Upload
others
View
2
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
HOÄI CHÖÙNG TIEÀN ÑÌNH
PGS.TS CAO PHI PHONG
2016 Thuchanhthankinh.com
Mục tiêu
• Moâ taû ñöôïc caùc chöùc naêng chính vaø giaûi phaãu heä
thoáng tieàn ñình.
• Phaân bieät ñöôïc choùng maët do toån thöông tieàn ñình
trung öông vaø ngoaïi bieân.
• Neâu ñöôïc caùc phöông phaùp thaêm khaùm moät beänh
nhaân roái loaïn tieàn ñình.
• Neâu ñöôïc caùc nguyeân do thöôøng gaëp trong hoäi
chöùng tieàn ñình ngoaïi bieân vaø trung öông.
GIẢI PHẪU SINH LÝ
GIẢI PHẪU TAI
Tai ngoài
Tai giữa
Tai trong
Hoïat ñoäng cuûa heä thoáng tieàn ñình
Hệ thống mê đạo và ống bán khuyên
ống bán
khuyên
bóngTúi nội
bạch huyết
cầu nang
Soan nang
hạch scapa
Dây VII
Dây VIII
ốc tai
• Mê đạo xương
• Mê đạo màng
• Chu dịch
• Nội dịch
• Ống bán khuyên
• Cầu nang &
soan nang
Cơ quan sỏi tai(soan nang & cầu nang)
- Soan & cầu nang có vết (biểu bì cảm giác có lông)
- Lông rung (cố định): 1 sợi , dài
- Lông lập thể (nổi): nhiều, nhỏ
Cấu tạo của vết(macula)
- Đáy tiếp xúc sợi TK tiền đình
- Đỉnh gắn có chất nền gelatin chứa CaCO3
- Gia tốc thẳng, màng sỏi tai ngã ra sau, ngã hướng lông rung kích thích (phát xung thần kinh hướng tâm)
chất nền gelanin sỏi tai
Bó
lông
Tb
lông
sợi tk
tế bào nâng đở
Nghiêng ra sau
Ra trước
Tăng tốc giảm tốc đầu ở vị trí đứng thẳng
Chuyển động thẳng tăng tốc
Ống bán khuyên
- 3 ống bán khuyên
xếp thẳng góc thông
với soan nang
- Bóng phần phình to ở
đáy
- Mào cấu tạo bởi tế
bào lông nằm trong
chất nền gelatin gọi
là vòm(đài)
(Soan nang)
(Caàu nang)
(OÁc tai)
(oáng baùn khuyeân)
- Giai đoạn tăng tốc nội
dịch di chuyển ngược lại
- Đẩy phía lông rung
màng tế bào tăng tính
thấm cations và khử cực,
phóng thích chất trung
gian TK
- Hướng ngược màng tăng
cực, giảm xung TK
Cấu tạo của mào(crista)
crista
Vòm(đài)Chùm lông
tế bào lông
Tiền đình trung ương & ngoại biên
• Hệ thống tiền đình gồm nơron trung ương
và ngoại biên.
• Thụ thể nơron tiền đình ngoại biên ở mê
đạo, thân hạch Scarpa, sợi trục đến nhân
tiền đình giữa cầu và hành.
Tiền đình ngoại biên
Hạch scarpa
Trước
bên
sau
Tiền đình trung ương & ngoại biên
• Tiền đình trung ương từ nhân cho các sợi
trục đến nhân vận nhãn, tủy sống, hệ lưới và
củ não trên tạo phản xạ điều chỉnh tư thế và
ổn định thị giác.
Chức năng tiền đình
1. Cung cấp cảm giác vận động khách quan trong không gian 3 chiều.
2. Duy trì tư thế thẳng đứng cơ thể : điều chỉnh phản xạ cơ ở chi (px tiền đình sống, px sỏi tai tủy sống).
3. Tiền đình hoạt hóa làm ổn định vị trí đầu trong không gian.
Chức năng tiền đình
4. Kiểm soát cơ vận nhãn giúp mắt ổn định
một điểm trong không gian khi đầu di
chuyển (px tiền đình mắt).
Phản xạ tiền đình mắt (vestibulo
ocular reflex , VOR)
• Vào nhân tiền đình
từ ống bán khuyên
• Đi ra từ nhân tiền
đình đến nhân dây
sọ III,IV ,VI
• Sợi trục đi theo bó
dọc giữa (MLF)
hướng lên
Nơron tiền đình
Nơron vân nhãn
TRIỆU CHỨNG HỌC
Cảm giác về thăng bằng
Thuật ngữ chóng mặt
(tạm dịch từ “Dizziness”, wikipedia: tổn thương
nhận thức trong không gian và trạng thái ổn định)
triệu chứng mơ hồ, mô tả nhiều triệu
chứng do nhiều cơ chê bệnh sinh.
có thể dùng với nghĩa:
1.Xoay tròn (vertigo): chóng mặt tiền
đình
2.Choáng váng, muốn xỉu (presyncope)
3.Mất thăng bằng (disequilibrium)
4.Chóng mặt không điển hình
(nonspecific dizziness)
Bình thường có sự cân bằng
thông tin đi vào từ cả 2 hệ
thống tiền đình
Chóng mặt xảy ra khi sự hoạt
động tiền đình mất cân xứng
Bất thường cả 2 bên, hậu quả
thất điều thân (truncal ataxia)
Chóng mặt
Chóng mặt tiền đình:
ảo giác về vận động
Hệ thống tiền đình có vấn đề
Kết quả mất thăng bằng và
chóng mặt
Sự hồi phục chậm, não chỉ nhận
biết nhờ vào thị giác và cảm giác
sâu đi vào
Phân biệt chóng mặt tiền đình & không
tiền đình
tiền đình không tiền đình
Mô tả chung quay tròn bập bềnh
Diển tiến cơn thường xuyên
Yếu tố làm tăng đầu cử động sang chấn, tăng
thông khí, loạn
nhịp
Triệu chứng
phối hợp
nôn, lảo đảo, ù
tai
đổ mồ hôi, nhợt,
dị cảm
- Chóng mặt sinh lý
- Chóng mặt bệnh lý
- Chóng mặt –hoa mắt
- Chóng mặt trung
ương & ngoại biên
ngoại biên trung
ương
chóng
mặt
ngaét quaûng,
naëng neà
nhẹ vaø
thường
xuyên
giật nhãn
cầu
ngang, xoay dọc
giaûm
thính lực
có không
daáu thaân
não
không có
Chóng mặt
Rung giật nhãn cầu
• Gịât nhãn cầu 2 loại
- giật đu đưa (pendular)
- giật kiểu giật (jerk)
• Gịât tự phát & theo tư thế
• Nystagmus đặt tên cho pha nhanh
N (P): pha nhanh (p),pha chậm (t)
2. Giaät nhaõn caàu ñu ñöa
1. Giaät nhaõn caàu kieåu giaät
Phản xạ tiền đình mắt
(vestibulo ocular reflex , VOR)
• Vào nhân tiền
đình từ ống bán
khuyên
• Đi ra từ nhân tiền
đình đến nhân
dây sọ III,IV ,VI
• Sợi trục đi theo
bó dọc giữa
(MLF) hướng lên
Nơron tiền
đình
Nơron vân nhãn
Test lắc đầu: lắc sang phải, hai
mắt đưa sang trái và ngược lại
Đánh giá chức năng thân naõo:
phản xạ tiền đình mắt
COWS
Nghiệm pháp nhiệt
Ch
iều
di
chu
yển
dòn
g n
ội
dịc
h
Chiều chậm
NP Nylen- Bárány (Dix-Hallpike)
- Đầu ngữa ra sau 45°
- Quay đầu 45°
Nghiệm pháp Dix-Hallpike
Các triệu chứng khác
• Dấu Romberg
• Nghiệm pháp đi hình sao
• NP giơ thẳng hai tay
• Các khảo sát đặc biệt
- Thính lực đồ
- Điện rung giật nhãn cầu
- Điện thế gợi dây thần kinh VIII
Test chức năng tiền đình tuỷ sống
giai đoạn cấp, dễ bù trừ, không nhạy
Test Romberg• Ñaây laø nghieäm phaùp ñôn giaûn, cho
beänh nhaân ñöùng chuïm hai chaân sau ñoù
nhaém maét vaø quan saùt söï thaêng baèng
cuûa beänh nhaân, coù theå laøm theâm thuû
thuaät Jendrassik cho nghieäm phaùp
nhaïy theâm.
• Trong tröôøng hôïp maát thaêng baèng
beänh nhaân seõ teù veà moät hay hai beân.
• Ngöôøi bình thöôøng khi laøm nghieäm
phaùp naøy cũng coù theå
• laûo ñaûo nhaát laø ngöôøi lôùn tuoåi
Romberg test
Nghieäm phaùp ñi hình sao
Babinski-Weill
• Nghieäm phaùp naøy cho beänh
nhaân nhaém maét ñi tôùi vaø lui
naêm böôùc trong naêm laàn,
ngöôøi bình thöôøng coù theå ñi
thaüng hoaëc leäch khoâng quaù
30 ñoä,
• Trong tröôøng hôïp leäch
nhieàu hôn laø coù toån thöông
cô quan thaêng baèng
Căn nguyên
Trung ương Ngoại biên Hệ thống
*Ảnh hưởng thứ
phát trên hệ
thống tiền đình:
tiền ngất, hạ
huyết áp tư thế
*Tai giữa, mê
đạo,dây VIII
tiền đình
*Nhân tiền đình,
thân não, các đường
nối trung tâm
Chóng mặt tiền đình
• Rối loạn tiền đình ngoại biên (90%)
- Chóng mặt tư thế kịch phát lành tính
- Chóng mặt sau chấn thương đầu
- Bệnh Méniere
- Viêm mê đạo
- Viêm thần kinh tiền đình
- Bệnh lý nhiễm độc tiền đình
• Rối loạn tiền đình trung ương (10%)
- Thiếu máu thân não thoáng qua
- Đột quỵ hố sau
- U não hố sau
- Xơ cứng rải rác
• Dựa trên bệnh sử, lâm sàng xác định rối loạn trung
ương, ngoại biên hay hệ thống
• So sánh triệu chứng lâm sàng với đặc điểm phân loại
của bệnh
• Một số trường hợp vẫn còn giới hạn chẩn đoán( 9%-
22%)
Chẩn đoán phân biệt
• Một số trường hợp vẫn còn giới hạn chẩn đoán( 9%-22%)
- 50% bệnh lý thần kinh ngoại biên, phổ biến CMTTKTLT
- Rối loạn tâm thần từ 10%-25%,
- Nguyên nhân trung ương ít hơn, thường ĐM thân nền
(mạch máu 5%), xơ cứng rải rác, u não <1%.
- Người già thường kết hợp nhiều nguyên do
Chẩn đoán phân biệt
Sư phân bố chóng mặt
40% rối loạn chức năng tiền đình ngoại biên, (ngươi già)
10% tiền đình trung ương (thân não),
(ngươi già)
15% có rối loạn tâm thân, (ngươi trẻ)
25% có vấn đề khác(muốn xỉu và mất thăng bằng), (ngươi
trẻ)
10% chưa chăc chăn .
CẢM ƠN