KÜRESEL VE BÖLGESEL ENERJİ POLİTİKALARI

HİDROKARBON SEKTÖRÜ

1. PETROL PİYASALARI – PETROL FİYATLARINA NE OLUYOR – 2015’E İLİŞKİN BEKLENTİLER

2. KÜRESEL HİDROKARBON SEKTÖR GÖRÜNÜMÜ – PETROL SEKTÖRÜNDE İŞ GELİŞTİRME – KÜRESEL KEŞİFLER – KÜRESEL TRENDLER – REZERV VE ÜRETİM DAĞILIMI – ANKONVANSİYONEL DOĞAL GAZ – BİRLEŞME / SATIN ALMALAR

3. BÖLGESEL ENERJİ JEOPOLİTİĞİNDE GELİŞMELER – DOĞU AKDENİZ GAZ KEŞİFLERİ ve İHRAÇ OPSİYONLARI – IRAK – SURİYE – İRAN – ŞAH DENİZ, TANAP, TAP

– RUSYA - UKRAYNA KRİZİ

4. TÜRKİYE’NİN ENERJİ GÖRÜNÜMÜ – ÜLKEMİZİN ENERJİ DENGESİ – ENERJİ İTHALAT FATURAMIZ

5. TP FAALİYETLERİ – SON ON YILDA TP – TP YURTİÇİ FAALİYETLERİ – TP YURTDIŞI FAALİYETLERİ – YERLİ İMALAT KULLANIMI – HEDEFLER

KÜRESEL VE BÖLGESEL ENERJİ POLİTİKALARI

PETROL FİYATLARI (BRENT)

80

85

90

95

100

105

110

115

120

125

130

135

Jan

uar

y

Feb

ruar

y

Mar

ch

Ap

ril

May

Ju

ne

Ju

ly

Au

gust

Sep

tem

ber

Oct

ob

er

No

vem

ber

Dec

emb

er

Jan

uar

y

Feb

ruar

y

Mar

ch

Ap

ril

May

Ju

ne

Ju

ly

Au

gust

Sep

tem

ber

Oct

ob

er

No

vem

ber

Dec

emb

er

Jan

uar

y

Feb

ruar

y

Mar

ch

Ap

ril

May

Ju

ne

Ju

ly

Au

gust

Sep

tem

ber

Oct

ob

er

No

vem

ber

İRAN -BATI GERGİNLİĞİ

IRAN İHRACAT KESİNTİSİ / SURİYE İÇ

SAVAŞ

KÜRESEL EKONOMİNİN TOPARLANMA

BEKLENTİSİ MISIR'DA

ASKERİ DARBE

LİBYA ÜRETİM KESİNTİSİ

S. ARABİSTAN

ÜRETİM ARTIŞI

K. AMERİKA ÜRETİM ARTIŞI

İRAN - P5+1 NÜKLEER

GÖRÜŞMELERİ İRAN - ABD

YUMUŞAMASI

($/V) 2012

(112,4 $/V) 2013

(109,50 $/V) 2014

(103,92 $/V)

IŞİD TEHDİDİ

K. AMERİKA'DA ÜRETİM ARTIŞI, KÜRESEL PETROL

TALEBİNİN YAVAŞLAMASI

37 31 31

35

46

63

73 79

103

65

83

113

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

PETROL FİYATLARI NEDEN DÜŞTÜ?

• DOLAR’IN DEĞERİNDE YÜKSELME

• ABD ve KANADA’DA PETROL ÜRETİMİ ARTIŞI

• LİBYA’DA ÜRETİMİN TEKRAR YÜKSELMESİ

• OPEC’in KOTALARI SABİT TUTMASI – OPEC’İN ELİ KOLU BAĞLI: FİYATLARI YÜKSEK TUTMAK İÇİN ÜRETİMİ KISARSA, ABD PETROL ÜRETİMİ DAHA DA

ARTACAK

• ÇİN’DE YAVAŞLAYAN PETROL İTHALATI

• HİNDİSTAN’IN DÜŞEN RAFİNERİ KAPASİTE KULLANIM ORANI

• ABD’NİN HAFİF PETROL ÜRETİM ARTIŞI NEDENİYLE ANGOLA ve NİJERYA’DAN PETROL İTHALATINI KESMESİ

• ARTAN STRATEJİK PETROL REZERVLERİ

• İRAN-BATI ARASINDAKİ YUMUŞAMANIN PİYASAYI RAHATLATMASI

• JAPONYA’NIN PETROLDEN NÜKLEERE GERİ DÖNMESİ

• AB’NİN KANADA BİTÜMEN’İNE (PETROL KUMU) VİZE VERMESİ

YER

ALT

I FA

KTÖ

RLE

R

PETROL SEKTÖRÜNDE İŞ GELİŞTİRME

YER

ÜST

Ü F

AK

TÖR

LER

• COĞRAFİ YAKINLIK • ÜLKE İLİŞKİLERİ • GÜVENLİK • POLİTİK RİSK • TİCARİ RİSK

• SÖZLEŞME TERİMLERİ • MEVZUAT • TEKNOLOJİK GELİŞMELER • PETROL FİYATLARI

İŞ YAPILABİLİRLİK

• KEŞFEDİLMEMİŞ KAYNAK • İSPATLANMIŞ REZERV • JEOLOJİ • PETROL SİSTEMLERİ • REZERVUAR MODELLERİ • 2B, 3B SİSMİK • KUYU BAŞI EKLENEN REZERV

• WILDCAT, TESPİT, GELİŞTİRME KUYULARI • ARAMA RUHSAT SAYISI, ALANI • ÜRETİM, ÜRETİM ARTIŞI • AKTİF ŞİRKET SAYISI • BSA İŞLEM SAYISI, FIRSAT YOĞUNLUĞU • ÜRETİM MALİYETLERİ

SEKTÖREL ÇEKİCİLİK

KÜRESEL KEŞİFLER

Doğal Gaz Keşfi

Mısır/BP 500 mvpe

Tanzanya/Statoil 575 mvpe

Malezya/NFX 850 mvpe (2 keşif)

Mozambik/ENI 1.400 mvpe (2 keşif)

Petrol Keşfi

Kanada/Statoil 450 mvp

ABD/Chevron 550 mvp

Meksika/PEMEX500 mvp

Kongo/ENI 700 mvp

Angola/Cobalt900 mvp

Nijerya/Afren 775 mvpe

2

1

3 4

7

5

9

8

10

6

400 ARAMA KUYUSU KONVANSİYONEL KEŞİF: 20 MİLYAR VARİL PETROL EŞDEĞERİ

KÜRESEL TÜKETİM: 50 MİLYAR VARİL PETROL EŞDEĞERİ (=137 MİLYON PE/G)

SEKTÖR ÇOK HIZLI GELİŞİYOR VE DEĞİŞİYOR

PETROL

KONVANSİYONEL

ORTA DOĞU KUZEY AFRİKA

ORGANİK BÜYÜME

CIS

KARA VE SIĞ DENİZ

MAJÖR ŞİRKETLER

DOĞAL GAZ

ANKONVANSİYONEL

LATİN AMERİKA

BİRLEŞME VE SATIN ALMALAR

DERİN VE ULTRA DERİN DENİZ

BAĞIMSIZ ŞİRKETLER

INOC’LER

SAHRA ALTI AFRİKA

KUTUPLAR

SEKTÖRDE FARKLI DİNAMİKLER ÖNE ÇIKIYOR

NOC

KÜRESEL HİDROKARBON GÖRÜNÜMÜ PETROL REZERVLERİ DOĞAL GAZ REZERVLERİ

PETROL ve DOĞAL GAZ ÜRETİMLERİ

Değerlendirmeye Alınan Basenler

Kaynak Tahmini Olan Bölge

Kaynak Tahmini Olmayan Bölge

Rezerv (trilyon m3)

Kaynak: EIA

Arjantin

Cezayir

G.Afrika

0,4

19,3

13,7

36,1

11,2

5,3

6,5

8,2

11

6,4

24,4

21,9

ABD

Meksika

Polonya

Brezilya

Çin

Avustralya

Türkiye

Kanada

Libya

KÜRESEL ŞEYL BASENLERİ

ANKONVANSİYONELİN GELECEĞİ

KAYNAK VARLIĞI VE BÜYÜKLÜĞÜ

TEKNOLOJİ EKONOMİ

HÜKÜMET TEŞVİKLERİ

ÇEVRE

PAZAR

YER ALTI FAKTÖRLER

YER ÜSTÜ FAKTÖRLER ANKONVANSİYONELİN GELECEĞİNİN TEMEL BELİRLEYİCİSİ: YER ÜSTÜ FAKTÖRLER

TP ANKONVANSİYONEL STRATEJİSİ

ANKARA

İSTANBUL

ERZURUM

TP OPERATÖRL

ÜĞÜ

DOĞU ANADOLU BASENİ

Şeyl Gaz (Kömürlü Fm)

Ankonvansiyonel Yerinde Gaz: 1 TCM

DİYARBAKIR

DOĞAL GAZ İTHALAT BAĞIMLILIĞI: % 98

SARIBUĞD

AY-1

DİYARBAKIR BASENİ

Şeyl Petrol & Gaz (Dadaş Fm)

Ankonvansiyonel Yerinde Petrol:

1,3 TCM

MAJÖR ŞİRKETLE

R İLE ORTAKLI

K

Orta Büyüklükte

Bağımsız Şirketler ile

Ortaklık

TRAKYA BASENİ Shale Gaz & Tayt Gaz

(Hamitabat, Ceylan, Mezardere Fms)

Ankonvansiyonel Yerinde Gaz: 3,5 TCM

Ankonvansiyonel Yerinde Gaz: 5,8 TCM

TÜRKİYE VE ANKONVANSİYONEL

DOĞU AKDENİZ HUKUKİ DURUM

NOT: ÇİZİMLER ŞEMATİKTİR

DOĞU AKDENİZ GAZ JEOPOLİTİĞİ

• İSRAİL DENİZ ALANLARINDA KEŞİFLER DEVAM EDİYOR

• GAZ İHRAÇ OPSİYONLARINDA EN MAKUL PAZAR ve GÜZERGAH TÜRKİYE

• İSRAİL GAZ İHRACI İÇİN MISIR LNG TESİSLERİNİN KULLANILMASI GÜNDEMDE

• RUMLARIN TARTIŞMALI ALANDA SONDAJ FAALİYETLERİ DEVAM EDİYOR

• TP’NİN KKTC DENİZ ALANLARINDA SİSMİK FAALİYETLERİ SÜRÜYOR

• LÜBNAN ARAMA İHALESİ 5. KEZ UCU AÇIK ŞEKİLDE ERTELENDİ

KKTC GKRY

Aşdod

Hayfa

Ceyhan

12

1 2

3

13

9

11 10

8 7 6 5 4

TÜRKİYE

SURİYE

LÜBNAN

ÜRDÜN

B.Şeria İSRAİL

MISIR

A B C D

E

F

G

1

4

5 6

Beyrut

9

Doğal Gaz Keşfi

GKRY tarafından iddia edilen ruhsat alanları

KKTC tarafından TP’ya verilen ruhsat alanları

Lübnan–GKRY onaylanmamış MEB sınırı

MISIR–GKRY sözde MEB sınırı

İsrail-GKRY sözde MEB sınırı

MEB anlaşması olmayan sınırlar

Lübnan’ın ihaleye açtığı ruhsat alanları

Gazze

Devam eden sondaj

DOĞU AKDENİZ, HAREKETLİLİĞİNİ KORUYOR

IRAK – SİYASİ ve SEKTÖREL GELİŞMELER

KOR MOR JAMBUR

KHABBAZ

BAI HASSAN QAIYARAH

TIKRIT

AJEEL

BALAD

JERISHAN

SUBBA

ZUBAYIR

MAJNOON

ABU GHIRAB

JABAL FAUQI BUZURGAN

HALFAYAH

RIFAI

GHARRAF

KHASM AL AHMAR JARIA PIKA

CHEMCHEMAL

BUTMAH

SUFAYA

RAFAN 1 GULLAR GUSAIR

SARJOON ALAN

ATSHAN IBRAHIM

ADAIYAH QALIAN

QASAB

KIRKUK TAQ TAQ

ISMAIL

QARA CHAUQ

KHANUQAH

MAKHUL

HAMRIN JUDAIDA

PULKHANA

MANSURIYAH

CHIA SURKH

FALLUJAH

KHIDHR ALMAA

ABU KHAIMAH

LUHAIS

LUHAIS WEST RACHI

RATAWI

RUMAILA

SIBA2

SIBA1 SINBAD

NAHR UMR

SAMAWA

DIWAN

NASIRIYAH

HUWAIZA AMARA

KUMAIT DUJAILA

DHAFRIYAH MARJAN

KIFL KIFL WEST

AHDAB

BADRAH

NAHAWAN

TEL GHAZAL

NAFT KHANEH

NAU DOMAN

INJANA

GILABAT

QAMAR

JAWAN NAJMAH

DEMIR DAGH

TAWKE

JABAL KAND 1

MUSHORAH

AIN ZALAH 1

EAST BAGHDAD

RAFIDAIN NOOR

TUBA

W.QURNA

AKKAS

ANBAR

DOHUK

ERBİL

SÜLEYMANIYE

SELAHADDIN

KERKÜK

DIYALA

VASİT

MISSAN

BABIL KERBELA

NECEF

MUTHANNA

TİKAR

BASRA

KADİSİYE

BAĞDAT

MUSUL

TÜRKMEN/KÜRT SÜNNİ ARAP TÜRKMEN/KÜRT

Şİİ ARAP

SÜNNİ ARAP

Şİİ ARAP SÜNNİ ARAP

DAIŞ KONTROLÜNDE

• IRAK’TA DAHA ILIMLI YENİ HÜKÜMET (İBADİ) DÖNEMİ • BAĞDAT – ERBİL ARASINDA GEÇİCİ ANLAŞMA (13 KASIM):

• ERBİL’E BÜTÇEDEN 500 MİLYON $ • ERBİL, BAĞDAT ÜZERİNDEN 150.000 v/g PETROL İHRACATI

• IKBY’DEN TÜRKİYE’YE 300.000 v/g İHRACAT DEVAM EDİYOR • YIL SONUNDA 400.000 v/g HEDEFİ (2015: 500.000 v/g)

• IKBY’NIN, K. IRAK’TA TOPRAK ve PETROL SAHALARI KAZANIMI

• + 200.000 v/g (ÇATIŞMA ÖNCESİ) ÜRETİM KAPASİTESİ

• ANBAR, SELAHADDİN ve MUSUL’DA DAIŞ (IŞID) ETKİSİ VE SÜNNİ AYRILIKÇILIK SÖYLEMLERİ

• IRAK’IN PETROL ÜRETİMİ VE İHRACATI, DAIŞ’TEN ETKİLENMEDİ • 3,1 mv/g ÜRETİM – 2,5 mv/g İHRACAT

GÜVENLİK RİSKLERİ ARTMAKLA BİRLİKTE İÇ SİYASETTE YUMUŞAMA SİNYALLERİ

• DAIŞ’IN KONTROLÜNDEKİ BÖLGENİN SAVAŞ ÖNCESİ ÜRETİM KAPASİTESİ 250.000 – 350.000 v/g

• SAVAŞ DURUMU VE TEKNİK YETERSİZLİKLER NEDENİYLE CARİ ÜRETİM MİKTARI TAHMİNEN 50.000 v/g

– ~ 30.000 v/g Irak sahalarından

– ~ 20.000 v/g Suriye sahalarından

• GÜNLÜK MİKTARLAR ARASINDA CİDDİ DALGALANMALAR VAR

• TEKNİK DESTEKLE DAIŞ ÜRETİMİNİN KISA VADEDE 100.000 v/g ÜZERİNE ÇIKMA POTANSİYELİ MEVCUT

• DAIŞ’ın PETROL SATIŞ FİYAT ARALIĞI 25 $/v ila 60 $/v

• DAIŞ PETROL GELİRİ YILLIK BAZDA TAHMİNEN: ~ 800 MİLYON $ - 1 MİLYAR $

DAIŞ’IN BÖLGE PETROL SEKTÖRÜNDEKİ ETKİNLİĞİ

DAIŞ KONTROLÜNDEKİ BÖLGE

* Çizimler şematiktir.

PETROL GELİRLERİ, ÖRGÜT İÇİN ÖNEMLİ BİR GELİR KAYNAĞI

İRAN’A İLİŞKİN BEKLENTİLER

• İRAN-BATI NÜKLEER ANLAŞMASI İLE YAPTIRIMLARIN ORTA-UZUN VADEDE KALKMA İHTİMALİ

• İRAN’IN BUY-BACK ANLAŞMA MODELİNDE İYİLEŞTİRME ÇALIŞMALARI

• ”IRAK TSC ile PSC ARASINDA BİR MODEL OLACAĞI BEKLENTİSİ”

• 2014 SONU – 2015 BAŞI GİBİ AÇIKLANACAK

• İRAN: EN BÜYÜK KÜRESEL GAZ REZERV SAHİBİ

• TAHRAN’DAKİ YENİ YÖNETİMİNDEN MAJÖR ŞİRKETLERE ÇAĞRI

• ÖZELLİKLE OLGUN PETROL SAHALARI VE GÜNEY PARS’A DAVET

• YENİ PETROL BAKANI’NIN SHELL, ENI, OMV CEO’LARIYLA GÖRÜŞMESİ

İRAN, PETROL ŞİRKETLERİ İÇİN YENİDEN GÖZDE HALİNE GELEBİLİR

TANAP: GÜNEY GAZ KORİDORUNUN SAC AYAĞI

MEGA PROJE TOPLAM YATIRIM: 60 MİLYAR $

TANAP BORU HATTI • HİSSEDARLAR: SOCAR (% 58), BOTAS (% 30), BP (%

12) • Türkiye Pazarlarına Gazın Ulaşma tarihi: 2018,

Avrupa Pazarlarına: 2019 • TANAP MALİYETİ: + 10 milyar $

ŞAH DENİZ II NİHAİ YATIRIM KARARI (17 ARALIK 2013 - BAKÜ) • PSA 2048 yılına kadar uzatıldı.

ŞAH DENİZ + SCP • TP Şah Deniz projesindeki payını 1,45 milyar $’a 19

%’a çıkardı. • Yatırım: 50 milyar $

% 28,8

% 19 % 16,7

% 10

% 10

% 15,5

Şah Deniz Hisse Dağılımı

BP

TPAO

SOCAR

LUKOIL

NICO

PETRONAS

UKRAYNA RUSYA KRİZİ KÜRESEL ETKİLERİ

• Ukrayna Krizi Kırım ve Ukrayna’nın istikrarının çok ötesine geçmiş durumdadır:

• Avrupa transit güvenliği halen Ukrayna ile

ilişkilidir. Son kabul edilen fiyatlar ne Ukrayna’yı ne Rusya’yı mutlu etti.

• Yaptırımlar, Dünya doğal gaz ticaret yollarını değiştiriyor. Çin ile Rusya yakınlaşıyor. Çin sermayesi önem kazanıyor.

• 375 $/1000 m3 Aralık ayına kadar; 365 $/1000 m3 Mart ayına kadar; doğal gaz için ön ödeme…

%15

%15

%77

SİBİR

YA’N

IN G

ÜC

Ü

D.G

. BO

RU

HATTI

38 mrm3

30 mrm3

Vankor Petrol Sah. (% 10)

BAĞIMLILIKLAR (%)

RUS JEOPOLİTİKASI • 1990’LAR YAKIN ÇEVRE POLİTİKASI Eski

Sovyet Coğrafyası Rusya’nın Etki Alanı ABD’de Karşılık ÖNCE RUSYA Rusya ile birlikte hareket

• 11 EYLÜL’DE DENGE BOZULDU

Ukrayna 2004

Gürcistan 2003

Afganistan 2001

Kırgızistan 2005

‘’Tek taraflı müdahale uluslararası sistemde dengesizlik yaratmaktadır.’’

‘’…Ayı tundranın en güçlü hayvanıdır ve başkası istediği için başka yere gitmez, izin de istemez… ’’

‘Soğuk Savaşın bitmesi ‘’kazananlar’’ yaratmadı, sistem içindeki denge ve gözetim mekanizmalarını bu algı yok etti...’’

‘’…Petrol sektörü uzun zaman önce liberalleşti ancak fiyatların halen manipüle edilme imkanı var. Ancak bu sürekli yapılamaz. Yoksa şeyl petrolünü de etkileyecektir… Doğal gaz için en iyi alternatif iki taraf için de garanti sağlayan uzun dönemli kontratlardır… ’’ (Valdai Kulübündeki konuşmadan)

‘’…Rusya tarih boyunca batıdan işgale uğramıştır, Ukrayna ve Gürcistan bu nedenle göz ardı edilebilecek ülkeler değildir… ’’ (Gençlik forumu «Bilgi

Kuşağı’ndaki konuşmasından) * Harita Eski Sovyet Coğrafyasını gösterme amaçlı ve temsilidir.

ENERJİNİN TOPLAM İTHALATTAKİ PAYI: % 22 ENERJİ İTHALATINDA PETROL /D.GAZIN PAYI: % 85

ENERJİ İTHALATININ TOPLAM İTHALATTAKİ PAYI

TÜRKİYE’NİN CARİ AÇIK (2013) : 65 MİLYAR $

PETROL ve D.GAZ İTHALATI (2013): 53 MİLYAR $

SON ON YILDA PETROL VE DOĞALGAZA ÖDENEN PARA: 385 MİLYAR $

TÜRKİYE’NİN PETROL VE GAZ İTHALATI

2013 ‘DE PETROL VE DOĞAL GAZA 53 MİLYAR $ ÖDEDİK