Hvað er svefn?

Hvað er svefn?Hvað er svefn?

Bryndís BenediktsdóttirBryndís Benediktsdóttir

Læknir, dósent læknadeild, H.Í.Læknir, dósent læknadeild, H.Í.

Hvað er svefnHvað er svefn

Svefn einkennist af minnkaðri meðvitund Svefn einkennist af minnkaðri meðvitund og seinkuðum viðbrögðum við umhverfi en og seinkuðum viðbrögðum við umhverfi en getur rofnað á augnabliki við ytra áreiti.getur rofnað á augnabliki við ytra áreiti.

Hann er frábrugðin meðvitundarleysi að því Hann er frábrugðin meðvitundarleysi að því leiti að hann kemur tímabundið, er eðlilegt leiti að hann kemur tímabundið, er eðlilegt fyrirbæri og auðvelt að ná fullri meðvitund fyrirbæri og auðvelt að ná fullri meðvitund samstundis.samstundis.

Hvernig er best Hvernig er best að rannsaka svefn?að rannsaka svefn?

SvefnrannsóknSvefnrannsókn(polysomnography)(polysomnography)

Heilalínurit (EEG)Heilalínurit (EEG) Augnhreyfingar (EOG)Augnhreyfingar (EOG) Vöðvaspenna (EMG)Vöðvaspenna (EMG) Hjartalínurit (EKG)Hjartalínurit (EKG) HreyfingarHreyfingar Loftflæði um munn og nefLoftflæði um munn og nef Súrefnismettun í blóði (SO2)Súrefnismettun í blóði (SO2)

VakaVaka

REMREM

1. stig1. stig

2. stig2. stig

3. stig3. stig

4. stig4. stig

Heilarit (EEG)

Heilalínurit og svefnstigHeilalínurit og svefnstig

HeilalínuritHypnogram

Vaka

Stig 1

Stig 2

Stig 3

Stig 4

svefnritsvefnrit

Eðlilegur svefnEðlilegur svefn

Hvíldarsvefn (n-REM)Hvíldarsvefn (n-REM)

Stig 1: Grunnur svefn. Stendur stuttStig 1: Grunnur svefn. Stendur stutt

Stig 2: 40-70% af svefntímaStig 2: 40-70% af svefntíma

Stig 3 og 4 : 20% af svefntíma. DjúpsvefnStig 3 og 4 : 20% af svefntíma. Djúpsvefn Draumsvefn (REM): Draumsvefn (REM):

20-25% af svefntíma. Einkennist af hröðum 20-25% af svefntíma. Einkennist af hröðum augnhreyfingum sem koma og fara. augnhreyfingum sem koma og fara. Vöðvakippum. Meiri óreglu í öndun og hjartslætti Vöðvakippum. Meiri óreglu í öndun og hjartslætti og hitatemprun.og hitatemprun.

Hlutfall REM og non REM Hlutfall REM og non REM svefns breytist með aldrinumsvefns breytist með aldrinum

Djúpsvefn minnkar með Djúpsvefn minnkar með aldrinuEðlilegur svefnaldrinuEðlilegur svefn

Svefntími breytist með aldrinumSvefntími breytist með aldrinum

Meðal svefnþörf fólks eftir tvítugt eru 7-8 Meðal svefnþörf fólks eftir tvítugt eru 7-8 klst. á sólarhringklst. á sólarhring

Gamalt fólk virðist þurfa jafn langan Gamalt fólk virðist þurfa jafn langan svefntíma og yngra fólk, en hæfileikinn til svefntíma og yngra fólk, en hæfileikinn til að sofa versnar með aldrinum.að sofa versnar með aldrinum.

Hvers vegna þurfum við að sofa?Hvers vegna þurfum við að sofa?

Ekki vitað að fulluEkki vitað að fullu Draumsvefn (REM svefn) tengist minniDraumsvefn (REM svefn) tengist minni Hvíldarsvefn (non-REM svefn) tengist Hvíldarsvefn (non-REM svefn) tengist

endurnýjun og viðhaldiendurnýjun og viðhaldi

Stjórnun svefns og vökuStjórnun svefns og vöku

Meginboðefni:Meginboðefni:– vakavaka

» catecholaminecatecholamine» acetylcholineacetylcholine» histamine, glutamate histamine, glutamate

o.fl.o.fl.

– NREM-svefnNREM-svefn» 5-HT5-HT» adenosine, GABAadenosine, GABA

– REM-svefnREM-svefn» acetylcholinacetylcholin» glutamate glutamate

Kjarnar í heilastofniKjarnar í heilastofni» raphe nucleus (5-HT)raphe nucleus (5-HT)

» locus coeruleus (Nor)locus coeruleus (Nor)

Ýmsir heilastrúktúrarÝmsir heilastrúktúrar» dreif (reticular dreif (reticular

formation)formation)

» post. hypothalamus-post. hypothalamus-subthalamussubthalamus

» framheili (basal)framheili (basal)

Lífklukkan Lífklukkan ((circacircadian clock)dian clock)

Lífklukkan á aðsetur í SCNLífklukkan á aðsetur í SCN (suprachiasmatic (suprachiasmatic

nucleus)nucleus) í undirstúku heilaí undirstúku heila (hypothalamus) (hypothalamus) allra spendýraallra spendýra..

SCN-frumur m/taktbundna virkni SCN-frumur m/taktbundna virkni (gangráðssveiflu).(gangráðssveiflu).

Sveiflan er mislöng eftir tegundum (23-26 Sveiflan er mislöng eftir tegundum (23-26 klst.) og er genaákvörðuð.klst.) og er genaákvörðuð.

Þessi innbyggða sveiflulengd getur þó sýnt Þessi innbyggða sveiflulengd getur þó sýnt frávik meðal einstaklinga sömu tegundar.frávik meðal einstaklinga sömu tegundar.

Melatonin- hormón myrkursins!

*Seytt út í blóð og heila- og mænuvökva.

*Tengist viðtökum víða (SCN, undirstúku heila, heiladingull, sjóna, augans, æðum o.fl.).

*Áhrif á boðkerfi frumunnar

(cAMP/calmodulinkerfi).fínstilling/samhæfing lífklukkunnar í SCNþroskun æxlunarfæra, fengitími 0.fl.

Dægursveifla líkamshitaDægursveifla líkamshita

Hvað ræður svefni?Hvað ræður svefni?

Sofnun er ekki bara háð viljanumSofnun er ekki bara háð viljanum

Auðveldast er að sofna ef syfja er í hámarki Auðveldast er að sofna ef syfja er í hámarki og í takt við dægursveiflunaog í takt við dægursveifluna

S=syfja

C=dægursveifla

Svefnleysi er algengt einkenniSvefnleysi er algengt einkenni

Talið er að um fimmtungur allra íbúa á Talið er að um fimmtungur allra íbúa á vesturlöndum fái svefntruflanir vesturlöndum fái svefntruflanir einhverntíman á ævinni.einhverntíman á ævinni.

Lang oftast eru þessar svefntruflanir vægar Lang oftast eru þessar svefntruflanir vægar og ganga yfir án sérstakrar meðferðarog ganga yfir án sérstakrar meðferðar

Stundum geta þær orðið langvinnar og sett Stundum geta þær orðið langvinnar og sett svip sitt á allt lífið. svip sitt á allt lífið.

Svefntruflanir

Svefnvenjur

Dægurvilla

Líkamleg heilsa

Andleg líðan

Lyf Vímuefni

Félagslegar aðstæður

Svefnsjúkdómar

Svefnlæti

Líkamlegir sjúkdómar getað truflað svefnLíkamlegir sjúkdómar getað truflað svefn

Hraustir sofa vel, en veikir illaHraustir sofa vel, en veikir illa.. Taka góða sögu Taka góða sögu

Skoða líkamlegaSkoða líkamlega

Rannsóknir?Rannsóknir?

Meðhöndla Meðhöndla undirliggjandi orsökundirliggjandi orsök

VerkirVerkir BreytingaskeiðBreytingaskeið AndþyngsliAndþyngsli NæturþvaglátNæturþvaglát BakflæðiBakflæði AnemiaAnemia Skert nýrnastarfsemiSkert nýrnastarfsemi SkjaldkirtilsjúkdómarSkjaldkirtilsjúkdómar FlogaveikiFlogaveiki Parkinsonsjúkdómur o.flParkinsonsjúkdómur o.fl

Lyf geta haft áhrif á svefn bæði Lyf geta haft áhrif á svefn bæði við verkun og fráhvarfvið verkun og fráhvarf

Svefn og kvíðastillandi lyf,Svefn og kvíðastillandi lyf, ekki síst þegar notkun þeirra ekki síst þegar notkun þeirra er hætt: benzodiazepin, barbituröt o.fl.er hætt: benzodiazepin, barbituröt o.fl.

Þunglyndislyf:Þunglyndislyf: SSRI lyf, MAO-inhibitorar SSRI lyf, MAO-inhibitorar Háþrýstingslyf:Háþrýstingslyf: eldri gerðir betablokkera, diuretica eldri gerðir betablokkera, diuretica Örvandi lyf:Örvandi lyf: amfetamín og skyld lyf, efedrine, amfetamín og skyld lyf, efedrine,

theophyllamintheophyllamin Sterk verkjalyf:Sterk verkjalyf: morphine, codeine morphine, codeine Hormonar: Hormonar: sterarsterar,, kynhormon kynhormon Parkinsonlyf, flogaveikilyf, bólgueyðandi lyfParkinsonlyf, flogaveikilyf, bólgueyðandi lyf o.fl. o.fl.

Svefntruflanir eru algengt Svefntruflanir eru algengt einkenni geðsjúkdómaeinkenni geðsjúkdóma

Kanna vel Kanna vel

andlega líðan andlega líðan

og fyrri sögu.og fyrri sögu.

Meðhöndla Meðhöndla undirliggjandi undirliggjandi sjúkdóm ef hægt er.sjúkdóm ef hægt er.

KvíðiKvíði ÞunglyndiÞunglyndi PsykosurPsykosur HeilabilunHeilabilun VímuefnaneyslaVímuefnaneysla

Áfengi og svefnÁfengi og svefn

Stutt neyslaStutt neysla Styttir sofnunartíma Styttir sofnunartíma

og eykur djúpsvefn og eykur djúpsvefn fyrri part nætur. REM fyrri part nætur. REM svefn minnkarsvefn minnkar

Seinnipart nætur eykst Seinnipart nætur eykst REM svefn og REM svefn og uppvaknanir verða uppvaknanir verða tíðaritíðari

Lengri neyslaLengri neysla

REM svefn lengist og REM svefn lengist og getur farið yfir eðlileg getur farið yfir eðlileg mörkmörk

Djúpsvefn styttistDjúpsvefn styttist

Kaffineysla og svefnKaffineysla og svefnMuna að spyrja um kaffineyslu!Muna að spyrja um kaffineyslu!

Kaffi er mikið notað Kaffi er mikið notað örvandi efni. Fólk er örvandi efni. Fólk er mismunandi næmt fyrir mismunandi næmt fyrir áhrifum kaffisáhrifum kaffis

Helmingunartími 8-14 klstHelmingunartími 8-14 klst

Lengir sofnunartímaLengir sofnunartíma Styttir heildar svefntíma Styttir heildar svefntíma Fjölgar uppvöknunumFjölgar uppvöknunum

Þunnt kaffi Þunnt kaffi 100mg/bolla100mg/bolla

Sterkt kaffi Sterkt kaffi

200 mg/bolla200 mg/bolla Te, coke Te, coke

50-75 mg/glas50-75 mg/glas Súkkulaði 8 mg/bollaSúkkulaði 8 mg/bolla

Nikotín og svefnNikotín og svefn

Nikotín verkar örvandi. Nikotín verkar örvandi. Mest áhrif við upphaf Mest áhrif við upphaf reykinga og hjá þeim reykinga og hjá þeim reykja öðru hvorureykja öðru hvoru

Svefntruflanir algengar Svefntruflanir algengar hjá fólki sem er að hjá fólki sem er að hætta að reykjahætta að reykja

Erfitt að sofnaErfitt að sofna Óvær svefnÓvær svefn

Cannabis og svefnCannabis og svefn

Dagsyfja og ofsvefn er Dagsyfja og ofsvefn er eru einkenni cannabis eru einkenni cannabis neytendaneytenda

Hafa í huga hjá Hafa í huga hjá þreyttum syfjuðum þreyttum syfjuðum unglingumunglingum

Aukning á djúpsvefniAukning á djúpsvefni Minnkaður REM Minnkaður REM

svefnsvefn Við fráhvarf Við fráhvarf

svefntruflanir svipað svefntruflanir svipað og við alkóhólfráhvarfog við alkóhólfráhvarf

Amfetamín og svefnAmfetamín og svefn

Örvandi efniÖrvandi efni

Styttri svefnStyttri svefn REM-svefn styttistREM-svefn styttist REM-latensa lengistREM-latensa lengist

Fráhvarfseinkenni Fráhvarfseinkenni fyrstu 7-10 dagana eru fyrstu 7-10 dagana eru syfja og lengri syfja og lengri svefntímisvefntími

Svefnleysi getur gert Svefnleysi getur gert vart við sig tveimur vart við sig tveimur vikum eftir að neyslu vikum eftir að neyslu er hætter hætt

SvefnsjúkdómarSvefnsjúkdómar

Eru flestir sjaldgæfir Eru flestir sjaldgæfir nema kæfisvefnnema kæfisvefn

Aðaleinkenni flestra er Aðaleinkenni flestra er mikil dagsyfjamikil dagsyfja

Greining krefst Greining krefst svefnrannsóknarsvefnrannsóknar

KæfisvefnKæfisvefn Fótakippir (Periodic Fótakippir (Periodic

limb movement, PLM)limb movement, PLM) Drómasýki Drómasýki

(Narcolepsia)(Narcolepsia) REM behavior REM behavior

disorderdisorder

Æskilegt svefnlyfÆskilegt svefnlyf

Á að stytta sofnunartímaÁ að stytta sofnunartíma Fækka uppvöknunumFækka uppvöknunum Lengja heildarsvefntímaLengja heildarsvefntíma Ekki að hafa áhrif daginn eftirEkki að hafa áhrif daginn eftir Hafa sem minnst áhrif á uppbyggingu Hafa sem minnst áhrif á uppbyggingu

svefns og hlutfall svefnstigasvefns og hlutfall svefnstiga Vera án hættulegra aukaverkanaVera án hættulegra aukaverkana Ekki leiða til ávanaEkki leiða til ávana

SvefnlyfSvefnlyf

Svefnlyf geta verið mjög gagnleg, einkum Svefnlyf geta verið mjög gagnleg, einkum við að rjúfa vítahring svefnleysis.við að rjúfa vítahring svefnleysis.

Langvarandi notkun er oftast gagnlaus og Langvarandi notkun er oftast gagnlaus og getur verið skaðleg.getur verið skaðleg.

Svefnlyf eru varasöm fyrir eldra fólkSvefnlyf eru varasöm fyrir eldra fólk (Glass J. et al BMJ 2005;1169-73)(Glass J. et al BMJ 2005;1169-73)

Erfitt getur verið að hætta við svefnlyfErfitt getur verið að hætta við svefnlyf

Almennar reglur varðandi Almennar reglur varðandi svefnlyfjameðferðsvefnlyfjameðferð

Ráðleggja sjúklingi að taka lyfin eftir Ráðleggja sjúklingi að taka lyfin eftir þörfum í minnsta virka skammti og sem þörfum í minnsta virka skammti og sem stystan tíma samfelltstystan tíma samfellt

Eldra fólk (<65 ára) þarf helmingi minni Eldra fólk (<65 ára) þarf helmingi minni skammtskammt

Hafa í huga önnur lyf sem sjúklingur er að Hafa í huga önnur lyf sem sjúklingur er að taka samtímis og aukaverkanir svefnlyfjataka samtímis og aukaverkanir svefnlyfja

LyfjaflokkarLyfjaflokkar sem eru notuð sem svefnlyf sem eru notuð sem svefnlyf

Bensódíazepín og skyld lyfBensódíazepín og skyld lyf ÞunglyndislyfÞunglyndislyf Sefjandi lyfSefjandi lyf OfnæmislyfOfnæmislyf oflofl

BensódíazepínBensódíazepín

Mikið notuð sem svefnlyf.Mikið notuð sem svefnlyf.

Stytta sofnunartímaStytta sofnunartíma Fækkar uppvöknunumFækkar uppvöknunum Heildarsvefntími tími lengistHeildarsvefntími tími lengist Hlutfall REM-svefns og djúpsvefns Hlutfall REM-svefns og djúpsvefns

minnkarminnkar

Verkunarmáti bensódíazepínaVerkunarmáti bensódíazepína

Absorberas flest vel og fljótt vel við oral gjöfAbsorberas flest vel og fljótt vel við oral gjöf Bindast plasma-proteinum í blóðiBindast plasma-proteinum í blóði Fituleysanleg og geta safnast fyrir í fituvefFituleysanleg og geta safnast fyrir í fituvef Skiljast út í þvagi sem glucuronide Skiljast út í þvagi sem glucuronide Verkunarlengd mislöng. Stuttverkandi eru þau Verkunarlengd mislöng. Stuttverkandi eru þau

sem metaboliserast með því að bindast beint við sem metaboliserast með því að bindast beint við glucuronide. Þau sem eru langvirk brotna niður í glucuronide. Þau sem eru langvirk brotna niður í aktiva metabolita með löngum helmingunartíma aktiva metabolita með löngum helmingunartíma (nordazepam)(nordazepam)

Verkunarmáti bensódíazepínaVerkunarmáti bensódíazepína

Bindast GABA (gamma-amínóbutyric sýru) Bindast GABA (gamma-amínóbutyric sýru) viðtökum í miðtaugakerfiviðtökum í miðtaugakerfi

Bindast viðtaka í GABA-receptor-komplex (á Bindast viðtaka í GABA-receptor-komplex (á öðrum stað en GABA sjálft) og stuðla að opnun öðrum stað en GABA sjálft) og stuðla að opnun Cl-gangnaCl-gangna

Bensodíazepín þurfa GABA til að verka, en Bensodíazepín þurfa GABA til að verka, en barbituröt í stærri skömmtum geta verkað sem barbituröt í stærri skömmtum geta verkað sem agonistar án milligöngu GABA. Það skýrir hvers agonistar án milligöngu GABA. Það skýrir hvers vegna bensodíazepín eru mikið öruggari lyfvegna bensodíazepín eru mikið öruggari lyf

Kostir þess að notaKostir þess að notabensódíazepínbensódíazepín

Góð svefnlyfGóð svefnlyf Fáar hættulegar aukaverkanirFáar hættulegar aukaverkanir Lítil hætta á alvarlegum eitrunumLítil hætta á alvarlegum eitrunum Sjúklingar upplifa áhrif þeirra sem þægilegSjúklingar upplifa áhrif þeirra sem þægileg

Ókostir bensódíazepínaÓkostir bensódíazepína

ÁvanahættaÁvanahætta Sljóvgandi áhrifSljóvgandi áhrif Truflun á samhæfingu hugar og handarTruflun á samhæfingu hugar og handar Truflun á jafnvægisskyniTruflun á jafnvægisskyni Óæskileg vöðvaslökunÓæskileg vöðvaslökun MinnistruflanirMinnistruflanir RuglRugl

Virkt efniVirkt efni T 1/2 T 1/2

(klst.)(klst.)

Uppsöfnun Uppsöfnun við daglega við daglega notkunnotkun

Heppilegir Heppilegir skammtar skammtar fyrir eldra fyrir eldra fólk (mg)fólk (mg)

Hætta á Hætta á áhrifum áhrifum næsta dagnæsta dag

Virk niður-Virk niður-brotsefnibrotsefni

Dæmi um Dæmi um sérlyfsérlyf

nitrazepamnitrazepam 18-3618-36 Já, mikilJá, mikil 2,52,5 jájá neinei Mogadon, Mogadon, Pacisyn, Pacisyn, DumolidDumolid

flunitra-flunitra-zepamzepam

13-1913-19 Já, mikilJá, mikil 0,50,5 jájá jájá Rohypnol, Rohypnol, Rópan, Rópan, Flúnítra-Flúnítra-zepamzepam

díazepamdíazepam 21-3721-37 Já, mikilJá, mikil 2,52,5 jájá jájá Díazepam, Díazepam, Stesolid, Stesolid, ValiumValium

oxazepamoxazepam 1010 óverulegóveruleg 1010 neinei neinei Sobril, Sobril, SerepaxSerepax

tríazolamtríazolam 2-42-4 enginengin 0,1250,125 neinei neinei Asepín, Asepín, tríon, tríon, HalcionHalcion

flurazepamflurazepam 2-3 (50-100)2-3 (50-100) Já, mikilJá, mikil 1515 jájá jájá DalmadormDalmadorm

zopiclonumzopiclonum 4-64-6 neinei 3,753,75 neinei neinei ImovaneImovane

zolpidemumzolpidemum 1-31-3 neinei 55 neinei neinei StilnoctStilnoct

BensódíazepínBensódíazepín

Ávanahætta meiri af stuttverkandi lyfjumÁvanahætta meiri af stuttverkandi lyfjum Dagsyfja, sljóleiki og fallhætta meiri af Dagsyfja, sljóleiki og fallhætta meiri af

langverkandi lyfjumlangverkandi lyfjum Minnistruflanir af stuttverkandi lyfjumMinnistruflanir af stuttverkandi lyfjum

Þegar notkun Þegar notkun bensódíazepína er hættbensódíazepína er hætt

Talsverð ávanahætta er af notkun Talsverð ávanahætta er af notkun bensódíazepínabensódíazepína

Fráhvarfseinkenni eru verri og vara lengur Fráhvarfseinkenni eru verri og vara lengur því stærri skammt sjúklingur hefur verið á því stærri skammt sjúklingur hefur verið á og því lengur sem hann hefur tekið lyfið.og því lengur sem hann hefur tekið lyfið.

Fráhvarfseinkenni lýsa sér í kvíða óróleika Fráhvarfseinkenni lýsa sér í kvíða óróleika sem getur varað fleiri vikur eftir að sem getur varað fleiri vikur eftir að sjúklingur hættir á lyfjunum. Svefnleysi og sjúklingur hættir á lyfjunum. Svefnleysi og martröðum.martröðum.

Zopiclonum, ZolpidemZopiclonum, Zolpidem

Kjörlyf við algengustu svefntruflunum Kjörlyf við algengustu svefntruflunum ásamt bensódíazepínumásamt bensódíazepínum

Hafa í huga að reynsla og rannsóknir á Hafa í huga að reynsla og rannsóknir á þessum lyfjum eru ekki eins miklar og af þessum lyfjum eru ekki eins miklar og af bensódíazepínumbensódíazepínum

Zopiclonum, ZolpidemZopiclonum, Zolpidem(Imovane, Stillnoct)(Imovane, Stillnoct)

Verka á GABA-viðtæki í heila og auka virkni Verka á GABA-viðtæki í heila og auka virkni GABA boðefna líkt og bensódíazepín.GABA boðefna líkt og bensódíazepín.

Stytta sofnunartíma, fækka uppvöknunum, lengja Stytta sofnunartíma, fækka uppvöknunum, lengja svefntíma.svefntíma.

Áhrif á REM og djúpsvefn minni en Áhrif á REM og djúpsvefn minni en bensódíazepína.bensódíazepína.

Verka fljótt, stuttur helmingunartími(4-6 klst)Verka fljótt, stuttur helmingunartími(4-6 klst) Lítil fráhvarfseinkenni (?)Lítil fráhvarfseinkenni (?)

AntihistaminicaAntihistaminica

Nýrri gerðir fara ekki yfir blood-brain barrier og hafa ekki Nýrri gerðir fara ekki yfir blood-brain barrier og hafa ekki sederandi áhrif og hennta því ekki sem svefnlyfsederandi áhrif og hennta því ekki sem svefnlyf

Eldri gerðir sem fara yfir blood-brain barrier valda Eldri gerðir sem fara yfir blood-brain barrier valda sedation og syfju. Hafa stundum öfug áhrif á börn.sedation og syfju. Hafa stundum öfug áhrif á börn.

Hafa mikið verið notuð sem svefnlyf, en rannsóknir á Hafa mikið verið notuð sem svefnlyf, en rannsóknir á áhrifum þeirra á svefn eru fáar og sýna að svefntími áhrifum þeirra á svefn eru fáar og sýna að svefntími lengist, en mest léttur svefn stig 2. Í stærri skömmtum lengist, en mest léttur svefn stig 2. Í stærri skömmtum minnka þau REM svefn.minnka þau REM svefn.

Flest þessara lyfja eru lengi að byrja að verka Flest þessara lyfja eru lengi að byrja að verka (2 klst) og verkun langdregin (t1/2=8-24 klst).(2 klst) og verkun langdregin (t1/2=8-24 klst). Dagsyfja algeng aukaverkunDagsyfja algeng aukaverkun

AntihistaminicaAntihistaminica

Kostir:Kostir:Eru kjörsvefnlyf fyrir fíklaEru kjörsvefnlyf fyrir fíklaEkki ávanhættaEkki ávanhættaVöðvaslakandi áhrif eru lítilVöðvaslakandi áhrif eru lítil

Ókostir:Ókostir:Hætta á áhrifum daginn eftirHætta á áhrifum daginn eftirÞolmyndunÞolmyndunAnticholinerg verkunAnticholinerg verkunPirringur í fótum hjá eldra fólkiPirringur í fótum hjá eldra fólki

Dæmi um hvar eldri gerðir Dæmi um hvar eldri gerðir antihistaminica er að finna antihistaminica er að finna

Phenergan er prómetazin Phenergan er prómetazin Atarax er hydroxyzinumAtarax er hydroxyzinum Tavegyl er clemastínumTavegyl er clemastínum

Benylan hóstamixtúra (2,8 mg/ml)Benylan hóstamixtúra (2,8 mg/ml) Pectólín hóstamixtúra (3,0 mg/ml)Pectólín hóstamixtúra (3,0 mg/ml) Koffinátín sjóveikitöflur (50 mg/töflu)Koffinátín sjóveikitöflur (50 mg/töflu)

NeurolepticaNeuroleptica

Neuroleptica bæta svefn um leið og þessi Neuroleptica bæta svefn um leið og þessi lyf bæta undirliggjandi psycotiskt ástandlyf bæta undirliggjandi psycotiskt ástand

Kjörlyf ef svefntruflun orsakast af Kjörlyf ef svefntruflun orsakast af psykotisku ástandipsykotisku ástandi


Má skipta í fjóra flokkaMá skipta í fjóra flokka FentiazidFentiazid (Nozinan, Largactil, Prozil) (Nozinan, Largactil, Prozil) ThioxantenThioxanten (Truxal, Cisordinol) (Truxal, Cisordinol) ButyrofenonButyrofenon (Haldol, Orap) (Haldol, Orap) Önnur neurolepticaÖnnur neuroleptica (Risperdal) (Risperdal)


Áhrif þessara lyfja á svefn tengist sederandi Áhrif þessara lyfja á svefn tengist sederandi verkun þeirra. verkun þeirra.

Sú verkun byggist á blokkun á alfa-Sú verkun byggist á blokkun á alfa-adrenergum receptorum og evt histamin adrenergum receptorum og evt histamin receptorum í miðtaugakerfireceptorum í miðtaugakerfi


Fentiazid derivöt og thioxanten derivöt hafa Fentiazid derivöt og thioxanten derivöt hafa aðlega verið notuð sem svefnlyf.aðlega verið notuð sem svefnlyf.

Þau eru lengi að byrja að verka. Þau eru lengi að byrja að verka. Hámarksþéttni í blóði 2-4 klst eftir per os Hámarksþéttni í blóði 2-4 klst eftir per os tökutöku

Þau hafa langan helmingunartíma Þau hafa langan helmingunartíma

(amk 20-24 klst) og valda oft dagsyfju(amk 20-24 klst) og valda oft dagsyfju


Sederandi lyf úr þessum flokki:Sederandi lyf úr þessum flokki:

Lengja svefntímaLengja svefntíma

Fækka uppvöknunumFækka uppvöknunum

Geta lengt djúpsvefn og stytt REM svefnGeta lengt djúpsvefn og stytt REM svefn

Áhrif annarra neuroleptica á svefn eru minni Áhrif annarra neuroleptica á svefn eru minni og þau geta jafnvel valdið svefntruflum.og þau geta jafnvel valdið svefntruflum.


Kostir:Kostir: Ekki ávanhættaEkki ávanhættaÓkostir:Ókostir: Áhrif daginn eftirÁhrif daginn eftir Margar, jafnvel hættulega aukaverkanirMargar, jafnvel hættulega aukaverkanir ( extrapyramidal, kardiovaskulerar, andkoliergar, tardiv ( extrapyramidal, kardiovaskulerar, andkoliergar, tardiv

dyskinesia, akatsi, akut dystonia, subkliniskt dyskinesia, akatsi, akut dystonia, subkliniskt extrapyramidal syndrome, central andkolinerg syndrome extrapyramidal syndrome, central andkolinerg syndrome o.fl.) o.fl.)

AntidepressivaAntidepressiva

Bæta svefn um leið og þau bæta þunglyndi.Bæta svefn um leið og þau bæta þunglyndi.

Kjörlyf ef undirliggjandi orsök svefnleysis Kjörlyf ef undirliggjandi orsök svefnleysis er þunglyndier þunglyndi


Tricyclisk antidepressiva Tricyclisk antidepressiva (t.d.amilín, anafranil, Surmontil)(t.d.amilín, anafranil, Surmontil)

Lyf sem hindra endurupptöku á serótónin Lyf sem hindra endurupptöku á serótónin (t.d.Fontex, Seroxat, Zoloft, Cipramil)(t.d.Fontex, Seroxat, Zoloft, Cipramil)

MAO-inhibitorar MAO-inhibitorar (t.d.Aurorix)(t.d.Aurorix)

Fjórhringlaga antidepressiva Fjórhringlaga antidepressiva (t.d.Depsín, Míasín, Tolvon)(t.d.Depsín, Míasín, Tolvon)


Tricyklisk og fjórhringlaga antidepressiva Tricyklisk og fjórhringlaga antidepressiva eru notuð sem svefnlyferu notuð sem svefnlyf

SSRI og MAO-inhibitorar fjölga SSRI og MAO-inhibitorar fjölga uppvöknunum og valda oft svefntruflunumuppvöknunum og valda oft svefntruflunum


Seinnka og minnka hlutfall REM svefnsSeinnka og minnka hlutfall REM svefns Djúpsvefn getur aukist með tricycliskum Djúpsvefn getur aukist með tricycliskum

lyfjunum en minnkar eða helst óbreyttur lyfjunum en minnkar eða helst óbreyttur með SSRI og MAO-inhibitorummeð SSRI og MAO-inhibitorum

Fáar rannsóknir eru til á áhrifum Fáar rannsóknir eru til á áhrifum fjórhringlaga lyfjanna á svefn, þó eru þau fjórhringlaga lyfjanna á svefn, þó eru þau talsvert notuð sem slík.talsvert notuð sem slík.


Sederandi lyfin hafa mörg langan Sederandi lyfin hafa mörg langan helmingunartíma og dagsyfja er algeng helmingunartíma og dagsyfja er algeng aukaverkunaukaverkun

Margar aukaverkanir af sederandi lyfjunum Margar aukaverkanir af sederandi lyfjunum og sumar hættulegar (andcholiergar, og sumar hættulegar (andcholiergar, extrapyramidal, psykiskar, vegetativar og extrapyramidal, psykiskar, vegetativar og kardiovasculerar o.fl.)kardiovasculerar o.fl.)

KloralhydratKloralhydrat(Mechloral)(Mechloral)

Gamalt svefnlyfGamalt svefnlyf

Kostir:Kostir: Verkar fljóttVerkar fljótt Lítil áhrif daginn eftirLítil áhrif daginn eftir Lítil áhrif á svefnmunstur (ath þó lítið rannsakað)Lítil áhrif á svefnmunstur (ath þó lítið rannsakað)

Ókostir:Ókostir: Stutt í hættulegar aukaverkanirStutt í hættulegar aukaverkanir Bara nothæft á inniliggjandi sjúklingaBara nothæft á inniliggjandi sjúklinga Milliverkanir á mörg önnur lyfMilliverkanir á mörg önnur lyf

KlometiazolKlometiazol(Heminervin)(Heminervin)

Kostir:Kostir: Góð svefnlyfja og krampastillandi verkunGóð svefnlyfja og krampastillandi verkun Lítil áhrif daginn eftir, má jafnvel taka eftir Lítil áhrif daginn eftir, má jafnvel taka eftir

miðnættimiðnætti Lítil vöðvaslakandi áhrifLítil vöðvaslakandi áhrif

Ókostir:Ókostir: Stutt í hættulegar aukaverkanir Stutt í hættulegar aukaverkanir (dá, bælingu á öndun, (dá, bælingu á öndun,

hjarta og æðakerfi svipað og við barbituröt, o.fl.)hjarta og æðakerfi svipað og við barbituröt, o.fl.) Bara nothæft á inniliggjandi sjúklingaBara nothæft á inniliggjandi sjúklinga

Documents

Hvað er svefn?