ա. վ.

Այ սինքն՝ խոս քի ու գոր ծի մի ջեւտար բե րու թյուն դնե լու առիթ, հնա -րա վո րու թյուն չի թո ղել այդ մար դը։Եթե, խոս քը շր ջան ցե լով՝ միան գա -մից ան ցնում ես գոր ծի, կաս կա ծիտեղ չես թող նում, չես թող նում, որասեն՝ բա սա ինչ պե՞ս եղավ, էն մյու -սը ո՞նց եղավ։ Մար դուն խոս քով չեսկա րող դաս տիարա կել։

Ա . Տ.-Մ.

Տատս, իմ Սո ֆյա տա տի կը, շատապա հով ված, բա րե կե ցիկ կյանք ու -նե ցող կին է եղել։ Թիֆ լի սում հայե -լա պատ սե նյակ է ու նե ցել։ Պապս՝Եր կան Ալե քը, հյու րա նո ցի տեր էեղել Թիֆ լի սում։ Շե րա մի մա սին միգր քում պա պիս հյու րա նո ցը հի շա -տակ վում է։ Այդ տեղ է եղել Շե րա միեւ զո րա վար Անդ րա նի կի հան դի պու -մը։ Շե րամն առա ջին ան գամ այդ -

տեղ է կա տա րել իր հայտ նի «Իբ րեւար ծիվ սա վառ նում ես լեռ ու ժայռ»եր գը։ Հե տո եկան բոլ շե ւիկ ներն, ու,ինչ պես տատս էր ասում. «Մեր սն գի -րը կտ րե ցին»։ Ճիշտն ասած՝ «սն -գիր» բա ռի ստու գա բա նու թյու նըչու նեմ, թեեւ հաս կա նա լի է, որ խոսքնու նեզրկ ման մա սին է։ Բայց ամեն ինչմիայն ու նեց ված քով չէր։ Կար հար -գանք սե փա կան ան ձի հան դեպ,կար անօ տա րե լի ար ժա նա պատ վու -թյուն։ Տատս՝ ամեն ինչ կորց րած, իրհայե լա պատ սե նյա կը, ամուս նուհյու րա նո ցը, ամեն ինչն ան ցյա լումթո ղած, ամեն օր տան դի մաց նավ -թա վա ռի վրա ջրով լի մեծ կաթ սա էր

դնում, որ գո լոր շի բարձ րա նար ումար դիկ իմա նային, որ Եր կան Ալե քիերե խե քը սո ված չեն։ Սա գյում րե ցուընդ հան րա կան տե սակն էր, միայնիմ Սո ֆյա տա տի կի տե սա կը չէր։

Ա. վ.

Մենք ճիշտն ասած՝ այ սօր ոչ հարս -տու թյան կուլտուրա ու նենք, ոչ՝ աղ -քա տու թյան։ Եր կուսն էլ հար գան քիտեղ չեն թող նում։ Այ սօր ու նե ցողն էլ,չու նե ցողն էլ բո ղո քում են։ Եր բեմն ու -նե ցողն ավե լի շատ է բո ղո քում։ Երե -ւի մտա ծում է, որ օգ նու թյու նը կգա,կող քով կանց նի ու իրեն բան չի հաս -նի։ Ես նկա տի չու նեմ իս կա պես աղ -քատ, չքա վո րու թյան եզ րին ապ րողըն տա նիք նե րին։ Խոսքս նրանց մա -սին է, ով քեր օգ նու թյան վրա գնումեն ոչ թե երե խուն սո վից փր կե լու, այլխա ղից դուրս չմ նա լու հա մար։ Չեմասում, թե օգ նու թյուն ընդ հան րա -պես պի տի չլի նի։ Առանց դրա հնա -րա վոր չէ, բայց չի կա րե լի մար դունդարձ նել օգ նու թյան սուբյեկտ, օգ -նու թյուն ստա ցո ղին դարձ նել օրի -նա կե լի։

Ա . Տ.-Մ.

Բա րօ րու թյան, բա րե կե ցիկ կյան քիձե ւա կեր պու մը չկա։ Բա րե կե ցի կը մե -նակ կուշտ ստա մոք սը չի, չէ՞։ Բա րե -կե ցի կը նաեւ ցու ցա հան դեսն է, որբաց վում է։ Բա րե կե ցի կը նաեւ ներ -կա յա ցումն է, որ խա ղում են։ Շատվա ղուց ես թատ րոն չեմ գնում, որով -հե տեւ չեմ կա րո ղա նում հե տե ւել բե -մի վրա կա տար վո ղին, որով հե տեւհան դի սա տե սի վար քը եր բեմն ինձհա նում է հու նից։ Մեկն անի մաստ ուտա փակ ռեպ լիկ ներ է անում, մյու սի

հե ռա խոսն է զն գում, եր րոր դը բարձ -րա ձայն խո սում է կող քի նի հետ։ Սրապատ ճա ռը մեկն է. մար դը չի ըն կա -լում, ասենք, թատ րո նի դերն իրկյան քում, չի հաս կա նում, որ դա եւսիր բա րե կե ցու թյան մաս է։

Ա. վ.

Բա րե կե ցու թյուն աս վա ծը հաս կա -նա լու հա մար ժո ղովր դին գա ղա փա -րա խո սու թյուն է պետք։ Որ չըն դու նեքդա որ պես քա ղա քա կան ինչ -ի նչ բա -ներ, ասեմ՝ ար ժե հա մա կարգ։ Միհատ սլաք, որը ցույց կտա, թե որ -տե ղից ո՞ւր ենք գնա լու։ Էդ սլա քըճիշտ մարդն է։ Մար դը, որը գի տի՝ինքն ո՞վ է, ի՞նչ ար մատ ներ ու նի,ի՞նչ ար ժեք նե րի կրող է։ Իմ ծնո ղըսո վո րա կան մեկն է եղել, բայց ինձհա մար ար ժեք է։ Այդ մարդ կանցհետ ապ րել եմ, իրենք ինձ կր թել են,հասց րել են այ ս օր վան։ Իմ դա սա -տու նե րը շատ բան են տվել իրենցօրի նա կով։ Այդ պես էլ իմ եր կի րը, իմժո ղո վուր դը ինձ հա մար պետք է ար -ժեք ու նե նան՝ մեծ կամ փոքր նվա -ճում նե րով։ Ես պի տի գի տակ ցեմ ուկրեմ այդ ամե նը։ Կա րո ղա ցա՞ բա -ցատ րել՝ ինչ եմ հաս կա նում գա ղա -փա րա խո սու թյուն ասե լով։

Ա . Տ.-Մ.

Գա ղա փա րա խո սու թյուն բա ռը միքիչ վա խեց նում է, որով հե տեւ շատերկր նե րում փոր ձել են այդ սլաք նե -րը դնել ու եր բեմն շատ տխուրավարտ է եղել։ Պետք է խո սել ինք -նու թյու նը գի տակ ցե լու եւ ինք նու -թյունն իրա կա նաց նե լու մա սին։

Ա. վ.

Բայց մտա վոր կա րո ղու թյուն նե րիտեր մար դիկ պետք է ուղ ղոր դեն ժո -ղովր դին, ճիշտ ճա նա պարհ ցույցտան։

Ա . Տ.-Մ.

Մտա վո րա կան նե րը ոչ թե ուղ ղոր -դող պետք է լի նեն, այլ մի տե սակֆիլտ րի, զտի չի դեր պի տի կա տա -րեն։ Ինք նու թյուն աս վա ծը հու շար -ձան չի, ար ձա նագր ված մի բան չի։Ինք նու թյու նը հորդ գետ է, որն, ըստէու թյան, զու լալ ջուր է, բայց եր բեմնտիղմ էլ է բե րում, եր բեմն ճյուղ ու տե -րեւ։ Պետք է այն պես անել, որ զու լալջու րը հաս նի մար դուն։ Դա էլ երե ւիես ու դու պի տի անենք։

Ա. վ.

Հա մա ձայն եմ՝ ես ու դու անենք։ Բայցմեր զրույ ցի ըն թաց քում հորդ օրի -նա կը հի շե ցիր, թե ոնց է ստի պել քեզծխե լը թող նել։ Եթե հար գան քի մթ -նո լորտ չլի նի, եթե լավ օրի նա կիցվա րակ վե լու պայ ման ներ չլի նեն, իմու քո ասած -ա րա ծը դժ վար թեօգուտ տա։ Մեր քա ղա քի ամե նա կա -րե ւոր խն դիրն, իմ կար ծի քով, այն է,որ մար դը չու նի իր ու ժե րը, իր կա րո -ղու թյուն ներն իրաց նե լու հնա րա վո -րու թյուն։ Եթե մար դուն չես տես նումոր պես ուժ, եթե նրա ներ սից չես հա -նում այդ ու ժը, եթե չես փոր ձումիրաց նել այն, բա րօ րու թյուն չի լի նի։Բա րօ րու թյուն ստեղ ծո ղը մարդն է։

ԳՅՈՒՄ ՐԵ ՑԻնԵՐ ԱԼԵՔ ՍԱն ՏԵՐ-ՄԻ նԱՍՅԱ նԻ Եվ ԱԼ ԲԵՐՏ վԱՐ ԴԱնՅԱ նԻ

կեսգիշերայինզրույցըԳյումրիի գերխնդիրը մարդն է՝ տեսակիփոփոխությամբ, արժեքների նահանջով։Ամեն ինչ դարձել է կարճաժամկետ,միանգամյա։ Մարդն ու արժեքներնօտարվում են միմյանցից: Օտարման այդընթացքում կորցնում ենք ե՛ւ մարդուն, ե՛ւարժեքները։ Որովհետեւ մեկն առանցմյուսի՝ սովորաբար չի լինում։

երկու հարց

Սո վո րա բար ես առաջ նորդ վում

եմ այն սկզ բուն քով, որ, ան -

կախ իրա վի ճա կից՝ ինչ -որ բան

պետք է անել։ Թերթն, իհար կե,

ռիս կային է, բայց նաեւ պար -

տա վո րեց նող։ Եթե այ սօր մշա -

կու թային թերթ է ար վե լու,

դրա բո վան դա կու թյունն ար մա -

տա կա նո րեն տար բեր պետք է լի -

նի առ կա մա մու լի, ին տեր նե տի,

սո ցիալա կան ցան ցե րի բո վան դա -

կու թյու նից։ Եւ ամե նա կա րե ւո -

րը՝ դրա նում պետք է լի նի

ճշգ րիտ վեր լու ծու թյուն, ազ -

նիվ քն նա դա տու թյուն։ Օրի նակ՝

ես կա րոտ եմ քն նա դա տու թյան։

Քն նա դա տու թյան բա ցա կա յու -

թյու նը եր կու վատ հե տե ւանք

ու նի՝ կամ քեզ ան տես ված ես

զգում ու դրա նից ընկճ վում ես

կամ էլ շատ վս տահ ես զգում

ու երես առ նում։ Ինձ հա մար

իդեալա կա նը կար ծիք նե րի ազատ,

ան կաշ կանդ փո խա նա կու թյունն

է, ինչն առա ջին հեր թին եմ

ակն կա լում «Ամ սա գիր» թեր թից։

թարգմանիչ, հրատարակիչսամվել մկրտչյանին

երկու հարց

Մշակութային թերթը շատ բան

կարող է անել, եթե ունենա

ձեւավորված նպատակ եւ

հայեցակարգ՝ ի՞նչ, ինչո՞ւ եւ

ինչպե՞ս։ Մշակութային թերթը

շատ բան կարող է անել, եթե

լինի պարզ, բայց ոչ

պարզունակ, լինի հասկանալի,

համոզիչ, տպավորիչ՝ իր

բովանդակությամբ եւ տեսքով։

Այդ դեպքում այն օրինակ

կդառնա շատերի համար։

նկարիչ, դիզայներհարություն սամուելյանին

երկու հարց

Մշակույթն այն ամենն է, ինչի

մեջ մարդն ապրում է։ Մենք

հա ճախ դա չենք տեսնում, չենք

նկա տում, մոռանում ենք, որ

մեջն ենք։ Այս իմաստով՝ թեր -

թը կարեւոր դեր ունի՝ հուշա -

րար կա րող է լինել։ Բայց

նախ՝ կշիռ ու հեղինակություն

պետք է ձեռք բերի, որ կարո -

ղա նա նաեւ չափա նիշ ներ թելա -

դրել։ Դրա համար պետք է հե ռա-

նալ այն ժուռնալիս տիկայից,

որ կա համացանցում։ Ընթեր -

ցողն այդ դեպքում տարբե րու -

թյուն կտես նի։

ազգագրագետ, մշակութաբանլեւոն աբրահամյանին

ձեր կարծիքով արդարաց ված է այսօրմշակութային, քն նադատական ամսա -գրի հրատարակումը, եւ եթե այո, ինչկա րող է դա տալ...

եթե քննադատության սլաքը ուղ ղվի ձերդեմ, ինչպիսին կլինի ձեր վերաբերմուն -քը...

| # 0 | հ ո ւ լ ի ս | 2 0 1 4 |

³Ùë³·Çñ5

ա ր վ ե ս տ ե ւ մ շ ա կ ո ւ յ թ·ÛáõÙñí³

Ամեն ան գամ Գյում րի գնալ-գա -լուց հե տո լսում ես նույն հար ցը՝

Չեր քե զի ձո րում եղա՞ր։ Ամեն ան -գամ մտա ծում ես՝ խոսքն ինչ -որ ռես -տո րա նի մա սին է։ Դե, ռես տո րաննէլ, ինչ պես գի տեք, հա ճախ ըն կալ -վում է որ պես «օբյեկտ»՝ երաժշ տա -կան եւ գաստ րո նո միական բո լոր«բա րե մաս նու թյուն նե րով»։

Մի օր վեր ջա պես եղա Չեր քե զի ձո -րում, որը նաեւ հայտ նի է «Ձ կի ձոր»անու նով։ Հենց մուտ քի մոտ, աս տի -

ճան նե րով իջ նե լիս օբյեկ տային նա -խատ րա մադր վա ծու թյունս փոխ վեցտա րա կու սան քի. ին չո՞ւ բարձր՝ ժայռ ուքար թն դաց նող, երաժշ տու թյուն չկա,ին չո՞ւ մե կը՝ կո կորդ պատ ռե լով չի գո -ռում. «Իմ ախ պերս ջա՜ն, ջա՜ն, ջա՜ն»։

Հե տո, «Չեր քե զի ձո րի» հիմ նա դիրՀա միկ Գե ւոր գյա նի հետ զրու ցե լիս՝ծա նո թա ցա ձեռ նարկ ված գոր ծիսկզ բունք նե րին եւ փա րա տե ցի տա -րա կու սանքս, բայց մինչ դրան ան ց -նե լը շա րու նա կեմ ներ կա յաց նելտպա վո րու թյուն ներս։

Փայ տյա շի նու թյուն նե րը՝ տա ղա -վար ներ, սրահ ներ, խո հա նոց եւ այլն,զար մա նա լիորեն ներգ րավ ված ենձո րի ռե լիեֆ նե րի մեջ։ Կա ռու ցապա -տու մը կա տար ված չէ սպա ռո ղականմտայ նու թյամբ. շատ աթոռ-սե ղան,շատ հա ճա խոր դի հա մար՝ որ տեղպա տա հի -ո նց պա տա հի։ Թեեւասեմ, որ ան գամ հա մեստ, բնու թյու -նը չխա թա րող նա խա գիծ ու նե ցողՉեր քե զի ձորն ու նակ է միաժա մա -նակ տե ղա վո րե լու ավե լի քան հա -րյուր մար դու։

Չեր քե զի ձո րը նա խա պես ստեղծ վելէ որ պես ձկ նա բու ծա րան։ Քա ղա քիբնա կիչ նե րը, հին սո վո րու թյամբ գա -լով այս տեղ՝ թարմ ձուկ են վայե լել։Հե տո առա ջա ցել է ձկ նային կե րակ -րա տե սակ ներ մա տու ցե լու գա ղա -փա րը։ Տա ղա վար նե րի ու սրահ նե րիմի ջա կայ քում գտն վող ավա զան նե -րում տար բեր տե սա կի ձկ ներ կան,որոնք տե ղում՝ կա րե լի է ասել, հա -ճա խոր դի աչ քի առ ջեւ, դառ նում ենտա պա կած, խա շած, խո րո ված կե -րա կուր ներ։ Որ պես նա խու տեստմա տուց վում է ձկն կիթ, ձկան լյարդեւ այլ սա ռը խոր տիկ ներ։

Հա միկ Գե ւոր գյանն ասում է, որ ձկ նա -բու ծու թյու նը բա վա կան հա մար ձակգործ էր, քա նի որ Շի րա կում այդ մշա -կույ թը չի եղել։ «Շի րակն ավան դա բարհո ղա գոր ծա կան, դաշ տա վա րա կանտա րածք է, իսկ բար ձր շր ջան ներն՝անաս նա պա հա կան։ Բայց ես տե սա,որ Չեր քե զի ձո րում կա մա քուր եւ սա -ռը ջուր, ին չը կա րե ւոր է ձուկ աճեց նե լուհա մար, ու րեմն եթե նա խա պայ մա նըկա, ին չո՞ւ չա նենք»։

Այս տեղ աճող ձկ ներն՝ իրենց հա -մային որակ նե րով զգա լիորեն տար -բեր վում են Հա յաս տա նի այլ վայ րե րի

ավա զան նե րի ար տադ րան քից, եւդրա հիմ նա կան պատ ճա ռը ջուրն է,որ սկիզբ է առ նում Արա գա ծից ուբխում Չեր քե զի ձո րում։ Ոչ ավան դա կան այս ձեռ նար կի հե -ղի նա կը չի մո ռա ցել նաեւ Շի րա կումաճող ցո րե նի մա սին եւ, ձկ նա բու ծու -թյա նը զու գա հեռ, ստեղ ծել է հա ցիար տադ րու թյուն։ «-Խո րե նա ցու մոտկա, չէ՞, էդ խոս քը շա տա կեր Շա րայիոր կո րի եւ Շի րա կի ամ բար նե րի մա -սին, -ա սում է Հա միկ Գե ւոր գյա նը։-Դա հենց այն պես ար ված հա մե մա -տու թյուն չէ, Շի րա կը մշ տա պես աչ -քի է ըն կել ցո րե նի առա տու թյամբ եւհատ կա պես՝ որա կով»։

Շի րա կի հան րա հայտ կար միր տե -սա կի ցո րե նից այս տեղ հաց ենթխում, որը մեզ հայտ նի հա ցա տե -սակ նե րից տար բեր վում է ե՛ւ սնն -դային ար ժե քով, ե՛ւ հա մային

հատ կա նիշ նե րով եւ որ ամե նա կա -րե ւորն է՝ հիանա լի բույ րով»։ Հա մու -հո տի նա խա պայ մանն, իհար կե,ցո րե նի յու րօ րի նակ տե սակն է, բայցէա կան է նաեւ հա ցի պատ րաստ մանեղա նա կը։ «-Է լեկտ րա կան գոր ծիք -ներ չենք օգ տա գոր ծում, -ա սում է Հա -միկ Գե ւոր գյա նը,- ցո րենն աղում ենքբա ցա ռա պես ջրա ղա ցով, իսկ խմո -րի մեջ չենք օգ տա գոր ծում ար հես -տա կան խմո րիչ ներ։ Այս երեքնար դեն բա վա կան են որակն ապա -հո վե լու հա մար»։

Չեր քե զի ձո րում որոշ ժա մա նականց կաց նե լով՝ զգում ես, որ ամեն

ինչ նա խա պես մտած ված ու ար վածէ ոչ թե սպա ռող-հա ճա խոր դի, այլհյուր-մար դու հա մար։ Եւ գու ցե սա էպատճա ռը, որ հար ցիս մեջ օգ տա -գործ ված «ռես տո րան» բա ռիցՀամիկ Գե ւոր գյանն, ասես, վի րա -վոր վում է. «Ես ռես տո րան չեմստեղ ծել, ոչ էլ սա կա րե լի է ար տադ -րու թյուն կամ ձկան ար դյու նա բե րու -թյուն հա մա րել։ Սա մշա կու թայինմի ջա վայր է, որ տեղ պետք է ապ րելեւ ոչ թե սոսկ սնունդ ըն դու նել»։

Չեր քե զի ձո րի հիմ նադ րի այս խոս -քից հե տո կա րիք չեմ զգում ան դրա -դառ նա լու առա ջին եւ ազ դե ցիկտպա վո րու թյանս՝ բարձր, խլաց նողերա ժշ տու թյան բա ցա կա յու թյա նը,որով հե տեւ պարզ է ու հաս կա նա լի,որ այս տեղ գոր ծում են ոչ թե «էս տիհա մե ցեք» բնազ դով, այլ՝ ներ դաշ նա -կու թյուն ստեղ ծե լու մտայ նու թյամբ։

մի քանի զարմանք

«Երբ Լենինականի երկրաշարժի մասին լսեցի, աղոթում, ինձ

ներշնչում ու հավատում էի, որ Տանյան ողջ է մնացել, բայց

սրտիս խորքում գիտեի, որ եթե անգամ մի տուն փլված լիներ

Լենինականում, Տանյան այդ տանն էր լինելու»։

| Վիոլետ Գրիգորյան |

Ազդարարում է մեկի ձայնը.

պսպղուն ցուրտ է- ինչ էլ ազդարարի`

ազդու է ձայնը.

-Ձու չկա, միս չկա, կաթ չկա եւ ծաղիկ չկա-

մեր քաղաքում, ողջ քաղաքում,- ահռելի,

հսկա, միլիոնանոց...

միս չկա, ձու չկա, կաթ չկա եւ ծաղիկ չկա...

Ինչ անուշ է հնչում սակայն,- ականջս լայնքով մեկ

բացվում է`

ասես պատռված պատատուկ,

եւ ես հիացած լսում եմ- զմայլված եմ նայում- այլեւս-

շուրջս,

եւ հասկանում եմ, որ զզվել էի երկար ժամանակ

մսի ու կաթի ու ձվի ու ծաղկի մեջ նստելուց:

Նորությունը ինձ համար զրնգուն վզնոց է,

որ կախվում է հսկա դատարկության մեջ`

նախ եւ առաջ զարմանալի,

նախ եւ առաջ հետաքրքիր,

նախ եւ առաջ արտառոց,

նախ եւ առաջ շշմեցուցիչ:

Ինձ համար կարեւորը մունետիկի ձայնն է,

եւ ազդարարումն է կարեւոր,

եւ հայտարարությունը` տարածվող արագ-

հրապարակով, քաղաքով, մեծ, անչափելի

կանգուններով,

վերստերով, հեկտարներով օդի,

եւ թեկուզ մահացու վտանգներով լի, թեկուզ`

միջտիեզերական,-

նորությունը` ինչքան մեծ, սիրտս` այնքան գորովալի,

շարժումս` այնքան հերոսական...

Ինձ համար կարեւորը նորությունն է,

որ ճեղքում է հրապարակը, քարը,

հեկտարները օդի

եւ չռել է տալիս ականջները, թե` լսեցեք,

եւ չռել է տալիս աչքերը` թե տեսեք եւ թե ապրող եք-

այ, հիմա սկսեցեք,

հիմա զուգվեցեք,

հիմա ստեղծագործեք,

հիմա՛ գրեցեք բանաստեղծությունը:

-Միս չկա...

մեռել է միսը, ձուն, կաթը, ծաղիկը,

հացն է մեռել, ջուրը, արեւը, թագուհին.

ա՛յ նորությունը-

դե մի բան արեք-

դե տարեք դատարկ դագաղները,

ինչպես պիտի թաղեք այն, ինչ չկա այլեւս,

չկա այն, ինչ պիտի դառնա մարդ, ապա մեռել-

նյութը չկա,-

ինչպես պիտի պատրաստեք հետմահու սեղանը,

երբ մեռել է հենց ինքը` օգտագործվողը, անհրաժեշտը,

տիրողը, մեծն մթերքը,-

կամ` պարոն, թե տղամարդ եք, բարձրացրեք կափարիչը

եւ դժնի ժամին այս նվագարկեցեք ինձ հետ-

երբ սաստիկ բքաբեր նորություն է,

երբ սաստիկ նորովի արարմունք է, շարժում

եւ ճար պիտի արվի անշուշտ,-

եւ սկիզբ պիտի դրվի անտարակույս,-

եւ սաստիկ մոլեգնում է բանաստեղծությունը իմ:

պոեզ | պոեզիա | պոեզ | պոեզիա տիգրան պասկեւիչյան

Չերքեզի ձորում անցկացված Ջամբո Կոմիքս նկարչական երկրորդ ակցիայի նմուշներից

âºðøº¼Æ ÒàðÒ Î Ü ² ´ à ô Ì ² ð ² Ü

è º ê î à ð ² Ü

-ից

| # 0 | հ ո ւ լ ի ս | 2 0 1 4 |

³Ùë³·Çñ6

մ ե թ ո դ ա բ ա ն ո ւ թ յ ո ւ ն ·ÛáõÙñí³

25տա րի առաջ, երբ Հա յաս տանեկա, խա ռը ժա մա նակ ներ

էին, պա տե րազ մի վտանգ կար, եւառաջ նա հեր թը մար դա սի րա կանօգ նու թյունն էր։ Հի մա, մտա ծում եմ,որ դա կա ռա վա րու թյան գործն է,իսկ մենք պետք է զար գաց ման այլ

ծրագ րեր իրա կա նաց նենք, օրի նակ՝զբո սաշր ջու թյան ոլոր տում։

Գա ղա փա րը հին շեն քե րը վե րա -կանգ նելն է։ Դա կա պա հո վի Գյում րիիտն տե սու թյան ապա գան։ Գյում րինշատ գե ղե ցիկ քա ղաք է, ցա վոք՝ այ -սօր վատ պայ ման նե րում։ Քիչ զբո -սաշր ջիկ ներ են գա լիս, բայց եթեկա րո ղա նանք ցույց տալ քա ղա քի գե -ղեց կու թյունն ու հա մո զել մարդ կանց,զբո սաշր ջու թյու նը կզար գա նա՝ մեծօգուտ բե րե լով նաեւ քա ղա քին։

Մար դիկ պետք է այս տեղ ապ րե լուպայ ման ներ ու նե նան։ Եթե չու նեն,ազատ են հե ռա նա լու, որով հետեւնրանք մտա ծում են իրենց զա վակ -նե րի մա սին։ Նրանք՝ բո լորն էլ, հե -ռա նա լու ու ղի ներ ու նեն: Այդիմաս տով, սա նաեւ սո ցիալ-մ շա կու -թային գոր ծու նեու թյուն է։ Մենք սո -ցիալա կան հիմք ենք ստեղ ծում,որ պես զի մար դիկ չգ նան, չլ քենԳյում րին։ Մենք հին շեն քերն ենք նո -րո գում։ Միեւ նույն ժա մա նակ կու նե -նանք ար տադ րու թյուն։ Ճիշտ է,եր կար ժա մա նակ կպա հանջ վի զար -

գա նա լու հա մար, բայց հույս ու նեմ՝այս տա րի կբա ցենք դպ րո ցը, որընաեւ խե ցե ղե նի ար տադ րու թյուն է։Զբո սաշր ջու թյան կազ մա կերպ մանմեր գա ղա փա րը սա է՝ հին շեն քե րիվե րա կա ռու ցում, էկո լո գիա, ու սու ցումեւ ար տադ րու թյուն:

Գի տեք, որ այս տեղ աշ խա տանք չկա:Սա կա րող է ռեալ աշ խա տա տե ղերստեղ ծել։ Ին չո՞ւ եմ ասում ռեալ, որով -հետեւ սո վե տա կան տա րի նե րին բո -լորն աշ խա տում էին, բայց առանցհիմ քի ու առանց պատ ճա ռի։ Այդ պեսէր սո վե տա կան երկ րի դր ված քը՝ ոչ

ոք չպետք է մնար առանց աշ խա -տան քի, բայց որ քա նո՞վ էր դա ար -դյու նա վետ։ Դրա հա մար եմ ասում՝ռեալ աշ խա տանք, աշ խա տանքհմուտ եւ վարժ մարդ կանց հա մար,ով քեր սի րում են իրենց գոր ծը եւ ոչթե ըն դու նում որ պես սո ցիալա կան

հար ցե րի լուծ ման մի ջոց. դե, այ սօրայս կա նեմ, վա ղը տաք սի կվա րեմ,մյուս օրն էլ կգ նամ Ռու սաս տան։Մենք ու զում ենք, որ մար դը պա -տաս խա նատ վու թյուն զգա ոչ միայնիր ըն տա նի քի, այ լեւ պե տու թյանհան դեպ։

Ու զում ենք, որ աշ խա տեն, հար կե րըվճա րեն, իշ խա նու թյուն ներն էլ այդդեպ քում նոր ներդ րում նե րի հնա րա -վո րու թյուն կս տա նան։ Այս պի սիիրա վի ճակ ենք ու զում ստեղ ծել։

Եթե բարձ րաց նենք տն տե սա կանմա կար դա կը, իմ կար ծի քով, դա բո -լո րի հա մար շա հա վետ կլի նի: Վիլ լաԿարսն ար դեն կա, հի մա ու զում ենքԿար սում իրա կա նաց նել Վիլ լա Գյում -րի նա խա գի ծը, որը կմե ծաց նի մշա -կու թային շփու մը հա րե ւա ն երկ րիհետ եւ մարդ կային հիմք կս տեղ ծիխա ղա ղու թյան հա մար։

Մենք քա ղա քա կա նու թյամբ չենքզբաղ վում, բայց կա րող ենք մշա -կութային կա պեր ստեղ ծել, տն տե -

սա կան հա րա բե րու թյուն ներ ձե ւա վո- րել, ին չը հե տա գա յում սահ մա նը բա -ցե լու լա վա գույն նա խա պայ ման կլի -նի։

երբ Հայաստան եկա,խառը ժամանակներ էին

երկու հարց

ձեր կարծիքով արդարաց ված է այսօրմշակութային, քն նադատական ամսա -գրի հրատարակումը, եւ եթե այո, ինչկա րող է դա տալ...

եթե քննադատության սլաքը ուղ ղվի ձերդեմ, ինչպիսին կլինի ձեր վերաբերմուն -քը...

Մշակութային թերթն ուղղակի

ան հրաժեշտություն է, որով -

հետեւ մենք կանք, ապրում

ենք, սերունդ է գալիս մեր

հե տեւից։ Կապ չունի, թե եր -

կիրն այսօր ինչ վիճակում է.

մարդիկ ապրում են, ստեղծա -

գոր ծում են, եւ շատ կարեւոր

է այսօրվա արվեստը ցույց տա -

լը, գնահատելն ու քննադատե -

լը։ Առանց դրա վաղվանից

որեւէ սպասելիք չես կարող

ու նենալ։

Առանց քննադատության առաջըն -

թաց չկա։ Առանց քննադատու -

թյան չկա արվեստ։ Միայն

լավ-լավ բաներ ասելով, միայն

սուտ-սուտ բաներ խոսելով չի

լինի։ Ազնիվ խոսքը պետք է

մեջտեղ գա։

երկու հարց

Մշակութային թերթի պակասը

կա։ Թերթ, որը եղած ստան -

դարտ ներից ու կլիշեներից

դուրս լինի, այսօր չունենք։

Թերթ, որը մշակույթների ամ -

բողջության մասին կխոսի,

հաս տատ պետք է։ Արվեստն ան -

շուշտ կարեւոր է, բայց պետք

է խոսել նաեւ քաղաքաշինու -

թյան մշակույթի, հասարակու -

թյան մշակույթի, կենցաղի,

փոխ հարաբերությունների եւ

այլ մշակույթների մասին։ Կա -

րիքը կա, բայց մեծ ու հե -

տեւո ղական աշխատանք է

պա հանջ վելու։

Կարծում եմ՝ բոլոր

գաղափարները պիտի ազատորեն

արտահայտվեն։ Չի կա րող լինել

այնպիսի գաղա փար, որն

արտահայտվելու իրա վունք

չունենա։ Ամենաարտասովոր,

աննորմալ, խելագար թվացող

մտքերը պետք է արտահայտվեն։

Ես համարում եմ, որ

հանրության շարժիչ ուժը դա

է։ Կյանքը առաջ մղե լու համար

պետք է տեսնել սխա լը, խոսել

սխալի մասին, հուշել

այլընտրանքը ու թող ոչ ոք

դրանից ողբերգություն

չսարքի. Ես սխալվելու իրա -

վունքն էլ եմ ընդունում։

գեղարվեստի ակադեմիայիգյումրվա մասնաճյուղի տնօրենհամբարձում ղուկասյանին

Անտոնիո Մոնտալդոն Հա -

յաս տանում Իտա լիայի պատ -

վո հյու պա տոսն է։ Շուրջ

25 տարի նրա գոր ծու նեու -

թյունը կապված է Հայաս -

տանի հետ։ Վերջին տարի -

նե րին Մոնտալդոյի ուշա -

դրու թյան կենտ րոնում

Գյումրին է, որ տեղ նա

մաս նակցում է քա ղաքի

պատ մամշա կու թային կենտ -

րո նի վերա կանգ նմանը՝

միա ժա մանակ փորձելով

ստեղ ծել տն տե սական ու

սոցիալա կան հիմքեր քա -

ղաքի զարգաց ման հա մար։

Ար դեն քա ռորդ դար Գյում րիի«Շի րակ» հյու րա նոցն ավե րակ է։

Հյու րա նո ցից մնա ցած փլա տա կըչմաք րե լը տպա վո րու թյուն է թող նում,թե քա ղա քի իշ խա նու թյուն նե րը մտա -դիր են այն վե րա ծել հու շար ձա նի՝ աշ -խար հահռ չակ եր գիչ եւ Գյում րիի մեծբա րե կամ Շառլ Ազ նա վու րի ար ձա նիհետ ստեղ ծե լով երկ րա շար ժը հա -վեր ժաց նող ան սամբլ։ Սրա մա սինխոս վում է, սա կայն պաշ տո նա կանորե ւէ հաս տա տում դե ռ եւս չկա։ Ու -րեմն՝ ին չո՞ւ չեն մաք րում այս եւ քա -ղա քի այլ մա սե րում կան գուն մյուս«հուշարձան նե րը», որոնք ան պայ մանազ դում են քա ղա քի բնա կիչ նե րի վրա։

Հար ցի մա սին մաս նա գի տա կանկար ծիք հայտ նե լով՝ գյում րե ցի հո գե -բույժ Վա ղար շակ Խա չատ րյանն ա -սում է, որ ավե րա կի գո յու թյու նը չիկա րող նպաս տել հո գե բա նա կանընդ հա նուր մթ նո լոր տի առող ջաց մա -նը։ Նա այս պես է հիմ նա վո րում իրկար ծի քը. «Ան ձի ու հա սա րա կու թյանզար գաց ման, կա ռու ցո ղա կան կեն -

սա գոր ծու նեու թյան հա մար կա րե ւորէ ներ քին կա յուն պրո ցես նե րի եւ ար -տա քին մի ջա վայ րի գոր ծոն ների ներ -դաշ նակ փոխ հա րա բե րու թյու նը: Սահաս տատ ված է մարդ կու թյան դա -րա վոր փոր ձա ռու թյամբ։ Այն դեպ քե -րում, երբ տե ղի են ու նե նումաղետ ներ, ավե րա ծու թյուն ներ, հա -սա րա կու թյու նը ձգ տում է արագ վե -րա կանգ նել նախ կին մի ջա վայ րը,քա նի որ աղետ նե րի ժա մա նակ գոր -ծում է կեն դա նի մնա լու բնազ դը: Աղե -տին հա ջոր դող կարճ ժամա նա կա- հատ վա ծում այն նպաս տում է կյան -քի պահ պան մա նը, որոշ դեպ քե րում`նույ նիսկ կազ մա քան դա կան եղա -նակ նե րով: Եթե հա ջող վում է արագ

վե րա կանգ նել մինչա ղե տյան կա ռուց -վածք նե րը, հա սա րա կու թյու նը կր կինվե րա դառնում է նախ կին ներ դաշնակվիճա կին: Երբ կեն սա մի ջա վայ րի վե -րա կանգ նու մը բա վա րար չա փով չիլի նում, կեն դա նի մնա լու «արթ նա -ցած» բնազ դը աղե տից բա վա կա նինժա մա նակ ան ց դեռեւս շա րու նա կում էմնալ ար դիական` կյան քի պահ պան -ման նպաս տա վո րու թյու նը փո խա րի -նե լով կազ մա քան դա կան` դեստ րուկ- տիվ պրո ցես նե րով: Այն, ինչ աղե տիվաղ շր ջա նում նպաս տա վոր էր կյան -քի հա մար, աղե տից տեւա կան ժա -մա նակ ան ց կա րող է խան գա րելառողջ կեն սա կեր պին»:Հո գե բույ ժը չի մեր ժում ավե րա կը որ -

պես հուշ պահ պա նե լու տար բե րա կը,բայց նա խա պայ մա նով. «Ե թե դրանքհա մա պա տաս խան տես քի բեր վեն,դառ նան ան վտանգ, լի նեն բա րե -կարգ մի ջա վայ րում, կըն կալ վեն որ -պես հուշ»։

Այ սու հան դերձ՝ Վա ղար շակ Խա չատ -րյա նը գտ նում է, որ նման նա խա ձեռ -նու թյունն անի մաստ է, քա նի դեռ չենլուծ վել քա ղա քի սո ցիալ-կեն ցա -ղային, մշա կու թային, հա սա րա կա -կան բո լոր խն դիր նե րը, քա նի դեռկան բազմաթիվ անօթեւաններ։

գայանե ավետիսյան

քառորդ դար անց...

ասպարեզ ակումբի նախագահլեւոն բարսեղյանին

| # 0 | հ ո ւ լ ի ս | 2 0 1 4 |

³Ùë³·Çñ7

ա վ ա ն դ ո ւ յ թ·ÛáõÙñí³

LIVING ART-ը Գյումրիում

հակոբի դասարանը

վազոյի ցուցահանդեսը

Ա լեքսանդրապոլի քաղաքայինմշա կույթը, որը ձեւավորվեց 19-

րդ դարի առաջին կեսին, սկզբումհիշեցնում էր բազ մագույն մի խճա -նկար: Տեղա բնակ ները հիմնակա նումհա յեր էին: Պատմական հայտ նիիրա դարձու թյուն ների պատ ճառովսկս վեց արեւ մտա հա յերի մեծ ներ -գաղթը Կար սից, Էր զրումից, Բա յա -զե տից, ինչ պես նաեւ Բասենից,Մու շից, Ալաշկերտից: Այս տեղ տե -ղա կայվեց Ռու սա կան կայազորը,որի ներ կա յու թյու նը մի նոր գույնավե լացրեց հա յու թյան կեն ցաղում:

Մի կողմից հայ բազմատարր ազ -գային դիմագծի դոմինանտը, մյուսկող մից ազգային փոք րամաս նու - թյուն ների ինքնատիպ մշակութայինդր սեւո րում ներն ու դրանց փոխհա -րա բերու թյուններն աստիճանաբարձեւա վորեցին մի նոր հայկական քա -ղա քային ինքնատիպ մշա կու թայինկյանք, որը 19-րդ դարի վեր ջինբնու թա գրվում էր կայունացածավան դույթ ներով: Աստիճանաբարքա ղա քային կենցաղում երեւակվեցերգ-երաժշտության բազ մա ժանրհամակարգը:

Ալեքսանդրապոլի քաղաքային ժո -ղովրդական երգ-երաժշտությունըպա րարտ հող նախապատրաստեցբա նավոր ավանդույթի պրոֆե սի ո -նալ երաժշտության՝ աշուղական ուսա զան դարական արվեստներիզար գացման համար, ինչը լիովինհա մապատասխանում էր հիմ նակա -նում արհեստավորական համքա -րու թյուն ներով հարուստ քաղաքիմշա կու թային պահանջներին:

«Ձեւա վորվելով արեւմտահայ ար հես - տավո ր-առեւտրական խո շոր կենտ - րոններից սերված գաղթա կա նությանհիմքի վրա՝ Ալեք սան դրա պոլը ժա -ռան գեց դեռ եւս միջ նա դարից եկողայն բոլոր համ քարային ավան դույթ -ները, որոնք հատուկ էին Կա րի նին,Կար սին եւ Բայազետին: Սրանից էլբխում էր այն հասարակական հա րա -բե րու թյուն ների եւ կառույցների բնույ -թը, որ հա տուկ էր արեւմտահայդա սական քա ղաքային համայնքին՝ներքին լայն ինքնավա րու թյան, պե -տու թյուն-հան րույթ միջ նոր դա վորվածկա պեր ...»:

Արեւմտահայ արհեստավոր վար -պետների եղբայրությունների շար -քե րում էին նաեւ կարսեցիաշուղ ները, որոնք նպաստելու էին

Ալեք սան դրա պոլում աշուղականերգի կա յաց մանը եւ նոր ավան -դույթ ի ձեւավորմանը:

Աշուղ ները քաղաքի երաժշտականկյանքի անբաժան մասն էին: Նրանքմշտական մասնա կից ներն էին ըն -տա նեկան հավաքույթների ու խն -ջույք ների, հարսանիքների եւ այլհա վաք ների: Առավել համբավավորաշուղ ներից էին Բավեն, Զահրին,Ղեյրաթին, Հավեսը, Մա լուլը, Զու լալ-օղլին եւ այլք: Նրանց բազմա թիվերգերը հնչում էին նաեւ սրճարան -նե րում, որտեղ էլ տեղի էին ունենումավան դական աշու ղական մրցույթ -նե րը՝ երբեմն վերածվելով յու -րահատուկ ներկայացումների:

Կ.Կոստանյանցը հիշում է աշուղ Խր - թը զի եւ նրա մրցակցի անմոռա նալիելույ թը, որը տեղի էր ունեցել Ձորիթա ղի տարբեր կողմերում գտնվողտնե րում, եւ նրանց փո խեփոխ երգե -ցողությունը լցրել էր գիշերային քա - ղաքի անդորրը: Քաղաքումելույթ ներ են ունեցել նաեւ շրջիկաշուղ ները: Նրանց հրավիրել ենմաս նավոր տներ, որտեղ հնչել ենաշու ղական սիրա վե պեր ու հեքիաթ -ներ՝ սազի, սան թուրի, քամանչայի,թա ռի նվա գակ ցությամբ:

Ալեքսանադրապոլի վեց նշանավորսրճարաններից մեկը Տալյաններիննէր եւ պատկանում էր կարսեցիհայտ նի աշուղ Քյամալիի որդինե րին՝Հով հան նեսին ու Կարապետին:

XIX դարի սկզբում Կարսում հայտնիաշուղ ներից մեկն էր Քյամալին/18 03-1832/, որը չնայած երի տա -սարդ տարիքին, կարողացել է ուն -կնդիր ներին զարմացնել ու հիացնելիր վար պետությամբ: Այդ մասին միգողտ րիկ հուշ է գրառել նրա ծոռը՝հայ մեծանուն երգիչ, աշուղականեր գի անզուգական վար պետ ՇարաՏալյանը. «Կարսի փաշան խիստհրա ման է արձակել՝ մահվան դա -տա պարտել օղի քաշողներին: Քյա -մալիին բռնում են այդ հան ցանքիմեջ: Երբ մա հա վճիռը պետք է իկատար ածեին, հենց իր՝ փաշայիներ կա յու թյամբ, աշու ղը խնդրում էթույլ տալ գոնե մի երգ ասել: Նրախնդ րանքը հար գում են: Փաշան,լսե լով աշուղի քաղցր ձայնը եւ սր -տա ռուչ կատա րու մը՝ նե րում է եւազա տու թյուն շնոր հում»:

Այս սրճարանը շատ արագ դարձավաշուղական համերգների նշանա վորվայր: Աս տի ճանաբար այստեղ են հա -վաքվում տարածաշրջանում հայտ նիաշուղներ Մալուլը, Սա զա յին, Ֆիզա -

յին, Ֆահրատը, Պայ ծա ռեն եւ այլք:Շու տով նրանց է մի ա նում նաեւ աշուղՋիվանին, որին էլ մոտ երեք տաս նյակաշուղ ներ 1892-ին ընտրում են իրենցհամ քա րու թյան վարպետացվարպետ: Այդ պի սով Ալեքսանա դրա -պոլում սկսում է գոր ծել աշու ղա կանհամ քա րու թյուն, որի հովա նա վորըՍուրբ Կա րա պետն էր:

Այս համքարությունը ի վերջովերաճեց յուրահատուկ դպրոցի եւկա տարեց իր պատմական առաքե -լու թյու նը: Աշուղա կան երգարվեստընախ կի ն ում ուրույն ավանդույթ ներովստի պում էր հայ աշուղներին օգտա -գոր ծել հիմնա կա նում թուրքերեն եւպարսկերեն լեզուները: Ալեքպոլի

մշակութային մթնո լոր տում, սակայն,այդ ավան դույթը փոխակերպ վեց:Արդեն 1850-ական թվականներինաշուղ Շի րինը այս տեղ հայերեներգեր էր հորինում: Վճռական քայ լն,այն ուա մենայնիվ Ջիվանուն էր վե րա -պահ ված: Նա բոլոր աշուղներին հոր - դորում էր հո րինել հայերեն եր գեր:Ժա մանա կա կիցները վկայում են, որայդ գոր ծում Ջիվանուն ա ջակ ցել էհայ մեծանուն գրող Ղազարոս Աղա - յանը, որն այդ տարիներին ուսուց -չություն էր անում քաղաքում:

Բացի երգերի բանաստեղծականբա ղադրիչից, Ջիվանին աստի ճա -նա բար ուշադրու թյունը սեւեռեցնաեւ մեղե դիա կերտման վրա:Ավան դա կան աշու ղական մեղե -դիները յու րա հա տուկ կաղապար -ների դեր էին կա տարում: Նա այդմեղեդիները լիո վին հա յացրեց եւհիմնեց հայ ազ գա յին աշուղականերգարվեստի նո րաց ված դպրոցը:Թվում է, թե այս երեւույթը խաթա րե -լու էր աշուղական դասականհամարվող հորին վածք նե րի առանձ -նա հատուկ կերտվածքն ու ոճականնկարագիրը, սակայն քա ղաքայիներ գարվեստում կար որո շակիկուտա կում, որը յուրա հա տուկկերպով երեւաց աշուղ Շե րամի երգ -ար վես տում: Նրա յուրա քան չյուրերգն անկրկ նելի էր իր մեղեդայինկերտ վածքով՝ ուղղակի ներծծվածքա ղաքային ժողո վր դա կան երգերիոգով ու արտա հայտչա կա նությամբ:Այս հատկանիշ ների շնոր հիվ աշու ղիերգ ար վետը բարձր գնա հատեցնաեւ Կո մի տասը եւ նրան հորդորեցմշտա պես շարու նա կել ստեղծա գոր -ծել այդ ոգով:

Ալեքսանադրապոլի աշուղներից շա -տերը մեծ համբավ էին վայելումԿով կասյան տարածաշրջանում: Դաէր նաեւ պատճառը, որ քաղաք էինգա լիս հարեւան ժողովուրդների մեջհան րաճանաչ աշուղներ, հաճախ ոչմի այն համերգ-մրցույթների, այլեւեր կարատեւ, փոխազդեցիկ շփում -նե րի համար:

Աշուղական արվեստն այն կենսա կանմշա կութային ոլորտն էր, որը շա րու -նակեց զարգանալ նաեւ խոր հրդայինշր ջանի երաժշտական կյան քում: Այս օրէլ ալեքսանդրա պոլ յան աշուղական եր -գը իր կա րեւո րա գույն դերն է կա տա րումքա ղաքի մշա կութային ինք նու թյանպահ պանման գոր ծում:

հասմիկ հարությունյաներաժշտագետ

Գ յումրեցի նկարիչ Հակոբ Հովհաննիսյանը Շի րա կի մար զի

Գու սան գյու ղում (նախ կին Ախու րյա նի շր ջան) ստեղ ծել է

նկար չա կան դա սա րան, որն ըն դա մե նը մեկ սե նյակ է զբա ղեց նում

տե ղի դպ րո ցում։ Դա սա րա նը ֆի նանս ավո րում չու նի, գոր ծում է

Հա կոբ Հով հան նի սյա նի պրո ֆե սիոնալ ներդր ման շնոր հիվ։ 6-12

տա րե կան մոտ քսան երե խա հա ճույ քով մաս նակ ցում են դա սե րին՝

փոր ձե լով դր սե ւո րել իրենց ձիր քը։ «-ես չեմ ու զում երե խա -

նե րին նկա րել սո վո րեց նել, -ա սում է Հա կոբ Հով հան նի սյա նը,-

ինձ հա մար հա ճե լի է տես նել նրանց երե ւա կա յու թյու նը, որը

դեռ չի կա ղա պար վել մաս նա գի տա կան գի տե լի քով»։ Դպ րո ցի սե -

նյակ նե րից մե կում էլ գոր ծում է, ծնուն դով Գու սա նա գյու ղից,

էջ միածին ցի նկա րիչ Այ վազ Ալո յա նի աշ խա տանք նե րի մշ տա կան

ցու ցադ րու թյու նը։

ԼույՍ Հիմնադրամը Գյումրիի «Տիրամայր Հայաստանի» Պողո -

սյան կրթահամալիրի «Արհեստներ ապրուստի համար» կենտրո -

նում ներկայացրեց մի նախագիծ, որն աշխարհում հայտնի է

«Li ving art» անունով։ Բանախոսը թվանշային արվեստագետ,

սո ցիա լական հոգեբան, եւրոպայում առաջին «լը Քյուբ» ստեղ -

ծա րար կենտրոնի համահիմնադիր Ֆլորան Ազիոսմանովն էր։ «Li -

ving art»-ը գեղարվեստական նոր արտահայտչաձեւ է, որն

օգտա գործում է արհեստական ինտելեկտը՝ ստեղծելու համար ար -

վես տի ինտերակտիվ գործեր, որոնք ասես կամրջում են թվային

տեխ նոլոգիաներն ու արվեստի ավանդական ձեւերը: ներդրված

ալ գո րիթմերն իրերին թույլ են տալիս ճանաչել եւ փոխազդել

շրջա պա տող միջավայրի հետ: Այլ կերպ ասած՝ «Living art»-ի

յու րա քանչյուր ստեղծագործություն՝ կախված դիտողի շար ժու -

մից, դիմախաղից, դիտման կետից եւ այլ հանգամանքներից, կա -

րող է փոխել հասարակությանն ուղղված հաղորդագրությունը:

Բեռլին հյուրանոցի «Գալերի 25» ցուցասրահը նշեց

գյումրեցի նկարիչ Վազգեն Ստեփանյանի (Չաթոյի Վազո)

ծննդյան վաթսունամյակը։ Ցուցասրահի տնօրեն Ալեքսան Տեր-

Մինասյանը հայտնեց, որ ներկայացված գործերը Վազոյի թողած

ժառանգության փոքր մասն են միայն։ Քաղաքապետարանի հետ

համագործակցելով՝ այս տարի կկազմակերպվի ավելի ընդգրկուն

ցուցադրություն, կհրատարակվի նկարչի կատալոգը։

գյումրվա մշակութային բլթբլթոց

նկ

. լե

ւոն

գյո

ւլխ

աս

յան

ալեքսանդրապոլը՝աշուղական կենտրոն

| # 0 | հ ո ւ լ ի ս | 2 0 1 4 |

³Ùë³·Çñ8

ն ա խ ա ձ ե ռ ն ո ւ թ յ ո ւ ն ·ÛáõÙñí³

SPORT CITY

ԵՍՏատյանա Բալանդինան եմ: Ծն վել

եմ 1993 թվականին: Հայրս ուկ -

րաի նացի է, մայրս՝ ռուս: Փոքր էի,

երբ հորս գործուղեցին Հա յաստան՝ ծա -

ռա յե լու:  Շատ չանցած մենք էլ հաս -

տատվե ցինք Գյումրիում: Մեր նոր

բնա կավայրում ընդհանրապես անե լիք

չկար, կյանքը «մեռած» էր: Հայ րս ամ -

բողջ օրը ծառայության մեջ էր, մայրս`

տա նը: Ընտանիքում կոն ֆլիկտ ներ առա -

ջա ցան, քանի որ մայրս այլեւս չէր

դիմանում միօրինակ ու ձանձրալի կյան -

քին: Շուտով նրանք ամուս նալուծվեցին:

Հայրս գործուղ վեց Ռուսաստան, իսկ

մենք մնացինք այստեղ: Մայրս չէր կա -

րո ղանում աշխատանք գտնել. մի կողմից

հայերեն չիմանալն էր, մյուս կողմից՝

հա մատա րած գործազրկությունը։ Հու սա -

հա տու թյան ու կարիքի մեջ՝ նա չէր կա -

րո ղանում խնամել ինձ ու եղբորս։

Այս պես հայտնվեցինք «Հույս» մանկա տա -

նը, որ տեղ էլ մեծացանք:

Ցավոք, ինձ նման շա տե րը կան, շատերը

գի տեն, թե ինչ է նշա նակում ապրել կա -

րի քի մեջ, լինել անտեսված: Ճիշտ է

ար յու նով ռուս եմ, բայց հո գե բա նու -

թյամբ՝ հայ: Չէ՞ որ կյանքիս մե ծա -

գույն մասն անցկացրելեմ Հա յաս տանում:

Դրա համար մտածում եմ եւ՛ հայ, եւ՛

ռուս երեխաների մասին, ո րոնք ապրում

են Գյումրիում:

Երբ լսեցի «Սպորտ Սիթի» ծրագրի մա -

սին, ներսումս հույս արթնացավ, ինչն

էլ դարձավ այս նամակը գրելու պատ ճա -

ռը։ Նախաձեռնողը Հրանտ Պետրո սյա նն է,

ում արդեն մի քանի տարի ճա նաչում եմ:

Նախկինում հոկեյ եմ մարզ վել նրա թի -

մում: Հենց նրա շնոր հիվ էլ սկսել եմ

սիրել հոկեյը եւ ընդհանրապես սպոր տը:

Գաղափարը Հրանտ Պետրոսյանինն է, բայց

ցան կալի է, որ այս գործին միանան եւ՛

հայերը, եւ՛ ռուսները, Հայաստանի եւ

Ռուսաստանի կառավարությունները, քանի

որ «Սպորտ Սիթիի» նման ծրագիրը թան -

կա գին նվեր կլինի նաեւ ռուս ըն տա նիք -

ների համար։

«Սպորտ Սիթիի» ստեղծմամբ զինվորա կան -

նե րի՝ տանը նստած, կանանց մեծ մասը

կա րող է աշխատանք գտնել, իսկ

երեխաները կու նենան զարգացման մեծ

հնա րա վո րու թյուն։

Իմ օրինակով լավ գիտեմ՝ինչպես է ոչ

բա րե կեցիկ կենցաղը եւ օտար քաղաքում

ան գործության մատնվելը քայքայում ըն -

տանիքը: Ուրեմն եկեք բոլորս միասին

մտա ծենք ու փորձենք մասնակցություն

բերել այս ծրագրի իրականացմանը։

Եթե ասեմ՝ ինքս պատրաստ եմ ներդրում

անել, գուցե ծիծաղելի թվա։ Ի՞նչ ներ -

դրում կարող է ունենալ մանկատնից

դուրս եկած 21-ամյա աղջիկը։ Բայց

ներ դրումն անպայման վեցանիշ կամ յո -

թ ա նիշ չի լինում: Հայաստանում փողի

ամենանվազ միավորը 10 դրամն է։ Ես

կա րող եմ 10 դրամ նվիրել այս գործին՝

վս տահ, որ իմ երկու Հայրենիքներում

կան ինձնից ավելի պատրաստակամ ու մեծ

կա րողություն ունեցող մարդիկ, որոնք

հաս կանում են, որ ամենամեծ ու անկո -

րուստ ներդրումը ընտանիքի կայու նու -

թյան եւ սերնդի զարգացման համար

ար վածն է։

ենց սկզ բից էլ գնա ցել եմ վե րա դառ նա լու մտ քով։Գնա ցել եմ, որ հնա րա վո րու թյուն ու նե նամ գալու ստեղ ծել։ Հնա րա վո րու թյու նը միայն կա րո ղու -թյու նը չի, միայն փո ղը չի։ Հնա րա վո րու թյու նըմար դիկ են, քո շր ջա պա տը, հա մա խոհ նե րը։ Եւկաս կած չու նեմ, որ ես միակը չեմ։ Ինձ պեսմտա ծող ներ կան, եւ եթե մեր կա րո ղու թյուն նե -րը գու մա րենք, լավ ար դյունք կու նե նանք։

Ս պոր տը, բո լորն էլ գի տեն, մեծ, շատ մեծ ին -

դուստ րիա է։ Կա րե լի է այդ գոր ծը մի ան գամճիշտ հիմ նել, ծա ռը մի ան գամ ճիշտ տն կել,ջրե լու մե խա նիզ մը ճիշտ բա նեց նել, եւ ես հա -մոզ ված եմ, որ դրա նից լավ ար դյունք կլի նի,որից կօգտ վի ոչ միայն մեր քա ղա քը, այ լեւ՝ ողջՀա յաս տա նը։

Ս պորտ Սի թիի նպա տակն, իհար կե, պրո ֆե -սիոնալ մար զիկ ներ ու չեմ պիոն ներ «ար տադ -րելն» է, բայց այդ ճա նա պար հին ավե լի կա րե ւորբան կա. Սպորտ Սի թիով ան ցնողն ար դենառողջ մայր է, առողջ հայր, առողջ երե խայիծնող, առողջ զին վոր։ Քն նար կե լու հարց չկա, սաինք նին պլյուս-պ լյուս ծրա գիր է։

Եր կար տա րի ներ ապ րել ու աշ խա տել եմ Նո վո -սի բիրս կի ակա դեմ գո րո դո կում։ Դա լավ տեղ է,հո յա կապ մի ջա վայր, որ տեղ ամեն ինչ կա ուբո լո րը միասին են՝ ֆի զի կոսն ու մա թե մա տի կո -

սը, հու մա նի տարն ու տեխ նի կա կա նը։ Եւ եթեինչ -որ մի բան է պետք գլուխ բե րել, բո լո րըմիասին են մտա ծում։ Սպորտ սի թիի գա ղա -փարն էլ նույնն է։ Վերց նենք, օրի նակ, ըմբ շա -մար տը։ Ըմբ շա մար տիկն հո առա վո տիցիրի կուն գոր գի վրա չի՞ լի նե լու։ Նա պետք է վա -զի, ու րեմն ստա դիոն է պետք։ Պետք է լո ղա՝ լո -ղա վա զա նի կա րիք ու նի։ Պետք է թե նիս խա ղա,թե նի սի դաշտ։ Պետք է հանգս տա նա, ժա մա -

նակ ան ցկաց նի, ու րեմն՝ հանգս տի ու ժա ման -ցի վայ րեր էլ են պետք։

Ան ցած տա րի Լեն նա գա նը հայ տա րա րե ցինմշա կույ թի մայ րա քա ղաք։ Լավ է, չէ՞։ Որ այդ -պես է, եկեք հաց ու խա վիարով, բր դուճ նե րովդուրս գանք փո ղոց ու հայ տա րա րենք ամե նա -կուշտ քա ղաք։ Հե տո էլ օճառն ու շամ պուն նե րըձեռքնե րիս կլի նի, կա սենք՝ ամե նա մա քուր քա -ղաք։ Եթե հայ տա րա րե լով է, եկեք հայ տա րա -

րենք։ Բայց հարցն այն է, որ էդ ամեն ինչըպետք է մշա կույթ դառ նա։

Եվ րո պա գնում ես, ոնց որ մտ նես սպոր տայինմեծ դահ լիճ կամ մար զա դաշտ՝ 40-50 տա րե -կան մար դը հո կեյ է խա ղում, ֆուտ բոլ է խա ղում։Սպոր տը միայն սպորտս մե նի հա մար չէ։ Սպոր -տը բո լո րի հա մար է։ Դա զբաղ մունք է, փի լի սո -փա յու թյուն, որ հանգս տաց նում է մար դուն,մի ջից հա նում ագ րե սիան։

Գյում րիում մոտ 10 հա զար ռուս է ապ րում։ Զին -վո րա կան նե րի ըն տա նիք նե րում շատ ենսպորտս մեն նե րը։ 10 հազարից մի 500 -ը հաս -տատ սպոր տի վար պետ ներ են, վար պե տու -թյան թեկ նա ծու ներ, տար բեր կար գեր ու նե ցողմար զիկ ներ։ Նրանց պետք է ներգ րա վել, որիրենց էլ լավ լի նի, մեզ էլ։ Բայց դրա հա մար կա -ռույց ներ են պետք։

Հա մա հայ կա կան խա ղե րին 3000-4000 մարդ էմաս նակ ցում։ Ին չո՞ւ այդ խա ղե րը չա նել Գյում -րիում։ Մար դիկ եկան, պի տի ման գան, սն վեն,հյու րա նոց նե րից օգտ վեն։ Պատ կե րաց նում եքի՞նչ աշ խու ժու թյուն կլի նի քա ղա քում։ Բա ցիայդ՝ տար բեր մր ցույթ ներ, խա ղեր, ու նի վեր -սիադա ներ կլի նեն։ Այդ ամե նի տակ պետք էտես նել աշ խա տա տե ղեր։ Իմ հաշ վար կով՝ մոտ1000 աշ խա տա տեղ է բա ցվե լու։

Ս պորտ Սի թին կփո խի քա ղա քի դեմ քը։ Քա ղա -քը կզարթ նի։ Սա հզոր ու յու րօ րի նակ քա ղաք է,բայց այ սօր որ բա նո ցի է նման վել, դար ձել է միտեղ, ուր մար դիկ չեն ամա չում աղ քատ ու խեղճլի նե լուց։ Մարդ կանց պետք է վե րա դարձ նելշնորհ քը, փառքն ու պա տի վը, հպար տու թյու նը։Հե տո պետք է մի այն պի սի բան լի նի, որ լեն նա -գան ցին մի քիչ լո պա զա նա, ասի՝ էս պի սի բանու նենք, մե նակ մենք ու նենք։

Այ սօր ամ բողջ աշ խար հը էկո լո գիական մաք րու -թյան հա մար է պայ քա րում։ Մեր այս 1500բարձ րու թյու նը իդեալա կան նա խա պայ ման էսպորտս մեն պատ րաս տե լու հա մար։ Սա ասումեմ որ պես պրո ֆե սիոնալ մար զիչ։ Դրան էլ եթեգու մա րենք մեր ջու րը, մեր օդը, մեր Ամա սիայիու լեռ նային մյուս շր ջան նե րի սնուն դը, ՍպորտՍի թին ան հրա ժեշ տու թյուն կթ վա։

Դժ վա րը առա ջին չեմ պիոն տալն է՝ որ մար զա -ձե ւից ու զում է լի նի։ Չեմ պիոնն ինքն իրե նով հե -տաքրք րու թյուն է ծնում։ Երբ մենք առա ջինհո կեյիս տին հա նե ցինք մի ջազ գային շու կա, հո -կեյ պա րա պել ցան կա ցող նե րը սկ սե ցին մեր դռ -ները կոտ րել։ Ծան րա մար տի մեր առա ջինչեմ պիոնը Վար դան Մի լի տո սյանն էր, տե սաք՝դրա նից հե տո ինչ եղավ՝ Յու րիկ Վար դա նյան,Յու րիկ Սարգ սյան եւ այլք... Վեր ջին օրի նա կը՝յոթ աղ ջիկ ծան րա մարտ պա րա պե ցին, հին գըԵվ րո պայի չեմ պիոն եղան։

Փո ղի խն դիր չկա, հա վա տի խն դիր կա։ Ինքսծա նոթ եմ շատ հայ մե ծա հա րուստ նե րի, եւ ձեզկա րող եմ ասել, որ նրան ցից հինգ-վե ցը որմիանան, Հա յաս տա նը շատ արագ կա րող ենկան ֆետ դարձ նել։ Բայց այ սօր մեր երկ րումարա տա վոր մե խա նիզմ կա՝ հարկն ավե լի շուտեն ու զում, քան գործն է գործ դառ նում։ Հե -քիաթի վի շա պի նման նս տել են ակուն քի վրա։Հլը մի բաց թո ղեք, տեսեք ինչ է լի նում։

Ես չեմ ու զում Սպորտ Սի թին միայ նակ կա ռու -ցել։ Ու զում եմ հրա վի րել մարդ կանց, որ գան ուքո չա րի պա րեն։ Քո չա րին ո՞նց են պա րում։ Ուս -ու սի են տա լիս՝ մե կը բոյով է, մյո ւսը՝ կարճ, մե -կը լայն է, մյու սը՝ նեղ, ուս -ու սի տված պա րումեն, չէ՞։ Ես էլ ու զում եմ, որ մե կը թե նի սի դաշ տըկա ռու ցի, մյու սը՝ լո ղա վա զա նը, մեկն այդտարած քում հյու րա նոց ու նե նա, մյու սը՝ կի նո -թատ րոն, բայց բո լո րի եկա մու տը գա, հավաք -վի մի տեղ ու ծա ռայի սպոր տի զար գաց մա նը։

Այս պի սի ծրագ րե րի վրա զար գա ցած երկր նե -րում պե տու թյու նը 70-80 տո կոս ներդ րում էանում։ Ռու սաս տա նում 50 տո կոսն են տա լիս։Եթե դու լո ղա վա զան կամ սահա դաշտ կա ռու -ցես ու դա ար ժե նա, ասենք, 1 մի լիոն, պե տու -թյու նը քեզ 500 հա զա րը հետ է տա լիս։ Մերեր կիրն աղ քատ է, նման շռայ լու թյուն չի կա րողթույլ տալ իրեն, ներդ րում չի կա րող անել, բայցկա րող է, չէ՞, տա սը տա րի հարկ չվերց նել։ Հո -ղը, որը ես գնել եմ Սպորտ Սի թիի հա մար,ամայի տա րածք է, 2000 տա րի քոռ կո պե կիօգուտ չի տվել այս ազ գին ու պե տու թյա նը, թողտա սը տա րի էլ չտա, բայց հե տո այն պի սի ար -դյունք կտա, որ փո ղով չէիր գնի։

Ով է ասել, որ ապա գան, երե խայի առողջ մե -ծա նա լը, սպորտս մեն լի նել-չ լի նե լը, պա րա -պած, պինդ զին վոր ու նե նա լը հո վա նա վո րի ուբա րե րա րի գործն է։ Բա պե տու թյունն ի՞նչ պի -տի անի։ Ես էլ ասում եմ՝ պե տու թյուն ջան, չեսկա րո ղա նում մաս նակ ցել, փող տալ, գո նե միխան գա րի ու, դռ նե րը դեռ չբաց ված՝ փող միպա հան ջի։ Իմ առա ջար կա ծը մո դել է, եկեքփոր ձենք։

փո ղի խն դիր չկա, հա վա տի խն դիր կա

Ինքս ծա նոթ եմ շատ հայ մե ծա հա րուստ նե րի,եւ ձեզ կա րող եմ ասել, որ նրան ցից հինգ-վե -ցը որ միա նան, Հա յաս տա նը շատ արագ կա -րող են կան ֆետ դարձ նել

Հայաստանի Հանրապետության վաս -

տա կավոր մարզիչ, Գյումրիում մա -

կա նախաղի հիմնադիր Հրանտ

Պետրո սյանը երկար տարիներ ապրել

է Ռուսաստանի Նովոսիբիրսկ քաղա -

քում, եղել հաջողակ գործարար:

Վե րադառնալով Գյումրի՝ նա առա -

ջար կում է կառուցել Սպորտ Սիթի,

որը կլինի ոչ միայն որակյալ

սպորտ սմենների ֆաբրիկա, ժամանցի

եւ հանգստի վայր քաղաքի բնակիչ -

ների համար, այլեւ կդառնա նմանը

չունեցող տարածաշրջանային մար -

զա կան կենտրոն:

տանյայի նամակը

Հ

թերթի 1/4 մշտական բաժինլույս է տեսնում ամիսը մեկ անգամ, ծավալը 8 էջ,հրատարակվում է մկրտիչ մաթեւոսյանի, գրիգոր խաչատրյանիեւ տիգրան պասկեւիչյանի նախաձեռնությամբ

վարչական պատասխանատու՝ սաթենիկ ֆարամազյան | 091 33 05 63տպագրված է BEST BOX տպարանում

³Ùë³·Çñ·ÛáõÙñí³VERSUS

հայ գրքի կենտրոն

A C T U A L A R T

âºðøº¼Æ ÒàðÒ Î Ü ² ´ à ô Ì ² ð ² Ü

è º ê î à ð ² Ü

_

w w w . a r t e r i a . a m