7/30/2019 HPP-6

1/25

Alkaloidi

- Istorijat

- Fizioloki aktivni alkaloidi

7/30/2019 HPP-6

2/25

Alkaloidi - istorijat

3000-godinja istorija

upotrebe biljnih ekstrakata

- kao napici ili otrovi

Istoni Mediteran,1400 do

1200 B.C., upotrebaopijuma (gr. opion,makov sok), suenog

lateksa vrste maka

(Papaver somniferum) kojiraste u Maloj Aziji.

7/30/2019 HPP-6

3/25

Alkaloidi - istorijat

Korijen indijske biljke Sarpagandha

(Rauwolfia serpentina) koristi se od 1000 B.C.

7/30/2019 HPP-6

4/25

Alkaloidi - istorijat

Stari narodi koristili su ljekovite biljneekstrakte kao

{ sedative, purgative, sredstva protiv kalja...i za

tretiranje velikog broja oboljenja, ukljuuju

i ujedzmije, groznicu i duevne bolesti...

7/30/2019 HPP-6

5/25

Alkaloidi - istorijat

Jedan od istorijski najpoznatijih alkaloida je KONIIN

koji se javlja u svim dijelovima otrovne biljke kukuta,divlji perun (Conium maculatum) i koji je jo ustaroj Grkoj upotrebljavan kao otrov.

7/30/2019 HPP-6

6/25

Alkaloidi - istorijat

Smatra se da je filozof Sokrat ubijen ispivi sok,

ekstrakt biljke Conium maculatum(399 B. C.)

Smrt Sokrata, Jacques Louis David, 1787

7/30/2019 HPP-6

7/25

Alkaloidi - istorijat

U posljednjem

stoljeu B.C.,Kleopatra je

koristila ekstrakt

bunike

(Hyoscyamusniger), koja sadriatropin.

7/30/2019 HPP-6

8/25

Alkaloidi - istorijat

Stoljeima je kralj svih ljekovitih biljaka bio opijum.

Theriak

7/30/2019 HPP-6

9/25

Alkaloidi - istorijat

Analiza pojedinih komponenata opijuma dovela je do

identifikacije morfina. Izolacija morfina1806. g., od strane njemakog

farmaceuta Friedricha Sertrnera, predstavlja poetakistraivanje alkaloida.

7/30/2019 HPP-6

10/25

Alkaloidi - istorijat

Termin alkaloid-1819. g., Halle, Njemaka,predloio farmaceut Carl Meissner, prema

arapskom imenu biljke al-qali.

Alkaloidi su originalno definisani kaofarmakoloki aktivni, bazni spojevi biljnogporijekla koji sadre nitrogen.

7/30/2019 HPP-6

11/25

Alkaloidi - istorijat

Nakon 200 godina

istraivanja alkaloida,originalna definicijaalkaloida nije vieadekvatna jer alkaloidinisu iskljuivo biljniprodukti.

Alkaloidi su izolirani i izbrojnih ivotinjskihorganizama.

Primjer je aba Bufomarinuskoja u svojojkoi akumulira znaajnekoliine morfina.

7/30/2019 HPP-6

12/25

Alkaloidi - istorijat

Biljke koje sadre alkaloide bile su prvi lijekovi koje

je ovjek koristio, a mnogi su i danas u upotrebi.

Primjer je kodein iz opijuma

7/30/2019 HPP-6

13/25

Fizioloki aktivni alkaloidi

Fizioloki aktivni alkaloidi koji se koriste u modernoj medicini

7/30/2019 HPP-6

14/25

Fizioloki aktivni alkaloidi

Od otkria morfina izolirano je vie od 12 000alkaloida.

Oko 20% cvjetajuih biljaka proizvode alkaloide i

svaka od ovih vrsta akumulira alkaloide na

jedinstven, definisan nain.

Neke biljke, kao npr. Catharanthus roseussadrivie od 100 razliitih monoterpenoidnih indol

alkaloida!

7/30/2019 HPP-6

15/25

7/30/2019 HPP-6

16/25

Fizioloki aktivni alkaloidi

Zato biljke ulau tako mnogo nitrogena usintetiziranje tako velikog broja alkaloida i

tako raznolike strukture?

Ulogu alkaloida u hemijskoj odbrani biljakapotvruje njihova iroka oblast fiziolokih

efekata na ivotinje i antiobiotska aktivnost

koju mnogi alkaloidi posjeduju.

7/30/2019 HPP-6

17/25

Fizioloki aktivni alkaloidi

Razliiti alkaloidi su toksini i za insekte ili slue zanjihovo zatraivanje.

Npr. nikotin koji se nalazi u duhanu (Nicotiana

tabacum) bio je jedan od prvih insekticida koje je

ovjek koristio i ostaje jedan od najefikasnijihri

Naeno je da herbivori stimuliraju biosintezu

nikotina u smoniklim biljkama, divljim vrstama

duhana.

7/30/2019 HPP-6

18/25

7/30/2019 HPP-6

19/25

Fizioloki aktivni alkaloidi

Kofeinje drugi efikasan toksin za insekte, a nalazise u sjemenkama i liu kakaoa (Theobromacacao), kafe (Coffea arabica), kole (Colaacuminata) i aja (Thea sinensis).

Pri koncentracijama koje su daleko ispod onihnaenim u svjeim zrnima kafe ili liu aja, kofein

ubija larve duhanskog crva (Manduca sexta) u toku24 sata, prvenstveno ingibirajui enzim

fosfodiesterasu koja hidrolizira cAMP.

7/30/2019 HPP-6

20/25

Fizioloki aktivni alkaloidi

Kofein Coffea arabica

7/30/2019 HPP-6

21/25

Fizioloki aktivni alkaloidi

Steroidni alkaloid -solanine, inhibitor

holinesterase, na

en u tragovima u gomoljukrompira (Solanum tuberosum), toksini jekonstituent koji se smatra odgovornim za teratogeni

efekat klijalog krompira.

7/30/2019 HPP-6

22/25

Fizioloki aktivni alkaloidi

Dvije grupe alkaloida koji su dobro proueni u

odnosu na njihovu ekohemijskufunkciju supirolizidin i kinolizidin alkaloidi.

Pirolizidin alkaloidi esto se nalaze u biljkama

familije Asteraceae i veina je toksina za sisare.

TussilagoBorago

Senecio

7/30/2019 HPP-6

23/25

Fizioloki aktivni alkaloidi

U Seneciovrstama

senecionin N-oxide sesintetizira u korijenu i

prenosi kroz biljku.

60-80% pirolizidin

alkaloida akumulira se u

cvjetnim dijelovima biljke i

uzrok su trovanja stoke, a

predstavljaju ipotencijalnu opasnost za

ovjeka.

7/30/2019 HPP-6

24/25

Fizioloki aktivni alkaloidi

Simfitin , diester

Necin prstenovi semetaboliziraju utoksine pirole uelijama jetre.

Necin prsten

Likopsamin , monoester

7/30/2019 HPP-6

25/25

Fizioloki aktivni alkaloidi

Kinolizidin alkaloidi

se javljajuprvenstveno u rodu

Lupinusi toksini suza ivotinje koje

pasu, posebno za

ovce.