Hena e re 332:Layout 1 - BFI...Muaji i Ramazanit është një lloj mo-mentumi “i katër rrugëve”, i ballafaqi-mit të secilit prej nesh me të keqen dhe me të mirën - në vazhdimësi,

9 771857 928890

ISSN 18579280

1010

Mirësia është

lumturia e botës

Mirësia është

lumturia e botës

Nata e Kadrit,

ushqim I shpirtit

Nata e Kadrit,

ushqim I shpirtit

33

2626

3131

Ditët e fundit

të Ramazanit 2019 (1440)

Ditët e fundit


Xhamia e Sahatit, Gostivar (e vitit 1676): Para Bajramit...

Viti XXXII|Nr.332 Çmimi 50 den|Maj 2019 | Sha’ban - Ramadan 1440|Viti XXXII|Nr.332 Çmimi 50 den|Maj 2019 | Sha’ban - Ramadan 1440|

OH ‘Hilal’: Aksione të

Mëshirës dhe të Solidaritetit



2 Maj 2019 | Sha’ban - Ramadan 1440

Të dashur besimtarë, xhematë indershëm mysliman,

5 maji i vitit 2019 (1440, sipas Hi-xhrit) tubon të gjithë myslimanët ebotës në gëzimin e tyre më të madh:prej të nesërmes, 6 maj, ata do të nisinmuajin e tyre më të dashur - Ramazanine bekuar, muajin kur ka filluar zbritja eKuranit të madhërishëm dhe muajin ecaktimit të ibadetit të agjërimit.

Thuhet në Kuran: “Muaji i Ramaza-nit është ai, në të cilin ka zbritur Kurani,që është udhërrëfyes për njerëzit, plotme shenja të qarta për rrugën e drejtëdhe dallues (i së mirës nga e keqja). Pra,kushdo nga ju që dëshmon këtë muaj, letë agjërojë!…” (El-Bekare, 185)

Agjërimi është muaj i vetëpërmbajt-jes nga të ngrënët, nga të pirët dhe ngamarrëdhëniet seksuale nga sabahu derinë aksham dhe njëra prej shtyllavekryesore të Islamit. Por, jo vetëm kaq.Muaji i Ramazanit është një lloj mo-mentumi “i katër rrugëve”, i ballafaqi-mit të secilit prej nesh me të keqen dheme të mirën - në vazhdimësi, jo vetëmnë këtë muaj. Në Ramazan njeriu veç emerr mësimin, të cilin do ta zbatojë tërëvitin, gjithë jetën e vet, për të qenë i de-votshëm dhe i dashur i Allahut (xh. sh.).

Secili që dëshmon këtë muaj, çdo

ispatli, çdo i vetëpërmbajtur i Ramaza-nit, pa dyshim që është i tillë gjatë tërëvitit. Më tej, në të njëjtin ajet (El-Be-kare, 185), thuhet: “Allahu dëshiron qët’jua lehtësojë dhe jo që t’jua vështirë-sojë.” Dhe, jo vetëm në një muaj. Nëhadithin të cilin e transmeton Ebu Hu-rejre (r. a.), Pejgamberi i Allahut (a. s)ka thënë: “Kur të hyjë muaji i Ramaza-nit, hapen dyert e Xhenetit, mbyllendyert e Xhehenemit dhe lidhen nëpranga shejtanët.” (Transmeton Buha-riu)

Ramazani është një muaj, por njëmuaj vitarak, që të mëson se si duhet tëjesh gjatë tërë vitit, me Zotin, me vetve-ten dhe me të tjerët. Përtej belasë brendanefsit të vet, brenda unit tonë, përmesRamazanit çdo besimtar do të duhet tëdalë në skenën e jetës dhe të punës i larë,i pastruar, përtej mynafikut, grindjevedhe çrregullimeve të xhehenemta.

Uroj që të gjithë, me shpirt e mezemër, të jemi pranë Allahut (xh. sh.).

Na qoftë i lehtë dhe i pranuar Ra-mazani!

Në një hadith, që citohet në librin“Nejlul Eutar”, thuhet se EbuEjub Ensari e ka dëgjuar Pejgam-

berin (a. s.) të thotë: ”Kush agjëron Ra-mazanin dhe e pason me gjashtë ditëagjërim nga muaji Sheval, është njëllojsikur ka agjëruar gjithë jetën.”

Imam Ahmedi transmeton një hadithtë ngjashëm, ku Theuban-i tregon se e kadëgjuar Pejgamberin (a. s.) të thotë:”Kush agjëron Ramazanin dhe e pasonme gjashtë ditë pas Fitër- Bajramit, ështënjëlloj sikur ka agjëruar gjithë vitin. Njëe mirë shpërblehet me dhjetë syresh.”

Meqë agjërimi i muajit të Ramazanitështë sikur ke agjëruar dhjetë muaj, edhe

agjërimi i gjashtë ditëve nga Shevalishpërblehet sa për gjashtëdhjetë ditë tëtilla. Kështu, plotësohet një vit.

Nëse besimtari agjëron çdo vit Rama-zanin dhe gjashtë ditët e Shevalit, ështënjëlloj sikur agjëron gjithë jetën.

Të dy hadithet e mësipërme flasin mbirëndësinë e agjërimit të gjashtë ditëve ngamuaji Sheval, pas ditës së Fitër-Bajramit.Ngrënia ditën e Fitër-Bajramit është e de-tyrueshme, pasi është ditë feste.

Ajo që kuptohet nga dy hadithet, ështëse agjërimi i gjashtë ditëve të Shevalitështë mirë të bëhet pa shkëputje, përveçditës së Fitër-Bajramit. Megjithatë, ështëe lejueshme që agjërimi i këtyre gjashtë

ditëve të bëhet veç e veç. Kush i agjëron pa shkëputje, direkt pas

ditës së Fitër-Bajramit, ka bërë më të mirëne mundshme dhe kush i agjëron të shkëpu-tura, por brenda muajit Sheval, ka vepruarsipas sunnetit të Pejgamberit (a. s.).

Dijetarët e medhhebit hanefi men-dojnë se agjërimi i gjashtë ditëve të She-valit, menjëherë pas ditës sëFitër-Bajramit, lejohet, por nuk pëlqehet.Kjo, pasi mund të merret si vazhdim imuajit të Ramazanit, duke u përngjarë ag-jëruesve të krishterë. Gjithsesi, ngrëniaditën e Fitër-Bajramit, e cila është dita eparë e muajit Sheval, e largon këtë dy-shim.

Agjërimi gjashtë ditë pas Ramazanit

Mesazh i Kryetarit të Bashkësisë Fetare Islame të Republikëssë Maqedonisë së Veriut, Reis’ul-Ulema h. Sulejman ef.

Rexhepi, për Muajin e Shenjtë të Ramazanit 2019 (1440):

Hëna e Re 3

U takofshim në mot,Ramazan…

E D I T O R I A L

Jemi duke i përjetuar ditët e fundit të muajt të bekuar të Ramazanit. Ndriçimit të hënës së Ramazanit poi vjen fundi, gjë që na e bën me dije ndarjen tonë me këtë muaj plot me vlera dhe me shumë begati. Ndarjanga ky muaj është demoralizuese dhe e dhimbshme; aq më tepër kur nuk e dimë se a do ta përjetojmë edhenjë herë kënaqësinë dhe ambientin e muajit Ramazan.

Por, ndarja nga muaji i Ramazanit nuk do të thotë që të ndahemi dhe të largohemi nga kryerja e punëvetë mira dhe të dobishme. Përkundrazi, duhet vazhduar ibadetet dhe veprat e mira, në radhë të parë për të për-fituar kënaqësinë e Allahut (xh. sh.) dhe për të treguar se nuk jemi besimtarë sezonalë, që vetëm për Rama-zan i përkushtohemi Islamit.

Gjatë këtij muaj, secili prej nesh, me dijen dhe aftësitë e veta është përpjekur që të përfitojë sa më shumënga të mirat dhe begatitë e Ra-mazanit. Por, se çfarë gjur-mësh ka lënë Ramazani në ne,te ne dhe sa kemi arritur të bë-hemi të devotshëm me agjëri-min, do të shihet nga veprimettona jashtë këtij muaji.

Gjithsesi, besimtari isinqertë, me njëherë pas ndar-jes nga Ramazani, në shpirtine tij e ndjen frikën se mos,vallë, veprat e tij të mira janërefuzuar dhe nuk janë pranuar. Andaj, ai duke shpresuar në mëshirën e Zotit, vazhdon të lutet që t’i prano-hen ibadetet.

Preokupimi tjetër i besimtarit të vërtetë e të sinqertë pas Ramazanit, ndërkaq, është vazhdimi i kryerjessë veprave të mira. Do të ishte mëkat i madh nëse menjëherë pas Ramazanit zhytet në gjynahe dhe shkatër-ron çdo gjë të arritur dhe të ndërtuar gjatë Ramazanit.

Në fakt, nga Ramazani besimtari del më i fortë në çdo aspekt. Zemra e tij është mbushur me iman, qëështë një shtytje dhe rast i mirë për kryerjen e veprave të mira, për të bërë kthesë kah e mira, duke u larguarprej të keqes; kthesë kah toleranca, duke i lënë zënkat dhe ngatërresat; kthesë kah mirëqenia dhe humaniteti,duke ikur nga egoizmi dhe veset tjera të këqija; kthesë kah dashuria dhe paqja, duke u larguar nga konflik-tet dhe urrejtjet.

Përmes agjërimit mësuam që të jemi më të disiplinuar, më modestë, më vetëmohues, më të matur, më bu-jarë, më të çiltër, më fisnikë dhe më solidarë. Këtë bagazh të mirë, me virtyte të fituara, gjithsesi duhet tashfrytëzojmë në jetën tonë të përditshme edhe në 11 muajt tjerë të vitit; gjatë gjithë jetës.

Mësuam se si duhet bërë vetëkontrolli, duke nisur, në radhë të parë, nga vetvetja, nga familja, nga të afër-mit e kështu me radhë - gjithnjë në përpjekje për të ndryshuar gjendjen tonë, për një lumturi dhe begati mëtë madhe për të gjithë. Me siguri, në këtë drejtim edhe ndihma e Allahut (xh. sh.) nuk do të mungojë.

Me një fjalë, obligimet tona si besimtarë vazhdojnë edhe pas Ramazanit. Satisfaksion i dëshpërimit ngandarja me këtë muaj është kryerja e namazit gjatë përditshmërisë sonë, kryerja e haxhit për ata që kanë mun-dësi materiale dhe shëndetësore, etj. Kështu, me rastin e ndarjes nga ky mik i madh, ne themi: ‘u takofshimnë mot, Ramazan’, duke lutur të Madhin Zot që këtë të na e bëjë nasip.

Për shumë vjet!

Q. Osmani

Përmes agjërimit mësuam që të jemi më të disiplinuar,më modestë, më vetëmohues, më të matur, më bujarë,më të çiltër, më fisnikë dhe më solidarë. Këtë bagazhtë mirë, me virtyte të fituara, gjithsesi duhet tashfrytëzojmë në jetën tonë të përditshme edhe në 11muajt tjerë të vitit; gjatë gjithë jetës.

4

Përmbajtja6 SHQIPËRIA DHE KOSOVA MBËSHTETIN REISIN

DHE BFI-në6 MYFTIU NAIM EF. TËRNAVA NË SHKUP7 PAPA FRANÇESKU TAKOI KRERËT FETARË TË RMV7 SHPIFJET E MUHAMED ZEQIRIT NUK KANË FUND8 REISI NË INAUGURIMIN E STEVO PENDAROVSKIT8 BFI ME APEL: TË DIELËN TË VOTOJMË PËR NATO

DHE BE!9 TETOVA ME QENDËR FETARE DHE SOCIALE ISLAME 10 MIRËSIA ËSHTË LUMTURIA E BOTËS20 E BUKURA DHE ARTI24 URTËSIA E AGJËRIMIT26 NATA E KADRIT, USHQIM I SHPIRTIT28 PËR AGJËRIMIN30 PËRFAQËSUESI I LARTË HEBRAIK I AUSTRALISË

TAKON REISIN30 JO IKJES JASHTË VENDIT! 31 AKSIONE TË MËSHIRËS DHE TË SOLIDARITETIT

TË OH ‘HILAL’36 NEVOJA E FORMIMIT TË HALLALL-AGJENCIVE42 NË MESIN E BANORËVE A JO NJIHET EDHE SI XHAMIA

E QYTETIT50 EDUKIMI NË MEJTEP-PËRGATITJE PËR TË ARDHMEN

TONË53 KF “SHKËNDIJA”, KRENARIA E KOMBIT54 FSHATI NIÇPUR DO TË BËHET ME XHAMI TË RE54 HAPET XHAMIA ‘‘KARSHIAKA’’ NË BATINCË TË SHKUPIT55 RAMAZANI 2019 (1440)59 MATURA NË MEDRESE

11 | Xhamitë në diasporë, institucione që e vonojnëasimilimin

14 | Ibn Rushdi (Averoesi)

18| Ezani dhe ikameti si forma të veçanta të muzikës fetare 21| Përtej mëkatit tradicional

Botues: Rijaseti i Bashkësisë Fetare Islame të RMV

Kryeredaktor: Nazif Zejnullahu

Redaksia: Irsal Jakupi,

Qufli Osmani, Jusuf Zimeri,

Muzemil Osmani, Agron Vojnika, Driton Dikena, Ibrahim Idrizi,

Shaban Sulejmani, Rexhep Zimeri

Redaktimi gjuhësor: Ali Mashkulli

Redaktor teknik:Halil Berisha

Telefonat e Redaksisë: 02/31 17 410; 02/ 31 17 412

Adresa: rr. Çair nr. 52, NMK-1000 Shkup,

Republika e Maqedonisë së Veriut

Ueb-faqja:www.bfi.mk

e-mail: [email protected]@gmail.com

Shtyp: Shtypshkronja A J-GRAF matbaa, Shkup,

rr. Atanas Babata nr. 26; HËNA E RE,Tirazhi: 2.000 copë (maj 2019)

Dorëshkrimet dhe fotografitë nuk kthehen.

412

4 411

RM,

kup.

com

9 771857 928890

ISSN 18579280

1010

Mirësia është

lumturia e botësMirësia është

lumturia e botës

Nata e Kadrit,

ushqim I shpirtitNata e Kadrit,

ushqim I shpirtit

33

2626

3131

Ditët e fundit

të Ramazanit 2019 (1440)Ditët e fundit


Xhamia e Sahatit, Gostivar (e vitit 1676): Para Bajramit...

Viti XXXII|Nr.332Çmimi 50 den

|Maj 2019 | Sha’ban - Ramadan 1440|

Viti XXXII|Nr.332Çmimi 50 den

|Maj 2019 | Sha’ban - Ramadan 1440|


Mëshirës dhe të SolidaritetitOH ‘Hilal’: Aksione të


40 |Andaluzia, struktura administrative

44 | Barazia bashkëshortore në Islam

47 | Diabeti nis të shfaqet disa vite para diagnozës


Pas ngjarjeve të fundit në (me) Ba-shkësinë Fetare Islame të Republikës sëMaqedonisë së Veriut, me deklarata kanëdalë Komuniteti Mysliman i Shqipërisëdhe Bashkësia Islame e Kosovës:

Nisur nga ngjarjet e fundit, të ndo-dhura në Bashkësinë Fetare Islame tëMaqedonisë së Veriut, Komuniteti My-sliman i Shqipërisë dënon përpjekjet përdestabilizimin e kësaj bashkësie fetareme në krye Reisin h. Sulejman ef. Re-xhepi – thuhet në Deklaratën e KMSH.

Bashkësitë Fetare Islame janë auto-nome në funksionimin e tyre. Ndërhyrjanë çështjet e brendshme organizativecenon jo vetëm institucionin, por të gjithëbesimtarët myslimanë të vendit në fjalë,si dhe harmoninë, bashkëjetesën dhepaqen sociale në një vend multietnik siçështë Republika e Maqedonisë së Veriut.

Ngjarje të tilla, të ndodhura në prag tëmuajit të shenjtë të Ramazanit, lëndojnërëndë ndërgjegjen e besimtarëve mysli-manë jo vetëm të Maqedonisë së Veriut,por të gjithë rajonit. Inkurajojmë të gjithëbesimtarët myslimanë në RMV që të jenëtë bashkuar rreth Rijasetit të BFI-së,sepse kjo është përgjigjja më e mirë ndajsfidave të kësaj natyre.

KMSH do të jetë në mbështetje të va-zhdueshme institucionale dhe vëllazëroretë Bashkësisë Fetare Islame të Republi-kës së Maqedonisë së Veriut, që situata të

tilla të kalojnë paqësisht dhe të zgjidhennë shërbim të fesë islame dhe besimta-rëve myslimanë të vendit fqinj. (26 prill2019)

Në Deklaratën e Bashkësisë Islame tëKosovës, ndërkaq, thuhet:

Mbështesim institucionet e BFI tëRMV në krye me Reisin H. Sulejman ef.Rexhepi.Kryesia e Bashkësisë Islame tëKosovës dënon ashpër tentimin për de-stabilizimin e Bashkësisë Fetare Islametë Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Bashkësitë fetare janë autonome nëorganizimin e tyre, andaj tentimi që për-mes një vendimi të gjykatës me materialetë falsifikuara të destabilizojnë Rijasetine BFI-së në prag të muajit të madhëruartë Ramazanit, ka për qëllim dobësimin e

Bashkësisë Fetare Islame dhe hutimin eçorientimin e besimtarëve myslimanë nëMaqedoninë e Veriut.

Një veprim i tillë për ne është i pa-pranueshëm dhe i gjykueshëm, i ideuar ei realizuar nga ata që nuk ia duan të mirënBashkësisë Islame të Republikës së Ma-qedonisë së Veriut.

Ne mbështesim fuqishëm dhe pa re-zervë institucionet legjitime të Bashkë-sisë Fetare Islame të Republikës sëMaqedonisë së Veriut në krye me Reisinh. Sulejman ef. Rexhepi, të cilit i ofrojmëmbështetjen dhe përkrahjen tonë – thuhejnë Deklaratën e Kryesisë së BashkësisëIslame të Kosovës – thuhet në Deklara-tën e Bashkësisë Islame të Kosovës. (26prill 2019)

Më 27 prill, 2019, në Rijasetin e Ba-shkësisë Fetare Islame të Republikës sëMaqedonisë së Veriut ka qëndruar një de-legacion i lartë i Bashkësisë Islame të Re-

publikës së Kosovës, i kryesuar nga kreui saj, Myftiu Naim ef. Tërnava.

Myfti Tërnava, dhe të gjithë shoqë-ruesit e tij, i kanë dënuar me këtë rast sul-

met e pashembullta, të fundit, që i kanëndodhur Bashkësisë Fetare Islame tëRMV dhe kreut të saj legal dhe legjitim,Reis’ul-Ulema h. Sulejman ef. Rexhepi.

Mysafirët nga Kosova thanë që Ba-shkësia Fetare Islame e RMV, Kreu i saj,të gjitha strukturat fetare, arsimore, kul-turore etj. që janë në vartësi të saj, duhettë lihen të qeta qoftë nga institucionet eshtetit, qoftë nga personat e manipuluarnga politika ose nga grupacionet e nën-dheshme, antinjerëzore dhe antifetare.

BFI, u tha me këtë rast, konform lig-jeve dhe Kushtetutës së vendit, duhet tëketë lirinë e punës dhe të veprimit dhekëtë prej tyre e kërkojnë të gjithë besim-tarët islamë dhe të gjithë qytetarët e nder-shëm që ia duan të mirën vendit,Republikës së Maqedonisë së Veriut – utha me këtë rast.

Shqipëria dhe Kosova mbështetin Reisin dhe BFI-në

Myftiu Naim ef. Tërnava në Shkup

Hëna e Re 7

Me rastin e vizitës së Papës Françe-sku në Maqedoninë e Veriut, me ftesën eKishës Katolike, të bërë në emër të udhë-heqësit shpirtëror të botës katolike, Rei-s’ul-Ulema h. Sulejman ef. Rexhepi,bashkë me krerët tjerë të bashkësive fe-tare, mori pjesë në takimin që u mbajtmë 7 maj, 2019, në Shtëpinë Përkujti-more të Nënës Tereze në Shkup.

Gjatë vizitës në Shtëpinë Përkujti-more, Papa Françesku pas lutjes perso-nale drejtuar shenjtores Nënë Tereze, undal në një takim dhe u përshëndet për-zemërsisht me përfaqësuesit e bashkë-sive fetare.

Ky takim i Papës Françesku me lide-rët fetarë të RMV u vlerësua si shenjë re-spekti e konsiderate ndaj përbërjesmultietnike dhe multifetare të vendit.

Në një deklaratë për Radio-Shkupin,Reis’ul-Ulema h. Sulejman ef. Rexhepivizitën e Papës në RMV e vlerësoi si mi-sion të paqes, të tolerancës dhe të huma-nitetit.

“Po jetojmë në një kohë kur popuj tëndryshëm po rrezikohen në vazhdimësi,në veçanti popujt që i takojnë botësislame. Mendoj se një shprehje e vullne-tit të mirë nga ana e udhëheqësit shpirtë-ror të të gjithë katolikëve të botës përzgjidhjen e krizave botërore, në veçantilidhur me krizën e refugjatëve, është njëgjë e rëndësishme, që mund të prodhojëefekt pozitiv”, tha ai.

“Sidoqoftë, gjatë takimit me PapënFrançesku, në emër të BFI dhe të të gji-thë myslimanëve të vendit unë i shprehaatij mirëseardhje në vendlindjen e NënësTerezë, që është edhe vendlindja jonë”,shtoi Reis’ul-Ulema Rexhepi.

I pyetur lidhur me mosprezencën nëliturgjinë që mbajti Papa në Shkup, Rei-s’ul-Ulema shprehu keqardhjen e vet,sepse obligimet e shumta dhe aktivitetetlidhur me Muajin e Shenjtë të Ramazanitia pamundësuan një gjë të këtillë – ështëkonstatuar në deklaratën që ka emetuarRadio-Shkupi.

Papa Françesku takoi krerët fetarë të RMV

Ka disa muaj që kundër Bashkësisë Fetare Islame dhe kundërReis’ul-Ulema h. Sulejman ef. Rexhepi po organizohet një fushatëe fëlliqur që nuk po përfundon, sepse asaj po i bashkohen të gji-thë elementët antiislamë që kanë qëllime destruktive dhe dëshi-rojnë pa merita dhe pa mund të fitojnë kredibilitet politik tebesimtarët myslimanë, vetëm me rrena dhe me mashtrime dheshpifje. Pa dyshim, iniciator i këtij sulmi të ndyrë është deputeti iLSDM Muhamed Zeqiri. Prej momentit kur është zgjedhur de-putet dhe nënkryetar LSDM Muhamed Zeqiri, po shihet se nuk kandonjë punë tjetër përveç se të akuzojë Reis’ul-Ulema h. Sulejmanef. Rexhepin, të shpif kundër tij dhe të godet imazhin e BFI.Ndonjë veprim tjetër ose ndonjë iniciativë tjetër nga ky personnuk kemi parë dhe nuk kemi dëgjuar.

Shumë shpesh ky deputet i LSDM pa turp po e quan Reis’ul-Ulemanë nëpër media të ndryshme ‘kriminel’ dhe po e akuzon pandonjë shkak dhe pa arsye, duke treguar se e vërteta është krejt tje-tër nga fjalët që po i thotë.

E vërteta është ajo që e di i tërë opinioni shqiptar dhe mysli-man që i ka përcjellë sulmet e pakontrolluara të Muhamed Zeqi-rit dhe të shokëve që i ka. E vërteta është se Muhamed Zeqiri ështëvetë kriminel dhe njeri që është marrë me shpifje kundër shumënjerëzve prej kohës kur ka qenë gazetar.

Opinioni e di se kur ky person ishte gazetar në “Alsat-M”bënte shpifje të shumta kundër Reis’ul-Ulemasë dhe për atë shkaku dha në gjyq. Në dokumentin gjyqësor që po e paraqesim në këtëshkrim shihet shumë mirë se kush është Muhamed Zeqiri dhe meçka merret ai.

Ai është kriminel që po i mbulon punët e veta duke shpifurpër të tjerët dhe në vitin 2010 është shpallur fajtor nga GjykataThemelore në Shkup për veprën kriminale shpifje ndaj SulejmanRexhepit, të cilit i ka shkaktuar dëm duke prekur në autoritetin

dhe moralin e tij, kurse të njëjtin vendim e ka vërtetuar dhe Gjy-kata e Apelit. A nuk mjafton kjo dëshmi për tì treguar opinionitse kush është Muhamed Zeqiri dhe me çfarë aktivitetesh merret ai.Opinioni që nuk e ka ditur, tani e tutje duhet ta dijë se MuhamedZeqiri është kriminel i gjykuar dhe i shpallur fajtor si shpifës.

Njëkohësisht, opinioni duhet ta dijë se Reis’ul-Ulema h. Su-lejman ef. Rexhepi me insistim dhe lutje nga njerëz që i ka dërguarMuhamed Zeqiri ka hequr dorë nga padia private ndaj tij dhe e kashpëtuar nga dënimi shumë më i madh nga ai që ia ka dhënë Gjy-kata Themelore. Por, përkundër kësaj, Muhamed Zeqiri në vendqë Reis’ul-Ulemasë tì shprehë falënderim, ai po e shfrytëzon em-blemën e partisë në pushtet për tìu hakmarrë Reis’ul-Ulemasë!

Shërbimi për informim i BFI-së (21 maj 2019)

Shpifjet e Muhamed Zeqirit nuk kanë fund


Më 12 maj, 2019, në sallën plenare tëKuvendit të Republikës së Maqedonisë sëVeriut, Kryetari i ri i Shtetit Stevo Penda-rovski ka dhënë deklaratën solemne, paspërfundimit të zgjedhjeve më 5 maj (rrethii dytë) dhe është inauguruar në Kryetarin epestë të Shtetit, mandati i të cilit zgjat pesëvjet. Në solemnitetin para deputetëve, anë-tarëve të Qeverisë, korit diplomatik dhe tëftuarve të tjerë ka marrë pjesë edhe Krye-tari i Bashkësisë Fetare Islame të RMV,Reis’ul-Ulema h. Sulejman ef. Rexhepi,krahas përfaqësuesve të feve të tjera.

Siç dihet, para rrethit të dytë të zgje-dhjeve Rijaseti i Bashkësisë Fetare Islamedoli me një Apel publik në mbështetje tëkandidatit të angazhuar për vlerat demo-kratike, për NATO dhe BE.

Institucioni i Bashkësisë Fetare Islametë RMV-së pret shumë nga Kryetari i Shte-tit Stevo Pendarovski, por dhe nga institu-cionet tjera qeveritare, në zgjidhjen e drejtëdhe të pashtyshme, mbi bazë të Kushtetu-tës dhe të ligjeve pozitive, mbi bazë të po-stulateve shekullare të shtetit, të të gjithaproblemeve me të cilat preokupohet po-thuajse në vazhdimësi.

URIM

Drejtuar:Zotëri StevoPendarovskitNë emrin tim personal, nëemrin e Bashkësisë FetareIslame të Republikës sëMaqedonisë së Veriut, sidhe në emrin e të gjithë be-simtarëve islamë në vend, ishpreh urimet më të sin-qerta me rastin e zgjedhjessuaj President i RMV. Zgjedhjen tuaj, zotëri Pen-darovski, e përjetojmë sizgjedhje të qytetarëve tëRMV midis dy opsionevedhe dy orientimeve: njëriretrograd, ndërsa tjetriproevropian, paqësor, tole-rant, progresiv dhe integra-tiv.Besojmë fuqishëm se mezgjedhjen tuaj fillon kohakur çdo qytetar i këtijvendi, pa marrë parasyshpërkatësinë e tij etnike osefetare, do ta respektojëfunksionin President tështetit dhe do të krenohetme Presidentin e vet. Be-sojmë se ju, z. Pendarov-ski, do të jeni pikërisht njëPresident i tillë dhe sevotat që i morët me meritëprej të gjithë neve, janëvota për një të ardhme mëtë bukur të njerëzve të Re-publikës së Maqedonisë sëVeriut. Qofshi të bekuar dhe tëjeni President i RMV, i cilido të ndikojë fuqishëm qëtë tejkalohen mosmarrëve-shjet dhe mostoleranca, tëcilat me vite, këtu e mëparë, e largonin shtetintonë të përbashkët nga rrje-dhat euroatlantike. Njënjeri i tillë dhe një Presi-dent i tillë gjithnjë do taketë mbështetjen e BFI tëRMV.

Reis’ul-Ulemai BFI të RMV,

H. Sulejman ef. Rexhepi

Reisi në inaugurimin eStevo Pendarovskit

Rijaseti i Bashkësisë Fetare Islame të Re-publikës së Maqedonisë së Veriut, në mble-dhjen e rregullt të mbajtur më 30 prill, pararrethit të dytë të Zgjedhjeve presidenciale2019, u është drejtuar zgjedhësve myslimanëme këtë Apel:

-Të dielën, më 5 maj, besimtarët mysli-manë duhet të dalin masivisht dhe të shfrytë-zojnë të drejtën e tyre qytetare të votës për mëshumë të drejta, për shtet ligjor dhe demokra-tik, për të drejta fetare dhe kombëtare për tëgjithë popujt që jetojnë në Maqedoninë e Ve-riut, për anëtarësim në NATO dhe në BE,rrugë të cilën si besimtarë dhe si BFI e kemitrasuar me vite, në vazhdimësi.

Të gjithë votuesit, pa përjashtim, e kanëformuar bindjen e tyre dhe tashmë e dinë sepër cilin kandidat të votojnë. Duke votuar përvlerat evropiane dhe amerikane, të gjithë zgje-dhësit vihen në krah të forcave që ia duan tëmirën këtij vendi, që e duan lirinë dhe pava-

rësinë, që e duan paqen me vetveten dhe meZotin. BFI vazhdimisht ka bërë dhe bën thir-rje që besimtari i saj, krahas lidhjes me Zotin,të jetë në lidhje edhe me rrethin, me shoqë-rinë, jo për t’u bërë vegël e ndokujt, por për tëpritur prej faktorëve vendimmarrës më tëmirën për vetveten dhe për ummetin mysli-man. Lidhja me Evropën e përparuar dhe meShtetet e Bashkuara të Amerikës, jemi thellëtë bindur, do të sigurojë një të sotme dhe njëtë ardhme më të mirë për të gjithë besimtarët,pavarësisht se cilës fe i takojnë. Besimtarëtislamë të Maqedonisë së Veriut – shqiptarët,turqit, torbeshët, boshnjakët, romët, ashkalin-jtë, egjiptianët dhe gjithë të tjerët presinshumë nga Presidenti i tyre i ardhshëm, presinshumë nga puna dhe vendimet e tij, prandajata krejt lirshëm, ashtu siç u ka hije, të dielën,më 5 maj 2019, të dalin dhe të votojnë dukeshfrytëzuar të drejtën dhe obligimin e tyre ku-shtetues.

BFI me apel: Të dielën të votojmëpër NATO dhe BE!

Hëna e Re 9

Më 15 maj 2019 (10 Ramazan 1440),në organizim të Bashkësisë Fetare Islame- Myftinia e Tetovës, zyrtarisht u bë hapjae Qendrës për Shërbime Fetare dhe So-ciale te varrezat e qytetit të Tetovës.

Në këtë program, të cilin e moderoidr. Husein Rizai, referent për kulturë nëMyftininë e Tetovës, të pranishëm ishin:Reis’ul-Ulema haxhi Sulejman ef. Re-xhepi, Myftiu i Tetovës Qani ef. Nesimi,Kryetarja e Komunës znj. Teuta Arifi,Myftiu i Shkupit Qenan ef. Ismaili, Myf-tiu i Gostivarit hfz. Shaqir ef. Fetahu,Myftiu i Kumanovës Abidin ef. Imeri,Myftiu i Kërçovës Murat ef. Huseini,Myftiu i Strugës Salim ef. Sulejmani,Myftiu i Dibrës Ramazan ef. Hasa, Myf-tiu i Ohrit Samet ef. Hajdari, Myftiu iManastirit Amit ef. Rasimi, Koordinatorii Shtipit Nasir ef. Rexhepi, Koordinatorii Resnjës Xhunejt ef. Jashari, Kryetari iKuvendit të BFI-së Fadil ef. Ramadani,ish-myftilerët e Tetovës Alifekri ef. Esatidhe hfz. Nexhadi ef. Limani, filantropi imadh shqiptar me përmasa globale z.Lazim Destani, ish-Kryetari i Komunësz. Shaqir Aliti, Kryetari i Komunës sëTearcës z. Isen Asani, Kryetari i Komu-nës së Zhelinës z. Blerim Sejdiu, Krye-tari i Komunës së Bërvenicës z. EnverPajaziti, Dekani i Fakultetit të ShkencaveIslame prof. dr. Shaban Sulejmani, De-kani i Fakultetit Filozofik të UT-së prof.dr. Ibish Kadriu, Dekani i Fakultetit Pe-dagogjik të UT-së prof. dr. Fatbi Osmani,profesorë të Universitetit të Tetovës, pro-fesorë të Universitetit të Evropës Juglin-dore, Koordinatori i Paraleles së Shtrirëtë Vajzave në Tetovë Beqir ef. Memeti,anëtarët e Rijasetit, anëtarët e Myftinisë,administratorët e Komunës, kryetarët dhedrejtorët e institucioneve publike, përfa-qësues të institucioneve kulturore, arsi-more dhe humanitare, profesorë dheprofesoresha të Medresesë Isa Beu, ho-xhallarë, mytevelinj, afaristë, studentë,nxënës, nxënëse, mysafirë, përfaqësuestë mediave elektronike dhe të shkruara.

Programi u hap me një ashere, të kën-duar nga Referenti për arsim fetar nëMyftininë e Tetovës, hfz. Abdurahim ef.Murati.

Në fjalën e tij Myftiu i Tetovës, Qanief. Nesimi, përshëndeti të gjithë të pra-nishmit, duke filluar nga Reis’ul-Ulema

h. Sulejman ef. Rexhepi, myftilerët, ho-xhallarët, këshillat e xhamive, nxënësit,studentët, biznesmenët, të cilëve ushprehu mirënjohje për ndihmën dhekontributin e dhënë. Mirënjohje të ve-çantë u shprehu autoriteteve lokale tëKomunës së Tetovës, në krye me Krye-taren e Komunës. Në fjalimin përshën-detës, Myftiu theksoi se ndërtimi iobjektit ka qenë iniciativë e kamotshmee Myftinisë së Tetovës. Si e këtillë, kagëzuar përkrahje të fuqishme nga të gji-thë besimtarët myslimanë të Tetovës merrethinë, prandaj ky objekt është kurorë-zim i shumë përpjekjeve të njerëzve tëdevotshëm.

Po ashtu, në këtë manifestim fjalëpërshëndetëse kishte edhe Kryetarja eKomunës së Tetovës, Teuta Arifi, e cilames tjerash tha se ‘për atë që arritëm nëditën e sotme, unë dëshiroj të shpreh kë-naqësinë time të veçantë; jam jashtëza-konisht e kënaqur që arritëm tarrumbullakojmë punën në këtë objekt,me të gjitha standardet e nevojshme’.

Ndërkaq, fjalën e rastit e mbajti Rei-s’ul-Ulema h. Sulejman ef. Rexhepi, icili falënderoi Myftininë e Tetovës, nëkrye me Myftiun, për këtë organizim tëshkëlqyer dhe për këtë moment historik.Ai theksoi se si kryetar i Bashkësisë Fe-tare Islame çdoherë ka qenë në mbë-shtetje të kësaj Myftinie, por edhe në tëardhmen kjo Myftini do ta ketë përkrah-jen e parezervë të tij. Gjithashtu, HaxhiReisi në shenjë falënderimi i ndau mi-

rënjohje Kryetares së Komunës, Koordi-natorit të Paraleles së Shtrirë të Medre-sesë Isa Beu - Tetovë dhe Myftiut tëTetovës.

Po ashtu Myftiu i Tetovës i dhuroi njëplaket edhe Kryetarit të BFI-së, për për-krahjen dhe kontributin e dhënë në ndër-timin e këtij objekti.

Ky objekt në bodrumin e tij në vetengërthen vendin për përgatitjen e xhena-zeve, morgun, depon për ndihma, depone mjeteve të punës, depon për qefin dheponica, vendin për shkrimin e gurëve,vendin për të marrë avdes, dhomat përngushëllime për gjininë femërore mehyrje të veçantë, si dhe parkingun përmakinat e kufomave.

Në përdhes është paraparë dhoma përngushëllime për gjininë mashkullore,zyrat e administratës së shërbimit të var-rimit dhe të punëtorëve fizikë, si dhe njëpjesë planifikohet të komercializohet. Tëgjitha me hyrje të veçanta.

Pjesa e fundit, përkatësisht kati, do tëshërbejë për mbledhje, konferenca, se-minare, takime të ndryshme dhe aktivi-tete tjera fetare-kulturore me kapacitetderi në 300 persona. Në anën tjetër tëkësaj salle ekziston pjesa ndihmëse, ecila po ashtu, me një komoditet të thek-suar, merr mbi 300 persona. Kjo hapësirëgjithashtu do të shërbejë edhe për takimedhe biseda më të lira dhe jo shumë zyr-tare, ku çdo kush ka mundësi që ta shfry-tëzojë për ndonjë takim shoqëror apovëllazëror.

Tetova me Qendër Fetare dhe Sociale Islame


Ditët e agjërimit çdo agjërues i për-shkruan si një ndjenjë ngrohtësie ekënaqësie, si një emocion i ve-

çantë që ngjall mirësi dhe mirëbesim. Sëkëndejmi, ky tekst i im dëshiroj të jetë njëreflektim i vogël për bukuritë e mirësisë,për të qenët njeri i mirë e human, njeri so-lidar dhe tolerant. Në këtë reflektim nukdua fare të merrem me fitnen e fesatin, meshpifjet e dezinformatat, të cilat, mjerisht,po plasohen shpesh pikërisht gjatë Rama-zanit nga qendra të ndryshme destruktive.Nuk dua të merrem me këto gjëra, sepsedua të respektoj Zotin dhe Muajin e Shen-jtë, të cilin Ai e ka caktuar si muaj në tëcilin besimi ynë vihet në sprovë, mes tje-rash, edhe me mirësinë që buron nga zemrae besimtarit mysliman.

Nuk ka asnjë dyshim se Zoti ështëkulmi i mirësisë, se Ai është vetë Mirësiasë cilës besimtari mysliman synon t’i afro-het. E, ai afrim ndaj mirësisë së Zotit nën-kupton mirësinë tonë, sjelljet dhe besimine parezervë; nënkupton bindjen se vetëmduke bërë mirë, mund të ndryshojmë botënqë po zhytet në kaos dhe të vendosim har-moninë mes njerëzve, të cilën (harmoni)Zoti e do dhe Zoti e urdhëron.

Por, a është e mundur që njeriu të bëheti mirë kur gjithandej ndeshet me mashtri-min e zilinë, me krimin dhe me shpifjen,me abuzimin dhe me shantazhin?

Po, është e mundur nëse u përmbahemitë vërtetave dhe porosive kuranore dhe ataqë na kanë bërë një të keqe, i turpërojmëduke ua bërë një të mirë. Atëherë do të sun-dojë e mira dhe mirësia, humaniteti dhe da-shuria.

Po, ne mund të dëshmojmë mirësinëtonë shumë më tepër se sa mendojmë kurballafaqohemi me të këqijat e kësaj bote.Mjafton të shikojmë brenda zemrës sonë,aty ku është dashuria dhe bindja ndaj Zotit.

Mirësia është e vërtetë vetëm kur është esinqertë, kur e ka burimin aty ku buron be-simi. Pra, mirësia nuk është diçka që mundtë imponohet dhe njeriu është i mirë vetëmatëherë kur bën gjëra të mira, që e për-mbushin; kur dëshiron të jetë human ndajnjeriut tjetër, pa dallim përkatësie; kur memirësinë e vet u përgjigjet urdhrave të Kri-juesit të vet.

Mirësia është aftësia jonë për të kup-tuar ndjenjat e tjetrit, është aftësia për tëndarë gëzimin dhe hidhërimin e tjetrit dhee tërë kjo ndikon dhe mundëson të avan-cojmë jetën tonë në drejtimin e duhur, gjëe cila doemos përfshin edhe familjen dheedukatën e brezave të rinj. E tërë kjo kavlerë dhe vend të veçantë në Islam.

Prandaj, logjikisht shtrohet një pyetjenë këto ditë kënaqësie që po i kalojmë nëagjërim:

Nëse të gjithë ne pajtohemi se Rama-zani është Muaj i Shenjtë, në të cilin be-simtarët i mbulon paqja e mëshira e Zotit,nëse ky muaj duhet të përmbushë zemrattona me dashuri e respekt për njëri-tjetrin,nëse shpirti ynë duhet të kënaqet me qetë-sinë dhe mirësinë që rrezaton besimi i sin-qertë, pse në këtë muaj të veçantë dikushpo mbjell fitnen e fesatin, përçarjen e shka-tërrimin?!

Dua të theksoj se vetë fakti që Zoti naka shpërblyer me këtë Muaj të Bekuar, dotë thotë se besimtari duhet ta kultivojë këtëshpërblim duke e shfrytëzuar në mënyrë tëdrejtë. E mira që vjen nga Zoti ruhet vetëmme falënderim ndaj Zotit dhe adhurim tëZotit.

Dhe, të mos harrojmë se për të rrum-bullakuar mirësinë që Zoti e do prej nesh,nuk mjafton vetëm mirësia individuale; netë gjithë duhet të bëjmë përpjekje që botatë cilën do ta trashëgojnë të rinjtë të jetë samë shumë e mbuluar me mirësi.

KOLUMNË

Mirësia është

lumturia e botës

Shkruan H. Sulejman ef. Rexhepi

Nëse të gjithë ne pajtohemi se Ramazani është Muaj i Shenjtë, në të cilinbesimtarët i mbulon Paqja e Mëshira e Zotit, nëse ky muaj duhet tëpërmbushë zemrat tona me dashuri e respekt për njëri-tjetrin, nëse

shpirti ynë duhet të kënaqet me qetësinë dhe mirësinë që rrezaton besimii sinqertë, pse në këtë muaj të veçantë dikush po mbjell fitnen e fesatin?

Hëna e Re 11

Lexuesi i revistës “Hëna e Re” kohëpas kohe ka pasur mundësi të lexojëshkrime apo informacione prej jush. Amund të na shpjegoni pak më gjerëkush është Vahidin ef. Beluli?

-Fillimisht falënderojmë redaksinëtuaj për interesin rreth nesh, rreth aktivi-teteve tona këtu në Austri. Unë jam i lin-dur në vitin 1974 në fshatin Kuklibeg,treva e Opojës, Komuna e Dragashit(Sharr). Nga ana e babait rrjedh nga njëfamilje fetare dhe me traditë, kurse ngaana e nënës rrjedh nga një familje ho-xhallarësh ixhazetlinj. Shkollën fillore ekam kryer në vendlindje, kurse të me-smen, Medresenë e Mesme Alaudin, në

Prishtinë. Kam vazhduar studimet në Fa-kultetin e Shkencave Islame në Prishtinë.Pas përfundimit të studimeve, në vitin1997 kam filluar të punoj si imam në Pri-zren dhe njëkohësisht edhe si mësimdhë-nës në paralelen e Medresesë në Prizren.Gjatë asaj kohe kam vijuar edhe studimetpostdiplomike në fakultetin “ImamOuzai” - dega në Damask, Siri. Në shta-tor të vitit 2005 kam ardhur në Austri dheqë nga ditët e para kolegu im Asim ef.Ibrahimi, i cili ushtronte detyrën e ima-mit në xhaminë e shqiptarëve në Linz, mëka ofruar që t’i ndihmoj si imam në këtëxhami ku kemi vazhduar bashkërisht tëshërbejmë aty deri në vitin 2011. Me të

ardhur në Austri, jam marrë në mënyrëintensive me gjuhën gjermane dhe nëtetor të vitit 2017 kam filluar të punoj simësimdhënës i lëndës fetare islame nëshkollat publike të Austrisë, ku vazhdojtë punoj edhe sot.

Theksuat se ju jeni aktiv në jetënfetare në Austri që nga viti 2005. Vallë,kur kanë filluar xhamitë shqiptare tëjenë funksionale në Austri? Thjesht, dotë doja prej jush një historik të shkur-tër të myslimanëve shqiptarë në këtotroje?

-Nga informatat që kam unë, gjene-rata e parë e shqiptarëve në Austri ka fil-

Xhamitë në diasporë, institucioneqë e vonojnë asimilimin

INTERVISTË: VAHIDIN EF. BELULI, KRYETAR I KOMUNITETIT SHQIPTAR TË BASHKËSISË ISLAME NË AUSTRI

Në Austri aktualisht janë funksionale 24 xhami shqiptare dhe nën ombrellën e ALKIG janë17 prej tyre. Ato janë i vetmi institucioni ku gjeneratat e reja dëgjojnë shqip, edhe atë në

gjuhën letrare. Aty organizohen manifestime dhe aktivitete të natyrave që lidhen meinteresat e popullatës sonë – thotë ai.

Vahidin BeluliKryetar i ALKIG

Anëtar i Kryesisë së Bashkësisë Islame të Austrisë

Anëtar i Kuvendit të Bashkësisë Islame të Austrisë


luar të organizohet gjatë muajve të Ra-mazanit, kur disa punëtorë fizikë që kanëditur leximin e Kuranit kanë filluar t’uafalin teravitë disa punëtorëve shqiptarëmyslimanë në dhomat e tyre. Më pastajështë bërë hapja e xhamive turke dhe teknë vitet 90-të kanë filluar shqiptarët të ve-torganizohen dhe të hapin edhe xhamitë epara shqiptare në Austri. Nga xhamitë epara shqiptare në Austri numërohen:Xhamia e Vjenës, e Welsit dhe e Kremsit.

Organizata në krye të së cilës jeniju, përkatësisht Komuniteti Shqiptar iBashkësisë Islame në Austri, kur dhe siu themelua?

-Me rritjen e numrit të xhamiveshqiptare në Austri, është ndier edhe ne-voja e bashkëpunimit në mes tyre. Kështuqë ideja e themelimit të një organizate karrjedhë nga Xhamia e Sankt Poeltenit,kryesia e së cilës ka thirrur mbledhjen eparë të përbashkët dhe ka hartuar edheprojektin e parë të një rregulloreje. Mëpastaj kanë filluar takimet dhe bisedimetpër themelimin e një organizate. Unëkam marrë pjesë në takimin e fundit parathemelimit të kësaj organizate, e cilaështë mbajtur në Xhaminë e Vjenës,kurse në takimin e radhës të kryesive tëxhamive shqiptare, më 17 mars 2006, nëxhaminë e Linzit, është themeluar kjo or-ganizatë dhe kryetar i saj unanimishtështë zgjedhur tashmë rahmetliu Mr. Mu-hidin ef. Ahmeti. Në mbledhjen e radhësështë zgjedhur edhe kryesia e organiza-tës dhe si anëtar i kryesisë unë kamushtruar detyrën e sekretarit dhe të arkë-tarit. Në bashkëpunim me Mr. Ahmetinkemi hartuar statutin e organizatës dhe nëtakimin e aprovimit të statutit kemi ven-dosur edhe për emrin: “Unioni i Shqipta-rëve Myslimanë në Austri”. Në organet eshtetit organizatën e kemi lajmëruar mevonesë, derisa i kemi përfunduar të gjithaçështjet administrative që kërkoheshinpër regjistrimin e një organizate të tillë.Në vitin 2009 Unioni ka mbajtur zgje-dhjet e dyta, ku për kryetar është rizgje-dhur përsëri Mr. Ahmeti. Për shkak tëangazhimeve të shumta dhe neglizhencëssë disa imamëve, Mr. Ahmeti në vitin2013 jep dorëheqje nga posti i kryetaritdhe më 10 mars 2013 jam zgjedhur unëkryetar i Unionit. Me hyrjen në fuqi tëligjit të ri, 2015, rreth Islamit, është da-shur të riorganizohemi dhe të përshtatimstatutin tonë me ligjin e ri dhe me ku-shtetutën e Bashkësisë Islame të Austrisë.Pas përfundimit të të gjitha çështjeve ad-ministrative, më 21 maj 2016 kemi orga-nizuar zgjedhjet e reja, ku unë jamrizgjedhur kryetar i ish-Unionit të Shqip-

tarëve Myslimanë në Austri, tash meemrin e ri, me shkurtesën ALKIG, bazuarnë emërtimin në gjuhën gjermane: “Al-banische Kultusgemeinde der Islami-schen Glaubensgemeinschaft inÖsterreich”, të cilën në gjuhën shqipe epërkthejmë si: Komuniteti Shqiptar i Ba-shkësisë Islame të Austrisë.

Sa është numri i xhamive shqiptarenë Austri dhe sa prej tyre funksionojnënë kuadër të ALKIG?

-Në Austri aktualisht janë funksionale24 xhami shqiptare dhe nën ombrellën eALKIG janë 17 prej tyre. Nga xhamitë qëjanë jashtë ALKIG, disa prej tyre, asnjë-herë nuk kanë qenë pjesë as e Unionit tëmëhershëm, e as e ALKIG të tanishëm.Ato janë xhami të vogla dhe më shumëjanë me karakter menaxhues individualsesa nga xhemati, e disa janë themeluarkohëve të fundit. Njëra prej tyre ështënga xhamitë e mëdha, pra bëhet fjalë përxhaminë e shqiptarëve në Vjenë, e cilanganjëherë i është bashkëngjitur Unionittë mëhershëm e nganjëherë është larguardhe pas hyrjes në fuqi të ligjit të ri rrethIslamit në vitin 2015, edhe një herë iështë bashkëngjitur ALKIG-ut dhebrenda një kohe të shkurtër prapë ështëlarguar. Arsyeja e bashkëpunimit të kësajxhamie me ALKIG gjithmonë është ndër-lidhur me interesat e imamit dhe vullne-tin e tij.

Cila është e veçanta e organizimittë jetës fetare islame në Austri? Ështëfakt që këtu feja islame ka trajtimin

zyrtar... Si u arrit dhe prej kur fun-ksionon një sistem i këtillë?

-Është fakt se pozita juridike e Ba-shkësisë Islame dhe e myslimanëve nëAustri është e veçantë dhe këtë e ka mun-dësuar Kushtetuta e Austrisë, pasi që fejaislame është fe e njohur dhe e barabartëme fetë tjera në Kushtetutën e vendit. Kjoka ardhur si rezultat i aneksimit të Bo-snjës dhe Hercegovinës nën administri-min e Monarkisë Austrohungareze dhekooperimit të mirë të Bashkësisë Islametë Bosnjës me mbretin e atëhershëm au-striak. Pra, që nga viti 1912 feja islameështë e njohur me kushtetutë dhe kjo kamundësuar që myslimanët e pasluftës sëdytë botërore në Austri të vetorganizo-hen, duke themeluar fillimisht një sho-qatë e cila është marrë me organizimin ejetës fetare në Austri dhe më pastaj enjëjta shoqatë ka bërë kërkesë në organetshtetërore për themelimin e një bashkë-sie islame. Kërkesa është dorëzuar nëvitin 1971, kurse është pranuar nga shtetinë vitin 1979. Me njohjen e BashkësisëIslame nga shteti i Austrisë, ka filluar or-ganizimi i jetës fetare në formë institu-cionale, ngase tash Bashkësisë Islame dot’i takojnë të gjitha kompetencat, si dheshteti do ta njohë si partner bisedimi përçështjet fetare islame.

Si duket, fakti që Islami është fezyrtare në Austri ka mundësuar qëedhe mësim-besimi të zhvillohet nëshkollat publike të Austrisë... A mundtë na thoni diçka më tepër në lidhje mearsimin fetar të myslimanëve shqip-

Hëna e Re 13

tarë në Austri?-Po, pikërisht njohja zyrtare e fesë

islame e ka fuqizuar Bashkësinë Islamedhe ka mundësuar edhe kyçjen e lëndësfetare islame në shkollat publike të Au-strisë. Menjëherë pas njohjes së Bashkë-sisë Islame nga shteti, Bashkësia Islamee Austrisë ka filluar shtrirjen e veprimta-risë së saj dhe një prej të drejtave të Ba-shkësisë Islame është edhe menaxhimi imësimit fetar në shkollat publike. Kështu,Bashkësia Islame ka arritur që në vitinshkollor 1982/1983 të fut lëndën fetare nëshkollat publike, fillimisht në Vjenë e mëpastaj edhe në rajonet tjera. Në fillimnumri nuk ka qenë i madh, por me kohënai është shtuar dhe sot mësimin fetar islamnë shkollat publike të Austrisë e ndjekin80.000 nxënës, ndërsa nga BashkësiaIslame e Austrisë janë të punësuar afër600 mësues. Të gjitha shpenzimet mbulo-hen nga Ministria e Arsimit e Austrisë.

Ndoshta për lexuesin është e rëndësi-shme ta kuptojë se si funksionon mësimifetar islam në shkolla. Për këtë arsye dotë mundohem me disa fjalë ta shpjegojatë, pasi që për shqiptarët në trojet tonanganjëherë duket si e pamundur një gjë etillë. Pra, lënda fetare e të gjitha fevemund të themi se është zgjedhore-obliga-tive. Është zgjedhore, sepse prindërit enxënësve nën moshën 14-vjeçare do tëvendosin nëse fëmija i tyre do të marrëpjesë në lëndën fetare në shkollë ose jo.Kështu që afati i çlajmërimit është tëpremten e parë të javës së parë shkollore.Nëse deri të premten prindërit nuk kanëdeponuar çlajmërimin nga religjioni, ngae hëna e javës së dytë ai nxënës është iobliguar të marrë pjesë në lëndën fetare,ngase automatikisht është i lajmëruar, qëdo të thotë se prindërit që kanë dëshirë qëfëmijët e tyre të marrin pjesë në lëndën ereligjionit, nuk kanë nevojë të bëjnë kër-kesë për një gjë të tillë. Nxënësit që kanëmbushur 14 vjeç, ndërkaq, kanë mundësiqë vetë të vendosin nëse marrin pjesë nëlëndën fetar ose jo. Mësuesit e lëndës fe-tare islame punësohen dhe inspektohennga Bashkësia Islame e Austrisë. Poashtu, Bashkësia Islame ka edhe inspek-torët e vet të arsimit, të cilët paguhen poashtu nga Ministria e Arsimit e Austrisë.Lënda fetare mësohet në të gjitha moshatshkollore, pra nga niveli parashkollorderi në maturë. Planprogrami dhe libratjanë të hartuar nga Bashkësia Islame eAustrisë, ndërsa të aprovuara dhe të fi-nancuara po ashtu nga Ministria e Arsi-mit e Austrisë dhe nxënësit i marrintekstet e tyre falas. Edhe përgatitja e kua-drove bëhet nga Bashkësia Islame, për-mes Institutit Pedagogjik për Edukim, të

cilin e menaxhon Bashkësia Islame e Au-strisë dhe e financon po ashtu Ministria.

Si qëndrojnë raportet e ALKIG-utme organizatat tjera islame në Austri?

-ALKIG ka pasur bashkëpunim meorganizatat tjera islame edhe më herët,edhe pse ish -Unioni nuk ka qenë organ iintegruar në Bashkësinë Islame të Au-strisë, por vullnetarisht kemi bashkëpu-nuar edhe me organizatat tjera - mëshumë, boshnjake dhe turke. Por, me hyr-jen në fuqi të ligjit të ri rreth Islamit nëvitin 2015, ALKIG është bërë institucionme të drejtë publike dhe njëkohësishtedhe organ i Bashkësisë Islame të Au-strisë, që do të thotë se ALKIG i ngjannjë myftinie në Republikën e Maqedo-nisë së Veriut, apo një Këshilli të Ba-shkësisë Islame të Kosovës, dhe kakompetencat e plota për menaxhimin ejetës fetare për xhamitë që janë pjesë e saj- ka edhe përfaqësuesin e vet në Kryesitë Bashkësisë Islame të Austrisë, si dhekatër delegatë në Kuvendin e BashkësisëIslame të Austrisë. Kjo çështje ka ndikuarqë ALKIG të ketë kontakte dhe bashkë-punim me të gjitha komunitetet tjeraislame.

Sipas jush, xhamia në Austri ështëvetëm një faltore, një hapësirë për tëkryer besimtarët myslimanë obligimetfetare, apo është diçka më tepër?

-Ndoshta është ekzagjeruese, pormund të bëj një krahasim me xhaminë ePejgamberit (a. s.) në Medinë, e cila kaqenë institucioni multifunksional për ne-vojat e besimtarëve në atë kohë atje. Xha-mitë në diasporë janë institucionefetare-kombëtare, të cilat mundohen tëruajnë dhe të kultivojnë vlerat fetare,kombëtare, morale dhe, njëherësh, mundtë themi se xhamitë janë ato të cilat nësenuk mund ta shpëtojnë asimilimin eshqiptarëve, të paktën do ta shtyjnë, do tavonojnë, edhe për një kohë të gjatë. Xha-mitë janë i vetmi institucioni ku gjenera-tat e reja dëgjojnë shqip, edhe atë nëgjuhën letrare. Aty organizohen manife-stime dhe aktivitete të natyrave që lidhenme interesat e popullatës sonë. Xhamitëluajnë edhe rolin e një qendre të këmbi-mit të informatave dhe lidhjeve me orga-nizatat tjera, sepse shumica einstitucioneve që dëshirojnë të sjellin in-formatat e tyre tek popullata i shfrytëzojëxhamitë, sepse aty zakonisht të premtevedhe gjatë fundjavës është frekuentimi mëi lartë i njerëzve. Xhamitë dhe mësimetqë dalin prej aty porosisin shqiptarët qëtë respektojnë fqinjët, të ruajnë rendinshoqëror, të respektojnë institucionet, të

participojnë në shoqëri, duke treguar dë-shirën tonë për integrim dhe duke ruajturedhe popullin tonë nga asimilimi. Poashtu xhamitë janë institucione që kanëhequr kufijtë lokal të trojeve shqiptare,sepse ato janë në shërbim të të gjithëshqiptareve dhe nuk ka ndarje të xhamivenë bazë të shteteve shqiptare nga vijmëne, që do të thotë se në çdo xhami ka xhe-mat nga të gjitha trojet shqiptare.

Dhe, për fund, nga pozicioni i njëimami të një vendi evropian, çka do takishit këshilluar lexuesin e “Hënës sëRe”?

-Mërgimtarët kanë pasur shumë sfida,të cilat është dashur t’i përballojnë dhe t’itejkalojnë, por brenga më e madhe e tyreka qenë aspekti fetar, sepse gjeneratat epara nuk i kishin institucionet fetare tëcilat ne i kemi sot dhe për atë arsye edhenuk kanë qëndruar në Perëndim pas pen-sionimit të tyre. Kështu që myslimanëveiu deshën shumë mund dhe mjete përngritjen e objekteve të tyre fetare-qoftëpërmes marrjes me qira, apo blerjes dhendërtimit të tyre dhe sot sadopak endiejnë veten pak më të qetë, sepse ne-vojat e domosdoshme shpirtërore mundt’i përmbushin edhe në shtetet e huaja,sado që ndjenja e të qenët i huaj ndoshtaasnjëherë nuk mund të largohet, po ashtuedhe malli për vendlindje asnjëherë nukmund të hiqet, pastaj dhe sfidat tjera fa-miljare dhe shoqërore janë gjithmonëngarkesë për myslimanët që jetojnë këtu.Prandaj, në këtë aspekt apeli im do tëishte për lexuesit dhe popullatën e trojevetona që të vlerësojnë dhe të jenë falënde-rues për të mirat që i kanë dhe ndjenjën etë jetuarit në atdhe. Të mos mendojnë setë mirat materiale t’i largojnë të gjithabrengat dhe të bëjnë të lumtur. Të gjithëata që mbajnë përgjegjësi institucionale,të kryejnë punën ashtu si duhet, për tëkthyer besimin e humbur të qytetarëve,kurse qytetarët t’i besojnë dhe t’i përkra-hin institucionet e tyre. E vetmja e mirëqë neve këtu na mban dhe na jep shpresa,është funksionimi i rendit dhe përgjegjë-sia në punë, prandaj një gjë të tillë mundta realizojmë edhe në trojet tona. Këshil-loj imamët që më shumë të koncentrohennë trajtimin e temave fetare që ndërlidhenme ruajtjen e rendit dhe të përgjegjësiveqytetare. Vetëm përmes këtyre faktorëvemund të krijohet hapësirë për liri, siguridhe drejtësi, që janë, pra, faktorë me re-levancë të veçantë për mirëqenie shoqë-rore. Falë këtyre faktorëve, ne realizojmëaspiratat tona për t’u ndier deri diku tëbarabartë me të tjerët.

Intervistoi: S. Xh.


Shkruan: Hasan Xhillo

Ibn Rushdi (në Perëndim i njohur siAveroes) konsiderohet filozofi më imadh në atë pjesë të Evropës - Anda-

luzi, që karakterizon vulën dhe diskursinislam. Çdo gjë dihet për jetën dhe veprim-tarinë e tij grandioze filozofike dhe shken-core. Vërtet është një konstruksion i madhintelektual. Shpirt i qetë analitik, çdo pro-blem e nxjerr "të pastër" dhe nuk lë paqar-tësi. Stilin aq sa e ka filozofik, po aq e kaletrar dhe shkencor. Fjalitë e thukëta dhegoditëse, të ngarkuara me përmbajtje, lënëmbresa të thella te lexuesi. Nëse do të le-xoni studimet e tij shkencore, juridike, fi-lozofike dhe teologjike, do të shihni sebëhet fjalë për një shpirt që kënaq afinitetetë ndryshme. Fillon me debate juridike dhembaron me perceptime filozofike që do tëshkaktojnë, e sidomos në Evropë, pasojame rëndësi filozofike. Shkurt thënë: juristme profesion e filozof me vokacion. Tëpërkujtojmë: profesioni juridik nuk mundtë ngufat prirjen e tij filozofike. Edhe He-geli në filozofinë gjermane ishte jurist, esipas prirjes ishte filozof. Thjesht, asgjënuk mund të prekë ngjarjen filozofike.

Në të vërtetë, Ibn Rushdi rrjedh nga njëfamilje me traditë të gjatë juridike. U lindnë Kordobë në vitin 1126, ku së pari arrintë përfitojë njohuri nga drejtësia, sepseedhe babai edhe gjyshi i tij ishin juristë tënjohur. Njëjtë si paraardhësit e tij, IbnBaxha dhe Ibn Tufejli, e zotëroi mjekësinëdhe astronominë. Por, me sugjerimin e IbnTufejlit, ngase e pa se bëhet fjalë për njëshpirt të zellshëm dhe të mprehtë, merrpërsipër të komentojë pothuajse të gjithaveprat e Aristotelit, e për këtë, pa dyshim,kishte nevojë për një përgatitje të madhefilozofike. Interpretimet e tij, për të cilat ushkrua shumë, do t'i mundësojnë të vijë nëshprehje edhe vokacioni i tij filozofik, dukeofruar zgjidhje autentike për një numër tëmadh çështjesh filozofike. Debatet e tijteologjike dhe filozofike i shkroi në më-nyrë paralele me shërbimin e tij si kadi su-

prem në Kordobë dhe si mjek kryesor ioborrit në Marakesh, tek Ebu Jakub Jusufi,i cili kishte respekt të veçantë ndaj Aristo-telit. Ai kërkoi qëndrim të qartë të Aristo-telit në traditën e deriatëhershme arabe, kumësimi i tij interpretohej në mënyra tëndryshme dhe shkaktonte njëfarë konfu-zioni. Këto konfuzione nuk i hasim vetëmtek arabët. Ato datojnë që nga paraqitja eneoplatonizmit e deri te paraqitja e Alber-tit të Madh dhe Toma Akuinit në filozofinëskolastike. Meqenëse veprat e tij kanë tëbëjnë me teologjinë dhe filozofinë, ai ngaana e disa autoriteteve fetare një kohë ushpall "i papërshtatshëm" në pikëpamje tëorientimeve fetare. Për këtë shkak, njëkohë jetoi në Lucena (Córdoba), larg ngajeta e djallëzuar politike dhe fetare në Kor-dobë. Por, kjo nuk zgjati shumë. Kalifi për-sëri e ftoi Ibn Rushdin në Marakesh, që t’ikryejë funksionet oborrtare për të cilat ki-

shte mjaft përvojë. Atje ai mbetet deri nëvdekjen e tij në vitin 1198.

Këtu duhet të shtojmë edhe faktin vi-jues. Në periudhën skolastike kur do të për-mendej emri Komentues (me shkronjën emadhe K), dihej se për cilin bëhet fjalë.Është e sigurt se filozofët skolastikë nukkishin problem për ta kuptuar mësimin eAristotelit në dritën e tij. Komentimet janëtë njohura si: komentimi i vogël, i mesëmdhe i madh. Për ta është shkruar shumë.Këta pothuajse i mbushën të gjitha univer-sitetet e atëhershme evropiane. Madje njëgrup filozofësh do të shpallen averoistë; poflitet edhe për averoezmin latin. U zhvil-luan diskutime të nxehta për shumë çështjefilozofike, por këtu ka pasur edhe disa kon-ceptime të gabuara, për shkak se ai lexohejvetëm përmes përkthimeve, e jo edhe për-mes veprave të tij origjinale, ku disa termanë gjuhën arabe mund të interpretohen ga-

Ibn Rushdi (Averoesi)

FILOZOFI ISLAME (3)

Ai nuk flet për dy të vërteta, por për një të vërtetë, deri tek e cila të çojnë filozofia dheteologjia. Dallimi është vetëm te metoda me të cilën shërbehen.

Hëna e Re 15

bimisht nëse nuk hyhet në thellësinë e tyredhe në përdorimin e tyre në kontekstin mëtë gjerë. Duhet patjetër të theksojmë se nukbëhet fjalë vetëm për komentime të zakon-shme. Në to mund të gjenden edhe kën-dvështrimet origjinale të Ibn Rushdit.Korpusi i interpretimeve të veprave meta-fizike, etike, natyrore shkencore të Aristo-telit është shumë i madh. Nga kjo shihet seIbn Rushdi, së bashku me Ibn Sinën, ështëfilozofi më i përkthyer në gjuhën latine.Madje edhe në polemikat e filozofëve sko-lastikë me Ibn Sinën dhe Ibn Rushdinmund të vërehen ndikimet e tyre. Por, kaedhe prej atyre që i ndjekin plotësisht, e si-domos kur bëhet fjalë për metafizikën e tëqenit dhe metafizikën e krijesave ose ekzi-stuesve (qenieve).

Filozofi tomistik francez Gilsoni do tëkonfirmojë, me shumë respekt, se Aristo-teli mbijetoi në veprat e Ibn Rushdit, dukepasur parasysh, natyrisht, qasjet dhe inter-pretimet e ndryshme të aristotelizmit.

Debatet origjinale teologjike dhe filo-zofike të Ibn Rushdit kanë të bëjnë me pro-blemin e botës, aktin e lëvizjes, lidhjenshkak-pasojë të ekzistentëve, lidhjen eesencës dhe të ekzistencës, lidhjen e mate-ries dhe formës, si dhe lidhjen e teologjisëdhe filozofisë, për intelektin aktiv. Për tëgjitha këto probleme janë shkruar shumëvepra letrare. Me të vërtetë është mjeshtrie madhe të zgjedhësh atë që është më esen-ciale në filozofinë e tij teorike dhe praktike.Bibliografia për të rritet në mënyrë të ja-shtëzakonshme dhe tashmë nuk mund tëpërcillet plotësisht.

Ne do të përqendrohemi vetëm në disaaspekte të konceptimit të tij filozofik në de-batet filozofike-teologjike: Tehafutat-Te-hafut (përgjigje në veprën e GazaliutTehafutual-falasifeh, Inkoherencë e filozo-fëve. Tehafutat-Tehafut do të ishte "Inko-herencë e inkoherencës", debat i gjerëfilozofik, ku analizohet çdo qëndrim i Ga-zaliut drejtuar kundër pikëpamjeve meta-fizike të filozofëve. Filozofia thjeshtmbrohet nga sulmet e Gazaliut. Thellësiae pikëpamjeve të Gazaliut dhe Ibn Rushditdhe analizat e tyre të hollësishme rreth qën-drimeve metafizike, zakonisht të përcjellaedhe me pikëpamjet e tyre, është pjesa mëatraktive e këtij diskutimi, e jo se kushështë në të drejtë e kush është në të shtrem-bët. Interpretimet janë tërhequr në shumëdrejtime që kërkojnë qasje të gjera. Këtukemi edhe dy debatet e tij të rëndësishmeAl-Faslumekal fima bejnel hikme ve she-riati minel it-tisal (Analizë e detajuar përbashkimin e teologjisë dhe filozofisë) dheMenahixhuel-edil-le fi akaidilmil-le (Zbu-limi i provave në lidhje me dogmat fetare).

Vetë titujt e këtyre veprave flasin për

lidhjen e filozofisë dhe teologjisë, duke eperceptuar atë nëpërmjet polemikave mefilozofët dhe teologët myslimanë. Në këtopolemika dominon qasja racionale ndajproblemeve të lartpërmendura. Kjo qasjeracionale nuk korrespondon me atë të filo-zofisë evropiane. Përkundrazi, Ibn Rushdirrënjët e kësaj qasjeje i kërkon në shpalljene Zotit -në Kuran. Ai nuk flet për dy të vër-teta, por për një të vërtetë, deri tek e cila tëçojnë filozofia dhe teologjia. Dallimi ështëvetëm te metoda me të cilën shërbehen.Qasja teologjike shfrytëzohet me proce-durë dialektike, e ajo filozofike me proce-durë argumentuese. Pra, të mësuarit për dytë vërtetat e Ibn Rushdit, që u paraqit ngadisa filozofë skolastikë, është interpretim igabuar për Ibn Rushdin. Dilemat rrethkësaj çështje tashmë janë tejkaluar në tek-stet lidhur me këtë problem.

Megjithatë, sa për ilustrim do të shi-kojmë disa momente. Pra, nuk mund tëketë dy të vërteta, ajo e filozofisë dhe ajo ereligjionit, por se ka vetëm një të vërtetë,të cilën edhe njëra edhe tjetra disiplinë einterpretojnë në mënyrën e vet, tregon IbnRushdi në konstatimin e tij goditës dhe tëshpejtë: si mundet e vërteta të jetë në kun-dërshtim me të vërtetën, dhe në këtë më-nyrë të ketë dy të vërteta. Assesi, nukmundet! Rezonimi njerëzor është i shtre-suar dhe nuk mund të gjithë njerëzit të jenëtë kënaqur me ndonjë procedurë uniformetë rezonimit. Të themi edhe këtë. Në këtëaludojnë kuptimet e brendshme dhe të ja-shtme të ajeteve kuranore. Dikush mund tëdepërtojë thellë në to, e dikush të kënaqetme kuptimin e tyre tekstual. Ibn Rushdikonsideron se te’vili ose hermeneutika / in-terpretimi i ajeteve kuranore është gjithnjëi nevojshëm domosdoshmërisht kur para-qitet ndonjë kontradiktë ndërmjet arsyesdhe shpalljes. Në Kuran përmendet kate-goria i’tibar. Kjo ka kuptim të thellë, madjemë të thellë se sa të menduarit dhe për-siatja. Kjo, në fakt, aludon në arritjen e tëvërtetës së gjërave, që të depërtohet deri tevetë e vërteta në bazë të aspekteve të shfa-qura. Nuk mund të arrihet deri tek esencae gjësendit nëse nuk perceptohen të gjithaaspektet e tij veç e veç. Në një operim tëkëtillë mendor filozofia mund të luajë rolinrrënjësor. Vallë, si mund të flasim se Zotiështë krijuesi nëse nuk e kemi parasysh tëkrijuarën? Ekziston një numër i madh i aje-teve kuranore që aludojnë në vëzhgimin ekreacionit dhe fenomeneve të tij. "Sheriati(mendohet në Islamin, shën. i aut. -H.XH.), thotë Ibn Rushdi, na shtyn të men-dojmë rreth krijimit me mjetet e arsyes dhekërkon njohuri, sipas kësaj, përmes vetëmendjes". Ibn Rushdi është po ashtu kate-gorik: implicitja duhet të bëhet eksplicite.

Kjo ndodh kështu për shkak se rezoniminjerëzor nuk është vetëm i një shtrese. Por,kjo është shumëllojshmëri e shtresave. Sinjë aristotelian, Ibn Rushdi konsideron sekjo shumëllojshmëri e shtresave ështëkompatibile me aftësitë njerëzore, të cilatdallojnë. Ai flet për masat e zakonshme,teologët dhe filozofët. Nga kjo duhet fil-luar të konceptohet e vërteta dhe interpre-timi i saj në më shumë mënyra. Njerëzit ezakonshëm kënaqen me rezonimin simbo-lik-retorik, teologët me atë dialektik, e fi-lozofët me atë të argumentuar. Kështu qëmënyrat e ndryshme të interpretimit kri-jojnë edhe premisa të ndryshme. Për shem-bull, rezonimi i juristit dhe i metafizikanitnuk janë të njëjtë. Prandaj, aq sa është leg-jitim rezonimi juridik, po aq është legjitimedhe ai filozofik. Këtë e tregojnë format erezonimit në traditën islame. Këtu kemi ju-ristë, teologë, sufistë, filozofë.

Nëse synimi i filozofisë është të arrijëderi tek e vërteta, atëherë çfarë kontesti kakëtu me teologjinë? Patjetër duhet të men-dojmë për botën dhe natyrën e saj të përgji-thshme. Dhe, për të arritur këtë, duhet tënjohim shumë mirë të gjithë trashëgiminë fi-lozofike që merret me këtë problem. Proce-dura kritike nuk duhet lënë anash. Kurproblemi do të shqyrtohet në më shumëaspekte, vetëm atëherë mund të sillen pre-misat e caktuara, duke pasur për qëllim të ar-rihet deri tek e vërteta ose të kënaqet afinitetii profileve të ndryshme të intelektualëve.

Ibn Ruzhdi me qasjen e tij racionaleështë në kërkim të provave. Procedura ar-gumentuese, karakteristike për filozofët,vjen në shprehje edhe në mësimin e tij përlidhjen e esencës dhe ekzistencës, e ciladallon nga ajo e Farabiut dhe Ibn Sinës. Egjithë krijimtaria e tij metafizike ka për qël-lim argumentimin e ekzistencës së Zotit.Nuk ka të bëjë me metafizikën e të qenit; ainuk fillon prej ndonjë nocioni, por prej ek-zistuesve në botë. Në bazë të ekzistuesvenë botë, mendja i abstrakton nocionet epërgjithshme, të cilat nuk kanë status realjashtë mendjes. Ato, po ashtu, nuk janë tëinkorporuar në shpirtin e njeriut, siç pre-tendojnë mistikët. Vijon premisa: nuk kaasgjë në mendje që nuk do të ishte rezultati asaj çka është jashtë mendjes. Këtu rolkryesor kanë mjetet e mendjes, e para sëgjithash abstraksioni, aftësia e mendjes tëkrijojë nocionet e përgjithshme duke pasurparasysh gjërat ndijore ose ekzistuesit.Ose, njeriu, së pari takohet me ekzistuesit,për realitetin e të cilëve tregon nocioni ek-zistencë. Ky nocion aludon në diçka qëështë e natyrshme për gjërat e vetme dheekzistenca nuk është diçka e ndarë prejtyre. Gjërat janë të përbëra nga materia dheforma dhe ato përbëjnë një ekzistues dhe


nuk mund të flitet për ndarjen e tyre. Po tëmos jetë njëjësia e kësaj shume që i bën qe-niet të jenë qenie, ato nuk do të ekzistonin.Por, as për formën as për materien nukmund të thuhet se nuk ekzistojnë. Ato nukia kanë borxh ekzistencën vetes së tyre. Kanjë faktor i jashtëm që i bën të jenë ekzi-stues, në fakt, të jenë aktualë. Prandaj qeniasensuale dhe ajo konceptuale bëjnë një uni-tet. Për këtë arsye, Ibn Rushdi konsideronse ekzistenca, duke pasur parasysh esencëne gjërave, është koncept mendor që ka përqëllim të tregojë koincidencën e asaj qëështë në realitet dhe të asaj që është nëshpirtin e njeriut. Ky nocion tregon se a kadiçka të vërtetë apo jo. Prandaj, të thuhet,të jesh qenie, do të thotë, të thuhet se diçkaështë e vërtetë. Në fakt, bëhet fjalë se athua diçka ekziston ose nuk ekziston, dhenë çfarë mënyre ajo ekziston. Ekzistuesi sinjë e vërtetë ekziston vetëm në shpirt, e kurdo t’i referohet ndonjë entiteti dhe gjë-sendi, atëherë ky nocion, thotë Ibn Rushdi,i atribuohet tërë asaj që është në kundër-shtim me jo-ekzistencën, qoftë ajo për gjë-rat ose për Zotin. Prandaj, njohuria përesencën nuk mund të kërkohet nëse ajonuk ekziston, nëse në vete nuk e përfshinatë "të jesh". Me vetë faktin që mund tazbatojmë atë në ndonjë gjë, ne tashmë kon-siderojmë se është dhënë në mundësinë easaj gjëje, e jo vetëm në mendje. Esenca, sie tillë, nuk transcendon ekzistuesin. Kup-tohet se esenca dhe ekzistenca e kanë “sub-stratin” e vet edhe në mendje edhe nërealitet. Qëndrimi i Ibn Rushdit këtu ndry-shon në mënyrë radikale nga qëndrimi iesencialistëve siç janë, për shembull, mu-tezilët, të cilët konsideronin se edhe jo-ek-zistenca para gjërave paraqet esencën ecaktuar. Pra, nëse ekzistuesi nuk percepto-het si një tërësi, e kjo botë, sipas Ibn Ru-shdit, është përplot me ekzistues, atëherëvijmë në përfundim se ekzistenca iu jepetgjërave dhe në këtë rast lind problemi seku do të vendosej ekzistenca nëse ajo pa-raqet vetë realitetin e ekzistuesit për çka,në fakt, angazhohet (Gilsoni).

Meqë fillon nga qeniet aktuale, Ibn Ru-shdi mendon se ekzistenca është primare nëraport me esencën. Debati në lidhje me dal-limin mes esencës dhe ekzistencës, sipasIbn Rushdit, më tepër është i natyrës log-jike sesa i asaj ontologjike. Për këtë shkak,debati në lidhje me esencën dhe ekzisten-cën nuk është aq i rëndësishëm për të. Ek-zistuesit (qeniet) të karakterizuar meesencë, ekzistencë dhe unitet, janë ato që ibashkojnë këta gjëra "të ndryshme". Për IbnRushdin edhe Zoti është Ekzistues. Por, nëkëtë rast, termi mevxhud i referohet asaj "tëjesh" në kuptimin absolut. Transformimi igjërave nga e mundshmja në realitet tregon

praninë e aktit të Zotit në krijim ose praninëe shkakut që përcakton qeniet të jenë qeniedhe kjo formë e të qenit pasqyron vetë Qe-nien. Qenia nuk mund të ndahet në esencëdhe ekzistencë. Këto "dy" aspekte janë tëvarura nga njëra-tjetra dhe këto janë vetëmsi tërësi e pandashme, të përcaktuara me tëqenët në unitetin e tyre ekzistencial. Ekzi-stenca e ndonjë gjëje nuk mund të përcilletedhe me diçka tjetër - në këtë rast me esen-cën. Nëse do të supozohej kjo, i njëjtë do tëishte rasti edhe me ekzistencën: edhe asajdo t’i duhej diçka e tillë, në fakt, nëse ajonuk është vetë realiteti i ekzistuesit. Në këtërast aktivizohet në mënyrë të pashman-gshme sjellja në rreth. Nëse njëra ështëkusht për tjetrën, pavarësisht nga ekzistuesi,e ato e kanë këtë mundësi, atëherë edhe ek-zistenca e Qenies së Domosdoshme do tëishte e përbërë prej dy gjërave, nga të cilatnjëra do të ishte kusht, e tjetra e kushtëzuar;njëra do të ishte esencë, e tjetra ekzistencë- është decid Ibn Rushdi.

Gjatë analizimit të esencës dhe ekzi-stencës e pamë se Ibn Rushdi fillon ngarealiteti objektiv, nga ekzistuesit, me tëcilët më së pari përballet njeriu. Nuk mundtë largohet nga e gjithë bota. Struktura fi-zike e qenieve është pika fillestare e di-skursit të tij. Në këtë rrugë ai është nëkërkim të provave për ekzistencën e Zotit.Prandaj ai këtu iu referohet argumentevefizike. U përcaktua për dy që do të mund t’ipërkrahnin të gjithë njerëzit. Njëri është ar-gumenti teleologjik dhe tjetri kosmologjik.I pari karakterizohet si argument i provi-dencës (‘inaje) dhe tjetri si argument i kri-jimit (halk). Këto dy argumente Ibn Rushdii mbështet me më shumë ajete kuranore.Përmbajtja e argumentit të parë është siçvijon: çdo gjë e krijuar në këtë botë ështëkrijuar me qëllim të caktuar, që është nëshërbim të njeriut; në fakt, çdo gjë i ështëpërshtatur njeriut. Kjo nëse është kështu,atëherë bëhet fjalë për një lloj procedure tëvullnetshme. Për vullnetin e caktuar tëndonjë agjenti ose aktori. Asgjë nuk ka tërastësishme. Argumenti i bazuar në krijim

i ka parasysh kafshët, bimët dhe trupatqiellorë, të cilëve u është dhënë jetë. Jetavjen nga diku dhe ato këtë nuk ia kanëborxh vetvetes.

Ibn Rushdi i kënaq jo vetëm afinitetetteologjike, por edhe ato metafizike, e si-domos në bazë të pyetjeve për përjetësinëe botës dhe kauzalitetin. Ai e mbron qën-drimin e filozofëve nga sulmet e Gazaliutpër këto dy çështje, por njëkohësisht edheua zë për të madhe disa filozofëve për pi-këpamjet e caktuara, të cilat nuk mund tëbazohen logjikisht. Ibn Rushdi konsideronse fenomenet në botë qëndrojnë në raporteshkakësore mbi të cilët, në fakt, themelohetshkenca. Nëse nuk ka një lidhje të tillë, atë-herë nuk ka as shkencë. Thjesht, sipas tij,nuk mund të mohohen shkaqet aktive që ivërejmë në botë. "Të mohohet ekzistenca eshkaqeve aktive që vërehen në gjërat sek-suale, paraqet sofisteri, e ai që i hedh po-shtë, ai ose e përgënjeshtron me gjuhë atëqë ekziston në mendjen e tij, ose është dal-ldisur në dyshimin sofist." Ndërkaq, IbnRushdi fillon nga gjërat konkrete ose ekzi-stuesit, me çka është mbushur plot kjobotë: ai konsideron se këto i japin për-mbajtje mendjes së njeriut dhe se ai pa to,thjesht, nuk mund të formojë nocione oseinteligibile. Prandaj, sipas tij, nuk guxojnëtë hedhin poshtë lidhjen mes shkakut dhepasojës. Mendja e njeriut i kërkon shkaqete gjërave, e perceptim i gjërave janë vetëinteligibilet. "Ai që hedh poshtë shkakun",thotë Ibn Rushdi, "ai hedh poshtë edhemendjen. Logjika implikon ekzistencën eshkakut dhe të pasojës, e njohja e pasojavemund të konsiderohet e përsosur vetëm menjohjen e shkaqeve të tyre. Refuzimi ishkaqeve implikon refuzimin e njohurisë".

Njohurinë konvencionale që mbështetGazaliu, se duke vëzhguar gjërat, të cilatvijnë njëra pas tjetrës, e mendojmë se atojanë shkaqe dhe pasoja, e jo shprehi e men-djes sonë për shkak të konsekuencës sëtyre në paraqitje dhe zhdukje, Ibn Rushdi ehedh poshtë krejtësisht, duke menduar senë njohurinë e tillë nuk mund të themelo-

Hëna e Re 17

het njohuria shkencore. Vëzhgimi i va-zhdueshëm i gjërave dhe të menduarit rrethtyre na zbulon dimensione tjera që kanë tëbëjnë me aftësinë e mendjes së njeriut dheqë dallojnë nga shprehia. Vetë gjërat i le-jojnë mendjes të krijojë definicione dhe t'iemërtojë ato gjëra, sepse ato kanë esencëdhe cilësi. Ibn Rushdi është decid: "...vet-vetiu shihet se gjërat vetë kanë esencë dhecilësi që përcaktojnë funksionin e çdonjë-rës prej tyre dhe përmes të cilave këto de-finicione dhe emra dallojnë. Po të mos ketëgjësendi natyrë specifike, nuk do të kishteas emra të veçantë, as përcaktime, dhe tëgjitha gjërat do të ishin një".

Këtu duhet theksuar se nuk është fjalapër racionalizëm të pastër që do të mbahejekskluzivisht vetëm për mendjen. Qëllimiështë që me shkencë dhe filozofi të arrihete vërteta për të cilën flet Shpallja, se edheshkenca edhe filozofia mund të ndihmojnëshumë për këtë qëllim. Në këtë rrugë, tëmenduarit rreth gjërave në botë është merëndësi thelbësore. Vetëm në këtë mënyrëmund të kuptohet edhe karakteri i botës sitërësi. Për këtë arsye, këtu shtrohet pyetjapër gjërat dhe për përjetësinë e botës dhekohës - a është bota e përjetshme apo e kri-juar? Si të shpjegohet ky problem i madh,për të cilin diskutojnë filozofët dhe teolo-gët? Këtu do t’i paraqesim pikërisht per-ceptimet e Ibn Rushdit, natyrisht jo tëgjitha, ato të cilat tregojnë se në çfarë më-nyre mendimi filozofik mund të mbështesëtë vërtetën e cila simbolikisht paraqitet nëShpallje. Pra, problemi është se në çfarëmënyre mund të argumentohet krijimi ibotës në aspektin filozofik. Ibn Rushdi hapdebat filozofik dhe mundohet që t’i shman-get konceptimit mistik ose emanacionit nëtë cilin thirren disa filozofë të mëparshëmislamë. Ai niset nga karakteristikat e botësfizike dhe parimeve të tyre që janë objekt itë menduarit. Kjo botë, sipas Ibn Rushdit,përbëhet prej ekzistuesve, e këto prej ma-teries dhe formës. Bota është e mbushurplot me gjëra që janë të lidhura në mënyrëshkakësore. Gjërat, sipas Ibn Rushdit, nukmund të ekzistojnë nëse ato nuk përbëjnënjë kompozim të materies dhe të formës.Kështu që substancat ose ekzistuesit nëbotë kanë dy arsye: arsyen materiale dheformale. Njëra është arsyeja e aspektit ma-terial të substancës, e tjetra e atij inteligi-bil. E tërë bota është një sërë substancash.Gjinitë, llojet dhe dallimet janë universale.Meqë bota është e përbërë nga gjërat indi-viduale, atëherë universalet janë identikëme gjërat individuale, do të thotë, iu janëdhënë atyre si mundësi dhe mendja e nje-riut i abstrakton dhe i realizon, duke i kri-juar ato në atë mënyrë, dhe dukepërcaktuar esencën e gjërave individuale.

Kur do të përputhet ajo që është në realitetme atë që është në mendje, në atë rast keminjohuri të vërtetë. Nga kjo që u tha mësipër mund të sigurohemi se tek Ibn Ru-shdi dominon racionalizmi. Në vëzhgimine realitetit objektiv ai është realist. Intele-gibilet nuk kanë realitetin e tyre të pavarurnga gjërat. Intelegibilet që shënojnë gjëratmateriale janë rezultat i mendjes teorikeose aftësisë mendore që ato të abstrakto-hen. Materia në vete përmban mundësi oseforma të panumërta që kalojnë në mendjene njeriut. Ato nuk vijnë nga "lart" ose ngamendja aktive e cila, te filozofët e orien-tuar në aspektin mistik, konsiderohet si en-titet i ndarë, e te disa njëjësohet madje edheme melaqen Xhibril, që ua ka sjellë shpal-ljen pejgamberëve. Mendja teorike te IbnRushdi është e graduar. Së pari takohemime mendjen materiale që ka dispozicionose mundësi të konceptojë, mendja e fituar(e vërtetë) e realizon këtë mundësi, e men-dja aktive, megjithatë, i percepton nocio-net ose inteligibilet si forma të pastra tëpavarura nga gjërat materiale bazuar nëshfaqjen e mendjes së fituar, forma e sëcilës është e ngjashme me intelektin emundshëm ose material. Intelekti aktivështë vetëm një shkallë më e lartë e njohu-risë, e nuk është diçka që është e pavarurnga dy intelektët e parë. Mundësia për tënjohur dhe kur të njohësh janë dy aspektetë shpirtit. Prandaj këto dy intelekte janë tëbashkuara (ittisal). Kur mendja aktive ab-strakton, ajo nuk paraqitet si e pavarur ngaqenia jonë. Kur i jepet mundësia mendjessë mundshme që të realizohet, ajo nuk ve-pron nga jashtë, siç është raporti i subjek-tit dhe objektit - njëri aktiv, e tjetri pasiv.Këtu, thotë Ibn Rushdi, bashkohen formadhe gjësendi dhe në këtë mënyrë realizo-het njohuria. Ose: mundësia bëhet realitet.Mendja aktive është përherë e vërtetë, do tëthotë, ajo është inteligibile. Pra, ështëbrenda njeriut, siç thotë Ibn Rushdi, "siformë e tillë" që do të përputhet me gjë-sendin e në realitetin objektiv krijon no-cione ose inteligibile. Mund të thuhet sekjo formë është "e paqartë" dhe ajo do tëkthillet kur mendja e mundshme dhe e fi-tuar do të bëhet e vetëdijshme për veten evet. Ose kur mendimi e mendon vetveten.

Ne tashmë kemi përmendur se univer-salet ose nocionet nuk kanë ekzistencë tëveçantë nga gjërat, porse ato janë në njëunitet të pandashëm. Meqë gjërat shfaqendhe shkatërrohen, këtu paraqitet një pro-blem - në dallim nga realizmi, që konside-ronte se intelegibilet janë të përjetshme dhetë palëvizshme - në çfarë mënyre inteligi-bilet (entitetet) e përjetshme mund të jenëparime të gjërave të shkatërruara? Pro-blemi, sipas Ibn Ruzhdit, do të kapërcehet

nëse kalojnë në analizë mundësia dhe rea-liteti. Ekzistuesi si i vetëm është akt krijimi,i cili nga mundësia kalon në realitet, osenga mos ekzistenca në ekzistencë. Materiaështë dhënë në mundësi, e forma në aktua-litet. I gjithë ky operim e realizon aktin e lë-vizjes dhe, kështu, kalimi i të mundshmesnë realitet është një proces i përhershëm, qëvaret nga Lëvizësi i parë, ose Zoti. Në këtëmënyrë gjërat paraqiten dhe zhduken, e for-mat vazhdimisht ndryshojnë me shkatërri-min e vetë gjërave. Gjërat janë të lidhuraderi kur të arrihet te materia e parë. Materiae parë, sipas Ibn Rushdit, nuk ka parim sepse është ajo, thjesht, e para. Ajo nuk ështëformësuar dhe ndodhet në mundësinë e pa-stër dhe nuk ka ekzistencë të vërtetë. Akti ikrijimit është dhënia formë kësaj mundë-sie. Por, nuk mund të thuhet se nuk janë tëpërjetshme aktet e krijimit ose kalimi ngamundësia në realitet. Lëvizja e tij e va-zhdueshme (kalimi i gjërave nga e mun-dshmja në realitet) e pasqyron praninë eZotit. Domosdoshmërinë për të cilën flasinFarabiu dhe Ibn Sina, e cila është bazë eteorisë së emanacionit, Ibn Rushdi e kërkonnë themelin e kontingjencës (mundësisë),do të thotë, në lëvizjen e gjërave të cilat nëkëtë rast, duke kaluar nga e mundshmja nërealitet, janë të kufizuara ose të krijuara. IbnRushdi flet për "shfaqjen e pandërprerë".Ky është akti krijues i Zotit. Me vetë faktinse ky është i krijuar, flet mjaft për anën tje-tër të tij nga Krijuesi i tij. Pra, në dallim ngateoria e emanacionit, ku ndërmjetëson do-mosdoshmëria (për shembull, hija është do-mosdoshmërish e lidhur për njeriun), IbnRushdi, për të theksuar edhe më tepër tran-scendencën e Zotit, konsideron se akti i kri-jimit është copëzim mes botës dhe Zotit.Njëri është krijuesi, e tjetri e krijuara.Ahmet Fuat Ehvani me të drejtë pohon seqëndrimi i Ibn Rushdit në pikëpamje të për-jetësisë së botës është përqendruar mes për-jetësisë së tij dhe shfaqjes. Nuk është enjëjtë të thuhet se bota nuk u krijua ngaasgjëja dhe se bota u krijua nga Dikush(këtu mendohet për Agensin ose Lëvizë-sin). Bota është në shfaqje të përhershmedhe ky është "fillim i përhershëm", do tëthotë, përherë shfaqet ose lëviz, dhe kjo nukmund të ndodh vetvetiu, por i duhet Lëvi-zësi ose Zoti, që është përherë në akt, dhe sekëtë akt, siç thamë, e krijon Vetëm (ajo)Qenie. Nëse bota nuk lëviz, ajo do të shka-tërrohet.

Nuk mund të thuhet se këtu nuk hasimnë vështirësi. Por, këto vështirësi duhet tësqarohen në një mënyrë filozofike se atonuk mund të shpjegohen, thotë Ibn Rushdi.

Kjo formë e vëzhgimit tregon se filo-zofia mund t’i ndihmojë teologjisë, e cilanë këtë rast e ka fjalën e fundit.


Shkruan: Dr. Abas Jahja

Muzika e xhamisë përbën pjesën mëtë madhe dhe më të rëndësishme tëmuzikës fetare në përgjithësi. Kjo formëmuzikore realizohet brenda në xhami,duke filluar me thirrjen e ezanit dhe derinë përfundim të namazit/të lutjes.

Është me rëndësi të madhe tëpotencojmë se në muzikën e xhamisë nukpërdoren vegla muzikore, por përparësika zëri i njeriut. Këtu kujdes të veçantë ikushtohet zërit, që domethënë se zëriduhet të jetë i bukur dhe i matur.

Lexuesit duhet të kenë kujdes tëposaçëm në përdorimin e mekameve tëndryshme dhe kalimet mes mekameveduhet të jenë të koordinuara mes imamitdhe myezinit. Kjo bën që lutja të kryhetme një kënaqësi më të madhe shpirtërore;njëherësh, e mban edhe koncentrimin exhematit në një nivel më të lartë.

Ne vetë jemi dëshmitarë të këtij faktise, kur e falim namazin pas ndonjë imamii cili e ka zërin e bukur, ndjejmë njëkënaqësi më të madhe dhe përjetojmëemocione shpirtërore në një nivel më tëlartë. Për të mbajtur aktiv koncentrimindhe emocionet e xhematit, imami dhemyezini fillimisht duhet të kenë njohurielementare rreth mekameve muzikoredhe përdorimit të tyre. Të përdorenmekame përkatëse dhe adekuate përsecilin namaz, duke filluar nga namazi isabahut e deri në namazin e jacisë, përshkak se secila kohë e namazit ka mekamtë veçantë.

Shkurtimisht, imami dhe myezinipërveç pajisjes profesionale fetare, duhettë kenë edhe vesh muzikor për t’i dalluartonalitetet e mekameve të ndryshme.

Vetëm në këtë mënyrë mund të ketëharmoni në mes të imamit dhe tëmyezinit në aspekt të muzikalitetit.

Prandaj, çdo teolog që ka synim tëkryejë detyrën e imamit dhe të myezinitduhet të pajiset edhe me dituritëelementare muzikore, të paktën të njohë 5mekame të cilat përdoren gjatë pesëkohëve të namazit, e posaçërisht duhetkushtuar rëndësi të madhe thirrjes sëezanit.

EZANI PARAQET PASQYRËN E FESËISLAME

Ezani paraqet pasqyrën e fesë islame.Veçanërisht kur bëhet fjalë për shoqëritëmultikulturore dhe multikonfesionale,duhet të kemi kujdes edhe më të madhdhe të jemi më të ndjeshëm në këtëaspekt.

Ezan do thotë thirrje, lajmërim,shpallje. Është fjalë arabe dhe shërbenpër të treguar, për të informuar, për tëlajmëruar hyrjen e kohës së namazit.

Ezani ka filluar të këndohet në vitin eparë Hixhri, pas shpërnguljes sëmyslimanëve në Medinë. Pasi përfundoindërtimi i Xhamisë së Pejgamberit (a. s.),u paraqit nevoja për shpalljen dhelajmërimin e ardhjes së kohës së namazit.Në lidhje me këtë pati mendime tëndryshme nga ana e disa sahabëve(shokëve) të Pejgamberit (a. s.) përmënyrat e tubimit për namaz, si: rrahja ekambanave, ndezja e zjarrit, fryrja mebrirë, si dhe ngritja e flamurit.

Një nga ensarët, i quajtur Abdulla ibniZejd, pa në ëndërr thirrjen e ezanit dhe itregoi Pejgamberit (a. s.), i cili i tha:“Ishallah është ëndërr e vërtetë. Mësoja

Bilallit ta thirr, sepse zëri i tij është më ibukur dhe më i fortë.” Bilalli hipi në njëvend të lartë, e thirri ezanin me zë të lartëdhe të ëmbël, i cili zë u dëgjua nga tëgjithë të pranishmit. Në këtë mënyrëBilalli u bë edhe myezini i parë iPejgamberit (a. s.).

Kur e dëgjoi Omeri (r. a.) ezanin, i thaPejgamberit (a. s.) që edhe ai e kishteëndërruar po të njëjtin tekst të ezanit. Nëkëtë periudhë, ndërkaq, Pejgamberit (a.s.) i kishte zbritur edhe shpallje ngaAllahu (f. p.).

Ezani thirret nga minarja e xhamisë,ndërsa në mesxhide (pa minare) apo nështëpi, këndohet duke dalë në një vendmë të lartë.

Ai që e thërret ezanin quhet myezin. Ezani thirret nga një person, por në

disa raste ka mundësi që të thirret edhenga dy persona. Ezani që thirret nga dypersona emërtohet si çifte-ezan.

MEKAMET E EZANIT

Ezani që thirret gjatë namazit tëxhumasë, brenda në xhami, duke qenë

Ezani dhe ikameti si forma tëveçanta të muzikës fetare

NOTA RE

Ezani paraqet pasqyrën e fesë islame. Veçanërisht kur bëhet fjalë përshoqëritë multikulturore dhe multikonfesionale, duhet që të kemi kujdesedhe më të madh dhe të jemi më të ndjeshëm në këtë aspekt.

Hëna e Re 19

hatibi në mimber, quhet ezan ibrendshëm. Ezani po ashtu thirret edhe nëraste të tjera, siç është emërtimi ifoshnjave të posalindura.

Gjatë thirrjes së ezanit, në namazin esahabut, pas fjalës “Hajje alel-felah” –“Eja në shpëtim” shtohet edhe “Es-salatu Hajrun Mine’n Neum” –“Namazi është më i mirë se gjumi”.

Ezani për nga karakteristikat emuzikalitetit është formë muzikore paritëm/takt të caktuar. Ezani gjithmonëinterpretohet në mënyrë improvizuese.Duhet të theksojmë se thirrja e ezanitduhet të jetë brenda suazave të njëmekami të caktuar.

Thirrja e ezanit tradicionalisht thirretnë këto mekame:

Ezani i sabahut (mekami saba)Ezani i drekës (mekami ushshak)Ezani i iqindisë (mekami rast) Ezani i akshamit (mekami segjah)Ezani i jacisë (mekami hixhaz)

Gjatë thirrjes së ezanit duhet të kemikujdes që t’u përmbahemi mekameveadekuate: me atë mekam me të cilinfillojmë, me atë edhe duhet të mbarojmëdhe mos të bëjmë vibracione të tepërta tëzërit, me të cilat do ta prishimseriozitetin e ezanit.

KARAKTERISTIKAT E NJË MYEZINI

Myezini duhet të ketë zë të bukur dhetë ketë njohuri elementare nga muzika.Gjatë thirrjes së ezanit, të shqiptohenfjalët qartë dhe bukur, të ketë parasyshrregullat e texhvidit dhe të ketë kujdesnga zgjatjet e tepërta. Nëse nuk keminjohuri të mjaftueshme rreth mekameve,mos të bëjmë kalime të panevojshme.Myezini të ketë kujdes përdorimin efrymës (- frymëmarrjen dhefrymënxjerrjen), me qëllim që të mosketë ndërprerje të zërit. Të ikë nga zërat epakontrolluar dhe të paartikuluar.

Në veçanti, duhet të cekim që nëkohën e sotme, gjatë shfrytëzimit tëmjeteve teknologjike që e përforcojnëzërin e njeriut, duhet të kemi kujdes tëveçantë në përdorimin e volumit tëpërforcuesve, sepse zëri i tepërt mund tëshqetësojë veshin e njeriut.

IKAMETI

‘Ikamet’ do të thotë ‘ngritje nëkëmbë’ dhe shërben për të informuar dhepër të përgatitur xhematin për të falurfarzet e namazit. Gjithashtu, edhe kjothirrje bëhet nga ana e myezinit. Teksti iikametit është i ngjashëm me atë tëezanit, me një dallim të vogël që pas

fjalës “Hajje alel-felah” shtohet “Kadkametis salah” .

Dallimi në mes ezanit dhe ikametitqëndron në atë se ikameti lexohet mëshpejt dhe me zë më të ulët se ezani.Ikameti po ashtu bëhet në mënyrëimprovizuese, por duhet përmbajturmekamit të mëparshëm, do të thotë: siështë lexuar ihlasi-sherifi. Ikametit ishtohet edhe një fjalë plotësuese.

Ezani (transkriptim):

Allahu ekber, Allahu ekber Allahu ekber, Allahu ekber.

Esh-hedu en la ilahe il-la-llah,Esh-hedu en la ilahe il-la-llah.

Esh-hedu enneMuhammeder-resulullah,Esh-hedu enneMuhammeder-resulullah.

Hajje ales-salah,Hajje ales-salah.

Hajje alel-felah,Hajje alel-felah.

Allahu ekber, Allahu ekber.

La ilahe il-la-llah.


Shkruan: Jusuf Zimeri

Kur flitet për artin në Islam, për tëbukurën, kjo nuk nënkuptonvetëm bukurinë dhe estetikën e

jashtme, objektive apo subjektive qoftëajo, por me të nënkuptojmë “të bukurënabsolute”, madhështia e së cilës reflekto-het nga arti i krijimit në gjithësi e që ështëe dukshme kudo në univers. E bukuranuk buron vetvetiu, por ajo buron ngaZoti, nga Krijuesi Absolut, andaj çdo gjëe cila është e bukur, me vlera artistike dheetike, nuk është asgjë tjetër veçse manife-stim i cilësive të Krijuesit Absolut. Thelbii artit dhe boshti i tij janë ndjenja të bu-kurisë, prandaj nëse pak meditojmë memendje të kthjellët, vërejmë se Islami, re-spektivisht Kurani fisnik jo vetëm që nxitnë të bukurën, por edhe apelon për të,ngase e bukura përveç se ngjall ndjenjat ebesimit, ajo krijon edhe rehatinë shpirtë-rore, e shton stabilitetin e të qenit dhe nxitnë dashuri - fillimisht ndaj Krijuesit Ab-solut, pastaj edhe ndaj çdo sendi që e rre-thon njeriun në botën fizike.

Pejgamberi (a. s.) nivelin më të lartë epërshkruan përmes nocionit “El-Ihsan -Mirësi”, nivel ky që nënkupton “të adhu-ruarit e Zotit si me e pa; edhe pse ti nuke sheh Atë, Ai të sheh ty”. Pra, e bukuraështë ajo që vë lidhje ontologjike dheestetike me Zotin. Cilësia e së bukurës në

mënyrë të prerë përshkruhet edhe në kri-jimin e njeriut nga Allahu (xh. sh.), meç’rast Kurani fisnik thotë: “Vërtet ne ekemi krijuar njeriun në formën e mirë, mëtë përsosur.”

Prandaj, konsiderojmë se Njeriu ështëi krijuar në formën më të bukur, më este-tike...Në kuptimin më të gjerë, kjo nën-kupton se edhe njeriu është vepër arti eZotit në tokë. Për këtë arsye edhe njeriu,por dhe natyra e universi, ose njeriu dhee bukura, janë nga i njëjti burim - e kyështë edhe motivi bërthamë i gjetjes sëprehjes tek njëri-tjetri.

Ne nuk mund ta përcaktojmë pozitëndhe qëndrimin e Islamit ndaj artit, përveçnëse e dimë qartë se çfarë nënkuptohetnga arti që përkufizohet si model ishprehjes estetike, me intencën e ndikimitnë emocionet njerëzore që mund të shpre-hen përmes fjalës, poezisë, prozës, pormund edhe përmes kombinimit të shumë-fishtë të ngjyrave. Prandaj, filozofia eartit në Islam mbështetet në ndjenjën e bu-kurisë që Allahu ka krijuar në horizont, nëshpirtin e pastër që reflekton bukurinë nëçdo lëvizje, në gjithë universin dhe nëvetë qenien njeri.

E bukura si kategori estetike të preknë emocion dhe krijon ndjeshmëri, sensi-bilitet, e ndodhur në çdo cep të sferës ma-teriale dhe asaj jomateriale, në botënuniversale të artit. Me të bukurën në art

kuptojmë një vendosje të pakontestue-shme të harmonisë, të pjesëve përbërësetë saj dhe të masës.

Pra, thelbi i artit dhe boshti i tij ështëndjenja e bukurisë dhe shprehjes; pro-dukti i artit të krijimit nënkupton që indi-vidi ta ndjejë atë dhe pastaj të shprehëdiçka të bukur dhe kjo, në përgjithësi, pa-raqet nxitje për besimtarët islamë që samë shumë të meditojnë dhe të kultivojnëtë bukurën, të meditojnë për bukurinë eUniversit, për bukurinë e qiellit e tokës,të maleve dhe të fushave, për bukurinë ebimëve dhe, pse jo, për bukurinë e njeriut.Prandaj, kushdo që e lexon Kuranin eshenjtë, sa më shumë që të lexojë, aq mëshumë gjen ajete që e alarmojnë atë, dukei tërhequr vështrimin dhe mendjen ndajkëtyre estetikave të transmetuara në gji-thë universin. Prandaj, konstatojmë seIslami solli në ekzistencë një qytetërim nëtë cilin artet gjithmonë kanë pasur dhe va-zhdojnë të kenë - në atë masë sa ç’është igjallë ai qytetërim - një vend me rëndësiqendrore.

Në këtë kuadër, ekspozitat tradicio-nale “Dora e Artë” duhet kuptuar në këtëkontekst: në sferën e kultivimit dhe tëzhvillimit të artit islam, sidomos këtu tene, sepse siç thonë të urtit “arti edhe he-kurin e bën më të vlefshëm se arin”.

(Autori është Drejtor i SektoritFetar-Arsimor të BFI të RMV)

E bukura dhe arti

KONTEKST Pejgamberi (a. s.) nivelin më tëlartë e përshkruan përmes

nocionit “El-Ihsan - Mirësi”, nivelky që nënkupton “të adhuruarit eZotit si me e pa; edhe pse ti nuk e

sheh Atë, Ai të sheh ty”. Pra, ebukura është ajo që vë lidhje

ontologjike dhe estetike me Zotin.Cilësia e së bukurës në mënyrë të

prerë përshkruhet edhe nëkrijimin e njeriut nga Allahu (xh.

sh.), me ç’rast Kurani fisnik thotë:“Vërtet ne e kemi krijuar njeriun

në formën e mirë, më tëpërsosur.”

Hëna e Re 21

Përtej mëkatit tradicional

VËSHTRIME HERMENEUTIKE NË SUREN KEHF (4)

Mungesa e diturisë rezulton me fjalë të kota dhe boshe, pastaj përsëritja dhejetëgjatësia e atyre fjalëve boshe rezulton me gënjeshtër të formësuar dhetë standardizuar.Në Kuran askund nuk zihet në gojë dituria si koncept i zhveshur nga normatetike dhe shpirtërore.

Shkruan: Dr. Ziber Lata

Ajeti 4

Përsëritja e paralajmërimit (indharit)në ajetin e katërt

“dhe që t’i paralajmërojë ata të cilëtthanë: ‘Allahu ka marrë fëmijë’”, e sqa-ron shkakun përse Zoti (xh. sh.) njëherë eka dhënë paralajmërimin në ajetin e dytëe pastaj përgëzimin, por në të njëjtënkohë tregon edhe rëndësinë e paralajmë-rimit në mbarëvajtjen e proceseve tëndryshme të jetës.

Vetëm se tani paralajmërimi nukbëhet i përgjithshëm, por për një veprimkonkret, për faktin se jobesimtarët i për-shkruajnë fëmijë Allahut (xh. sh.).

Kështu që, pas vizatimit të kornizavekryesore për t’u mbrojtur nga fitnet ejetës (të cilat janë numëruar në surenKehf), Allahu fuqiplotë fillon t’i prekëproblemet konkrete. Shtrimi i këtij pro-

blemi menjëherë në fillim të sures, paskëshillave të përgjithshme, është me rën-dësi të veçantë, sepse ajo prek thelbin e tëgjitha dimensioneve të jetës: dimensioninfetar, paradigmatik, historik, shoqëror,psikologjik etj. Fillimisht, zgjidh ngërçindogmatik, sepse përmes këtij paralajmë-rimi përjashton politeizmin dhe favorizonmonoteizmin. Pastaj, edhe pse probleminë pamje të parë është doktrinar (besi-mor), ai përmes kësaj kërkon të thyejë njëparadigmë që mbisundonte botën e asajkohe. Po ashtu, ishte një problem që për-fshinte gjithë historinë e feve, sepse ku-rejshët pohonin se Zoti ka bija, tëkrishterët e quanin Isën bir të Zotit, kursehebrenjtë e trajtonin Uzejrin për bir tëZotit, ashtu që zgjidhja e kësaj nyje ishtetendencë për ta përmirësuar një gabim hi-storik, e jo një lëshim të momentit. Poli-teizmi tani kishte marrë formën e traditëste shumë popuj, prandaj prekja e tij ishteedhe një sfidë sociale, sepse duhej luftuartradita. Këtë e vërteton edhe ajeti i pestë,i cili potencon se ky ishte një defekt edhei baballarëve (paraardhësve) të tyre. Në

fund, është edhe dimensioni psikologjik,ngase të kërkosh ndryshimin e dimensio-neve paraprake vërtet është një sfidë erëndë për psikologjinë e njeriut. Pra, Al-lahu (xh. sh.) përmes prekjes së këtij pro-blemi na mëson se çdoherë duhet shëruarnjë problem që ka efekt të shumanshëm,apo thënë shkurt të shërohet gjeneratori iproblemit dhe jo efekti i tij.

Kur e analizojmë diskursin kuranor,vërejmë se ajo që sot shohim në mjedisettona është krejt e kundërta. Krejt thërra-sin në zgjidhje të një problemi, por rea-lisht askush nuk e prek thelbin - të gjithëmerren me efektet anësore që prodhon aithelb i prishur.

Nëse ndalemi pak më gjatë në kon-struktin sintaksor dhe përzgjedhjen e fja-lëve të ajetit të katërt të sures Kehf, “iparalajmëron ata të cilët thanë: ‘Allahuka marrë fëmijë’”, atëherë shohim se sa imrekullueshëm është mozaiku sintaksor ifjalëve të Zotit. Parashtrohet pyetja: përseZoti (xh. sh.) nuk ua tërheq vërejtjenatyre që besojnë se Allahu ka fëmijë, poratyre që thonë se Allahu ka fëmijë? Për-


gjigjja: ky ajet na mëson se besimtarëtduhet t’i paralajmërojnë dhe t’i këshil-lojnë njerëzit për fjalët dhe veprimet që ishohin dhe jo t’i paragjykojnë për atë qëata kanë në mendjet dhe zemrat e tyre,prandaj Allahu i paralajmëron për atë qëata thonë. Sigurisht që Allahu mund t’iparalajmërojë njerëzit edhe për atë që atakanë në zemra, sepse Ai i di të fshehtat,mirëpo në këtë sure zgjodhi vetëm atë qëdeklarohet. Surja Kehf konsiderohet sinjë sure që në thelb ka shoqërinë, e pro-blem shoqëror mund të jetë vetëm propa-ganda besimore, e jo besimi që fshihet.Pra, ne duhet të paralajmërojmë për atëqë shohim dhe jo për paragjykimet tonandaj dikujt.

Ajeti 5

Në ajetin e pestë të sures Kehf sqaro-het mënyra dhe forma se si njerëzit er-dhën deri në këtë mëkat të kobshëm.

“Ata nuk kanë dije për të, as etërit etyre. Ajo u rrit si një fjalë që thjesht u delnga goja. Thonë vetëm se gënjeshtra.”.

Para analizave të detajuara gjuhësoretë këtij ajeti, vlen të spikaten dy segmentekryesore:

I pari: asnjë problem apo mëkat nukburon si rezultat i një procesi apo i njëngjarje madhështore, por thjesht si ve-prim i pavlerë, i parëndësishëm dhe shpe-shherë i pavënë re nga shoqëria apoindividi. Njësoj siç është në rastin kon-kret, ku atribuimi i Krijuesit me fëmijë kafilluar thjesht si një fjalë goje, por pastajështë rritur dhe ka marrë formën e mëka-tit të standardizuar për gjenerata të tëra.Kështu që, neglizhenca e punëve tëvogla, për gjeneratat e ardhme do të thotëmëkat me efekte shumëdimensionale,prandaj Allahu (xh. sh.) thotë “Ata nukkanë dije për Të, e as etërit e tyre”, qënënkupton se ardhja e këtij problemi mepërmasa kaq të mëdha ka bërë rrugë tëgjatë.

I dyti: nëse në ajetin paraprak (i ka-tërti) flitet për një problem me efektenegative të shumanshme, dhe jo vetëm

doktrinar, atëherë në ajetin vijues (ipesti) detektohet motivi që solli deri nëkëtë, që ky mëkat t’i marrë këto për-masa kaq të mëdha. Pra, përmes këtyreajeteve Zoti (xh. sh.) na obligon qëpasi të shohim një defekt në vetvete aponë shoqëri, menjëherë duhet nxituar përta mësuar motivin dhe shkakun fillestartë tij; kuptohet, nëse duam që ta zgji-dhim si problem. Tendenca dhe mënyrase si sot njerëzit u qasen problemeve tëcaktuara është krejt e gabuar, sepse, siçthamë më parë, njerëzit përpiqen t’i eli-minojnë efektet e problemit dhe jo taprekin thelbin apo shkakun që ka sjellëderi aty.

Nëse problemeve do t’u qasemi për-mes kësaj metode hyjnore, duke i pasurparasysh këto segmente, atëherë zgjidhjae tyre do të ishte më e lehtë, por në tënjëjtën kohë edhe nuk do ta lejonim njëproblem që të rritet dhe të marrë përmasatë një mëkati tradicional, ku trajtimi i tijpastaj do të kërkonte punë shumë të gjatëdhe të lodhshme.

Kurani është libri i shkruar, i cili, në

Hëna e Re 23

një mënyrë apo në një tjetër, është mi-shërim dhe pasqyrim me fjalë i kozmositdhe ekzistencës në përgjithësi, prandajçdo grafemë apo fonemë është pasqyrimi një realiteti të pamohueshëm të kësajdhe të botës tjetër.

Çdo prononcim apo fjalë e kësaj boteështë realitet i zbatuar i pakthyeshëm, icili qysh në momentin kur del nga gojavetëm rritet dhe asnjëherë nuk humbet.Prandaj në ajetin e pestë të sures Kehf Al-lahu (xh. sh.) thotë “Është rritur si një fjalë”. Njeriu është zo-tërues i fjalës derisa ajo nuk ka dalë ngagoja e tij. Në momentin kur ai e shqiptonatë, i hiqet e drejta e zotërimit, kështu qëpasojat dhe efektet e saj janë të pakon-trollueshme dhe të paimagjinueshme. Kë-shtu ndodhi me një fjalë të thjeshtë tëdalë nga gjuhët e disa njerëzve në të ka-luarën, e cila pastaj u rrit dhe u formësuanë mëkat shumë të madh, prandaj ata qëmashtrohen se mund të shërojnë lehtëplagën e një fjale, vijnë në kundërshtimme ligjin e kësaj bote dhe me vetë këtëajet uranor: “u rrit fjalë-fjalë duke dalënga gojët e tyre” (Kehf, 5)

Nëse vështrohen më thellësisht bo-shtet e këtij ajeti, dalin tri boshte krye-sore, të cilat në të njëjtën kohë përbëjnëtri etapa bashkëvepruese të jetës njerë-zore.

Etapa e parë është mungesa e diturisëpër diçka, të cilën e tregon fillimi i ajetit

“Ata nuk kanë dituri për Të dhe as ba-ballarët e tyre”. Fillimi i një problemi tëcaktuar nis nga mungesa e diturisë për atësferë apo problem të caktuar.

Etapa e dytë është mbulimi i zbrazë-tirës së diturisë me fjalë boshe, të cilatdalin spontanisht nga gjuhët e padirig-juara nga arsyeja e shëndoshë, prandaj nëpjesën e dytë të ajetit thuhet

“...u rrit fjalë-fjalë duke dalë ngagjuhët e tyre”. Kontrollimi i fjalëve tëdala nga gjuha është rezultat i njerëzvetë pajisur me dituri, prandaj mungesa editurisë rezulton me fjalë boshe dhe të

pavenda. Nëse e kemi parasysh këtë renditje,

thirrjet e shumta nga Zoti (xh. sh.) dhenga Pejgamberi (a. s.) për kontrollim tëfjalës dhe të të shprehurit, paraprakishtnënkuptojnë një lloj ngritje intelektuale(edukative). Këtu nuk është fjala për di-turi në kuptimin e mbushjes me sa mëshumë informacione, por pajisjen meurtësi për jetën dhe arsyen e të ekzi-stuarit, apo e kundërta: të xhehlit (injo-rancës).

Etapa e tretë është bashkimi i fjalëveboshe dhe formësimi i tyre në gënjeshtër,prandaj Allahu (xh. sh.) në pjesën e fun-dit të ajetit thotë

“Ata nuk thonë (gjë tjetër) përveçgënjeshtrës”.

Pra, shohim se ajeti i pestë i suresKehf i paraqet tri etapa të njëpasnjëshme:mungesa e diturisë rezulton me fjalë tëkota dhe boshe, pastaj përsëritja dhe je-tëgjatësia e atyre fjalëve boshe rezultonme gënjeshtër të formësuar dhe të stan-dardizuar.

Dikush mund të shtrojë pyetjen: nje-riu mund të gënjejë edhe kur është i paji-sur me dituri, pra, pa i kaluar këto trietapa të theksuara më lart?

Së pari duhet kuptuar se ilmi (dituria)që Zoti (xh. sh.) përmend është një kon-cept i cili paksa ndryshon nga konceptiynë për diturinë. Në kohën bashkëkohoretë pajisurit me dituri është sinonim vetëmi pajisjes me informacione të caktuara,apo analizimit të tyre, kurse në Kuranaskund nuk zihet në gojë dituria si kon-cept i zhveshur nga normat etike dheshpirtërore.

Së dyti, në ajetin në fjalë nuk flitet përgënjeshtër individuale, por për një gënje-shtër apo mëkat me përmasa shoqëroredhe që ka marrë trajtën e traditës. Kjo shi-het nga ligjërimi kuranor i këtij ajeti, i ciliështë vetëm në trajtën e shumësit, ku Al-lahu (xh. sh.) thotë:

“Ata nuk kanë dituri për Të dhe as ba-ballarët e tyre. U rrit fjalë-fjalë duke dalënga gojët e tyre. Ata nuk thonë (gjë tje-tër) përveç gënjeshtrës”. Në të tri pjesët eajetit, apo etapat siç i ndamë ne, Allahuka folur në trajtën e shumësit dhe jo nënjëjës, d.m.th. flitet për veprim kolektivdhe jo individual.

Shkruan: Dr. Selver Xhemaili

Koha, njësoj si njeriu, është njëlëmsh/top sekret. Se çka fshihetnë topin sekret të kohës, e di

vetëm Allahu madhëriplot. Njeriu është evetmja krijesë që është në gjendje të reg-jistrojë e të evidentojë ngjarjet që kanëndodhur në kohë dhe, njëkohësisht, në li-dhje me të ardhmen mund të fantazojëdhe të planifikojë, apo të programojë.

Allahu (xh.sh.) betohet në kohën dheme pjesët kohore që përbëjnë tërësinë esaj. “Pasha kohën... Pasha agimin...Pasha paraditen.. Pasha ditën kur ajoshkreptin... Pasha natën kur shtrin errë-sirën...” Qëllimi i të gjitha i këtyre beti-meve, të cilat janë shpallje të Zotit (Vahj),është për ta përkujtuar njeriun dhe për t’itreguar atij se koha është një dëshmitarpër njeriun. Njëkohësisht, e përkujtonnjeriun që kohën ta shfrytëzojë mirë,drejt dhe frytshëm. Në të kundërtën, nje-riu dhuntinë e madhe, kohën, do ta

shndërrojë në një dëshmitar që do të dë-shmojë kundër tij. Dhe, kjo është njëhumbje dy llojesh. E para, duke e shka-tërruar amanetin /dhuntinë e quajtur kohëdhe e dyta, duke e shndërruar atë në njëdëshmitar kundër vetes.

Muaji i Ramazanit është një pjesë ekohës, të cilën Zoti i madhërishëm e kabërë të dallueshme nga kohërat apo muajttjerë. Njeriu ka mundësi ta përjetojë përçdo vit, por varësisht se si e perceptonkëtë kohë me vlera të mëdha, çka përfitonnga begatitë e këtij muaji, me çfarë veprae mbush këtë periudhë kohore - ashtuedhe dëshminë e saj do ta tërheqë pasvete. Ky muaj është një pjesë e kohës, ecila i mundëson besimtarit takimin mevirtytet dhe vlerat kuranore, është një ha-pësirë ku besimtari përpara vetes ka tëservirura ushqimet më të këndshme shpir-tërore. Kështu që, shërben në zvogëlimine trupit dhe në zmadhimin e shpirtit. Ështëkoha e një vëmendjeje të posaçme ndajrregullave dhe parimeve të sjelljes dhe të

veprimit etik. Takim i tokësores me qiel-loren; i krijesës me Krijuesin.

Muaji i Ramazanit që në te (filloi të)shpallet Kurani, që është udhërrëfyes përnjerëz dhe sqaruesi i rrugës së drejtë dhedallues (i të vërtetës nga gënjeshtra). Ekush e përjeton prej jush këtë muaj, le tëagjërojë, ndërsa kush është i sëmurë osenë udhëtim, le të agjërojë aq ditë nga ditëte mëvonshme. Allahu me këtë dëshironlehtësim për ju, e nuk dëshiron vështirë-sim për ju. (të agjëroni ditët e lëshuara mëvonë) Që të plotësoni numrin, të madhë-roni Allahun për atë se ju udhëzoi dhe qëtë falënderoni. (Bakara, 2/185)

Ky ajet në mënyrë shumë të saktë tre-gon arsyen dhe urtësinë e bërjes së mua-jit të Ramazanit një muaj të dalluar. Dhe,arsyeja është se në këtë muaj fillon zbritjae Kuranit fisnik. Ky fakt mbështetet edhenga ajetet e para të sures Kadr. Prandaj,lirisht mund të thuhet se Ramazani ështëmuaj i lindjes së Kuranit. Nata e fillimittë zbulesës hyjnore është nata e Kadrit,


Urtësia e agjërimit

NGA MIMBERI

që gjendet brenda muajit Ramazan. Dhe,kjo do të thotë se, në qoftë se nata në tëcilën filloi shpallja e Kuranit, pra nata eKadrit, nëse nuk do të ishte brenda mua-jit Ramazan, ky muaj nuk do të fitonteshenjtëri apo të quhej muaj i begatë. Ra-mazani të gjitha begatitë dhe shenjtërinëe vet e ka fituar për hir të asaj që në vetengërthen natën në të cilën ka filluar qëzbulesa hyjnore t’i paraqitet njerëzimit.

“Ne e kemi zbritur (Kuranin) nëNatën e Kadrit.

E kush mund të ta shpjegojë ty seç’është nata e Kadrit?

Nata e Kadrit është më e mirë se njëmijë muaj.

Engjëjt dhe Shpirti (Xhebraili), melejen e Zotit të tyre, zbresin në këtë natë,me të gjitha vendimet (sjellin formulat elumturisë së pa përshkruar për çdo fushëtë jetës).

Paqe është ajo deri në lindjen e agi-mit.” (97/1-5)

Dhe, zbulesa hyjnore natën apo ditën

kur shfaqet e shndërron në më të vlef-shme se sa një jetë (1000 muaj=83 vjet e4 muaj), por edhe muajin në të cilin kazbritur Kurani, pra Ramazanin, e bënmbret të muajve. Ramazani, ndërkaq, poqe se nuk do të sillte “Mbretin e fjalëve”,nuk do të bëhej “Mbret i muajve”. Siduket kjo kaptinë e bekuar dëshiron ba-shkëbiseduesit t’ia prezantojë këtë kon-statim dhe fakt të pamohueshëm:“Kurani, i cili natën në të cilën zbriti eshndërroi në më të vlefshme se sa një jetëtë tërë, nëse zbret në jetën time, çdo ditëe bën të vlefshme sa një jetë të tërë. Dhe,një jetë në të cilën ka zbritur Kurani dheështë planifikuar, ndërtuar sipas parimevetë shpalljes hyjnore, shpërblimi i vetëmdo të jetë xheneti. Domethënë, shenjtëriadhe bereqeti i Ramazanit nuk është përshkak të kohës si e tillë, por për shkak tëzbulesës hyjnore, e cila për synim kaudhërrëfimin, përkatësisht udhëzi-min/hidajetin e njerëzisë.

Fjala savm/agjërim ka kuptimin të

qëndrosh larg nga diçka, të mbash vetenndaj diçkaje, të përmbahesh, të abste-nosh, të largohesh nga diçka. Edhe nëshqip përdoret: të mbash Ramazan, tëmbash agjërim. Në fakt, të mbash agjë-rim do të thotë të mbash veten, të jesh ivetëpërmbajtur. Ngase, gjithçka që navjen mbi kokë, na vjen për shkak të asajqë nuk jemi të përmbajtur e të vetëkon-trolluar. Uni i njeriut, egoja (nefsi) lën-gon nga epshe, pasione dhe dëshira, tëcilat njeriut jo pak herë i shkaktojnë stresdhe frikë nëse shpërthejnë plot vrull eshpejtësi. Qetësia shpirtërore nuk mundtë arrihet ndryshe, veçse duke pasur njësistem disiplinimi të përshtatshëm. Zako-nisht, epshet dhe pasionet ushqehen dhefuqizohen me ushqim dhe disiplinohen embahen nën kontroll nëpërmjet agjërimit.Thelbi/rrënja e mëkateve qëndron në atëqë nuk jemi të vetëpërmbajtur. Përfundonnë gjynah atëherë kur nuk e përmban dotzemërimin, nervozizmin, epshin, lak-minë, kur gjuhën nuk e ke të kontrolluardhe nuk je i vetëpërmbajtur në fjalë etj.Kështu që personi në ç’nivel e mban ag-jërimin, edhe agjërimi po aq e mbron,përkatësisht e bën të vetëpërmbajtur nje-riun. Ndoshta në këtë kontekst aludon ha-dithi i të dërguarit të Zotit, “Agjërimiështë mburojë”.

Zbulesa hyjnore/Kurani gjithashtusynon që ta udhëzojë njeriun, ta edu-kojë, në mënyrë që jeta e tij gjithnjë tëzhvillohet në korniza të njerëzores. Ku-rani është një projekt konstruktiv hyjnor.Që, nëpërmjet të personalitetit të ndër-tuar të besimtarit, të ndërtojë tërë jetën.Prandaj, ndikimi i agjërimit, atmosferae Ramazanit, gjendja e vetëkontrollitdhe e vetëpërmbajtjes, njësoj sikursedhe roli i Kuranit në jetën e njeriut, nukguxon të përkufizohet vetëm në njëmuaj. Agjërimi gjatë një muaji është njëstërvitje për forcimin e vullnetit të nje-riut, që ai të përfitojë forcë dhe energjipër t’i përballuar të gjitha sfidat që ivijnë në jetë. Natyrën e agjërimit e për-shkon cilësia e durimit dhe kjo është njëforcë e veçantë për t’u përballur me vë-shtirësitë në jetë dhe për t’u mbrojturnga çdo e keqe. Mbi të gjitha, zhvillohetaftësia për ta kontrolluar egon. Andaj,kuptimin, atmosferën që sjell Ramazanibesimtari duhet ta bart dhe ta shpërndajënë të gjitha poret e jetës. Në njëfarë më-nyre, tërë jetën ta shndërrojë në Rama-zan (vetëpërmbajtje). Një jetë evetëpërmbajtur nga mëkatet, pra një jetëe shndërruar në Ramazan, ahiretin e ka -Bajram. Bajrami i botës tjetër është vetëXheneti.

Zot, na mundëso një fund të tillë!

Hëna e Re 25

Si ta shndërrojmë tërëjetën në Ramazan(vetëpërmbajtje).


Shkruan: Dr. Husein Rizai

Allahu (xh. sh.) i ka dalluar disapjesë të kohës prej disa të tjerave,duke lëshuar në to mëshirën dhe

mirësinë e Tij për krijesën më të përso-sur, njeriun. Prej ditëve të javës e ka dal-luar të premten/xhumanë; prej netëve tëjavës: natën e xhuma; prej atyre të vitit:natën e Regaibit, të Miraxhit, të Beratit etë Kadrit; prej muajve hënor: Rexhebin,Sha’banin dhe Ramazanin.

Muaji i Ramazanit është muaj të ciliti përmendet emri në Kuranin fisnik. Al-lahu i madhërishëm nuk është mjaftuarvetëm me përmendjen e tij, por njëkohë-sisht me ajetet e ka përcaktuar si muaj tëagjërimit. Pikërisht për shkak të gjitha kë-tyre privilegjeve dhe specifikave të ve-çanta, muaji i Ramazanit në kulturëntonë është pranuar/llogaritur si “sulltani injëmbëdhjetë muajve.” Kurani famëlartë,i cili zbriti në këtë muaj të bekuar, mun-dëson arritjen e vetëdijes, të përgjegjë-

sisë, të respektit dhe të devotshmërisë.Me afrimin e shpalljes, i dërguari i Al-

lahut herë pas here dilte nga shtëpia,shkonte nëpër vende të heshtura dhe tëqeta dhe në këtë ambient pemët dhe gurëte përshëndetnin me fjalët “Esselamu alej-kum, ja Resulallah” (paqja qoftë mbi ty,o i dërguar i Allahut), ai vështronte, dëg-jonte, por nuk shihte asgjë përveç drurëvedhe gurëve. Shpeshherë tërhiqej nëshpellë i vetmuar, duke u zhytur në men-dime dhe meditime.

Nata e Kadrit, ushqim i shpirtit

RAMAZAN

"Ne e zbritëm atë (Kuranin) në natën e Kadrit. E ç’të bëri ty të dish se ç’ështënata e Kadrit? Nata e Kadrit është më e rëndësishme se një mijë muaj! Melejen e Zotit të tyre në (atë natë) të zbresin engjëj dhe shpirti (Xhibrili) për

secilën çështje. Ajo (që përcakton Zoti) është paqe deri në agim tëmëngjesit." (Kadr, 1-5)

Hëna e Re 27

Muhamedi (a. s.) ka thënë: “Unë dinjë gur në Mekë i cili, para se të dërgo-hesha si pejgamber, më përshëndeste meselam; vendin e tij e di edhe tani.“ Hz.Aliu tregon kështu: Isha me Muhamedin(a. s.) në Mekë dhe bashkërisht vizituamdisa vende të Mekës, ku kaluam mes ko-drave dhe pemëve. Kur kalonte i dërguarii Allahut rreth tyre, ato e përshëndetninme “es-selamu alejkum, ja resulallah.”(paqja qoftë mbi ty, o i dërguari i Alla-hut).

Gjatë muajit të Ramazanit Muhamedi(a. s.) shpesh herë vetmohej në shpellënHira, mirëpo ai gjatë kësaj kohe nuk ishtelarg njerëzve - ai i ushqente të varfrit qëi shkonin pranë, ua plotësonte nevojat ne-vojtarëve, pastaj kur kthehej nga Hira,para se të shkonte në shtëpi, e bënte Qa-benë tavaf.

Periudha e Hira‘s së Muhamedit (a. s.)i ngjan aventurës ose procesit të farës ndërtokë. Hira është mjedis i një gjeneze dhenjë fillimi, cilësia e së cilës do të mbetetpërgjithmonë e panjohur dhe si bazë përshkak se në të u hodhën themelet, farat ebesimit, aty u ndez pishtari i lumturisë sëpërjetshme dhe aty nisi zbritja e Kuranit.Nëse analizohet pse Pejgamberi shkontenë Hira, do të shohim se në atë kohë ki-shte padrejtësi të madhe, sundonte mje-rimi, idhujtaria dhe injoranca, kështu qëai largohej nga kjo atmosferë për ta qetë-suar shpirtin e vet, duke medituar për ma-krokozmosin dhe mikrokozmosin. Mekëtë kuptojmë se, sado pak, njeriu ka ne-vojë të largohet nga atmosfera e zhurmës,të ngel me vetveten, që të ketë mundësi tëkryejë vetëllogarinë. Ky largim nuk e kakuptimin e largimit nga shoqëria ose veti-zolimi, por e ka kuptimin e mbetjes meveten dhe me shoqërinë.

Muhamedi (a. s.) ka thënë: “Mysli-mani që futet mes njerëzve dhe që merrpjesë në vështirësitë e tyre, është më i do-bishëm se myslimani që qëndron i veçuardhe nuk merr pjesë në vështirësitë etyre!“

Një ditë, i dërguari i Allahut dukeqëndruar në shpellën Hira i vjen Xhibrilidhe i thotë: “Ikre!” - “Lexo!” “Unë nukdi të lexoj” - u përgjigj Muhamedi (a. s.).Pastaj vazhdoi: “Më mori në përqafimdhe më shtrëngoi aq, sa më kaploi mun-dimi. Këtë e përsëriti tri herë, e pastaj mëlëshoi dhe më tha: ‘Lexo me emrin e Zotittënd, i Cili krijoi (gjithçka), e krijoi nje-riun nga një droçkë gjaku! Lexo! Zoti ytështë Bujari më i madh, i Cili me anë tëpenës ia mësoi njeriut ato që nuk i dinte.”(Alak, 1-5)

Pastaj Pejgamberi (a. s.) u kthye nështëpi i tronditur dhe i shqe tësuar, hyri te

Hatixheja (r. a.) dhe i tha: “Më mbulo!Më mbulo!” Më pas ia tregoi asaj “laj-min” dhe i tha: “Kam pasur frikë përveten”, e Hatixheja (r. a.) i përgjigjet: “Jo,jo për Zo tin; Allahu ty kurrë nuk do të tëturpërojë, sepse ti je njeri që i viziton tëafërmit e tu, kujdesesh për të varfrit,kompenson të hum burën, gostit mysafi-rin, gjithnjë i ndihmon të tjerët dhe ndjektë drejtën.“

Nata e Kadrit ishte një shpërblim përMuhamedin (a. s.), sepse pas meditimit-tefekurit-soditjes që e bënte në shpellënHira, si kundërvlerë Allahu ia dha Kura-nin, ku 23 vite radhazi do të vazhdojë tëzbresë fjala e Zotit. Ai kohë pas kohë va-zhdonte të meditojë. Kjo shihet edhe terasti, i cili transmetohet nga Aisheja (r.a.), se një ditë e kanë pyetur: “O Ajshe!Na thuaj çfarë ishte më e çuditshme që keparë tek i dërguari i Allahut.” Ajo qau emë pastaj tha: “Çdo sjellje tek ai ka qenëe jashtëzakonshme! Njëherë erdhi natëntek unë dhe lëkura e tij e preku timen etha: “Më lejo t’i falem Zotit tim të ma-dhërishëm!” Më pastaj u ngrit, moriavdes e filloi të falej duke qarë, ashtu samjekra e tij ishte e tëra e lagur nga lotët.Kur binte në sexhde, vazhdonte të qante,aq sa toka lagej. Pastaj ra anash dhe va-zhdoi të qajë, derisa nuk erdhi Bilalli përezanin e sabahut. Bilalli pyeti: “O i dër-guari i Allahut, përse qave kur Allahu t’ika falur gabimet e kaluara dhe të ar-dhshme?“ U përgjigj: “Mjerë ti, o Bilall!Si mos të qaj, kur Allahu këtë natë mëshpalli ajetet: ‘Në krijimin e qiejve e tëtokës, në ndryshimin e natës dhe të ditës,ka argumente të qarta për ata që kanëarsye dhe intelekt. Për ata që Allahun epërmendin me përkujtim kur janë nëkëmbë, kur janë ulur, kur janë të shtrirëdhe thellohen në mendime rreth krijimittë qiejve e të tokës (duke thënë): Zoti ynë,këtë nuk e krijove kot, i lartësuar qofsh,ruana prej dënimit të zjarrit!” (Ali Imran,190,191), dhe më pas tha: “Mjerë për atëqë i lexon këto ajete dhe nuk men-

don/mediton për të.“Nata e Kadrit është simbol i tefekku-

rit-meditimit-soditjes. Shumë njerëz këtënatë e kalojnë në ibadet, duke e lutur Al-lahun për falje me zemrat e tyre të hapuradrejtuar Allahut fuqiplotë dhe, si kundër-vlerë, Ai dërgon engjëj/melaqe - bashkëme to edhe Xhibrilin - që sjellin shpirtdhe lëvizje për t’i gjallëruar zemrat qëkanë vdekur, duke i përgëzuar me paqe,mëshirë dhe mirësi deri në agim të ditës.

Kjo natë le të shërbejë, ku Kurani dotë zbresë në zemrat tona, të na lartësojëdhe të na bëjë të pavdekshëm ashtu siç ebëri Muhamedin (a. s.) dhe shokët e tij.Të jemi më afër Kuranit, kjo bëhet dukevendosur një link/lidhje ku do të mun-demi që të depërtojmë në kuptimet/bren-dësinë e Kuranit.

Ta vendosim Kuranin në boshtin ejetës sonë; jeta pa Kuran është jeta paZot. Ai që dëshiron të njihet me Zotin dheme vetveten, le të lexojë Kuran, por le-ximi duhet të sjellë me vetveten kuptimindhe përjetimin. Ai që dëshiron të njihetme Muhamedin (a. s.), le të lexojë Kurandhe ai që dëshiron të mësojë se si duhet tëjenë raportet mes Krijuesit dhe krijesës,ai që dëshiron të shohë personalitetin evet në marrëdhëniet me Allahun dhe meMuhamedin (a. s.), le të lexojë Kuran.

Ta lexojmë Kuranin sikur na zbretneve, çdo fjalë ta marrim sikur na drejto-het neve, ta vendosim veten tonë në ven-din e kryepersonazhit të çdo rrëfimikuranor.

Si atëherë, po ashtu edhe sot, dhe nëçdo kohë, Nata e Kadrit duhet të jetëburim frymëzimi për punë dhe veprimtariaktive në prezantimin e kauzës islame nëbotë. Të jetë gjenerator i dëshirës dhe am-bicieve për fitore dhe suksese në fusha tëndryshme të jetës. Thënë shkurt, për-shëndetja e Natës së Kadrit është“Selam” - “Paqe”; si rrjedhojë, kjo natële të ushqejë shpirtin optimist bashkëko-hor mysliman me plane dhe strategji tëqartë për një të ardhme më të lumtur.


Llojet e agjërimit1. Agjërimi farz (obligim)2. Agjërimi kaza (për kompensim)3. Agjërimi i nedhrit (i premtimit)4. Agjërimi i kefaretit (shpagimit)5. Agjërimi për sevap (vullnetar)

A) Agjërimi farz, detyrimi i tij vërteto-het me Kuran, me Sunnet dhe me Ixhma.

B) Agjërimi kaza është kompensim,është ob li gim nëse gjatë Ramazanit nukagjërohet me arsye, siç është udhëtimi dhesëmundja, për çka Allahu (xh. sh.) tho të:“…e kush është i sëmurë prej jush oseështë në udhëtim (e nuk agjëron), atëherëai (le të agjërojë) më vonë aq ditë…”(El-Bekare, 184)

C) Agjërimi i premtimit është agjërimtë cilin myslimani ia bën obligim vetes meqëllim që t’i afrohet Allahut (xh. sh.). Kë-shtu që, është obligim ta zbatojë në atë më-nyrë siç e ka premtuar. Nëse ka premtuarpër të agjëruar një ditë, ose disa ditë të cak-tuara, ai obli gohet për atë ditë ose për atoditë të caktuar. Pra, çësht ja varet nga ven-dosja (nijeti) e personit të caktuar. Kësh tuqë, agjërimi në fjalë është obligim. Allahu(xh. sh.) thotë: ”…le t’i zbatojnë premti-met e veta…” (El-Haxhxh, 29)

Ç) Agjërimi i kefaretit (shpagimit) zba-tohet në këto raste:

a) Kur në Ramazan ha qëllimisht dhepa arsye.

b) Kur në ditën e Ramazanit kryhenmarrëdhënie intime qëllimisht.

c) Zbatimi i ndonjë ndalese gjatë ihra-mit.

ç) Mbytja gabimisht. d) Kur nuk i rri pas (besnik) betimit dhedh) Në rastin e ziharit. D) Agjërimi vullnetarisht (për sevap)

është ai të ci lin myslimani e zbaton me qël-

lim që t’i afrohet Allahut (xh. sh.), por tëcilin nuk e ka të obligueshëm. Ky agjë rimnë disa ditë është i kërkuar, në disa ditë iurry er, në disa ditë është i ndaluar e në disatë tjera i pël qyer.

Dh) Agjërimi për sevap është në këtoditë:

a) Agjërimi në ditën e Arafatit, për ataqë nuk shkoj në në haxhillëk.

b) Dita e Ashures. c) Gjashtë ditët e Shevvalit. ç) Ditët e ashtuquajtura të bardha - e

13-ta, e 14-ta dhe e 15-ta e çdo muaji hi-xhri; dhe

d) Dita e hënë dhe e enjte në secilënjavë; edhe këtu bëhet fjalë për javët e mua-jit hixhri.

E) Agjërimi i qortuar (mekruh) ështënë këto raste:

1. Në ditën e xhuma, nëse përcaktohetvetëm kjo.

2. Ditën e shtunë, dhe 3. Tërë vitin. Ë). Agjërimi i ndaluar (haram) është si

vijon:a) Dy ditët e Bajrameve. b) Dita e dyshimtë. c) Tre ditët e tekbireve; dhe ç) Agjërimi i bashkëshortes për sevap,

kur bash kë shorti është në shtëpi, e ajo ag-jëron pa lejen e tij.

Agjërimi i RamazanitDefinicioni i agjërimit është: “Agjërim

do të thotë abs tenim nga haja e pija etj. prejsyfyrit deri në iftar, me qëllim të agjërimitnë ditët në të cilat agjërimi nuk ështëharam.”

Dispozita e agjërimitDispozita e tij është obligim (farz) in-

dividual për çdonjërin që i plotëson ku-shtet që të jetë i ngarkuar (mukel-lef).

Argumentet për obligueshmërinë e tij:

Argumente nga Kurani fisnik. Fjalët e Allahut (xh. sh.): “O ju që be-

suat, agjërimi është bërë obligim sikurseqë ishte obligim edhe i atyre që ishin parajush, kështu që të bëheni të devotshëm.(Jeni të obliguar për) Ditë të caktuara...”.(El-Bekare, 183-184)

Po ashtu, ajeti tjetër thotë: “(Ato ditëtë numëruara janë) Muaji i Ramazanit,muaji kur filloi të shpallet Kurani, që ështëudhërrëfyes për njerëz dhe sqarues i rru-gës së drejtë dhe dallues (i të vërtetës ngagënjeshtra). E, kush e përjeton prej jushkëtë muaj, le të agjërojë.” (El-Bekare, 185)

Argumente nga SunnetiFjala e Resulullahut (s.a.v.s.): “Islami

qëndron mbi pesë çështje: Të dëshmuaritse nuk ka Zot, pos Allahut dhe se Muha-medi është i dërguari i Tij; zbatimit të na-mazit; zeqatit; haxhit; dhe Ramazanit.”(Transmetojnë: Buhariu dhe Muslimi).Gjithashtu, Muhamedi (a. s.) thotë: “Ag-jëroni kur ta shihni hënën (e re) dhe bënindërprerje (iftar) kur ta shihni atë (hënëne muajit tjetër).” (hadithi është autentik)

Për këtë ummeti është i një fjale sa ipërket de ty ri mit të agjërimit të Ramazanitdhe këtë nuk e kund ë r sh ton asnjë mysli-man. Kështu që, mohuesi i detyrimit të tijështë pabesimtar dhe për të nuk vlejnë di-s po zi tat që kanë të bëjnë me myslimanin.

Kur u bë obligim?Agjërimi i Ramazanit u bë obligim në

vitin e dytë Hixh ri, kur Alejhis-selami ushpërngul për në Medinë.

Kur agjërojmë?Agjërimi i Ramazanit obligohet (me

konsensus) atë herë kur vërtetohet hyrja etij. E kjo bëhet me pam jen e hënës së re nënatën e tridhjetë të Shabanit. Nëse qie lliështë i kthjellët dhe i pastër dhe nuk kapengesa për ta parë atë. Agjërimi, ndërkaq,

Për agjërimin

DOKUMENTAR (NGA SHTYPI ISLAM)

Hëna e Re 29

mund të fillojë edhe me plotësimin eSha’banit, tridhjetë ditë - nëse nuk vërteto-het pamja e hënës në natën e lart për men -dur. Për këtë qëndron fjala e Muhamedit(a. s.), që thotë: “Agjëroni kur ta shihnihënën dhe ndërprejeni kur ta shihni atë. Enëse keni pengesa natyrore, atëherë mua-jin Sha’ban plotësojeni me tridhjetë ditë.”(hadithi është au ten tik)

Koha e agjërimitKoha e tij është që nga syfyri (imsaku)

e deri në iftar. Shih për këtë fjalën e Alla-hut (xh. sh.): “dhe hani e pini derisa qartëtë dallohet peri i bardhë nga peri i zi nëagim, e pastaj agjërimin plotësojeni derinë mbrëmje.” (El-Bekare, 187)

Kushtet për detyrimin e agjërimitKushtet për të janë siç vijon: personi të

jetë mysliman, të jetë në pubertet, të jetë imençur, femra të mos jetë në periudhën etë përmuajshmeve dhe të le ho ni së, të ketëmundësi të agjërojë, të jetë i shëndoshë dhemos të jetë udhëtar. Preferohet që të rinjtëdhe të rejat të ushtrohen me agjërim parapubertetit. Kështu do të përgatiten për mo-shën madhore të pubertetit.

Vendosja (nijjeti)Agjërimi nuk vlen pa vendosje (pa nij-

jet), ndër kaq vendosja bëhet me zemër, porshprehet edhe me gjuhë.

Arsyeja e lejueshme për të mos agjë-ruar

Për të sëmurin lejohet mos të agjërojënëse frikë so het se e shton sëmundjen,ndërkaq është i ne voj shëm mosagjëriminëse i nevojitet shërim.

Agjërimi i fëmijësEdhe pse për fëmijën agjërimi nuk

është detyrim, me gjithatë kujdestari duhetta urdhërojë atë për të. Kësh tu do ta përga-tit që nga vegjëlia, kuptohet aq sa lejojnëmundësitë e një fëmije. Shokët e Pejgam-berit (a. s.) i ushtronin fëmijët e tyre në ag-jërim, madje duke i in kurajuar me lojëra tëndryshme për t’i de ko n cen tru ar nga uria.Rabia bin Muavvedh thotë: “Ne fëmijëttanë i çonim të agjërojnë, andaj edhe shko-nim në xhami me ta, rregullonim lojëraprej leshi, e kur ndo një ri prej tyre qante ngauria, ia jepnim lodrën për t’u zba vitur me tëderisa të vinte iftari.” (Tran s me toj në Bu ha-riu dhe Muslimi)

Gjërat që e prishin agjërimin Agjërimin e prish ushqimi ose pija,

qoftë edhe pak, me qëllim, me vetëdëshirëdhe me vetëdije. Kësh tu është vendiminëse bëhet përcjellja e tij (ush qi mit osepijes) për në bark në mënyrë të natyrshmedhe të pranuar ligjërisht (sher’an). Si p. sh.përmes go jës, hundës dhe veshit.

Ndërkaq, gjërat që e prishin agjëriminjanë:

1) Pirja e duhanit dhe gjërat që sjellindisponim e të cilat tërhiqen me hundë.

2) Injeksioni klizmatik që jepet në kof-

shë. Ndërkaq, injeksioni që jepet në lëkurë

ose në ar te rie nuk e prish agjërimin, sepsekjo nuk i përket më ny rës ligjore (sher’an),edhe pse më e preferueshme është që edheky lloj i injeksioneve të merret pas if ta rit.

3) Nëse vihet diç në vesh ose në sy, eqë depërton deri në fyt.

4) Ushqimi i mbetur mes dhëmbëve, qëgëlltitet, të cilën agjëruesi e heton.

5) Duhet pasur kujdes që gjatë marrjesavdesit uji mos të përcillet në lukth përmesgojës dhe hundës.

6) Vjellja qëllimisht (vjellja e paqël-limshme nuk e prish agjërimin).

7) Pështyma nëse tërhiqet në gojë dheme qëllim rikthehet në lukth – kjo e prishagjërimin.

8) Marrëdhëniet intime.9) Provokimi për ejakulim – në çfarëdo

mënyre qof të, e prish agjërimin; nësendodh në gjumë, nuk e prish.

Andaj, ai që agjërimin e prish me shka-qet e lart për mendura, megjithatë për hir tëRamazanit në vazh dim të ditës, aq sa kambetur deri në iftar, obligohet të mos hajëe të mos pijë.

Ç’është obligimi për kompensim (kaza)Përsëritja (kompensimi, kazaja) obli-

gohet atëherë kur në Ramazan nuk agjëro-het nga arsyet e lejuara të lart përmendura,siç ishin: udhëtimi, sëmundja, shtat zë nia,të përmuajshmet, lehonia etj.

Si bëhet kompensimi (kazaja)Kompensimi bëhet në ato mënyra që

myslimani t’i agjërojë ditët e lëshuara nëato ditë që agjërimi le jo het, e jo në ditët qëagjërimi ndalohet, gjë që është ce kur mëlart. Është mirë që ditët e lëshuara të agjë -ro hen para Ramazanit vijues. Gjithashtu,ditët e lës hua ra mund të agjërohen një pasnjë, por edhe ndaras.

Kur është obligim kompensimi dhe shpagimi (kefareti)

Të gjithë imamët janë unikë se për pri-shjen e agjë ri mit me marrëdhënie intimeobligim është kazaja dhe kefareti (kom-pensimi dhe shpagimi). Kuptohet, mekusht që agjëruesi ta prish qëllimisht, mevetë dë sh i rë, dhe duke ditur se është e nda-luar (haram). E nëse marrëdhëniet intimendodhin gabimisht, duke men duar se endenuk ka hyrë imsaku ose duke men duar seka hyrë koha e iftarit, me këtë rast nuk kashpa gim, por vetëm kompensim-kaza (osesiç e di po pu lli – ditë për ditë).

Si bëhet shpagimiShpagimi bëhet në këto mënyra:1) Lirimi i një robi. 2) Agjërimi ngjitas dy muaj dhe 3) Të ushqyerit e gjashtëdhjetë të var-

fërve. Kjo renditje është e detyrueshme. E

nëse nuk ekziston mundësia për lirimin enjë robi, me atë rast i vjen radha agjërimittë dy muajve pandërprerë. Nëse nuk është

e mundur as kjo, atëherë i vjen radha tëush qyerit e gjashtëdhjetë të varfërve. Por,të var frit nuk guxojnë të jenë të atij rrethiku ai që bën shpa gi min e ka obligim mbi-këqyrjen e tyre, siç janë: prin dë rit, fëmijëtdhe bashkëshortja. Ndërkaq, të afërmit etjerë, mbikëqyrja e të cilëve nuk është obli-gative për per sonin që shpaguan, nuk kapengesë që këtyre t’u je pet nga pjesa eshpagimit. Përkundrazi, këta kanë për pa-rësi ndaj të tjerëve në bazë të lidhjeve fa-miljare.

Gjërat që nuk e prishin agjërimin, porjanë të qortuara (mekruh)

Ndër ato është përqafimi ose puthja ebash kë shor tes. dhe anasjelltas, madje edheshikimi me epsh. Ndër kaq, të vështruaritme epsh, qoftë atë që e ke të nda luar, ështëçështje e ndaluar për agjëruesin, por edhepër atë që nuk agjëron.

Gjërat që nuk e prishin agjërimin, poras që janë të qortuara

Nëse diç hahet ose pihet me harresë, nëmënyrë të dhun shme ose me padije, gjë qëarsyetohet li gjë risht (sher’an).

Ushqimi i mbetur në mes të dhëmbëvenëse kalon në bark në mënyrë të pahetue-shme.

Pluhuri, nëse nuk ka mundësi të mbro-hemi prej tij.

Ai që e agjëron Ramazanin e nuk e falnamazin

Kush e agjëron Ramazanin e nuk e falnamazin, e ka shembur një nga shtyllatkryesore të Islamit. Nëse nuk e zbaton fal-jen e namazit duke mos besuar në obligue-shmërinë e tij, ai nuk konsiderohetmysliman dhe nuk ka dobi prej agjërimit. Enëse nuk e zba ton, por beson në obligue-shmërinë e tij, ai kon si de ro het myslimanmëkatar (fasik), gjë që sinjalizon në b e si -min e dobët dhe të luhatshëm të tij.

Agjërimi i të sëmurit në kllapiNëse myslimani goditet me sëmundjen

e kllapisë, du het të kërkohet ndihmë ngamjeku mysliman. Pas taj, në bazë të dia-gnozës, do të orientohet a do të agjë rojë osejo.

Agjërimi në vendet polarePër përcaktimin e kohëzgjatjes së ag-

jërimit në ven det polare ka dy mendime:Për përcaktimin e kohëve të namazit

dhe të agjë rimit për bazë merret shteti mëi afërt, res pek tiv isht kalendari.

Mendimi tjetër është se për bazë mer-ret Meka ose Medina.

Edhe njëri edhe mendimi tjetër janë tëar sye shëm, sepse ky është ixhtihad dhenuk ka tekst për të.

(Marrë nga: EL’V’AJU’LISLAMI -organ botues informativ, Risalet’ussi-

jami - Për agjërimin, Kajro, 1976, për-ktheu nga arabishtja: Hfz. doc. dr.

Ataullah Aliu)

Drejtori i Çështjeve Ndërkombëtaredhe Komunitare të Australisë dhe drejtorii Këshillit Izraelit-Australian për ÇështjetHebraike, Jeremy Jones, është takuar më20 maj, 2019, në Shkup, me Kryetarin eBashkësisë Fetare Islame të Republikëssë Maqedonisë së Veriut, Reis’ul-Ulemah. Sulejman ef. Rexhepi, i cili me këtërast kishte shtruar dhe një iftar për ndertë mysafirëve.

Në takimin e zhvilluar me Reisinkanë marrë pjesë Kryetarja e BashkësisëHebraike në vendin tonë Berta RomanoNikoliq, drejtori i Institutit për Trashë-gimi Shpirtërore dhe Kulturore të Shqip-tarëve në Shkup Skender Hasani, znj.Maja Susha, prof. Sami Sadikario, prof.Ivan Babamovski, Myftiu i Tetovës prof.dr. Qani Nesimi, kryetari i Shoqatës sëUlemave në kuadër të BFI-së Rexhep ef.Ziberi, kryetari i OH ‘Hilal’ MustafaDauti dhe drejtori i agjencisë ‘Hallall’ nëkuadër të BFI-së Muhamer ef. Vejseli.

Reisi dhe z. Jeremy Jones biseduanpër përvojat australiane të komunikimit

ndërreligjioz, me ç’rast z. Jones shpjegoise Australia është ndoshta vendi i vetëmnë botë ku komunitetet religjioze ba-shkekzistojnë mes vete pa shënuar asedhe një incident të vetëm, madje dhaplot shembuj se si të krishterët, myslima-nët dhe hebrenjtë bashkëpunojnë përshumë çështje dhe kultivojnë dashuri tëndërsjellë mes vete. Me këtë rast, të dypërfaqësuesit ranë dakord për të çelur në

të ardhmen rrugët e bashkëpunimit midisinstitucionit të BFI-së dhe të shtetit të Au-stralisë në sferën e zhvillimit dhe tëshkëmbimit të përvojave fetare.

Në fund, Reis’ul-Ulema h. Sulejmanef. Rexhepi mysafirit nga Australia i dhu-roi një gravurë pllakat me emrin e Allahut(xh. sh.) dhe të Muhamedit (a. s.). Drejto-rit Jones ai i dorëzoi dhe një komplet prejlibrave të tij me titull “Për fe dhe atdhe”.

- Pse ikin mjekët në Gjermani?A e keni menduar edhe ju ikjen?

Dr. Vegim Zhaku, Strugë: Kjo ështënjë pyetje mjaft komplekse, e cila duhetanalizuar në distancë kohore. Në një pe-riudhë më të hershme, mjekët kanë ikurpër shkak të rrogave të ulëta, por edhe përshkak të mungesës së perspektivës nëvend. Ndërsa sot, mungesa e perspekti-vës ndoshta vazhdon të qëndrojë - jo nëatë masë që ka qenë, mirëpo mendoj seikja është kthyer në një trend, ashtu siçështë bërë trend blerja e “smartphone-ve”të rinj çdo vit, me të vetmin qëllim: përtë qëndruar në trend.

Pse e them dhe ku e bazoj këtë?Realisht kjo çështje më ka tanguar

shumë dhe jam munduar ta shoh dhe taanalizoj më tej problematikën. Kam parëse një pjesë e mirë e atyre që ikin, kanënjë vend pune, kanë të ardhura të mira fi-nanciare familjarisht, jetojnë mirë, meshtëpi dhe makina; pra, kanë një stan-dard jetësor. Dhe, shpeshherë e pyes

veten: po ky e ai; çfarë e ka detyruar qëiku? Sigurisht, jo kushtet ekonomike, poruragani që ka pushtuar mendjen dhe zem-rën si pasojë e mendimit kolektiv, se këtunuk ka stabilitet, nuk ka perspektivë dhe,po besa - për të qëndruar në trend!

Por, nuk duhet neglizhuar edhe faktinse zhagitja e punësimit të të rinjve nëpërinsitucionet shëndetësore, shto këtu edheimpaktin e faktorit politik, e ka bërë efek-tin e vet!

Ikja e kolegëve të mi është ngjarja qëi ka dhënë goditjen më të rëndë shoqërisëshqiptare pas luftës së 2001-shit. Oferta“joshëse” e Perëndimit e ka turbulluarshoqërinë tonë dhe po luan me fatin ekombit tonë njëlloj si ajo macja pasi katurbulluar miun dhe e sorollat lart-poshtë.

Asnjëherë nuk e kam menduar ikjen!Jo sepse dua të tregohem patriot, jo segjërat janë perfekt për mua, jo se jetoj nënjë iluzion, por jemi Ne ata që pas disaviteve do të duhet të marrim në dorë pro-ceset e rëndësishme dhe të ndryshojmë

gjërat. Nëse të gjithë do të ikim, kush dot’i ndryshojë gjërat?

Çdo ndryshim vjen nga revolucioninë mendjet e secilit prej nesh, e pastaj tëfamiljes sonë më të ngushtë, mëhallës, fa-refisit, fshatit, qytetit dhe në fund, Shtetit.Mos të presim ndryshimi të vijë prej lart,sepse edhe Zoti nuk do ta ndryshojë gjen-djen e një populli nëse ai vetë nuk e bënatë! Nuk mund të jetë kajmaku i prishur,nëse qumështi është i mirë! Pra, si ështëbaza, ashtu është udhëheqja.

Shumica prej nesh thonë se në këtëvend asgjë nuk mund të ndryshohet. Atathonë këtë, sepse vetë nuk mund ta ndry-shojnë. Thjesht, ata nuk duan ta shohinndryshimin.

Nëse do të arrish diçka, nëse do tashohësh ndryshimin, duhet të jesh pjesëe atij, të punosh për atë. Nuk ka asgjë tëpamundur; thjesht, ka njerëz pa qëllime!

(Përgatiti: Arbër Kadriu)

Përfaqësuesi i lartë hebraiki Australisë takon Reisin


PYETJE-PËRGJIGJE:

Jo ikjes jashtë vendit!

Hëna e Re 31

SHKUP:

Është bërë traditë që me fillimin e muajit të bekuar të Ramazanit, Muajit të Mëshirës dhe të Solidaritetit, organizata humani-tare ‘Hilal’, që funksionon në kuadër të Bashkësisë Fetare Islame të Republikës së Maqedopnisë së Veriut, të organizojë aksionetë koordinuara për ndarjen e ndihmave humanitare për familjet skamnore, të pastrehët dhe jetimët. Për këtë vit ajo kishte plani-fikuar mbi 200 tonelata ndihma për këtë qëllim. Ashtu si edhe vitet e kaluara, këto aksione mbështeten nga myftinitë e Bashkë-sisë Fetare Islame të RMV dhe këshillat e xhamive në tërë vendin, të cilat fillimisht përpilojnë lista të skamnorëve dhe më pasato ndihma shpërndahen sipas këtyre listave në tërë territorin e vendit tonë.

Që në ditën e parë të Muajit të Bekuar të Ramazanit, 6 maj, OH ‘Hilal’ filloi aksionin humanitar në Myftininë e Shkupit, kukryetari i saj, Mustafa ef. Dauti, i dorëzoi 10 tonelata ndihma myftiut të Myftinisë së Shkupit, Qenan ef. Ismaili.

Me këtë rast kryetari i OH ‘Hilal’ falënderoi Drejtorinë e Vakëfit të Republikës së Turqisë, e cila si çdo vit po bashkëpunonme BFI-në, duke i dhuruar nga 5 mijë pako ndihma humanitare për nevojtarët e kategorive të ndryshme në Maqedoni. Ai falën-

Aksione të Mëshirës dhe tëSolidaritetit të OH ‘Hilal’


deroi dhe Reis’ul-Ulema h. Sulejman ef. Rexhepi për mbështetjen e fuqishme, për kurajën dhe nxitjen që këto ndihma të shkojnënë vendin e duhur, pra tek skamnorët dhe të gjithë ata që kanë nevojë. Gjithashtu falënderoi edhe fabrikën e ujit ‘Kozhuvçanka’për mbështetjen që jep çdo vit.

Nga ana tjetër, Myftiu i Shkupit, mr. Qenan ef. Ismaili, falënderoi organizatën humanitare ‘Hilal’ dhe kryetarin e saj dhe bërinjë rezyme të shkurtër se përse këto ndihma prej 10 tonelatave janë më se të nevojshme në Myftininë e Shkupit. “Duke parë qëvarfëria po merr hov të madh tek popullata myslimane, kushtet e vështira dhe papunësinë e madhe, jemi të bindur se këto ndihmasado pak do të kontribuojnë në zbutjen e saj tek shumë familje skamnore”, tha efendi Ismaili, i cili premtoi transparencë të plotëgjatë shpërndarjes së këtyre ndihmave, duke garantuar që çdo pako do të shkojë atje ku duhet të shkojë.

Në aksionet e saj të pandalshme, OH ‘Hilal’ për Ramazan ka planifikuar shpërndarjen e 200 tonelatave ndihma, në shumë prej420.000 eurove.

GOSTIVAR:

Në ditën e dytë të muajit të bekuar të Ramazanit,më 7 maj, organizata humanitare ‘Hilal’ aksionin e vete vazhdoi në qytetin e Gostivarit, përkatësisht në Myf-tininë e Gostivarit, ku Kryetari i OH ‘Hilal’, Mustafaef. Dauti, i dorëzoi 9 tonelata ndihma Myftiut të Myf-tinisë së Gostivarit, Shaqir ef. Fetahu, i cili në pre-zencë të mediave lokale falënderoi publikisht Reis’ul-Ulema h. Sulejman ef. Rexhepi për angazhimin e pa-lodhshëm në sferën e humanitetit dhe sigurimin endihmave për skamnorët e tërë territorit të Maqedo-nisë së Veriut.

Ef. Dauti para mjeteve të informimit në Gostivardeklaroi: “Sot, në ditën e dytë të muajit të bekuar tëRamazanit, ndodhemi në Myftininë e Gostivarit, dhei jemi përgjigjur kërkesës së kësaj myftinie dhe listavetë përpiluara paraprakisht, për të ndihmuar skamnorëtdhe jetimët që gravitojnë në këtë myftini, ku edhendamë 9 tonelata ndihma. Aksionet e tilla do të va-zhdojnë çdo ditë gjatë tërë muajit të bekuar të Rama-zanit, ku ne si organizatë këto ndihma do t’ishpërndajmë nëpër të gjitha myftinitë në tërë territo-rin e Maqedonisë së Veriut. Njëherësh dua të falënde-roj Reis’ul-Ulema h. Sulejman ef. Rexhepi, i cilivazhdimisht na jep mbështetje të fuqishme, kurajë dhevullnet që këto ndihma të shkojnë në vendin e duhur,pra tek skamnorët dhe të gjithë ata që kanë nevojë.”

Menjëherë pastaj Myftiu i Gostivarit, Shaqir ef.Fetahu dhe Kryetari i OH ‘Hilal’, filluan të ndajnëndihmat për skamnorët, të cilët paraprakisht ishinnjoftuar dhe planifikuar.

TETOVË:

Në ditën e tretë të muajit të bekuartë Ramazanit, më 8 maj, organizata hu-manitare ‘Hilal’, e cila funksionon nëkuadër të Bashkësisë Fetare Islame tëRepublikës së Maqedonisë së Veriut,ka ndërmarrë aksion humanitar në qy-tetin e Tetovës, përkatësisht Myftininëe Tetovës, ku në mënyrë të koordinuarka bërë ndarjen e ndihmave humani-tare për familjet skamnore, të pastre-hët dhe jetimët, me ç’rast u ndanë 10tonelata ndihma humanitare. Ndihmaiu dorëzua Myftiut të Myftinisë së Te-tovës, Qani ef. Nesimi, i cili në pre-zencë të mediave lokale falënderoipublikisht OH ‘Hilal’ dhe Kryetarin e

Hëna e Re

saj, ef. Dautin. Falënderim të posaçëm ai bëri për Reis’ul-Ulema h. Sulejman ef. Rexhepi në sigurimin e ndihmave për skamno-rët e tërë territorit të Maqedonisë së Veriut.

Me këtë rast Kryetari i OH ‘Hilal’ falënderoi Drejtorinë e Vakëfit të Republikës së Turqisë dhe fabrikën e ujit ‘Kozhuvçanka’dhe tha: “Sot i jemi përgjigjur kërkesës së Myftinisë së Tetovës dhe listave të përpiluara paraprakisht, për të ndihmuar skamno-rët dhe jetimët që gravitojnë në këtë Myftini. Aksionet e tilla do të vazhdojnë çdo ditë gjatë tërë muajit të bekuar të Ramazanit.Njëherësh, dua të falënderoj Reis’ul-Ulemanë H. Sulejman ef. Rexhepi, i cili vazhdimisht na jep mbështetje të fuqishme, kurajëdhe vullnet që këto ndihma të shkojnë në vendin e duhur, pra tek skamnorët dhe të gjithë ata që kanë nevojë.”

KAVADAR:

Në kuadër të aksionit ‘Mëshira dhe Solidariteti i Ra-mazanit’, në ditën e katërt të Ramazanit, më 9 maj, organi-zata humanitare ‘Hilal’ aksionin e vet humanitar e kandërmarrë në qytetin e Kavadarit, përkatësisht me Këshil-lin e Xhamisë së Kavadarit, ku në mënyrë të koordinuar kabërë ndarjen e ndihmave humanitare për familjet skamnore,të pastrehëve dhe jetimëve, me ç’rast ka ndarë 4 tonelatandihma humanitare.

Ndihma iu dorëzua Kryetarit të Këshillit të Xhamisë sëKavadarit, Ahmed Fazliov, i cili falënderoi publikisht OH‘Hilal’ dhe kryetarin e saj, ef. Dautin, ndërsa një falënderimtë posaçëm bëri për Reis’ul-Ulema h. Sulejman ef. Rexhepi.

SHKUP:

Më 11 dhe 12 maj 2019, organizata humanitare ‘Hilal’ka ndërmarrë një aksion të zgjeruar humanitar në qytetine Shkupit, përkatësisht me organizata të ndryshme huma-nitare që veprojnë në Kryeqytet, si dhe me individë, listate të cilëve janë përpiluar paraprakisht nga OH ‘Hilal’ dhestafi i saj, me ç’rast ka ndarë 17 tonelata ndihma humani-tare.

PRILEP:

Në kuadër të aksionit ‘Mëshira dhe Solidariteti i Ra-mazanit’, më 13 maj organizata humanitare ‘Hilal’ ndër-mori një aksion humanitar në qytetin e Prilepit,përkatësisht me Myftininë e këtij qyteti, kështu që me Ko-ordinatorin e Myftinisë së Prilepit, Shefket ef. Imeri, nëformë të organizuar u bë shpërndarja e 8 tonelatavendihma humanitare për familjet skamnore, të pastrehët, je-timët dhe njerëzit me aftësi të kufizuara të këtij qyteti.

Koordinatori i Myftinisë së Prilepit, Shefket ef. Imeri,falënderoi OH ‘Hilal’ dhe Reis’ul-Ulema h. Sulejman ef.Rexhepi, të cilët, si çdo vit, nuk i harrojnë skamnorët ekëtij qyteti.

DIBËR:

Aksioni ‘Mëshira dhe Solidariteti i Ramazanit’ i organiza-tës humanitare ‘Hilal’, që funksionon në kuadër të BashkësisëFetare Islame të Republikës së Maqedonisë së Veriut, më 14 majështë zhvilluar në qytetin e Dibrës, përkatësisht në Myftininë ekëtij qyteti, ku në mënyrë të koordinuar janë ndarë 8 tonelatandihma humanitare. Kryetari i OH ‘Hilal’, Mustafa ef. Dauti,këto ndihma ia dorëzoi Myftiut të Myftinisë së Dibrës, Ramazanef. Hasa. Menjëherë pas dhënies së deklaratave për media, Myf-tiu i Dibrës dhe Kryetari i OH ‘Hilal’ i ndanë ndihmat për skam-norët, të cilët paraprakisht ishin njoftuar dhe planifikuar.

SHTIP:

Në kuadër të aksionit ‘Mëshira dhe Solidari-teti i Ramazanit’, më 15 maj 2019 organizata hu-manitare ‘Hilal’ ndërmori aksion humanitar nëqytetin e Shtipit, përkatësisht me Myftininë ekëtij qyteti, ku me Koordinatorin e Myftinisë,Nasir ef. Rexhepi, në formë të organizuar u bëshpërndarja e 10 tonelata ndihmë humanitare përfamiljet skamnore, të pastrehët, jetimët dhe nje-rëzit me aftësi të kufizuara në këtë qytet.

VELES:

Aksioni ‘Mëshira dhe Solidariteti i Ramaza-nit’ nuk ka të ndalur: ditën e shtunë, më 18 maj,ai ka vazhduar në qytetin e Velesit, pra, me Myf-tininë e këtij qyteti dhe Koordinatorin e Myfti-nisë së Velesit, Adem Çoreski, ku në formë tëorganizuar u bë shpërndarja e 7 tonelatavendihmë humanitare për familjet skamnore, të pa-strehët, jetimët dhe njerëzit me aftësi të kufizuaranë këtë qytet.


KUMANOVË:

Organizata humanitare ‘Hilal’ më 20 majndërmori një aksion humanitar në qytetin e Ku-manovës, përkatësisht aksionin e realizoi meMyftininë e Kumanovës, ku në mënyrë të koor-dinuar u bë ndarja e 10 tonelatave ndihmë hu-manitare për familjet skamnore, të pastrehët dhejetimët.

Ndihma u realizua në bashkëpunim me Myf-tiun e Myftinisë së Kumanovës, Abedin ef.Imeri.

OH ‘Hilal’ gjatë muajit të Ramazanit ka pla-nifikuar aksione të pandalshme, të këtilla, për tëshpërndarë 200 tonelata ndihma, vlera e të cilaveshkon në 420.000 euro.

RESNJË:

Në kuadër të aksionit ‘Mëshira dhe Solidari-teti i Ramazanit’, më 21 maj organizata humani-tare ‘Hilal’ ndërmori aksion humanitar në qytetine Resnjës. Me Myftininë e këtij qyteti, do të thotëme Koordinatorin e Myftinisë së Resnjës, Xhu-nejd Jashar, në formë të organizuar u bë shpër-ndarja e 7 tonelatave të ndihmës humanitare përfamiljet skamnore, të pastrehët, jetimët dhe nje-rëzit me aftësi të kufizuara të këtij qyteti.

KËRÇOVË:

Më 22 maj, 2019, në mënyrë të koordinuar ubë ndarja e ndihmave humanitare për familjetskamnore, të pastrehët dhe jetimët në qytetin eKërçovës, bashkë me Myftininë e Kërçovës, meç’rast u ndanë 9 tonelata ndihma humanitare.

Në këtë aksion, kryetari i OH ‘Hilal’, Mu-stafa ef. Dauti, ndihmën ia dorëzoi Myftiut tëMyftinisë së Kërçovës, Murat ef. Huseini, pas sëcilës u bë dhe shpërndarja e saj.

Hëna e Re 35


Shkruan: Zulhixhe Zimeri

Nocioni “hallall”, me të gjitha de-rivatet e tij, në Kuranin famëlartëtheksohet për produkte bimore,

bujqësore, për yndyra, gjueti, kafshë,shpezë, insekte etj. Duke u mbështetur nëkëtë fakt dhe metodologji përcaktuese,edhe Agjencia për Hallall-Standard, li-cencën ‘hallall’ nuk e ka përkufizuarvetëm në një lëmë, por përfshin industrinëe gjithëmbarshme ushqimore, mishin dheprodhimet e tij, qumështin dhe prodhimete tij, prodhimin e miellit dhe të bukës,prodhimin e mjaltit, të ujit të pijshëm, tëvezëve - pra, industrinë gjithëpërfshirëseushqimore, turizmin veror, dimëror, hote-lerinë, industrinë kimike, farmacinë dhekozmetikën, sistemin bankar etj.

Inxhinierët nga Organizata e Kom-beve të Bashkuara (FAO) vlerësojnë serritja e natalitetit të popullsisë detyrimisht

obligon edhe rritjen e nevojave të ushqi-mit, kurse resurset janë të kufizuara përfitimin e tyre, andaj rritja e rendimentitështë mundësia e vetme. Kjo momenta-lisht, dhe në të ardhmen, nuk mund tëimagjinohet pa përdorimin e plehrave ar-tificiale dhe të pesticideve, të cilat mundtë jenë me origjinë natyrore ose sintetike.Gjatë përpunimit dhe depozitimit tëushqimit përdoren mjete për konservim,ngjyra, trashës dhe aditivë të ndryshëm.Roli i aditivëve është të rritet afati i ko-hëzgjatjes dhe të përmirësohen karakteri-stikat e ushqimit. Gjatë secilës nga fazatpër prodhimin e ushqimit, ekziston ndo-tës potencial i ushqimit dhe për këtë shkaknevojitet kontrolli i produkteve ushqi-more. Mundësitë të cilat sot i ka në di-spozicion njeriu për rritjen e rendimentitdhe për sigurimin e sasive më të mëdha tëushqimit për popullatën janë:

• gjenetika dhe seleksionimi

• ushqimi mineral• mbrojtja e bimëve nga sëmundjet,

insektet e dëmshme dhe fara e keqeNë gjithë botën mendohet se ekzi-

stojnë rreth 67.000 lloje të organizmavetë dëmshëm që i sulmojnë bimët, ndërsaështë zbuluar se mikroorganizmat fito-pa-togjene, insektet e dëmshme dhe farërat eliga i ulin rendimentet për rreth 30 –50%.

Pikërisht këto elemente dhe shumëmotive të tjera, për të pasur një kontrollmë të mirë të ushqimeve të lejuara dhe tëshëndetshme, obligoi edhe nevojën e for-mimit të standardit “Hallall”, që nënkup-ton siguri shtesë në industrinë ushqimoredhe i certifikon prodhimet ushqimore qëjanë të shëndetshme, kualitative, që pro-dhohen në kushte maksimale higjienikedhe se të njëjtat nuk përmbajnë lëndë tëpara dhe aditivë (ngjyra, aroma, emulga-torë etj.) të dëmshëm për shëndetin e nje-

Nevoja e formimit të Hallall-agjencive

USHQIMET E LEJUARA DHE LICENCA E STANDARDIT “HALLALL” (4)

Institucioni i BFI-së, në kuadër të të cilit është edhe Agjencia për Hallall-Standard, tregon një interesim tëmadh për informimin e besimtarëve islamë për llojet e ushqimeve të lejuara dhe se certifikimi i ushqimeve

të lejuara është kompetencë vetëm e këtij institucioni në RMV.

Hëna e Re 37

riut e të cilat janë të ndaluara sipas rre-gullave islame.

Standardi Hallall vetvetiu nënkuptonse nuk bëhet fjalë për një lutje apo ritualfetar që duhet të kryhet nga një individapo klerik fetar, por është një proces më indërlikuar, i cili kontrollon implementi-min - duke filluar nga lënda e parë, derite prodhimi final, pra deri te konsumatori.Pra, standardi “Hallall” është garanci seprodhimet nuk përmbajnë asnjë lëndë tëndaluar në bazë të sheriatit islam.

Krahas fuqive blerëse të konsumato-rit, që përcaktohet nga fuqia e të hyravepersonale si dhe faktorëve të tjerë që për-caktojnë nivelin e konsumimit, nuk duhetharruar edhe faktin esencial që është ndi-kimi i fuqisë së besimit dhe ndikimi i dë-shirës së tij (njeriut), që gjithnjë tëkonsumojë ushqime të pastra dhe të le-juara sipas sheriatit islam. Me theks të ve-çantë kjo nevojë lind si nevojë imanenteatëherë kur kemi parasysh edhe shtrirjen ekonsumatorit mysliman në rruzullin tokë-sor.

Sipas burimeve të ndryshme, si Ag-jencia Qendrore e Inteligjencës Ameri-kane, Enciklopedia Britanica, Shoqata eArkivave të të Dhënave Fetare, BashkimiEvropian, Banka Botërore, si dhe shumëburime të tjera të shteteve të ndryshme tëanalizuara në qershor të vitit 2016, ngambi 7.25 miliardë banorë në Tokë, mbi1.71 miliardë janë myslimanë. Ky numërpërbën mbi 23% të popullsisë së përgji-thshme botërore.

Nëse marrim parasysh shtrirjen e my-slimanëve në glob, atëherë na rezulton sembi 1.34 miliardë myslimanë jetojnënëpër shtete ku ata përbëjnë shumicën epopullsisë së përgjithshme, e që paraqe-sin 78% të tyre, kurse 368 milionë e sho-qërisë islame jetojnë nëpër vendet sipakica, e që përbëjnë mbi 21% të shoqë-risë islame.

Ky realitet, si dhe shumë faktorë tëtjerë, ndikuan në nevojën e formimit tëagjencive për hallall-standardin, markëkjo e cila në kohën bashkëkohore ështëshndërruar në trend botëror, për të cilinsot përveç se po tregojnë interesim shtetetislame, apo të banuara me myslimanë,hasim në atë që për këtë standard të shpre-hin interesim edhe vendet perëndimore –joislame, dhe si i tillë ky standard sotgjendet në mbarë shoqërinë njerëzore. Li-cenca hallall-standard përveç se i siguronkonsumatorët me ushqime të lejuara dhetë pastra, ajo në kohën bashkëkohoreështë shndërruar edhe në markë që u sjelldobi edhe kompanive, të cilat janë tëshumta nga implementimi i licencës hal-lall-standard. Kjo licencë ka shtuar të

hyrat e kompanive dhe ka bërë përmirë-simin e kapaciteteve prodhuese, zgjerimine tyre në tregjet vendore dhe ndërkom-bëtare, ka bërë konkurrues të mëdhenj nëtreg, sepse kjo markë e rrit besueshmërinëe konsumatorëve, partnerëve dhe palëvetë tjera të interesuara që influencojnë nëmbarëvajtjen e biznesit, tërheq investimetë reja dhe ul barrierat e tregut.

Një studim i kohëve të fundit parashi-kon rritjen e tregut global Hallall nëntëherë, për të arritur 10 trilionë dollarë nëvitin 2030, duke konfirmuar se industria eHallallit po përjeton një rritje të fortë prej500 miliardë dollarë në vit.

Studimi, i publikuar nga agjenciandërkombëtare islame e lajmeve “INA”,me produktet e madhësisë së tregut tëkonsumit, shërbimet globale në përputhjeme dispozitat e sheriatit islam, të cilat për-fshijnë industrinë e ushqimit, sisteminbankar, industrinë e ilaçeve, industrinë ekozmetikës dhe sektorët e turizmit, do tërritet nga dy trilionë dollarë, që është përmomentin, në dhjetë trilionë dollarë nëvitin 2030.

Sipas këtij studimi, vendet aziatikekonsumojnë rreth 63.3% të tregtisë glo-bale nga hallall-standardi, vendet afrikanerreth 24%, ndërsa vendet evropiane kon-sumojnë rreth 10.2%, krahasuar me 2.5%për vendet amerikane.

Megjithatë, shumë organizata dhe ag-jenci sot që gjenden nëpër vendet e ndry-shme të globit, e që janë qindra-mijëra qëshpërndajnë licenca për hallall-standard,janë jashtë kontrollit dhe nuk kanë përsynim aplikimin e sheriatit, por thjeshtvetëm interesat materiale, prandaj kërko-het formimi i rrjetit të bashkëpunimit mesorganizatave për ndalimin e kësaj duku-rie.

AGJENCIA PËR HALLALL-STANDARDNË KUADËR TË BFI-SË

Duke marrë parasysh rrethanat që pozhvillohen në shoqërinë njerëzore në për-gjithësi dhe të shoqërisë islame në ve-çanti, Bashkësia Fetare Islame nëRepublikën e Maqedonisë së Veriut, si ivetmi institucion fetar islam në vend dhepërgjegjës për organizimin e jetës fetare,me këmbëngulje shpreh tendencën për

mbrojtjen sa më shumë që të jetë e mun-dur të shoqërisë islame nga ndalesat (ha-ramet). Prandaj, me qëllim të ruajtjes sëshëndetit të besimtarëve islamë, mori mbisupet e veta iniciativën dhe angazhiminqë të formojë një institucion të veçantë,me njerëz profesionalë, për të bërë vlerë-simin e ushqimeve dhe të produkteve tëtjera, duke licencuar me standardin Hal-lall, komform kritereve dhe parimeve tëjurisprudencës islame, produktet ushqi-more.

Për realizimin e këtij projekti meshumë përgjegjësi, Rijaseti i BashkësisëFetare Islame në RMV, i vetëdijshëm përpërgjegjësinë, shqyrtoi në detaje planetdhe mundësitë e fushëveprimit të këtij in-stitucioni, andaj, duke u mbështetur në ne-vojën imanente të besimtarëve islamë, nëmbledhjen e vet të rregullt më20.09.2013, duke u mbështetur në Nenin36, pika 11, mori vendimin për themeli-min e Agjencisë për Hallall-Standard nëkuadër të BFI-së, ndërsa ky konkluzion umaterializua me vendimin nr. 02-536/1 tëdatës 30.09.2013 nga Rijaseti i BFI-së. Nëvitin 2013 vendosi që në kuadër të Rija-setit të BFI-së të themelojë edhe Agjen-cinë për Hallall-Standard (AHS). Kjoagjenci do të ketë për detyrë islame, mo-rale, por edhe juridike, licencimin e arti-kujve të prodhuar nga kompanitë endryshme me hallall-standard, për të gji-tha ato kompani që janë të interesuara përkëtë licencë. Dihet fare mirë nga vetëfakti se kjo licencë u lëshohet vetëm atyrekompanive që i plotësojnë kriteret dhestandardet e kërkuara sipas jurispruden-cës islame për t’u vlerësuar si Hallall.

ANËTARËSIMI I AGJENCISË NËKËSHILLIN BOTËROR TË HALLALLIT,

WHC (WORLD HALAL COUNCIL) Me qëllim që Agjencia të shtrijë ve-

primtarinë e vet dhe për njohjen e certifi-katës së lëshuar nga Agjencia përHallall-Standard, organizata formoi lidhjedhe bashkëpunim me organizatat tjera si-motra jashtë vendit. Në këtë drejtim, qënga fillimi i vitit 2016 Agjencia për Hal-lall-Standard ka filluar bashkëpunim in-tensiv me Institutin GIMDES përProdhime Hallall nga Republika e Tur-qisë. Me vendim të Rijasetit nr. 02-642 tëdatës 6.09.2017, Agjencisë për Hallall-Standard i jepet e drejta e aplikimit përanëtarësim të plotë, me të gjitha të drej-tat dhe obligimet, në Këshillin Botëror tëHallallit, WHC (World Halal Council),me seli në Stamboll, ku janë anëtarësuaragjenci, drejtori dhe institute hallall ngatri kontinentet: Evropë, Afrikë dhe Azi.

Më 29 tetor 2018, në mbledhjen e or-


ganizuar nga Kryesia e Organizatës Botë-rore për Hallall-Standard në Stamboll, udiskutua edhe rreth raportit të Komisionitpër anëtarësimin e Agjencisë për Hallall-Standard nga Bashkësia Fetare Islame eRepublikës së Maqedonisë së Veriut. Nëkëtë mbledhje u raportua rreth ecurisë sëAgjencisë për Hallall-Standard të BFI-sënë RMV. Raporti i tyre ishte i bazuar nëverifikimin, kontrollin mbi punën e Ag-jencisë për Standard Certifikatë të BFI,mbi literaturën që posedon, praktikat qëjanë ndërmarrë deri sot dhe në fund se-kretari i përgjithshëm z. AbdurrahmanLinzaxh nga Filipinet dhe kryetari i OBH,Zafer Gidikli nga Turqia, njëzëri vendo-sën për anëtarësimin e plotë të Agjencisëpër Hallall-Standard të BFI-së në Organi-zatën Botërore të Hallall-Standardit. Ven-dimi për pranimin e Agjencisë përHallall-Strandard, si anëtare fuqiplotë eorganizatës botërore, iu dorëzua menjë-herë drejtorit të Agjencisë, z. Muhameref. Veseli, i cili në mbledhjen e parë të Ri-jasetit, të mbajtur më 1 nëntor 2018, in-formoi Rijasetin e BFI-së me ecurinë eAgjencisë dhe njëkohësisht bëri të diturlajmin për anëtarësimin e plotë të kësajagjencie në Këshillin Botëror për Hallall-Standard dhe vendimin e anëtarësimit iadorëzoi Kryetarit të BFI-së, Reis’ul-Ulema h. Sulejman ef. Rexhepi.

Ky akt është shumë i rëndësishëm jovetëm për Bashkësinë Fetare Islame, poredhe për organizatat dhe kompanitë pro-dhuese që certifikohen me këtë certifi-katë, ngase përmes saj mund të kapinlirshëm tregun evropian dhe botëror. Një-kohësisht, është edhe një garanci për kon-sumatorët, për pastërtinë dhelejueshmërinë e ushqimeve që i përdorin.

RREGULLORJA E PUNËS SËAGJENCISË

S’do mend se sikur çdo institucion tje-tër, edhe Agjencia për Hallall-Standardnë kuadër të BFI-së detyrimisht duhet tëketë edhe rregulloren e saj, ku e sistemonpunën e vet. Normalisht që rregullorjaështë një nënakt juridik, me mbështetjenë Kushtetutë. Rregullorja e Agjencisëpër Hallall-Standard ka mbështetje nëNenin 48 të Kushtetutës së BFI-së, e mi-ratuar në mbledhjen e rregullt të Kuvendittë BFI-së më 27.07. 2017.

Kjo rregullore përbëhet prej 16 ne-neve, e ndarë në katër kapituj. Në kapi-tullin e parë, që përfshin dispozitat epërgjithshme, zënë vend 9 nene. NëNenin e Parë të Rregullores Agjencia përHallall-Standard (teksti i mëtutjeshëmAHS) llogaritet si organ i Bashkësisë Fe-tare Islame të RMV, komform Nenit 25

pika 16 të Kushtetutës së BFI-së. Ky po-zicion i Agjencisë vërtetohet edhe meNenin 3 pika e parë, ku thuhet: “AHSështë themeluar nga Rijaseti i BFI-së, siorgan i BFI-së, në mbledhjen e mbajturmë 20.09.2013 vendimi: 02-539 i datës30.09.2013.” Po në këtë nen, pika dy dhetre, vërtetohet që Agjencia është e regji-struar edhe në Gjykatën ThemeloreShkupi II komform Ligjit për statusin ju-ridik të kishës, të bashkësisë fetare dhe tëgrupeve religjioze, si dhe regjistrimin esaj në Regjistrin Qendror me nr. 16.

Neni 4 i Rregullores për Agjencinë përHallall-Standard e rregullon çështjen e vu-lave dhe të emblemës. Pra, Agjencia përHallall-Standard ka vulën e vet të rrum-bullakët me parametra 3.9 cm, në të cilënshkruhet në katër gjuhë (maqedonisht,shqip, arabisht dhe anglisht) ky tekst:

BASHKËSIA FETAREISLAME E RMV

Agjencia për Hallall-Standard

Në pjesën e epërme të vulës shkruhettitulli: Bashkësia Fetare Islame e RMV,kurse në pjesën e poshtme emri i Agjen-cisë për Hallall-Standard. Në mes tëvulës gjendet libri i hapur,

që simbolizon Kuranin, ku në gjuhënarabe shkruan “ “

Agjencia gjithashtu ka edhe vulën ka-trore me dimension 6x3.7 cm, me këtëtekst në katër gjuhë (maqedonisht, shqip,arabisht dhe anglisht):

ИСЛАМСКА ВЕРСКАЗАЕДНИЦА НА РСМ

Агенција за Халал стандардБр./Nr. _____/_____20_______

Agjencia, sipas Rregullores, ka edhelogon e vet, që përcaktohet me Nenin 5 tëkësaj rregulloreje. Kjo logo është e rrum-bullakët, ku në brendi shkruhet fjala“HALAL” me shkronja arabe dhe latine,në kombinim të ngjyrës së zezë, të gjel-bër dhe të ngjyrës së bardhë. Kjo logoështë markë e mbrojtur nga Enti Shtetë-ror për Pronësi Industriale të RMV, mevendimin TM/2015/1353 të datës2.05.2017.

STRUKTURA ADMINISTRATIVE DHEMENAXHIMI I AGJENCISË

Struktura dhe menaxhimi i Agjencisëpër Hallall-Standard në kuadër të BFI-sëzhvillohet në disa nivele, me qëllim tëpunës sa më efikase në veprimtarinë evet. Këto struktura kanë për qëllim dhedetyrim që të mundësojnë funksionimin eAgjencisë në mënyrë më efikase dhe tëmbajnë kontroll sa më të mirë, që të ga-rantojnë harmonizim të vendimeve me di-spozitat juridike islame. Në bazë tërregullores për Agjencinë Hallall-Stan-dard, respektivisht Nenin 10 të kësaj rre-gulloreje, në strukturën menaxhuese dheadministrative të Agjencisë përfshihen:

-Drejtoria i Agjencisë Drejtoria e Agjencisë për Hallall-Stan-

dard përbëhet nga: Drejtori i Agjencisë,Komisioni Profesional për Implementi-min e Standardit Hallall dhe Mexhlisi iFetvave në kuadër të Agjencisë. Drejtori iAgjencisë emërohet nga Rijaseti i BFI-së,me propozim të Reis’ul-Ulemasë, dhe jepllogari para Reis’ul-Ulemasë. Të punë-suarit tjerë dhe anëtarët e komisioneveprofesionale kanë statusin e personit zyr-tar, me nënshkrim të Reis’ul- Ulemasë,porse për punën e tyre përgjigjen paraDrejtorit të Agjencisë.

-Këshilli Mbikëqyrës Mbikëqyrjen e punës së Agjencisë për

Hallall-Standard e bën Rijaseti i BFI-së, icili sipas kompetencave kushtetuese:

Verifikon punën e Agjencisë,Miraton planprogramin vjetor të Ag-

jencisë,Thërret Drejtorin e Agjencisë në për-

gjegjësi,Vendimet, përfundimet, e Këshillit

Mbikëqyrës janë obligative për Drejtorinëe Agjencisë,

Me propozim të Drejtorit të Agjen-cisë, emërohen dhe shkarkohen anëtarëte komisioneve profesionale të Agjencisë,

Me propozim të Drejtorit të Agjen-cisë miratohen vendimet e Këshillit Bo-tëror për Hallall-Standard mevendqëndrim në Stamboll (WHC-WORLD HALAL COUNCIL).

-Komisioni profesional për imple-mentimin e standardit Hallall

Komisioni profesional në kuadër tëAgjencisë për Hallall-Standard përbëhetnga njerëz ekspertë të prodhimit nga in-dustria e ushqimit dhe nga anëtarët e Drej-torisë së Agjencisë. Me këtë komisionudhëheq Drejtori i Agjencisë dhe e për-cjell procedurën e tërësishme për dhëniene certifikatës. Kompetencat dhe punën ekëtij komisioni e rregullon Neni 13 i Rre-gullores së Agjencisë për Hallall-Stan-dard.

Hëna e Re 39

-Mexhlisi për Fetva në kuadër tëAgjencisë

Mexhlisi për Fetva në kuadër të Ag-jencisë për Hallall-Standard emërohet ngaReis’ul-Ulema i BFI-së, me propozim tëDrejtorit të Agjencisë. Mexhlisi për Fetvanë kuadër të Agjencisë për herë të parëështë formuar me vendim të Rijasetit nr.02-755 të datës 28.12. 2016.

Ky mexhlis në bazë të asaj që për-shkruan Neni 14 i Rregullores së Agjen-cisë për Hallall-Standard, mund tëndikojë edhe në prishjen e kontratave tëcaktuara me kompani të caktuara nësekonstaton se nuk respektohen normat esheriatit gjatë implementimit të standardithallall. Ky mexhlis për rregullsitë i rapor-ton Drejtorit të Agjencisë, kurse vendi-min përfundimtar e merr Rijaseti iBFI-së.

Në dy nenet e fundit, respektivisht 15dhe 16 të Rregullores, rregullohet mënyrae ndryshimit dhe e plotësimit të kësaj rre-gullore dhe bëhet përcaktimi i kohës sëhyrjes së saj në fuqi.

KËRKESA DHE PROCEDURA ECERTIFIKIMIT ME STANDARDIN

HALLALLKompanitë e interesuara për t’u li-

cencuar me certifikatën e standardit hal-lall nga Agjencia, s’do mend duhet tëkalojnë përmes disa fazave kontrolluesedhe administrative.

Faza e parë: Kompania duhet të plo-tësojë kërkesën për aplikimin. Për plotë-simin e kërkesës ka formular të veçantënë Agjenci, përbërë prej 11 faqeve for-mat A4, që përfshin:

I. Të dhënat e përgjithshme të ndër-marrjes – të subjektit juridik,

II. Pronarët e ndërmarrjes (emri,mbiemri, kontaktet, drejtori etj.)

III. Auditorët internë të ndërmarrjes(emri dhe mbiemri, vendi i punës,profesioni)

IV. Ligjet që implementohen në ve-primtarinë e ndërmarrjes

V. Histori e shkurtër për veprimtarinëe subjektit-ndërmarrjes,

VI. Në cilat tregje ndërmarrja i plasonprodhimet e veta,

VII. Ndërmarrja a implementon ndonjëstandard tjetër,

VIII. Arsyet e implementimit të standar-dit Hallall

IX. Fusha në të cilën kërkohet imple-mentimi i standardit Hallall

X. Lista e lëndëve të para dhe e aditi-vëve (që përdoren në prodhim)

XI. Laboratori që i bën analizat e pro-dhimeve.

XII. Deklaratë për përcaktimin e kom-panisë për prodhim të produkteveHallall.

Faza e dytë: Pas pranimit të kërkesësnga kompania e interesuar për implemen-tim të standardit Hallall, Drejtoria e Ag-jencisë formon komisionin profesional, icili i verifikon të dhënat në kompani. Nëfazën e dytë të procedimit përfshihen: kri-teret për kontrollimin e dokumenteve, kri-teret për kontrollin e objektit, kriteret përkontrollin e magazinës – depos, kriteretpër kontrollin e ujit dhe të ambalazhit, kri-teret e paketimit dhe kriteret e përdorimittë logos Hallall. Gjatë kësaj faze komi-sioni profesional i jep sugjerime kompa-nisë që të evitohen pengesat, nëseekzistojnë, dhe në fund nxjerr konstati-min. Ky komision raporton dhe i propo-zon Drejtorisë për të dhënë certifikatën,nëse plotësohen kriteret, apo për të mos udhënë certifikata, nëse nuk plotësohenkriteret për certifikatën Hallall.

Faza e tretë: Nëse komisioni profe-sional ka verifikuar produktet dhe kadhënë mendim pozitiv për certifikim tëkompanisë, atëherë Drejtoria e Agjencisëlëndën ia përcjell Mexhlisit për Fetva nëkuadër të Agjencisë, i cili ka për detyrë tëshqyrtojë dhe të konstatojë të gjithaaspektet fetare rreth certifikimit dhe plo-tësimit të kritereve në aspektin fetar. Me-xhlisi për Fetva, nëse konstaton shkelje tënormave islame, e stopon licencimin, derinë plotësimin e kushteve; e nëse konsta-ton rregullsinë, i raporton Drejtorisë dhejep propozim për certifikim.

Faza e katërt dhe përfundimtare:Në këtë fazë përfshihet raporti i komisio-nit profesional, lista përfundimtare e pro-dhimeve Hallall, konstatimi i Mexhlisitpër Fetva në kuadër të Agjencisë, propo-zimi i Drejtorit të Agjencisë drejtuar Ri-jasetit të BFI-së për lëshimin e certifikatësHallall dhe në fund ndarja e certifikatës.

Drejtoria e Agjencisë për Hallall-Stan-dard, edhe pas dhënies së certifikatës hal-lall-standard, në kontinuitet bën përpjekjeqë të bëjë kontroll dhe të ketë nën vë-zhgim ndërmarrjet e licencuara me hal-lall-standard dhe nëse konstaton shkeljetë normave islame komfor licencës, mundedhe t’i tërhiqet licenca dhe për këtë tëinformojë konsumatorin.

Agjencia për Hallall-Standard në kua-dër të Bashkësisë Fetare Islame në RMVderi më tani ka licencuar me hallall-stan-dard 57 kompani nga vendi, që janë ak-tive, disa të tjera prej tyre janë në procescertifikimi dhe një numër prej kompaniveështë në proces të rinovimit të kontratavetë certifikimit.

PËRFUNDIM

Edhe pse kjo temë është shumë egjerë, gjatë punimit që kam bërë, kambërë përpjekje që të argumentoj rëndësinëe të ushqyerit me ushqime hallall për be-simtarin islam. Kam bërë përpjekje që tëjem e shkurtër dhe e qartë. Prandaj, gjatëpunimit kam bërë përpjekje që disa ndarjet’i përshkruaj edhe në mënyrë figurative,edhe përmes tabelave.

Për përpunimin e temës kam bërëpërpjekje që të konsultoj literaturën e bo-tuar. Mendoj se nga tërë kjo që kam para-qitur në punim, mund të përfundoj mekëto konkluzione, që janë:

• Roli dhe rëndësia e të ushqyerit meushqim hallall për besimtarin islam.

• Njeriu edhe fetarisht është i detyruar qëtë ushqehet me ushqime të lejuara dheqë janë të pastra, pra që nuk janë tëdëmshme për organizmin e tij.

• Njeriu-besimtari islam e ka detyrim tëruajë shëndetin e tij, pra e ka të ndaluarqë të rrezikojë jetën e vet dhe për këtëarsye i lejohet edhe ushqimi i ndaluarme qëllim të ruajtjes së jetës për aq saka nevojë që atë ta përdorë, pra, sa përtë mbijetuar.

• Besimtari islam e ka për detyrë që gjatëtërë jetës së tij t’u përmbahet rregul-lave të sheriatit.

• Nevoja e formimit dhe funksionimit tëagjencisë për licencimin e hallall-stan-dardit është e domosdoshme në kohënbashkëkohore, me qëllim të ruajtjes sëshëndetit.

• Institucioni i BFI-së, në kuadër të të cilitështë edhe Agjencia për Hallall-Stan-dard, tregon një interesim të madh përinformimin e besimtarëve islamë përllojet e ushqimeve të lejuara dhe secertifikimi i ushqimeve të lejuara ështëkompetencë vetëm e këtij institucioninë RMV.

• Kam bërë përpjekje që të nxjerr në pahedhe veprimtarinë e Agjencisë. inter-nacionalizimin e veprimtarisë së sajedhe në raport me institucionet ndër-kombëtare.Në fund, edhe një herë falënderoj Al-

lahun (xh. sh.) që më mundësoi ta reali-zoj këtë qëllim, kurse për këtë i shprehmirënjohje mentorit tim, dr. Taxhedin Bi-slimi, Komisionit, Dekanatit, KëshillitShkencor, me lutje tek Allahu (xh. sh.) qëtë jetë i kënaqur me punën e tyre dhe mepunën tonë dhe Allahu t’i shpërblejë meshpërblimet më të mira nga thesari i Tij.

(Fund)(Fusnotat, hequr nga Redaksia)


Shkruan: Dr. Selver Xhemaili

Andaluzia, duke filluar nga viti711 deri në vitin 750, në aspek-tin administrativ konsiderohej

pjesë e Shtetit Emevit me qendër Dama-skun. Andaj, gjatë kësaj periudhe punëtadministrative i udhëhiqte ose guverna-tori kryesor i Afrikës së Veriut ose tëemëruarit drejtpërdrejt nga qendra e Shte-tit Emevit. Por, në vitin 756 Abdurrah-mani I Andaluzinë e shndërron në shtet tëpavarur dhe pas këtyre viteve sistemi ad-ministrativ ristruktruktohet duke marrëpër bazë Shtetin Emevit në Lindje.

Kreu i shtetit të Andaluzisë deri në

vitin 929 e përdorte titullin “Emir” ose“Ebnaul hulefa” (bijtë e kalifëve), ndërsapas këtij viti filloi të përdorej titulli“Kalif” ose “Emirul Mumininë”. Kalifikonsiderohej udhëheqës (imam) i shoqë-risë dhe komandant i ushtrisë, me një au-toritet mjaft me peshë tek popullata. Nukkishte ndonjë sistem të qartë se si të zgji-dhej pasardhësi. Mungesa e një rregullise si të përcaktohet pasardhësi, shpe-shherë shkaktonte përplasje për çështjene fronit.

Pas kalifit, në hierarkinë administra-tive rreshtohej “haxhibi” (kryeministri).Ai ishte ndërmjetësues mes popullatësdhe kalifit, por sipas nevojës ai shpe-

shherë edhe merrte vendime dhe i zba-tonte ato. Kontrollonte administratënqendrore, si dhe mbikëqyrte punën admi-nistrative, financiare dhe ushtarake tëprovincave. Për funksionimin e të gjithakëtyre i raportonte kalifit. Sipas statusit,pas haxhibit (kryeministrit) në pozicionetmë të larta të hierarkisë shtetërore kanëqenë vezirët (ministrat), të cilët kanëqenë përgjegjës në sfera të ndryshme dhekanë menaxhuar me fusha të caktuara nëveprimtarinë e tyre. Disa herë ka ndodhurqë me dy ministri të udhëheq një person(ministër), të cilët quheshin “dhul-viza-retejn” (udhëheqës i dy ministrive). Përtë konsultuar dhe shqyrtuar çështjet e rën-

Andaluzia, struktura administrative

QYTETËRIM ISLAM (5)

Kreu i shtetit të Andaluzisë deri në vitin 929 e përdorte titullin “Emir” ose “Ebnaul hulefa” (bijtë e kalifëve),ndërsa pas këtij viti filloi të përdorej titulli “Kalif” ose “Emirul Mumininë”. Nuk kishte ndonjë sistem tëqartë se si të zgjidhej pasardhësi. Mungesa e një rregulli se si të përcaktohet pasardhësi, shpeshherë

shkaktonte përplasje për çështjen e fronit.

Hëna e Re 41

dësishme të shtetit, ministrat ndonjëherëjanë mbledhur dhe janë takuar nën udhë-heqjen e drejtpërdrejtë të Kalifit. Por, nëprocedurë normale haxhibi (kryeministri)ka udhëhequr mbledhjet e Këshillit tëMinistrave. Skalionet e mëposhtme të ad-ministratës islame në Andaluzi i përbë-nin katibët (sekretarët) e fushave tëndryshme. Ashtu si edhe ministrat,numri i sekretarëve ishte goxha i madh.Katibu’r-resail ishin sekretarët që merre-shin me përpilimin e të gjitha llojeve tëdokumenteve zyrtare. Katibu’z-zimamishin sekretarët që regjistronin dokumen-tet që lidheshin me harxhimet apo daljetfinanciare nga buxheti shtetëror (bejtul-mal). Ndërkaq, sekretarët e quajtur sahi-bu’l-berid siguronin informacionetzyrtare, pra kjo ishte një lloj agjencie qëmblidhte informacione nga provincat endryshme, përkatësisht përcillte veprim-tarinë e autoriteteve dhe të administratësnëpër provinca të ndryshme dhe kështuraportonte në kryeqendrën e shtetit të gji-tha rastet dhe lajmet e rëndësishme përudhëheqjen qendrore, respektivisht qeve-rinë. Institucioni Hazinu’l-mal ishte për-gjegjës për arkën shtetërore; aimbikëqyrte të gjitha llojet e financave, nëveçanti përcillte grumbullimin e taksavetë ndryshme nga provincat.

Për sa i përket sistemit gjyqësor, postimë i lartë në periudhat më të hershmeemërohej nga guvernatori i provincave(vali) dhe quhej Kadi’l-xhund (gjykatësushtarak), i njohur edhe si kadi’l-xhemaa(gjykatës civil). Por, më vonë ky postshndërrohet në nivel shtetëror dhe do tëfillojë të quhet njësoj si te Shteti Abasid,Kadi’lkudat (gjykatës i gjykatësve/gjy-katës suprem) dhe do të emërohet ngavetë Kalifi.

Në periudhën e shteteve të vogla au-tonome (muluku’t-tavaif) në kryeqendrëne secilit prej tyre ekzistonte nga një gjy-katës civil (kadi’l-xhemaa). Por, spektri iveprimtarisë së gjykatësve nuk ishinthjesht çështjet gjyqësore, por më tepërse kaq: ata prinin në faljen e namazit tëxhumasë, ata i trajtonin çështjet gjyqë-sore të martesave, të shkurorëzimeve, tëtrashëgimisë, të pronësisë etj., kontrollo-nin pronat e vakëfeve, mbikëqyrnin fun-ksionimin e të gjitha llojeve tëtransaksioneve financiare që realizohe-shin nga arka shtetërore.

Gjatë realizimit të këtyre detyrave kafunksionuar një trup mbikëqyrës, i për-bërë nga juristë të jurisprudencës islame(fakih), i quajtur “mexhlisi’sh-shura (kë-shill konsultues), i cili në rast të diver-gjencave në procedura gjyqësore,

shërbente si këshill ndihmës për të arriturderi te vendimi gjyqësor përfundimtar.Gjykatësit në punët e drejtësisë gëzoninkompetenca të mëdha. Autoriteti i tyreshtrihej në shumë fusha të jetës publike.

I pari i forcave të sigurisë quhej sahi-bu’l-medine. Ky institucion shërbente përmbarëvajtjen e sistemit administrativ, sidhe kujdesej për sigurinë dhe qetësinë eqytetarëve. Madje, kjo forcë e sigurisë ki-shte kompetenca të pezullojë edhe aktetdhe të dënojë sjelljet e ndryshme që bininndesh me normat e përgjithshme morale.Në kuadër të këtij institucioni funksio-nonte edhe një lloj inspektorati i tregut(muhtesib), ngjashëm siç ishte edhe nështetet e tjera islame. Punëtorët e këtillëzgjidheshin nga juristë të përgatitur mirë,të cilët në Andaluzi quheshin sahibu’s-suk (mbikëqyrës i tregut). Këta nëpunësishin përgjegjës në kontrollimin e treg-jeve dhe çarshive, përkatësisht shikimindhe matjen e mallrave, kontrollimin ekualitetit të mallrave tregtare, kujdese-shin për parandalimin e mashtrimeve nëshitblerje, ndalonin ngritjen e çmimevetejmase, madje ata ishin përgjegjës edhepër ruajtjen e higjienës pranë xhamive,rrugëve, parqeve dhe shtretërve të lu-menjve.

(Vazhdon)


Shkruan: Driton Zenku

Xhamia e Sahatit gjendet nëpjesën qendrore të qytetit tëGostivarit dhe është ndër-

tuar në vitin 1676. Këtë xhami e ndërtoiEbu Beqiri, djali i Kara Mustafa Pashës,i cili ndërmjet viteve 1639 – 1644 kaqenë Vezir (kryetar qeverie) i PerandorisëOsmane.

Xhamia e Ebu Beqirit është rrënuardhe pastaj është rindërtuar nga xhaxhai itij, Ismail Aga. Në vitin 1920 Xhamiapëson meremetimin e parë, kurse në vitin1944 bëhet meremetimi i dytë i saj. Pasplot 50 vitesh, apo në vitin 1994, ka pasuredhe një rindërtim.

“Xhamia e Sahatit si ndërtim arkitek-tonik u takon formave klasike të ndërti-mit. Xhamia është e mbuluar me teneqezinku, ka bazë drejtkëndore dhe minarenqë del nga muri jugperëndimor, në formëpoligonale. Planimetria dhe skema kom-pozicionale e saj përbëhen nga salla elutjeve, tremja (hajati) dhe minarja”,shpalos të dhëna historike historianiAdnan Fejzullahu.

Tremja (hajati) i Xhamisë së Sahatitpërfshin anën veriperëndimore të saj.Brendia shërben (në rast nevoje, kur nësallën e lutjes nuk ka vend apo arrihet mevonesë) për lutje dhe falje të namazit.Dyshemeja e hajatit, si gjithnjë, është nënivel më të lartë se dyshemeja e sallës sëlutjeve dhe të terrenit pranë Xhamisë.Nga kjo pjesë hyhet drejtpërdrejt në sal-lën e lutjeve. Salla e lutjeve ka vëllimunik dhe është e mbuluar me kupolë. Kjosallë ka planimetri të drejtkëndëshit dhehyrja e saj është nga ana veriperëndi-more.

Sa i përket ndriçimit, salla e lutjevemerr dritë nga dritaret në formë të drejt-këndëshit, të përfunduara me një gjysmërreth.

Si element i pandarë i Xhamisë ështëedhe minarja, e cila zë vend në të djathtë

Në mesin e banorëve ajo njihetedhe si Xhamia e Qytetit

XHAMIA E SAHATIT - GOSTIVAR (E VITIT 1676)

43Hëna e Re

të sallës së lutjeve, nga muri jugperëndi-mor. Me minaren komunikohet me anë tënjë dere të vogël që gjendet në sallën elutjeve. Baza e minares është kënddrejtë,vazhdon në formë poligonale dhe për-fundon në formë piramidale të cunguar.

Mahfili (vend i caktuar në xhami ngai cili myezini i ndihmon imamit gjatëudhëheqjes së namazeve) është realizuartërësisht nga betoni. Ai qëndron mbishtyllat/kolonat e profilizuara nga mer-meri. Mahfili si pjesë konstruktive-arki-tektonike e funksionale e pasuron dhe ethyen monotoninë e vëllimit të sallës sëfaljeve. Galeria zë vend në anën veripe-rëndimore dhe lindore mbi hyrjen në sal-lën e lutjeve, në tërë gjerësinë e saj. Nëmahfil arrihet nëpërmjet shkallëve qëgjenden në pjesën lindore dhe perëndi-more.

Karakteristikë e Xhamisë së Sahatitështë se në të nuk hasim elemente dekora-tive në faqet e mureve. Dyshemeja e Xha-misë e tëra është e shtruar me qilim, i ciliështë i disenjuar në formë të këndit të drejtë,në atë mënyrë që çdo besimtar ta ketë kën-din e vet për lutje dhe faljen e namazit.

Me elemente zbukuruese janë mi-hrabi, mimberi dhe qursia. Mihrabi gjen-det në mes të murit juglindor, në drejtimtë Mekës. Ky element është i thelluar nëmur, me pjesën e sipërme gjysmë ko-nike, të pasuruar me dekorime stalakti-tesh të gdhendura në bareliev. Mimberinë Xhaminë e Sahatit qëndron në pjesëne djathtë të murit juglindor, i tëri ngamermeri i bardhë. Parmakët janë të de-koruar me forma gjeometrike të përfor-cuara nëntëkëndore, që gërshetohen njërame tjetrën dhe krijojnë yllin gjashtëkën-

dor. Pllakat anësore të mimberit janë tëzbukuruara me reliev të cekët, me formatë çrregullta. Qursia është element i pu-nuar nga mermeri. Ka detajet e njëjtazbukuruese si te mimberi dhe mihrabi.Pjesa e epërme ka formën pesëkëndore tëzbrazur, e ngjitur në mur. Nga ana e majtëështë e hapur dhe shërben si hyrje për lig-jëruesin fetar. Qursia qëndron mbi njështyllë mermeri gjashtëkëndore, ku pjesae poshtme e saj është më e gjerë se pjesae epërme, e zbukuruar me bordura relie-vore prej mermeri. Xhamia e Sahatitështë e ngritur në kuadër të kompleksit tëMyftinisë, Medresesë së vjetër dheSahat-kullës së qytetit.

Në oborrin e xhamisë ndodhen varre-zat e vjetra, për të cilat mendohet se da-tojnë nga periudha e ndërtimit tëxhamisë.


Shkruan: Prof. Barije Shabani(Paralelja e Vajzave – Tetovë)

Të fillojmë prej çerdhes së fa-miljes, ku ndizet dhe ku fiketshkëndija e dritës së jetëssonë – d.m.th. ku lindim, je-

tojmë dhe ku vdesim. Do të fillojmë atynga kanë filluar hapat e parë të jetës,aty ku fillon dhe ku përfundon rrethi ijetës sonë. Në çerdhen e shtëpisë, të da-shurisë, themelohet një pjesë e madhee fatit të kësaj bote. Prej familjeve tëlumtura burojnë rrezet e lumturisë nëmbarë shoqërinë njerëzore, kurse fat-keqësinë e familjeve jo të lumtura epërjeton tërë bashkësia. Prej familjes,pra, fillojnë themelet e shëndosha osejo të shëndosha të tërë ‘ndërtesës’ sëshoqërisë njerëzore-përkatësisht ba-shkësisë njerëzore.

Jeta bashkëshortore është themel i fa-miljes, kurse familja - themel i bashkë-sisë njerëzore. Sa më shumë çifte tëlumtura bashkëshortore, aq më shumë fa-milje të lumtura e të qeta dhe, në bazë tëkësaj, më pak brengosje e probleme përvetë shoqërinë njerëzore.

1. Detyrimet e gruas ndaj burrit

Gratë kanë detyrimet e tyre ndaj bur-rave të tyre. Allahu i madhërishëm nëKuran thotë: ”...Prandaj, me atë që Al-lahu i bëri të ruajtura, gratë e mirajanë respektuese, janë besnike ndaj tëfshehtës...” (Surja En-Nisa, ajeti 34)

Respektimi është gjë e natyrshme, qëe kërkon vetë jeta e përbashkët e burritdhe e gruas. S’ka dyshim se respekti igruas ndaj burrit e ruan familjen ngashkapërderdhja dhe shkatërrimi, e nxitdashurinë e burrit ndaj gruas së tij, e for-con dashurinë midis anëtarëve të famil-jes, i zhduk mosmarrëveshjet dhekokëfortësinë që shpijnë në konflikt, bur-rit i jep përparësi për përgjegjësinë dhekujdesin e tij ndaj familjes me ato veçoriqë ia ka dhënë Allahu (xhel-leshanuhu) siforcën, mençurinë dhe përgjegjësinë rrethshpenzimeve.

Bashkëshortja është e detyruar qëndaj burrit të saj të jetë e kujdesshme, tadëgjojë e ta respektojë. Kjo vlen për tëgjitha veprimet që janë të lejuara me fe,po jo edhe për ato që janë të ndaluara

(haram), si p.sh. asaj nuk i lejohet t’ishërbejë burrit dhe as mysafirëve të tij mealkool etj.

Ajo ka të drejtë t’i vizitojë prindërit esaj një herë në javë dhe të afërmit e tjerësë paku një herë në vit. Nëse prindërit ika të sëmurë dhe nuk ka kush tjetër tëkujdeset për ta, ajo është e detyruar që tëjetë pranë tyre, madje edhe nëse burri ekundërshton për këtë.

Pa dijen e burrit gruaja nuk ka tëdrejtë të largohet nga banesa, përveç kuri viziton prindërit ose kur shkon nëxhami. Ajo nuk bën t’i vizitojë kurrsesivendet që njihen si të pamoralshme.

Allahu (xh. sh.) e ka obliguar bashkë-shorten që t’i nënshtrohet burrit të vet.Prandaj, nënshtrimi i bashkëshortes ndajburrit të vet sipas parimeve islame ështëpjesë e pandashme e normave të kësajfeje.

Femrave, të cilat u nënshtrohen dhe ipajtojnë burrat e tyre në jetën bashkë-shortore, Pejgamberi (alejhis-selam) upremton xhenetin. Këtë e shohim edhe nëkëtë hadith: ”Sikur ta urdhëroja dikë qët’i përulet dikujt (t’i bëjë sexhde), atëherëkëtë urdhër do t’ia bëja grave që t’u pë-

Barazia bashkëshortore në Islam

PËR FAMILJEN

Nëse i përmbaheni realizimit të konceptit islam në jetën tuaj bashkëshortore, dashuria do të jetëudhëheqësi juaj, ndihma e ndërsjellë do të jetë rruga juaj, qëllimi juaj është arritja e kënaqësisë (razisë) tek

Allahu (xhel-leshanuhu), kurse qëllimi juaj kryesor do të jetë edukimi i fëmijëve sipas Islamit.

Hëna e Re 45

rulen burrave të tyre.” (Transmeton Tir-midhiu).

Gruaja duhet të kujdeset për pasurinëe burrit dhe ta ruajë atë me besnikëri, kë-shtu që pa lejen – dijen e tij nuk jep asgjënga shtëpia, përveç gjërave të rëndomta,dhe nuk i lejon askujt që të hyjë në shtëpi– gjithashtu pa dijen/lejen e tij, përveçprindërve e të afërmve të saj. Gruaja ndajtë afërmve duhet të ketë sjellje shembul-lore, sidomos ndaj prindërve të tij, vëlle-zërve, motrave etj. Posaçërisht nëse atasillen mirë me të.

Besnikëria është cilësi shumë e rën-dësishme që luan rol permanent në har-monizimin e jetës bashkëshortore. Nëseburri e humb besën te bashkëshortja evet, atëherë tek ai hapen shtigjet e dyshi-mit, tek ai lind shqetësimi, pavarësisht sea do të gjendet ajo në shtëpi a jashtë. Jetae njeriut do të ishte e pavlerë nëse nukarrin ta përjetojë qetësinë shpirtërore tekautoriteti, familja dhe pasuria e vet.

Pikërisht këtu qëndron arsyeja qëIslami e obligon gruan për besnikëri, sin-qeritet dhe sjellje të mira në jetën e sajbashkëshortore.

Pejgamberi ((a. s.)) ka thënë: ”Çdo-kush është rojtar dhe përgjegjës për rrojt-jen e vet - sunduesi është rojtar, burriështë rojtar dhe përgjegjës për familjen evet, gruaja është rojtare dhe përgjegjësenë shtëpinë e burrit. Pra, çdo kush ështërojtar dhe përgjegjës për rrojtjen e vet.”(Transmeton Buhariu)

Në kujdesin për pasurinë e burrit hynedhe ajo që të mos marrë diçka nga pa-suria e burrit pa lejen e tij dhe të mos ijapë askujt prej pasurisë, pa i dhënë lejeburri i saj dhe t’i edukojë në këtë frymëedhe fëmijët e saj.

Në kujdesin e saj për nderin e burrithyn edhe ajo që të mos shikojë ndonjënjeri tjetër përveç burrit të saj, me shikimtradhtues, me fjalë tërheqëse ose mendonjë takim tradhtues dhe në këtë frymët’i edukojë edhe fëmijët e saj.

Muhamedi (alejhis-selam) thotë: ”At’ju tregoj se cila gjë është më e mirë përburrin? Gruaja e mirë të cilën kur e shi-kon, ajo me shikimin e saj e gazmon,nëse e urdhëron, ajo e dëgjon, kurse nëqoftë se s’është i pranishëm, ajo e ruandhe kujdeset për nderin e saj dhe për pa-surinë e tij.” (Transmetojnë Ebu Davudidhe Nesaiu)

Krahas kësaj, gruaja ndaj bashkë-shortit të saj duhet të jetë edhe falënde-ruese. Bashkë me respektin,dëgjueshmërinë dhe besnikërinë ndajburrit, gruaja duhet të tregojë edhe falën-derim të veçantë ndaj tij në gjithçka që aivepron. Ajo nuk guxon të jetë jo-falënderuese nëse ai i ndalon ndonjë dë-shirë. Në këtë tërheq vërejtjen edhePejgamberi (a. s.) në hadithin të cilin etransmetojnë Abdullah ibn Abbasi dheImran ibn Husajni (r.a.): ”Më është pa-raqitur xhehenemi, dhe pashë se gratëjanë banorët më të shumtë, sepse fshehin(mbulojnë) të vërtetën.” Është pyetur: ”Ae fshehin ato besimin në Allahun?” I Dër-guari (a. s.) është përgjigjur: ”Ato fshe-hin bamirësinë e burrave të tyre. Janëjofalënderuese në bamirësi. Po t’i bënimirë tërë jetën, dhe nëse vëren te ju diçkajo të këndshme, do të thotë: Nuk kamparë prej teje kurrë të mira!”

2. Detyrimet e burrit ndaj gruas

Burri është i detyruar që ndaj gruas së

tij të sillet mirë e njerëzishëm. Ai është idetyruar të kujdeset për mirëmbajtjen efamiljes së tij me ushqim, me veshmba-thje dhe për vendbanimin e saj.

Ky detyrim bëhet i plotfuqishëm qënga momenti kur martesa e tyre bëhet evlefshme dhe po qe se këtë detyrim nuk ekryen qëllimisht, saqë shkakton që ba-shkëshortja e tij të varet prej tjetërkujt,atëherë gjyqi e detyron të punojë dhe tëpërmbushë detyrimin e tij ose martesën etyre do ta prishë.

Sipas parimeve islame, bashkëshortie ka për detyrë që të jetë i drejtë dhe tësillet mirë ndaj bashkëshortes. Nuk duhetpersekutuar gruan, maltretuar e as t’iuzurpohet pasuria e saj apo t’i keqpërdo-ret.

Nëse bashkëshorti është i martuar memë tepër gra, nuk duhet bërë dallim mestyre, ai (bashkëshorti) e ka për obligim qëtë sillet drejt, njëlloj me të gjitha gratë,nuk duhet privilegjuar njërën ndaj tjetrësnë asnjë aspekt. Bashkëshorti duhet tabëjë të njëjtën ndaj të gjithave (grave)njëlloj.

Furnizimi i bashkëshortes nga ba-shkëshorti bëhet obligim pas arritjes sëkontratës së shëndoshë. Ndërsa pas pri-shjes së kontratës burri nuk obligohet përshpenzimet e gruas, madje as kur arrihetkontrata e martesës pa prezantimin e dë-shmitarëve.

Gjithashtu, furnizimi nuk është obli-gim i burrit edhe pas arritjes së kontratëssë pavlefshme, si p.sh. martesa me zjar-rputiste apo ateiste.

Për të qenë shpenzimet obligim përburrin, duhet që gruaja të jetë e moshërritur, e mençur dhe e shëndoshë.

Sasia e furnizimit mes bashkëshor-

tëve caktohet sipas mundësisë së tyre ma-teriale. Nëse bashkëshortët janë të shtre-sës së lartë, pasanikë, atëherë edhefurnizimi duhet të jetë furnizim pasaniku,e nëse janë të shtresës së varfër, atëherë aifurnizim ofrohet aq sa kanë mundësi tëvarfrit. Por, nëse njëri nga bashkëshortëtështë i varfër, kurse tjetri është i pasur,atëherë bëhet furnizimi mesatar.

Bashkëshorti është i obliguar përmbulimin e shpenzimeve edhe ndajgruas e cila është e shkurorëzuar meshkurorëzim rexh’ij apo bain kubra dhesugra, natyrisht gjer sa ajo të jetë në idet.

Moslëndimi i ndjenjave të saj (tëgruas). Gruaja nga natyra e saj xhelozon,ndërsa është për të ardhur keq që shumëprej nesh këtë aspekt nuk e kupton drejt.Kështu, nëse gruaja kërkon nga bashkë-shorti i saj që të blejë diç, ai thotë se sëpari do të konsultohet me të ëmën. Çfarëpune ka nëna këtu!? Po, nëna ka të drejtandaj teje, por ajo nuk duhet të ndërhyjënë punët e shtëpisë suaj. Nëse gruaja joterefuzon që t’i shërbejë nënës sate, mos uhidhëro e mos e përzër nga shtëpia, ngaseajo nuk është e obliguar që t’i shërbejënënës sate qoftë edhe me një gotë uji.

Ti nënës sate mund t’ia puthëshdorën, këmbën dhe dheun mbi të cilinecën ajo, por gruas tënde nuk i kërkohetdiç e tillë asnjëherë. Megjithatë, nga ajokërkohet që të jetë grua e sjellshme, fi-snike që edhe të këshillon për nënëntënde, të sillet mirë me të, e ta dojë atëpër arsye se ti e do atë, ndërsa Allahu dot’i dhurojë të birit të saj grua të sjellshme,e cila do ta nderojë për arsye se ajo e kanderuar dhe e ka dashur vjehrrën e vet.Pra, siç sillet me vjehrrën e saj, ashtu dotë sillet gruaja me të e djalit të saj: “Më-kati nuk harrohet, mirësia nuk zhduket,borxhet nuk vdesin, bëj çfarë të duash;çka të bësh, atë do ta gjesh. “

3. Detyrimet e përbashkëta mes ba-shkëshortëve

Përveç detyrimeve që u theksuan mëlart, çifti bashkëshortor është i detyruar qënjëri-tjetrit t’ia ruajnë nderin e dinjitetin,të kenë kujdes të duhur për higjienën, qët’i kryejë rregullisht dhe me përpikëri de-tyrimet fetare duke i kujtuar njëri-tjetritkëtë, të tregojnë gatishmëri për të falur ga-bimet eventuale, t’u shmangen veprimeve(gjesteve) të urryera nga partneri etj.

Është shumë më mirë kur ata që të dyjanë të ndërgjegjshëm për punët që duhett’i kryejnë. Allahu (xh. sh.) burrin e kadalluar dhe i ka dhënë përparësi në aspek-tin fizik, prandaj edhe puna e tij duhet tëpërqendrohet jashtë shtëpisë dhe ai tëmarrë përsipër detyrimet materiale për tësiguruar dhe për të mirëmbajtur familjen.Në Kuran thuhet:

”Burrat janë përgjegjës për gratë,ngase Allahu ka graduar disa mbi disatë tjerët dhe ngase ata kanë shpenzuarnga pasuria e tyre.....” (Surja En-Nisa’,ajeti 34)

Duke nisur që nga të kuptuarit e fjalës(El-Kavame), me shpjegimin: përgjeg-jësi, të drejtë etj., pa u nënkuptuar se katë bëjë vetëm me burrat dhe gratë, por kjopërgjegjësi është më e gjerë se kjo, kupërfshin përgjegjësinë e prindit ndaj fë-mijëve të vet, të vëllait për motrën etj.

Secili nga të dy bashkëshortët duhettë jetë besnik me partnerin e tij dhe tëmos e tradhtojë atë as në gjëra të vogla eas në të mëdha, pasi që të dy bashkëshor-tët janë si dy ortakë. Kështu që është e de-tyrueshme plotësimi i besnikërisë, ikëshillimit, sinqeritetit dhe çiltërsisë mesatyre dyve, në çdo çështje prej çështjevetë jetës së tyre, qoftë ajo çështje e përgji-thshme apo e veçantë.

Secili prej bashkëshortëve duhet të

ketë sasinë më të madhe të mundshmeprej përzemërsisë së sinqertë dhe mëshi-rës gjithëpërfshirëse për partnerin e tij.Kjo duhet t’i shoqërojë ata të dy gjatë gji-thë jetës së tyre, në zbatim të fjalës së Al-lahut të madhërishëm: ”Dhe nga faktet(e madhërisë së) e Tij është që për tëmirën tuaj, Ai krijoi nga vetë lloji juajpalën (gratë), ashtu që të gjeni prehjetek ato dhe në mes jush krijoi dashuridhe mëshirë ....” (Surja Er-Rum, ajeti 21)

Bashkëshorti dhe bashkëshortja nukkanë të drejtë të martohen me të afërmite njëri-tjetrit (bashkëshorti nuk ka tëdrejtë të martohet me të afërmin e ba-shkëshortes prej gjaku ose gjiri; të njëjtatndalime vlejnë dhe për bashkëshorten).

O ju bashkëshortë, ky është konceptiqë e ka hartuar Islami në obligimet e ba-shkëshortëve ndaj njëri-tjetrit dhe ua bëjme dije se nëse i përmbaheni realizimit tëkëtij koncepti në jetën tuaj bashkëshor-tore, dashuria do të jetë udhëheqësi juaj,ndihma e ndërsjellë do të jetë rruga juaj,qëllimi juaj është arritja e kënaqësisë (ra-zisë) tek Allahu (xhel-leshanuhu), kurseqëllimi juaj kryesor do të jetë edukimi ifëmijëve sipas Islamit.

Madje, çdonjëri prej jush duhet të jetëme bashkëshorten e vet si një shpirt, tëketë marrëveshje, dashuri. Vetëm në këtëmënyrë s’do të paraqiten në shtëpi mo-smarrëveshje dhe konflikte, për arsye seçdonjëri prej jush do t’u përmbahet për-caktimeve të Allahut në obligimet e vetandaj tjetrit, në përgjegjësinë ndaj famil-jes, në edukimin e fëmijëve dhe realizi-min e obligimeve të tjera.

Lusim Allahun që t’i udhëzojë ba-shkëshortët që t’i kryejnë këto obligimedhe të jetojnë së bashku në bashkëshor-tësi të harmonizuar dhe të sinqertë.

Allahu i madhërishëm është përgjeg-jësi më i mirë dhe pranuesi i lutjeve.


Hëna e Re 47

Shkruan: Prim. dr. Mair Iseini

Ndërhyrjet për të parandaluar filli-min e diabetit tek njeriu duhet tëfillojnë shumë kohë para moshës

45-vjeçare, moshë e cila përgjithësishtkonsiderohet si një “prag kritik” për dia-gnozën. Shenjat e para të sëmundjes me-tabolike, që ka prekur mbi 425 milionë tërritur në mbarë botën, gjenden në gjakedhe 20 vjet përpara diagnozës. Ky ështërezultati i një studimi japonez, të prezan-tuar në takimin vjetor të Shoqatës Evro-piane për Studimin e Diabetit (EASD).

Por, kur lind diabeti? Studimi, i kryer

ndërmjet viteve 2005-2016, mori në kon-sideratë indeksin e masës trupore (IMB),nivelet e sheqerit në gjak dhe ndjeshmë-rinë insulinike të 27.000 pacientëve jo-diabetikë, kryesisht burra midis moshës30-50 vjeç.

Diabeti i tipit 2, që është përgjegjëspër 90 për qind të rasteve të diabetit,është i karakterizuar nga glikemia e lartënë kontekstin e një rezistence nga ana einsulinës, një hormon që e rregullon sa-sinë e sheqerit në gjak. Një indeks trupori rritur, tipik i personave të shëndoshë oseme mbipeshë, është ndër faktorët e rrezi-kut të diabetit të tipit 2. Gjatë studimit, në

mesin e personave që u bënë pjesë e stu-dimit, pati 1.067 të diagnostikuar të rinjme diabet. Tek këta të fundit ishte vërej-tur një indeks më i madh i masës trupore,nivele më të larta të glukozës dhe rezi-stencë nga insulina, që 10 vjet më parënga diagnostikimi.

Të njëjtat kambana alarmi, por në njëmasë më të vogël, janë vërejtur tek ata tëcilët gjatë hulumtimit kishin pasur njëdiagnozë të para-diabetit (4.781 persona),një kusht a simptomatik i ndërmjetëmmidis të pasurit një shëndet normal dhediabetit të tipit 2, që mund të zgjasin disavjet dhe që karakterizohet nga një nivel i

Diabeti nis të shfaqet disa vitepara diagnozës

SHËNDET!

Të flasësh për shenjat e para, ka kuptim kryesisht për diabetin tip 2. Personat obez kalojnë në një fazë qëquhet prediabet, e cila i paraprin asaj të shfaqjes së diabetit, që mund të zgjasë 5-7 vjet. Ndërhyrja në këtëfazë, duke përmirësuar mënyrën e jetesës, apo siç quhet ndryshe stilin e jetës, e parandalon apo e shtyn në

kohë shfaqjen e diabetit.


ndryshueshëm i sheqerit në gjak.Shumica e njerëzve të diagnostikuar

me diabet kalon nëpër një fazë të para-diabetit dhe shkencëtarët besojnë se shen-jat e para të sëmundjes janë të dallueshmeedhe 20 vjet para vetë diagnozës. Dukepasur parasysh se parandalimi në fazën epara-diabetit nuk është karakterizuar gji-thmonë nga një sukses afatgjatë, zbulimimund të përdoret për të ndërhyrë tek fak-torët kyç në stilin e jetës (si pasiviteti ilartë, ose marrja e ushqimeve me indekstë lartë të glikemisë), para se të mbërri-het në “paradhomën” e diabetit të vërtetë.

Diabeti melitus, apo sëmundja e she-qerit, është një çrregullim metabolik qëkarakterizohet nga rezistenca në veprimine insulinës, deficitit të insulinës apo kom-binimi i këtyre dy faktorëve së bashku.Manifestimi më i madh klinik i kësaj së-mundje është hiperglikemia, apo rritja eglukozës në gjak. Përveç prishjes së me-tabolizmit të glukozës, në këtë sëmundjeprishen edhe metabolizmi i proteinavedhe yndyrave. Diagnoza vendoset dukematur nivelin e glukozës plazmatike. Nëvendosjen e diagnozës ndihmojnë edheankesat që paraqesin personat me diabet,si etja e theksuar për ujë, urinimi i shpe-shtë, rënia në peshë, turbullimi i shikimit,dhimbja e muskujve të kockave etj.

Tipet e diabetit - Në përgjithësi per-sonat me diabet futen në dy tipa kryesorëtë diabetit: diabeti melitus, tipi 1 dhe dia-beti melitus tipi 2. Përveç këtyre tipave tëdiabetit, ka edhe forma të tjera, që janë:diabeti gestacional (diabeti që shfaqetgjatë shtatzënisë) dhe forma të tjera spe-cifike. Tek diabetikët sëmundja tip 1shfaqet në moshat e reja dhe karakterizo-het nga mungesa apo deficienca absolutee insulinës. Në diabetin tip 2, që përbëngrupin më të madh të pacientëve, sëmun-dja shfaqet në moshat më të mëdha mbi35-40 vjeç dhe karakterizohet në stadet epara nga rezistenca në veprimin e insuli-nës. Kanë predispozitë gjenetike, do tëthotë personat që kanë të afërm me diabettip 2, sidomos të brezit të parë, kanë rre-zik më të madh që gjatë jetës të zhvillojnëpo të njëjtin tip të diabetit. Gjithashtu, kytip i diabetit haset kryesisht tek personatqë janë obezë. Edhe mënyra e të ushqye-rit dhe ajo e jetesës janë ndër faktorët qëndikojnë në krijimin dhe zhvillimin e së-mundjeve diabetike.

Shenjat e para dhe parandalimi - Tëflasësh për shenjat e para, ka kuptimkryesisht për diabetin tip 2. Personatobezë kalojnë në një fazë që quhet pre-diabet, e cila i paraprin asaj të shfaqjes sëdiabetit, që mund të zgjasë 5 deri në 7vjet. Ndërhyrja në këtë fazë, duke përmi-

rësuar mënyrën e jetesës, apo si quhetndryshe stilin e jetesës, parandalon aposhtyn në kohë shfaqjen e diabetit. Mun-gesa e aktivitetit fizik, kequshqyerja,konsumimi i ushqimeve me përmbajtje tëlartë të yndyrave dhe sheqernave të thje-shta, lëngjeve me sheqer dhe alkoolit nësasi të mëdha, shoqëruar me shtim nëpeshë dhe obezitet tek personat që kanëedhe predispozitat gjenetike, janë ele-mente që mund të korrigjohen në fazën eprediabetit dhe të përmirësojnë ecurinë esëmundjes kur ajo është shfaqur.

Disa këshilla për personat e prekurnga diabeti - Personave me diabet apoprediabet iu këshillohet aktivitet fizik në-përmjet ushtrimit të sporteve të ndry-shme. Ata që nuk mund të ushtrojnë sportapo moshat e vjetra, rekomandohet ecjeprej të paktën 45 minutave, 3-4 herë nëjavë. Ndryshimi i mënyrës së ushqimit,duke kufizuar ushqimet me përmbajtje tëlartë të yndyrave shtazore, me përmbajtjetë lartë të kolesterolit, kufizimin e she-qernave, janë disa nga masat e tjera pa-randaluese. Gjithashtu duhet të kemiparasysh stimulimin e përdorimit në sasimë të mëdha të perimeve të gatuara payndyrë, frutave, 2-3 të tilla në ditë, si dhetë kujdesemi me përdorimin e produkteveshtazore në masa të kufizuara dhe pa yn-dyrë (mishi, qumështi etj.). Alkooli dhelëngjet me përmbajtje të lartë të sheqeritduhet të konsumohen sa më rrallë.

Një studim i kryer më herët, në vitin2003, ka vëzhguar se si ndikonte kanellanë uljen e sheqerit, duke e testuar këtë në2 grupe individësh, ku të parëve iu dha tëkonsumonin kanellë dhe grupit tjetër me-dikamente. Rezultoi që ata që konsumuankanellë kishin një nivel shumë më të ulëtsheqeri. Edhe studimet e mëvonshme, tëkryera sërish për këtë qëllim, konfirmuanse kanella i ndihmon njerëzit të kontrol-lojnë diabetin. Ndërkohë që edhe studimii fundit, i publikuar në American Journalof Clinical Nutrition, ka treguar se ka-nella e përshpejton procesin e tretjes sësheqerit në stomak. Rezultatet e këtyrezbulimeve duken shumë premtuese edhepër të ardhmen. Kështu që njerëzit qëvuajnë nga diabeti rekomandohet tështojnë pak kanellë në kafenë e tyre tëmëngjesit, në smoothie, apo ta shtojnë atëgjatë vakteve të tyre, në mënyrë që takenë nën kontroll sheqerin në gjak.

“Një koktej i ri, i zhvilluar me barna,bën që qelizat që prodhojnë insulinë tëshumëfishohen - një zbulim që mund tëçojë në një kurë për diabetin”. Njerëzitme diabet kanë një mungesë të beta-qeli-zave, të cilat formojnë insulinën. Pa in-sulinën e mjaftueshme ato nuk janë në

gjendje të përpunojnë siç duhet glukozën.Skuadra, nga Shkolla Mjekësore e Icahnnë Nju-Jork, kishte zbuluar tashmë se njëilaç i quajtur “Harmine” mund të nxisëqelizat e pankreasit që të prodhojnë 10herë më shumë qeliza beta në ditë.

Për më tepër, kur ilaçi i lartpërmen-dur u kombinua me një ilaç të dytë - za-konisht përdoret për rritjen e kockave,ndikoi në zhvillimin e beta-qelizave me40 herë më shumë se normalja, brendanjë dite. Medikamenti është eksperimen-tal dhe në faza të hershme të testimit, porstudiuesit mendojnë se efekti i tij i fuqi-shëm në qelizat që prodhojnë insulinëmund të jetë një ndërrues në trajtimin ediabetit të tipit 1 dhe të tipit 2. Diabetishfaqet kur ka shumë pak qeliza beta nëpankreas për të prodhuar insulinë ose kurprodhon insulinë shumë pak hormoni qënevojitet për të marrë glukozë nga qar-kullimi i gjakut në qeliza. Kur nuk trajto-het, diabeti mund të rezultojë mekomplikime të rënda shëndetësore, siçjanë dëmtimi i veshkave, dëmtimi i syve,sëmundjet e zemrës, goditja dhe madjeedhe humbja e shikimit. Humbja e beta-qelizave ka qenë e lidhur me shkaktimine diabetit të tipit 1, në të cilin sistemiimunitar gabimisht identifikon qelizatbeta si pushtues dhe i shkatërron ato.

Kohët e fundit shkencëtarët kanë zbu-luar se të pasurit e një numri të mangët tëqelizave beta funksionale mund të kon-tribuojnë në zhvillimin e diabetit të tipit2. Autori kryesor i studimit, dr.AndrevvStevvart, zbuloi se një ilaç i quajtur “Har-mine” - i gjetur në hardhinë ayahuasca -ndihmoi në prodhimin e qelizave të rejabeta të njeriut, të rritur në nivele të ulëta.Një studim i dytë, i botuar në vitin 2017,zbuloi anomalitë gjenetike në insulino-mat, tumoret e pankreasit që rrjedhin ngaqelizat beta dhe sekretojnë insulinën. Stu-diuesit zbuluan se tumoret kishin një “re-cetë gjenetike” se si të rigjeneroninqelizat beta.

Në studimin aktual, ekipi identifikoinjë klasë të dytë të barnave që shkaktojnëqelizat beta të njeriut që përsëriten shpejtkur jepen në kombinim me “Harmine”.Pa ndërhyrje të ilaçit, qelizat beta përsë-riten me një mesatare prej 0.2 për qind nëditë. Kur administrohet me “Harmine”,shkalla është dy për qind në ditë. Por, kurHarmine është dhënë në kombinim meilaçin e ri, kjo normë rritet në mes të pesëdhe tetë për qind në ditë. “Ne jemi shumëtë ngazëllyer për këtë vëzhgim të ri,sepse për herë të parë ne jemi në gjendjetë shohim normat e replikimit të qelizavebeta, të qelizave njerëzore që janë tëmjaftueshme për të rimbushur masën

Hëna e Re 49

beta-qelizore në qeniet njerëzore”.“Ne kemi zbuluar një kombinim të

ilaçeve që i bën qelizat beta të rigjenero-hen me ritme që janë të përshtatshme përtrajtim. Pengesa tjetër e madhe është tëkuptojmë se si t’i dorëzojmë drejtpërdrejtnë pankreas. Megjithatë, dr.Stewart thotëse sfida është se ky kombinim i ilaçit kaefekte në organet e tjera, edhe pse ai nukka specifikuar se cilat janë këto efekte.“Ne tani duhet të zhvillojmë metoda përt’i dhënë këto barna në mënyrë specifikenë qelizën beta tek njerëzit”. “Ne kemipaketat për të ofruar, por tani ne kemi ne-vojë për një sistem ndërlidhës për t’i do-rëzuar ato në adresën e saktë të qelizavebeta”.

Njerëzit e prekur nga diabeti i tipit 1janë më të rrezikuar nga frakturat. Njëstudimi që u krye në Mbretërinë e Ba-shkuar ka analizuar të dhënat e 3.300 per-sonave të prekur nga diabeti i tipit 1 dhe44.000 të tjerëve të prekur nga diabeti itipit 2. Ata matën të dhënat e nivelit tësheqerit në gjak të pjesëmarrësve për 2deri në 3 muaj. Gjetjet treguan se të dykategoritë e pacientëve ishin të rrezikuarnga frakturat dhe problemet me kockat.Megjithatë, rreziku i frakturave ishte mëi lartë në mesin e njerëzve të prekur nga

diabeti i tipit 1. Tek pacientët e diagno-stikuar me diabetin e tipit 2, rreziku ifrakturave u atribuohej faktorëve qëshkojnë përtej nivelit të sheqerit në gjak.

Diabeti prek miliona njerëz në botëdhe ai i tipit 2 është më i përhapur. Ky lloji sëmundjes ndodh kur njeriu bëhet rezi-stent ndaj insulinës.

Diabeti i tipit 1 diagnostikohet mëshumë tek fëmijët dhe adoleshentët dheshkaktohet nga mungesa e insulinës.

Faktorë të tjerë rreziku të frakturave- Frakturat janë një rezultat jo vetëm i njëtraume, por edhe dobësimit të kockave.Trauma shkaktohet nga rrëzimi, ndërsaforca e kockave varet nga volumi, formadhe cilësia e tyre. Dendësia kockore ështënjë faktor i rëndësishëm rreziku. Gratëjanë më të rrezikuara nga frakturat, sepsekanë një dendësi më të dobët kockore.Ekspertët identifikojnë duhan-pirjen dheushqyerjen si faktorë të rëndësishëm rre-ziku për frakturat e kockave. Sipas tyre,nëse një person rrëzohet në anë, është 6herë më i rrezikuar nga një frakturë eijëve.

Mësoni më poshtë dhe gjeni ndryshi-met që duhet të bëni për të parandaluarfrakturat:

Konsumoni më shumë kalcium - Doza

ditore është 1.200 mg kalcium në ditë përfemrat dhe 1000 mg kalcium për me-shkujt. Këtë mineral mund ta merrni ngaproduktet organike të bulmetit, sardelet,barishtet, zarzavatet si brokoli, kumbul-lat e thata e të tjerë.

Më shumë vitaminë D - Vitamina Dzbut rrezikun e kësaj sëmundjeje dhe endihmon organizmin të përthithë mëshumë kalcium. Trupi prodhon vetë vita-minë D nëse ekspozohet në diell për 10-15 minuta në ditë.

Vitamina K - Vitamina K e ndihmonorganizmin të prodhojë proteina përkocka të shëndetshme dhe të pakësojë sa-sinë e kalciumit të nxjerrë nga trupi.Ushqimet e pasura me vitaminë K janëlakrat e vogla, ushqimet e fermentuara tëbulmetit, kumbullat dhe brokoli.

Më shumë kalium - Kaliumi neutrali-zon acidet që largojnë kalciumin nga or-ganizmi. Burimet më të mira të kaliumitjanë banania, avokado, luleshtrydhet,portokalli, mango, kivi, pjeshkat, hurmat,karotat, patatet e ëmbla, brokoli dhe specii kuq. Doza e rekomanduar e kaliumit përtë rriturit është 4.700 mg.

Shënim: Ky artikull i kushtohet 7Prillit - Ditës Botërore të Shëndetësisë.


Shkruan: Prof. dr. Qani ef. Nesimi

Së pari, dua t’ju uroj të gjithë mua-limëve dhe nxënësve për punën qëbëjnë dhe sukseset e arritura nëpër

mejtepe dhe, gjithashtu, dua t’i falenderojpër përkushtimin e tyre, duke i motivuaredhe më tepër në këtë drejtim, pasi xhe-mati i ardhshëm janë talebet/nxënësit nëkëto mejtepe.

Ne jetojmë në një kohë ku ballafaqo-hemi me sfida të ndryshme të kohës, siajo etike, aksiologjike e psikologjike. Si-domos gjeneratat e reja apo moshatarët ekëtyre fëmijëve që na kënaqin me lexi-min e Kuranit, recitimin e vjershave dhekëndimin e ilahive të ndryshme, ballafa-qohen me sfida të ndryshme në këtë kohëtë globalizmit, si përmes telefonavemobil dhe internetit që i bartin me vete.

Këtë më së miri e shpjegon thënia se ‘nje-riu është fëmija i mjedisit ku gjendet’.Këto sfida mund të tejkalohen vetëm seme një identitet të fortë. Prindi nuk kamundësi që rregullisht ta ndjek fëmijën etij. Pasi fëmija shkon në shkollë, del nërrugë, shëtit me shokët etj. Vetëm mbu-shja metafizike/fetare e tij mund ta kon-trollojë atë. Nëse ai e ka të fortëidentitetin e tij fetar, pra nëse e ka ima-nin e tij të fortë, ai mund t’i përballojë sfi-dat, t’i thotë stop të keqes në formën që aie preferon. Nëse prindi fëmijës së tij iablen librat për shkollë, e vesh, e mbath,si dhe i jep edhe para për ushqim, kjoështë gjysma e punës. Gjysma tjetër ka tëbëjë me lutjen drejtuar Allahut që ta ruajëatë.

Duhet rikujtuar se identitetin e njeriute përbëjnë dy komponentë: gjuha dhe

feja, përkatësisht dimensioni metafizikshpirtëror. Këtu nuk dua t’i rrekem çë-shtjes vetëm nga dimensioni sociolingui-stik, përkatësisht të flas për gjuhëngjerësisht, por vetëm dua të potencoj segjuha është çështje kombëtare, nacionale(-shtetërore) dhe lokale. Ndërkaq, unë dotë përqendrohem në dimensioninfetar/metafizik të identitetit, që ka karak-ter universal dhe global. Dimensioni fetarështë edhe burimi prej ku buron edhegjuha e trupit, por prej aty burojnë edhefjalët e shprehura vizuelisht. Ndarja eidentitetit në fetar dhe kombëtar, nuk mëduket në regull. Unë jam shqiptar megjuhë, kurse me fe jam mysliman. Dhe,ky është identiteti im. Dikush tjetër mundtë jetë shqiptar me gjuhë, kurse me fe oseideologji tjetër. Dhe, ai është identiteti itij.

Edukimi në mejtep-përgatitje për të ardhmen tonë

TRA JTESË

“S’ka dyshim se pasuria juaj dhe fëmijët tuaj janë sprovë, ndërsa ajo që është tek Allahu, është shpërblim imadh.” (Tegabun, 15) “O ju që besuat, ruajeni veten dhe familjen tuaj prej zjarrit, lënda djegëse e të cilit

janë njerëzit dhe gurët. Atë (zjarrin) e mbikëqyrin engjëj të rreptë e të ashpër që nuk e kundërshtojnëAllahun për asgjë, të cilët Ai i urdhëron dhe punojnë atë që janë të urdhëruar.” (Tahrim, 6) “Më i miri nga ju

është ai që e mëson leximin e Kuranit për vete dhe të njëjtën ua mëson edhe të tjerëve.” (Hadith) “Më tëvyeshmit e ummetit Tim janë ata që e bartin Kuranin.” (Hadith)

Hëna e Re 51

Krizat lindin si rezultat i përlyerjesshpirtërore, leqosjes së shpirtit, munge-sës së identitetit të fortë shpirtëror. Nësenjeriu shpirtërisht është i përlyer, s’kakuptim që ai të flasë për ndonjë krizë tje-tër. P.sh. te ne para pak kohësh është pro-testuar për krizën ekologjike/e përlyerjessë ajrit, që është në regull të protestohetpër një gjë të tillë. Por, çfarë kuptimi kaprotesta për krizën ekologjike, për rendin,për etikën, për drejtësinë etj., nëse njeriuqë proteston, në shpirtin e tij ka krizëshpirtërore, ka brendësi të përlyer. Kjovërtet nuk ka kuptim. Njeriu së pari duhetta pastrojë veten e tij. Në të kundërtën,ne nuk mund të mënjanojmë të keqen ngatë tjerët, nëse ne jemi vetë e keqja. Këtëpastrim shpirtëror e fillon edukimi nëmejtep.

Xhamitë dhe xhematet tona tregojnëse këta njerëz po përgatiten të jenë më tëpastër metafizikisht, mu ashtu sikur qëjanë përgatitur Hz. Ademi, Hz. Ibrahimi,Hz. Muhamedi (a. s.) me traditën pri-mordiale metafizike; më vonë sahanët;kurse në vendet tona si Vehbi Dibra-krye-tari i parë i Komunitetit Musliman Shqip-tar pas pavarësisë së Shqipërisë, Ataullahefendiu nga Shkupi, Hafiz Ali Korça ngaKorça, Abdulxhemil efendiu nga Tetovaetj. Thënia e njohur në historinë e men-dimit islam e qartëson shumë mirë këtë:“Asgjë nuk mund të ngrihet lart, nëse enjëjta nuk ka zbritur më herët nga lart.”Që ne të ngrihemi lart, duhet të lidhemime atë që më herët ka zbritur nga lart.Përkatësisht, ne pa Kuranin e Allahutnuk mund të lartësohemi, pasi vetëm aika ardhur nga lart.

Ajeti i Kuranit famëlartë tregon se Al-lahu fuqiplotë thotë: “Ne e kemi zbriturKuranin dhe Ne do ta ruajmë Atë.”(Hixhr, 9) Ky ajet na tregon qartë se nenuk jemi të obliguar ta ruajmë fenë, porjemi të obliguar ta posedojmë fenë, pasiajo neve na duhet, kurse ruajtja e fesëështë çështje që i takon vetëm Allahut.Por, ne duke e poseduar fenë, edhe e bar-tim atë gjeneratë pas gjenerate. Fëmijët emejtepit bashkë me prindërit e tyre edhepërmes hatmeve e bëjnë këtë. Kjo jumbetet që ta bëjnë edhe ata prindër qëende nuk kanë menduar seriozisht osejanë treguar neglizhentë në këtë drejtim,përkatësisht në dërgimin e fëmijëve tëtyre në mejtep.

Allahu fuqiplotë në një ajet tjetërthotë: “Allahu nuk ia ndërron gjendjennjë shoqërie, derisa ata njerëz ta ndër-rojnë veten e tyre.” Kjo tregon se ndry-shimi i shoqërisë është detyrë e Allahut.Kurse ne kemi për obligim që ta ndër-rojmë veten tonë. Ne nëse nuk e ndry-

shojmë veten tonë, shoqëria nuk mund tëndryshojë asnjëherë. Kjo nuk bëhet mellafe, por me veprime konkrete, mu kë-shtu sikur këta fëmijët e mejtepeve tona,të Myftinisë së Tetovës, që bëjnë hatme.

Edukimi i fëmijëve në frymën fetareislame neve na lanë nga dy borxhe shumëtë rëndësishme. E para është borxhi ndajfamiljes dhe shoqërisë në këtë botë. Dhee dyta është borxhi ndaj Allahut, për tëcilin do të përgjigjemi para Tij në Ahiret.Pra, nëse fëmija ynë është i përgatitur, aimund të jetë një ‘gur’ që do të ketë mun-dësi të luajë rol në ndryshimin e vetes, tëfamiljes, të rrethit të tij më të gjerë, si dhetë shoqërisë në përgjithësi, e me këtëedhe në ahiret të jetë një i dashur i Alla-hut fuqiplotë.

Shpeshherë në fjalorin tonë të përdit-shëm dëgjojmë fjalën se ‘kohët kanëndryshuar’, ‘nuk është më ajo kohë që kaqenë’. Por, në ç’mënyrë duhet kuptuar kyproblem? A është Fjala e Zotit e mjaftue-shme për t’iu përgjigjur këtyre pyetjeve?Ç’po ndodh me vlerat? A janë ato tëndryshueshme, apo të përhershme? Ajanë ndryshimet problem? Në ç’mënyrëFjala e Zotit u përgjigjet atyre sfidave?

Vështirësitë që na paraqiten sot sishoqëri, respektivisht si Ummet, na thër-rasin që të mendojmë se në ç’mënyrëmund ta kuptojmë domethënien e vlerësnë formën e përhershme, që ajo ta marrëngjyrën e natyrshme të saj. Njeriu nuk epërjeton vetëm krizën e shpirtërores, pore përjeton edhe krizën e vlerave dhe të sëmirës. Vlerat themelore në bazën e tyrepërjetojnë kolaps ose ndryshim. Kuraniështë libër i cili, që në faqet e para iakumton lexuesit kërkesën që të mos dy-shohet në diskursin e tij dhe me këtë e pa-

ralajmëron qartësinë e vet përkitazi mepërcjelljen e idesë të cilën ai vjen ta pro-klamojë. Në Kuranin famëlartë thuhet:“Është e vërtet se ky Kuran udhëzon përatë rrugë që është më se e vërteta, e be-simtarët që bëjnë vepra të mira i përgë-zon se ata pa dyshim do të kenëshpërblim të madh.” (Isra, 9)

Si qenie e arsyeshme, njeriu ka aftësit’i zbulojë qëllimet në to, ta njohë struk-turën e tyre të brendshme, t’i kuptojë ato,t’i krahasojë dhe t’i vlerësojë. Ura kon-ceptore midis të kuptuarit të tij, krahasi-mit, dëshirave, nevojave dheveprimtarive të tij është sjellje vlerësuese,që duhet të mbajë njëfarë rendi. Globali-zimi, nga njëra anë dhe vetëdija e arnuar,nga ana tjetër, e shënojnë pozitën tonë ci-lësisht të re. U shuan vatrat shtëpiake. Lë-vizshmëria e përgjithshme i prishi shpejtmarrëdhëniet njerëzore, duke filluar ngaato familjaret – ku gati nuk ka bashkësinë kuptimin klasik të fjalës, respektivisht,bashkësi të fortë dhe të qëndrueshme, ederi te raportet me të tjerët, madje edheme natyrën. Të çorientuar dhe të pamoti-vuar, shumë të rinj janë të kapur brendabanalitetit, gjenden në jo-kulturën perso-nale dhe shoqërore të pakonsideratës dhetë grabitjes. Shumica i dorëzohen ekzi-stencës së fluturës dhe fluturojnë ngalulja në lule, duke kërcyer nga ishulli nëishull, eksperimentojnë me këtë apo atë.I nënshtrohen logjikës: nëse do të keshvlerë, duhet të posedosh diçka, vetëm atë-herë je dikush!

Shumica në këtë situatë janë të tërhe-qur mbi humnerën, të çorientuar, të pa-motivuar, të lodhur e të rraskapitur. Nësfondin e analizës së rrjedhës kohore tëedukimit, vërehet se në qendër të të men-


duarit për vlerat, janë vlerat e individit.Me këtë krijohet një filtër i ri në lidhje mezgjedhjen e vlerave, qëllimeve dhe më-nyrave të veprimit. Pranohet ajo që i kon-tribuon zhvillimit personal, për të cilënpërndryshe vështirë do të vendosnit. Vle-rat janë në mënyrë manipuluese të varuranga zhvillimet e modës. Feja, në mënyrëbesnike, pra praktikisht, i kumton vlerat eKuranit dhe porositë e Pejgamberit (a. s.).Këtë ndjenjë, me të cilën do të veprojë nëtë ardhmen e tij, fëmija mund ta mbjellnë vete vetëm në mejtep.

Çfarëdo rindërtimi i dobishëm dhepërparimi, duhen filluar që nga brenda,nga vetëdija dhe ndërgjegjja. Sepse, nëbotën e përzierjes së relativizmit dhe bin-djeve fanatike, moraliteti dhe angazhimipër vlerat e përhershme nuk duhet tëbëhen të tepërta. Akoma në çdo gjë ven-dimtar është njeriu me konstantën e tijshpirtërore, në rend të parë me lirinë dhepërgjegjësinë e tij. Do të duhej që vë-mendje të madhe t’i kushtohet mundit,punës dhe kujdesit për njeriun dhe shëri-mit të tij shpirtëror, përkatësisht shpëti-mit të tij. Ardhmëria e institucionit fetar,shikuar nga aspekti njerëzor, varet ngaajo se a do të jenë në këtë kohë mësimi itij moral dhe vlerësimi mjaft bindës qënjeriut të së sotmes, duke ia ofruar vlerate veta, t’ia japë edhe shpresën dhe t’ia si-gurojë shpëtimin.

Ne besimtarët nuk guxojmë t’i har-rojmë shpresën dhe gëzimin. Këtu duhet

ta shqyrtojmë vlerësimin e personit nje-rëzor, të dinjitetit, drejtësisë, paqes, kuj-desit. Na duhet një ritëm më njerëzor përtë jetuar, një cilësi e re e kohës dhe vlerahumane. Kemi nevojë për furnizim, mi-rënjohje, mirëkuptim, falje, durim.

Përderisa sipas Kuranit nuk mësojmëtë çmojmë, të respektojmë dhe të vlerë-sojmë drejt jetën, veten, njeriun, vleratdhe Zotin, do të ishte e kotë që t’i zgji-dhnim të gjitha krizat tona në mënyrë si-përfaqësore. Krizës së qytetërimit duhett’i përgjigjemi me angazhimin për nje-riun, për qytetërimin e mirëkuptimit, qëdo të duhej të ishte i themeluar mbi vle-rat e përgjithshme të paqes, solidaritetit,drejtësisë dhe lirisë, të cilat sendërtimine plotë të tyre e gjejnë tek rikthimi në bu-rimin hyjnor. Ky kthim do të ishte shumëi vështirë nëse do të mungonte edukiminë mejtep.

Mu për këtë, dua të potencoj se, fë-mija që mëson në mejtep, përkatësisht qëmëson Kuran dhe i mëson kushtet e fesëislame, përfiton:

1.Ushqimin shpirtëror, që do t’i ndih-mojë në tërë jetën e tij, pa përjashtim;

2.Karakterin e fortë, me çka në të ar-dhmen profesioni i tij do të qëndrojë sta-bil dhe efektiv;

3.Vetëdijesimin për gjenezën e tij, tëkaluarën e tij;

4.Kulturën e respektit ndaj Allahut,ndaj prindërve, mësuesit, hoxhës; shkurtthënë, ndaj asaj që quhet tjetri, e me të

cilën ai do të identifikohet në dynja dhenë ahiret.

Ndërkaq, edhe prindërit e tyre përfi-tojnë ardhmërinë e tyre, qoftë në dynja,qoftë në ahiret:

1.Ata fitojnë një familje më të qetëdhe të orientuar drejt vlerave familjare eshoqërore,

2. Ata fitojnë një fëmijë më të edu-kuar,

3, Ata fitojnë një përfaqësues më tëdenjë për ardhmërinë e tyre,

4. Ata fitojnë që edhe në ahiret të jenëfaqebardhë karshi Allahut fuqiplotë, përobligimin e tyre të kryer ndaj fëmijëve tëtyre ashtu sikur i ka urdhëruar Allahu iplotëfuqishëm.

Po, edhe Myftinia jonë, në veçanti, eshoqëria në përgjithësi, përfitojnë shumënga kjo. Përkatësisht, në mejtepe krijohetnjë personalitet që do të jetë i vetëdij-shëm se Allahu (xh. sh.) e sheh edhe atëqë e publikon, edhe atë që nuk e publi-kon. Një fëmijë i tillë, nesër çfarëdo za-nati apo profesioni që të ketë, do të jetëmë i kujdesshëm dhe i vëmendshëm, dhekështu shoqëria do të shpëtojë nga kor-rupsioni, vjedhja, droga, shpifja, përgo-jimi, konkretisht nga kriza ekologjike,morale, etike, shoqërore, ekonomike, po-litike, ajo e fetarësisë boshe etj.

1. Dituritë e nevojshme nga Ilmihali,2. Lexim të Kuranit famëlartë,3. Nxënie përmendsh të disa pjesëve nga

Kurani,4. Biografinë e Pejgamberit (a. s.),5. Pjesë nga historia islame dhe deri më

sot,6. Praktikimin e fesë islame te ne,7. Kulturën tonë islame dhe respektin

ndaj tjetrit,8. Personalitetet tona fetare,9. Dashurinë ndaj Allahut dhe prindërve,10.Dashurinë ndaj fesë e atdheut, 11.Një dije të brumosur me edukim,12.Më e rëndësishmja dhe më e vështira

është që, atë që e mësojnë nxënësit, tashohin te mësuesi i tyre: leximin e Ku-ranit, edukatën, etikën, njerëzinë fetareetj.

E lus Allahun (xh. sh.) që mulimëvedhe nxënësve tanë nëpër mejtepe t’u japëshëndet, sukses, bereqet, jetë të lumtur nëkëtë botë dhe në botën tjetër, për punën eshenjtë që bëjnë.

Allahu fuqiplotë qoftë i kënaqur metë gjithë ata që e mësojnë fenë për vetedhe ua mësojnë atë edhe të tjerëve.

(Autori është Myfti i Myftinisë së Tetovës)

Hëna e Re 53

I nderuar z. Lazim Destani,

Në emrin tim personal dhe të Bashkësisë Fetare Islame nëRMV, KF “Shkëndija”, të gjithë lojtarëve, tërë stafit udhëheqëstë kësaj skuadre të mrekullueshme të futbollit të RMV, i urojmëpërzemërsisht titullin – Kampion në futbollin e Republikës sëMaqedonisë së Veriut për vitin 2018/2019.

Fitoret e këtilla na gëzojnë pa masë, për shkak se janë re-zultat i mundit, i punës dhe i sakrificës së vazhdueshme në fu-shën e gjelbër. Arritja juaj kaq e lartë, kaq fisnike, gjatë muajittë bekuar të Ramazanit është e një rëndësie të veçantë, sepseshumica prej jush treguat se edhe agjërueshëm, duke qenë gji-

thnjë në rrugën e Zotit, arrihen rezultate të jashtëzakonshme,lapidare dhe historike.

Për të gjithë lojtarët dhe të gjithë ata që janë shkëndijë në“Shkëndijë” ne lutemi për çdo ditë që të keni shëndetin në rea-lizimin e planeve tuaja të përditshme. Jemi thellë të bindur se jupo jepni maksimumin për të dalë faqebardhë në misionin tuaj,për të cilën gjë ne vazhdimisht kemi bërë dhe bëjmë tifo.

Ju lumtë, trima!Allahu (xh. sh.) qoftë i kënaqur prej punës suaj! (Shkup, 20

maj 2019)Me respekt,

Reis’ul-Ulema i BFI-së së RMV,h. Sulejman ef. Rexhepi

KF “Shkëndija”, krenaria e kombit


Më 28 prill, 2019, në fshatin Niçpur,komuna e Mavrovë-Rostushës, filloi rin-dërtimi i Xhamisë së Re.

Nisjen e punës e nderuan banorët efshatit Niçpur, hoxhallarë të rrethit të Go-stivarit, Myftiu i Gostivarit - Hfz. Shaqiref. Fetahu me stafin e tij, Kryetari i Ko-munës - z. Medat Kurtoski me bashkëpu-nëtorët, pastaj myftilerët e myftinive tëBFI etj. Në Niçpur ishin dhe Kryetari iBFI së RMV, Reis’ul-Ulema h. Sulejmanef. Rexhepi me bashkëpunëtorë, si dheshumë mysafirë të tjerë.

Hapjen e këtij solemniteti e bëriArben Emini, nxënës i SHMI MedresejaIsa Beu - Shkup, i cili me zërin e tij tëbukur lexoi dhe ajete nga Kurani i ma-dhërishëm. Në këtë akt solemn fjalë për-shëndetëse pati kryetari i Këshillit Iniciativ,z. Sejdi Pajaziti, i cili pasi përshëndeti tëpranishmit, tregoi arsyet dhe aktivitetet përkëtë rindërtim të Xhamisë së Re.

Më pas fjalë mbajti edhe Myftiu iMyftinisë së BFI – Gostivar, si përgjeg-jës për organizimin e jetës fetare në këtëanë. Ai theksoi se kërkesa e kamotshme ebanorëve të fshatit Niçpur e ka sjellë këtëqë sot, kështu të lumtur e të bashkuar, të

jemi prezent këtu për të bërë një vepërmadhore.

Në këtë manifestim fjalë përshënde-tëse kishte edhe Kryetari i Komunës sëMavrovë-Rostushës, z. Medat Kurtoski,i cili tha se ndjehet shumë i lumtur që sotpo përjeton një gur themeli të një xhamietë re në komunën ku ai qeveris, duke si-guruar mbështetjen e tij të parezervë nërregullimin e infrastrukturës, për njëzhvillim edhe më të mirë të kësaj ane.

Ajo që e dalloi këtë akt solemn ishtevetë prezenca e kreut më të lartë të BFI tëRMV, Reis’ul- Ulema h. Sulejman ef.Rexhepi, i cili theksoi se ndërtimi i ob-

jekteve fetare nëpër vendbanime si Niç-puri është pasurim shpirtëror dhe shoqë-ror për viset si këto të Rekës së Epërme,që është dhe një kontribut për ruajtjendhe zhvillimin e multietnicitetit dhe tëmultikonfesionalitetit aty.

Duanë e këtij akti solemn e bëri Myf-tiu i Myftinisë së Tetovës, prof. dr. Qanief. Nesimi.

Vlen të përmendim që kjo xhami sipronë është vakëf në emër të BFI-së dhese numëron 8.750 m2 tokë. Objekti iXhamisë së Vjetër është djegur nga oku-patorët e asaj kohe në vitet 1912-13, dukelënë vetëm gërmadhën e gurëve.

Më 2 maj, 2019, me një manifestimrasti, u bë hapja solemne e xhamisë sëre “Karshiaka” në fshatin Batincë tëShkupit (komuna e Studeniçanit).

Në hapjen solemne të Xhamisë moripjesë kryetari i BFI-së, Reis’ul-Ulemah. Sulejman ef. Rexhepi; Myftiu i Myf-tinisë së Shkupit, mr. Qenan ef. Ismaili;Sekretari i Përgjithshëm i BFI-së, Irsal

ef. Jakupi; Myftiu i Myftinisë së Teto-vës, prof. dr. Qani ef. Nesimi; Myftiu iMyftinisë së Gostivarit, hfz. Shaqir ef.Fetahu; Myftiu i Myftinisë së Kërçovës,Murat ef. Huseini; Myftiu i Myftinisë sëStrugës, mr. Salim ef. Sulejmani; Krye-tari i Komunës së Studeniçanit, AzemSadiku dhe shumë hoxhallarë e mysa-firë.

Programi filloi me fjalën e Zotit - re-citimin e ajeteve kuranore nga përgjeg-jësi i Institutit të Hifzit, hfz. Xhemail ef.Nuhiju. Pasoi fjala mirëseardhëse ngakryetari i Këshillit Iniciues, njëherëshedhe muteveli, haxhi Ahmet Demiri, icili dha një rezyme të shkurtër rreth hi-storikut të kësaj xhamie që nga theme-limi i saj e deri në ditët tona.

Fjala përshëndetëse, në cilësinë e ni-koqirit të organizimit, ishte për Myftiune Myftinisë së BFI së RMV-Shkup, mr.Qenan ef. Ismaili.

Para të pranishmëve me fjalë rasti uparaqit Kryetari i BFI së RMV, Reis’ul-Ulema h. Sulejman ef. Rexhepi, i cili ipërgëzoi banorët e kësaj ane dhe të gji-thë besimtarët për këtë arritje, që edhenjë vend xheneti në tokë u ndërtua mekontributin e tyre.

Duanë në fund të ceremonisë e bëriMyftiu i Gostivarit, hfz. Shaqir ef. Fe-tahu, pas së cilës pati tekbire dhe prerjetë shiritit.

Lusim Allahun (xh. sh.) që kjoxhami të luajë rolin e një qendre ku do tëmësohet Islami i pastër i trojeve tona.

Fshati Niçpur do të bëhet me xhami të re

Hapet xhamia ‘‘Karshiaka’’ në Batincë të Shkupit

Hëna e Re 55

Ramazani 2019 (1440)

Komuna e Çairit, në bashkëpunimme Myftininë e Shkupit, kanë organi-zuar më 7 maj, 2019, një iftar të përba-shkët me të gjithë hoxhallarët nga kjokomunë. Iftari është tradicional, dukefilluar prej para një viti.

Në këtë iftar, të shtruar strikt nëbazë të rregullave islame, mori pjesë

edhe Kryetari i Bashkësisë FetareIslame të Republikës së Maqedonisë sëVeriut, Reis’ul-Ulema h. Sulejman ef.Rexhepi, i cili ishte i ftuar nga Kryetarii Komunës së Çairit, z. Visar Ganiu.

Çelja e këtillë e iftareve, pas agjëri-mit tërëditor, myslimanëve të tubuar nënjë vend u shërben, para së gjithash,

për njohje të ndërsjella dhe për tëshkëmbyer njohuritë dhe përvojat etyre. Në iftaret e këtilla kënaq pjesë-marrja e pushtetit lokal, por edhe e ni-veleve të tjera të pushtetit, ngaqëngrënia e përbashkët e bukës është njënga traditat më të pëlqyera të fesëislame.

Iftar për hoxhallarët nga Komuna e Çairit


Më 11 maj, 2019, në lokalin e Re-storant Korabi - Saraj u realizua iftari iparaparë nga Myftinia e Shkupit përnxënësit dhe studentët e qytetit të Shku-pit që vijojnë mësimet dhe studimet etyre në Medresenë Isa Beu - Qendër dhenë Fakultetin e Shkencave Islame -Shkup, po edhe për studentët të cilët më-simet i kanë vazhduar në Turqi dhe nëArabinë Saudite.

Këtë iftar me prezencë e nderoi edhekreu më i lartë i BFI-së, Reis’ul-Ulemah. Sulejman ef. Rexhepi, Kryetari i Ku-vendit të BFI-së Fadil ef. Ramadani,Drejtori i Përgjithshëm i Medresesë Isa

Beu prof. Ibrahim ef. Idrizi, Dekani iFSHI-së prof. dr. Shaban ef. Sulejmani,profesorë nga Medreseja dhe FSHI, afa-ristë nga qyteti i Shkupit dhe nga jashtë,si dhe disa hoxhallarë.

Të pranishmit i përshëndeti Myftiu iMyftinisë së Shkupit, mr. Qenan ef.Ismaili, i cili shprehu mirënjohje dhe kë-naqësi të veçantë që kësaj ftese iu për-gjigjën shumica e nxënësve dhe estudentëve, me ç’rast ky iftar nënkuptonqë të gjithë ata ta ndjejnë veten pjesë tëpandashme të aktiviteteve të Myftinisësë Shkupit.

Po ashtu, të pranishmëve iu drejtua

edhe Kryetari i BFI-së, Reis’ul-Ulemah. Sulejman ef. Rexhepi, i cili i porositinxënësit dhe studentët që të jenë të do-bishëm gjatë jetës së tyre në shërbimin ejetës fetare.

Këtij iftari iu bashkëngjitën edhenxënësit e Institutit të Hifzit “HafëzIsmail ef. Alievski”, me në krye për-gjegjësin e këtij instituti, hfz. Xhemailef. Nuhiu.

Myftinia e Shkupit falënderon dona-torin, i cili jo vetëm në këtë muaj i nde-roi nxënësit dhe studentët me këtë iftar,por edhe jashtë këtij muaji është në shër-bim të këtyre dy vatrave të dijes.

Me nxënës dhe studentë

Komuna e Sarajit ka dhënë një iftarpër hoxhallarët, në bashkëpunim meMyftininë e Shkupit, më 10 maj, 2019. If-taret në këtë komunë janë tradicionaledhe kanë filluar para disa vitesh.

Në këtë iftar ka marrë pjesë edheKryetari i BFI, Reis’ul-Ulema h. Sulej-man ef. Rexhepi, i shoqëruar nga Sekre-tari i Përgjithshëm i BFI z. Irsal ef.Jakupi, Myftiu i Shkupit mr. Qenan ef.Ismaili, Kryetari i Kuvendit të BFI h.Fadil ef. Ramadani, Dekani i FSHI prof.dr. Shaban ef. Sulejmani, Drejtori i Me-dresesë Isa Beu prof. Ibrahim ef. Idrizi,Kryetari i OH ‘Hilal’ Mustafa ef. Dauti,Kryetari i Shoqatës së Ulemave në kua-dër të BFI Rexhep ef. Ziberi dhe Zv/drej-tori i Medresesë Isa Beu z. Zuhejr ef.Rexhepi, të cilët ishin të ftuar nga Krye-tari i Komunës së Sarajit, z. Blerim Be-

xheti. Me ftesë të kreut të Komunës sëSarajit ishin edhe Musa Xhaferi, Nevzat

Bejta, Izet Mexhiti dhe Kryetari i Komu-nës së Çairit, Visar Ganiu.

Edhe Komuna e Sarajit jep iftar

Hëna e Re 57

Oda Ekonomike e Maqedonisë Veri-perëndimore ka organizuar më 16 maj,2019, Sofrën Tradicionale të Iftarit me

rastin e muajit të shenjtë të Ramazanit,në të cilën me ftesë të Kryetarit tëOEMVP, z. Nebij Hoxha, ka marrë pjesë

edhe Kryetari i BFI-së, Reis’ul-Ulemah. Sulejman ef. Rexhepi.

Në iftarin që është dhënë në HotelDouble Tree by Hilton, në Shkup, kamarrë pjesë edhe Kryetari i Shtetit StevoPendarovski, Kryetari i Kuvendit TalatXhaferi, Kryeministri Zoran Zaev dhe tëftuar të tjerë nga sfera e biznesit dhe eekonomisë.

Duanë e Iftarit e ka bëri Muzemil ef.Osmani, shef i Kabinetit të Kryetarit tëBFI.

Oda Ekonomike e Maqedonisë Veri-perëndimore është njëra prej shumëDhomave Ekonomike të Republikës sëMaqedonisë së Veriut, në të cilën anë-tarë kryesisht janë subjekte ekonomike,të afarizmit dhe të biznesit, nga spektrishqiptar, përkatësisht mysliman.

Reisi në iftarin e Odës Ekonomike të MVP

Më 17 maj, 2019, në Hotel DoubleTree by Hilton, në Shkup, në nderim tëmuajit të shenjtë të Ramazanit iftar kashtruar drejtori i “Halkbank SHA”, z.Bilall Suxhubashi (Sucubaşi). Kanëqenë të pranishëm Kryetari i Shtetit,Stevo Pendarovski, Kryetari i Bashkë-sisë Fetare Islame të Republikës së Ma-qedonisë së Veriut, Reis’ul-Ulema h.Sulejman ef. Rexhepi, ambasadorja eRepublikës së Turqisë në Shkup TulinErkal Kara, Drejtori i Përgjithshëm i‘Halkbank’, z. Osman Arslan, dhe tëftuar të tjerë. Në këtë kuadër, h. Sulej-man ef. Rexhepi ka zhvilluar një bisedëtë ngrohtë dhe vëllazërore me z. OsmanArslan.

Duanë e bukës në Iftar e ka bërë kreui Bashkësisë Islame të RMV, h. Sulej-man ef. Rexhepi.

“Halkbank” është një ndër bankatkryesore në Republikën e Maqedonisësë Veriut dhe është me prejardhje ngaRepublika e Turqisë. Me sloganin e

punës “Të rëndësishëm janë njerëzit“,ajo nga viti në viti gjithnjë e më tepërështë duke shënuar suksese në aktivite-tin e vet bankar dhe të sigurimeve.

‘Halkbank’ shtron iftar në Shkup


Një delegacion i lartë i BashkësisëFetare Islame të RMV, i udhëhequr ngaKryetari i BFI së RMV, h. Sulejman ef.Rexhepi, myftilerët e Myftinive të BFI,profesorët nga SHMI Medreseja Isa Beue Fakulteti i Shkencave Islame, Kryetarii Kuvendit të RMV z. Talat Xhaferi, de-putetë, kryetarë komunash, përfaqësues

të institucioneve politike, administrativedhe shoqërore, si dhe shumë mysafirë tëtjerë, më 22 maj, 2019, qëndroi në vizitëzyrtare në Myftininë e BFI-së në Gosti-var.

Kjo vizitë u bë në kuadër të Komi-sionit të Rijasetit, i cili gjatë muajit tëRamazanit viziton çdo myftini në RMV.

Para iftarit tradicional u mbajt Aka-demia Shkencore në SHMI MedresejaIsa Beu - Paralelja e Vajzave në Gosti-var, me tematikë për Bedrin, nga dy pro-fesorët e Fakultetit të Shkencave Islamenë Shkup: Doc. dr. Shenazi ef. Memedidhe Doc. dr. Naser Ramadani. Në kua-dër të kësaj akademie u lexua Kuran ngamr. Eljesa ef. Asani, si dhe u kënduanilahije nga nxënëset e Medresesë së Go-stivarit.

Fjalë rasti mbajti Reis’ul-Ulema iBFI të RMV, Sulejman ef. Rexhepi,kurse myftiu hfz. Shaqir ef. Fetahu ushprehu mirëseardhje të gjithëve.

Iftari i shtruar në Gostivar ka bërëbashkë imamët, mutevelitë, këshillat exhamive, si dhe subjektet e ndryshme nëvend nga pushteti qendror dhe lokal, do-natorë të vendit dhe shumë mysafirë tëtjerë në muajin e shenjtë të Ramazanit.

Gostivari si çdoherë ishte në niveline tij organizativ dhe mikpritës, ku drejt-përdrejt këtë gjë e shprehu vetë Reis’ul-Ulema i BFI së RMV, h. Sulejman ef.Rexhepi. Edhe myftiu hfz. Shaqir ef. Fe-tahu shprehu kënaqësinë e tij të posaçmepër, siç tha, nderimin që i bëjnë Gosti-varit me prezencën e tyre, në veçantiMyftinisë dhe të gjithë besimtarëve tëkëtij qyteti.

Myftinia e Gostivarit, me Rijasetin

Në iftarin që u shtrua më 25 maj,2019, në kampusin e Universitetit Ndër-kombëtar Ballkanik (IBU) në Shkup,nën kujdesin e Ambasadës së Turqisë nëRepublikën e Maqedonisë së Veriut, iftuar nga ambasadorja e Republikës sëTurqisë në Shkup, zonja Tylin ErkalKara (Tülin Erkal Kara), ka marrë pjesëedhe Kryetari i Bashkësisë FetareIslame të RMV, h. Sulejman ef. Re-xhepi, i shoqëruar nga Sekretari i Për-gjithshëm i BFI-së, Irsal ef. Jakupi. Nëiftar ka qenë i pranishëm edhe Kryetarii Parlamentit të Republikës së Turqisë,Mustafa Shentop (Mustafa Şentop), i cilikëto ditë po bën një vizitë zyrtare nëShkup. Në këtë iftar ka marrë pjesë edheKryetari i Republikës së Maqedonisë sëVeriut, z. Stevo Pendarovski.

Me këtë rast, Reis’ul-Ulema h. Sulej-man ef. Rexhepi ka pasur dhe një takimtë përzemërt me Kryetarin e Kuvendit tëMadh të Turqisë, Mustafa Shentop.

Duanë e iftarit e ka bërë kreu i Ba-shkësisë Fetare Islame të Maqedonisë sëVeriut, h. Sulejman ef. Rexhepi.

Iftar me kryeparlamentarin turk Shentop

Hëna e Re 59

Matura në Medrese

Medreseja Isa Beu përcolli gjeneratën XXXII në Qendër më3 maj 2019.

Këtë organizim e nderoi edhe kreu më i lartë i BFI-së, Rei-s’ul-Ulema h. Sulejman ef. Rexhepi, drejtori i përgjithshëm iMedresesë Ibrahim ef. Idrizi, sekretari i saj Mr. Lutfi ef. Ne-xhipi, profesorët dhe personeli teknik i Medresesë.

Ky manifestim pati një program me lexime të ajeteve kura-nore, këndim të ilahijeve dhe të fjalime të rastit: nga Reis’ul-Ulemaja, drejtori i Medresesë etj.

32


Medreseja Isa Beu - Paralelja e Shtrirë e Vajzave në Gostivar më 3 maj, 2019, përcolli gjeneratën VIII. Në këtë manife-stim të pranishëm ishin: përfaqësuesi i Reis’ul-Ulemasë, drejtori i Sektorit Fetar-Arsimor të BFI Jusuf ef. Zimeri, drejtori i për-gjithshëm i Medresesë prof. Ibrahim ef. Idrizi, sekretari i Medresesë prof. Lutfi Nexhipi, koordinatori-njëkohësisht myftiu iGostivarit Shaqir ef. Fetahu, myftiu i Tetovës prof. dr. Qani Nesimi, myftiu i Kërçovës Murat ef. Husejni, myftiu i Strugës Salimef. Sulejmani, koordinatori i paraleles së Tetovës Beqir ef. Memeti, drejtori i Byrosë së Arsimit së Komunës së Vrapçishtit, pro-fesorë dhe profesoresha, hoxhallarë, prindër, nxënës dhe shumë dashamirës të kësaj vatre fetare edukative-arsimore.

Me fjalimet e tyre u paraqitën Jusuf ef. Zimeri, Ibrahim ef. Idrizi, Shaqir ef. Fetahu, kujdestarët e klasave dhe me nga njëreferat nga maturantet u paraqitën Jeta Osmani, Fatime Zejnuli, Aqime Selmani dhe Safije Kapllanoska.

Në fund Koordinatori ndau edhe dhuratat për mysafirët, të punuara nga vetë nxënëset. I gjithë ky manifestim u përmbyll me ndarjen e mirënjohjeve dhe me një fotografi të përbashkët.Pas përfundimit, mysafirët dhe prindërit kishin mundësi që të shihnin edhe ekspozitën e artizanateve, punuar dhe përgati-

tur nga vetë nxënëset, nën mbikëqyrjen e prof. Ramije Asani.

Medreseja Isa Beu - Paralelja e Shtrirë e Vajzave në Tetovë përcolli gjeneratën XII më 2 maj, 2019, me ç’rast u organizuanjë manifestim në Shtëpinë e Kulturës të këtij qyteti.

Në këtë manifestim morën pjesë: prof. Jusuf ef. Zimeri, i cili përcolli urimet në emër të Reis’ul-Ulemasë h. Sulejman ef.Rexhepi; drejtori i përgjithshëm i Medresesë Isa Beu, prof. Ibrahim ef. Idrizi; myftiu i Myftinisë së Tetovës, prof. dr. Qani Ne-simi, i shoqëruar nga ish-myftilerët hafëz Nexhadi ef. Limani dhe Alifekri ef. Esati; koordinatorët e Paraleleve të Shtrira tëMedresesë, profesorë dhe profesoresha, prindër, nxënës dhe mysafirë të shumtë.

Manifestimi u përcoll me një program të përgatitur nga maturantet e gjeneratës XII. Fjalë përshëndetëse patën Koordinatori i Paraleles së Shtrirë në Tetovë mr. Beqir ef. Memeti, drejtori i përgjithshëm i Me-

dresesë Isa Beu prof. Ibrahim ef. Idrizi, myftiu i Tetovës prof. dr. Qani ef. Nesimi dhe prof. Jusuf ef. Zimeri në emër të Rei-s’ul-Ulema h. Sulejman ef. Rexhepi.

8

12

Hëna e Re 61

Medreseja Isa Beu përcolli gjeneratën X të Paraleles së Shtrirë të Vajzave në Shkup. Ishte kjo data 2 maj 2019. Në këtë manifestim të pranishëm ishin: në emër të Reis’ul-Ulema h. Sulejman ef. Rexhepi, drejtori i Sektorit Fetar-Arsi-

mor Jusuf Zimeri; drejtori i përgjithshëm i Medresesë Isa Beu prof. Ibrahim ef. Idrizi; Myftiu i Myftinisë së Shkupit, mr.Qenanef. Ismaili; dekani i FSHI, prof. dr. Shaban Sulejmani; koordinatorët e paraleleve të Medresesë, profesorë dhe profesoresha,prindër, nxënës dhe shumë dashamirës të kësaj vatre fetare edukative arsimore.

Manifestimi u përcoll me një program të begatë nga kori i Medresesë Isa Beu - Paralelja e Shtrirë Shkup me disa ajete ku-ranore dhe ilahije.

Me fjalimet e tyre u paraqitën Koordinatorja e Paraleles së Shtrirë Shkup, mr. Nurtene Shehu Sakipi, drejtori i përgji-thshëm i Medresesë Isa Beu Ibrahim ef. Idrizi, myftiu i Shkupit mr. Qenan ef. Ismaili dhe Jusuf Zimeri në emër të Reis’ul-Ulemasë. Drejtori dhe Koordinatorja të gjitha maturanteve u shpërndanë mirënjohje.

Në fund, maturantet kishin përgatitur disa dhurata për Drejtorin, për Përfaqësuesin e Reis’ul-Ulemasë, Myftiun e Shkupit,Koordinatoren.

Medreseja Isa Beu - Paralelja Shtrirë e Djemve në Shtip më 25 prill 2019 përcolli gjeneratën XI.Në këtë manifestim të pranishëm ishin: Koordinatori i Paraleles së Shtrirë në Shtip mr. Nasir Rexhepi, sekretari i përgji-

thshëm i SHMI Medreseja Isa Beu mr. Lutfi Nexhipi, profesorë dhe profesoresha, imamë nga Republika e Turqisë me detyrënë Maqedoni, prindër, nxënës dhe shumë dashamirës të kësaj vatre fetare-edukative-arsimore.

Manifestimi u përcoll me një program të begatë nga nxënësit e Paraleles së Shtrirë Shtip, me disa ajete kuranore dhe ila-hije.

Me fjalimet e tyre u paraqitën Koordinatori i Paraleles së Shtrirë në Shtip mr. Nasir Rexhepi, në emër të drejtorit të për-gjithshëm të Medresesë Isa Beu prof. Ibrahim ef. Idrizi fjalim mbajti sekretari i përgjithshëm mr. Lutfi Nexhipi, ish-myftiu iShtipit dhe i Maqedonisë Lindore Isa ef. Ismaili.

Në fund u bë zgjedhja e nxënësit të gjeneratës, pastaj u shpërndanë disa dhurata për nxënës dhe profesorë.

10

11

Maj 2019 | Sha’ban - Ramadan 144062

FAKULTETI I SHKENCAVE ISLAME - SHKUP - FACULTY OF ISLAMIC SCIENCES - SKOPJE SLÂMÎ B L MLER FAKÜLTES – ÜSKÜP

Në bazë të nenit 149 pika 1 të Ligjit për arsim sipëror të Republikës së Maqedonisë së Veriut (Gazeta zyrtare e RMV nr. 82/18), Rregullores për

kushtet dhe kriteret për regjistrim në studimet deridiplomike në Fakultetin e Shkencave Islame - Shkup, si dhe në bazë të vendimit të Drejtorisë së Dekanatit të Fakultetit të Shkencave Islame – Shkup, të miratuar në mbledhjen e rregullt të mbajtur më 24. 04. 2019, Dekanati i Fakultetit të Shkencave Islame - Shkup shpall:

K O N K U R S për regjistrimin e studentëve në studimet deridiplomike në Fakultetin e Shkencave Islame - Shkup në vitin akademik 2019/2020

Statusi i studimit dhe numri i studentëve që duhet të pranohen I. Statusi i studimit dhe numri i studentëve që duhet të pranohen:

X Fakulteti i Shkencave Islame, Shkup

Të rregullt Shuma e

pagesës për semestër (euro)

Me korrespondencë

Shuma e pagesës për

semestër (euro)

Numri i përgjithshëm i

studentëve1 STUDIME ISLAME 50 100 50 200 100

Gjithsej: 50 50 100II. Kushtet dhe kriteret për regjistrim: 1. Të drejtë regjistrimi për studime deridiplomike kanë kandidatët që kanë të kryer shkollën e mesme katërvjeçare, respektivisht të gjithë ata

që kanë mbaruar medresenë “Isa Beu” në Shkup, ose Paralelet e Shtrira të saj. 2. Kandidatët regjistrohen si studentë të rregullt dhe si studentë me korrespondencë, me bashkëfinancim të studimeve. 3. Në studime deridiplomike të fakulteteve mund të regjistrohen edhe kandidatë që kanë të kryer arsimim të lartë apo sipëror në fakultete dhe shkolla

të larta të ngjashme. Këta kandidatë regjistrohen jashtë kuotës, më së shumti deri në 10% nga numri i përgjithshëm i studentëve të rregullt në fakultetin përkatës të përcaktuar në Konkurs.

4. Kandidatët nga paragrafi i mëparshëm regjistrohen sipas suksesit nga arsimimi i mëparshëm. Ngjashmërinë e vërteton dhe e shpall Fakulteti. Kandidatët nga kjo pikë regjistrohen me bashkëfinancim të studimeve, varësisht a regjistrohen si student të rregull ose me korrespondencë.

5. Mënyra e seleksionimit të kandidatëve do të kryhet në bazë të suksesit nga arsimi i mesëm dhe me kontrollim të talentit të kandidatëve. Vlerësimi i suksesit të studentëve shprehet me pikë. Kandidatët mund të fitojnë më së shumti 100 pikë, edhe atë: suksesi i përgjithshëm në të gjitha lëndët (si dhe nga lëndët e rëndësishme për programin shkollor) merr pjesë me 60 pikë, ndërsa suksesi i arritur nga kontrollimi i njohurive dhe aftësive të kandidatëve merr pjesë me 40 pikë.

6. Kandidatët do të rangohen me mbledhjen e pikëve të fituara nga këto dy baza. a1. Llogaritja e pikëve nga suksesi i arsimit të mesëm: Llogaritja e pikëve vetëm nga suksesi i arritur në arsimin e mesëm bëhet në këtë mënyrë: mblidhen të gjitha notat që janë përfshirë në dëftesat, nga

të gjitha vitet, shuma e fituar pjesëtohet me numrin e notave dhe, kështu, suksesi mesatar i fituar shumëzohet me 12. Në këtë bazë mund të fitohen më së shumti 60 pikë.

a2. Llogaritja e pikëve nga kontrollimi i talentit të kandidatit: Vlerësimi i suksesit nga kontrollimi i njohurive dhe aftësive të kandidatëve bëhet me fitimin e pikëve nga 0 deri në 40. Kontrollimi ka karakter

eliminues. Nuk rangohen kandidatët të cilët kanë fituar më së paku 10 pikë. III. Seleksionimi i kandidatëve 1. Për përcjelljen e realizimit të Konkursit Dekanati formon Komision Qendror të Konkursit. 2. Për llogaritjen e pikëve nga suksesi i arritur nga arsimi i mesëm dhe nga suksesi i arritur nga kontrollimi i njohurive dhe aftësive të kandidatëve

Dekanati formon Komision për kontrollimin e njohurive dhe të diturive. 3. Komisioni Qendror i Konkursit e përcjell realizimin e Konkursit, kujdeset për respektimin e përpiktë të dispozitave të Konkursit, jep udhëzime dhe

mendime në procesin e realizimit të tij. 4. Rangimin e kandidatëve e kryen Komisioni Qendror i Konkursit i Fakultetit. 5. Komisioni Qendror i Konkursit në tabelat e shpalljeve të Fakultetit e shpall rangimin sipas pikëve nga suksesi i arsimit të mesëm (shumën e fituar)

dhe nga rezultatet e kontrollimit të njohurive dhe të talentit. 6. Pas shpalljes së ranglistës preliminare të kandidatëve për regjistrim nga Komisioni Qendror i Konkursit, kandidati ka të drejtë për kundërshtim në

afat prej 24 orësh. Në të kundërtën, e humb të drejtën për kundërshtim në procedurën e mëtejme të ankesave për rezultatet e shpallura. 7. Kundërshtimi ka të bëjë vetëm me lëshimet teknike-gabime të bëra gjatë llogaritjes së pikëve dhe i njëjti i drejtohet Komisionit Qendror të

Konkursit. Vendimi i Komisionit Qendror është përfundimtar. Vendimet për kundërshtimet shpallen në Fakultet. 8. Pas skadimit të afatit për parashtrimin e kundërshtimeve dhe shqyrtimit të tyre Komisioni Qendror i Konkursit shpall Vendim për pranimin e

studentëve (Ranglista përfundimtare), në bazë të së cilës bëhet regjistrimi i studentëve. 9. Nëse pas përfundimit të afatit të parë të regjistrimit do të mbeten vende të paplotësuara, atëherë regjistrim të studentëve bëhet në afatin e dytë

dhe të tretë regjistrues. 10. Nëse në afatin e parë regjistrues, gjatë rangimit, në fund të listës së kandidatëve të pranuar ka më shumë kandidatë me numër të barabartë të

pikëve (më së shumti pesë kandidatë), Fakulteti i regjistron të gjithë kandidatët e tillë. Por, nëse numri i kandidatëve të tillë është më i madh se 5 (pesë), atëherë Fakulteti kandidatët e tillë i rangon sipas kritereve plotësuese: çmimet e fituara në garat republikane dhe ndërkombëtare, certifikatat e fituara për njohje të gjuhëve të huaja në nivel më të lartë etj.

11. Studentët e rregullt regjistrohen duke paguar kompensimin për bashkëfinancim të studimeve, në shumë prej 100 euro për një semestër, respektivisht 200 euro për një vit akademik, me kundërvlerë në denarë, sipas kursit mesatar të Bankës Popullore të RMV. Pagesa e kompensimit mund të kryhet në dy këste të barabarta.

12. Kompensimin (dëshminë) nga paragrafi 1 i kësaj pike studentët e dorëzojnë gjatë periudhës së përgjithshme të studimeve. 13. Dekanati nxjerr Udhëzim të veçantë për realizimin e Konkursit. IV. Regjistrimi i studentëve me korrespondencë 1. Student me korrespondencë mund të regjistrohet kandidati që i plotëson kushtet për regjistrim dhe që ka kontratë për punësim në kohë të

pacaktuar, si dhe kandidati i cili për shkaqe të arsyeshme nuk ka mundësi të regjistrohet si student i rregullt. 2. Si shkaqe të arsyeshme nga paragrafi paraprak llogariten: invaliditeti, kur nuk është në gjendje ta ndjekë mësimin e rregullt; sëmundja e rëndë

afatgjatë, e cila pamundëson vijimin e rregullt të mësimit më tepër se një semestër; të qenët prind i fëmijës derisa zgjat pushimi i lehonisë. 3. Studentët me korrespondencë regjistrohen sipas kushteve dhe kritereve të njëjta si studentët e rregullt, ndërsa rangohen në lista të veçanta të

rangimit. Studentët me korrespondencë regjistrohen me vetëfinancim të studimeve. 4. Studentët me korrespondencë regjistrohen duke paguar kompensim për bashkëfinancim të studimeve, në shumë prej 200 euro për një semestër,

respektivisht 400 euro për një vit akademik, me kundërvlerë në denarë, sipas kursit mesatar të Bankës Popullore të RMV. Pagesa e kompensimit kryhet në dy këste të barabarta.

5. Gjatë paraqitjes për regjistrim, si studentë me korrespondencë, kandidatët dorëzojnë dëshminë e punësimit në kohë të pacaktuar, ose vërtetimin mjekësor me shkaqet e theksuara në pikën 1, paragrafi 2.

6. Studentët me korrespondencë gjatë regjistrimit lidhin kontratë me Fakultetin për të drejtat dhe obligimet e ndërsjella në realizimin e procesit edukativo-arsimor.

V. Kandidatët me arsim të mesëm të kryer jashtë vendit a) Shtetasit e huaj 1. Shtetasit e huaj regjistrohen jashtë kuotave të përcaktuara në Konkurs.

Vazhdon

Hëna e Re 63

FAKULTETI I SHKENCAVE ISLAME - SHKUP - FACULTY OF ISLAMIC SCIENCES - SKOPJE SLÂMÎ B L MLER FAKÜLTES – ÜSKÜP

2. Seleksionimi i shtetasve të huaj që paraqiten për studim kryhet me anë të kontrollit të diturive dhe aftësive. 3. Gjatë paraqitjes, kandidatët e theksojnë se a janë bursistë të qeverisë së tyre, apo vetë i bartin shpenzimet e studimeve. Me fletëparaqitje

dorëzojnë dëftesën e arsimit të mesëm të kryer, si dhe dëftesat për të gjitha klasat, certifikatën e lindjes me përkthim të vërtetuar (noterifikim), certifikatën e gjendjes shëndetësore dhe vërtetimin nga Ministria e Punëve të Brendshme për leje qëndrimi në RMV. Shtetasit e huaj diplomën e shkollës së mesme të kryer, si dhe dëftesat për të gjitha klasat, duhet t’i kenë të nostrifikuara në RMV.

4. Pagesa e studimeve për studentët e rregullt – shtetas të huaj për vitin shkollor 2019/20 është në vlerë prej 100 euro për një semestër, respektivisht 200 euro për një vit akademik, kurse studentët me korrespondencë paguajnë 200 euro për një semestër, respektivisht 400 euro për një vit akademik.

5. Në këtë kategori të studentëve bëjnë pjesë edhe kandidatët, shtetas të huaj, prindërit e të cilëve apo vetë ata punojnë në përfaqësitë diplomatike të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

6. Shtetasit e huaj e mbajnë statusin e njëjtë deri në diplomim. Shtetasit e huaj pranohen në Listë të veçantë dhe numri i tyre nuk shkon mbi 10%. b) Mërgimtarët dhe shtetasit e RMV-së me arsim të mesëm të kryer në tërësi dhe me arsim të mesëm të kryer pjesërisht jashtë

vendit 1. Kandidatët, prindërit e të cilëve janë mërgimtarë tanë dhe kandidatët - shtetas të RMV, të cilët arsimin e mesëm të plotë e kanë kryer jashtë

vendit, regjistrohen jashtë kuotave, me bashkëfinancim të studimeve. 2. Seleksionimi i kandidatëve nga pika 1 kryhet me kontrollim të njohurive dhe të aftësive. 3. Kompensimet për studim për këtë kategori të studentëve vlejnë rregullat si për kandidatët nga kreu -V-. 4. Kandidatët nga pika 1 bashkë me fletëparaqitjen dorëzojnë diplomë të nostrifikuar, si dhe dëftesa të nostrifikuara për katër vitet e kryera të

arsimit të mesëm jashtë vendit. 5. Kandidatët - shtetas të RMV-së, të cilët një pjesë të arsimit të mesëm e kanë kryer jashtë vendit, regjistrohen me kushte dhe kritere të njëjta si

dhe kandidatët me shkollë të mesme të kryer në Republikën e Maqedonisë së Veriut, me atë që përveç dokumenteve të tjera, dorëzojnë edhe dëftesa të nostrifikuara për pjesën e arsimit të mesëm të kryer jashtë vendit.

6. Këta kandidatë rangohen në ranglistë të veçantë, kurse do të pranohen ata kandidatë të cilët do të fitojnë aq pikë, të paktën sa edhe kandidati i fundit i pranuar në kuadër të kuotës së rregullt ose me korrespondencë. Numri i këtyre kandidatëve mund të arrijë më së shumti 10%.

VI. Afatet për paraqitje, kontrollimin e njohurive e të aftësive dhe regjistrimi

REALIZIMI I KONKURSIT PËR REGJISTRIM TË STUDENTËVE – 2019/20

Afati I i regjistrimit Afati II i regjistrimit Afati III i regjistrimitme kontrollimin e njohurive dhe

të talentitme kontrollimin e

njohurive dhe të talentit me kontrollimin e

njohurive dhe të talentitParaqitja e kandidatëve 2-4 shtator 2019 11-13 shtator 2019 19-23 shtator 2019Kontrollimi i njohurive dhe i aftësive 5 shtator 16 shtator 24 shtatorShpallja e listës preliminare 6 shtator 17 shtator 25 shtatorShpallja e vendimit për pranimin e kandidatëve 10 shtator 18 shtator 26 shtatorRegjistrimi i kandidatëve 11 - 13.09.2019 19- 23.09.2019 27 - 30.09.2019

Numri dhe kushtet për regjistrimin e kandidatëve në afatin e dytë do të përcaktohet me Konkursin plotësues për regjistrimin e studentëve në studimet deridiplomike, i cili do të shpallet në ueb-faqen e Fakultetit.

VII. Dokumentet për paraqitje dhe për regjistrim Gjatë paraqitjes për regjistrim në fakultet kandidatët i dorëzojnë këto dokumente: 1. fletëparaqitje për regjistrim 2. dëftesë origjinale dhe kopje, për të gjitha klasat 3. dëftesë për shkollë të mesme të kryer, origjinale dhe kopje 4. certifikatë nga libri amzë i të lindurve, origjinale dhe kopje 5. referencë nga myftinia përkatëse. 6. vërtetim për shtetësi të RMV (certifikatë ose vendim) 7. vërtetim për pagesat: 1000 denarë në emër të taksave administrative. 600 denarë mjete plotësuese për secilën lëndë të theksuar në Listën shtesë-1 të Programit studimor përkatës, në emër të Komisionit për

verifikimin e njohurive dhe të aftësive. Gjatë regjistrimit kandidatët e pranuar duhet të dorëzojnë: 1. Fletëparaqitje për regjistrim (fletëparaqitjet merren në shërbimin për çështje studentore të Fakultetit). 2. Tri fotografi (dy fotografi 6 x 9 dhe një 4 x 5 cm) 3. Vërtetim për pagesën e mjeteve: 500 denarë në emër të dhënies së Indeksit. 400 denarë pagesa për fletoret e provimit. 300 denarë pagesa për Revistën mujore “Hëna e Re”. 100 denarë në emër të Parlamentit studentor në FSHI. pagesë e mjeteve për semestrin e parë, varësisht nga statusi i studimit, të bëhet në xhiro-llogarinë e Fakultetit: HALKBANK AD

SHKUP 270070852730133. Vërejtje: Dokumentacioni origjinal, i cili dorëzohet gjatë aplikimit, i njëjti në fazën e regjistrimit u kthehet kandidatëve, por pasi

të kenë dorëzuar dokumentacionin e kompletuar. Lista 1 - Lloji dhe përmbajtja e testimit/seleksionimit plotësues të kandidatëve

Provimi pranues do të mbahet vetëm nga Lënda e Kuranit-Qerim, edhe atë: A. Lexim nga Kurani-Qerim, B. Texhvid dhe C. Pjesë të nxëna përmendsh nga Kurani-Qerim. Provimi në afatin e parë të pranimit do të mbahet më: 5. 09. 2019 (e enjte) ora 10.00, në afatin e dytë provimi do të mbahet më: 16. 09. 2019 (e

hënë) në ora 10.00 dhe afati i tretë i provimit pranues do të mbahet më: 24. 09. 2019 (e martë) në ora 10.00 në hapësirat e Fakultetit të Shkencave Islame - Shkup. (Për informata më të hollësishme vizitoni faqen zyrtare të Fakultetit http://www.fshi.edu.mk).

Ky akt shpallet në gazetën e Bashkësisë Fetare Islame “Hëna e Re”. Nga një kopje e Aktit u dorëzohet: - Bashkësisë Fetare Islame të RMV, - Myftinive të Bashkësisë Fetare Islame dhe - Arkivit të Fakultetit të Shkencave Islame - Shkup.

Assoc. Prof. Dr.sc. Shaban SULEJMANI – Dekan

Documents

Hena e re 332:Layout 1 - BFI...Muaji i Ramazanit është një lloj mo-mentumi “i katër rrugëve”, i ballafaqi-mit të secilit prej nesh me të keqen dhe me të mirën - në vazhdimësi,