Hệ hô hấp - Website cá nhân giáo viên IV Chuong 6 He ho hap.pdf · HỆ HÔ HẤP I. CÁC HÌNH THỨC HÔ HẤP ... và CO2 x ảy ra ở cá m ạch không khí nhỏ ủa

1

24/03/2010 8:14 CHNguyễn Hữu Trí1

Respiratory SystemHeä hoâ haáp


Chương 6. HỆ HÔ HẤP

I. CÁC HÌNH THỨC HÔ HẤP• 1. Bề mặt hô hấp• 2. Mang• 3. Ống khí• 4. PhổiII. SỰ TRAO ĐỔI KHÍ• 1. Sự trao đổi khí ở phổi• 2. Sự trao đổi khí ở môIII. SỰ ĐIỀU HÒA HÔ HẤP


Hoâ haáp beân ngoaøi(External Respiration):söï trao ñoåi khí xaûy ragiöõa maùu vaø caùc pheánangHoâ haáp beân trong(Internal Respiration):Söï trao ñoåi khoâng khíxaûy ra giöõa doøng maùuvaø caùc teá baøo cuûa moâ

Hoâ haáp teá baøo (Cellular Respiration): xaûy ra trong tytheå (Mitochondria) laø phaûn öùng bieán döôõng söû duïng O2vaø phoùng thích CO2 trong suoát quaù trình toång hôïp ATP

Thuaät ngöõ


Söï hoâ haápSöï hoâ haáp laø quaù trình ñoäng vaät trao

ñoåi khí vôùi moâi tröôøng.Hoâ haáp goàm söï thu nhaän O2, vaän

chuyeån vaø cung caáp O2 cho caùc teábaøo, söï vaän chuyeån vaø thaûi CO2.

Caàn phaân bieät vaø khoâng bò laãn loängiöõa söï hoâ haáp cuûa cô theå vaø quaùtrình hoâ haáp teá baøo


Caùc hình thöùc cuûa hoâ haáp• (a) Khoâng khí ñöôïc khueách taùn tröïc tieáp qua beà maët

cuûa caùc sinh vaät ñôn baøo.• (b) Löôõng cö vaø nhieàu loaøi ñoäng vaät hoâ haáp qua da cuûa

chuùng.• (c) Da gai coù moät nhuù nhoâ ra, giuùp laøm gia taêng beà maët

hoâ haáp.• (d)Hoâ haáp ôû coân truøng thoâng qua heä thoáng oáng khí

thoâng ra ngoaøi.• (e) Mang cuûa caù cung caáp moät beà maët lôùn vaø taïo ra

doøng ngöôïc ñeå trao ñoåi khoâng khí.• (f) Pheá nang cuûa ñoäng vaät coù vuù cung caáp moät beà maët

lôùn ñeå hoâ haáp, nhöng khoâng cho pheùp trao ñoåi doøngngöôïc.


Caùc hình thöùc cuûa hoâ haáp

2


Caùc hình thöùc cuûa hoâ haáp• 1. Beà maët hoâ haáp

– ÔÛ ñoäng vaät ñôn baøo vaø ña baøo baäc thaáp(giun deïp nhoû) khí O2 vaø CO2 laø söï khueáchtaùn tröïc tieáp qua maøng teá baøo.

– ÔÛ giun ñaát vaø eách nhaùi, O2 khueách tan quabeà maët aåm öôùt vaø vaøo trong caùc mao maïchnaèm döôùi da vaø CO2 khueách taùn theo chieàungöôïc laïi.

– Toác ñoä trao ñoåi khí chaäm


2. MangÔÛ moâi tröôøng nöôùc cô quan hoâ haáp laømang, quaù trình trao ñoåi khí ñöôïc thöïchieän khi nöôùc ñöôïc eùp qua caùc laù mang.Mang caù coù ñaëc ñieåm laø nöôùc vaø doøngmaùu chaûy theo caùc höôùng ngöôïc nhau doñoù caûi tieán vieäc thu nhaän O2.


ÔÛ ñaèng sau khoang mieäng, trong haàu nöôùc ñi qua bôø beântreân beà maët trao ñoåi khoâng khí cuûa mang, ñoàng thôøi maùutrong caùc maïng mao maïch ôû mang chaûy theo höôùngngöôïc laïi goïi laø trao ñoåi doøng ngöôïc

Khoâng coù doøng ngöôïc veà lyù thuyeát caù chæ thu nhaän ñöôïc50% oxy hoøa tan trong nöôùc, coøn vôùi trao ñoåi doøngngöôïc nhau moät vaøi loaøi caù coù theå thu nhaän tôùi 85% oxyhoøa tan trong nöôùc.


3. OÁng khíMoâi tröôøng caïn ôû coân truøng laø oáng khí, caùcoáng naøy môû ra ngoaøi qua loã thôû. Caùc oáng roãngchöùa ñaày khoâng khí phaân nhaùnh trong moät heäthoáng caùc ñöôøng oáng daãn khoâng khí raát nhoûxuyeân saâu vaøo trong cô theå ñoäng vaät.


4. PhoåiÔÛ löôõng theâ – boø saùt –chim – thuù laø phoåi.Phoåi khaùc nhau veà hìnhdaïng vaø caáu truùc: ÔÛeách nhaùi phoåi laø nhöõngtuùi nhoû, thaønh nhaún, beàmaët töông ñoái nhoû.Boø saùt coù phoåi phöùctaïp hôn, vôùi beà maëtroäng hôn.Chim vaø ñoäng vaät coùvuù coù nhieàu pheá nangnhoû laøm taêng dieän tíchtieáp xuùc.


Phoåi cuûa löôõng cö

EÁch nhaùi, kyø gioâng vaø caù phoåi coù nhöõngtuùi gioáng traùi banh , thaønh nhaün vôùi beàmaët töông ñoái nhoû ñeå trao ñoåi khí

3


Chim hoâ haáp nhö theá naøo?Chim có một hệ thống túi không khí đặc biệtluôn luôn chuẩn bị cho không khí mới tới cácnơi để trao đổi khí.Điều này giúp cho con vậtmột lượng lớn O2 cần cho những chuyến baytrên khoảng cách dài, độ cao lớn.Hai phổi ở chim tương đối nhỏ và có mô xốpđặc. Tuy nhiên nó còn thêm chín hay nhiều hơntúi không khí rỗng nối với phổi và chứa đầytrong khoang cơ thể. Những túi này giống nhưnhững trái banh làm nhẹ cơ thể và làm nơi dựtrữ cho không khí sẽ tới phổi sau đó.

Khi chim hít vào, không khí ở các túi không khí sau chuyển vào các mạchkhông khí rất nhỏ của phổi là nơi để trao đổi khí. Đồng thời không khí mới sẽvào trong mồm đi qua khí quản và nếu không có sự trao đổi O2 thì không khítập trung chủ yếu ở các túi sau.Trong khi hít vào một số không khí còn mới từ các túi sau đi về phía trước vàvào các mạch không khí nhỏ để trao đổi khí, không khí di chuyển liên tục theomột hướng cả khi hít vào và thở ra.


Quaù trình hoâ haáp cuûa chim goàm haichu kì.

Chu khì 1: Khí hít vaøo ñöôïcdaãn thaúng töø khí quaûn ra caùctuùi sau vaø sau ñoù ñi ñeán phoåi.Chu kì 2: Khoâng khí ñöôïc daãntöø phoåi ra caùc tuùi khoâng khítröôùc vaø sau ñoù ñöôïc thôû rangoaøi thoâng qua khí quaûn.

Đường đi của không khí đi qua phổi luôn luôn theo một hướng,từ các túi sau ra các túi trước rồi ra ngoài. Do đó sự trao đổi O2và CO2 xảy ra ở các mạch không khí nhỏ của phổi cả trong lúchít vào và thở ra.

Chim hoâ haáp nhö theá naøo?


Caùc saéc toá hoâ haáp• O2 coù ñoä hoøa tan thaáp trong

nöôùc (~0,5 ml/100ml nöôùc), doñoù huyeát töông trong maùukhoâng theå mang ñuû O2 thoõamaõn cho toång nhu caàu cuûa caùcteá baøo trong cô theå, neáu söï traoñoåi chaát xaûy ra ôû möùc cao. Ñeågiaûi quyeát vaán ñeà naøy caùc saéctoá hoâ haáp ñaëc bieät chöùa trongcaùc teá baøo maùu. Nhöõng phaân töûnaøy lieân keát vôùi O2 moät caùchthuaän nghòch. 24/03/2010 8:14 CH

Nguyễn Hữu Trí16

HemoglobinVaän chuyeån oxyHemocyanin: tìm thaáy ôû huyeát töôngcuûa ñoäng vaät chaân ñoát vaø thaân meàm (Cu)Hemoglobin: ÔÛ ñoäng vaät coù xöông soáng (Fe)

Vaän chuyeån carbon dioxidHuyeát thanh (7%)Hemoglobin (23%)Bicarbonate ion (70%)Myoglobin: döï tröõ oxy ôû cô


Heä hoâ haáp ôû ngöôøi• Bao goàm: Phoåi(lung) vaø moät heä thoáng oáng daãn khí

keát noái caùc caáu truùc trao ñoåi khí vôùi moâi tröôøng beânngoaøi.


Cô quan hoâ haáp ôû ngöôøiHeä hoâ haáp chia thaønh hai phaànchính:

Phaàn daãn khí (conductingportion) goàm: khoang muõi,muõi hoïng, thanh quaûn, khíquaûn, pheá quaûn, caùc tieåu pheáquaûn vaø tieåu pheá quaûn taän.

Phaàn hoâ haáp (respiratoryportion) goàm: caùc tieåu pheáquaûn hoâ haáp, caùc oáng pheánang vaø pheá nang.

4


Khoang muõi

Khoang muõi khaù roäng ñöôïc caáu taïo baèngxöông vaø suïn.

Khoang muõi ñöôïc loùt bôûi lôùp maøng nhaàycoù lôùp thöôïng bì ôû phía treân.

Veà maët chöùc naêng: vuøng treân coù chöùcnaêng khöùu giaùc, vuøng döôùi coù chöùc naênghoâ haáp.


(bieåu moâ giaû taàng)

(bieåu moâ deït taàng)

(bieåu moâ deït taàng)

– Muõi – haàu (Nasopharynx)– Mieäng – haàu (Oropharynx)– Thanh quaûn – haàu (Laryngopharynx)

Haàu (pharynx)Noái khoang muõi vaø khoang mieäng ñeán thanhquaûn (larynx) vaø thöïc quaûn (esophagus). Ñöôïcchia thaønh ba ñoaïn:


Thanh quaûn (larynx)• Hình oáng khoâng ñeàu, noái haàu vôùi khí quaûn.

Beân trong lôùp ñeäm coù moät soá suïn thanh quaûn.Caùc suïn lôùn (suïn giaùp, suïn nhaãn vaø phaàn lôùnsuïn pheãu) laø moâ suïn trong; caùc suïn nhoû (naépthanh thieät, suïn cheâm, suïn söøng vaø choùp suïnpheãu) laø moâ suïn ñaøn hoài.

• Ngoaøi vai troø naâng ñôõ ( duy trì oáng daãn khí,caùc suïn noùi treân coøn coù vai troø van ngaên thöùcaên hoaëc dòch ñi vaøo khí quaûn, ngoaøi ra chuùngcoøn tham gia hoaït ñoäng phaùt aâm

• Naép thanh thieät (Epiglottis): xuaát phaùt töø bôøthanh quaûn, keùo daøi ñeán haàu.


Thanh quaûn (larynx)• Nieâm maïc loùt trong thanh quaûn coù nhieàu

tuyeán chuøm tieát dòch. Treân lôùp teá baøo thöôïngbì, coù loâng thòt laøm rung ñoäng theo höôùng töøbeân trong ra beân ngoaøi ñeå ñaåy caùc vaät laïkhoâng cho rôi vaøo khí quaûn.

• Nieâm maïc thanh quaûn raát nhaïy caûm, khi coùvaät laï tieáp xuùc seõ gaây ra caùc phaûn xaï ho ñeåñaåy vaät laï ra ngoaøi.

• Trong thanh quaûn coù caùc daây aâm thanh. Phaùtaâm laø do khi thôû ra, luoàng khoâng khí vöôïtqua khe thanh moân laøm rung giaây aâm thanh.Söï phaùt aâm coøn coù söï tham gia cuûa maù,löôõi, moâi.


Suïn giaùp traïng

Suïn thanh quaûn

Suïn khí quaûn

Naép thanh thieät Maøngtuyeángiaùp

Daây chaèng suïnthanh quaûn

Xöôngmoùng

Thanh quaûn


Phía trong thanh quaûn• Neáp gaáp tieàn ñình: neáp gaáp cuûa nieâm maïc

– Caëp neáp gaáp ôû phía treân taïo ra daây thanh aâm giaû– Caëp neáp gaáp ôû phía döôùi taïo neân daây thanh aâm

thaät• Caùc boù sôïi chun chaïy song song vôùi nhau

taïo neân daây chaèng aâm thanh naèm beân trongneáp gaáp thanh aâm, coù bieåu moâ laø bieåu moâ laùttaàng khoâng söøng

• Thanh moân: daây thanh aâm vaø khoaûng giöõacaùc neáp gaáp

5


Phía trong thanh quaûn


Phía trong thanh quaûnXöông moùng

Amidan

Naép thanh thieät

Daâythanh aâmthaät

Khe thanhmoân

Thanh moân


Thanh moân


Khí quaûn

• Tieáp theo suïn nhaãn cuûa thanh quaûnlaø oáng khí quaûn daøi khoaûng 10 cm,ñöôøng kính 2 cm, naèm phaùi tröôùcthöïc quaûn. Loùt trong khí quaûn laømaøng nhaày. Treân lôùp teá baøo thöôïngbì cuõng coù nhieàu loâng rung ñoäng ñeåqueùt ra ngoaøi dòch nhaày do caùctuyeán nhaày tieát ra. Khi quaûn laø moätoáng daøi daãn tôùi phoåi


Bieåu moâ truï giaûtaàng

Taàng döôùinhaày vôùi caùcteá baøo tieátdòch loaõng

Suïn trong

Khí quaûn


Khí quaûn (Trachea)

Khí quaûn goàm ba lôùpNhaày: ñöôïc taïo bôûi caùc teá baøo hình cheùn bieåumoâ giaû truï taàng coù loâng rung Döôùi nhaày: goàmcaùc moâ lieân keátMoâ ngoaøi: laø lôùp ngoaøi cuøng, laø suïn trong coùdaïng hình chöõ C

6


Pheá quaûn• Khí quaûn xuoáng ñeán ngang ñoát soáng ngöïc IV-V

thì chia ñoâi thaønh pheá quaûn traùi vaø phaûi.• Moãi pheá quaûn daøi khoaûng 3 cm, pheá quaûn traùi

daøi vaø heïp hôn pheá quaûn phaûi. Ñeán roán phoåipheá quaûn phaûi laïi chia 3, chaïy vaøo 3 thuøyphoåi. Pheá quaûn traùi chia 2, chaïy vaøo hai thuøyphoåi.

• ÔÛ thuøy phoåi caùc pheá quaûn laïi phaân nhaùnh nhoûchaïy vaøo caùc tieåu thuøy phoåi goïi laø caùc tieåu pheáquaûn. Caùc tieåu pheá quaûn laïi phaân nhaùnh vaøocaùc pheá nang


Pheá quaûn


Bieåu moâ truï ñôn

Bronchiole Histology


Khí quaûn

Thanh quaûn

Pheá quaûn caáp I traùiPheá quaûn caáp I phaûi

Pheá quaûnthuøy

Pheá quaûnthuøy

Ñöôøng ñi cuûakhoâng khí


Phoåi (Lung)• Goàm hai laù traùi vaø phaûi. Phoåi coù hình

choùp, ñaùy roäng vaø hôi loõm theo chieàucong cuûa cô hoaønh, phaàn ñænh heïp vaø nhoâleân phía treân xöông ñoøn.

• Hai laù phoåi meàm, xoáp vaø ñaøn hoài, laø taäphôïp cuûa caùc pheá nang vaø pheá quaûn. Moåi laùphoåi naëng khoaûng 400g.


Phoåiphaûitreân

Phoåiphaûidöôùi

Phoåitraùitreân

Phoåitraùidöôùi

Taùchxieân

Taùch ngang Taùch

xieân

Veát

khuy

eát

Ñænh

Ñaùy

Roánphoåi

Phoåi phaûi coù 3 thuøy, phoåi traùi coù 2 thuøy

7


Laù phoåi traùi beù hôn laù phoåi phaûi do cungñoäng maïch chuû voøng qua beân traùi vaø timcuõng naèm leäch vaà phía beân traùi. 24/03/2010 8:14 CH


Maøng phoåi

• Moãi laù phoåi ñöôïc boïc kín bôûi moätmaøng sô caáp, phaàn naèm saùt maët phoåigoïi laø laù taïng, phaàn laùt maët trong cuûaloàng ngöïc goïi laø laù thaønh.

• Giöõa hai laù laø khoang gian maøng,trong khoang coù chöùa caùc dòch laømtrôn, giaûm ma saùt khi maøng tröôït leânnhau trong cöû ñoäng hoâ haáp


Söï phaân nhaùnh cuûa caây pheá quaûn

Khí quaûn

Pheá quaûn caáp I

Pheá quaûn caáp II

Pheá quaûn caáp III

Tieåu pheá quaûn

Pheá quaûn taän24/03/2010 8:14 CH


Pheá nang (Bronchiole)• Pheá nang hoâ haáp : Ñöôïc

phaân ra töø pheá quaûn laønôi xaûy ra quaù trình traoñoåi khí thoâng qua quaùtrình khueách taùn ñôngiaûn.

• Pheá nang coù ñöôøng kínhkhoaûng 100 -300 m.Hai phoåi coù khoaûng 700trieäu pheá nang.


Pheá nang hoâ haápOÁng pheá nang Tuùi pheá nang


• Tuùi pheá nang coù caáu truùc gioáng nhöchuøm nho

Tuùi pheá nang Pheá nang

8

24/03/2010 8:14 CHNguyễn Hữu Trí43 24/03/2010 8:14 CH


Ñöôøng ñi cuûa khoâng khí• Khi khoâng khí vaøo trong cô theå ngöôøi, noù

ñöôïc loïc, laøm aåm vaø söôûi aám do caùc boä phaänkhaùc nhau cuûa ñöôøng hoâ haáp. Loã muõi, choåmôû cuûa muõi daãn vaøo trong muõi ñöôïc loùt baèngcaùc loâng nhoû. Nhöõng loâng naøy hoaït ñoäng nhömoät maøy loïc ngaên caûn nhöõng vaät lôùn trongkhoâng khí khoûi loït vaøo heä hoâ haáp. Khoangmuõi söôûi aám, laøm aåm khoâng khí vaø thu thaäpcaùc vaät trong khoâng khí treân moät lôùp nhaày.


Hít vaøo/Thôû ra• Hít vaøo: Taêng kích thöôùc khoang ngöïc• Caùc cô tham gia hít vaøo

– Caùc cô lieân söôøn ngoaøi (naâng loàng ngöïc leân)– Cô hoaønh (Diaphragm) (Trôû neân baèng)

• Thôû ra :Laøm giaûm kích thöôùc khoang ngöïc• Caùc cô tham gia thôû ra

– Söï thaû loûng cuûa caùc cô tham gia vaøo quaù trìnhhít vaøo (quaù trình thuï ñoäng)

– Cô lieân söôøn trong & caùc cô thuoäc phaàn buïngchæ ñöôïc duøng ñeå thôû ra


Söï thôû


Khi hít vaøo• Theå tích loàng ngöïc taêng leân theo ba chieàu.

Chieàu treân-döôùi taêng leân nhôø cô hoaønh co. Khihít vaøo, theå tích loàng ngöïc taêng, buïng phình rado caùc cô quan trong buïng bò doàn neùn. Dieäntích cô hoaønh khoaûng 250 cm2. Cô hoaønh cocuõng aûnh höôûng ñeán xöông söôøn vaø xöông öùc.

• Khi hít vaøo theo nhòp bình thöôøng, caùc côtham gia goàm coù: cô söôøn, cô baäc thang, côraêng cöa sau vaø treân.

• Khi hít vaøo coá söùc, caùc cô tham gia goàm coù:cô öùc – ñoøn – chuõm naâng xöông öùc, cô raêngcöa lôùn, cô ngöïc lôùn, cô ngöïc beù


Khi thôû ra• Caùc cô hít vaøo giaõn ra, loàng ngöïc trôû laïi theá

nghæ ngôi ban ñaàu. Theå tích loàng ngöïc giaûmlaøm cho phoåi xeïp xuoáng, ñaåy khoâng khí rangoaøi. Söï giaûm theå tích phoåi coøn do tính ñaønhoài cuûa chính noù.

• Khi thôû ra gaéng söùc moät soá cô laøm haï thaáptheâm xöông söôøn vaø ñaåy cô hoaønh leân caohôn. Caùc cô tham gia goàm coù: cô raêng cöa beùtröôùc – sau, cô tam giaùc cuûa xöông öùc, côvuoâng thaét löng, caùc cô thaønh buïng nhô côtreùo to, treùo beù, cô ngang, cô thaúng to.

9


Maøng hoâ haáp• Laø nôi xaåy ra quaù trình trao ñoåi khí

giöõa maùu vaø khoâng khí, hay coøn goïi laøhaøng raøo khoâng khí - maùu, coù beà daøykhoaûng 0.2 – 2.0 m.

• Noù laø söï keát hôïp cuûa pheá nang vaø vaùchmao maïch (goàm 3 lôùp)

1. Bieåu moâ pheá nang:2. Maøng ñaùy hôïp nhaát3. Bieåu moâ mao maïch


Maøng hoâ haáp


Maøng hoâ haáp• Qua pheá nang coù thaønh moûng O2 ñöôïc

phaân phoái vaøo maùu vaø CO2 ñöôïc thaûi rakhoûi maùu. Trong pheá nang O2 khueách taùntôùi maùu trong mao maïch, muoán tôùi ñöôïchuyeát töông maùu O2 phaûi ñi qua:– Moät lôùp chaát dòch moûng coù chöùa surfactant,

laøm giaûm söùc caêng beà maët cuûa chaát dòch vaøgiuùp pheá nang khoâng bò xeïp

– Lôùp moûng cuûa caùc teá baøo bieåu bì pheá nang– Teá baøo noäi bì cuûa thaønh mao maïch


Söï thoâng khí ôû phoåi• Nhòp thôû:• Nhòp thôû (laàn/phuùt) cuûa ngöôøi Vieät

Nam: Nam 16 ±3, nöõ 17 ±3.• Nhòp thôû thay ñoåi theo traïng thaùi

hoaït ñoäng. Nhòp thôû nhanh thay ñoåitheo traïng thaùi sinh lyù.


Theå tích hoâ haáp• Khí löu thoâng (Tidal Volume TV)

– Theå tích khí löu thoâng vaøo hoaëc ra khoûi phoåi trongñieàu kieän thôû bình thöôøng ôû ngöôøi tröôûng thaønhkhoaûng 500 mL.

• Khí döï tröõ hít vaøo (Inspiratory Reserve Volume IRV)– Sau moät laàn hít vaøo bình thöôøng (chöa thôû ra) ngöôøi

tröôûng thaønh cuõng coù theå hít theâm coá söùc vôùi theåtích khoaûng 2500mL.

• Khí döï tröõ thôû ra (Expiratory Reserve Volume ERV)– Sau moät laàn thôû ra bình thöôøng (chöa hít vaøo) ngöôøi

tröôûng thaønh cuõng coù theå thôû ra theâm vôùi theå tíchkhoaûng 1500mL.


Theå tích hoâ haáp• Theå tích khí caën (Residual Volume RV )

– Theå tích khí toàn ñoïng trong phoåi ôû moïi thôøi ñieåmlaø 1200 mL.

• Dung tích soáng (Vital Capacity VC)– Laø theå tích khí lôùn nhaát ñöôïc theå ra sau khi coù

gaéng hít vaøo heát söùcVC = TV + IRV + ERV

• Toång dung löôïng phoåi (Total Lung Capacity TLC)– Toång theå tích khí maø phoåi coù theå chöùa.

TLC = VC + RV

10

24/03/2010 8:14 CHNguyễn Hữu Trí55 24/03/2010 8:14 CH


Söï trao ñoåi khí ôû phoåi vaø moâ


5,0-5,218-20Khí trong maùu rôøi phoåi

5,5-5,710-12Khí trong maùu ñeán phoåi

6,274,53,615,7Khí thôû ra

6,274,95,313,6Khí pheá nang

0,578,620,0420,84Khí trôøi

H2ON2CO2O2

Tæ leä phaàn traêm caùc loaïi khí ôû töøng vò trí khaùc nhau


Söï trao ñoåi khí ôû phoåi• Söï trao ñoåi khí ôû phoåi goïi laø hoâ haáp

ngoaøi. Ñoù laø quaù trình trao ñoåi khí ôû caùcpheá nang va maùu trong heä thoáng maomaïch phaân boá daøy ñaëc treân maøng cuûacaùc pheá nang ñoù. Söï trao ñoåi khí naøythöïc hieän theo nguyeân taéc khueách taùn.Chieàu khueách taùn phuï thuoäc vaøo aùpsuaát rieâng phaàn cuûa caùc loaïi khí, chuùngñi töø nôi coù aùp suaát cao ñeán nôi coù aùpsuaát thaáp hôn


• Moät chaát khí ôû theå töï do hay hoøa tan trongmoät chaát dòch ñeàu coù aùp suaát rieâng goïi laøphaân aùp, noàng ñoä khí caøng ñaäm thì phaân aùpcaøng cao.

• Chaát khí luoân khueách taùn tôùi nôi coù phaân aùpcao sang nôi coù phaân aùp thaáp.

• Trong khoâng khí ñeán pheá nang– PO2 = 104 mmHg– PCO2 = 40 mmHg

• Trong maùu ñeán phoåi– PO2 = 40 mmHg– PCO2 = 46 mmHg

• Söï cheânh leäch aùp suaát rieâng phaàn– ΔPO2 = 104 – 40 = 64 mmHg– Δ PCO2 = 46 – 40 = 4 mmHg


Söï trao ñoåi khí ôû moâ• Nhôø tim co boùp, maùu ñöôïc chuyeån ñeán moâ. ÔÛ ñaây laïi

xaûy ra söï trao ñoåi khí giöõa maùu trong mao maïch vaø moâ.Quaù trình trao ñoåi cuõng theo nguyeân taéc khueách taùndöïa vaøo söï phaân aùp cuûa hai loaïi khí O2 vaø CO2 trongmaùu vaø moâ.

• Caùc phaûn öùng sinh hoïc xaûy ra caàn raát nhieàu O2, ñoàngthôøi thaûi ra raát nhieàu CO2, laøm cho phaân aùp khí O2 giaûmthaáp, chæ coøn khoaûng 40 mmHg, coøn phaân aùp khí CO2ñaït tôùi 45 – 46 mmHg. Trong khi

• Trong maùu ñeán caùc moâ– PO2 = 102 mmHg– PCO2 = 40 mmHg

• Trong moâ– PO2 = 40 mmHg– PCO2 = 46 mmHg

• Do vaäy khí O2 khueách taùn töø maùu vaøo moâ vaø khí CO2khueách taùn theo chieàu ngöôïc laïi

11


Söï trao ñoåi khí ôû moâ


Söï vaän chuyeån O2 vaø CO2

• Söï vaän chuyeån O2 vaø CO2 trong maùu thoâng qua hai daïnglaø hoøa tan vaø keát hôïp.

• Daïng hoøa tan:• Khaû naêng hoøa tan cuûa O2 (2 - 3%)vaø CO2 trong huyeát

töông laø raát nhoû. Trong 100 ml maùu coù khoaûng 0,18 mlO2 vaø 0,2 ml CO2 hoøa tan.

• Daïng keát hôïp:• Oxy ñöôïc vaän chuyeån trong maùu ôû daïng keát hôïp vôùi

hemoglobin ñeå taïo thaønh oxyhemoglobin (HbO2) (97 –98%), 100 ml maùu keát hôïp ñöôïc 20 ml O2.

• CO2 coù theå keát hôïp vôùi H2O cuûa huyeát töông, vôùi H2Ocuûa hoàng caàu, nhöng quan troïng nhaát laø keát hôïp vôùihemoglobin ñeå taïo thaønh carboxyhemoglobin (HbCO2),100 ml maùu keát hôïp ñöôïc 1,5 ml CO2.


• Chu kyø thôû theo nhòp bình thöôøngôû ngöôøi laø töï ñoäng. Nhöng coù moätcô cheá ñieàu hoøa chu kyø ñoù.

Söï ñieàu hoøa hoâ haáp


Caùc trung khu hoâ haáp• Trung khu ôû tuûy soáng:

– Söøng xaùm tuûy soáng cuûa ñoát coå 3-4 phaùt caùc daây ñieàukhieån cô hoaønh.

– Söøng xaùm tuûy soáng ôû ñoaïn ngöïc phaùt caùc daây ñieàukhieån cô lieân söôøn

• Trung khu ôû haønh tuûy vaø caàu Varol• coù 4 trung khu hoâ haáp:

– Trung khu hít vaøo vaø thôû ra naèm ôû ñaùy cuûa naõo thaátthöù 4, beân caïnh phaàn buùt loâng cuûa haønh tuûy

– Trung khu ñieàu hoøa hoâ haáp naèm ôû caàu Varol


Söï ñieàu hoøa theå dòch• Söï ñieàu hoøa theå dòch ñoái vôùi hoâ haáp chuû

yeáu thoâng qua aùp suaát rieâng phaàn cuûa O2vaø CO2.

• Cô cheá naøy ñieàu hoøa thoâng qua caùc teábaøo thuï caûm hoùa hoïc taïi cung ñoäng maïchchuû, xoang ñoâng maïch caûnh vaø tronghaønh tuûy coù trung taâm nhaïy caûm hoùa hoïctieáp nhaän caùc xung töø caùc teá baøo thuï caûmhoùa hoïc veà.


Bình thöôøng caùc teá baøo hít vaøo cuûa trung khuhoâ haáp höng phaán moät caùch töï ñoäng, caùc xungtöø ñaây göûi xuoáng tuûy soáng kích thích caùc côhít vaøo, gaây ra taùc ñoäng hít vaøo.Ñoàng thôøi göûi ñeán trung khu thôû ra vaø trungkhu pneumotaxic ôû caàu Varol. Phoåi caêng leânvaø kích thích caùc thuï quan naèm trong phoåi, töøñaây caùc xung höôùng taâm theo daây soá X veàtrung khu thôû ra.

Vai troø cuûa thaàn kinh pheá vò

12


Vai troø cuûa thaàn kinh pheá vò

Khi tieáp nhaän xung cuûa trung khu hítvaøo, trung khu thôû ra chuyeån daàn sangtraïng thaùi höng phaán, ñeán khi nhaäntieáp xung töø phoåi thì trung khu thôû rañöôïc höng phaán hoaøn toaøn vaø gaây rataùc ñoäng thôû ra. Ñoàng thôøi cuõng gôûixung sang trung khu hít vaøo ñeå öùccheá. Ñoäng taùc hít vaøo chaám döùt.


Caùc yeáu toá khaùc aûnh höôûngñeán hoâ haáp

• Huyeát aùp: Khi huyeát aùp taêng thì hoâ haáp giaûm vaø ngöôïclaïi.

• Caûm giaùc ñau: coù theå gaây ra thôû nhanh, thôû chaäm hoaëcngöøng thôû phuï thuoäc vaøo tính chaát, cöôøng ñoä, nguyeânnhaân, thôøi gian cuûa caûm giaùc ñau.

• Nhieät ñoä: nhieät ñoä cao gaây thôû nhanh. Laïnh ñoät ngoätlaøm ngöøng thôû moät thôøi gian ngaén roài sau ñoù thôû nhanhmoät thôøi gian.

• Ho vaø haét hôi: maøng nhaày khí quaûn, pheá quaûn bò kíchthích laøm ñaåy maïnh khoâng khí ra ngoaøi luùc thanh quaûnñang ñoùng laïi gaây ra phaûn xaï ho. Khi maøng nhaày khoangmuõi bò kích thích, seõ gaây phaûn xaï co pheá quaûn, hít vaøosaâu vaø chaäm nhöng tieáp ngay sau laø ñoäng taùc thôû ranhanh vaø maïnh gaây ra phaûn xaï haét hôi


Moâ phoåi ngöôøi bình thöôøng

Moâ phoåi ngöôøi huùt thuoác laù

Documents

Hệ hô hấp - Website cá nhân giáo viên IV Chuong 6 He ho hap.pdf · HỆ HÔ HẤP I. CÁC HÌNH THỨC HÔ HẤP ... và CO2 x ảy ra ở cá m ạch không khí nhỏ ủa