Upload
others
View
6
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
2
Iacute hnotskurn
Framtiacuteetharsyacuten okkar er aeth ungt foacutelk aacute Iacuteslandi hafi soumlmu moumlguleika til thorness aeth lifa og starfa iacute siacutebreytilegum heimi og jafnaldrar thorness iacute loumlndum sem vieth viljum bera okkur saman vieth Til aeth svo megi veretha thornarf aeth veita nemendshyum aacute Iacuteslandi taeligkifaeligri til menntunar iacute menntakerfi sem stenst samanbureth vieth thornaeth sem best gerist erlendis
Helsti styrkur iacuteslensks menntakerfis er aeth miethaeth vieth thornaeth sem almennt gerist iacute samanshyburetharloumlndunum er naacutemsaacuterangur harla jafn milli skoacutela nemendum liacuteethur almennt vel og skoacutelashykerfieth er baeligethi sveigjanlegt og laust vieth mikla miethstyacuteringu
Aacute hinn boacuteginn gliacutemir menntakerfieth vieth minnkshyandi laeligsi unglinga vieth lok grunnskoacutela og slaka naacutemsframvindu iacute framhaldsskoacutelum THORNannig hefur aacuterangur iacuteslenskra nemenda iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og naacutettuacuterufraeligethi versnaeth siacuteethastliethinn aacuteratug og maeliglist nuacute undir meethaltali OECD-riacutekja Einungis 44 iacuteslenskra framhaldsshyskoacutelanema ljuacuteka naacutemi aacute tilsettum tiacutema sem er miklu laeliggra hlutfall en iacute samanburetharloumlndum THORNaacute innritast hlutfallslega faacuteir nemendur iacute starfsshynaacutem og thorneir aacutesamt nemendum aacute almennum brautum framhaldsskoacutela ljuacuteka siacuteethur naacutemi aacute tilsettum tiacutema
Erlendis hafa menn viacuteetha oumlethlast thornekkingu og reynslu iacute umboacutetum aacute menntakerfinu Farsaeliglast thornykir aeth setja faacute en metnaetharfull markmieth sem viacuteethtaeligk samstaetha naeligst um og vinna maacute markshyvisst aeth til langframa Samhlietha thornviacute er mikilvaeliggt aeth hvetja skoacutela til breytinga efla fagvitund kennara auka oumlflun upplyacutesinga og miethlun thorneirra og siacuteethast en ekki siacutest greina aacuterangurinn meta hann og draga af honum aacutelyktanir
Sett eru fram tvouml meginmarkmieth um umbaeligtur iacute menntun aacute Iacuteslandi til aacutersins 2018
gt 90 grunnskoacutelanema naacutei laacutegmarksviethmiethum iacute lestri mdash uacuter 79 nuacute
Til aeth naacute thornessu markmiethi er meethal annars lagt til aeth hlutur moacuteethurmaacutelskennslu verethi aukinn iacute viethmiethunarstundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnshyskoacutela Einnig verethi moacutetueth viethmieth um thornaacute lestrshyarkunnaacutettu sem nemendur eiga aeth buacutea yfir aacutehverju stigi grunnskoacutelans og aeth lesskilningur verethi maeligldur reglulega allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela
gt 60 nemenda ljuacuteki naacutemi uacuter framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema mdash uacuter 44 nuacute
THORNessu markmiethi verethi naacuteeth meeth thornviacute aeth endurshyskipuleggja naacutemstiacutema og stytta naacutem til lokashyproacutefa draga uacuter brotthvarfi og breyta skipulagi starfsmenntunar Lagt er til aeth naacutem til stuacutedshyentsproacutefs miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema og jafnframt verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems Skimaeth verethi fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs meethal nemenda allra framhaldsskoacutela Starfsshynaacutem verethi endurskoethaeth meeth einfoumlldun grunnshynaacutems og uppbyggingu faghaacuteskoacutelastigs iacute huga
Hviacutetboacutek thornessari er aeligtlaeth aeth vera grundvoumlllur frekari umraeligethna og samraacuteeths vieth alla thornaacute sem hag hafa af menntun Aacute thorneim forsendum veretha svo settir aacute foacutet verkefnahoacutepar til thorness aeth gera aacuteaeligtlun um aethgerethir iacute braacuteeth og lengd og hrinda thorneim iacute framkvaeligmd
Iacute hnotskurn
3
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Efnisyfirlit
Inngangur 5
Menntun og haeligfni aacute nyacuterri oumlld 6
Staetha iacuteslensks menntakerfis miethaeth vieth oumlnnur loumlnd 8
Lestur vieth lok grunnskoacutela 14
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum 18
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum 23
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi 29
Almennar aethgerethir til styrktar umboacutetum 38
Lokaoreth 44
Heimildaskraacute 46
4
Inngangur
Inngangur
Vieth lifum aacute tiacutemum oumlrrar taeligknithornroacuteunar althornjoacuteethavaeligethingar og breytinga aacute naacutettuacuteru og samfeacutelagi Hvert svo sem vieth teljum aeth leiethin liggi til framtiacuteethar eru flestshyir aacute einu maacuteli um aeth goacuteeth menntun seacute thornaeth veganesti sem best dugar Traust menntun auethveldar ungu foacutelki aeth foacuteta sig iacute floacuteknum og breytilegum heimi auk thorness aeth leggja grunn aeth oumlflugu atvinnuliacutefi og velsaeligld borgaranna
Hvernig getur iacuteslenskt menntakerfi veitt ungu foacutelki thornaacute menntun sem undirbyacuter thornaeth til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi
Loumlg um skoacutelastigin thornrjuacute leikskoacutela grunnskoacutela og framhaldsskoacutela og nyacutelegar aethalnaacutemskraacuter leggja ma liacutenur um gagnryacutena hugsun skoumlpun tjaacuteningu og virka thornaacutetttoumlku iacute lyacuteethraeligethisthornjoacuteethfeacutelagi Stundum er talaeth um thornessa thornaeligtti sem haeligfni 21 aldar Iacute thornessari hviacutetboacutek er sjoacutenum beint aeth thornviacute hvaetha stoethir iacuteslensks menntakerfis thornurfi helst aeth styrkja og hvaetha leiethir seacuteu best til thorness fallnar aeth veita nemendum thornaacute menntun sem loumlggjoumlf og aethalnaacutemskraacuter boetha Vieth gereth hviacutetboacutekarinnar hefur verieth stuethst vieth althornjoacuteethlegar rannsoacuteknir aacute umboacutetum iacute menntakerfum og leitast vieth aeth draga laeligrdoacutem af reynslu thorneirra thornjoacuteetha sem best standa iacute althornjoacuteethlegum samanburethi
Iacute hviacutetboacutekinni er fjallaeth um nuacuteverandi stoumlethu iacuteslenska menntakerfisins og aacute grundvelli thorneirrar greiningar loumlgeth fram droumlg aeth aacuteherslum og aethgerethum Mesti thornunginn er lagethur aacute thornau meginmarkmiethaeth baeligta aacuterangur iacute lestri og naacutemsframvindu iacute framhaldsskoacutelum Tiacuteundaeth er hvar og hvernig vaelignlegast thornykir aeth koma aacute umboacutetum iacute thornviacute augnamiethi THORNar er fyrst og fremst stuethst vieth althornjoacuteethleg samanburetharhaeligf goumlgn sem aflaeth ermeeth reglubundnum haeligtti en gert er raacuteeth fyrir aeth vieth frekari uacutetfaeligrslu aacute aethgerethum megi nyacuteta thornaeligr fjoumllmoumlrgu iacuteslensku rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth aacute menntun heacuter aacute landi
THORNaeth skal tekieth skyacutert fram aeth thornaeligr meginaacuteherslur og aethgerethir sem heacuter verethur fjallaeth um uacutetiloka alls ekki umbaeligtur aacute oumlethrum sviethum menntunar THORNaeligr lyacutesa fyrst og fremst hugmyndum um tiltekin forgangsverkefni sem breieth samstaetha aeligtti aeth geta naacuteethst um THORNaeligr aethgerethir sem aeligtlunin er aeth moacuteta iacute framhaldinu munu aacuten efa nyacutetast almennt iacute skoacutelastarfi og hafa viacuteethtaeligk og jaacutekvaeligeth aacutehrif
Tilgangur thornessarar hviacutetboacutekar er aethallega saacute aeth skapa grundvoumlll til umraeligethu og aethgeretha til uacuterboacuteta iacute menntamaacutelum aacute Iacuteslandi AEligtlunin er aeth kalla til alla thornaacute sem laacuteta sig menntun varetha til thorness aeth leggja houmlnd aacute ploacuteg vieth framhaldieth Mikilvaeliggt er aeth horft seacute til lengri tiacutema iacute thorneim efnum enda eru menntakerfi margbrotin og aacuterangur af umboacutetum kemur oft iacute ljoacutes loumlngu siacuteethar thornoacutett vissulega megi einnig sjaacute aacutevinning aacute stoumlku sviethum aacute skemmri tiacutema
Iacuteslendingar hafa syacutent aeth thorneir geta naacuteeth miklum aacuterangri iacute umboacutetastarfi iacute skoacutelum meeth samstilltum aethgerethum Eitt besta daeligmieth er sjaacutelfsagt thornaeth afrek sem unnist hefur aacute undanfoumlrnum tuttugu aacuterum aeth draga uacuter toacutebaks- og viacutemuefnaneyslu iacute grunnskoacutelum THORNar loumlgethust stjoacuternvoumlld sveitarstjoacuternir skoacutelastjoacuternendur kennarar foreldrar nemendur iacutethornroacutetta- og aeligskulyacuteethsfeacuteloumlg yacutemsir forvarnaraethilar og seacuterfraeligethingar aacute eitt meeth skipulegum og vel grundvoumllluethum aethgerethum Reynsla annarra thornjoacuteetha er suacute aeth meeth sams konar aethferethum megi naacute miklum aacuterangri iacute aeth efla menntun
5
Menntun og haeligfni aacute nyacuterri oumlld
Umfangsmikilli stefnumoacutetun iacute menntamaacutelum lauk aacuterieth 2008 thornegar nyacute loumlg um skoacutelastigin thornrjuacute mdash leikskoacutela grunnskoacutela og framhaldsskoacutela mdash aacutesamt loumlgum um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda voru samthornykkt aacute Althorningi Aacuterin aacute eftir voru einnig sett loumlg um framhaldsfraeligethslu og um naacutems- og starfsshyraacuteethgjafa Siacuteethan hefur verieth unnieth aeth innleiethingu thornessara laga og yacutemsar reglushygerethir og nyacutejar aethalnaacutemskraacuter gefnar uacutet
Einn af meginthornraacuteethunum iacute menntastefnunni fraacute 2008 og aethalnaacutemskraacutem aacute grundvelli hennar var aacutehersla aacute haeligfni nemenda og aeth skoacutelunum vaeligri veitt svigruacutem til aeth leggja raeligkt vieth fjoumllbreytilega haeligfileika ungs foacutelks Sveitarstjoacuternum og skoacutelum voru faeligreth aukin aacutehrif til thorness aeth moacuteta naacutemsframshyboeth og kennsluhaeligtti um leieth og kennaramenntun var lengd
THORNoacutett mikieth verk hafi verieth unnieth meeth setningu laga og naacutemskraacuteruacutetgaacutefu hefur samt skort aacute naeligga leiethsoumlgn um framkvaeligmd thorneirra og aacuteherslur Nyacutelegar niethurstoumlethur uacuter PISAkoumlnnun Efnahags- og framfarastofnunarinnar (OECD) og greining aacute stoumlethu framhaldsskoacutelans heacuter aacute landi gefa oacutetviacuteraeligtt til kynna aeth frekari aethgeretha seacute thornoumlrf til aeth styrkja iacuteslenskt menntakerfi
THORNegar grunnur var lagethur aeth iacuteslensku skoacutelakerfi aacute fyrri hluta siacuteethustu aldar var mdash liacutekt og nuacute mdash leitaeth svara vieth thornviacute hver vaeligru markmieth menntunar ungs foacutelks aacute Iacuteslandi Guethmundur Finnbogason sem vann aeth undirbuacuteningi fraeligethslulaganna sem toacuteku gildi 1907 svaraethi thornviacute svo bdquo Menntun hvers manns verethur aeth metast eftir thornviacute hve haeligfur hann er til aeth lifa og starfa iacute mannlegu feacutelagi lifa og starfa thornannig aeth liacutef hans verethi meeth hverjum degi meira virethi fyrir sjaacutelfan hann og aethraldquo (Guethmundur Finnbogason 1994 [1903] bls 33) THORNviacute verethur vart betur svaraeth liethlega oumlld siacuteethar
Iacute nuacutegildandi loumlgum um leik- grunn- og framhaldsshyskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacutem eru tilgreind helstu markshymieth iacute formlegri menntun heacuter aacute landi
THORNannig er iacute loumlgum um leikskoacutela sagt aeth hlutverk skoacutelans seacute aeth stuethla aeth alhlietha thornroska barna thornar skuli lagethur grunnur aeth thornaacutetttoumlku iacute lyacuteethraeligethisthornjoacuteethshyfeacutelagi oumlrvueth faeligrni iacute iacuteslensku haeligfileikar thorneirra til tjaacuteningar og skoumlpunar raeligktaethir og leitast vieth aeth styrkja sjaacutelfsmynd thorneirra heilbrigethisvitund oumlryggi og haeligfni iacute mannlegum samskiptum Aacute grunnskoacutelashystigi er aacutefram loumlgeth aacutehersla aacute alhlietha thornroska nemshyenda faeligrni iacute iacuteslensku maacuteli skilning thorneirra aacute iacuteslensku samfeacutelagi haeligfni til samskipta og samvinnu frumshykvaeligethi sjaacutelfstaeligetha hugsun og aeth skoumlpunarkrafturshyinn seacute virkjaethur iacute stoumlethugri viethleitni til menntunar og thornroska Iacute loumlgum um framhaldsskoacutela baeligtast svo vieth aacuteherslur aacute undirbuacutening fyrir frekara naacutem thornaacutetttoumlku iacute atvinnuliacutefinu oumlgueth og sjaacutelfstaeligeth vinnubroumlgeth og aeth nemendur oumlethlist faeligrni til aeth gegna seacuterhaeligfethum stoumlrfum
THORNessi stefnumieth eru uacutetfaeligreth frekar iacute aethalnaacutemskraacutem aacute oumlllum skoacutelastigum og siacuteethan iacute skoacutelanaacutemskraacutem einstakra skoacutela og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga Meeth hugtakinu haeligfni er hins vegar reynt aeth skilgreina frekar hverju menntun aacute aeth aacuteorka
Iacute aethalnaacutemskraacutem er haeligfni skilgreind thornannig aeth huacuten feli iacute seacuter thornekkingu leikni og viethhorf Iacute viethhorfum endurspeglast svo aftur siethferethi tilfinningar og skoumlpunarmaacutettur frumkvaeligethi og faeligrni iacute samskiptshyum Haeligfni felur thornviacute ekki einungis iacute seacuter aeth hafa oumlethlast thornekkingu aacute einhverju heldur einnig aeth kunna aeth beita henni (leiknifaeligrni) og nyacuteta seacuter viethhorfin (doacutemgreind) til aeth geta beitt thornekkingunni vieth oacuteliacutekar aethstaeligethur Segja maacute aeth haeligfni viacutesi til afraksturs menntunarinnar thorne hverju huacuten skilar iacute staeth thorness aeth vera aetheins thornekking - thornekkingarinnar vegna
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
6
Menntun og haeligfni aacute nyacuterri oumlld
Iacute menntakerfinu er miethaeth vieth aeth haeligfni seacute skipt iacute stig innan svokallaeths haeligfniramma THORNannig er gert raacuteeth fyrir aeth nemendur tileinki seacuter grunnshyhaeligfni aacute fyrstu stigum en seacutertaeligkari haeligfni eftir thornviacute sem aacute liacuteethur skoacutelagoumlnguna Haeligfni oumlethlast menn thornoacute ekki einungis iacute skoacutelum THORNar er vissulega lagethur mikilvaeliggur grunnur en svo lengi laeligrir sem lifir baeligethi iacute starfi og daglegu liacutefi THORNviacute skiptir naacutemshaeligfni miklumaacuteli Haeligfnin til aeth geta laeligrt alla aeligvi
Hugtakieth laeligsi er einn maeliglikvarethi aacute haeligfni Laeligsi thornyacuteethir iacute hefethbundnum skilningi thornaeth aeth geta lesieth ogskrifaeth Iacute skilgreiningu aacute hugtakinu laeligsi sem stuethst er vieth iacute PISA-rannsoacutekn OECD er merkingin viacuteethtaeligkshyari og viacutesar til getu nemenda til aeth beita thornekkingusinni og faeligrni iacute mikilvaeliggum naacutemsgreinum til aeth greina skilja leysa og uacutetskyacutera viethfangsefni yacutemissa naacutemsgreina skilmerkilega og vieth alls kyns aethstaeligethshyur THORNannig er til daeligmis talaeth um laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og naacutettuacuterufraeligethi auk lesskilnings
Aacute althornjoacuteethlegum vettvangi er nuacute mikieth raeligtt um hvaetha menntun og haeligfni nemendur thornurfi aeth tileinka seacuteraacute 21 oumlldinni THORNaacutetttaka iacute atvinnuliacutefi og samfeacutelagi 21 aldar krefjist aukinnar aethloumlgunarhaeligfni og siacutefelldrar endurnyacutejunar thornekkingar iacute takt vieth oumlra framthornroacuteun Einnig er loumlgeth aacutehersla aacute skoumlpun heilbrigethi samshyskipti gagnryacutena hugsun og sjaacutelfbaeligrni en alltkemur thornetta fram iacute nyacutelegum aethalnaacutemskraacutem heacuter aacute landi Loks hafa augu manna beinst aeth upplyacutesshyinga- og samskiptataeligkni en nyacuteting hennar hefur
gerbreytt thorneim kroumlfum sem gerethar eru iacute samfeacutelagi og atvinnuliacutefi
THORNegar grunnurinn var lagethur aeth iacuteslensku menntakerfi aacute fyrri hluta siacuteethustu aldar voru samfeacutelag og atvinnuhaeligttir oacuteliacutekir thornviacute sem nuacute er THORNaeligr hugsjoacutenir sem frumkvoumlethlar menntunar heacuter aacute landi houmlfethu um almenna menntun og taeligkifaeligri allra til thornroska og thornaacutetttoumlku iacute lyacuteethraeligethisthornjoacuteethfeacutelagi eru enn iacute goacuteethu gildi aacute nyacuterri oumlld Hins vegar hafa kroumlfur um haeligfni breyst og ungt foacutelk thornarf aeth vera undir thornaeth buacuteieth aeth taka thornaacutett iacute samfeacutelagi og atvinnuliacutefi sem er stoumlethugum breytingum undirorpieth
Iacute althornjoacuteethlegu samfeacutelagi eiga thornjoacuteethir iacute siacutefelldri samshykeppni thornar sem oumlflugt atvinnuliacutef og groacuteskumikieth samfeacutelag laethar aeth ungt og kraftmikieth foacutelk Goacuteeth menntun er lykilthornaacutettur iacute allri thornroacuteun iacute atvinnuliacutefi og samfeacutelagi Staetha einstaklinga og thornjoacuteetha mdash hvort sem litieth er til verethmaeligtaskoumlpunar feacutelagslegrar deiglu eetha almennrar velsaeligldar mdash raeligethst iacute aelig riacutekari maeligli af menntun THORNar er lengd skoacutelagoumlngu ekki endilega maeliglikvarethinn heldur hvaetha haeligfni einstaklingar hafa tileinkaeth seacuter thornegar skoacutela sleppir og hvernig thorneir geta hagnyacutett seacuter hana til thorness aeth takast aacute vieth nyacute og oumlgrandi viethfangsefni alla aeligvi
Framtiacuteetharsyacutenin er aeth ungt foacutelk aacute Iacuteslandi standi jafnfaeligtis erlendum jafnoumlldrum sem best standa iacute menntun og hafi soumlmu taeligkifaeligri til thornaacutetttoumlku iacute samfeacutelagi og atvinnuliacutefi aacute 21 oumlld
bdquoMenntun hvers manns verethur aeth metast eftir thornviacute hve haeligfur hann er til aeth lifa og starfa iacute mannlegu feacutelagi lifa og starfa thornannig aeth liacutef hans verethi meeth hverjum degi meira virethi fyrir sjaacutelfan hann og aethraldquo
7
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Staetha iacuteslensks menntakerfis miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
Einn helsti styrkleikiiacuteslensks menntakerfshyis er joumlfn taeligkifaeligri til menntunar Iacutesland er
skoacutela
meethal thorneirra landa thornar sem minnstur munur er aacute aacuterangri nemenda milli
Mynd 1 ndash Hversu mikil aacutehrif hefurskoacuteli aacute aacuterangur iacute staeligrethfraeligethi
Meeth samanburethi vieth oumlnnur loumlnd maacute greina viacutesbendingar um stoumlethu iacutesshylenska menntakerfisins hvar styrkur
77 thorness liggur og hvar skoacuterinn kreppir Finnland 6 90Iacutesland 10
Sviacutethornjoacuteeth 8612 Einn helsti styrkleiki iacuteslensks menntakerfis sam-
Noregur 8312 kvaeligmt sliacutekum samanburethi er joumlfn taeligkifaeligri til
66Danmoumlrk 13 menntunar Iacutesland er meethal thorneirra landa thornar sem 64 minnstur munur er aacute aacuterangri nemenda milli skoacutela Eistland 13
(sjaacute mynd 1) Sem daeligmi maacute nefna aeth iacute PISA-koumlnnun Iacuterland 6815 74 OECD aacuterieth 2012 er Iacutesland naeligst aacute eftir Finnlandi iacute
Spaacutenn 17 joumlfnuethi milli skoacutela thornegar laeligsi aacute staeligrethfraeligethi er maeliglt 75Kanada 18 Hins vegar er munur aacute aacuterangri nemenda innan skoacutela
Poacutelland 76 meeth thornviacute mesta sem gerist en liacuteklegt er aeth stefnan 20 73 um bdquoskoacutela aacuten aethgreiningarldquo valdi thornar nokkru um Bandariacutekin 23 42Mexiacutekoacute 23 Feacutelagsleg staetha hefur liacutetil aacutehrif aacute aacuterangur iacuteslenskra 90Nyacuteja Sjaacuteland 28 nemenda Aethgengi aeth menntun er gott haacutett iacute
Grikkland 61 thornriethjungur thornjoacuteetharinnar um 100 thornuacutesund manns er 29
Bretland 76 aeth jafnaethi skraacuteethur iacute skoacutela og naeligr thornaacutetttakan til allra 30
aldurshoacutepa allt fraacute leikskoacutela til framhaldsfraeligethslu 79Aacutestraliacutea 31
Hlutfall () af dreifingu aacute staeligrethfraeligethilaeligsi skyacuterist af
Mismun milli meethaltala skoacutela Mismun milli nemenda innan hvers skoacutela
Heimild OECD PISA-koumlnnun 2012 Naacutemsmatsstofnun
73Portuacutegal 31 Annar styrkur iacuteslensks menntakerfis er aeth miethstyacuter-Chile 43 ing er liacutetil Sveitarstjoacuternir skoacutelar og naeligrsamfeacutelag 33
Sviss 68 hafa mikla moumlguleika til aeth aacutekveetha naacutemsframboeth 38
og skipulag skoacutelastarfs enda veita aethalnaacutemskraacuter 69Koacuterea 45 leik- grunn- og framhaldsskoacutela mikieth svigruacutem til 51Austurriacuteki 48 thorness aeth skoacutelastarfieth seacute moacutetaeth aacute heimavelli Sveit-
Iacutetaliacutea 49 arstjoacuternir setja seacuter skoacutelastefnu og geta aacute grundvelli 52 77 hennar moacutetaeth aacuteherslur iacute starfi leik- og grunnskoacutela Luacutexemborg 53
og skoacutelanaacutemskraacuter thorneirra Aacute framhaldsskoacutelastigi 53Teacutekkland 50 vinna skoacutelar aacutefangalyacutesingar og gera tilloumlgur aeth 48Japan 54 naacutemsbrautum sem menntamaacutelaraacuteethuneyti staeth-
Iacutesrael 74 festir svo thornaeligr verethi hluti af aethalnaacutemskraacute THORNannig 55
THORNyacuteskaland 51 hafa sveitarstjoacuternir og skoacutelar svigruacutem til aeth laga 58
naacutemsframboeth og skoacutelastarf aeth aethstaeligethum aacute hverjshy41Sloacuteveniacutea 58 um staeth oacuteliacutekum nemendahoacutepum og thornoumlrfum thorneirra 59Sloacutevakiacutea 59 37Tyrkland 60 Velliacuteethan nemenda er mikilvaeligg forsenda farsaeligllshy61 ar menntunar og aeth nemendur geti tileinkaeth seacuterBelgiacutea 62
fjoumllbreytta haeligfni Liacuteethan nemenda aacute Iacuteslandi er goacuteeth iacute Ungverjaland 3963 samanburethi vieth oumlnnur loumlnd en iacute althornjoacuteethlegri koumlnnun 34Holland 65 Althornjoacuteetha heilbrigethisstofnunarinnar (World Health
8
Organisation WHO 2012) aacute heilbrigethi og liacuteethan 15aacutera skoacutelabarna kom fram aeth Iacutesland var iacute fjoacuteretha saeligtithornaacutetttoumlkulanda thornegar spurt var uacutet iacute aacutenaeliggju barnameeth liacutefieth (sjaacute mynd 2) Athygli vekur aeth liacuteethan pilta er iacute oumlllum tilvikum nema einu betri en stuacutelkna og er svo einnig aacute Iacuteslandi
Margir telja aeth faeligrni iacute notkun upplyacutesingataeligknimuni braacutett skipta skoumlpum iacute liacutefi og starfi einstaklingaog framthornroacuteun samfeacutelaga Aethstaeligethur og aethgengi aethupplyacutesingataeligkni og almenn kunnaacutetta aacute thornaacute taeligknigetur haft mikil aacutehrif aacute menntun og nyacuteskoumlpunbaeligethi innan menntakerfisins og iacute thornjoacuteethfeacutelaginu
Staetha iacuteslensks menntakerfirs miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
99
Iacutesland er fremst Evroacutepuriacutekja thornegar horft er til haeligfni full-orethinna til aeth nyacuteta seacuter upplyacutes-ingataeligkni
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Liacuteethan nemenda aacute Iacuteslandi er goacuteeth iacute samanburethi viethoumlnnur loumlnd
Straacutekar () Stelpur ()
Heimild Althornjoacuteetha heilbrigethisshystofnunin HBSC rannsoacutekn
Noregur
Iacutesland Finnland
Luacutexemborg
Sviacutethornjoacuteeth
Austurriacuteki
Danmoumlrk
Bretland
Holland
Ungverjaland
Lithaacuteen
Spaacutenn
Eistland
Sloacuteveniacutea
Lettland
Frakkland
Portuacutegal
Belgiacutea
EU 27
Iacuterland
Iacutetaliacutea
THORNyacuteskaland
Teacutekkland
Malta
Grikkland
Sloacutevakiacutea
Kyacutepur
Poacutelland
Buacutelgariacutea
Ruacutemeniacutea 10
11
18
23
23
24
24
25
25
25
26
27
28
28
29
29
31
32
32
32
32
32
32
39
42
42
43
43
44
44
14
17
21
22
33
16
25
23
33
21
25
25
29
20
28
22
23
22
19
18
23
34
29
34
25
27
32
27
33
28
15
14
15
10
18
9
13
15
18
10
12
14
16
11
16
11
12
10
10
9
13
18
16
12
11
16
11
12
12
16
61
58
46
45
26
51
38
37
24
44
37
34
27
41
27
38
34
36
39
41
32
16
23
15
22
15
14
18
11
12
Mynd 3 - Toumllvufaeligrni einstaklinga iacuteEvroacutepuriacutekjum
Holland 90
88
87
85
84
84
84
84
81
82
82
82
80
81
84
80
79
71
80
80
81
80
83
78
77
77
77
80
80
78
77
76
75
74
75
75
69
68
58
96
91
90
89
90
88
88
86
89
88
87
87
89
88
85
88
89
86
87
87
85
88
83
87
88
87
88
84
83
84
85
84
85
84
82
77
81
81
63
Belgiacutea (FL)
Finnland
Iacutesland Danmoumlrk
Spaacutenn
Sviss
Eistland
THORNyacuteskaland
Sloacuteveniacutea
Skotland
Frakkland
Noregur
Armeniacutea
Makedoacuteniacutea
Grikkland
England
Ruacutessland
Kanada
Teacutekkland
Bandariacutekin
Austurriacuteki
Lettland
Kroacuteatiacutea
Belgiacutea (FR)
Luacutexemborg
Sviacutethornjoacuteeth
Portuacutegal
Wales
Sloacutevakiacutea
Ungverjaland
Iacuterland
Uacutekraiacutena
Iacutetaliacutea
Poacutelland
Lithaacuteen
Ruacutemeniacutea
Graelignland
Tyrkland
Mynd 2 - Hlutfall 15 aacutera unglinga semsegjast vera mjoumlg aacutenaeliggethir meeth liacutefiethldquo
Hlutfall fullorethinna sem hafa mikla faeligrni iacute toumllvushynotkun er haacutett meethal Iacuteslendinga
Mikil toumllvufaeligrni () Miethlungs toumllvufaeligrni () Liacutetil toumllvufaeligrni () Engin toumllvufaeligrni ()
Heimild Eurostat 2011b Inshyformation Society Statistics
10
200920
3
Staetha iacuteslensks menntakerfirs miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
almennt Iacutesland er fremst Evroacutepuriacutekja thornegar horft er til haeligfni fullorethinna til aeth nyacuteta seacuter upplyacutesingataeligkni(sjaacute mynd 3)
Kannaeth var meethal almennings hversu vel foacutelk var aeth seacuter iacute notkun forrita og einnig iacute floacuteknari aethgerethshyum svo sem uppsetningu styacuterikerfa Hlutfall thorneirra sem hafa mikla faeligrni iacute toumllvunotkun var haeligst meethal Iacuteslendinga og Norethmanna Aeth sama skapi reyndist hlutfall thorneirra sem enga faeligrni houmlfethu vera laeliggst hjaacute Iacuteslendingum
Aacuteskoranir Iacute PIAAC-koumlnnun aacute vegum OECD sem birt var aacuterieth 2013 var laeligsi fullorethinna (18-64 aacutera) kannaeth og eins geta thorneirra til aeth leysa viethfangsefni iacute taeligknivaeligddu umhverfi Niethurstoumlethur thornessarar koumlnnunar hafa viacuteetha orethieth tilefni liacuteflegra umraeligethna um menntun og haeligfni en ein af niethurstoumlethunum var suacute aeth mikil tengsl vaeligru aacute milli laeligsis og efnhagslegra og feacutelagsshylegra thornaacutetta THORNannig eru thorneir sem hafa naacuteeth goacuteethum
toumlkum aacute laeligsi mun liacuteklegri til aeth njoacuteta goacuteethrar heilsuatvinnu haacuterra launa og vera virkir thornaacutetttakendur iacute stjoacuternmaacutelum og samfeacutelagi
Nuacute var thornessi koumlnnun ekki gereth aacute Iacuteslandi en aftur aacute moacuteti hefur komieth iacute ljoacutes aeth mikil fylgni er milli goacuteeths aacuterangurs iacute PISA-koumlnnun 15 aacutera nemenda og haeligfni aacute fullorethinsaacuterum (OECD 2013) thorneas thornviacute betri sem aacuterangurinn var iacute PISA thornviacute meiri var haeligfnin seinna meir Einnig er mikil fylgni milli haeligfni foacutelks og thorness hvaetha skoacutelastigi thornaeth hefur lokieth Draga maacute thornaacute aacutelyktun aeth thornaeth sama eigi vieth heacuter aacute landi
Iacute PISA koumlnnun er athugueth faeligrni 15 aacutera ungmenna iacute lesskilningi laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og laeligsi aacute naacutettshyuacuterufraeligethi Iacutesland hefur lengst af verieth yfir meethaltali OECD riacutekja iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi en fyrshyir neethan meethaltal iacute naacutettuacuterufraeligethi Koumlnnunin hefur verieth loumlgeth fyrir nemendur aacute thornriggja aacutera fresti fraacute aacuterinu 2000 og nyacutelega voru niethurstoumlethur fyrir aacuterieth 2012 birtar
Mynd 4 - Feacutelags- og efnahagslegur aacutevinningur vel laeligsra fullorethinna
Auknar liacutekur eru aacute haacuteum launum miklum poacutelishytiacuteskum aacutehrifum thornaacutettshytoumlku iacute sjaacutelfboethastarfi miklu trausti atvinnu og goacuteethri heilsu meethalfullorethinna sem naacute 4 stigi af 5 iacute PIAAC koumlnnun aacute laeligsi fullorethinna samanborieth vieth einstakshylinga sem naacute 1 stigi eethaneethar
Hlutfallsliacutekur
25
2
15
1 Haacute laun Mikil poacutelitiacutesk THORNaacutetttaka iacute Mikieth traust Atvinna Goacuteeth heilsa Heimild OECD PIAAC-koumlnnun aacutehrif sjaacutelfboethastarfi iacute gareth annarra 2012
11
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Niethurstoumlethur uacuter PISA 2012 syacutena aeth blikur eru aacute lofti iacute aacuterangri iacuteslenskra nemenda eins og mynd 5 syacutenir gloumlgglega Baeligethi hefur aacuterangur iacute lesskilningi versnaeth fraacute fyrstu maeliglingu aacuterieth 2000 og eins hefur samshyanburethur vieth meethaltal annarra landa orethieth oacutehagshystaeligethari Aacute fyrsta PISA proacutefinu iacute lesskilningi var aacutershyangur Iacuteslands 507 stig og fyrir ofan meethaltal OECD en aacute siacuteethasta proacutefi aacuterieth 2012 var aacuterangurinn 483 stig og kominn niethur fyrir meethaltal OECD Mismunurinn aacute milli 2000 og 2012 er 24 stig
Til aeth aacutetta sig aacute thornyacuteethingu thornessa maacute nefna aeth samshykvaeligmt OECD er gert raacuteeth fyrir thornviacute aeth nemendur baeligti sig aeth oumlllu joumlfnu um 45 stig aacute hverju skoacutelaaacuteri Munurinn aacute aacuterangri aacute milli 2000 og 2012 jafngildir thornviacute aeth nemendur sem toacuteku proacutefieth aacuterieth 2012 hafi dregist aftur uacuter fyrirrennurum siacutenum fraacute aacuterinu 2000 um haacutelft skoacutelaaacuter
Varlega verethur aeth fara iacute aeth tuacutelka sveiflur iacute aacuterangri milli aacutera en thornroacuteunin fraacute aldamoacutetum syacutenir aeth Iacutesland verethur aeth baeligta stoumlethu iacuteslenskra nemenda iacute lesskilningi staeligrethfraeligethi og naacutettuacuterufraeligethi eigi thorneir aeth
Mynd 5 - Aacuterangur 15 aacutera nemenda aacute Iacuteslandi iacute PISA-koumlnnun OECD
standa jafnoumlldrum siacutenum iacute oumlethrum loumlndum aacute sporethiAlmennt menntunarstig er oumlnnur viacutesbending um hversu haeligft ungt foacutelk heacuter aacute landi er til aeth takast aacute vieth stoumlrf og frekara naacutem THORNar vekur seacuterstaka athygli hversu haacutett hlutfall ungs foacutelks aacute Iacuteslandi lyacutekur ekki framhaldsskoacutelaproacutefi
Aacute mynd 6 seacutest aeth aacute Iacuteslandi er hlutfall fullorethinna (aacute aldrinum 25-64 aacutera) aacuten framhaldsskoacutelaproacutefs hieth fimmta haeligsta meethal OECD-riacutekja eetha um 30 Munurinn aacute Iacuteslandi og oumlethrum riacutekjum OECD er thornoacute saacute aeth iacute flestum riacutekjum thornar sem thornetta hlutfall er haacutett hafa thornau verieth aeth baeligta stoumlethu siacutena sem aftur endurspeglast iacute betri menntunarstoumlethu yngra foacutelks Suacute er ekki raunin aacute Iacuteslandi thornar sem munur aacute milli yngri og eldri kynsloacuteetha er liacutetill sem syacutenir aeth haeliggtgengur aeth haeligkka menntunarstig thornjoacuteetharinnar
Bent hefur verieth aacute aeth thornetta haacutea hlutfall foacutelks aacuten framhaldsskoacutelamenntunar geti haft alvarlegar efnahagslegar og feacutelagslegar afleiethingar Seacute litieth til reynslu annarra thornjoacuteetha skortir thornann hoacutep sem hverfur snemma fraacute naacutemi frekar haeligfni til aeth finna
Niethurstoumlethur uacuter PISA 2012 syacutena aeth aacuterangur iacuteslenskra nemenda iacute lesskilningi hefur versnshyaeth fraacute fyrstu maeliglingu aacuterieth 2000
Laeligsi aacute staeligrethfraeligethi LesskilningurLaeligsi aacute naacutettuacuterufraeligethi
520
510
500
490
480
470 PISA 2000 PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009 PISA 2012 Heimild OECD PISA-koumlnnun
2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
12
Staetha iacuteslensks menntakerfirs miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
seacuter staeth aacute vinnumarkaethi og liacutekur aacute atvinnuleysifeacutelagslegum vanda aacutehaeligttuhegethun og heilsuleysi eru meiri iacute thorneim hoacutepi THORNegar fram iacute saeligkir er thornetta dyacutert fyrir samfeacutelagieth
Mynd 6 - Hlutfall 25-34 og 25-64 aacuterasem hafa ekki lokieth framhaldsskoacutela
57Tyrkland 68
Versnandi aacuterangur iacute PISA-koumlnnun og laacutegt hlutfall thorneirra sem uacutetskrifast uacuter framhaldsskoacutelum heacuter aacute landi lyacutesa raunveruleika sem taka verethur alvarlega og bregethast thornarf vieth thornegar iacute staeth Breytingar aacute menntakerfi hvort sem thornaeligr eru til hins betra eetha verra koma iacute ljoacutes aacute loumlngum tiacutema og afleiethingarnar eru viacuteethtaeligkar og afdrifariacutekar fyrir einstaklinga og samfeacutelagieth iacute heild
Mexiacutekoacute
Portuacutegal
Spaacutenn
Iacutesland Iacutetaliacutea
Grikkland
Nyacuteja Sjaacuteland
64
65
46
44
29
33
23
56
44
35
29
25
20
20 Aacute Iacuteslandi er hlutfall fullshyorethinna sem ekki hefur
Bretland
Holland
26
28
20
18
lokieth framhaldsskoacutela um 30
Aacutestraliacutea 2918
Belgiacutea 2518
OECD meethaltal 2817
Noregur 2317
Luacutexemborg 1816
Frakkland 2316
Chiacutele 2616
Danmoumlrk 2715
Iacuterland 1114
Ungverjaland 1413
THORNyacuteskaland 1813
Eistland 2812
Iacutesrael 1812
Bandariacutekin 1111
Austurriacuteki 14 11
Sviss 17 10
Finnland 16 10
Sviacutethornjoacuteeth 13 9
Kanada 118
Sloacuteveniacutea 166
Poacutelland 116
Teacutekkland
Sloacutevakiacutea
9
8
6
6 25-64 ()25-34 aacutera ()
Koacuterea 192 Heimild OECD Education at a
Glance 2013
13
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lestur vieth lok grunnskoacutela
Til thorness aeth aacutetta sig betur aacute stoumlethu iacuteslensks menntakerfis skal augum beint seacutershystaklega aeth lestri Iacute PISA-koumlnnuninni er greint aacute milli thornrenns konar bdquolaeligsisldquo thorne lesskilnings eetha lesturs laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og laeligsi aacute naacutettuacuterufraeligethi Litieth er svo aacute aeth lesskilningur seacute forsenda thorness aeth nemendur geti naacuteeth haeligfni til aeth foacuteta sig iacute samfeacutelaginu
Iacute kenningaramma PISA er lesskilningi skipt iacute fimm kennslu og taka virkan thornaacutett iacute samfeacutelaginu Hefur haeligfnithornrep Liacuteta maacute aacute thornrep 2 sem thornaacute laacutegmarksfaeligrni thornaeth gjarnan verieth nefnt bdquoaeth geta ekki lesieth seacuter til iacute lestri sem nemendur thornurfa aeth buacutea yfir svo aeth thorneir gagnsldquo geti naacuteeth aacuterangri iacute liacutefinu seinna meir THORNeir sem lenda thornar fyrir neethan eru ekki beinliacutenis oacutelaeligsir en lenda Eins og sjaacute maacute aacute mynd 7 hefur hlutfall thorneirra sem frekar iacute vandraeligethum aacute naeligsta skoacutelastigi og eiga eru undir thornrepi 2 iacute lesskilningi haeligkkaeth uacuter 15 aacuterieth erfitt meeth aeth tileinka seacuter naacutemsefni og nyacuteta seacuter 2000 iacute 21 aacuterieth 2012 Einnig er thornaeth aacutehyggjuefni aeth
14
35
Lestur vieth lok grunnskoacutela
hlutfall thorneirra sem eru iacute efstu tveimur thornrepunum iacute lesskilningi iacute PISA hefur laeligkkaeth uacuter 33 aacuterieth 2000 iacute 25 aacuterieth 2012 eetha um aacutetta proacutesentustig
Iacute Noregi og Danmoumlrku hefur tekist aeth faeligkka thorneim sem eru iacute laeliggsta haeligfnithornrepi lesskilnings iacute PISA Aacute Iacuteslandi og iacute Sviacutethornjoacuteeth hefur hins vegar sigieth aacute oacutegaeligfuhliethina og standa thornau nuacute lakast afNorethurloumlndunum aeth thornessu leyti (sjaacute mynd 8)
Hlutfall thorneirra sem ekki geta lesieth seacuter til gagns hefur haeligkkaeth uacuter 15 aacuterieth 2000 iacute 21 aacuterieth 2012
Iacute flestum loumlndum er toumlluverethur kynjamunur iacute lesskilningi og standa piltar verr aeth viacutegi en stuacutelkur Svo er einnig aacute Iacuteslandi og var hlutfall pilta iacute neethstu haeligfnithornrepunum aacuterieth 2009 24 en einungis 9 stuacutelkna Aacuterieth 2012 versnaethi staethan nokkueth og voru thornaacute 298 straacutekanna undir thornrepi 2 en 121 stelpnanna
Mynd 7 - Hlutfallsleg dreifing iacuteslenskra nemenda aacute haeligfnithornrep lesskilnings iacutePISA 2000-2012
PISA 2012
PISA 2009
PISA 2006
PISA 2003
PISA 2000
Undir thornrepi 1 () THORNrep 1 () THORNrep 2 () THORNrep 3 () THORNrep 4 () THORNrep 5 ()
8 13 25 30 19 6
5 12 22 2231 9
7 13 25 30 19 6
7 12 24 30 21 7
4 11 22 31 24 9 Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnshyun
Mynd 8 - Hlutfall straacuteka og stelpna aacute Norethurloumlndum sem ekki geta lesieth seacuter tilgagnslsquolsquo
30
25
20
15
10
5
0 Sviacutethornjoacuteeth Noregur Danmoumlrk Finnland
Iacutesland og Sviacutethornjoacuteeth standa nuacute lakast af Norethurshyloumlndum hvaeth lesskilning varethar
Straacutekar StelpurOECD meethaltal
Iacutesland Heimild OECD PISA-koumlnnun 2012 Naacutemsmatsstofnun
15
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Nokkur munur er eftir buacutesetu og undanfarin aacuter hefur lesskilningi hrakaeth meira viacuteethast hvar aacute landsbyggethinni en aacute houmlfuethborgarsvaeligethinu (sjaacute mynd 9) Vesturland er eina landsvaeligethieth sem baeligtir aacuterangur sinn iacute lesskilningi milli aacuteranna 2000 og 2012
Nemendum af erlendum uppruna hefur undanfarin aacuter fjoumllgaeth mjoumlg iacute grunnskoacutelum landsins THORNaeth er seacuterstakt aacutehyggjuefni aeth margir thorneirra virethast ekki naacute aeth foacuteta sig iacute grunnskoacutelum thornar sem aacuterangur thorneirra iacute lestri er mun lakari en hinna sem hafa iacuteslensku aeth moacuteethurmaacuteli
Af ofansoumlgethu maacute sjaacute aeth nauethsynlegt er aeth Iacuteslendingar athugi seacuterstaklega hvernig baeligta megi lesskilning og faeligkka thorneim sem bdquoekki geta lesieth seacuter til gagnsldquo THORNar er staetha drengja seacuterstakt aacutehyggjuefni Viethbroumlgethin thornurfa thornviacute aeth taka mieth af oacuteliacutekri stoumlethu kynjanna Soumlmuleiethis thornarf aeth huga aeth thornviacute hvernig baeligta megi frammistoumlethu nemenda aacute landsbyggethinni sem og innflytjenda
16
Lestur vieth lok grunnskoacutela
Mynd 9 - Meethaltalsaacuterangur iacute lesskilningi eftir landshlutum aacuterin 2000 til 2012
530
520
510
500
490
480
470
460
450
440 Reykjaviacutek Naacutegr Rvk Suethurnes Vesturland Vestfirethir Norethurlv Norethurle Austurland Suethurland -28 PISA stig -12 PISA stig -29 PISA stig +9 PISA stig -24 PISA stig -44 PISA stig -44 PISA stig -63 PISA stig -19 PISA stig
518
508
491 496
472
482 490 488
522 521
490
478
511
464 467
458
471
443
Mynd 10 - THORNroacuteun iacute lesskilningi hjaacute innfaeligddum og innflytjendum 2000 til 2012
Lesskilningi hefur hrakshyaeth meira viacuteethast hvar aacute landsbyggethinni ogmunurinn milli landsshybyggethar og houmlfuethshyborgarsvaeligethisins aukist
Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
Nemendum af erlendshy520 um uppruna hefur
undanfarin aacuter fjoumllgaeth
thorneirra virethast ekki naacute aeth foacuteta sig iacute grunnskoacutelum 460 thornar sem aacuterangur thorneirra iacute lestri er mun lakari en440 hinna sem hafa iacuteslensku aeth moacuteethurmaacuteli
420
Innfaeligddir 400 Landieth iacute heild Innflytjendur
380
500
480
mjoumlg iacute grunnskoacutelum landsins THORNaeth er seacuterstakt aacutehyggjuefni aeth margir
PISA 2000 PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009 PISA 2012 Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
17
722
721
709
699
694
688
104
71
679
159
146
Mynd 11 - Hlutfall thorneirra sem ljuacutekaproacutefi uacuter framhaldsskoacutela aacute skilgreind-um tiacutema
761 10
613 187
613
593 133
589 226
588 52
574 251
567 149
Greining aacute naacutemsframvindu eftir naacutemsbrautum syacutenir aeth naacutemstiacutemi er mjoumlg mismunandi eftir thornviacute aacute hvaetha braut nemandi hoacutef naacutem Koumlnnueth voru afdrif 4161 nemanda sem innritaethist iacute framhaldsskoacutela aacuterieth
Japan 928 2007 Nemendurnir skiptust aacute brautir eins og syacutent er aacute mynd 12
Sloacuteveniacutea
Poacutelland
Bandariacutekin
Iacuterland
Iacutesrael
Sloacutevakiacutea
762
795
868
87
881
855 27
Eins og fram kemur aacute myndinni innritast um 27 nemenda aacute almennar brautir um 60 nemenda innritast beint aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir en einungis 14 aacute starfsnaacutemsbrautir Til samanburethar maacute geta thorness aeth innan Evroacutepusambandsins innritast um 50 nemenda aacute starfsnaacutemsbrautir
Bretland
Ungverjaland
Meethaltal
Belgiacutea
Finnland
Austurriacuteki
Sviacutethornjoacuteeth
Kanada
Eistland Vorieth 2013 eftir sex skoacutelaaacuter skiptist hoacutepurinn eins og mynd 13 syacutenir Af thorneim 2441 sem innrituethust aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir framhaldsskoacutela haustieth 2007 luku 1879 naacutemi meeth stuacutedentsproacutefi eetha 769 Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 41 aacuter aeth meethaltali (hafa verethur iacute huga aeth nemendum var aetheins fylgt eftir iacute 6 aacuter til vors 2013) Af thorneim 1720 sem innrituethust aacute aethrar brautir en boacuteknaacutemsbrautir til stuacutedentsproacutefs luku 395 eetha 23 stuacutedentsproacutefi Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 47 aacuter Athygli vekur aeth naeligrri 70 thorneirra 1124 sem innrituethust aacute almennar brautir houmlfethu
Danmoumlrk
Holland ekki lokieth naacutemi sex aacuterum siacuteethar Um 55 thorneirra sem innrituethust aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth
Frakkland naacutemi aeth loknum sex skoacutelaaacuterum
Noregur
Spaacutenn
Nyacuteja Sjaacuteland Aldursdreifing nemenda iacute starfsnaacutemi og boacuteknaacutemi er afar oacuteliacutek enda ljuacuteka faeligrri iacute fyrrnefnda hoacutepnum naacutemi aacute tilsettum tiacutema Aacuterieth 2012 var meethalaldur
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Iacutesland sker sig uacuter hoacutepi helstu samanburetharlanda iacute thornviacute hversu faacuteir ljuacuteka naacutemi uacuter framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema Aetheins um 44 thorneirra sem innshyrituethust iacute framhaldsskoacutela haustieth 2003 houmlfethu lokieth naacutemi aacute skilgreindum naacutemstiacutema (sem aeth jafnaethi er fjoumlgur aacuter heacuter aacute landi) og tveimur aacuterum eftir thornann tiacutema houmlfethu einungis 58 brautskraacuteethst
Lokieth aacute skilgreindum naacutemstiacutema Lokieth tveimur aacuterum eftir skilgreindan naacutemstiacutema
Heimild OECD Education at a Glance 2013
54
451 292
442 141 IacuteslandLuacutexemborg
Mexiacutekoacute framhaldsskoacutelanema aacute boacuteknaacutemsbrautum 187 aacuter en 44 thorneirra voru 25 aacutera eetha eldri Iacute starfsnaacutemi er aldursdreifing allt oumlnnur meethalaldur nemenda var 252 aacuter en 355 voru 25 aacutera eetha
18
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Um 70 thorneirra sem innritast aacute almennar brautir og um 55 thorneirra sem innritast aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth naacutemi 6 aacuterum siacuteethar
Mynd 12 - Innritun nemenda uacuter 10 bekk grunnskoacutela aacutebrautir framhaldsskoacutela haust 2007
27
59
14
Meeth stuacutedentsbrautum er aacutett vieth brautir sem lyacutekshyur meeth stuacutedentsproacutefi Starfsnaacutemsbrautir veita undirbuacutening fyrir stoumlrf ss iacute iethn- eetha heilbrigethisshygreinum og fela yfirleitt iacute seacuter verklega thornjaacutelfun Aacute almenna braut innrit- ast yfirleitt thorneir nemshyendur sem uppfylla ekkikroumlfur um inntoumlku aacute aethrar brautir framhaldsshyskoacutela
Almennar brautir Starfsnaacutemsbtautir Stuacutedentsbrautir
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
Mynd 13 - Staetha nemenda sem innrituethust 2007 sex aacuterum siacuteethar
100
80
60
40
20
0 Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Almennar brautir
Lokieth starfsnaacutemsproacutefi Ekki lokieth neinu proacutefi
Lokieth stuacutedentsproacutefi
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
19
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
eldri (sjaacute mynd 14) THORNessi athugun aacute naacutemsferli eins aacutergangs og upplyacutesingar um aldur nemendagefa almennar viacutesbendingar um aeth naacutemsferill nemenda seacute oacuteliacutekur eftir thornviacute hvort thorneir hefja naacutem aacutestuacutedentsnaacutemsbrautum eetha starfsnaacutemsbrautum Margir sem hverfa fraacute naacutemi hefja siacuteethar naacutem aacutestarfsnaacutemsbrautum eftir aeth hafa verieth iacute vinnu Einnig er vitaeth aeth sumir sem ljuacuteka stuacutedentsproacutefi hefja siacuteethan starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi
Leietha maacute aeth thornviacute liacutekur aeth laacutegt hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi heacuter aacute landi geti aacutett raeligtur iacute baacutegum lesskilningi sem birtist ma iacutethornviacute hversu haacutett hlutfall thorneirra sem hefja naacutem aacutealmennum brautum (70) ljuacuteka ekki naacutemi THORNeirsem hefja naacutem aacute almennri braut hafa margirhverjir ekki naacuteeth fullnaeliggjandi aacuterangri iacute grunnskoacutela og virethast ekki foacuteta sig iacute framhaldsskoacutela Einnig verethur aeth teljast liacuteklegt aeth nemendur velji seacuterekki naacutemsbrautir vieth haeligfi Ofangreind atriethi eru oacutetviacuteraeligethar viacutesbendingar um alvarlegar brotalamir iacute skipulagi og uppbyggingu naacutemsins naacutemsraacuteethgjoumlf og vaeligntingum nemenda til sjaacutelfra siacuten og naacutemsins
Brotthvarf uacuter skoacutela er ekki skilgreint aacute sama haacutett iacute oumlllum loumlndum og stofnunum Iacute rannsoacutekn OECD aacute brautskraacuteningu nyacutenema aacute framhaldsskoacutelastigisem aacuteethur var minnst aacute var miethaeth vieth aeth thorneirnemendur sem ekki houmlfethu lokieth proacutefi sex aacuterum eftir innritun og ekki voru lengur skraacuteethir iacute skoacutela hefethuhorfieth uacuter naacutemi Aacute Iacuteslandi houmlfethu 29 thorneirra sem innrituethust ekki lokieth proacutefi eftir sex aacuter og voru ekki skraacuteethir iacute neinn skoacutela en 13 voru enn skraacuteethir iacute skoacutela eftir sex aacuter aacuten thorness aeth ljuacuteka naacutemi
Hagstofa Evroacutepusambandsins Eurostat safnarupplyacutesingum fraacute hagstofum Evroacutepulanda semkanna brotthvarf (e early school leavers) iacute vinnushymarkaethskoumlnnunum en thornar er brotthvarf skilgreint sem thornaeth hlutfall 18-24 aacutera foacutelks sem ekki hefur lokieth oumlethru naacutemi eftir grunnskoacutela og ekki hefur verieth iacute naacutemi eetha starfsthornjaacutelfun siacuteethustu fjoacuterar vikur aacuteethur en koumlnnunin er gereth
Goumlgn Hagstofu Evroacutepusambandsins benda til thorness aeth brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu seacuteeinna haeligst aacute Iacuteslandi eetha um 20 (sjaacute mynd 15)
Mynd 14 - Aldursdreifing nemenda aacute stuacutedents- og starfsnaacutemsbrautumhaustieth 2012
Meethalaldur nemenda aacute boacuteknaacutemsbrautum er 187 aacuter en 252 aacute starfsshynaacutemsbrautum
Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Meethalaldur
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuterInnu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
2500
2000
1500
1000
500
0 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
2020
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu er einna haeligst aacute Iacuteslandi
Ef litieth er til thorneirra landa thornar sem brotthvarfsshyhlutfallieth er haeligrra en aacute Iacuteslandi svo sem Spaacutenar Moumlltu Portuacutegals og Tyrklands maacute sjaacute aeth mun hraethar hefur gengieth iacute thornessum loumlndum aeth draga uacuter brotthvarfi uacuter naacutemi en heacuter aacute landi Samkvaeligmt goumlgnum Eurostat droacutest brotthvarf aacute Iacuteslandi aetheins saman um 12 aacute aacuterunum 2009-2012 og thornviacute er oacutehaeligtt aeth segja aeth thornoumlrf seacute aacute aacutehrifariacutekum aethgerethum ef Iacutesland aacute aeth eiga moumlguleika aacute aeth naacute thornviacute markmiethi sem flest Evroacutepuriacuteki hafa sett seacuter aeth brotthvarf verethi undir 10 aacuterieth 2020
Atvinnuthornaacutetttaka ungs foacutelks er mikil heacuter aacute landi (sjaacute mynd 16) sem kann aeth auka liacutekur aacute brotthvarfi og thornviacute aeth nemendum saeligkist naacutemieth seint Afleiethingar af haeliggri naacutemsframvindu iacute framhaldsskoacutela og miklu brotthvarfi eru ma thornaeligr aeth margir snuacutea aftur til naacutems eftir tviacutetugt THORNaeth seacutest td aacute thornviacute aeth meethalaldur starfsnaacutemsnemenda er um 25 aacuter en thornoacute ekki siacuteethur hinu aeth 30-40 fleiri stunda naacutem iacute dagskoacutela en vera aeligtti miethaeth vieth foacutelksfjoumllda iacute aacutergoumlngum aacute framhaldsskoacutelaaldri THORNoacute eru ekki taldir meeth thorneir sem stunda fjarnaacutem eetha saeligkja kvoumlldskoacutela
THORNessi haeligga naacutemsframvinda iacuteslenskra framhaldsshyskoacutelanema er afleiething margviacuteslegra galla aacute menntakerfinu iacute bland vieth feacutelagslega thornaeligtti THORNar maacute helst nefna oacutefullnaeliggjandi undirbuacutening stoacuters hoacuteps nemenda uacuter grunnskoacutela og aeth thorneir faacute ekki naacutem og thornjoacutenustu vieth haeligfi iacute framhaldsskoacutela sem aftur leiethir til brotthvarfs Vinna meeth skoacutela og naacutem meeth vinnuhleacuteum stuethlar einnig aeth haeliggarinaacutemsframvindu Loks maacute nefna aeth thorneir sem leggja stund aacute starfsnaacutem virethast flestir hefja thornaeth naacutem eftir tviacutetugt og meethalaldur thorneirra sem ljuacuteka starfsnaacutemi er haacuter
Kyacutepur 114 117
Eistland 139 105
Lettland 105 139
THORNyacuteskaland 105 111
Iacuterland 97 116
Danmoumlrk 91 113
Finnland 89 99
Holland 88109
77 Luacutexemborg 81
Austurriacuteki 76 87
Sviacutethornjoacuteeth 75 70
Lithaacuteen 65 87
Sviss 5591
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland 55
53
44
54
49
53 2012 ()2009 ()
Kroacuteatiacutea 42 39 Heimild Eurostat vinnumarkshy
aethskoumlnnun
Vieth umbaeligtur aacute menntakerfi thornarf aeth horfa til margra thornaacutetta Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir hins vegar svo ekki verethur um villst aeth thornaeth er oacuteskynsamlegt aeth reyna aeth vinna aeth of moumlrgum breytingum iacute einu Farsaeliglla er aeth einbeita seacuter aeth nokkrum houmlfueththornaacutettum sem liacuteklegastir eru til aeth skilamestum aacutevinningi baeligethi til lengri og skemmri tiacutema
Mynd 15 - Brotthvarf iacute Evroacutepuloumlndum2009 og 2012
443 Tyrkland 396 312Spaacutenn 249271 Malta 226 312Portuacutegal 208 213Iacutesland 201 192 Iacutetaliacutea 176 Hlutfall ungs foacutelks aacute 166 Ruacutemeniacutea 174 aldrinum 18-24 aacutera sem
Noregur 176 hefur hvorki lokieth proacutefi 148 157 uacuter framhaldsskoacutela neacute er
Bretland 135 143
skraacuteeth iacute skoacutela Aacute Iacuteslandi ESB 127 var thornetta hlutfall 20 Buacutelgariacutea 147 aacuterieth 2012 125
Belgiacutea 120 111
Makedoacuteniacutea 117 162
Frakkland 116 122
Ungverjaland 115112
Grikkland 114 144
21
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mynd 16 - Atvinnuthornaacutetttaka foacutelks aacute aldrinum 18-24 aacutera ndash miethaeth vieth fyrstaaacutersfjoacuterethung aacuter hvert
Vinna meeth skoacutela og thornaeth aeth ungt foacutelk hverfur tiacutemabundieth fraacute naacutemi til aeth stunda vinnu stuethlar ma aeth haeliggri naacutemsshyframvindu
Heimild Hagstofa Iacuteslands
80
75
70
65
60 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Mynd 17 ndash Hlutfall dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum af mannfjoumllda 16-20 aacutera
Haacutett hlutfall eldri nemenda skyacuterir aethfjoumlldi dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum er 30 haeligrri en mannfjoumlldi 16 - 20 aacutera
Heimild Hagstofa Iacuteslands
150
130
110
90
80 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
22
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacuteslendingar eru ekki einir um aeth vilja baeligta menntakerfi sitt og viacuteetha erlendis hefur skapast mikil reynsla og thornekking aacute thornroacuteun og umboacutetum aacute thornviacute sviethi THORNar hafa menn rannsakaeth menntakerfi iacute althornjoacuteethlegu samhengi og safnaeth miklum goumlgnum thornar aeth luacutetandi sem hefur gert fraeligethimoumlnnum kleift aeth bera saman hvaetha aethferethir gefast best og hvaetha thornaeligttir reynast oumlrethugastir viethureignar (UNESCOIIEP 2012)
THORNoacutett taka megi seacuter tiltekin menntakerfi til THORNjoacuteethverjar staethieth iacute thorneirri truacute aeth menntakerfi thorneirra fyrirmyndar verethur einnig aeth hafa misjafnar vaeligri meethal hinna bestu iacute heimi en niethurstoumlethur aethstaeligethur iacute huga og finna thornaacute leieth sem fellur aeth PISA syacutendu aeth aacuterangur thornyacuteskra nemenda iacute lestri menningu og stoumlethu skoacutelakerfisins iacute hverju landi var thornaacute undir meethaltali OECD riacutekja Aacuterangur thornyacuteskra Aacuteherslur eiga heldur ekki aeth vera hinar soumlmu thornegar nemenda iacute lesskilningi og oumlethrum greinum PISA reynt er aeth gera saeligmilegt menntakerfi miethlungi hefur batnaeth aeth miklum mun siacuteethan og er THORNyacuteskalandgott og thornegar menn vilja gera aacutegaeligtt menntakerfi nuacute vel yfir meethaltali OECD iacute oumlllum greinum framuacuterskarandi (McKinsey 2010)
Umbaeligtur aacute menntakerfi veretha ekki innleiddar og Iacuteslendingar geta margt af oumlethrum thornjoacuteethum laeligrt iacute byggethar aacute engu thornaeligr thornurfa traustan grundvoumlll sem thornessum efnum baeligethi thorneim sem standa iacute fremstu thornolir sliacutekar breytingar Skoacutelakerfi viacuteetha um heim roumleth iacute althornjoacuteethlegum samanburethi og einnig hinum hafa aeth miklu leyti buacuteieth vieth thornrotlaust tilraunastarf sem naacuteeth hafa aeth baeligta stoumlethu siacutena verulega Maacute thornar og thornroacuteun undanfarna aacuteratugi THORNar er Iacutesland engin nefna Asiacuteuloumlnd svo sem Singapuacuter Suethur-Koacutereu og undantekning Nuacute maacute halda thornviacute fram aeth thornaeth seacute Japan en einnig vestraelign loumlnd aacute boreth vieth Finnland merki um einlaeliggan aacutesetning yfirvalda og skoacutelafoacutelks THORNyacuteskaland Holland Poacutelland og sum fylki Kanada til umboacuteta en hitt verethur einnig aeth jaacuteta aeth thornetta Gjarna er viacutesaeth til thorness aacuterangurs sem naacuteethst hefur iacute starf hefur oft reynst sundurlaust yfirsyacutenin oacuteljoacutes Ontario-fylki iacute Kanada og verethur reynslan thornar gereth og aacuterangurinn eftir thornviacute aeth nokkru umtalsefni heacuter
Iacute leiethbeiningum UNESCO um framthornroacuteun mennta-Einnig maacute seacuterstaklega benda aacute breytingu til kerfis eru tilgreindir aacutetta lykilthornaeligttir aacuterangursriacutekra batnaethar iacute THORNyacuteskalandi thornar sem menn toacuteku til og varanlegra umboacuteta iacute menntamaacutelum Heacuter skal oacutespilltra maacutelanna eftir slaeligmar niethurstoumlethur uacuter fyrstu gereth stutt grein fyrir thorneim meeth daeligmum um PISA-koumlnnuninni aacuterieth 2000 Fram aeth thornviacute houmlfethu uacutetfaeligrslu thorneirra iacute oumlethrum loumlndum
23
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan voumlll
1 Faacute og metnaetharfull markmieth raunhaeligf vel iacutegrundueth og opinber
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og verkgreina jafnt sem liacutekamsraeligktar enda er thornaeth til skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki thorness fallieth aeth styrkja meginmarkmieth eins og laeligsi kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan Loks er mikilvaeliggt aeth muna aeth maeliglingarnar eru voumlll THORNessi markmieth aeligttu aeth hafa thornyacuteethingu fyrir gerethar til thorness aeth geta brugethist vieth ef umbaeligturnar almenning og menntakerfieth iacute heild og vera kynnt laacuteta aacute seacuter standa en ekki til thorness aeth refsa opinberlega Eins aeligttu thornau aeth vera maeliglanleg aacute viethkomandi skoacutelum einhvern haacutett svo aeth haeliggt vaeligri aeth fylgjast meeth thornviacute hvernig miethaethi og bregethast vieth THORNoacute skyldi Ontario-fylki setti seacuter tvouml maeliglanleg meginshyvarast aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute maeliglingarnar markmieth iacute umboacutetum sem hoacutefust thornar aacuterieth 2003 Aeth svo aeth thornaeligr fari ekki aeth raacuteetha foumlr td meeth thornviacute aeth 75 nemenda naeligethu aacutegaeligtisaacuterangri (e performing leggja houmlfuethaacuteherslu aacute aeth allir standist proacutef iacute staeth at high level) iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi iacute thorness aeth veita raungoacuteetha og varanlega menntun grunnskoacutelum og aeth 85 nemenda uacutetskrifuethust Ljoacutemandi aacuterangur aacute proacutefi er liacutetils virethi einn og seacuter uacuter framhaldsskoacutela (e high school) aacute tilsettum ef hann er ekki iacute goacuteethu samraeligmi vieth thornaeth sem aacute tiacutema Fyrra markmiethieth er maeliglt meeth samraeligmdum undan fer og eftir raunverulega haeligfni nemenda proacutefum iacute 3 og 6 bekk en hieth siacuteethara meeth uacutetskriftarshyog fjoumllbreytilega kennslu iacute samraeligmi vieth thornarfir og toumllum THORNraacutett fyrir aeth meginaacuteherslan vaeligri loumlgeth aacute aacutehuga nemendanna lestur og staeligrethfraeligethi var einnig loumlgeth aukin aacutehersla
aacute heilbrigethi og listir Nokkur haeligtta er aacute aeth thornegar til kastanna kemur einskorethist aacuteherslur skoacutela um of vieth thornessi faacuteu meginmarkmieth og aeth aethrir thornaeligttir skoacutelastarfs geti orethieth uacutet undan THORNviacute aeligtti aacutefram aeth leggja raeligkt vieth breidd iacute naacutemsframboethi td aacute sviethi list- og
2 Uppbyggilegar umbaeligtur fyrir alla iacute oumlllum skoacutelum
THORNegar raacuteethist er iacute nauethsynlegar umbaeligtur gaeligtir Jaacutekvaeligethni og hvatning uacutetilokar hins vegar ekki oft tilhneigingar til aeth gera thornaeth aacute neikvaeligethum gagnryacuteni Alltaf maacute gera betur og menntakerfieth forsendum skoacutelar kennarar og nemendur standi og einstakir skoacutelar aeligttu aeth meta aacutebendingar um sig illa og thornviacute neyethist stjoacuternvoumlld til thorness aeth griacutepa thornaeth sem betur maacute fara Einnig thornarf aeth gaeligta thorness iacute taumana Reynslan syacutenir aeth raunverulegum aeth umbaeligturnar taki til allra en verethi ekki aetheins iacute umboacutetum verethur ekki komieth aacute meeth miethstyacuterethum thorneim skoacutelum sem verr standa Iacute oumlllum skoacutelum eru breytingum eetha beinum fyrirmaeliglum aeth ofan Setja nemendur sem geta gert betur og leggja thornarf kapp aeligtti fram umboacutetaaacuteaeligtlun fyrir menntakerfieth og aacute aeth munur iacute frammistoumlethu verethi sem minnstur innleietha aacute thornann haacutett aeth skoacutelafoacutelk sjaacutei seacuter hag iacute henni hvort sem er milli kynja landsvaeligetha eetha uppruna og vilji vinna aeth framgangi hennar innan hvers skoacutela Ella kunna bestu aacuteform aeth veretha aeth engu
24
3 Uppbygging getu til breytinga
Til thorness aeth naacute fram breytingum thornarf thornekkingu og haeligfni fjaacutermagn og stuethning og einnig staethfastan vilja Til thorness aeth umbaeligtur naacuteist fram iacute hverjum skoacutela thornarf getan til sliacutekra breytinga aeth vera fyrir hendi innan thorneirra Hana getur thornurft aeth byggja upp samhlietha undirbuacuteningi aeth hinum eiginlegumarkmiethum
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter THORNviacute er auethvitaeth ekki thornannig farieth sjaacutelf stefnubreytingin leiethir ekki til framfara heldur hvernig tekst aeth vinna uacuter henni Efla thornarf aacutehuga getu og aacutebyrgethartilfinningu thorneirra sem iacute skoacutelum starfa til aeth naacute tilsettum aacuterangri THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth hvetja aacutefram til goacuteethra verka og veita stuethning Aetheins thornannig er haeliggt aeth gera kroumlfu um aacuterangur
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter
THORNaeth er lykilatriethi aeth kennarar faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra aeth vinna aeth umboacutetum aacute siacutenum heimavelli Sliacutek kunnaacutetta er margslungin og thornviacute thornarf uppbygging hennar aeth vera fjoumllbreytileg um leieth og stuethlaeth er aeth thornviacute aeth foacutelk laeligri hvaeth af oumlethru baeligethi innan skoacutela og meeth samvinnu milli skoacutela Starfsthornroacuteun iacute skoacutelakerfinu aeligtti aeth miethast vieth thornaeth aacuten thorness thornoacute aeth missa sjoacutenar aacute meginmarkmiethinu sem er aeligvinlega aeth naacute fram jaacutekvaeligethum breytingum hjaacute nemendum og betri aacuterangri thorneirra
Iacute breytingastarfinu iacute Ontario var mikil aacutehersla loumlgeth aacute aeth byggja upp thornekkingu og haeligfni iacute menntakerfinu og viacuteethtaeligkur stuethningur veittur vieth aeth baeligta kennslu meeth td starfsthornroacuteun kennara mati og leiethbeiningum vieth aacuteaeligtlanagereth og baeligttu naacutemsefni Komieth var aacute samstarfi milli skoacutela og fraeligethsluumdaeligma og samtoumlk kennara og skoacutelastjoacuternenda toacuteku thornar virkan thornaacutett
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
25
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast
4 Viacuteethtaeligkt samstarf innan menntakerfisins undir styrkri forystu
Til aeth naacute fram varanlegum umboacutetum skiptir maacuteli aeth foacutelk um menntakerfieth thornvert og endilangt seacute samstiga um thornaeligr Mikilvaeliggt er aeth viacuteethtaeligk eining riacuteki um umboacutetaaacuteaeligtlanirnar innleiethingu thorneirra og framkvaeligmd thornoacute svo aeth skoethanir kunni aeth vera skiptar um leiethirnar THORNannig thornarf oumlfluga talsmenn breytinganna innan sem utan skoacutelakerfisins THORNaeth er hvorki einfalt neacute fljoacutetlegt aeth afla aacuteformunum sliacuteks stuethnings iacute thornjoacuteethfeacutelaginu en thornaeth er braacuteethnauethsynlegt
Stjoacuternvoumlld thornurfa ljoacuteslega aeth hafa forystu iacute umboacutetastarfinu og stilla saman margviacuteslega strengi Jafnframt er nauethsynlegt aeth leita leiethtoga meethal kennara stjoacuternenda sveitarstjoacuternarmanna samtaka kennara nemenda og foreldra til aeth fylgja thornviacute eftir Stuethla thornarf aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett iacute umboacutetastarfinu
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast Aacuteaeligtlanir geta ekki komieth iacute staeth aethgeretha Meeth thornviacute aeth byggja markvisst upp forystu um umboacutetastarfieth er baeligethi stuethlaeth aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett og aeth thornaeth reynist langvinnt
Umboacutetamoumlnnum haeligttir oft til aeth truacutea thornviacute aeth allir hljoacuteti aeth vera sama sinnis og thorneir Sliacutekt er auethvitaeth ekki raunin foacutelk hefur misjoumlfn viethhorf og skilning aacute hlutunum Sameiginleg framtiacuteetharsyacuten sprettur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur thornarf aeth vinna aeth henni THORNviacute thornurfa stjoacuternvoumlld aeth eiga virk samskipti vieth alla thornaacute sem hlut eiga aeth maacuteli og gefa thorneim kost aacute aeth koma sjoacutenarmiethum siacutenum aacute framfaeligri Ekki er siacuteethur
mikilvaeliggt aeth naacute til almennings meeth upplyacutesingum um umboacutetaaacuteform faacute reglulega fram opinbera umraeligethu og viethhalda almennri saacutett um thornau
Sliacutek samskipti mega hvorki vera spuni neacute einhlietha aacutevarp hins opinbera heldur aeligttu thornau aeth snuacuteast um aeth draga fram oacuteliacutek sjoacutenarmieth og taka tillit til thorneirra Laeligra af thornviacute sem vel maeliglist fyrir og hvaeth thornykir ekki skila aacuterangri Reglulega (og eftir thornviacute sem tilefni gefast til) aeligtti svo aeth uacutetbuacutea og koma aacute framfaeligri upplyacutesingum til fjoumllmiethla og almennings THORNaeligr eiga ekki aetheins aeth luacuteta aeth umboacutetaaacuteaeligtluninniheldur einnig aeth oumlethrum thornaacutettum menntakerfisins thornannig maacute koma iacute veg fyrir aeth thorneir seacuteu vanraeligktir thornoacute aacuteherslan seacute aacute umbaeligturnar
Ekki maacute gleyma aethkomu kennara og samtaka thorneirra Umboacutetum iacute menntakerfinu verethur ekki komieth aacute nema meeth goacuteethum kennurum og er stuethningur thorneirra mikils virethi Maacuteli skiptir aeth goacuteethum kennurum bjoacuteethist goacuteeth laun og viethunandi starfsskilyrethi en jafnframt thornarf kennarasteacutettin aeth vera oumlflug iacute siacutenu fagi og njoacuteta trausts iacute samfeacutelaginu
Til thorness aeth naacute samstoumlethu um framgang umboacuteta var iacute Ontario settur aacute foacutet samraacuteethsvettvangur undir stjoacutern menntamaacutelaraacuteethherra sem helstu samstarfsaethilar aacutettu aethild aeth Aacuteethur en raacuteethist var iacute umbaeligturnar hafethi skorist iacute odda milli stjoacuternvalda og kennara en meeth thornviacute aeth leggja mikla raeligkt vieth samstarfieth og fela samtoumlkum kennara framkvaeligmd aacute tilteknum thornaacutettum umboacutetanna naacuteethist aeth endurvinna traust milli aethila Einnig var loumlgeth houmlfuethaacutehersla aacute aeth miethla upplyacutesingum um framgang umboacutetanna til almennings og koma aacute samstarfi vieth nemendur og foreldra
26
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim
5 Laeligrdoacutemar af nyacuteskoumlpun rannsoacuteknum og goumlgnum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim Sliacutek thornekking er grunnur goacuteethra breytinga og nyacutebreytni Samt er thornaeth svo aeth fjoumllmoumlrg thornroacuteunarverkefni hafa ekki verieth grundvoumlllueth aacute traustri thornekkingu hvorki um thornaeth sem fyrir er neacute hvaeth best hefur reynst annars staethar Eins er of sjaldan lagt mat aacute aacuterangurinn THORNraacutett fyrir aeth thornekking aacute umboacutetum iacute menntun hafi aukist hefur oft minna orethieth uacuter hagnyacutetingu hennar Iacute thornviacute samhengi skiptir td maacuteli aeth kennarasteacutettin nyacuteti seacuter rannsoacuteknir og afrakstur sprotaverkefna til aeth baeligta kennslu
Leggja aeligtti aukna aacuteherslu aacute aeth nyacuteta rannsoacuteknir og vel heppnaeth thornroacuteunarstarf til aeth breyta aacuteherslum iacute skoacutelastarfi Eins maacute nyacuteta betur goumlgn um naacutemsaacuterangur nemenda Ekki til thorness aeth refsa skoacutelum eetha daeligma nemendur heldur til thorness aeth vinna uacuter thorneim og nyacuteta til uacuterboacuteta thornar sem skoacuterinn kreppir THORNaeth aacute til daeligmis vieth um niethurstoumlethur skimunarproacutefa samraeligmdra proacutefa eetha niethurstoumlethur PISA
Til thorness aeth skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld taki aacutebyrgeth aacute aacuterangri nemenda er lagt til aeth fylgst seacute meeth
gt framvindu miethaeth vieth eigin getu og markmieth gt samanburethi vieth aethra skoacutela og sveitarfeacuteloumlg gt frammistoumlethu miethaeth vieth thornaeth sem best gerist
heima og erlendis
Siacuteethast en ekki siacutest aeligttu skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld aeth gefa thornviacute seacuterstakan gaum hvernig stuethla megi aeth thornviacute aeth fleiri nemendur naacutei viethunandi aacuterangri
Iacute oumlethrum loumlndum hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute aeth byggja upp goacuteeth upplyacutesingakerfi um nemendur en einnig leitast vieth aeth koma aacute samstarfi skoacutela og thorneirra sem stunda menntarannsoacuteknir
6 Aacutehersla aacute lykilaethgerethir aacuten thorness aeth thornaeth komi niethur aacute oumlethrum thornaacutettum
Reynslan syacutenir aeth til lengdar er mjoumlg erfitt aetheinbeita seacuter aeth afmoumlrkuethum lykilmarkmiethumhvort heldur horft er til einstakra skoacutela eetha menntakerfisins iacute heild THORNraacutett fyrir goacuteethan aacutesetning getur margt dreift huganum aacute langri leieth reglulega er skipt um poacutelitiacuteska forystu og samfeacutelagieth getur tekieth verulegum breytingum THORNviacute er mikilvaeliggt
aeth reyna aeth sjaacute fyrir hvaeth geti helst orethieth til aeth trufla thornaeth aeth menn haldi markaethri stefnu og gera raacuteethstafanir til aeth koma iacute veg fyrir aeth lykilstjoacuternendur missi sjoacutenar aacute henni Um leieth aeligtti aeth vera til farvegur fyrir aethra thornaeligtti skoacutelastarfsins og thornaeth sem ber aeth houmlndum svo aeth thornviacute megi sinna eins og thornoumlrf krefur
27
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu
7 Betri nyacuteting fjaacutermuna iacute menntakerfinu
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum vekja aacute thorneim athygli og skapa hvata en thorneim thornarf aeth verja af kostgaeligfni thornar sem thornoumlrf er aacute Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu Sem
8 Vandaeth til innleiethingar umboacuteta
Innleiething aethgeretha til aeth naacute settum markmiethumer oft vandasoumlm Huacuten maacute ekki vera oacutesveigjanleg framkvaeligmdaacuteaeligtlun heldur thornarf aeth taka tillit til aethstaeligethna og nauethsynlegra breytinga
Tveir thornaeligttir innleiethingarinnar eru seacuterstaklega mikilvaeliggir annars vegar almennur stuethningshyur vieth hana og hins vegar moumlguleikar menntashymaacutelayfirvalda til aeth veita henni forystu og styethja vieth hana Yfirleitt er sjoacutenum ekki beint naeliggjanlega aeth thornessum thornaacutettum
Stefnumoacutetunin sjaacutelf meeth viacuteethtaeligku samraacuteethi getur tekieth langan tiacutema en eftirfylgnin er oft takmoumlrkueth Til thorness aeth innleietha breytingar iacute menntakerfi thornurfa thorneir sem vinna aeth thornviacute verkefni aeth faacute goacuteethan stuethning THORNetta hefur viacuteetha verieth leyst meeth thornviacute aeth raacuteetha raacuteethgjafa og verkefnisstjoacutera og soumlmuleiethis meeth thornviacute aeth auka samstarf milli aethila kennara skoacutelastjoacuternenda og fraeligethsluyfirvalda
daeligmi um aacuteherslur af thornviacute taginu maacute nefna aukinn beinan stuethning vieth naacutem og kennslu og aeth komieth seacute aacute fjaacuterhagslegri umbun fyrir aacuterangur THORNannig er iacute sumum loumlndum miethaeth vieth aeth skoacutelar sem sinna nemendum meeth miklar thornarfir geti umbunaeth kennurum thorneirra seacuterstaklega og raacuteethieth til siacuten reynslumeiri kennara
Meeth thornviacute aeth vinna aeth umboacutetum meeth thornessum haeligtti toacutekst menntamaacutelayfirvoumlldum iacute Ontario aeth naacute verulegum aacuterangri aacute aacuterunum 2003-2009 THORNar voru sett markmieth um aeth 75 nemenda iacute 3 og 6 bekk grunnskoacutela aeligttu aeth naacute haacuteu stigi iacute lesskilningi og staeligrethfraeligethilaeligsi og aeth 85 framhaldsskoacutelanema brautskraacuteethust aacute tilskildum tiacutema Meeth samstilltu aacutetaki toacutekst aacute thornessum sex aacuterum aeth fjoumllga thorneim sem naacuteethu laacutegmarksviethmiethum iacute lestri ritun og laeligsi aacutestaeligrethfraeligethi uacuter 54 iacute 67 Aacute soumlmu aacuterum joacutekst hlutshyfall thorneirra sem luku framhaldsskoacutela uacuter 67 iacute 79
Heacuter hefur verieth stiklaeth aacute stoacuteru um thornaeligr aacuteherslur sem unnieth hefur verieth aeth iacute Ontario og viacuteethar thornar sem goacuteethur aacuterangur hefur naacuteethst iacute menntamaacutelum
Verethur nuacute vikieth aeth tilloumlgum um hvernig koma megi aacute umboacutetum heacuter aacute landi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
28
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Ef tekieth er mieth af reynslu annarra thornjoacuteetha er margt sem bendir til thorness aeth meeth skipulegum langtiacutemaaethgerethum verethi unnt aeth baeligta stoumlethu iacuteslensks menntakerfis
Smaeligeth landsins gerir thornaeth auethveldara aeth naacute Heacuter er lagt til aeth farieth verethi aeth reynslu annarra oumlllum hlutaetheigandi saman um sameiginleg thornjoacuteetha og sett faacute og skyacuter markmieth yacutett undir jaacutekvaeligeth markmieth og stilla saman strengi en innri viethhorf og getu til breytinga Jafnframt verethi haft styrkur menntakerfisins og nuacutetiacutemalegir innviethir viacuteethtaeligkt samstarf og stuethlaeth aeth thornviacute aeth forysta samfeacutelagsins auka einnig liacutekur aacute aeth sami aacuterangur um umbaeligturnar verethi oacuteskorueth Siacuteethast en ekki siacutest naacuteist vieth aeth mennta ungt foacutelk heacuter aacute landi og thornar verethi loumlgeth aacutehersla aacute rannsoacuteknir thornekkingarmiethlun og sem best tekst til erlendis stuethning vieth skoacutelastarf
Markmieth um lestur Hlutfall thorneirra sem naacute grunnviethmiethum (2 stig) iacute lesskilningi PISA fari uacuter 79 (2012) iacute 90 2018
Mikilvaeliggt er aeth skapa jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs og aeth allir geti naacuteeth aacuterangri iacute lestri Iacute thornviacute felst aeth ungt foacutelk seacute hvatt til aeth lesa fjoumllbreytilegt efni baeligethi heima og iacute skoacutela THORNaeth felur einnig iacute seacuter aeth thorneir sem annast lestrarkennslu beri aacutebyrgeth aacute aeth allir nemendur hafi vieth lok grunnskoacutela oumlethlast aacutekveethna grundvallarfaeligrni iacute lestri og lesskilningi THORNaeth aacute vieth um kennara og annaeth starfsfoacutelk skoacutela foreldra og skoacutelanefndir sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld menntamaacutela Um leieth er nauethsynlegt aeth innan menntakerfisins seacute haeliggt aeth koma til moacutets vieth misjafnar thornarfir nemenda og aeth rannsakaeth verethi meeth kerfisbundnum haeligtti hvaetha aethferethir skila bestum aacuterangri
Iacute skyacuterslu um lestrarkennslu iacute Evroacutepu er fjallaeth um thornaeth sem maacuteli skiptir til aeth baeligta lestur oglesskilning Oacutetalmargt utan skoacutela og innan hefur aacutehrif aacute lestur en aacute grundvelli althornjoacuteethlegra rannsoacutekna og samanburethar milli landa maacute greina mikilvaeliggustu thornaeligttina (Eurydice 2011)
Grunn aeth lestrarnaacutemi thornarf aeth leggja thornegar iacute leikskoacutela meeth skipulegri maacuteloumlrvun markvissum lestri fyrir boumlrnin umraeligethum um thornaeth sem lesieth er og meeth thornviacute aeth yacuteta undir aacutehuga aacute lestri Iacute grunnskoacutela
liggi fyrir skilgreind viethmieth sem komi skyacutert fram iacute aethalnaacutemskraacute eetha meeth oumlethrum haeligtti um lestrarhaeligfni og hvernig huacuten er dyacutepkueth jafnt og thorneacutett fram aacute unglingastig meeth fjoumllbreyttum haeligtti
Ekkert eykur faeligrni iacute lestri eins og thornaeth aeth lesa Eftir thornviacute sem nemendur lesa meira og fjoumllbreyttara efni eykst skilningur thorneirra og loumlngun til aeth lesa meira THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth fjoumllbreytt naacutemsefni seacute nyacutett vieth kennslu ss dagbloumleth tiacutemarit skaacuteldsoumlgur fraeligethirit og rafraelignn texti Ekki maacute heldur gleyma aeth heimilin gegna lykilhlutverki Mikilvaeliggt er aeth foreldrar lesi fyrir boumlrn en ekki siacuteethur aeth thorneir hvetji thornau til aeth lesa sjaacutelf og hjaacutelpi thorneim vieth thornaeth og seacuteugoacuteethar fyrirmyndir
Almenn hvatning um aeth foacutelk lesi meira er goacuteethra gjalda vereth Sliacutekt houmlfethar thornoacute fremur til thorneirra sem eru vel laeligsir en siacuteethur til hinna sem er stirt um lestur eetha hafa liacutetinn aacutehuga THORNaacute skiptir maacuteli aeth nyacuteta rafraelignt efni og nyacutemiethla og fjoumllbreytta framsetningu efnis sem houmlfethar frekar til yngri kynsloacuteethanna
Mikilvaeliggt er aeth greina moumlgulegan lestrarvanda barna snemma thornviacute aeth thorneim mun auethveldara
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
29
Heimild OECD Education at a Glance 2013
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute 1-7 bekk grunnskoacutela er hlutfall moacuteethurshymaacutelskennslu aacute Iacuteslandi mun laeliggra en iacute samanshyburetharloumlndum
verethur aeth vinda ofan af honum meeth seacutertaeligkum kennsluaethferethum og thornjaacutelfun THORNegar aacute leikskoacutelastigi er haeliggt aeth sjaacute viacutesbendingar um hugsanlegalestrarerfiethleika siacuteethar meir og um aeth gera aeth nyacuteta tiacutemann til thorness aeth afstyacutera thorneim meeth thornviacute aeth leggja raeligkt vieth hljoacuteethkerfisvitund nemenda
Iacutehlutun vegna lestraroumlrethugleika er oft oacutemarkviss Niethurstoumlethur PIRLS-koumlnnunar aacute lestri (2006) leiddu iacute ljoacutes aeth 44 nemenda iacute Evroacutepuloumlndum aacutettu kost aacute stuethningi aethstoetharfoacutelks vegna lestrarvanda en hins vegar aacutettu aetheins 25 nemenda kost aacute thornjoacutenustu seacuterfraeligethings iacute lestri Oft er loumlng bieth eftir thornjoacutenustu seacuterfraeligethings svo sem vegna maacutelroumlskunar en skjoacutet viethbroumlgeth vieth sliacutekum vanda skipta miklu maacuteli Meeth thornviacute aeth betrumbaeligta kunnaacutettu kennara til aeth greina og bregethast vieth lestrarvanda maacute naacute miklum aacuterangri THORNar geta skyacuter viethmieth um lestrarfaeligrni aacute hverju naacutemsstigi hjaacutelpaeth
Til thorness aeth baeligta lestrarfaeligrni og skilning unglinga aacute floacuteknari og seacuterhaeligfethari texta er mikilvaeliggt aeth thornjaacutelfa lesturinn iacute yacutemsum naacutemsgreinum Margt bendir aacute hinn boacuteginn til thorness aeth kennarar seacuteu mjoumlg misvel undir thornaeth buacutenir og thornviacute thornarf aeth stilla saman strengi iacute skoacutelum hvaeth thornennan thornaacutett varethar allt fraacute upphafi til loka grunnskoacutela
THORNegar horft er til kennslustunda iacute grunnskoacutelum er hlutfall moacuteethurmaacutelskennslu af heildinni mun laeliggra heacuter en iacute naacutegrannaloumlndunum Iacute nyacuterri aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela var hlutur iacuteslenskushykennslu nokkueth aukinn en thornraacutett fyrir thornaeth er huacuten hlutfallslega mun minni en moacuteethurmaacutelskennsla iacute samanburetharloumlndum
Mynd 18 - Moacuteethurmaacutelskennsla sem hlutfall af heildarkennslustundafjoumllda aacuteIacuteslandi og iacute samanburetharloumlndum 2011
35
30
25
20
15
10
5
0 Danmoumlrk Finnland Noregur ESBIacutesland
30
Moumlgulegar aethgerethir
1 Hlutur moacuteethurmaacutelskennslu iacute viethmiethunarshystundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela verethi aukinn
2 Sett verethi viethmieth um laacutegmarkshaeligfni iacute lestri aacute tilteknum stigum grunnskoacutelans thornmt lestrarhraetha lesskilning orethaforetha og ritfaeligrni iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacute
3 Reglubundnar maeliglingar aacute lesskilningi verethi samhaeligfethar meeth greinandi proacutefum allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela og niethurstoumlethurnar nyacutettar aacute markvissan haacutett Loumlgbundin samraeligmd koumlnnunarproacutef verethi nyacutett iacute sama skyni svo og laeligsisproacutef iacute framhaldsskoacutelum
4 Nemendur af erlendum uppruna njoacuteti seacuterstaks stuethnings meeth thornaeth fyrir augum aeth thorneir naacuteisoumlmu faeligrni iacute lesskilningi og aethrir nemendur
5 Hver leikskoacuteli og grunnskoacuteli geti brugethist jafnoacuteethum vieth viacutesbendingum um lestrarvanda einstakra nemenda Kennarar faacutei thornjaacutelfun og stuethning til thorness aeth bregethast vieth
6 Allir leikshy og grunnskoacutelar setji seacuter laeligsisstefnu iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacuter og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga
7 Yacutett verethi undir jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs iacute thornjoacuteethshyfeacutelaginu og nemendur hvattir til aeth lesa seacuter til aacutenaeliggju utan skoacutela
8 Foreldrar verethi virkjaethir til aeth vekja aacutehuga aacute lestri og styethja vieth lestrarnaacutem barna sinna
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
31
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Markmieth um naacutemsframvindu Hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi aacute tilskildum tiacutema fari uacuter 44 (2011) iacute 60 2018
Til aeth naacute thornessu markmiethi er lagt til aeth aacutehersla verethi loumlgeth aacute thornrjaacute thornaeligtti
gt Endurskipulagning naacutemstiacutema gt Aethgerethir gegn brotthvarfi gt Betri starfsmenntun
Endurskipulagning naacutemstiacutema
Iacutesland sker sig uacuter oumlethrum loumlndum thornegar kemur aeth lengd naacutems fram aeth haacuteskoacutela (sjaacute mynd 19) Aetheins um 44 thorneirra sem hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela uacutetskrifast um tviacutetugt eftir fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur nemenda sem hefja haacuteskoacutelanaacutem heacuter aacute landi er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
THORNaeth hversu faacuteir ljuacuteka framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema og hve naacutemsframvindan er misjoumlfn eftir naacutemsbrautum gefur til kynna aeth endurskoetha thornurfi naacutemsskipulag iacute framhaldsskoacutelum og thornar meeth lengd naacutemstiacutema og uppbyggingu naacutemsbrauta ekki siacutest iacute starfsmenntun
Meeth thornviacute aeth endurskipuleggja naacutemstiacutema iacute framshyhaldsskoacutelum og taka aukieth tillit til mismunandi thornarfa yacutemissa nemendahoacutepa maacute stuethla aeth thornviacute aeth fleiri ljuacuteki naacutemi aacute skilgreindum tiacutema Naacutemsferill nemenda iacute framhaldsskoacutela er mislangur baeligethi eftir thornviacute aacute hvaetha naacutemsbraut thorneir innritast og hvort thorneir hefja naacutem iacute bekkjar- eetha aacutefangaskoacutela Auk thorness koma nemendur misvel undirbuacutenir uacuter grunnskoacutela og sumir framhaldsskoacutelar velja nemendur inn eftir einkunnum iacute boacuteklegum greinum aacute meethan aethrir taka vieth oumlllum umsaeligkjendum
Meethalnaacutemstiacutemi thorneirra sem innritast aacute stuacutedentsshynaacutemsbrautir er iacute nokkueth foumlstum skorethum og aeth jafnaethi fjoumlgur aacuter hjaacute flestum Iacute aacutefangakerfinu er
meiri sveigjanleiki meeth naacutemslok Athygli vekur aeth 22 luku naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum iacute aacutefangaskoacutelum en sambaeligrilegt hlutfall var einungis 05 iacute bekkjarskoacutelum Iacute thorneim framhaldsskoacutelum thornar sem reynsla er fengin af thornriggja aacutera naacutemsbrautum hefur staeligrstur hluti nemenda kosieth aeth ljuacuteka naacutemi aacute thornremur aacuterum eetha 70 iacute Kvennaskoacutelanum og 57 iacute Menntaskoacutela Borgarfjarethar
Iacute Kvennaskoacutelanum byacuteethst nemendum hefethbundieth boacuteknaacutem til stuacutedentsproacutefs aacutesamt almennri braut Nemendum gefst kostur aacute aeth ljuacuteka naacutemi aacute 3 3frac12 eetha 4 aacuterum Samhlietha styttingu naacutemstiacutemavoru nyacutejar naacutemsbrautir settar aacute foacutet naacutemsmat var endurskoethaeth og gereth gangskoumlr aeth betri nyacutetingu aacute skoacutelaaacuterinu Aacutefangar kjarnagreina aacute stuacutedentsproacutefsbrautum eru skilgreindir fraacute 2 thornrepi og thornviacute er skoumlrun vieth naacutemsefni grunnskoacutela minni en aacuteethur var Menntaskoacuteli Borgarfjarethar hefur lengt skoacutelaaacuterieth meeth svipuethum haeligtti og Kvennaskoacutelinn og breytt nyacutetingu thorness aacutesamt thornviacute aeth naacutemsbrautir og naacutemsmat var endurskoethaeth
Nemendur sem innritast aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir bekkjarskoacutela ljuacuteka langflestir proacutefi aacute fjoacuterum aacuterum en miethaeth vieth reynslu Kvennaskoacutelans gaeligti stoacuter hluti thorneirra lokieth naacutemi aacute thornremur aacuterum Iacute nuacuteverandi kerfi lyacutekur nuacute thornegar um fimmtungur nemenda iacute aacutefangaskoacutelum naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum
Meeth thornviacute aeth endurskoetha uppbyggingu naacutemsbrauta og naacutemstiacutema aacute oacuteliacutekum brautum maeligtti baeligta naacutemsframvindu nemenda Einnig kemur til greina aeth setja skyacuterari moumlrk um naacutemstiacutema og aldur Iacute flestum oumlethrum loumlndum er miethaeth vieth aeth foacutelk ljuacuteki naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir tiltekinn aldur Iacute Noregi veretha nemendur td aeth hafa lokieth naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir 25 aacutera aldur en eftir thornaeth
32
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Iacuteslenskir nemendur sem hefja haacuteskoacutelanaacutem hafa aeth baki fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur thorneirra er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
er naacutem thorneirra skilgreint sem fullorethinsfraeligethsla og fer thornaacute fram iacute oumlethrum stofnunum Naacutem iacute framhaldsskoacutelum iacute Danmoumlrku tekur thornrjuacute aacuter Nemendur eldri en 25 aacutera eru skilgreindir sem bdquofullorethnirldquo og thornoacutett thorneir geti aacutefram stundaeth naacutem iacute framhaldsskoacutelum velja thorneir seacuterleiethir aeligtlaethar fullorethnum nemendum Iacute Sviacutethornjoacuteeth thornurfa nemendur aeth hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela iacute siacuteethasta lagi aacuterieth sem thorneir veretha tuttugu aacutera og hafa thornaacute thornrjuacute aacuter til thorness aeth ljuacuteka naacutemi Allir eiga siacuteethan reacutett aacute naacutemi iacute fullorethinsfraeligethslustofnunum sveitarfeacutelaga
Iacute nyacutelegum uacutettektum althornjoacuteethlegra aethila aacute efnahagsshylegri stoumlethu Iacuteslands (OECD 2013 McKinsey 2012) er einatt bent aacute aeth mikill aacutevinningur vaeligri af thornviacute aeth stytta naacutemstiacutema til stuacutedentsproacutefs um eitt eetha tvouml aacuter thornannig aeth hann vaeligri sambaeligrilegur vieth oumlnnur loumlnd Er bent aacute aeth stytta megi naacutemstiacutema baeligethi iacutegrunnskoacutelum og framhaldsskoacutelum um eitt aacuter
Iacute loumlgum um grunnskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacute grunnshyskoacutela hefur ekki verieth gert raacuteeth fyrir styttingu naacutemstiacutema aacute thornviacute skoacutelastigi Fremur hefur verieth horft til sveigjanlegra skila milli grunn- og framhaldsskoacutela thornannig aeth grunnskoacutelanemar geti stytt seacuter leieth annaethhvort meeth thornviacute aeth taka framhaldsskoacutelaaacutefanga aacute meethan thorneir eru enn iacute grunnskoacutela eetha meeth thornviacute aeth innritast iacute framhaldsskoacutela beint uacuter 9 bekk aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum sem eru skilgreind iacute aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela
Um thornessar mundir er verieth aeth gera uacutettekt aacute aacutehrifum stefnunnar um skoacutela aacuten aethgreiningar aacute grunnskoacutela og seacuterfraeligethithornjoacutenustu sveitarfeacutelaga iacute leik- og grunnskoacutelum Jafnframt mun Iacutesland taka thornaacutett iacute samanburetharuacutettekt OECD aacute nyacutetingu fjaacutermagns og annarra aethfanga iacute grunnskoacutelum miethaeth vieth aacuterangur THORNessar uacutettektir munu vafalaust skila gagnlegum upplyacutesingum um stoumlethu grunnskoacutelans
Mynd 19 - Lengd skoacutelagoumlngu aacute boacutekshynaacutemsbrautum framhaldsskoacutela iacute Evroacutepu
Aldur
14 15 16 17 18 19 20
Iacutesland Noregur
Danmoumlrk
Sviacutethornjoacuteeth
Finnland
THORNyacuteskaland
Iacutetaliacutea
Eistland
Lettland
Lithaacuteen
Luacutexemborg
Buacutelgariacutea
Ungverjaland
Poacutelland
Ruacutemeniacutea
Spaacutenn
Malta
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland
Sviss
Bretland
Iacuterland
Belgiacutea
Grikkland
Frakkland
Portuacutegal
Kyacutepur
Holland
Austurriacuteki Heimild Eurydice The structshyure of the European education systems 20132014
33
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
2
Iacute hnotskurn
Framtiacuteetharsyacuten okkar er aeth ungt foacutelk aacute Iacuteslandi hafi soumlmu moumlguleika til thorness aeth lifa og starfa iacute siacutebreytilegum heimi og jafnaldrar thorness iacute loumlndum sem vieth viljum bera okkur saman vieth Til aeth svo megi veretha thornarf aeth veita nemendshyum aacute Iacuteslandi taeligkifaeligri til menntunar iacute menntakerfi sem stenst samanbureth vieth thornaeth sem best gerist erlendis
Helsti styrkur iacuteslensks menntakerfis er aeth miethaeth vieth thornaeth sem almennt gerist iacute samanshyburetharloumlndunum er naacutemsaacuterangur harla jafn milli skoacutela nemendum liacuteethur almennt vel og skoacutelashykerfieth er baeligethi sveigjanlegt og laust vieth mikla miethstyacuteringu
Aacute hinn boacuteginn gliacutemir menntakerfieth vieth minnkshyandi laeligsi unglinga vieth lok grunnskoacutela og slaka naacutemsframvindu iacute framhaldsskoacutelum THORNannig hefur aacuterangur iacuteslenskra nemenda iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og naacutettuacuterufraeligethi versnaeth siacuteethastliethinn aacuteratug og maeliglist nuacute undir meethaltali OECD-riacutekja Einungis 44 iacuteslenskra framhaldsshyskoacutelanema ljuacuteka naacutemi aacute tilsettum tiacutema sem er miklu laeliggra hlutfall en iacute samanburetharloumlndum THORNaacute innritast hlutfallslega faacuteir nemendur iacute starfsshynaacutem og thorneir aacutesamt nemendum aacute almennum brautum framhaldsskoacutela ljuacuteka siacuteethur naacutemi aacute tilsettum tiacutema
Erlendis hafa menn viacuteetha oumlethlast thornekkingu og reynslu iacute umboacutetum aacute menntakerfinu Farsaeliglast thornykir aeth setja faacute en metnaetharfull markmieth sem viacuteethtaeligk samstaetha naeligst um og vinna maacute markshyvisst aeth til langframa Samhlietha thornviacute er mikilvaeliggt aeth hvetja skoacutela til breytinga efla fagvitund kennara auka oumlflun upplyacutesinga og miethlun thorneirra og siacuteethast en ekki siacutest greina aacuterangurinn meta hann og draga af honum aacutelyktanir
Sett eru fram tvouml meginmarkmieth um umbaeligtur iacute menntun aacute Iacuteslandi til aacutersins 2018
gt 90 grunnskoacutelanema naacutei laacutegmarksviethmiethum iacute lestri mdash uacuter 79 nuacute
Til aeth naacute thornessu markmiethi er meethal annars lagt til aeth hlutur moacuteethurmaacutelskennslu verethi aukinn iacute viethmiethunarstundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnshyskoacutela Einnig verethi moacutetueth viethmieth um thornaacute lestrshyarkunnaacutettu sem nemendur eiga aeth buacutea yfir aacutehverju stigi grunnskoacutelans og aeth lesskilningur verethi maeligldur reglulega allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela
gt 60 nemenda ljuacuteki naacutemi uacuter framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema mdash uacuter 44 nuacute
THORNessu markmiethi verethi naacuteeth meeth thornviacute aeth endurshyskipuleggja naacutemstiacutema og stytta naacutem til lokashyproacutefa draga uacuter brotthvarfi og breyta skipulagi starfsmenntunar Lagt er til aeth naacutem til stuacutedshyentsproacutefs miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema og jafnframt verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems Skimaeth verethi fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs meethal nemenda allra framhaldsskoacutela Starfsshynaacutem verethi endurskoethaeth meeth einfoumlldun grunnshynaacutems og uppbyggingu faghaacuteskoacutelastigs iacute huga
Hviacutetboacutek thornessari er aeligtlaeth aeth vera grundvoumlllur frekari umraeligethna og samraacuteeths vieth alla thornaacute sem hag hafa af menntun Aacute thorneim forsendum veretha svo settir aacute foacutet verkefnahoacutepar til thorness aeth gera aacuteaeligtlun um aethgerethir iacute braacuteeth og lengd og hrinda thorneim iacute framkvaeligmd
Iacute hnotskurn
3
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Efnisyfirlit
Inngangur 5
Menntun og haeligfni aacute nyacuterri oumlld 6
Staetha iacuteslensks menntakerfis miethaeth vieth oumlnnur loumlnd 8
Lestur vieth lok grunnskoacutela 14
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum 18
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum 23
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi 29
Almennar aethgerethir til styrktar umboacutetum 38
Lokaoreth 44
Heimildaskraacute 46
4
Inngangur
Inngangur
Vieth lifum aacute tiacutemum oumlrrar taeligknithornroacuteunar althornjoacuteethavaeligethingar og breytinga aacute naacutettuacuteru og samfeacutelagi Hvert svo sem vieth teljum aeth leiethin liggi til framtiacuteethar eru flestshyir aacute einu maacuteli um aeth goacuteeth menntun seacute thornaeth veganesti sem best dugar Traust menntun auethveldar ungu foacutelki aeth foacuteta sig iacute floacuteknum og breytilegum heimi auk thorness aeth leggja grunn aeth oumlflugu atvinnuliacutefi og velsaeligld borgaranna
Hvernig getur iacuteslenskt menntakerfi veitt ungu foacutelki thornaacute menntun sem undirbyacuter thornaeth til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi
Loumlg um skoacutelastigin thornrjuacute leikskoacutela grunnskoacutela og framhaldsskoacutela og nyacutelegar aethalnaacutemskraacuter leggja ma liacutenur um gagnryacutena hugsun skoumlpun tjaacuteningu og virka thornaacutetttoumlku iacute lyacuteethraeligethisthornjoacuteethfeacutelagi Stundum er talaeth um thornessa thornaeligtti sem haeligfni 21 aldar Iacute thornessari hviacutetboacutek er sjoacutenum beint aeth thornviacute hvaetha stoethir iacuteslensks menntakerfis thornurfi helst aeth styrkja og hvaetha leiethir seacuteu best til thorness fallnar aeth veita nemendum thornaacute menntun sem loumlggjoumlf og aethalnaacutemskraacuter boetha Vieth gereth hviacutetboacutekarinnar hefur verieth stuethst vieth althornjoacuteethlegar rannsoacuteknir aacute umboacutetum iacute menntakerfum og leitast vieth aeth draga laeligrdoacutem af reynslu thorneirra thornjoacuteetha sem best standa iacute althornjoacuteethlegum samanburethi
Iacute hviacutetboacutekinni er fjallaeth um nuacuteverandi stoumlethu iacuteslenska menntakerfisins og aacute grundvelli thorneirrar greiningar loumlgeth fram droumlg aeth aacuteherslum og aethgerethum Mesti thornunginn er lagethur aacute thornau meginmarkmiethaeth baeligta aacuterangur iacute lestri og naacutemsframvindu iacute framhaldsskoacutelum Tiacuteundaeth er hvar og hvernig vaelignlegast thornykir aeth koma aacute umboacutetum iacute thornviacute augnamiethi THORNar er fyrst og fremst stuethst vieth althornjoacuteethleg samanburetharhaeligf goumlgn sem aflaeth ermeeth reglubundnum haeligtti en gert er raacuteeth fyrir aeth vieth frekari uacutetfaeligrslu aacute aethgerethum megi nyacuteta thornaeligr fjoumllmoumlrgu iacuteslensku rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth aacute menntun heacuter aacute landi
THORNaeth skal tekieth skyacutert fram aeth thornaeligr meginaacuteherslur og aethgerethir sem heacuter verethur fjallaeth um uacutetiloka alls ekki umbaeligtur aacute oumlethrum sviethum menntunar THORNaeligr lyacutesa fyrst og fremst hugmyndum um tiltekin forgangsverkefni sem breieth samstaetha aeligtti aeth geta naacuteethst um THORNaeligr aethgerethir sem aeligtlunin er aeth moacuteta iacute framhaldinu munu aacuten efa nyacutetast almennt iacute skoacutelastarfi og hafa viacuteethtaeligk og jaacutekvaeligeth aacutehrif
Tilgangur thornessarar hviacutetboacutekar er aethallega saacute aeth skapa grundvoumlll til umraeligethu og aethgeretha til uacuterboacuteta iacute menntamaacutelum aacute Iacuteslandi AEligtlunin er aeth kalla til alla thornaacute sem laacuteta sig menntun varetha til thorness aeth leggja houmlnd aacute ploacuteg vieth framhaldieth Mikilvaeliggt er aeth horft seacute til lengri tiacutema iacute thorneim efnum enda eru menntakerfi margbrotin og aacuterangur af umboacutetum kemur oft iacute ljoacutes loumlngu siacuteethar thornoacutett vissulega megi einnig sjaacute aacutevinning aacute stoumlku sviethum aacute skemmri tiacutema
Iacuteslendingar hafa syacutent aeth thorneir geta naacuteeth miklum aacuterangri iacute umboacutetastarfi iacute skoacutelum meeth samstilltum aethgerethum Eitt besta daeligmieth er sjaacutelfsagt thornaeth afrek sem unnist hefur aacute undanfoumlrnum tuttugu aacuterum aeth draga uacuter toacutebaks- og viacutemuefnaneyslu iacute grunnskoacutelum THORNar loumlgethust stjoacuternvoumlld sveitarstjoacuternir skoacutelastjoacuternendur kennarar foreldrar nemendur iacutethornroacutetta- og aeligskulyacuteethsfeacuteloumlg yacutemsir forvarnaraethilar og seacuterfraeligethingar aacute eitt meeth skipulegum og vel grundvoumllluethum aethgerethum Reynsla annarra thornjoacuteetha er suacute aeth meeth sams konar aethferethum megi naacute miklum aacuterangri iacute aeth efla menntun
5
Menntun og haeligfni aacute nyacuterri oumlld
Umfangsmikilli stefnumoacutetun iacute menntamaacutelum lauk aacuterieth 2008 thornegar nyacute loumlg um skoacutelastigin thornrjuacute mdash leikskoacutela grunnskoacutela og framhaldsskoacutela mdash aacutesamt loumlgum um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda voru samthornykkt aacute Althorningi Aacuterin aacute eftir voru einnig sett loumlg um framhaldsfraeligethslu og um naacutems- og starfsshyraacuteethgjafa Siacuteethan hefur verieth unnieth aeth innleiethingu thornessara laga og yacutemsar reglushygerethir og nyacutejar aethalnaacutemskraacuter gefnar uacutet
Einn af meginthornraacuteethunum iacute menntastefnunni fraacute 2008 og aethalnaacutemskraacutem aacute grundvelli hennar var aacutehersla aacute haeligfni nemenda og aeth skoacutelunum vaeligri veitt svigruacutem til aeth leggja raeligkt vieth fjoumllbreytilega haeligfileika ungs foacutelks Sveitarstjoacuternum og skoacutelum voru faeligreth aukin aacutehrif til thorness aeth moacuteta naacutemsframshyboeth og kennsluhaeligtti um leieth og kennaramenntun var lengd
THORNoacutett mikieth verk hafi verieth unnieth meeth setningu laga og naacutemskraacuteruacutetgaacutefu hefur samt skort aacute naeligga leiethsoumlgn um framkvaeligmd thorneirra og aacuteherslur Nyacutelegar niethurstoumlethur uacuter PISAkoumlnnun Efnahags- og framfarastofnunarinnar (OECD) og greining aacute stoumlethu framhaldsskoacutelans heacuter aacute landi gefa oacutetviacuteraeligtt til kynna aeth frekari aethgeretha seacute thornoumlrf til aeth styrkja iacuteslenskt menntakerfi
THORNegar grunnur var lagethur aeth iacuteslensku skoacutelakerfi aacute fyrri hluta siacuteethustu aldar var mdash liacutekt og nuacute mdash leitaeth svara vieth thornviacute hver vaeligru markmieth menntunar ungs foacutelks aacute Iacuteslandi Guethmundur Finnbogason sem vann aeth undirbuacuteningi fraeligethslulaganna sem toacuteku gildi 1907 svaraethi thornviacute svo bdquo Menntun hvers manns verethur aeth metast eftir thornviacute hve haeligfur hann er til aeth lifa og starfa iacute mannlegu feacutelagi lifa og starfa thornannig aeth liacutef hans verethi meeth hverjum degi meira virethi fyrir sjaacutelfan hann og aethraldquo (Guethmundur Finnbogason 1994 [1903] bls 33) THORNviacute verethur vart betur svaraeth liethlega oumlld siacuteethar
Iacute nuacutegildandi loumlgum um leik- grunn- og framhaldsshyskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacutem eru tilgreind helstu markshymieth iacute formlegri menntun heacuter aacute landi
THORNannig er iacute loumlgum um leikskoacutela sagt aeth hlutverk skoacutelans seacute aeth stuethla aeth alhlietha thornroska barna thornar skuli lagethur grunnur aeth thornaacutetttoumlku iacute lyacuteethraeligethisthornjoacuteethshyfeacutelagi oumlrvueth faeligrni iacute iacuteslensku haeligfileikar thorneirra til tjaacuteningar og skoumlpunar raeligktaethir og leitast vieth aeth styrkja sjaacutelfsmynd thorneirra heilbrigethisvitund oumlryggi og haeligfni iacute mannlegum samskiptum Aacute grunnskoacutelashystigi er aacutefram loumlgeth aacutehersla aacute alhlietha thornroska nemshyenda faeligrni iacute iacuteslensku maacuteli skilning thorneirra aacute iacuteslensku samfeacutelagi haeligfni til samskipta og samvinnu frumshykvaeligethi sjaacutelfstaeligetha hugsun og aeth skoumlpunarkrafturshyinn seacute virkjaethur iacute stoumlethugri viethleitni til menntunar og thornroska Iacute loumlgum um framhaldsskoacutela baeligtast svo vieth aacuteherslur aacute undirbuacutening fyrir frekara naacutem thornaacutetttoumlku iacute atvinnuliacutefinu oumlgueth og sjaacutelfstaeligeth vinnubroumlgeth og aeth nemendur oumlethlist faeligrni til aeth gegna seacuterhaeligfethum stoumlrfum
THORNessi stefnumieth eru uacutetfaeligreth frekar iacute aethalnaacutemskraacutem aacute oumlllum skoacutelastigum og siacuteethan iacute skoacutelanaacutemskraacutem einstakra skoacutela og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga Meeth hugtakinu haeligfni er hins vegar reynt aeth skilgreina frekar hverju menntun aacute aeth aacuteorka
Iacute aethalnaacutemskraacutem er haeligfni skilgreind thornannig aeth huacuten feli iacute seacuter thornekkingu leikni og viethhorf Iacute viethhorfum endurspeglast svo aftur siethferethi tilfinningar og skoumlpunarmaacutettur frumkvaeligethi og faeligrni iacute samskiptshyum Haeligfni felur thornviacute ekki einungis iacute seacuter aeth hafa oumlethlast thornekkingu aacute einhverju heldur einnig aeth kunna aeth beita henni (leiknifaeligrni) og nyacuteta seacuter viethhorfin (doacutemgreind) til aeth geta beitt thornekkingunni vieth oacuteliacutekar aethstaeligethur Segja maacute aeth haeligfni viacutesi til afraksturs menntunarinnar thorne hverju huacuten skilar iacute staeth thorness aeth vera aetheins thornekking - thornekkingarinnar vegna
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
6
Menntun og haeligfni aacute nyacuterri oumlld
Iacute menntakerfinu er miethaeth vieth aeth haeligfni seacute skipt iacute stig innan svokallaeths haeligfniramma THORNannig er gert raacuteeth fyrir aeth nemendur tileinki seacuter grunnshyhaeligfni aacute fyrstu stigum en seacutertaeligkari haeligfni eftir thornviacute sem aacute liacuteethur skoacutelagoumlnguna Haeligfni oumlethlast menn thornoacute ekki einungis iacute skoacutelum THORNar er vissulega lagethur mikilvaeliggur grunnur en svo lengi laeligrir sem lifir baeligethi iacute starfi og daglegu liacutefi THORNviacute skiptir naacutemshaeligfni miklumaacuteli Haeligfnin til aeth geta laeligrt alla aeligvi
Hugtakieth laeligsi er einn maeliglikvarethi aacute haeligfni Laeligsi thornyacuteethir iacute hefethbundnum skilningi thornaeth aeth geta lesieth ogskrifaeth Iacute skilgreiningu aacute hugtakinu laeligsi sem stuethst er vieth iacute PISA-rannsoacutekn OECD er merkingin viacuteethtaeligkshyari og viacutesar til getu nemenda til aeth beita thornekkingusinni og faeligrni iacute mikilvaeliggum naacutemsgreinum til aeth greina skilja leysa og uacutetskyacutera viethfangsefni yacutemissa naacutemsgreina skilmerkilega og vieth alls kyns aethstaeligethshyur THORNannig er til daeligmis talaeth um laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og naacutettuacuterufraeligethi auk lesskilnings
Aacute althornjoacuteethlegum vettvangi er nuacute mikieth raeligtt um hvaetha menntun og haeligfni nemendur thornurfi aeth tileinka seacuteraacute 21 oumlldinni THORNaacutetttaka iacute atvinnuliacutefi og samfeacutelagi 21 aldar krefjist aukinnar aethloumlgunarhaeligfni og siacutefelldrar endurnyacutejunar thornekkingar iacute takt vieth oumlra framthornroacuteun Einnig er loumlgeth aacutehersla aacute skoumlpun heilbrigethi samshyskipti gagnryacutena hugsun og sjaacutelfbaeligrni en alltkemur thornetta fram iacute nyacutelegum aethalnaacutemskraacutem heacuter aacute landi Loks hafa augu manna beinst aeth upplyacutesshyinga- og samskiptataeligkni en nyacuteting hennar hefur
gerbreytt thorneim kroumlfum sem gerethar eru iacute samfeacutelagi og atvinnuliacutefi
THORNegar grunnurinn var lagethur aeth iacuteslensku menntakerfi aacute fyrri hluta siacuteethustu aldar voru samfeacutelag og atvinnuhaeligttir oacuteliacutekir thornviacute sem nuacute er THORNaeligr hugsjoacutenir sem frumkvoumlethlar menntunar heacuter aacute landi houmlfethu um almenna menntun og taeligkifaeligri allra til thornroska og thornaacutetttoumlku iacute lyacuteethraeligethisthornjoacuteethfeacutelagi eru enn iacute goacuteethu gildi aacute nyacuterri oumlld Hins vegar hafa kroumlfur um haeligfni breyst og ungt foacutelk thornarf aeth vera undir thornaeth buacuteieth aeth taka thornaacutett iacute samfeacutelagi og atvinnuliacutefi sem er stoumlethugum breytingum undirorpieth
Iacute althornjoacuteethlegu samfeacutelagi eiga thornjoacuteethir iacute siacutefelldri samshykeppni thornar sem oumlflugt atvinnuliacutef og groacuteskumikieth samfeacutelag laethar aeth ungt og kraftmikieth foacutelk Goacuteeth menntun er lykilthornaacutettur iacute allri thornroacuteun iacute atvinnuliacutefi og samfeacutelagi Staetha einstaklinga og thornjoacuteetha mdash hvort sem litieth er til verethmaeligtaskoumlpunar feacutelagslegrar deiglu eetha almennrar velsaeligldar mdash raeligethst iacute aelig riacutekari maeligli af menntun THORNar er lengd skoacutelagoumlngu ekki endilega maeliglikvarethinn heldur hvaetha haeligfni einstaklingar hafa tileinkaeth seacuter thornegar skoacutela sleppir og hvernig thorneir geta hagnyacutett seacuter hana til thorness aeth takast aacute vieth nyacute og oumlgrandi viethfangsefni alla aeligvi
Framtiacuteetharsyacutenin er aeth ungt foacutelk aacute Iacuteslandi standi jafnfaeligtis erlendum jafnoumlldrum sem best standa iacute menntun og hafi soumlmu taeligkifaeligri til thornaacutetttoumlku iacute samfeacutelagi og atvinnuliacutefi aacute 21 oumlld
bdquoMenntun hvers manns verethur aeth metast eftir thornviacute hve haeligfur hann er til aeth lifa og starfa iacute mannlegu feacutelagi lifa og starfa thornannig aeth liacutef hans verethi meeth hverjum degi meira virethi fyrir sjaacutelfan hann og aethraldquo
7
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Staetha iacuteslensks menntakerfis miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
Einn helsti styrkleikiiacuteslensks menntakerfshyis er joumlfn taeligkifaeligri til menntunar Iacutesland er
skoacutela
meethal thorneirra landa thornar sem minnstur munur er aacute aacuterangri nemenda milli
Mynd 1 ndash Hversu mikil aacutehrif hefurskoacuteli aacute aacuterangur iacute staeligrethfraeligethi
Meeth samanburethi vieth oumlnnur loumlnd maacute greina viacutesbendingar um stoumlethu iacutesshylenska menntakerfisins hvar styrkur
77 thorness liggur og hvar skoacuterinn kreppir Finnland 6 90Iacutesland 10
Sviacutethornjoacuteeth 8612 Einn helsti styrkleiki iacuteslensks menntakerfis sam-
Noregur 8312 kvaeligmt sliacutekum samanburethi er joumlfn taeligkifaeligri til
66Danmoumlrk 13 menntunar Iacutesland er meethal thorneirra landa thornar sem 64 minnstur munur er aacute aacuterangri nemenda milli skoacutela Eistland 13
(sjaacute mynd 1) Sem daeligmi maacute nefna aeth iacute PISA-koumlnnun Iacuterland 6815 74 OECD aacuterieth 2012 er Iacutesland naeligst aacute eftir Finnlandi iacute
Spaacutenn 17 joumlfnuethi milli skoacutela thornegar laeligsi aacute staeligrethfraeligethi er maeliglt 75Kanada 18 Hins vegar er munur aacute aacuterangri nemenda innan skoacutela
Poacutelland 76 meeth thornviacute mesta sem gerist en liacuteklegt er aeth stefnan 20 73 um bdquoskoacutela aacuten aethgreiningarldquo valdi thornar nokkru um Bandariacutekin 23 42Mexiacutekoacute 23 Feacutelagsleg staetha hefur liacutetil aacutehrif aacute aacuterangur iacuteslenskra 90Nyacuteja Sjaacuteland 28 nemenda Aethgengi aeth menntun er gott haacutett iacute
Grikkland 61 thornriethjungur thornjoacuteetharinnar um 100 thornuacutesund manns er 29
Bretland 76 aeth jafnaethi skraacuteethur iacute skoacutela og naeligr thornaacutetttakan til allra 30
aldurshoacutepa allt fraacute leikskoacutela til framhaldsfraeligethslu 79Aacutestraliacutea 31
Hlutfall () af dreifingu aacute staeligrethfraeligethilaeligsi skyacuterist af
Mismun milli meethaltala skoacutela Mismun milli nemenda innan hvers skoacutela
Heimild OECD PISA-koumlnnun 2012 Naacutemsmatsstofnun
73Portuacutegal 31 Annar styrkur iacuteslensks menntakerfis er aeth miethstyacuter-Chile 43 ing er liacutetil Sveitarstjoacuternir skoacutelar og naeligrsamfeacutelag 33
Sviss 68 hafa mikla moumlguleika til aeth aacutekveetha naacutemsframboeth 38
og skipulag skoacutelastarfs enda veita aethalnaacutemskraacuter 69Koacuterea 45 leik- grunn- og framhaldsskoacutela mikieth svigruacutem til 51Austurriacuteki 48 thorness aeth skoacutelastarfieth seacute moacutetaeth aacute heimavelli Sveit-
Iacutetaliacutea 49 arstjoacuternir setja seacuter skoacutelastefnu og geta aacute grundvelli 52 77 hennar moacutetaeth aacuteherslur iacute starfi leik- og grunnskoacutela Luacutexemborg 53
og skoacutelanaacutemskraacuter thorneirra Aacute framhaldsskoacutelastigi 53Teacutekkland 50 vinna skoacutelar aacutefangalyacutesingar og gera tilloumlgur aeth 48Japan 54 naacutemsbrautum sem menntamaacutelaraacuteethuneyti staeth-
Iacutesrael 74 festir svo thornaeligr verethi hluti af aethalnaacutemskraacute THORNannig 55
THORNyacuteskaland 51 hafa sveitarstjoacuternir og skoacutelar svigruacutem til aeth laga 58
naacutemsframboeth og skoacutelastarf aeth aethstaeligethum aacute hverjshy41Sloacuteveniacutea 58 um staeth oacuteliacutekum nemendahoacutepum og thornoumlrfum thorneirra 59Sloacutevakiacutea 59 37Tyrkland 60 Velliacuteethan nemenda er mikilvaeligg forsenda farsaeligllshy61 ar menntunar og aeth nemendur geti tileinkaeth seacuterBelgiacutea 62
fjoumllbreytta haeligfni Liacuteethan nemenda aacute Iacuteslandi er goacuteeth iacute Ungverjaland 3963 samanburethi vieth oumlnnur loumlnd en iacute althornjoacuteethlegri koumlnnun 34Holland 65 Althornjoacuteetha heilbrigethisstofnunarinnar (World Health
8
Organisation WHO 2012) aacute heilbrigethi og liacuteethan 15aacutera skoacutelabarna kom fram aeth Iacutesland var iacute fjoacuteretha saeligtithornaacutetttoumlkulanda thornegar spurt var uacutet iacute aacutenaeliggju barnameeth liacutefieth (sjaacute mynd 2) Athygli vekur aeth liacuteethan pilta er iacute oumlllum tilvikum nema einu betri en stuacutelkna og er svo einnig aacute Iacuteslandi
Margir telja aeth faeligrni iacute notkun upplyacutesingataeligknimuni braacutett skipta skoumlpum iacute liacutefi og starfi einstaklingaog framthornroacuteun samfeacutelaga Aethstaeligethur og aethgengi aethupplyacutesingataeligkni og almenn kunnaacutetta aacute thornaacute taeligknigetur haft mikil aacutehrif aacute menntun og nyacuteskoumlpunbaeligethi innan menntakerfisins og iacute thornjoacuteethfeacutelaginu
Staetha iacuteslensks menntakerfirs miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
99
Iacutesland er fremst Evroacutepuriacutekja thornegar horft er til haeligfni full-orethinna til aeth nyacuteta seacuter upplyacutes-ingataeligkni
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Liacuteethan nemenda aacute Iacuteslandi er goacuteeth iacute samanburethi viethoumlnnur loumlnd
Straacutekar () Stelpur ()
Heimild Althornjoacuteetha heilbrigethisshystofnunin HBSC rannsoacutekn
Noregur
Iacutesland Finnland
Luacutexemborg
Sviacutethornjoacuteeth
Austurriacuteki
Danmoumlrk
Bretland
Holland
Ungverjaland
Lithaacuteen
Spaacutenn
Eistland
Sloacuteveniacutea
Lettland
Frakkland
Portuacutegal
Belgiacutea
EU 27
Iacuterland
Iacutetaliacutea
THORNyacuteskaland
Teacutekkland
Malta
Grikkland
Sloacutevakiacutea
Kyacutepur
Poacutelland
Buacutelgariacutea
Ruacutemeniacutea 10
11
18
23
23
24
24
25
25
25
26
27
28
28
29
29
31
32
32
32
32
32
32
39
42
42
43
43
44
44
14
17
21
22
33
16
25
23
33
21
25
25
29
20
28
22
23
22
19
18
23
34
29
34
25
27
32
27
33
28
15
14
15
10
18
9
13
15
18
10
12
14
16
11
16
11
12
10
10
9
13
18
16
12
11
16
11
12
12
16
61
58
46
45
26
51
38
37
24
44
37
34
27
41
27
38
34
36
39
41
32
16
23
15
22
15
14
18
11
12
Mynd 3 - Toumllvufaeligrni einstaklinga iacuteEvroacutepuriacutekjum
Holland 90
88
87
85
84
84
84
84
81
82
82
82
80
81
84
80
79
71
80
80
81
80
83
78
77
77
77
80
80
78
77
76
75
74
75
75
69
68
58
96
91
90
89
90
88
88
86
89
88
87
87
89
88
85
88
89
86
87
87
85
88
83
87
88
87
88
84
83
84
85
84
85
84
82
77
81
81
63
Belgiacutea (FL)
Finnland
Iacutesland Danmoumlrk
Spaacutenn
Sviss
Eistland
THORNyacuteskaland
Sloacuteveniacutea
Skotland
Frakkland
Noregur
Armeniacutea
Makedoacuteniacutea
Grikkland
England
Ruacutessland
Kanada
Teacutekkland
Bandariacutekin
Austurriacuteki
Lettland
Kroacuteatiacutea
Belgiacutea (FR)
Luacutexemborg
Sviacutethornjoacuteeth
Portuacutegal
Wales
Sloacutevakiacutea
Ungverjaland
Iacuterland
Uacutekraiacutena
Iacutetaliacutea
Poacutelland
Lithaacuteen
Ruacutemeniacutea
Graelignland
Tyrkland
Mynd 2 - Hlutfall 15 aacutera unglinga semsegjast vera mjoumlg aacutenaeliggethir meeth liacutefiethldquo
Hlutfall fullorethinna sem hafa mikla faeligrni iacute toumllvushynotkun er haacutett meethal Iacuteslendinga
Mikil toumllvufaeligrni () Miethlungs toumllvufaeligrni () Liacutetil toumllvufaeligrni () Engin toumllvufaeligrni ()
Heimild Eurostat 2011b Inshyformation Society Statistics
10
200920
3
Staetha iacuteslensks menntakerfirs miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
almennt Iacutesland er fremst Evroacutepuriacutekja thornegar horft er til haeligfni fullorethinna til aeth nyacuteta seacuter upplyacutesingataeligkni(sjaacute mynd 3)
Kannaeth var meethal almennings hversu vel foacutelk var aeth seacuter iacute notkun forrita og einnig iacute floacuteknari aethgerethshyum svo sem uppsetningu styacuterikerfa Hlutfall thorneirra sem hafa mikla faeligrni iacute toumllvunotkun var haeligst meethal Iacuteslendinga og Norethmanna Aeth sama skapi reyndist hlutfall thorneirra sem enga faeligrni houmlfethu vera laeliggst hjaacute Iacuteslendingum
Aacuteskoranir Iacute PIAAC-koumlnnun aacute vegum OECD sem birt var aacuterieth 2013 var laeligsi fullorethinna (18-64 aacutera) kannaeth og eins geta thorneirra til aeth leysa viethfangsefni iacute taeligknivaeligddu umhverfi Niethurstoumlethur thornessarar koumlnnunar hafa viacuteetha orethieth tilefni liacuteflegra umraeligethna um menntun og haeligfni en ein af niethurstoumlethunum var suacute aeth mikil tengsl vaeligru aacute milli laeligsis og efnhagslegra og feacutelagsshylegra thornaacutetta THORNannig eru thorneir sem hafa naacuteeth goacuteethum
toumlkum aacute laeligsi mun liacuteklegri til aeth njoacuteta goacuteethrar heilsuatvinnu haacuterra launa og vera virkir thornaacutetttakendur iacute stjoacuternmaacutelum og samfeacutelagi
Nuacute var thornessi koumlnnun ekki gereth aacute Iacuteslandi en aftur aacute moacuteti hefur komieth iacute ljoacutes aeth mikil fylgni er milli goacuteeths aacuterangurs iacute PISA-koumlnnun 15 aacutera nemenda og haeligfni aacute fullorethinsaacuterum (OECD 2013) thorneas thornviacute betri sem aacuterangurinn var iacute PISA thornviacute meiri var haeligfnin seinna meir Einnig er mikil fylgni milli haeligfni foacutelks og thorness hvaetha skoacutelastigi thornaeth hefur lokieth Draga maacute thornaacute aacutelyktun aeth thornaeth sama eigi vieth heacuter aacute landi
Iacute PISA koumlnnun er athugueth faeligrni 15 aacutera ungmenna iacute lesskilningi laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og laeligsi aacute naacutettshyuacuterufraeligethi Iacutesland hefur lengst af verieth yfir meethaltali OECD riacutekja iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi en fyrshyir neethan meethaltal iacute naacutettuacuterufraeligethi Koumlnnunin hefur verieth loumlgeth fyrir nemendur aacute thornriggja aacutera fresti fraacute aacuterinu 2000 og nyacutelega voru niethurstoumlethur fyrir aacuterieth 2012 birtar
Mynd 4 - Feacutelags- og efnahagslegur aacutevinningur vel laeligsra fullorethinna
Auknar liacutekur eru aacute haacuteum launum miklum poacutelishytiacuteskum aacutehrifum thornaacutettshytoumlku iacute sjaacutelfboethastarfi miklu trausti atvinnu og goacuteethri heilsu meethalfullorethinna sem naacute 4 stigi af 5 iacute PIAAC koumlnnun aacute laeligsi fullorethinna samanborieth vieth einstakshylinga sem naacute 1 stigi eethaneethar
Hlutfallsliacutekur
25
2
15
1 Haacute laun Mikil poacutelitiacutesk THORNaacutetttaka iacute Mikieth traust Atvinna Goacuteeth heilsa Heimild OECD PIAAC-koumlnnun aacutehrif sjaacutelfboethastarfi iacute gareth annarra 2012
11
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Niethurstoumlethur uacuter PISA 2012 syacutena aeth blikur eru aacute lofti iacute aacuterangri iacuteslenskra nemenda eins og mynd 5 syacutenir gloumlgglega Baeligethi hefur aacuterangur iacute lesskilningi versnaeth fraacute fyrstu maeliglingu aacuterieth 2000 og eins hefur samshyanburethur vieth meethaltal annarra landa orethieth oacutehagshystaeligethari Aacute fyrsta PISA proacutefinu iacute lesskilningi var aacutershyangur Iacuteslands 507 stig og fyrir ofan meethaltal OECD en aacute siacuteethasta proacutefi aacuterieth 2012 var aacuterangurinn 483 stig og kominn niethur fyrir meethaltal OECD Mismunurinn aacute milli 2000 og 2012 er 24 stig
Til aeth aacutetta sig aacute thornyacuteethingu thornessa maacute nefna aeth samshykvaeligmt OECD er gert raacuteeth fyrir thornviacute aeth nemendur baeligti sig aeth oumlllu joumlfnu um 45 stig aacute hverju skoacutelaaacuteri Munurinn aacute aacuterangri aacute milli 2000 og 2012 jafngildir thornviacute aeth nemendur sem toacuteku proacutefieth aacuterieth 2012 hafi dregist aftur uacuter fyrirrennurum siacutenum fraacute aacuterinu 2000 um haacutelft skoacutelaaacuter
Varlega verethur aeth fara iacute aeth tuacutelka sveiflur iacute aacuterangri milli aacutera en thornroacuteunin fraacute aldamoacutetum syacutenir aeth Iacutesland verethur aeth baeligta stoumlethu iacuteslenskra nemenda iacute lesskilningi staeligrethfraeligethi og naacutettuacuterufraeligethi eigi thorneir aeth
Mynd 5 - Aacuterangur 15 aacutera nemenda aacute Iacuteslandi iacute PISA-koumlnnun OECD
standa jafnoumlldrum siacutenum iacute oumlethrum loumlndum aacute sporethiAlmennt menntunarstig er oumlnnur viacutesbending um hversu haeligft ungt foacutelk heacuter aacute landi er til aeth takast aacute vieth stoumlrf og frekara naacutem THORNar vekur seacuterstaka athygli hversu haacutett hlutfall ungs foacutelks aacute Iacuteslandi lyacutekur ekki framhaldsskoacutelaproacutefi
Aacute mynd 6 seacutest aeth aacute Iacuteslandi er hlutfall fullorethinna (aacute aldrinum 25-64 aacutera) aacuten framhaldsskoacutelaproacutefs hieth fimmta haeligsta meethal OECD-riacutekja eetha um 30 Munurinn aacute Iacuteslandi og oumlethrum riacutekjum OECD er thornoacute saacute aeth iacute flestum riacutekjum thornar sem thornetta hlutfall er haacutett hafa thornau verieth aeth baeligta stoumlethu siacutena sem aftur endurspeglast iacute betri menntunarstoumlethu yngra foacutelks Suacute er ekki raunin aacute Iacuteslandi thornar sem munur aacute milli yngri og eldri kynsloacuteetha er liacutetill sem syacutenir aeth haeliggtgengur aeth haeligkka menntunarstig thornjoacuteetharinnar
Bent hefur verieth aacute aeth thornetta haacutea hlutfall foacutelks aacuten framhaldsskoacutelamenntunar geti haft alvarlegar efnahagslegar og feacutelagslegar afleiethingar Seacute litieth til reynslu annarra thornjoacuteetha skortir thornann hoacutep sem hverfur snemma fraacute naacutemi frekar haeligfni til aeth finna
Niethurstoumlethur uacuter PISA 2012 syacutena aeth aacuterangur iacuteslenskra nemenda iacute lesskilningi hefur versnshyaeth fraacute fyrstu maeliglingu aacuterieth 2000
Laeligsi aacute staeligrethfraeligethi LesskilningurLaeligsi aacute naacutettuacuterufraeligethi
520
510
500
490
480
470 PISA 2000 PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009 PISA 2012 Heimild OECD PISA-koumlnnun
2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
12
Staetha iacuteslensks menntakerfirs miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
seacuter staeth aacute vinnumarkaethi og liacutekur aacute atvinnuleysifeacutelagslegum vanda aacutehaeligttuhegethun og heilsuleysi eru meiri iacute thorneim hoacutepi THORNegar fram iacute saeligkir er thornetta dyacutert fyrir samfeacutelagieth
Mynd 6 - Hlutfall 25-34 og 25-64 aacuterasem hafa ekki lokieth framhaldsskoacutela
57Tyrkland 68
Versnandi aacuterangur iacute PISA-koumlnnun og laacutegt hlutfall thorneirra sem uacutetskrifast uacuter framhaldsskoacutelum heacuter aacute landi lyacutesa raunveruleika sem taka verethur alvarlega og bregethast thornarf vieth thornegar iacute staeth Breytingar aacute menntakerfi hvort sem thornaeligr eru til hins betra eetha verra koma iacute ljoacutes aacute loumlngum tiacutema og afleiethingarnar eru viacuteethtaeligkar og afdrifariacutekar fyrir einstaklinga og samfeacutelagieth iacute heild
Mexiacutekoacute
Portuacutegal
Spaacutenn
Iacutesland Iacutetaliacutea
Grikkland
Nyacuteja Sjaacuteland
64
65
46
44
29
33
23
56
44
35
29
25
20
20 Aacute Iacuteslandi er hlutfall fullshyorethinna sem ekki hefur
Bretland
Holland
26
28
20
18
lokieth framhaldsskoacutela um 30
Aacutestraliacutea 2918
Belgiacutea 2518
OECD meethaltal 2817
Noregur 2317
Luacutexemborg 1816
Frakkland 2316
Chiacutele 2616
Danmoumlrk 2715
Iacuterland 1114
Ungverjaland 1413
THORNyacuteskaland 1813
Eistland 2812
Iacutesrael 1812
Bandariacutekin 1111
Austurriacuteki 14 11
Sviss 17 10
Finnland 16 10
Sviacutethornjoacuteeth 13 9
Kanada 118
Sloacuteveniacutea 166
Poacutelland 116
Teacutekkland
Sloacutevakiacutea
9
8
6
6 25-64 ()25-34 aacutera ()
Koacuterea 192 Heimild OECD Education at a
Glance 2013
13
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lestur vieth lok grunnskoacutela
Til thorness aeth aacutetta sig betur aacute stoumlethu iacuteslensks menntakerfis skal augum beint seacutershystaklega aeth lestri Iacute PISA-koumlnnuninni er greint aacute milli thornrenns konar bdquolaeligsisldquo thorne lesskilnings eetha lesturs laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og laeligsi aacute naacutettuacuterufraeligethi Litieth er svo aacute aeth lesskilningur seacute forsenda thorness aeth nemendur geti naacuteeth haeligfni til aeth foacuteta sig iacute samfeacutelaginu
Iacute kenningaramma PISA er lesskilningi skipt iacute fimm kennslu og taka virkan thornaacutett iacute samfeacutelaginu Hefur haeligfnithornrep Liacuteta maacute aacute thornrep 2 sem thornaacute laacutegmarksfaeligrni thornaeth gjarnan verieth nefnt bdquoaeth geta ekki lesieth seacuter til iacute lestri sem nemendur thornurfa aeth buacutea yfir svo aeth thorneir gagnsldquo geti naacuteeth aacuterangri iacute liacutefinu seinna meir THORNeir sem lenda thornar fyrir neethan eru ekki beinliacutenis oacutelaeligsir en lenda Eins og sjaacute maacute aacute mynd 7 hefur hlutfall thorneirra sem frekar iacute vandraeligethum aacute naeligsta skoacutelastigi og eiga eru undir thornrepi 2 iacute lesskilningi haeligkkaeth uacuter 15 aacuterieth erfitt meeth aeth tileinka seacuter naacutemsefni og nyacuteta seacuter 2000 iacute 21 aacuterieth 2012 Einnig er thornaeth aacutehyggjuefni aeth
14
35
Lestur vieth lok grunnskoacutela
hlutfall thorneirra sem eru iacute efstu tveimur thornrepunum iacute lesskilningi iacute PISA hefur laeligkkaeth uacuter 33 aacuterieth 2000 iacute 25 aacuterieth 2012 eetha um aacutetta proacutesentustig
Iacute Noregi og Danmoumlrku hefur tekist aeth faeligkka thorneim sem eru iacute laeliggsta haeligfnithornrepi lesskilnings iacute PISA Aacute Iacuteslandi og iacute Sviacutethornjoacuteeth hefur hins vegar sigieth aacute oacutegaeligfuhliethina og standa thornau nuacute lakast afNorethurloumlndunum aeth thornessu leyti (sjaacute mynd 8)
Hlutfall thorneirra sem ekki geta lesieth seacuter til gagns hefur haeligkkaeth uacuter 15 aacuterieth 2000 iacute 21 aacuterieth 2012
Iacute flestum loumlndum er toumlluverethur kynjamunur iacute lesskilningi og standa piltar verr aeth viacutegi en stuacutelkur Svo er einnig aacute Iacuteslandi og var hlutfall pilta iacute neethstu haeligfnithornrepunum aacuterieth 2009 24 en einungis 9 stuacutelkna Aacuterieth 2012 versnaethi staethan nokkueth og voru thornaacute 298 straacutekanna undir thornrepi 2 en 121 stelpnanna
Mynd 7 - Hlutfallsleg dreifing iacuteslenskra nemenda aacute haeligfnithornrep lesskilnings iacutePISA 2000-2012
PISA 2012
PISA 2009
PISA 2006
PISA 2003
PISA 2000
Undir thornrepi 1 () THORNrep 1 () THORNrep 2 () THORNrep 3 () THORNrep 4 () THORNrep 5 ()
8 13 25 30 19 6
5 12 22 2231 9
7 13 25 30 19 6
7 12 24 30 21 7
4 11 22 31 24 9 Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnshyun
Mynd 8 - Hlutfall straacuteka og stelpna aacute Norethurloumlndum sem ekki geta lesieth seacuter tilgagnslsquolsquo
30
25
20
15
10
5
0 Sviacutethornjoacuteeth Noregur Danmoumlrk Finnland
Iacutesland og Sviacutethornjoacuteeth standa nuacute lakast af Norethurshyloumlndum hvaeth lesskilning varethar
Straacutekar StelpurOECD meethaltal
Iacutesland Heimild OECD PISA-koumlnnun 2012 Naacutemsmatsstofnun
15
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Nokkur munur er eftir buacutesetu og undanfarin aacuter hefur lesskilningi hrakaeth meira viacuteethast hvar aacute landsbyggethinni en aacute houmlfuethborgarsvaeligethinu (sjaacute mynd 9) Vesturland er eina landsvaeligethieth sem baeligtir aacuterangur sinn iacute lesskilningi milli aacuteranna 2000 og 2012
Nemendum af erlendum uppruna hefur undanfarin aacuter fjoumllgaeth mjoumlg iacute grunnskoacutelum landsins THORNaeth er seacuterstakt aacutehyggjuefni aeth margir thorneirra virethast ekki naacute aeth foacuteta sig iacute grunnskoacutelum thornar sem aacuterangur thorneirra iacute lestri er mun lakari en hinna sem hafa iacuteslensku aeth moacuteethurmaacuteli
Af ofansoumlgethu maacute sjaacute aeth nauethsynlegt er aeth Iacuteslendingar athugi seacuterstaklega hvernig baeligta megi lesskilning og faeligkka thorneim sem bdquoekki geta lesieth seacuter til gagnsldquo THORNar er staetha drengja seacuterstakt aacutehyggjuefni Viethbroumlgethin thornurfa thornviacute aeth taka mieth af oacuteliacutekri stoumlethu kynjanna Soumlmuleiethis thornarf aeth huga aeth thornviacute hvernig baeligta megi frammistoumlethu nemenda aacute landsbyggethinni sem og innflytjenda
16
Lestur vieth lok grunnskoacutela
Mynd 9 - Meethaltalsaacuterangur iacute lesskilningi eftir landshlutum aacuterin 2000 til 2012
530
520
510
500
490
480
470
460
450
440 Reykjaviacutek Naacutegr Rvk Suethurnes Vesturland Vestfirethir Norethurlv Norethurle Austurland Suethurland -28 PISA stig -12 PISA stig -29 PISA stig +9 PISA stig -24 PISA stig -44 PISA stig -44 PISA stig -63 PISA stig -19 PISA stig
518
508
491 496
472
482 490 488
522 521
490
478
511
464 467
458
471
443
Mynd 10 - THORNroacuteun iacute lesskilningi hjaacute innfaeligddum og innflytjendum 2000 til 2012
Lesskilningi hefur hrakshyaeth meira viacuteethast hvar aacute landsbyggethinni ogmunurinn milli landsshybyggethar og houmlfuethshyborgarsvaeligethisins aukist
Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
Nemendum af erlendshy520 um uppruna hefur
undanfarin aacuter fjoumllgaeth
thorneirra virethast ekki naacute aeth foacuteta sig iacute grunnskoacutelum 460 thornar sem aacuterangur thorneirra iacute lestri er mun lakari en440 hinna sem hafa iacuteslensku aeth moacuteethurmaacuteli
420
Innfaeligddir 400 Landieth iacute heild Innflytjendur
380
500
480
mjoumlg iacute grunnskoacutelum landsins THORNaeth er seacuterstakt aacutehyggjuefni aeth margir
PISA 2000 PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009 PISA 2012 Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
17
722
721
709
699
694
688
104
71
679
159
146
Mynd 11 - Hlutfall thorneirra sem ljuacutekaproacutefi uacuter framhaldsskoacutela aacute skilgreind-um tiacutema
761 10
613 187
613
593 133
589 226
588 52
574 251
567 149
Greining aacute naacutemsframvindu eftir naacutemsbrautum syacutenir aeth naacutemstiacutemi er mjoumlg mismunandi eftir thornviacute aacute hvaetha braut nemandi hoacutef naacutem Koumlnnueth voru afdrif 4161 nemanda sem innritaethist iacute framhaldsskoacutela aacuterieth
Japan 928 2007 Nemendurnir skiptust aacute brautir eins og syacutent er aacute mynd 12
Sloacuteveniacutea
Poacutelland
Bandariacutekin
Iacuterland
Iacutesrael
Sloacutevakiacutea
762
795
868
87
881
855 27
Eins og fram kemur aacute myndinni innritast um 27 nemenda aacute almennar brautir um 60 nemenda innritast beint aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir en einungis 14 aacute starfsnaacutemsbrautir Til samanburethar maacute geta thorness aeth innan Evroacutepusambandsins innritast um 50 nemenda aacute starfsnaacutemsbrautir
Bretland
Ungverjaland
Meethaltal
Belgiacutea
Finnland
Austurriacuteki
Sviacutethornjoacuteeth
Kanada
Eistland Vorieth 2013 eftir sex skoacutelaaacuter skiptist hoacutepurinn eins og mynd 13 syacutenir Af thorneim 2441 sem innrituethust aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir framhaldsskoacutela haustieth 2007 luku 1879 naacutemi meeth stuacutedentsproacutefi eetha 769 Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 41 aacuter aeth meethaltali (hafa verethur iacute huga aeth nemendum var aetheins fylgt eftir iacute 6 aacuter til vors 2013) Af thorneim 1720 sem innrituethust aacute aethrar brautir en boacuteknaacutemsbrautir til stuacutedentsproacutefs luku 395 eetha 23 stuacutedentsproacutefi Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 47 aacuter Athygli vekur aeth naeligrri 70 thorneirra 1124 sem innrituethust aacute almennar brautir houmlfethu
Danmoumlrk
Holland ekki lokieth naacutemi sex aacuterum siacuteethar Um 55 thorneirra sem innrituethust aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth
Frakkland naacutemi aeth loknum sex skoacutelaaacuterum
Noregur
Spaacutenn
Nyacuteja Sjaacuteland Aldursdreifing nemenda iacute starfsnaacutemi og boacuteknaacutemi er afar oacuteliacutek enda ljuacuteka faeligrri iacute fyrrnefnda hoacutepnum naacutemi aacute tilsettum tiacutema Aacuterieth 2012 var meethalaldur
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Iacutesland sker sig uacuter hoacutepi helstu samanburetharlanda iacute thornviacute hversu faacuteir ljuacuteka naacutemi uacuter framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema Aetheins um 44 thorneirra sem innshyrituethust iacute framhaldsskoacutela haustieth 2003 houmlfethu lokieth naacutemi aacute skilgreindum naacutemstiacutema (sem aeth jafnaethi er fjoumlgur aacuter heacuter aacute landi) og tveimur aacuterum eftir thornann tiacutema houmlfethu einungis 58 brautskraacuteethst
Lokieth aacute skilgreindum naacutemstiacutema Lokieth tveimur aacuterum eftir skilgreindan naacutemstiacutema
Heimild OECD Education at a Glance 2013
54
451 292
442 141 IacuteslandLuacutexemborg
Mexiacutekoacute framhaldsskoacutelanema aacute boacuteknaacutemsbrautum 187 aacuter en 44 thorneirra voru 25 aacutera eetha eldri Iacute starfsnaacutemi er aldursdreifing allt oumlnnur meethalaldur nemenda var 252 aacuter en 355 voru 25 aacutera eetha
18
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Um 70 thorneirra sem innritast aacute almennar brautir og um 55 thorneirra sem innritast aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth naacutemi 6 aacuterum siacuteethar
Mynd 12 - Innritun nemenda uacuter 10 bekk grunnskoacutela aacutebrautir framhaldsskoacutela haust 2007
27
59
14
Meeth stuacutedentsbrautum er aacutett vieth brautir sem lyacutekshyur meeth stuacutedentsproacutefi Starfsnaacutemsbrautir veita undirbuacutening fyrir stoumlrf ss iacute iethn- eetha heilbrigethisshygreinum og fela yfirleitt iacute seacuter verklega thornjaacutelfun Aacute almenna braut innrit- ast yfirleitt thorneir nemshyendur sem uppfylla ekkikroumlfur um inntoumlku aacute aethrar brautir framhaldsshyskoacutela
Almennar brautir Starfsnaacutemsbtautir Stuacutedentsbrautir
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
Mynd 13 - Staetha nemenda sem innrituethust 2007 sex aacuterum siacuteethar
100
80
60
40
20
0 Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Almennar brautir
Lokieth starfsnaacutemsproacutefi Ekki lokieth neinu proacutefi
Lokieth stuacutedentsproacutefi
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
19
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
eldri (sjaacute mynd 14) THORNessi athugun aacute naacutemsferli eins aacutergangs og upplyacutesingar um aldur nemendagefa almennar viacutesbendingar um aeth naacutemsferill nemenda seacute oacuteliacutekur eftir thornviacute hvort thorneir hefja naacutem aacutestuacutedentsnaacutemsbrautum eetha starfsnaacutemsbrautum Margir sem hverfa fraacute naacutemi hefja siacuteethar naacutem aacutestarfsnaacutemsbrautum eftir aeth hafa verieth iacute vinnu Einnig er vitaeth aeth sumir sem ljuacuteka stuacutedentsproacutefi hefja siacuteethan starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi
Leietha maacute aeth thornviacute liacutekur aeth laacutegt hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi heacuter aacute landi geti aacutett raeligtur iacute baacutegum lesskilningi sem birtist ma iacutethornviacute hversu haacutett hlutfall thorneirra sem hefja naacutem aacutealmennum brautum (70) ljuacuteka ekki naacutemi THORNeirsem hefja naacutem aacute almennri braut hafa margirhverjir ekki naacuteeth fullnaeliggjandi aacuterangri iacute grunnskoacutela og virethast ekki foacuteta sig iacute framhaldsskoacutela Einnig verethur aeth teljast liacuteklegt aeth nemendur velji seacuterekki naacutemsbrautir vieth haeligfi Ofangreind atriethi eru oacutetviacuteraeligethar viacutesbendingar um alvarlegar brotalamir iacute skipulagi og uppbyggingu naacutemsins naacutemsraacuteethgjoumlf og vaeligntingum nemenda til sjaacutelfra siacuten og naacutemsins
Brotthvarf uacuter skoacutela er ekki skilgreint aacute sama haacutett iacute oumlllum loumlndum og stofnunum Iacute rannsoacutekn OECD aacute brautskraacuteningu nyacutenema aacute framhaldsskoacutelastigisem aacuteethur var minnst aacute var miethaeth vieth aeth thorneirnemendur sem ekki houmlfethu lokieth proacutefi sex aacuterum eftir innritun og ekki voru lengur skraacuteethir iacute skoacutela hefethuhorfieth uacuter naacutemi Aacute Iacuteslandi houmlfethu 29 thorneirra sem innrituethust ekki lokieth proacutefi eftir sex aacuter og voru ekki skraacuteethir iacute neinn skoacutela en 13 voru enn skraacuteethir iacute skoacutela eftir sex aacuter aacuten thorness aeth ljuacuteka naacutemi
Hagstofa Evroacutepusambandsins Eurostat safnarupplyacutesingum fraacute hagstofum Evroacutepulanda semkanna brotthvarf (e early school leavers) iacute vinnushymarkaethskoumlnnunum en thornar er brotthvarf skilgreint sem thornaeth hlutfall 18-24 aacutera foacutelks sem ekki hefur lokieth oumlethru naacutemi eftir grunnskoacutela og ekki hefur verieth iacute naacutemi eetha starfsthornjaacutelfun siacuteethustu fjoacuterar vikur aacuteethur en koumlnnunin er gereth
Goumlgn Hagstofu Evroacutepusambandsins benda til thorness aeth brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu seacuteeinna haeligst aacute Iacuteslandi eetha um 20 (sjaacute mynd 15)
Mynd 14 - Aldursdreifing nemenda aacute stuacutedents- og starfsnaacutemsbrautumhaustieth 2012
Meethalaldur nemenda aacute boacuteknaacutemsbrautum er 187 aacuter en 252 aacute starfsshynaacutemsbrautum
Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Meethalaldur
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuterInnu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
2500
2000
1500
1000
500
0 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
2020
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu er einna haeligst aacute Iacuteslandi
Ef litieth er til thorneirra landa thornar sem brotthvarfsshyhlutfallieth er haeligrra en aacute Iacuteslandi svo sem Spaacutenar Moumlltu Portuacutegals og Tyrklands maacute sjaacute aeth mun hraethar hefur gengieth iacute thornessum loumlndum aeth draga uacuter brotthvarfi uacuter naacutemi en heacuter aacute landi Samkvaeligmt goumlgnum Eurostat droacutest brotthvarf aacute Iacuteslandi aetheins saman um 12 aacute aacuterunum 2009-2012 og thornviacute er oacutehaeligtt aeth segja aeth thornoumlrf seacute aacute aacutehrifariacutekum aethgerethum ef Iacutesland aacute aeth eiga moumlguleika aacute aeth naacute thornviacute markmiethi sem flest Evroacutepuriacuteki hafa sett seacuter aeth brotthvarf verethi undir 10 aacuterieth 2020
Atvinnuthornaacutetttaka ungs foacutelks er mikil heacuter aacute landi (sjaacute mynd 16) sem kann aeth auka liacutekur aacute brotthvarfi og thornviacute aeth nemendum saeligkist naacutemieth seint Afleiethingar af haeliggri naacutemsframvindu iacute framhaldsskoacutela og miklu brotthvarfi eru ma thornaeligr aeth margir snuacutea aftur til naacutems eftir tviacutetugt THORNaeth seacutest td aacute thornviacute aeth meethalaldur starfsnaacutemsnemenda er um 25 aacuter en thornoacute ekki siacuteethur hinu aeth 30-40 fleiri stunda naacutem iacute dagskoacutela en vera aeligtti miethaeth vieth foacutelksfjoumllda iacute aacutergoumlngum aacute framhaldsskoacutelaaldri THORNoacute eru ekki taldir meeth thorneir sem stunda fjarnaacutem eetha saeligkja kvoumlldskoacutela
THORNessi haeligga naacutemsframvinda iacuteslenskra framhaldsshyskoacutelanema er afleiething margviacuteslegra galla aacute menntakerfinu iacute bland vieth feacutelagslega thornaeligtti THORNar maacute helst nefna oacutefullnaeliggjandi undirbuacutening stoacuters hoacuteps nemenda uacuter grunnskoacutela og aeth thorneir faacute ekki naacutem og thornjoacutenustu vieth haeligfi iacute framhaldsskoacutela sem aftur leiethir til brotthvarfs Vinna meeth skoacutela og naacutem meeth vinnuhleacuteum stuethlar einnig aeth haeliggarinaacutemsframvindu Loks maacute nefna aeth thorneir sem leggja stund aacute starfsnaacutem virethast flestir hefja thornaeth naacutem eftir tviacutetugt og meethalaldur thorneirra sem ljuacuteka starfsnaacutemi er haacuter
Kyacutepur 114 117
Eistland 139 105
Lettland 105 139
THORNyacuteskaland 105 111
Iacuterland 97 116
Danmoumlrk 91 113
Finnland 89 99
Holland 88109
77 Luacutexemborg 81
Austurriacuteki 76 87
Sviacutethornjoacuteeth 75 70
Lithaacuteen 65 87
Sviss 5591
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland 55
53
44
54
49
53 2012 ()2009 ()
Kroacuteatiacutea 42 39 Heimild Eurostat vinnumarkshy
aethskoumlnnun
Vieth umbaeligtur aacute menntakerfi thornarf aeth horfa til margra thornaacutetta Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir hins vegar svo ekki verethur um villst aeth thornaeth er oacuteskynsamlegt aeth reyna aeth vinna aeth of moumlrgum breytingum iacute einu Farsaeliglla er aeth einbeita seacuter aeth nokkrum houmlfueththornaacutettum sem liacuteklegastir eru til aeth skilamestum aacutevinningi baeligethi til lengri og skemmri tiacutema
Mynd 15 - Brotthvarf iacute Evroacutepuloumlndum2009 og 2012
443 Tyrkland 396 312Spaacutenn 249271 Malta 226 312Portuacutegal 208 213Iacutesland 201 192 Iacutetaliacutea 176 Hlutfall ungs foacutelks aacute 166 Ruacutemeniacutea 174 aldrinum 18-24 aacutera sem
Noregur 176 hefur hvorki lokieth proacutefi 148 157 uacuter framhaldsskoacutela neacute er
Bretland 135 143
skraacuteeth iacute skoacutela Aacute Iacuteslandi ESB 127 var thornetta hlutfall 20 Buacutelgariacutea 147 aacuterieth 2012 125
Belgiacutea 120 111
Makedoacuteniacutea 117 162
Frakkland 116 122
Ungverjaland 115112
Grikkland 114 144
21
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mynd 16 - Atvinnuthornaacutetttaka foacutelks aacute aldrinum 18-24 aacutera ndash miethaeth vieth fyrstaaacutersfjoacuterethung aacuter hvert
Vinna meeth skoacutela og thornaeth aeth ungt foacutelk hverfur tiacutemabundieth fraacute naacutemi til aeth stunda vinnu stuethlar ma aeth haeliggri naacutemsshyframvindu
Heimild Hagstofa Iacuteslands
80
75
70
65
60 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Mynd 17 ndash Hlutfall dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum af mannfjoumllda 16-20 aacutera
Haacutett hlutfall eldri nemenda skyacuterir aethfjoumlldi dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum er 30 haeligrri en mannfjoumlldi 16 - 20 aacutera
Heimild Hagstofa Iacuteslands
150
130
110
90
80 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
22
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacuteslendingar eru ekki einir um aeth vilja baeligta menntakerfi sitt og viacuteetha erlendis hefur skapast mikil reynsla og thornekking aacute thornroacuteun og umboacutetum aacute thornviacute sviethi THORNar hafa menn rannsakaeth menntakerfi iacute althornjoacuteethlegu samhengi og safnaeth miklum goumlgnum thornar aeth luacutetandi sem hefur gert fraeligethimoumlnnum kleift aeth bera saman hvaetha aethferethir gefast best og hvaetha thornaeligttir reynast oumlrethugastir viethureignar (UNESCOIIEP 2012)
THORNoacutett taka megi seacuter tiltekin menntakerfi til THORNjoacuteethverjar staethieth iacute thorneirri truacute aeth menntakerfi thorneirra fyrirmyndar verethur einnig aeth hafa misjafnar vaeligri meethal hinna bestu iacute heimi en niethurstoumlethur aethstaeligethur iacute huga og finna thornaacute leieth sem fellur aeth PISA syacutendu aeth aacuterangur thornyacuteskra nemenda iacute lestri menningu og stoumlethu skoacutelakerfisins iacute hverju landi var thornaacute undir meethaltali OECD riacutekja Aacuterangur thornyacuteskra Aacuteherslur eiga heldur ekki aeth vera hinar soumlmu thornegar nemenda iacute lesskilningi og oumlethrum greinum PISA reynt er aeth gera saeligmilegt menntakerfi miethlungi hefur batnaeth aeth miklum mun siacuteethan og er THORNyacuteskalandgott og thornegar menn vilja gera aacutegaeligtt menntakerfi nuacute vel yfir meethaltali OECD iacute oumlllum greinum framuacuterskarandi (McKinsey 2010)
Umbaeligtur aacute menntakerfi veretha ekki innleiddar og Iacuteslendingar geta margt af oumlethrum thornjoacuteethum laeligrt iacute byggethar aacute engu thornaeligr thornurfa traustan grundvoumlll sem thornessum efnum baeligethi thorneim sem standa iacute fremstu thornolir sliacutekar breytingar Skoacutelakerfi viacuteetha um heim roumleth iacute althornjoacuteethlegum samanburethi og einnig hinum hafa aeth miklu leyti buacuteieth vieth thornrotlaust tilraunastarf sem naacuteeth hafa aeth baeligta stoumlethu siacutena verulega Maacute thornar og thornroacuteun undanfarna aacuteratugi THORNar er Iacutesland engin nefna Asiacuteuloumlnd svo sem Singapuacuter Suethur-Koacutereu og undantekning Nuacute maacute halda thornviacute fram aeth thornaeth seacute Japan en einnig vestraelign loumlnd aacute boreth vieth Finnland merki um einlaeliggan aacutesetning yfirvalda og skoacutelafoacutelks THORNyacuteskaland Holland Poacutelland og sum fylki Kanada til umboacuteta en hitt verethur einnig aeth jaacuteta aeth thornetta Gjarna er viacutesaeth til thorness aacuterangurs sem naacuteethst hefur iacute starf hefur oft reynst sundurlaust yfirsyacutenin oacuteljoacutes Ontario-fylki iacute Kanada og verethur reynslan thornar gereth og aacuterangurinn eftir thornviacute aeth nokkru umtalsefni heacuter
Iacute leiethbeiningum UNESCO um framthornroacuteun mennta-Einnig maacute seacuterstaklega benda aacute breytingu til kerfis eru tilgreindir aacutetta lykilthornaeligttir aacuterangursriacutekra batnaethar iacute THORNyacuteskalandi thornar sem menn toacuteku til og varanlegra umboacuteta iacute menntamaacutelum Heacuter skal oacutespilltra maacutelanna eftir slaeligmar niethurstoumlethur uacuter fyrstu gereth stutt grein fyrir thorneim meeth daeligmum um PISA-koumlnnuninni aacuterieth 2000 Fram aeth thornviacute houmlfethu uacutetfaeligrslu thorneirra iacute oumlethrum loumlndum
23
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan voumlll
1 Faacute og metnaetharfull markmieth raunhaeligf vel iacutegrundueth og opinber
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og verkgreina jafnt sem liacutekamsraeligktar enda er thornaeth til skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki thorness fallieth aeth styrkja meginmarkmieth eins og laeligsi kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan Loks er mikilvaeliggt aeth muna aeth maeliglingarnar eru voumlll THORNessi markmieth aeligttu aeth hafa thornyacuteethingu fyrir gerethar til thorness aeth geta brugethist vieth ef umbaeligturnar almenning og menntakerfieth iacute heild og vera kynnt laacuteta aacute seacuter standa en ekki til thorness aeth refsa opinberlega Eins aeligttu thornau aeth vera maeliglanleg aacute viethkomandi skoacutelum einhvern haacutett svo aeth haeliggt vaeligri aeth fylgjast meeth thornviacute hvernig miethaethi og bregethast vieth THORNoacute skyldi Ontario-fylki setti seacuter tvouml maeliglanleg meginshyvarast aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute maeliglingarnar markmieth iacute umboacutetum sem hoacutefust thornar aacuterieth 2003 Aeth svo aeth thornaeligr fari ekki aeth raacuteetha foumlr td meeth thornviacute aeth 75 nemenda naeligethu aacutegaeligtisaacuterangri (e performing leggja houmlfuethaacuteherslu aacute aeth allir standist proacutef iacute staeth at high level) iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi iacute thorness aeth veita raungoacuteetha og varanlega menntun grunnskoacutelum og aeth 85 nemenda uacutetskrifuethust Ljoacutemandi aacuterangur aacute proacutefi er liacutetils virethi einn og seacuter uacuter framhaldsskoacutela (e high school) aacute tilsettum ef hann er ekki iacute goacuteethu samraeligmi vieth thornaeth sem aacute tiacutema Fyrra markmiethieth er maeliglt meeth samraeligmdum undan fer og eftir raunverulega haeligfni nemenda proacutefum iacute 3 og 6 bekk en hieth siacuteethara meeth uacutetskriftarshyog fjoumllbreytilega kennslu iacute samraeligmi vieth thornarfir og toumllum THORNraacutett fyrir aeth meginaacuteherslan vaeligri loumlgeth aacute aacutehuga nemendanna lestur og staeligrethfraeligethi var einnig loumlgeth aukin aacutehersla
aacute heilbrigethi og listir Nokkur haeligtta er aacute aeth thornegar til kastanna kemur einskorethist aacuteherslur skoacutela um of vieth thornessi faacuteu meginmarkmieth og aeth aethrir thornaeligttir skoacutelastarfs geti orethieth uacutet undan THORNviacute aeligtti aacutefram aeth leggja raeligkt vieth breidd iacute naacutemsframboethi td aacute sviethi list- og
2 Uppbyggilegar umbaeligtur fyrir alla iacute oumlllum skoacutelum
THORNegar raacuteethist er iacute nauethsynlegar umbaeligtur gaeligtir Jaacutekvaeligethni og hvatning uacutetilokar hins vegar ekki oft tilhneigingar til aeth gera thornaeth aacute neikvaeligethum gagnryacuteni Alltaf maacute gera betur og menntakerfieth forsendum skoacutelar kennarar og nemendur standi og einstakir skoacutelar aeligttu aeth meta aacutebendingar um sig illa og thornviacute neyethist stjoacuternvoumlld til thorness aeth griacutepa thornaeth sem betur maacute fara Einnig thornarf aeth gaeligta thorness iacute taumana Reynslan syacutenir aeth raunverulegum aeth umbaeligturnar taki til allra en verethi ekki aetheins iacute umboacutetum verethur ekki komieth aacute meeth miethstyacuterethum thorneim skoacutelum sem verr standa Iacute oumlllum skoacutelum eru breytingum eetha beinum fyrirmaeliglum aeth ofan Setja nemendur sem geta gert betur og leggja thornarf kapp aeligtti fram umboacutetaaacuteaeligtlun fyrir menntakerfieth og aacute aeth munur iacute frammistoumlethu verethi sem minnstur innleietha aacute thornann haacutett aeth skoacutelafoacutelk sjaacutei seacuter hag iacute henni hvort sem er milli kynja landsvaeligetha eetha uppruna og vilji vinna aeth framgangi hennar innan hvers skoacutela Ella kunna bestu aacuteform aeth veretha aeth engu
24
3 Uppbygging getu til breytinga
Til thorness aeth naacute fram breytingum thornarf thornekkingu og haeligfni fjaacutermagn og stuethning og einnig staethfastan vilja Til thorness aeth umbaeligtur naacuteist fram iacute hverjum skoacutela thornarf getan til sliacutekra breytinga aeth vera fyrir hendi innan thorneirra Hana getur thornurft aeth byggja upp samhlietha undirbuacuteningi aeth hinum eiginlegumarkmiethum
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter THORNviacute er auethvitaeth ekki thornannig farieth sjaacutelf stefnubreytingin leiethir ekki til framfara heldur hvernig tekst aeth vinna uacuter henni Efla thornarf aacutehuga getu og aacutebyrgethartilfinningu thorneirra sem iacute skoacutelum starfa til aeth naacute tilsettum aacuterangri THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth hvetja aacutefram til goacuteethra verka og veita stuethning Aetheins thornannig er haeliggt aeth gera kroumlfu um aacuterangur
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter
THORNaeth er lykilatriethi aeth kennarar faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra aeth vinna aeth umboacutetum aacute siacutenum heimavelli Sliacutek kunnaacutetta er margslungin og thornviacute thornarf uppbygging hennar aeth vera fjoumllbreytileg um leieth og stuethlaeth er aeth thornviacute aeth foacutelk laeligri hvaeth af oumlethru baeligethi innan skoacutela og meeth samvinnu milli skoacutela Starfsthornroacuteun iacute skoacutelakerfinu aeligtti aeth miethast vieth thornaeth aacuten thorness thornoacute aeth missa sjoacutenar aacute meginmarkmiethinu sem er aeligvinlega aeth naacute fram jaacutekvaeligethum breytingum hjaacute nemendum og betri aacuterangri thorneirra
Iacute breytingastarfinu iacute Ontario var mikil aacutehersla loumlgeth aacute aeth byggja upp thornekkingu og haeligfni iacute menntakerfinu og viacuteethtaeligkur stuethningur veittur vieth aeth baeligta kennslu meeth td starfsthornroacuteun kennara mati og leiethbeiningum vieth aacuteaeligtlanagereth og baeligttu naacutemsefni Komieth var aacute samstarfi milli skoacutela og fraeligethsluumdaeligma og samtoumlk kennara og skoacutelastjoacuternenda toacuteku thornar virkan thornaacutett
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
25
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast
4 Viacuteethtaeligkt samstarf innan menntakerfisins undir styrkri forystu
Til aeth naacute fram varanlegum umboacutetum skiptir maacuteli aeth foacutelk um menntakerfieth thornvert og endilangt seacute samstiga um thornaeligr Mikilvaeliggt er aeth viacuteethtaeligk eining riacuteki um umboacutetaaacuteaeligtlanirnar innleiethingu thorneirra og framkvaeligmd thornoacute svo aeth skoethanir kunni aeth vera skiptar um leiethirnar THORNannig thornarf oumlfluga talsmenn breytinganna innan sem utan skoacutelakerfisins THORNaeth er hvorki einfalt neacute fljoacutetlegt aeth afla aacuteformunum sliacuteks stuethnings iacute thornjoacuteethfeacutelaginu en thornaeth er braacuteethnauethsynlegt
Stjoacuternvoumlld thornurfa ljoacuteslega aeth hafa forystu iacute umboacutetastarfinu og stilla saman margviacuteslega strengi Jafnframt er nauethsynlegt aeth leita leiethtoga meethal kennara stjoacuternenda sveitarstjoacuternarmanna samtaka kennara nemenda og foreldra til aeth fylgja thornviacute eftir Stuethla thornarf aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett iacute umboacutetastarfinu
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast Aacuteaeligtlanir geta ekki komieth iacute staeth aethgeretha Meeth thornviacute aeth byggja markvisst upp forystu um umboacutetastarfieth er baeligethi stuethlaeth aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett og aeth thornaeth reynist langvinnt
Umboacutetamoumlnnum haeligttir oft til aeth truacutea thornviacute aeth allir hljoacuteti aeth vera sama sinnis og thorneir Sliacutekt er auethvitaeth ekki raunin foacutelk hefur misjoumlfn viethhorf og skilning aacute hlutunum Sameiginleg framtiacuteetharsyacuten sprettur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur thornarf aeth vinna aeth henni THORNviacute thornurfa stjoacuternvoumlld aeth eiga virk samskipti vieth alla thornaacute sem hlut eiga aeth maacuteli og gefa thorneim kost aacute aeth koma sjoacutenarmiethum siacutenum aacute framfaeligri Ekki er siacuteethur
mikilvaeliggt aeth naacute til almennings meeth upplyacutesingum um umboacutetaaacuteform faacute reglulega fram opinbera umraeligethu og viethhalda almennri saacutett um thornau
Sliacutek samskipti mega hvorki vera spuni neacute einhlietha aacutevarp hins opinbera heldur aeligttu thornau aeth snuacuteast um aeth draga fram oacuteliacutek sjoacutenarmieth og taka tillit til thorneirra Laeligra af thornviacute sem vel maeliglist fyrir og hvaeth thornykir ekki skila aacuterangri Reglulega (og eftir thornviacute sem tilefni gefast til) aeligtti svo aeth uacutetbuacutea og koma aacute framfaeligri upplyacutesingum til fjoumllmiethla og almennings THORNaeligr eiga ekki aetheins aeth luacuteta aeth umboacutetaaacuteaeligtluninniheldur einnig aeth oumlethrum thornaacutettum menntakerfisins thornannig maacute koma iacute veg fyrir aeth thorneir seacuteu vanraeligktir thornoacute aacuteherslan seacute aacute umbaeligturnar
Ekki maacute gleyma aethkomu kennara og samtaka thorneirra Umboacutetum iacute menntakerfinu verethur ekki komieth aacute nema meeth goacuteethum kennurum og er stuethningur thorneirra mikils virethi Maacuteli skiptir aeth goacuteethum kennurum bjoacuteethist goacuteeth laun og viethunandi starfsskilyrethi en jafnframt thornarf kennarasteacutettin aeth vera oumlflug iacute siacutenu fagi og njoacuteta trausts iacute samfeacutelaginu
Til thorness aeth naacute samstoumlethu um framgang umboacuteta var iacute Ontario settur aacute foacutet samraacuteethsvettvangur undir stjoacutern menntamaacutelaraacuteethherra sem helstu samstarfsaethilar aacutettu aethild aeth Aacuteethur en raacuteethist var iacute umbaeligturnar hafethi skorist iacute odda milli stjoacuternvalda og kennara en meeth thornviacute aeth leggja mikla raeligkt vieth samstarfieth og fela samtoumlkum kennara framkvaeligmd aacute tilteknum thornaacutettum umboacutetanna naacuteethist aeth endurvinna traust milli aethila Einnig var loumlgeth houmlfuethaacutehersla aacute aeth miethla upplyacutesingum um framgang umboacutetanna til almennings og koma aacute samstarfi vieth nemendur og foreldra
26
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim
5 Laeligrdoacutemar af nyacuteskoumlpun rannsoacuteknum og goumlgnum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim Sliacutek thornekking er grunnur goacuteethra breytinga og nyacutebreytni Samt er thornaeth svo aeth fjoumllmoumlrg thornroacuteunarverkefni hafa ekki verieth grundvoumlllueth aacute traustri thornekkingu hvorki um thornaeth sem fyrir er neacute hvaeth best hefur reynst annars staethar Eins er of sjaldan lagt mat aacute aacuterangurinn THORNraacutett fyrir aeth thornekking aacute umboacutetum iacute menntun hafi aukist hefur oft minna orethieth uacuter hagnyacutetingu hennar Iacute thornviacute samhengi skiptir td maacuteli aeth kennarasteacutettin nyacuteti seacuter rannsoacuteknir og afrakstur sprotaverkefna til aeth baeligta kennslu
Leggja aeligtti aukna aacuteherslu aacute aeth nyacuteta rannsoacuteknir og vel heppnaeth thornroacuteunarstarf til aeth breyta aacuteherslum iacute skoacutelastarfi Eins maacute nyacuteta betur goumlgn um naacutemsaacuterangur nemenda Ekki til thorness aeth refsa skoacutelum eetha daeligma nemendur heldur til thorness aeth vinna uacuter thorneim og nyacuteta til uacuterboacuteta thornar sem skoacuterinn kreppir THORNaeth aacute til daeligmis vieth um niethurstoumlethur skimunarproacutefa samraeligmdra proacutefa eetha niethurstoumlethur PISA
Til thorness aeth skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld taki aacutebyrgeth aacute aacuterangri nemenda er lagt til aeth fylgst seacute meeth
gt framvindu miethaeth vieth eigin getu og markmieth gt samanburethi vieth aethra skoacutela og sveitarfeacuteloumlg gt frammistoumlethu miethaeth vieth thornaeth sem best gerist
heima og erlendis
Siacuteethast en ekki siacutest aeligttu skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld aeth gefa thornviacute seacuterstakan gaum hvernig stuethla megi aeth thornviacute aeth fleiri nemendur naacutei viethunandi aacuterangri
Iacute oumlethrum loumlndum hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute aeth byggja upp goacuteeth upplyacutesingakerfi um nemendur en einnig leitast vieth aeth koma aacute samstarfi skoacutela og thorneirra sem stunda menntarannsoacuteknir
6 Aacutehersla aacute lykilaethgerethir aacuten thorness aeth thornaeth komi niethur aacute oumlethrum thornaacutettum
Reynslan syacutenir aeth til lengdar er mjoumlg erfitt aetheinbeita seacuter aeth afmoumlrkuethum lykilmarkmiethumhvort heldur horft er til einstakra skoacutela eetha menntakerfisins iacute heild THORNraacutett fyrir goacuteethan aacutesetning getur margt dreift huganum aacute langri leieth reglulega er skipt um poacutelitiacuteska forystu og samfeacutelagieth getur tekieth verulegum breytingum THORNviacute er mikilvaeliggt
aeth reyna aeth sjaacute fyrir hvaeth geti helst orethieth til aeth trufla thornaeth aeth menn haldi markaethri stefnu og gera raacuteethstafanir til aeth koma iacute veg fyrir aeth lykilstjoacuternendur missi sjoacutenar aacute henni Um leieth aeligtti aeth vera til farvegur fyrir aethra thornaeligtti skoacutelastarfsins og thornaeth sem ber aeth houmlndum svo aeth thornviacute megi sinna eins og thornoumlrf krefur
27
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu
7 Betri nyacuteting fjaacutermuna iacute menntakerfinu
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum vekja aacute thorneim athygli og skapa hvata en thorneim thornarf aeth verja af kostgaeligfni thornar sem thornoumlrf er aacute Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu Sem
8 Vandaeth til innleiethingar umboacuteta
Innleiething aethgeretha til aeth naacute settum markmiethumer oft vandasoumlm Huacuten maacute ekki vera oacutesveigjanleg framkvaeligmdaacuteaeligtlun heldur thornarf aeth taka tillit til aethstaeligethna og nauethsynlegra breytinga
Tveir thornaeligttir innleiethingarinnar eru seacuterstaklega mikilvaeliggir annars vegar almennur stuethningshyur vieth hana og hins vegar moumlguleikar menntashymaacutelayfirvalda til aeth veita henni forystu og styethja vieth hana Yfirleitt er sjoacutenum ekki beint naeliggjanlega aeth thornessum thornaacutettum
Stefnumoacutetunin sjaacutelf meeth viacuteethtaeligku samraacuteethi getur tekieth langan tiacutema en eftirfylgnin er oft takmoumlrkueth Til thorness aeth innleietha breytingar iacute menntakerfi thornurfa thorneir sem vinna aeth thornviacute verkefni aeth faacute goacuteethan stuethning THORNetta hefur viacuteetha verieth leyst meeth thornviacute aeth raacuteetha raacuteethgjafa og verkefnisstjoacutera og soumlmuleiethis meeth thornviacute aeth auka samstarf milli aethila kennara skoacutelastjoacuternenda og fraeligethsluyfirvalda
daeligmi um aacuteherslur af thornviacute taginu maacute nefna aukinn beinan stuethning vieth naacutem og kennslu og aeth komieth seacute aacute fjaacuterhagslegri umbun fyrir aacuterangur THORNannig er iacute sumum loumlndum miethaeth vieth aeth skoacutelar sem sinna nemendum meeth miklar thornarfir geti umbunaeth kennurum thorneirra seacuterstaklega og raacuteethieth til siacuten reynslumeiri kennara
Meeth thornviacute aeth vinna aeth umboacutetum meeth thornessum haeligtti toacutekst menntamaacutelayfirvoumlldum iacute Ontario aeth naacute verulegum aacuterangri aacute aacuterunum 2003-2009 THORNar voru sett markmieth um aeth 75 nemenda iacute 3 og 6 bekk grunnskoacutela aeligttu aeth naacute haacuteu stigi iacute lesskilningi og staeligrethfraeligethilaeligsi og aeth 85 framhaldsskoacutelanema brautskraacuteethust aacute tilskildum tiacutema Meeth samstilltu aacutetaki toacutekst aacute thornessum sex aacuterum aeth fjoumllga thorneim sem naacuteethu laacutegmarksviethmiethum iacute lestri ritun og laeligsi aacutestaeligrethfraeligethi uacuter 54 iacute 67 Aacute soumlmu aacuterum joacutekst hlutshyfall thorneirra sem luku framhaldsskoacutela uacuter 67 iacute 79
Heacuter hefur verieth stiklaeth aacute stoacuteru um thornaeligr aacuteherslur sem unnieth hefur verieth aeth iacute Ontario og viacuteethar thornar sem goacuteethur aacuterangur hefur naacuteethst iacute menntamaacutelum
Verethur nuacute vikieth aeth tilloumlgum um hvernig koma megi aacute umboacutetum heacuter aacute landi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
28
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Ef tekieth er mieth af reynslu annarra thornjoacuteetha er margt sem bendir til thorness aeth meeth skipulegum langtiacutemaaethgerethum verethi unnt aeth baeligta stoumlethu iacuteslensks menntakerfis
Smaeligeth landsins gerir thornaeth auethveldara aeth naacute Heacuter er lagt til aeth farieth verethi aeth reynslu annarra oumlllum hlutaetheigandi saman um sameiginleg thornjoacuteetha og sett faacute og skyacuter markmieth yacutett undir jaacutekvaeligeth markmieth og stilla saman strengi en innri viethhorf og getu til breytinga Jafnframt verethi haft styrkur menntakerfisins og nuacutetiacutemalegir innviethir viacuteethtaeligkt samstarf og stuethlaeth aeth thornviacute aeth forysta samfeacutelagsins auka einnig liacutekur aacute aeth sami aacuterangur um umbaeligturnar verethi oacuteskorueth Siacuteethast en ekki siacutest naacuteist vieth aeth mennta ungt foacutelk heacuter aacute landi og thornar verethi loumlgeth aacutehersla aacute rannsoacuteknir thornekkingarmiethlun og sem best tekst til erlendis stuethning vieth skoacutelastarf
Markmieth um lestur Hlutfall thorneirra sem naacute grunnviethmiethum (2 stig) iacute lesskilningi PISA fari uacuter 79 (2012) iacute 90 2018
Mikilvaeliggt er aeth skapa jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs og aeth allir geti naacuteeth aacuterangri iacute lestri Iacute thornviacute felst aeth ungt foacutelk seacute hvatt til aeth lesa fjoumllbreytilegt efni baeligethi heima og iacute skoacutela THORNaeth felur einnig iacute seacuter aeth thorneir sem annast lestrarkennslu beri aacutebyrgeth aacute aeth allir nemendur hafi vieth lok grunnskoacutela oumlethlast aacutekveethna grundvallarfaeligrni iacute lestri og lesskilningi THORNaeth aacute vieth um kennara og annaeth starfsfoacutelk skoacutela foreldra og skoacutelanefndir sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld menntamaacutela Um leieth er nauethsynlegt aeth innan menntakerfisins seacute haeliggt aeth koma til moacutets vieth misjafnar thornarfir nemenda og aeth rannsakaeth verethi meeth kerfisbundnum haeligtti hvaetha aethferethir skila bestum aacuterangri
Iacute skyacuterslu um lestrarkennslu iacute Evroacutepu er fjallaeth um thornaeth sem maacuteli skiptir til aeth baeligta lestur oglesskilning Oacutetalmargt utan skoacutela og innan hefur aacutehrif aacute lestur en aacute grundvelli althornjoacuteethlegra rannsoacutekna og samanburethar milli landa maacute greina mikilvaeliggustu thornaeligttina (Eurydice 2011)
Grunn aeth lestrarnaacutemi thornarf aeth leggja thornegar iacute leikskoacutela meeth skipulegri maacuteloumlrvun markvissum lestri fyrir boumlrnin umraeligethum um thornaeth sem lesieth er og meeth thornviacute aeth yacuteta undir aacutehuga aacute lestri Iacute grunnskoacutela
liggi fyrir skilgreind viethmieth sem komi skyacutert fram iacute aethalnaacutemskraacute eetha meeth oumlethrum haeligtti um lestrarhaeligfni og hvernig huacuten er dyacutepkueth jafnt og thorneacutett fram aacute unglingastig meeth fjoumllbreyttum haeligtti
Ekkert eykur faeligrni iacute lestri eins og thornaeth aeth lesa Eftir thornviacute sem nemendur lesa meira og fjoumllbreyttara efni eykst skilningur thorneirra og loumlngun til aeth lesa meira THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth fjoumllbreytt naacutemsefni seacute nyacutett vieth kennslu ss dagbloumleth tiacutemarit skaacuteldsoumlgur fraeligethirit og rafraelignn texti Ekki maacute heldur gleyma aeth heimilin gegna lykilhlutverki Mikilvaeliggt er aeth foreldrar lesi fyrir boumlrn en ekki siacuteethur aeth thorneir hvetji thornau til aeth lesa sjaacutelf og hjaacutelpi thorneim vieth thornaeth og seacuteugoacuteethar fyrirmyndir
Almenn hvatning um aeth foacutelk lesi meira er goacuteethra gjalda vereth Sliacutekt houmlfethar thornoacute fremur til thorneirra sem eru vel laeligsir en siacuteethur til hinna sem er stirt um lestur eetha hafa liacutetinn aacutehuga THORNaacute skiptir maacuteli aeth nyacuteta rafraelignt efni og nyacutemiethla og fjoumllbreytta framsetningu efnis sem houmlfethar frekar til yngri kynsloacuteethanna
Mikilvaeliggt er aeth greina moumlgulegan lestrarvanda barna snemma thornviacute aeth thorneim mun auethveldara
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
29
Heimild OECD Education at a Glance 2013
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute 1-7 bekk grunnskoacutela er hlutfall moacuteethurshymaacutelskennslu aacute Iacuteslandi mun laeliggra en iacute samanshyburetharloumlndum
verethur aeth vinda ofan af honum meeth seacutertaeligkum kennsluaethferethum og thornjaacutelfun THORNegar aacute leikskoacutelastigi er haeliggt aeth sjaacute viacutesbendingar um hugsanlegalestrarerfiethleika siacuteethar meir og um aeth gera aeth nyacuteta tiacutemann til thorness aeth afstyacutera thorneim meeth thornviacute aeth leggja raeligkt vieth hljoacuteethkerfisvitund nemenda
Iacutehlutun vegna lestraroumlrethugleika er oft oacutemarkviss Niethurstoumlethur PIRLS-koumlnnunar aacute lestri (2006) leiddu iacute ljoacutes aeth 44 nemenda iacute Evroacutepuloumlndum aacutettu kost aacute stuethningi aethstoetharfoacutelks vegna lestrarvanda en hins vegar aacutettu aetheins 25 nemenda kost aacute thornjoacutenustu seacuterfraeligethings iacute lestri Oft er loumlng bieth eftir thornjoacutenustu seacuterfraeligethings svo sem vegna maacutelroumlskunar en skjoacutet viethbroumlgeth vieth sliacutekum vanda skipta miklu maacuteli Meeth thornviacute aeth betrumbaeligta kunnaacutettu kennara til aeth greina og bregethast vieth lestrarvanda maacute naacute miklum aacuterangri THORNar geta skyacuter viethmieth um lestrarfaeligrni aacute hverju naacutemsstigi hjaacutelpaeth
Til thorness aeth baeligta lestrarfaeligrni og skilning unglinga aacute floacuteknari og seacuterhaeligfethari texta er mikilvaeliggt aeth thornjaacutelfa lesturinn iacute yacutemsum naacutemsgreinum Margt bendir aacute hinn boacuteginn til thorness aeth kennarar seacuteu mjoumlg misvel undir thornaeth buacutenir og thornviacute thornarf aeth stilla saman strengi iacute skoacutelum hvaeth thornennan thornaacutett varethar allt fraacute upphafi til loka grunnskoacutela
THORNegar horft er til kennslustunda iacute grunnskoacutelum er hlutfall moacuteethurmaacutelskennslu af heildinni mun laeliggra heacuter en iacute naacutegrannaloumlndunum Iacute nyacuterri aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela var hlutur iacuteslenskushykennslu nokkueth aukinn en thornraacutett fyrir thornaeth er huacuten hlutfallslega mun minni en moacuteethurmaacutelskennsla iacute samanburetharloumlndum
Mynd 18 - Moacuteethurmaacutelskennsla sem hlutfall af heildarkennslustundafjoumllda aacuteIacuteslandi og iacute samanburetharloumlndum 2011
35
30
25
20
15
10
5
0 Danmoumlrk Finnland Noregur ESBIacutesland
30
Moumlgulegar aethgerethir
1 Hlutur moacuteethurmaacutelskennslu iacute viethmiethunarshystundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela verethi aukinn
2 Sett verethi viethmieth um laacutegmarkshaeligfni iacute lestri aacute tilteknum stigum grunnskoacutelans thornmt lestrarhraetha lesskilning orethaforetha og ritfaeligrni iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacute
3 Reglubundnar maeliglingar aacute lesskilningi verethi samhaeligfethar meeth greinandi proacutefum allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela og niethurstoumlethurnar nyacutettar aacute markvissan haacutett Loumlgbundin samraeligmd koumlnnunarproacutef verethi nyacutett iacute sama skyni svo og laeligsisproacutef iacute framhaldsskoacutelum
4 Nemendur af erlendum uppruna njoacuteti seacuterstaks stuethnings meeth thornaeth fyrir augum aeth thorneir naacuteisoumlmu faeligrni iacute lesskilningi og aethrir nemendur
5 Hver leikskoacuteli og grunnskoacuteli geti brugethist jafnoacuteethum vieth viacutesbendingum um lestrarvanda einstakra nemenda Kennarar faacutei thornjaacutelfun og stuethning til thorness aeth bregethast vieth
6 Allir leikshy og grunnskoacutelar setji seacuter laeligsisstefnu iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacuter og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga
7 Yacutett verethi undir jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs iacute thornjoacuteethshyfeacutelaginu og nemendur hvattir til aeth lesa seacuter til aacutenaeliggju utan skoacutela
8 Foreldrar verethi virkjaethir til aeth vekja aacutehuga aacute lestri og styethja vieth lestrarnaacutem barna sinna
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
31
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Markmieth um naacutemsframvindu Hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi aacute tilskildum tiacutema fari uacuter 44 (2011) iacute 60 2018
Til aeth naacute thornessu markmiethi er lagt til aeth aacutehersla verethi loumlgeth aacute thornrjaacute thornaeligtti
gt Endurskipulagning naacutemstiacutema gt Aethgerethir gegn brotthvarfi gt Betri starfsmenntun
Endurskipulagning naacutemstiacutema
Iacutesland sker sig uacuter oumlethrum loumlndum thornegar kemur aeth lengd naacutems fram aeth haacuteskoacutela (sjaacute mynd 19) Aetheins um 44 thorneirra sem hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela uacutetskrifast um tviacutetugt eftir fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur nemenda sem hefja haacuteskoacutelanaacutem heacuter aacute landi er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
THORNaeth hversu faacuteir ljuacuteka framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema og hve naacutemsframvindan er misjoumlfn eftir naacutemsbrautum gefur til kynna aeth endurskoetha thornurfi naacutemsskipulag iacute framhaldsskoacutelum og thornar meeth lengd naacutemstiacutema og uppbyggingu naacutemsbrauta ekki siacutest iacute starfsmenntun
Meeth thornviacute aeth endurskipuleggja naacutemstiacutema iacute framshyhaldsskoacutelum og taka aukieth tillit til mismunandi thornarfa yacutemissa nemendahoacutepa maacute stuethla aeth thornviacute aeth fleiri ljuacuteki naacutemi aacute skilgreindum tiacutema Naacutemsferill nemenda iacute framhaldsskoacutela er mislangur baeligethi eftir thornviacute aacute hvaetha naacutemsbraut thorneir innritast og hvort thorneir hefja naacutem iacute bekkjar- eetha aacutefangaskoacutela Auk thorness koma nemendur misvel undirbuacutenir uacuter grunnskoacutela og sumir framhaldsskoacutelar velja nemendur inn eftir einkunnum iacute boacuteklegum greinum aacute meethan aethrir taka vieth oumlllum umsaeligkjendum
Meethalnaacutemstiacutemi thorneirra sem innritast aacute stuacutedentsshynaacutemsbrautir er iacute nokkueth foumlstum skorethum og aeth jafnaethi fjoumlgur aacuter hjaacute flestum Iacute aacutefangakerfinu er
meiri sveigjanleiki meeth naacutemslok Athygli vekur aeth 22 luku naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum iacute aacutefangaskoacutelum en sambaeligrilegt hlutfall var einungis 05 iacute bekkjarskoacutelum Iacute thorneim framhaldsskoacutelum thornar sem reynsla er fengin af thornriggja aacutera naacutemsbrautum hefur staeligrstur hluti nemenda kosieth aeth ljuacuteka naacutemi aacute thornremur aacuterum eetha 70 iacute Kvennaskoacutelanum og 57 iacute Menntaskoacutela Borgarfjarethar
Iacute Kvennaskoacutelanum byacuteethst nemendum hefethbundieth boacuteknaacutem til stuacutedentsproacutefs aacutesamt almennri braut Nemendum gefst kostur aacute aeth ljuacuteka naacutemi aacute 3 3frac12 eetha 4 aacuterum Samhlietha styttingu naacutemstiacutemavoru nyacutejar naacutemsbrautir settar aacute foacutet naacutemsmat var endurskoethaeth og gereth gangskoumlr aeth betri nyacutetingu aacute skoacutelaaacuterinu Aacutefangar kjarnagreina aacute stuacutedentsproacutefsbrautum eru skilgreindir fraacute 2 thornrepi og thornviacute er skoumlrun vieth naacutemsefni grunnskoacutela minni en aacuteethur var Menntaskoacuteli Borgarfjarethar hefur lengt skoacutelaaacuterieth meeth svipuethum haeligtti og Kvennaskoacutelinn og breytt nyacutetingu thorness aacutesamt thornviacute aeth naacutemsbrautir og naacutemsmat var endurskoethaeth
Nemendur sem innritast aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir bekkjarskoacutela ljuacuteka langflestir proacutefi aacute fjoacuterum aacuterum en miethaeth vieth reynslu Kvennaskoacutelans gaeligti stoacuter hluti thorneirra lokieth naacutemi aacute thornremur aacuterum Iacute nuacuteverandi kerfi lyacutekur nuacute thornegar um fimmtungur nemenda iacute aacutefangaskoacutelum naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum
Meeth thornviacute aeth endurskoetha uppbyggingu naacutemsbrauta og naacutemstiacutema aacute oacuteliacutekum brautum maeligtti baeligta naacutemsframvindu nemenda Einnig kemur til greina aeth setja skyacuterari moumlrk um naacutemstiacutema og aldur Iacute flestum oumlethrum loumlndum er miethaeth vieth aeth foacutelk ljuacuteki naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir tiltekinn aldur Iacute Noregi veretha nemendur td aeth hafa lokieth naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir 25 aacutera aldur en eftir thornaeth
32
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Iacuteslenskir nemendur sem hefja haacuteskoacutelanaacutem hafa aeth baki fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur thorneirra er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
er naacutem thorneirra skilgreint sem fullorethinsfraeligethsla og fer thornaacute fram iacute oumlethrum stofnunum Naacutem iacute framhaldsskoacutelum iacute Danmoumlrku tekur thornrjuacute aacuter Nemendur eldri en 25 aacutera eru skilgreindir sem bdquofullorethnirldquo og thornoacutett thorneir geti aacutefram stundaeth naacutem iacute framhaldsskoacutelum velja thorneir seacuterleiethir aeligtlaethar fullorethnum nemendum Iacute Sviacutethornjoacuteeth thornurfa nemendur aeth hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela iacute siacuteethasta lagi aacuterieth sem thorneir veretha tuttugu aacutera og hafa thornaacute thornrjuacute aacuter til thorness aeth ljuacuteka naacutemi Allir eiga siacuteethan reacutett aacute naacutemi iacute fullorethinsfraeligethslustofnunum sveitarfeacutelaga
Iacute nyacutelegum uacutettektum althornjoacuteethlegra aethila aacute efnahagsshylegri stoumlethu Iacuteslands (OECD 2013 McKinsey 2012) er einatt bent aacute aeth mikill aacutevinningur vaeligri af thornviacute aeth stytta naacutemstiacutema til stuacutedentsproacutefs um eitt eetha tvouml aacuter thornannig aeth hann vaeligri sambaeligrilegur vieth oumlnnur loumlnd Er bent aacute aeth stytta megi naacutemstiacutema baeligethi iacutegrunnskoacutelum og framhaldsskoacutelum um eitt aacuter
Iacute loumlgum um grunnskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacute grunnshyskoacutela hefur ekki verieth gert raacuteeth fyrir styttingu naacutemstiacutema aacute thornviacute skoacutelastigi Fremur hefur verieth horft til sveigjanlegra skila milli grunn- og framhaldsskoacutela thornannig aeth grunnskoacutelanemar geti stytt seacuter leieth annaethhvort meeth thornviacute aeth taka framhaldsskoacutelaaacutefanga aacute meethan thorneir eru enn iacute grunnskoacutela eetha meeth thornviacute aeth innritast iacute framhaldsskoacutela beint uacuter 9 bekk aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum sem eru skilgreind iacute aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela
Um thornessar mundir er verieth aeth gera uacutettekt aacute aacutehrifum stefnunnar um skoacutela aacuten aethgreiningar aacute grunnskoacutela og seacuterfraeligethithornjoacutenustu sveitarfeacutelaga iacute leik- og grunnskoacutelum Jafnframt mun Iacutesland taka thornaacutett iacute samanburetharuacutettekt OECD aacute nyacutetingu fjaacutermagns og annarra aethfanga iacute grunnskoacutelum miethaeth vieth aacuterangur THORNessar uacutettektir munu vafalaust skila gagnlegum upplyacutesingum um stoumlethu grunnskoacutelans
Mynd 19 - Lengd skoacutelagoumlngu aacute boacutekshynaacutemsbrautum framhaldsskoacutela iacute Evroacutepu
Aldur
14 15 16 17 18 19 20
Iacutesland Noregur
Danmoumlrk
Sviacutethornjoacuteeth
Finnland
THORNyacuteskaland
Iacutetaliacutea
Eistland
Lettland
Lithaacuteen
Luacutexemborg
Buacutelgariacutea
Ungverjaland
Poacutelland
Ruacutemeniacutea
Spaacutenn
Malta
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland
Sviss
Bretland
Iacuterland
Belgiacutea
Grikkland
Frakkland
Portuacutegal
Kyacutepur
Holland
Austurriacuteki Heimild Eurydice The structshyure of the European education systems 20132014
33
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Iacute hnotskurn
Framtiacuteetharsyacuten okkar er aeth ungt foacutelk aacute Iacuteslandi hafi soumlmu moumlguleika til thorness aeth lifa og starfa iacute siacutebreytilegum heimi og jafnaldrar thorness iacute loumlndum sem vieth viljum bera okkur saman vieth Til aeth svo megi veretha thornarf aeth veita nemendshyum aacute Iacuteslandi taeligkifaeligri til menntunar iacute menntakerfi sem stenst samanbureth vieth thornaeth sem best gerist erlendis
Helsti styrkur iacuteslensks menntakerfis er aeth miethaeth vieth thornaeth sem almennt gerist iacute samanshyburetharloumlndunum er naacutemsaacuterangur harla jafn milli skoacutela nemendum liacuteethur almennt vel og skoacutelashykerfieth er baeligethi sveigjanlegt og laust vieth mikla miethstyacuteringu
Aacute hinn boacuteginn gliacutemir menntakerfieth vieth minnkshyandi laeligsi unglinga vieth lok grunnskoacutela og slaka naacutemsframvindu iacute framhaldsskoacutelum THORNannig hefur aacuterangur iacuteslenskra nemenda iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og naacutettuacuterufraeligethi versnaeth siacuteethastliethinn aacuteratug og maeliglist nuacute undir meethaltali OECD-riacutekja Einungis 44 iacuteslenskra framhaldsshyskoacutelanema ljuacuteka naacutemi aacute tilsettum tiacutema sem er miklu laeliggra hlutfall en iacute samanburetharloumlndum THORNaacute innritast hlutfallslega faacuteir nemendur iacute starfsshynaacutem og thorneir aacutesamt nemendum aacute almennum brautum framhaldsskoacutela ljuacuteka siacuteethur naacutemi aacute tilsettum tiacutema
Erlendis hafa menn viacuteetha oumlethlast thornekkingu og reynslu iacute umboacutetum aacute menntakerfinu Farsaeliglast thornykir aeth setja faacute en metnaetharfull markmieth sem viacuteethtaeligk samstaetha naeligst um og vinna maacute markshyvisst aeth til langframa Samhlietha thornviacute er mikilvaeliggt aeth hvetja skoacutela til breytinga efla fagvitund kennara auka oumlflun upplyacutesinga og miethlun thorneirra og siacuteethast en ekki siacutest greina aacuterangurinn meta hann og draga af honum aacutelyktanir
Sett eru fram tvouml meginmarkmieth um umbaeligtur iacute menntun aacute Iacuteslandi til aacutersins 2018
gt 90 grunnskoacutelanema naacutei laacutegmarksviethmiethum iacute lestri mdash uacuter 79 nuacute
Til aeth naacute thornessu markmiethi er meethal annars lagt til aeth hlutur moacuteethurmaacutelskennslu verethi aukinn iacute viethmiethunarstundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnshyskoacutela Einnig verethi moacutetueth viethmieth um thornaacute lestrshyarkunnaacutettu sem nemendur eiga aeth buacutea yfir aacutehverju stigi grunnskoacutelans og aeth lesskilningur verethi maeligldur reglulega allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela
gt 60 nemenda ljuacuteki naacutemi uacuter framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema mdash uacuter 44 nuacute
THORNessu markmiethi verethi naacuteeth meeth thornviacute aeth endurshyskipuleggja naacutemstiacutema og stytta naacutem til lokashyproacutefa draga uacuter brotthvarfi og breyta skipulagi starfsmenntunar Lagt er til aeth naacutem til stuacutedshyentsproacutefs miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema og jafnframt verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems Skimaeth verethi fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs meethal nemenda allra framhaldsskoacutela Starfsshynaacutem verethi endurskoethaeth meeth einfoumlldun grunnshynaacutems og uppbyggingu faghaacuteskoacutelastigs iacute huga
Hviacutetboacutek thornessari er aeligtlaeth aeth vera grundvoumlllur frekari umraeligethna og samraacuteeths vieth alla thornaacute sem hag hafa af menntun Aacute thorneim forsendum veretha svo settir aacute foacutet verkefnahoacutepar til thorness aeth gera aacuteaeligtlun um aethgerethir iacute braacuteeth og lengd og hrinda thorneim iacute framkvaeligmd
Iacute hnotskurn
3
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Efnisyfirlit
Inngangur 5
Menntun og haeligfni aacute nyacuterri oumlld 6
Staetha iacuteslensks menntakerfis miethaeth vieth oumlnnur loumlnd 8
Lestur vieth lok grunnskoacutela 14
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum 18
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum 23
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi 29
Almennar aethgerethir til styrktar umboacutetum 38
Lokaoreth 44
Heimildaskraacute 46
4
Inngangur
Inngangur
Vieth lifum aacute tiacutemum oumlrrar taeligknithornroacuteunar althornjoacuteethavaeligethingar og breytinga aacute naacutettuacuteru og samfeacutelagi Hvert svo sem vieth teljum aeth leiethin liggi til framtiacuteethar eru flestshyir aacute einu maacuteli um aeth goacuteeth menntun seacute thornaeth veganesti sem best dugar Traust menntun auethveldar ungu foacutelki aeth foacuteta sig iacute floacuteknum og breytilegum heimi auk thorness aeth leggja grunn aeth oumlflugu atvinnuliacutefi og velsaeligld borgaranna
Hvernig getur iacuteslenskt menntakerfi veitt ungu foacutelki thornaacute menntun sem undirbyacuter thornaeth til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi
Loumlg um skoacutelastigin thornrjuacute leikskoacutela grunnskoacutela og framhaldsskoacutela og nyacutelegar aethalnaacutemskraacuter leggja ma liacutenur um gagnryacutena hugsun skoumlpun tjaacuteningu og virka thornaacutetttoumlku iacute lyacuteethraeligethisthornjoacuteethfeacutelagi Stundum er talaeth um thornessa thornaeligtti sem haeligfni 21 aldar Iacute thornessari hviacutetboacutek er sjoacutenum beint aeth thornviacute hvaetha stoethir iacuteslensks menntakerfis thornurfi helst aeth styrkja og hvaetha leiethir seacuteu best til thorness fallnar aeth veita nemendum thornaacute menntun sem loumlggjoumlf og aethalnaacutemskraacuter boetha Vieth gereth hviacutetboacutekarinnar hefur verieth stuethst vieth althornjoacuteethlegar rannsoacuteknir aacute umboacutetum iacute menntakerfum og leitast vieth aeth draga laeligrdoacutem af reynslu thorneirra thornjoacuteetha sem best standa iacute althornjoacuteethlegum samanburethi
Iacute hviacutetboacutekinni er fjallaeth um nuacuteverandi stoumlethu iacuteslenska menntakerfisins og aacute grundvelli thorneirrar greiningar loumlgeth fram droumlg aeth aacuteherslum og aethgerethum Mesti thornunginn er lagethur aacute thornau meginmarkmiethaeth baeligta aacuterangur iacute lestri og naacutemsframvindu iacute framhaldsskoacutelum Tiacuteundaeth er hvar og hvernig vaelignlegast thornykir aeth koma aacute umboacutetum iacute thornviacute augnamiethi THORNar er fyrst og fremst stuethst vieth althornjoacuteethleg samanburetharhaeligf goumlgn sem aflaeth ermeeth reglubundnum haeligtti en gert er raacuteeth fyrir aeth vieth frekari uacutetfaeligrslu aacute aethgerethum megi nyacuteta thornaeligr fjoumllmoumlrgu iacuteslensku rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth aacute menntun heacuter aacute landi
THORNaeth skal tekieth skyacutert fram aeth thornaeligr meginaacuteherslur og aethgerethir sem heacuter verethur fjallaeth um uacutetiloka alls ekki umbaeligtur aacute oumlethrum sviethum menntunar THORNaeligr lyacutesa fyrst og fremst hugmyndum um tiltekin forgangsverkefni sem breieth samstaetha aeligtti aeth geta naacuteethst um THORNaeligr aethgerethir sem aeligtlunin er aeth moacuteta iacute framhaldinu munu aacuten efa nyacutetast almennt iacute skoacutelastarfi og hafa viacuteethtaeligk og jaacutekvaeligeth aacutehrif
Tilgangur thornessarar hviacutetboacutekar er aethallega saacute aeth skapa grundvoumlll til umraeligethu og aethgeretha til uacuterboacuteta iacute menntamaacutelum aacute Iacuteslandi AEligtlunin er aeth kalla til alla thornaacute sem laacuteta sig menntun varetha til thorness aeth leggja houmlnd aacute ploacuteg vieth framhaldieth Mikilvaeliggt er aeth horft seacute til lengri tiacutema iacute thorneim efnum enda eru menntakerfi margbrotin og aacuterangur af umboacutetum kemur oft iacute ljoacutes loumlngu siacuteethar thornoacutett vissulega megi einnig sjaacute aacutevinning aacute stoumlku sviethum aacute skemmri tiacutema
Iacuteslendingar hafa syacutent aeth thorneir geta naacuteeth miklum aacuterangri iacute umboacutetastarfi iacute skoacutelum meeth samstilltum aethgerethum Eitt besta daeligmieth er sjaacutelfsagt thornaeth afrek sem unnist hefur aacute undanfoumlrnum tuttugu aacuterum aeth draga uacuter toacutebaks- og viacutemuefnaneyslu iacute grunnskoacutelum THORNar loumlgethust stjoacuternvoumlld sveitarstjoacuternir skoacutelastjoacuternendur kennarar foreldrar nemendur iacutethornroacutetta- og aeligskulyacuteethsfeacuteloumlg yacutemsir forvarnaraethilar og seacuterfraeligethingar aacute eitt meeth skipulegum og vel grundvoumllluethum aethgerethum Reynsla annarra thornjoacuteetha er suacute aeth meeth sams konar aethferethum megi naacute miklum aacuterangri iacute aeth efla menntun
5
Menntun og haeligfni aacute nyacuterri oumlld
Umfangsmikilli stefnumoacutetun iacute menntamaacutelum lauk aacuterieth 2008 thornegar nyacute loumlg um skoacutelastigin thornrjuacute mdash leikskoacutela grunnskoacutela og framhaldsskoacutela mdash aacutesamt loumlgum um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda voru samthornykkt aacute Althorningi Aacuterin aacute eftir voru einnig sett loumlg um framhaldsfraeligethslu og um naacutems- og starfsshyraacuteethgjafa Siacuteethan hefur verieth unnieth aeth innleiethingu thornessara laga og yacutemsar reglushygerethir og nyacutejar aethalnaacutemskraacuter gefnar uacutet
Einn af meginthornraacuteethunum iacute menntastefnunni fraacute 2008 og aethalnaacutemskraacutem aacute grundvelli hennar var aacutehersla aacute haeligfni nemenda og aeth skoacutelunum vaeligri veitt svigruacutem til aeth leggja raeligkt vieth fjoumllbreytilega haeligfileika ungs foacutelks Sveitarstjoacuternum og skoacutelum voru faeligreth aukin aacutehrif til thorness aeth moacuteta naacutemsframshyboeth og kennsluhaeligtti um leieth og kennaramenntun var lengd
THORNoacutett mikieth verk hafi verieth unnieth meeth setningu laga og naacutemskraacuteruacutetgaacutefu hefur samt skort aacute naeligga leiethsoumlgn um framkvaeligmd thorneirra og aacuteherslur Nyacutelegar niethurstoumlethur uacuter PISAkoumlnnun Efnahags- og framfarastofnunarinnar (OECD) og greining aacute stoumlethu framhaldsskoacutelans heacuter aacute landi gefa oacutetviacuteraeligtt til kynna aeth frekari aethgeretha seacute thornoumlrf til aeth styrkja iacuteslenskt menntakerfi
THORNegar grunnur var lagethur aeth iacuteslensku skoacutelakerfi aacute fyrri hluta siacuteethustu aldar var mdash liacutekt og nuacute mdash leitaeth svara vieth thornviacute hver vaeligru markmieth menntunar ungs foacutelks aacute Iacuteslandi Guethmundur Finnbogason sem vann aeth undirbuacuteningi fraeligethslulaganna sem toacuteku gildi 1907 svaraethi thornviacute svo bdquo Menntun hvers manns verethur aeth metast eftir thornviacute hve haeligfur hann er til aeth lifa og starfa iacute mannlegu feacutelagi lifa og starfa thornannig aeth liacutef hans verethi meeth hverjum degi meira virethi fyrir sjaacutelfan hann og aethraldquo (Guethmundur Finnbogason 1994 [1903] bls 33) THORNviacute verethur vart betur svaraeth liethlega oumlld siacuteethar
Iacute nuacutegildandi loumlgum um leik- grunn- og framhaldsshyskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacutem eru tilgreind helstu markshymieth iacute formlegri menntun heacuter aacute landi
THORNannig er iacute loumlgum um leikskoacutela sagt aeth hlutverk skoacutelans seacute aeth stuethla aeth alhlietha thornroska barna thornar skuli lagethur grunnur aeth thornaacutetttoumlku iacute lyacuteethraeligethisthornjoacuteethshyfeacutelagi oumlrvueth faeligrni iacute iacuteslensku haeligfileikar thorneirra til tjaacuteningar og skoumlpunar raeligktaethir og leitast vieth aeth styrkja sjaacutelfsmynd thorneirra heilbrigethisvitund oumlryggi og haeligfni iacute mannlegum samskiptum Aacute grunnskoacutelashystigi er aacutefram loumlgeth aacutehersla aacute alhlietha thornroska nemshyenda faeligrni iacute iacuteslensku maacuteli skilning thorneirra aacute iacuteslensku samfeacutelagi haeligfni til samskipta og samvinnu frumshykvaeligethi sjaacutelfstaeligetha hugsun og aeth skoumlpunarkrafturshyinn seacute virkjaethur iacute stoumlethugri viethleitni til menntunar og thornroska Iacute loumlgum um framhaldsskoacutela baeligtast svo vieth aacuteherslur aacute undirbuacutening fyrir frekara naacutem thornaacutetttoumlku iacute atvinnuliacutefinu oumlgueth og sjaacutelfstaeligeth vinnubroumlgeth og aeth nemendur oumlethlist faeligrni til aeth gegna seacuterhaeligfethum stoumlrfum
THORNessi stefnumieth eru uacutetfaeligreth frekar iacute aethalnaacutemskraacutem aacute oumlllum skoacutelastigum og siacuteethan iacute skoacutelanaacutemskraacutem einstakra skoacutela og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga Meeth hugtakinu haeligfni er hins vegar reynt aeth skilgreina frekar hverju menntun aacute aeth aacuteorka
Iacute aethalnaacutemskraacutem er haeligfni skilgreind thornannig aeth huacuten feli iacute seacuter thornekkingu leikni og viethhorf Iacute viethhorfum endurspeglast svo aftur siethferethi tilfinningar og skoumlpunarmaacutettur frumkvaeligethi og faeligrni iacute samskiptshyum Haeligfni felur thornviacute ekki einungis iacute seacuter aeth hafa oumlethlast thornekkingu aacute einhverju heldur einnig aeth kunna aeth beita henni (leiknifaeligrni) og nyacuteta seacuter viethhorfin (doacutemgreind) til aeth geta beitt thornekkingunni vieth oacuteliacutekar aethstaeligethur Segja maacute aeth haeligfni viacutesi til afraksturs menntunarinnar thorne hverju huacuten skilar iacute staeth thorness aeth vera aetheins thornekking - thornekkingarinnar vegna
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
6
Menntun og haeligfni aacute nyacuterri oumlld
Iacute menntakerfinu er miethaeth vieth aeth haeligfni seacute skipt iacute stig innan svokallaeths haeligfniramma THORNannig er gert raacuteeth fyrir aeth nemendur tileinki seacuter grunnshyhaeligfni aacute fyrstu stigum en seacutertaeligkari haeligfni eftir thornviacute sem aacute liacuteethur skoacutelagoumlnguna Haeligfni oumlethlast menn thornoacute ekki einungis iacute skoacutelum THORNar er vissulega lagethur mikilvaeliggur grunnur en svo lengi laeligrir sem lifir baeligethi iacute starfi og daglegu liacutefi THORNviacute skiptir naacutemshaeligfni miklumaacuteli Haeligfnin til aeth geta laeligrt alla aeligvi
Hugtakieth laeligsi er einn maeliglikvarethi aacute haeligfni Laeligsi thornyacuteethir iacute hefethbundnum skilningi thornaeth aeth geta lesieth ogskrifaeth Iacute skilgreiningu aacute hugtakinu laeligsi sem stuethst er vieth iacute PISA-rannsoacutekn OECD er merkingin viacuteethtaeligkshyari og viacutesar til getu nemenda til aeth beita thornekkingusinni og faeligrni iacute mikilvaeliggum naacutemsgreinum til aeth greina skilja leysa og uacutetskyacutera viethfangsefni yacutemissa naacutemsgreina skilmerkilega og vieth alls kyns aethstaeligethshyur THORNannig er til daeligmis talaeth um laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og naacutettuacuterufraeligethi auk lesskilnings
Aacute althornjoacuteethlegum vettvangi er nuacute mikieth raeligtt um hvaetha menntun og haeligfni nemendur thornurfi aeth tileinka seacuteraacute 21 oumlldinni THORNaacutetttaka iacute atvinnuliacutefi og samfeacutelagi 21 aldar krefjist aukinnar aethloumlgunarhaeligfni og siacutefelldrar endurnyacutejunar thornekkingar iacute takt vieth oumlra framthornroacuteun Einnig er loumlgeth aacutehersla aacute skoumlpun heilbrigethi samshyskipti gagnryacutena hugsun og sjaacutelfbaeligrni en alltkemur thornetta fram iacute nyacutelegum aethalnaacutemskraacutem heacuter aacute landi Loks hafa augu manna beinst aeth upplyacutesshyinga- og samskiptataeligkni en nyacuteting hennar hefur
gerbreytt thorneim kroumlfum sem gerethar eru iacute samfeacutelagi og atvinnuliacutefi
THORNegar grunnurinn var lagethur aeth iacuteslensku menntakerfi aacute fyrri hluta siacuteethustu aldar voru samfeacutelag og atvinnuhaeligttir oacuteliacutekir thornviacute sem nuacute er THORNaeligr hugsjoacutenir sem frumkvoumlethlar menntunar heacuter aacute landi houmlfethu um almenna menntun og taeligkifaeligri allra til thornroska og thornaacutetttoumlku iacute lyacuteethraeligethisthornjoacuteethfeacutelagi eru enn iacute goacuteethu gildi aacute nyacuterri oumlld Hins vegar hafa kroumlfur um haeligfni breyst og ungt foacutelk thornarf aeth vera undir thornaeth buacuteieth aeth taka thornaacutett iacute samfeacutelagi og atvinnuliacutefi sem er stoumlethugum breytingum undirorpieth
Iacute althornjoacuteethlegu samfeacutelagi eiga thornjoacuteethir iacute siacutefelldri samshykeppni thornar sem oumlflugt atvinnuliacutef og groacuteskumikieth samfeacutelag laethar aeth ungt og kraftmikieth foacutelk Goacuteeth menntun er lykilthornaacutettur iacute allri thornroacuteun iacute atvinnuliacutefi og samfeacutelagi Staetha einstaklinga og thornjoacuteetha mdash hvort sem litieth er til verethmaeligtaskoumlpunar feacutelagslegrar deiglu eetha almennrar velsaeligldar mdash raeligethst iacute aelig riacutekari maeligli af menntun THORNar er lengd skoacutelagoumlngu ekki endilega maeliglikvarethinn heldur hvaetha haeligfni einstaklingar hafa tileinkaeth seacuter thornegar skoacutela sleppir og hvernig thorneir geta hagnyacutett seacuter hana til thorness aeth takast aacute vieth nyacute og oumlgrandi viethfangsefni alla aeligvi
Framtiacuteetharsyacutenin er aeth ungt foacutelk aacute Iacuteslandi standi jafnfaeligtis erlendum jafnoumlldrum sem best standa iacute menntun og hafi soumlmu taeligkifaeligri til thornaacutetttoumlku iacute samfeacutelagi og atvinnuliacutefi aacute 21 oumlld
bdquoMenntun hvers manns verethur aeth metast eftir thornviacute hve haeligfur hann er til aeth lifa og starfa iacute mannlegu feacutelagi lifa og starfa thornannig aeth liacutef hans verethi meeth hverjum degi meira virethi fyrir sjaacutelfan hann og aethraldquo
7
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Staetha iacuteslensks menntakerfis miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
Einn helsti styrkleikiiacuteslensks menntakerfshyis er joumlfn taeligkifaeligri til menntunar Iacutesland er
skoacutela
meethal thorneirra landa thornar sem minnstur munur er aacute aacuterangri nemenda milli
Mynd 1 ndash Hversu mikil aacutehrif hefurskoacuteli aacute aacuterangur iacute staeligrethfraeligethi
Meeth samanburethi vieth oumlnnur loumlnd maacute greina viacutesbendingar um stoumlethu iacutesshylenska menntakerfisins hvar styrkur
77 thorness liggur og hvar skoacuterinn kreppir Finnland 6 90Iacutesland 10
Sviacutethornjoacuteeth 8612 Einn helsti styrkleiki iacuteslensks menntakerfis sam-
Noregur 8312 kvaeligmt sliacutekum samanburethi er joumlfn taeligkifaeligri til
66Danmoumlrk 13 menntunar Iacutesland er meethal thorneirra landa thornar sem 64 minnstur munur er aacute aacuterangri nemenda milli skoacutela Eistland 13
(sjaacute mynd 1) Sem daeligmi maacute nefna aeth iacute PISA-koumlnnun Iacuterland 6815 74 OECD aacuterieth 2012 er Iacutesland naeligst aacute eftir Finnlandi iacute
Spaacutenn 17 joumlfnuethi milli skoacutela thornegar laeligsi aacute staeligrethfraeligethi er maeliglt 75Kanada 18 Hins vegar er munur aacute aacuterangri nemenda innan skoacutela
Poacutelland 76 meeth thornviacute mesta sem gerist en liacuteklegt er aeth stefnan 20 73 um bdquoskoacutela aacuten aethgreiningarldquo valdi thornar nokkru um Bandariacutekin 23 42Mexiacutekoacute 23 Feacutelagsleg staetha hefur liacutetil aacutehrif aacute aacuterangur iacuteslenskra 90Nyacuteja Sjaacuteland 28 nemenda Aethgengi aeth menntun er gott haacutett iacute
Grikkland 61 thornriethjungur thornjoacuteetharinnar um 100 thornuacutesund manns er 29
Bretland 76 aeth jafnaethi skraacuteethur iacute skoacutela og naeligr thornaacutetttakan til allra 30
aldurshoacutepa allt fraacute leikskoacutela til framhaldsfraeligethslu 79Aacutestraliacutea 31
Hlutfall () af dreifingu aacute staeligrethfraeligethilaeligsi skyacuterist af
Mismun milli meethaltala skoacutela Mismun milli nemenda innan hvers skoacutela
Heimild OECD PISA-koumlnnun 2012 Naacutemsmatsstofnun
73Portuacutegal 31 Annar styrkur iacuteslensks menntakerfis er aeth miethstyacuter-Chile 43 ing er liacutetil Sveitarstjoacuternir skoacutelar og naeligrsamfeacutelag 33
Sviss 68 hafa mikla moumlguleika til aeth aacutekveetha naacutemsframboeth 38
og skipulag skoacutelastarfs enda veita aethalnaacutemskraacuter 69Koacuterea 45 leik- grunn- og framhaldsskoacutela mikieth svigruacutem til 51Austurriacuteki 48 thorness aeth skoacutelastarfieth seacute moacutetaeth aacute heimavelli Sveit-
Iacutetaliacutea 49 arstjoacuternir setja seacuter skoacutelastefnu og geta aacute grundvelli 52 77 hennar moacutetaeth aacuteherslur iacute starfi leik- og grunnskoacutela Luacutexemborg 53
og skoacutelanaacutemskraacuter thorneirra Aacute framhaldsskoacutelastigi 53Teacutekkland 50 vinna skoacutelar aacutefangalyacutesingar og gera tilloumlgur aeth 48Japan 54 naacutemsbrautum sem menntamaacutelaraacuteethuneyti staeth-
Iacutesrael 74 festir svo thornaeligr verethi hluti af aethalnaacutemskraacute THORNannig 55
THORNyacuteskaland 51 hafa sveitarstjoacuternir og skoacutelar svigruacutem til aeth laga 58
naacutemsframboeth og skoacutelastarf aeth aethstaeligethum aacute hverjshy41Sloacuteveniacutea 58 um staeth oacuteliacutekum nemendahoacutepum og thornoumlrfum thorneirra 59Sloacutevakiacutea 59 37Tyrkland 60 Velliacuteethan nemenda er mikilvaeligg forsenda farsaeligllshy61 ar menntunar og aeth nemendur geti tileinkaeth seacuterBelgiacutea 62
fjoumllbreytta haeligfni Liacuteethan nemenda aacute Iacuteslandi er goacuteeth iacute Ungverjaland 3963 samanburethi vieth oumlnnur loumlnd en iacute althornjoacuteethlegri koumlnnun 34Holland 65 Althornjoacuteetha heilbrigethisstofnunarinnar (World Health
8
Organisation WHO 2012) aacute heilbrigethi og liacuteethan 15aacutera skoacutelabarna kom fram aeth Iacutesland var iacute fjoacuteretha saeligtithornaacutetttoumlkulanda thornegar spurt var uacutet iacute aacutenaeliggju barnameeth liacutefieth (sjaacute mynd 2) Athygli vekur aeth liacuteethan pilta er iacute oumlllum tilvikum nema einu betri en stuacutelkna og er svo einnig aacute Iacuteslandi
Margir telja aeth faeligrni iacute notkun upplyacutesingataeligknimuni braacutett skipta skoumlpum iacute liacutefi og starfi einstaklingaog framthornroacuteun samfeacutelaga Aethstaeligethur og aethgengi aethupplyacutesingataeligkni og almenn kunnaacutetta aacute thornaacute taeligknigetur haft mikil aacutehrif aacute menntun og nyacuteskoumlpunbaeligethi innan menntakerfisins og iacute thornjoacuteethfeacutelaginu
Staetha iacuteslensks menntakerfirs miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
99
Iacutesland er fremst Evroacutepuriacutekja thornegar horft er til haeligfni full-orethinna til aeth nyacuteta seacuter upplyacutes-ingataeligkni
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Liacuteethan nemenda aacute Iacuteslandi er goacuteeth iacute samanburethi viethoumlnnur loumlnd
Straacutekar () Stelpur ()
Heimild Althornjoacuteetha heilbrigethisshystofnunin HBSC rannsoacutekn
Noregur
Iacutesland Finnland
Luacutexemborg
Sviacutethornjoacuteeth
Austurriacuteki
Danmoumlrk
Bretland
Holland
Ungverjaland
Lithaacuteen
Spaacutenn
Eistland
Sloacuteveniacutea
Lettland
Frakkland
Portuacutegal
Belgiacutea
EU 27
Iacuterland
Iacutetaliacutea
THORNyacuteskaland
Teacutekkland
Malta
Grikkland
Sloacutevakiacutea
Kyacutepur
Poacutelland
Buacutelgariacutea
Ruacutemeniacutea 10
11
18
23
23
24
24
25
25
25
26
27
28
28
29
29
31
32
32
32
32
32
32
39
42
42
43
43
44
44
14
17
21
22
33
16
25
23
33
21
25
25
29
20
28
22
23
22
19
18
23
34
29
34
25
27
32
27
33
28
15
14
15
10
18
9
13
15
18
10
12
14
16
11
16
11
12
10
10
9
13
18
16
12
11
16
11
12
12
16
61
58
46
45
26
51
38
37
24
44
37
34
27
41
27
38
34
36
39
41
32
16
23
15
22
15
14
18
11
12
Mynd 3 - Toumllvufaeligrni einstaklinga iacuteEvroacutepuriacutekjum
Holland 90
88
87
85
84
84
84
84
81
82
82
82
80
81
84
80
79
71
80
80
81
80
83
78
77
77
77
80
80
78
77
76
75
74
75
75
69
68
58
96
91
90
89
90
88
88
86
89
88
87
87
89
88
85
88
89
86
87
87
85
88
83
87
88
87
88
84
83
84
85
84
85
84
82
77
81
81
63
Belgiacutea (FL)
Finnland
Iacutesland Danmoumlrk
Spaacutenn
Sviss
Eistland
THORNyacuteskaland
Sloacuteveniacutea
Skotland
Frakkland
Noregur
Armeniacutea
Makedoacuteniacutea
Grikkland
England
Ruacutessland
Kanada
Teacutekkland
Bandariacutekin
Austurriacuteki
Lettland
Kroacuteatiacutea
Belgiacutea (FR)
Luacutexemborg
Sviacutethornjoacuteeth
Portuacutegal
Wales
Sloacutevakiacutea
Ungverjaland
Iacuterland
Uacutekraiacutena
Iacutetaliacutea
Poacutelland
Lithaacuteen
Ruacutemeniacutea
Graelignland
Tyrkland
Mynd 2 - Hlutfall 15 aacutera unglinga semsegjast vera mjoumlg aacutenaeliggethir meeth liacutefiethldquo
Hlutfall fullorethinna sem hafa mikla faeligrni iacute toumllvushynotkun er haacutett meethal Iacuteslendinga
Mikil toumllvufaeligrni () Miethlungs toumllvufaeligrni () Liacutetil toumllvufaeligrni () Engin toumllvufaeligrni ()
Heimild Eurostat 2011b Inshyformation Society Statistics
10
200920
3
Staetha iacuteslensks menntakerfirs miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
almennt Iacutesland er fremst Evroacutepuriacutekja thornegar horft er til haeligfni fullorethinna til aeth nyacuteta seacuter upplyacutesingataeligkni(sjaacute mynd 3)
Kannaeth var meethal almennings hversu vel foacutelk var aeth seacuter iacute notkun forrita og einnig iacute floacuteknari aethgerethshyum svo sem uppsetningu styacuterikerfa Hlutfall thorneirra sem hafa mikla faeligrni iacute toumllvunotkun var haeligst meethal Iacuteslendinga og Norethmanna Aeth sama skapi reyndist hlutfall thorneirra sem enga faeligrni houmlfethu vera laeliggst hjaacute Iacuteslendingum
Aacuteskoranir Iacute PIAAC-koumlnnun aacute vegum OECD sem birt var aacuterieth 2013 var laeligsi fullorethinna (18-64 aacutera) kannaeth og eins geta thorneirra til aeth leysa viethfangsefni iacute taeligknivaeligddu umhverfi Niethurstoumlethur thornessarar koumlnnunar hafa viacuteetha orethieth tilefni liacuteflegra umraeligethna um menntun og haeligfni en ein af niethurstoumlethunum var suacute aeth mikil tengsl vaeligru aacute milli laeligsis og efnhagslegra og feacutelagsshylegra thornaacutetta THORNannig eru thorneir sem hafa naacuteeth goacuteethum
toumlkum aacute laeligsi mun liacuteklegri til aeth njoacuteta goacuteethrar heilsuatvinnu haacuterra launa og vera virkir thornaacutetttakendur iacute stjoacuternmaacutelum og samfeacutelagi
Nuacute var thornessi koumlnnun ekki gereth aacute Iacuteslandi en aftur aacute moacuteti hefur komieth iacute ljoacutes aeth mikil fylgni er milli goacuteeths aacuterangurs iacute PISA-koumlnnun 15 aacutera nemenda og haeligfni aacute fullorethinsaacuterum (OECD 2013) thorneas thornviacute betri sem aacuterangurinn var iacute PISA thornviacute meiri var haeligfnin seinna meir Einnig er mikil fylgni milli haeligfni foacutelks og thorness hvaetha skoacutelastigi thornaeth hefur lokieth Draga maacute thornaacute aacutelyktun aeth thornaeth sama eigi vieth heacuter aacute landi
Iacute PISA koumlnnun er athugueth faeligrni 15 aacutera ungmenna iacute lesskilningi laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og laeligsi aacute naacutettshyuacuterufraeligethi Iacutesland hefur lengst af verieth yfir meethaltali OECD riacutekja iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi en fyrshyir neethan meethaltal iacute naacutettuacuterufraeligethi Koumlnnunin hefur verieth loumlgeth fyrir nemendur aacute thornriggja aacutera fresti fraacute aacuterinu 2000 og nyacutelega voru niethurstoumlethur fyrir aacuterieth 2012 birtar
Mynd 4 - Feacutelags- og efnahagslegur aacutevinningur vel laeligsra fullorethinna
Auknar liacutekur eru aacute haacuteum launum miklum poacutelishytiacuteskum aacutehrifum thornaacutettshytoumlku iacute sjaacutelfboethastarfi miklu trausti atvinnu og goacuteethri heilsu meethalfullorethinna sem naacute 4 stigi af 5 iacute PIAAC koumlnnun aacute laeligsi fullorethinna samanborieth vieth einstakshylinga sem naacute 1 stigi eethaneethar
Hlutfallsliacutekur
25
2
15
1 Haacute laun Mikil poacutelitiacutesk THORNaacutetttaka iacute Mikieth traust Atvinna Goacuteeth heilsa Heimild OECD PIAAC-koumlnnun aacutehrif sjaacutelfboethastarfi iacute gareth annarra 2012
11
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Niethurstoumlethur uacuter PISA 2012 syacutena aeth blikur eru aacute lofti iacute aacuterangri iacuteslenskra nemenda eins og mynd 5 syacutenir gloumlgglega Baeligethi hefur aacuterangur iacute lesskilningi versnaeth fraacute fyrstu maeliglingu aacuterieth 2000 og eins hefur samshyanburethur vieth meethaltal annarra landa orethieth oacutehagshystaeligethari Aacute fyrsta PISA proacutefinu iacute lesskilningi var aacutershyangur Iacuteslands 507 stig og fyrir ofan meethaltal OECD en aacute siacuteethasta proacutefi aacuterieth 2012 var aacuterangurinn 483 stig og kominn niethur fyrir meethaltal OECD Mismunurinn aacute milli 2000 og 2012 er 24 stig
Til aeth aacutetta sig aacute thornyacuteethingu thornessa maacute nefna aeth samshykvaeligmt OECD er gert raacuteeth fyrir thornviacute aeth nemendur baeligti sig aeth oumlllu joumlfnu um 45 stig aacute hverju skoacutelaaacuteri Munurinn aacute aacuterangri aacute milli 2000 og 2012 jafngildir thornviacute aeth nemendur sem toacuteku proacutefieth aacuterieth 2012 hafi dregist aftur uacuter fyrirrennurum siacutenum fraacute aacuterinu 2000 um haacutelft skoacutelaaacuter
Varlega verethur aeth fara iacute aeth tuacutelka sveiflur iacute aacuterangri milli aacutera en thornroacuteunin fraacute aldamoacutetum syacutenir aeth Iacutesland verethur aeth baeligta stoumlethu iacuteslenskra nemenda iacute lesskilningi staeligrethfraeligethi og naacutettuacuterufraeligethi eigi thorneir aeth
Mynd 5 - Aacuterangur 15 aacutera nemenda aacute Iacuteslandi iacute PISA-koumlnnun OECD
standa jafnoumlldrum siacutenum iacute oumlethrum loumlndum aacute sporethiAlmennt menntunarstig er oumlnnur viacutesbending um hversu haeligft ungt foacutelk heacuter aacute landi er til aeth takast aacute vieth stoumlrf og frekara naacutem THORNar vekur seacuterstaka athygli hversu haacutett hlutfall ungs foacutelks aacute Iacuteslandi lyacutekur ekki framhaldsskoacutelaproacutefi
Aacute mynd 6 seacutest aeth aacute Iacuteslandi er hlutfall fullorethinna (aacute aldrinum 25-64 aacutera) aacuten framhaldsskoacutelaproacutefs hieth fimmta haeligsta meethal OECD-riacutekja eetha um 30 Munurinn aacute Iacuteslandi og oumlethrum riacutekjum OECD er thornoacute saacute aeth iacute flestum riacutekjum thornar sem thornetta hlutfall er haacutett hafa thornau verieth aeth baeligta stoumlethu siacutena sem aftur endurspeglast iacute betri menntunarstoumlethu yngra foacutelks Suacute er ekki raunin aacute Iacuteslandi thornar sem munur aacute milli yngri og eldri kynsloacuteetha er liacutetill sem syacutenir aeth haeliggtgengur aeth haeligkka menntunarstig thornjoacuteetharinnar
Bent hefur verieth aacute aeth thornetta haacutea hlutfall foacutelks aacuten framhaldsskoacutelamenntunar geti haft alvarlegar efnahagslegar og feacutelagslegar afleiethingar Seacute litieth til reynslu annarra thornjoacuteetha skortir thornann hoacutep sem hverfur snemma fraacute naacutemi frekar haeligfni til aeth finna
Niethurstoumlethur uacuter PISA 2012 syacutena aeth aacuterangur iacuteslenskra nemenda iacute lesskilningi hefur versnshyaeth fraacute fyrstu maeliglingu aacuterieth 2000
Laeligsi aacute staeligrethfraeligethi LesskilningurLaeligsi aacute naacutettuacuterufraeligethi
520
510
500
490
480
470 PISA 2000 PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009 PISA 2012 Heimild OECD PISA-koumlnnun
2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
12
Staetha iacuteslensks menntakerfirs miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
seacuter staeth aacute vinnumarkaethi og liacutekur aacute atvinnuleysifeacutelagslegum vanda aacutehaeligttuhegethun og heilsuleysi eru meiri iacute thorneim hoacutepi THORNegar fram iacute saeligkir er thornetta dyacutert fyrir samfeacutelagieth
Mynd 6 - Hlutfall 25-34 og 25-64 aacuterasem hafa ekki lokieth framhaldsskoacutela
57Tyrkland 68
Versnandi aacuterangur iacute PISA-koumlnnun og laacutegt hlutfall thorneirra sem uacutetskrifast uacuter framhaldsskoacutelum heacuter aacute landi lyacutesa raunveruleika sem taka verethur alvarlega og bregethast thornarf vieth thornegar iacute staeth Breytingar aacute menntakerfi hvort sem thornaeligr eru til hins betra eetha verra koma iacute ljoacutes aacute loumlngum tiacutema og afleiethingarnar eru viacuteethtaeligkar og afdrifariacutekar fyrir einstaklinga og samfeacutelagieth iacute heild
Mexiacutekoacute
Portuacutegal
Spaacutenn
Iacutesland Iacutetaliacutea
Grikkland
Nyacuteja Sjaacuteland
64
65
46
44
29
33
23
56
44
35
29
25
20
20 Aacute Iacuteslandi er hlutfall fullshyorethinna sem ekki hefur
Bretland
Holland
26
28
20
18
lokieth framhaldsskoacutela um 30
Aacutestraliacutea 2918
Belgiacutea 2518
OECD meethaltal 2817
Noregur 2317
Luacutexemborg 1816
Frakkland 2316
Chiacutele 2616
Danmoumlrk 2715
Iacuterland 1114
Ungverjaland 1413
THORNyacuteskaland 1813
Eistland 2812
Iacutesrael 1812
Bandariacutekin 1111
Austurriacuteki 14 11
Sviss 17 10
Finnland 16 10
Sviacutethornjoacuteeth 13 9
Kanada 118
Sloacuteveniacutea 166
Poacutelland 116
Teacutekkland
Sloacutevakiacutea
9
8
6
6 25-64 ()25-34 aacutera ()
Koacuterea 192 Heimild OECD Education at a
Glance 2013
13
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lestur vieth lok grunnskoacutela
Til thorness aeth aacutetta sig betur aacute stoumlethu iacuteslensks menntakerfis skal augum beint seacutershystaklega aeth lestri Iacute PISA-koumlnnuninni er greint aacute milli thornrenns konar bdquolaeligsisldquo thorne lesskilnings eetha lesturs laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og laeligsi aacute naacutettuacuterufraeligethi Litieth er svo aacute aeth lesskilningur seacute forsenda thorness aeth nemendur geti naacuteeth haeligfni til aeth foacuteta sig iacute samfeacutelaginu
Iacute kenningaramma PISA er lesskilningi skipt iacute fimm kennslu og taka virkan thornaacutett iacute samfeacutelaginu Hefur haeligfnithornrep Liacuteta maacute aacute thornrep 2 sem thornaacute laacutegmarksfaeligrni thornaeth gjarnan verieth nefnt bdquoaeth geta ekki lesieth seacuter til iacute lestri sem nemendur thornurfa aeth buacutea yfir svo aeth thorneir gagnsldquo geti naacuteeth aacuterangri iacute liacutefinu seinna meir THORNeir sem lenda thornar fyrir neethan eru ekki beinliacutenis oacutelaeligsir en lenda Eins og sjaacute maacute aacute mynd 7 hefur hlutfall thorneirra sem frekar iacute vandraeligethum aacute naeligsta skoacutelastigi og eiga eru undir thornrepi 2 iacute lesskilningi haeligkkaeth uacuter 15 aacuterieth erfitt meeth aeth tileinka seacuter naacutemsefni og nyacuteta seacuter 2000 iacute 21 aacuterieth 2012 Einnig er thornaeth aacutehyggjuefni aeth
14
35
Lestur vieth lok grunnskoacutela
hlutfall thorneirra sem eru iacute efstu tveimur thornrepunum iacute lesskilningi iacute PISA hefur laeligkkaeth uacuter 33 aacuterieth 2000 iacute 25 aacuterieth 2012 eetha um aacutetta proacutesentustig
Iacute Noregi og Danmoumlrku hefur tekist aeth faeligkka thorneim sem eru iacute laeliggsta haeligfnithornrepi lesskilnings iacute PISA Aacute Iacuteslandi og iacute Sviacutethornjoacuteeth hefur hins vegar sigieth aacute oacutegaeligfuhliethina og standa thornau nuacute lakast afNorethurloumlndunum aeth thornessu leyti (sjaacute mynd 8)
Hlutfall thorneirra sem ekki geta lesieth seacuter til gagns hefur haeligkkaeth uacuter 15 aacuterieth 2000 iacute 21 aacuterieth 2012
Iacute flestum loumlndum er toumlluverethur kynjamunur iacute lesskilningi og standa piltar verr aeth viacutegi en stuacutelkur Svo er einnig aacute Iacuteslandi og var hlutfall pilta iacute neethstu haeligfnithornrepunum aacuterieth 2009 24 en einungis 9 stuacutelkna Aacuterieth 2012 versnaethi staethan nokkueth og voru thornaacute 298 straacutekanna undir thornrepi 2 en 121 stelpnanna
Mynd 7 - Hlutfallsleg dreifing iacuteslenskra nemenda aacute haeligfnithornrep lesskilnings iacutePISA 2000-2012
PISA 2012
PISA 2009
PISA 2006
PISA 2003
PISA 2000
Undir thornrepi 1 () THORNrep 1 () THORNrep 2 () THORNrep 3 () THORNrep 4 () THORNrep 5 ()
8 13 25 30 19 6
5 12 22 2231 9
7 13 25 30 19 6
7 12 24 30 21 7
4 11 22 31 24 9 Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnshyun
Mynd 8 - Hlutfall straacuteka og stelpna aacute Norethurloumlndum sem ekki geta lesieth seacuter tilgagnslsquolsquo
30
25
20
15
10
5
0 Sviacutethornjoacuteeth Noregur Danmoumlrk Finnland
Iacutesland og Sviacutethornjoacuteeth standa nuacute lakast af Norethurshyloumlndum hvaeth lesskilning varethar
Straacutekar StelpurOECD meethaltal
Iacutesland Heimild OECD PISA-koumlnnun 2012 Naacutemsmatsstofnun
15
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Nokkur munur er eftir buacutesetu og undanfarin aacuter hefur lesskilningi hrakaeth meira viacuteethast hvar aacute landsbyggethinni en aacute houmlfuethborgarsvaeligethinu (sjaacute mynd 9) Vesturland er eina landsvaeligethieth sem baeligtir aacuterangur sinn iacute lesskilningi milli aacuteranna 2000 og 2012
Nemendum af erlendum uppruna hefur undanfarin aacuter fjoumllgaeth mjoumlg iacute grunnskoacutelum landsins THORNaeth er seacuterstakt aacutehyggjuefni aeth margir thorneirra virethast ekki naacute aeth foacuteta sig iacute grunnskoacutelum thornar sem aacuterangur thorneirra iacute lestri er mun lakari en hinna sem hafa iacuteslensku aeth moacuteethurmaacuteli
Af ofansoumlgethu maacute sjaacute aeth nauethsynlegt er aeth Iacuteslendingar athugi seacuterstaklega hvernig baeligta megi lesskilning og faeligkka thorneim sem bdquoekki geta lesieth seacuter til gagnsldquo THORNar er staetha drengja seacuterstakt aacutehyggjuefni Viethbroumlgethin thornurfa thornviacute aeth taka mieth af oacuteliacutekri stoumlethu kynjanna Soumlmuleiethis thornarf aeth huga aeth thornviacute hvernig baeligta megi frammistoumlethu nemenda aacute landsbyggethinni sem og innflytjenda
16
Lestur vieth lok grunnskoacutela
Mynd 9 - Meethaltalsaacuterangur iacute lesskilningi eftir landshlutum aacuterin 2000 til 2012
530
520
510
500
490
480
470
460
450
440 Reykjaviacutek Naacutegr Rvk Suethurnes Vesturland Vestfirethir Norethurlv Norethurle Austurland Suethurland -28 PISA stig -12 PISA stig -29 PISA stig +9 PISA stig -24 PISA stig -44 PISA stig -44 PISA stig -63 PISA stig -19 PISA stig
518
508
491 496
472
482 490 488
522 521
490
478
511
464 467
458
471
443
Mynd 10 - THORNroacuteun iacute lesskilningi hjaacute innfaeligddum og innflytjendum 2000 til 2012
Lesskilningi hefur hrakshyaeth meira viacuteethast hvar aacute landsbyggethinni ogmunurinn milli landsshybyggethar og houmlfuethshyborgarsvaeligethisins aukist
Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
Nemendum af erlendshy520 um uppruna hefur
undanfarin aacuter fjoumllgaeth
thorneirra virethast ekki naacute aeth foacuteta sig iacute grunnskoacutelum 460 thornar sem aacuterangur thorneirra iacute lestri er mun lakari en440 hinna sem hafa iacuteslensku aeth moacuteethurmaacuteli
420
Innfaeligddir 400 Landieth iacute heild Innflytjendur
380
500
480
mjoumlg iacute grunnskoacutelum landsins THORNaeth er seacuterstakt aacutehyggjuefni aeth margir
PISA 2000 PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009 PISA 2012 Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
17
722
721
709
699
694
688
104
71
679
159
146
Mynd 11 - Hlutfall thorneirra sem ljuacutekaproacutefi uacuter framhaldsskoacutela aacute skilgreind-um tiacutema
761 10
613 187
613
593 133
589 226
588 52
574 251
567 149
Greining aacute naacutemsframvindu eftir naacutemsbrautum syacutenir aeth naacutemstiacutemi er mjoumlg mismunandi eftir thornviacute aacute hvaetha braut nemandi hoacutef naacutem Koumlnnueth voru afdrif 4161 nemanda sem innritaethist iacute framhaldsskoacutela aacuterieth
Japan 928 2007 Nemendurnir skiptust aacute brautir eins og syacutent er aacute mynd 12
Sloacuteveniacutea
Poacutelland
Bandariacutekin
Iacuterland
Iacutesrael
Sloacutevakiacutea
762
795
868
87
881
855 27
Eins og fram kemur aacute myndinni innritast um 27 nemenda aacute almennar brautir um 60 nemenda innritast beint aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir en einungis 14 aacute starfsnaacutemsbrautir Til samanburethar maacute geta thorness aeth innan Evroacutepusambandsins innritast um 50 nemenda aacute starfsnaacutemsbrautir
Bretland
Ungverjaland
Meethaltal
Belgiacutea
Finnland
Austurriacuteki
Sviacutethornjoacuteeth
Kanada
Eistland Vorieth 2013 eftir sex skoacutelaaacuter skiptist hoacutepurinn eins og mynd 13 syacutenir Af thorneim 2441 sem innrituethust aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir framhaldsskoacutela haustieth 2007 luku 1879 naacutemi meeth stuacutedentsproacutefi eetha 769 Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 41 aacuter aeth meethaltali (hafa verethur iacute huga aeth nemendum var aetheins fylgt eftir iacute 6 aacuter til vors 2013) Af thorneim 1720 sem innrituethust aacute aethrar brautir en boacuteknaacutemsbrautir til stuacutedentsproacutefs luku 395 eetha 23 stuacutedentsproacutefi Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 47 aacuter Athygli vekur aeth naeligrri 70 thorneirra 1124 sem innrituethust aacute almennar brautir houmlfethu
Danmoumlrk
Holland ekki lokieth naacutemi sex aacuterum siacuteethar Um 55 thorneirra sem innrituethust aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth
Frakkland naacutemi aeth loknum sex skoacutelaaacuterum
Noregur
Spaacutenn
Nyacuteja Sjaacuteland Aldursdreifing nemenda iacute starfsnaacutemi og boacuteknaacutemi er afar oacuteliacutek enda ljuacuteka faeligrri iacute fyrrnefnda hoacutepnum naacutemi aacute tilsettum tiacutema Aacuterieth 2012 var meethalaldur
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Iacutesland sker sig uacuter hoacutepi helstu samanburetharlanda iacute thornviacute hversu faacuteir ljuacuteka naacutemi uacuter framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema Aetheins um 44 thorneirra sem innshyrituethust iacute framhaldsskoacutela haustieth 2003 houmlfethu lokieth naacutemi aacute skilgreindum naacutemstiacutema (sem aeth jafnaethi er fjoumlgur aacuter heacuter aacute landi) og tveimur aacuterum eftir thornann tiacutema houmlfethu einungis 58 brautskraacuteethst
Lokieth aacute skilgreindum naacutemstiacutema Lokieth tveimur aacuterum eftir skilgreindan naacutemstiacutema
Heimild OECD Education at a Glance 2013
54
451 292
442 141 IacuteslandLuacutexemborg
Mexiacutekoacute framhaldsskoacutelanema aacute boacuteknaacutemsbrautum 187 aacuter en 44 thorneirra voru 25 aacutera eetha eldri Iacute starfsnaacutemi er aldursdreifing allt oumlnnur meethalaldur nemenda var 252 aacuter en 355 voru 25 aacutera eetha
18
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Um 70 thorneirra sem innritast aacute almennar brautir og um 55 thorneirra sem innritast aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth naacutemi 6 aacuterum siacuteethar
Mynd 12 - Innritun nemenda uacuter 10 bekk grunnskoacutela aacutebrautir framhaldsskoacutela haust 2007
27
59
14
Meeth stuacutedentsbrautum er aacutett vieth brautir sem lyacutekshyur meeth stuacutedentsproacutefi Starfsnaacutemsbrautir veita undirbuacutening fyrir stoumlrf ss iacute iethn- eetha heilbrigethisshygreinum og fela yfirleitt iacute seacuter verklega thornjaacutelfun Aacute almenna braut innrit- ast yfirleitt thorneir nemshyendur sem uppfylla ekkikroumlfur um inntoumlku aacute aethrar brautir framhaldsshyskoacutela
Almennar brautir Starfsnaacutemsbtautir Stuacutedentsbrautir
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
Mynd 13 - Staetha nemenda sem innrituethust 2007 sex aacuterum siacuteethar
100
80
60
40
20
0 Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Almennar brautir
Lokieth starfsnaacutemsproacutefi Ekki lokieth neinu proacutefi
Lokieth stuacutedentsproacutefi
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
19
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
eldri (sjaacute mynd 14) THORNessi athugun aacute naacutemsferli eins aacutergangs og upplyacutesingar um aldur nemendagefa almennar viacutesbendingar um aeth naacutemsferill nemenda seacute oacuteliacutekur eftir thornviacute hvort thorneir hefja naacutem aacutestuacutedentsnaacutemsbrautum eetha starfsnaacutemsbrautum Margir sem hverfa fraacute naacutemi hefja siacuteethar naacutem aacutestarfsnaacutemsbrautum eftir aeth hafa verieth iacute vinnu Einnig er vitaeth aeth sumir sem ljuacuteka stuacutedentsproacutefi hefja siacuteethan starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi
Leietha maacute aeth thornviacute liacutekur aeth laacutegt hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi heacuter aacute landi geti aacutett raeligtur iacute baacutegum lesskilningi sem birtist ma iacutethornviacute hversu haacutett hlutfall thorneirra sem hefja naacutem aacutealmennum brautum (70) ljuacuteka ekki naacutemi THORNeirsem hefja naacutem aacute almennri braut hafa margirhverjir ekki naacuteeth fullnaeliggjandi aacuterangri iacute grunnskoacutela og virethast ekki foacuteta sig iacute framhaldsskoacutela Einnig verethur aeth teljast liacuteklegt aeth nemendur velji seacuterekki naacutemsbrautir vieth haeligfi Ofangreind atriethi eru oacutetviacuteraeligethar viacutesbendingar um alvarlegar brotalamir iacute skipulagi og uppbyggingu naacutemsins naacutemsraacuteethgjoumlf og vaeligntingum nemenda til sjaacutelfra siacuten og naacutemsins
Brotthvarf uacuter skoacutela er ekki skilgreint aacute sama haacutett iacute oumlllum loumlndum og stofnunum Iacute rannsoacutekn OECD aacute brautskraacuteningu nyacutenema aacute framhaldsskoacutelastigisem aacuteethur var minnst aacute var miethaeth vieth aeth thorneirnemendur sem ekki houmlfethu lokieth proacutefi sex aacuterum eftir innritun og ekki voru lengur skraacuteethir iacute skoacutela hefethuhorfieth uacuter naacutemi Aacute Iacuteslandi houmlfethu 29 thorneirra sem innrituethust ekki lokieth proacutefi eftir sex aacuter og voru ekki skraacuteethir iacute neinn skoacutela en 13 voru enn skraacuteethir iacute skoacutela eftir sex aacuter aacuten thorness aeth ljuacuteka naacutemi
Hagstofa Evroacutepusambandsins Eurostat safnarupplyacutesingum fraacute hagstofum Evroacutepulanda semkanna brotthvarf (e early school leavers) iacute vinnushymarkaethskoumlnnunum en thornar er brotthvarf skilgreint sem thornaeth hlutfall 18-24 aacutera foacutelks sem ekki hefur lokieth oumlethru naacutemi eftir grunnskoacutela og ekki hefur verieth iacute naacutemi eetha starfsthornjaacutelfun siacuteethustu fjoacuterar vikur aacuteethur en koumlnnunin er gereth
Goumlgn Hagstofu Evroacutepusambandsins benda til thorness aeth brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu seacuteeinna haeligst aacute Iacuteslandi eetha um 20 (sjaacute mynd 15)
Mynd 14 - Aldursdreifing nemenda aacute stuacutedents- og starfsnaacutemsbrautumhaustieth 2012
Meethalaldur nemenda aacute boacuteknaacutemsbrautum er 187 aacuter en 252 aacute starfsshynaacutemsbrautum
Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Meethalaldur
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuterInnu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
2500
2000
1500
1000
500
0 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
2020
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu er einna haeligst aacute Iacuteslandi
Ef litieth er til thorneirra landa thornar sem brotthvarfsshyhlutfallieth er haeligrra en aacute Iacuteslandi svo sem Spaacutenar Moumlltu Portuacutegals og Tyrklands maacute sjaacute aeth mun hraethar hefur gengieth iacute thornessum loumlndum aeth draga uacuter brotthvarfi uacuter naacutemi en heacuter aacute landi Samkvaeligmt goumlgnum Eurostat droacutest brotthvarf aacute Iacuteslandi aetheins saman um 12 aacute aacuterunum 2009-2012 og thornviacute er oacutehaeligtt aeth segja aeth thornoumlrf seacute aacute aacutehrifariacutekum aethgerethum ef Iacutesland aacute aeth eiga moumlguleika aacute aeth naacute thornviacute markmiethi sem flest Evroacutepuriacuteki hafa sett seacuter aeth brotthvarf verethi undir 10 aacuterieth 2020
Atvinnuthornaacutetttaka ungs foacutelks er mikil heacuter aacute landi (sjaacute mynd 16) sem kann aeth auka liacutekur aacute brotthvarfi og thornviacute aeth nemendum saeligkist naacutemieth seint Afleiethingar af haeliggri naacutemsframvindu iacute framhaldsskoacutela og miklu brotthvarfi eru ma thornaeligr aeth margir snuacutea aftur til naacutems eftir tviacutetugt THORNaeth seacutest td aacute thornviacute aeth meethalaldur starfsnaacutemsnemenda er um 25 aacuter en thornoacute ekki siacuteethur hinu aeth 30-40 fleiri stunda naacutem iacute dagskoacutela en vera aeligtti miethaeth vieth foacutelksfjoumllda iacute aacutergoumlngum aacute framhaldsskoacutelaaldri THORNoacute eru ekki taldir meeth thorneir sem stunda fjarnaacutem eetha saeligkja kvoumlldskoacutela
THORNessi haeligga naacutemsframvinda iacuteslenskra framhaldsshyskoacutelanema er afleiething margviacuteslegra galla aacute menntakerfinu iacute bland vieth feacutelagslega thornaeligtti THORNar maacute helst nefna oacutefullnaeliggjandi undirbuacutening stoacuters hoacuteps nemenda uacuter grunnskoacutela og aeth thorneir faacute ekki naacutem og thornjoacutenustu vieth haeligfi iacute framhaldsskoacutela sem aftur leiethir til brotthvarfs Vinna meeth skoacutela og naacutem meeth vinnuhleacuteum stuethlar einnig aeth haeliggarinaacutemsframvindu Loks maacute nefna aeth thorneir sem leggja stund aacute starfsnaacutem virethast flestir hefja thornaeth naacutem eftir tviacutetugt og meethalaldur thorneirra sem ljuacuteka starfsnaacutemi er haacuter
Kyacutepur 114 117
Eistland 139 105
Lettland 105 139
THORNyacuteskaland 105 111
Iacuterland 97 116
Danmoumlrk 91 113
Finnland 89 99
Holland 88109
77 Luacutexemborg 81
Austurriacuteki 76 87
Sviacutethornjoacuteeth 75 70
Lithaacuteen 65 87
Sviss 5591
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland 55
53
44
54
49
53 2012 ()2009 ()
Kroacuteatiacutea 42 39 Heimild Eurostat vinnumarkshy
aethskoumlnnun
Vieth umbaeligtur aacute menntakerfi thornarf aeth horfa til margra thornaacutetta Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir hins vegar svo ekki verethur um villst aeth thornaeth er oacuteskynsamlegt aeth reyna aeth vinna aeth of moumlrgum breytingum iacute einu Farsaeliglla er aeth einbeita seacuter aeth nokkrum houmlfueththornaacutettum sem liacuteklegastir eru til aeth skilamestum aacutevinningi baeligethi til lengri og skemmri tiacutema
Mynd 15 - Brotthvarf iacute Evroacutepuloumlndum2009 og 2012
443 Tyrkland 396 312Spaacutenn 249271 Malta 226 312Portuacutegal 208 213Iacutesland 201 192 Iacutetaliacutea 176 Hlutfall ungs foacutelks aacute 166 Ruacutemeniacutea 174 aldrinum 18-24 aacutera sem
Noregur 176 hefur hvorki lokieth proacutefi 148 157 uacuter framhaldsskoacutela neacute er
Bretland 135 143
skraacuteeth iacute skoacutela Aacute Iacuteslandi ESB 127 var thornetta hlutfall 20 Buacutelgariacutea 147 aacuterieth 2012 125
Belgiacutea 120 111
Makedoacuteniacutea 117 162
Frakkland 116 122
Ungverjaland 115112
Grikkland 114 144
21
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mynd 16 - Atvinnuthornaacutetttaka foacutelks aacute aldrinum 18-24 aacutera ndash miethaeth vieth fyrstaaacutersfjoacuterethung aacuter hvert
Vinna meeth skoacutela og thornaeth aeth ungt foacutelk hverfur tiacutemabundieth fraacute naacutemi til aeth stunda vinnu stuethlar ma aeth haeliggri naacutemsshyframvindu
Heimild Hagstofa Iacuteslands
80
75
70
65
60 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Mynd 17 ndash Hlutfall dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum af mannfjoumllda 16-20 aacutera
Haacutett hlutfall eldri nemenda skyacuterir aethfjoumlldi dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum er 30 haeligrri en mannfjoumlldi 16 - 20 aacutera
Heimild Hagstofa Iacuteslands
150
130
110
90
80 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
22
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacuteslendingar eru ekki einir um aeth vilja baeligta menntakerfi sitt og viacuteetha erlendis hefur skapast mikil reynsla og thornekking aacute thornroacuteun og umboacutetum aacute thornviacute sviethi THORNar hafa menn rannsakaeth menntakerfi iacute althornjoacuteethlegu samhengi og safnaeth miklum goumlgnum thornar aeth luacutetandi sem hefur gert fraeligethimoumlnnum kleift aeth bera saman hvaetha aethferethir gefast best og hvaetha thornaeligttir reynast oumlrethugastir viethureignar (UNESCOIIEP 2012)
THORNoacutett taka megi seacuter tiltekin menntakerfi til THORNjoacuteethverjar staethieth iacute thorneirri truacute aeth menntakerfi thorneirra fyrirmyndar verethur einnig aeth hafa misjafnar vaeligri meethal hinna bestu iacute heimi en niethurstoumlethur aethstaeligethur iacute huga og finna thornaacute leieth sem fellur aeth PISA syacutendu aeth aacuterangur thornyacuteskra nemenda iacute lestri menningu og stoumlethu skoacutelakerfisins iacute hverju landi var thornaacute undir meethaltali OECD riacutekja Aacuterangur thornyacuteskra Aacuteherslur eiga heldur ekki aeth vera hinar soumlmu thornegar nemenda iacute lesskilningi og oumlethrum greinum PISA reynt er aeth gera saeligmilegt menntakerfi miethlungi hefur batnaeth aeth miklum mun siacuteethan og er THORNyacuteskalandgott og thornegar menn vilja gera aacutegaeligtt menntakerfi nuacute vel yfir meethaltali OECD iacute oumlllum greinum framuacuterskarandi (McKinsey 2010)
Umbaeligtur aacute menntakerfi veretha ekki innleiddar og Iacuteslendingar geta margt af oumlethrum thornjoacuteethum laeligrt iacute byggethar aacute engu thornaeligr thornurfa traustan grundvoumlll sem thornessum efnum baeligethi thorneim sem standa iacute fremstu thornolir sliacutekar breytingar Skoacutelakerfi viacuteetha um heim roumleth iacute althornjoacuteethlegum samanburethi og einnig hinum hafa aeth miklu leyti buacuteieth vieth thornrotlaust tilraunastarf sem naacuteeth hafa aeth baeligta stoumlethu siacutena verulega Maacute thornar og thornroacuteun undanfarna aacuteratugi THORNar er Iacutesland engin nefna Asiacuteuloumlnd svo sem Singapuacuter Suethur-Koacutereu og undantekning Nuacute maacute halda thornviacute fram aeth thornaeth seacute Japan en einnig vestraelign loumlnd aacute boreth vieth Finnland merki um einlaeliggan aacutesetning yfirvalda og skoacutelafoacutelks THORNyacuteskaland Holland Poacutelland og sum fylki Kanada til umboacuteta en hitt verethur einnig aeth jaacuteta aeth thornetta Gjarna er viacutesaeth til thorness aacuterangurs sem naacuteethst hefur iacute starf hefur oft reynst sundurlaust yfirsyacutenin oacuteljoacutes Ontario-fylki iacute Kanada og verethur reynslan thornar gereth og aacuterangurinn eftir thornviacute aeth nokkru umtalsefni heacuter
Iacute leiethbeiningum UNESCO um framthornroacuteun mennta-Einnig maacute seacuterstaklega benda aacute breytingu til kerfis eru tilgreindir aacutetta lykilthornaeligttir aacuterangursriacutekra batnaethar iacute THORNyacuteskalandi thornar sem menn toacuteku til og varanlegra umboacuteta iacute menntamaacutelum Heacuter skal oacutespilltra maacutelanna eftir slaeligmar niethurstoumlethur uacuter fyrstu gereth stutt grein fyrir thorneim meeth daeligmum um PISA-koumlnnuninni aacuterieth 2000 Fram aeth thornviacute houmlfethu uacutetfaeligrslu thorneirra iacute oumlethrum loumlndum
23
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan voumlll
1 Faacute og metnaetharfull markmieth raunhaeligf vel iacutegrundueth og opinber
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og verkgreina jafnt sem liacutekamsraeligktar enda er thornaeth til skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki thorness fallieth aeth styrkja meginmarkmieth eins og laeligsi kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan Loks er mikilvaeliggt aeth muna aeth maeliglingarnar eru voumlll THORNessi markmieth aeligttu aeth hafa thornyacuteethingu fyrir gerethar til thorness aeth geta brugethist vieth ef umbaeligturnar almenning og menntakerfieth iacute heild og vera kynnt laacuteta aacute seacuter standa en ekki til thorness aeth refsa opinberlega Eins aeligttu thornau aeth vera maeliglanleg aacute viethkomandi skoacutelum einhvern haacutett svo aeth haeliggt vaeligri aeth fylgjast meeth thornviacute hvernig miethaethi og bregethast vieth THORNoacute skyldi Ontario-fylki setti seacuter tvouml maeliglanleg meginshyvarast aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute maeliglingarnar markmieth iacute umboacutetum sem hoacutefust thornar aacuterieth 2003 Aeth svo aeth thornaeligr fari ekki aeth raacuteetha foumlr td meeth thornviacute aeth 75 nemenda naeligethu aacutegaeligtisaacuterangri (e performing leggja houmlfuethaacuteherslu aacute aeth allir standist proacutef iacute staeth at high level) iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi iacute thorness aeth veita raungoacuteetha og varanlega menntun grunnskoacutelum og aeth 85 nemenda uacutetskrifuethust Ljoacutemandi aacuterangur aacute proacutefi er liacutetils virethi einn og seacuter uacuter framhaldsskoacutela (e high school) aacute tilsettum ef hann er ekki iacute goacuteethu samraeligmi vieth thornaeth sem aacute tiacutema Fyrra markmiethieth er maeliglt meeth samraeligmdum undan fer og eftir raunverulega haeligfni nemenda proacutefum iacute 3 og 6 bekk en hieth siacuteethara meeth uacutetskriftarshyog fjoumllbreytilega kennslu iacute samraeligmi vieth thornarfir og toumllum THORNraacutett fyrir aeth meginaacuteherslan vaeligri loumlgeth aacute aacutehuga nemendanna lestur og staeligrethfraeligethi var einnig loumlgeth aukin aacutehersla
aacute heilbrigethi og listir Nokkur haeligtta er aacute aeth thornegar til kastanna kemur einskorethist aacuteherslur skoacutela um of vieth thornessi faacuteu meginmarkmieth og aeth aethrir thornaeligttir skoacutelastarfs geti orethieth uacutet undan THORNviacute aeligtti aacutefram aeth leggja raeligkt vieth breidd iacute naacutemsframboethi td aacute sviethi list- og
2 Uppbyggilegar umbaeligtur fyrir alla iacute oumlllum skoacutelum
THORNegar raacuteethist er iacute nauethsynlegar umbaeligtur gaeligtir Jaacutekvaeligethni og hvatning uacutetilokar hins vegar ekki oft tilhneigingar til aeth gera thornaeth aacute neikvaeligethum gagnryacuteni Alltaf maacute gera betur og menntakerfieth forsendum skoacutelar kennarar og nemendur standi og einstakir skoacutelar aeligttu aeth meta aacutebendingar um sig illa og thornviacute neyethist stjoacuternvoumlld til thorness aeth griacutepa thornaeth sem betur maacute fara Einnig thornarf aeth gaeligta thorness iacute taumana Reynslan syacutenir aeth raunverulegum aeth umbaeligturnar taki til allra en verethi ekki aetheins iacute umboacutetum verethur ekki komieth aacute meeth miethstyacuterethum thorneim skoacutelum sem verr standa Iacute oumlllum skoacutelum eru breytingum eetha beinum fyrirmaeliglum aeth ofan Setja nemendur sem geta gert betur og leggja thornarf kapp aeligtti fram umboacutetaaacuteaeligtlun fyrir menntakerfieth og aacute aeth munur iacute frammistoumlethu verethi sem minnstur innleietha aacute thornann haacutett aeth skoacutelafoacutelk sjaacutei seacuter hag iacute henni hvort sem er milli kynja landsvaeligetha eetha uppruna og vilji vinna aeth framgangi hennar innan hvers skoacutela Ella kunna bestu aacuteform aeth veretha aeth engu
24
3 Uppbygging getu til breytinga
Til thorness aeth naacute fram breytingum thornarf thornekkingu og haeligfni fjaacutermagn og stuethning og einnig staethfastan vilja Til thorness aeth umbaeligtur naacuteist fram iacute hverjum skoacutela thornarf getan til sliacutekra breytinga aeth vera fyrir hendi innan thorneirra Hana getur thornurft aeth byggja upp samhlietha undirbuacuteningi aeth hinum eiginlegumarkmiethum
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter THORNviacute er auethvitaeth ekki thornannig farieth sjaacutelf stefnubreytingin leiethir ekki til framfara heldur hvernig tekst aeth vinna uacuter henni Efla thornarf aacutehuga getu og aacutebyrgethartilfinningu thorneirra sem iacute skoacutelum starfa til aeth naacute tilsettum aacuterangri THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth hvetja aacutefram til goacuteethra verka og veita stuethning Aetheins thornannig er haeliggt aeth gera kroumlfu um aacuterangur
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter
THORNaeth er lykilatriethi aeth kennarar faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra aeth vinna aeth umboacutetum aacute siacutenum heimavelli Sliacutek kunnaacutetta er margslungin og thornviacute thornarf uppbygging hennar aeth vera fjoumllbreytileg um leieth og stuethlaeth er aeth thornviacute aeth foacutelk laeligri hvaeth af oumlethru baeligethi innan skoacutela og meeth samvinnu milli skoacutela Starfsthornroacuteun iacute skoacutelakerfinu aeligtti aeth miethast vieth thornaeth aacuten thorness thornoacute aeth missa sjoacutenar aacute meginmarkmiethinu sem er aeligvinlega aeth naacute fram jaacutekvaeligethum breytingum hjaacute nemendum og betri aacuterangri thorneirra
Iacute breytingastarfinu iacute Ontario var mikil aacutehersla loumlgeth aacute aeth byggja upp thornekkingu og haeligfni iacute menntakerfinu og viacuteethtaeligkur stuethningur veittur vieth aeth baeligta kennslu meeth td starfsthornroacuteun kennara mati og leiethbeiningum vieth aacuteaeligtlanagereth og baeligttu naacutemsefni Komieth var aacute samstarfi milli skoacutela og fraeligethsluumdaeligma og samtoumlk kennara og skoacutelastjoacuternenda toacuteku thornar virkan thornaacutett
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
25
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast
4 Viacuteethtaeligkt samstarf innan menntakerfisins undir styrkri forystu
Til aeth naacute fram varanlegum umboacutetum skiptir maacuteli aeth foacutelk um menntakerfieth thornvert og endilangt seacute samstiga um thornaeligr Mikilvaeliggt er aeth viacuteethtaeligk eining riacuteki um umboacutetaaacuteaeligtlanirnar innleiethingu thorneirra og framkvaeligmd thornoacute svo aeth skoethanir kunni aeth vera skiptar um leiethirnar THORNannig thornarf oumlfluga talsmenn breytinganna innan sem utan skoacutelakerfisins THORNaeth er hvorki einfalt neacute fljoacutetlegt aeth afla aacuteformunum sliacuteks stuethnings iacute thornjoacuteethfeacutelaginu en thornaeth er braacuteethnauethsynlegt
Stjoacuternvoumlld thornurfa ljoacuteslega aeth hafa forystu iacute umboacutetastarfinu og stilla saman margviacuteslega strengi Jafnframt er nauethsynlegt aeth leita leiethtoga meethal kennara stjoacuternenda sveitarstjoacuternarmanna samtaka kennara nemenda og foreldra til aeth fylgja thornviacute eftir Stuethla thornarf aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett iacute umboacutetastarfinu
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast Aacuteaeligtlanir geta ekki komieth iacute staeth aethgeretha Meeth thornviacute aeth byggja markvisst upp forystu um umboacutetastarfieth er baeligethi stuethlaeth aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett og aeth thornaeth reynist langvinnt
Umboacutetamoumlnnum haeligttir oft til aeth truacutea thornviacute aeth allir hljoacuteti aeth vera sama sinnis og thorneir Sliacutekt er auethvitaeth ekki raunin foacutelk hefur misjoumlfn viethhorf og skilning aacute hlutunum Sameiginleg framtiacuteetharsyacuten sprettur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur thornarf aeth vinna aeth henni THORNviacute thornurfa stjoacuternvoumlld aeth eiga virk samskipti vieth alla thornaacute sem hlut eiga aeth maacuteli og gefa thorneim kost aacute aeth koma sjoacutenarmiethum siacutenum aacute framfaeligri Ekki er siacuteethur
mikilvaeliggt aeth naacute til almennings meeth upplyacutesingum um umboacutetaaacuteform faacute reglulega fram opinbera umraeligethu og viethhalda almennri saacutett um thornau
Sliacutek samskipti mega hvorki vera spuni neacute einhlietha aacutevarp hins opinbera heldur aeligttu thornau aeth snuacuteast um aeth draga fram oacuteliacutek sjoacutenarmieth og taka tillit til thorneirra Laeligra af thornviacute sem vel maeliglist fyrir og hvaeth thornykir ekki skila aacuterangri Reglulega (og eftir thornviacute sem tilefni gefast til) aeligtti svo aeth uacutetbuacutea og koma aacute framfaeligri upplyacutesingum til fjoumllmiethla og almennings THORNaeligr eiga ekki aetheins aeth luacuteta aeth umboacutetaaacuteaeligtluninniheldur einnig aeth oumlethrum thornaacutettum menntakerfisins thornannig maacute koma iacute veg fyrir aeth thorneir seacuteu vanraeligktir thornoacute aacuteherslan seacute aacute umbaeligturnar
Ekki maacute gleyma aethkomu kennara og samtaka thorneirra Umboacutetum iacute menntakerfinu verethur ekki komieth aacute nema meeth goacuteethum kennurum og er stuethningur thorneirra mikils virethi Maacuteli skiptir aeth goacuteethum kennurum bjoacuteethist goacuteeth laun og viethunandi starfsskilyrethi en jafnframt thornarf kennarasteacutettin aeth vera oumlflug iacute siacutenu fagi og njoacuteta trausts iacute samfeacutelaginu
Til thorness aeth naacute samstoumlethu um framgang umboacuteta var iacute Ontario settur aacute foacutet samraacuteethsvettvangur undir stjoacutern menntamaacutelaraacuteethherra sem helstu samstarfsaethilar aacutettu aethild aeth Aacuteethur en raacuteethist var iacute umbaeligturnar hafethi skorist iacute odda milli stjoacuternvalda og kennara en meeth thornviacute aeth leggja mikla raeligkt vieth samstarfieth og fela samtoumlkum kennara framkvaeligmd aacute tilteknum thornaacutettum umboacutetanna naacuteethist aeth endurvinna traust milli aethila Einnig var loumlgeth houmlfuethaacutehersla aacute aeth miethla upplyacutesingum um framgang umboacutetanna til almennings og koma aacute samstarfi vieth nemendur og foreldra
26
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim
5 Laeligrdoacutemar af nyacuteskoumlpun rannsoacuteknum og goumlgnum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim Sliacutek thornekking er grunnur goacuteethra breytinga og nyacutebreytni Samt er thornaeth svo aeth fjoumllmoumlrg thornroacuteunarverkefni hafa ekki verieth grundvoumlllueth aacute traustri thornekkingu hvorki um thornaeth sem fyrir er neacute hvaeth best hefur reynst annars staethar Eins er of sjaldan lagt mat aacute aacuterangurinn THORNraacutett fyrir aeth thornekking aacute umboacutetum iacute menntun hafi aukist hefur oft minna orethieth uacuter hagnyacutetingu hennar Iacute thornviacute samhengi skiptir td maacuteli aeth kennarasteacutettin nyacuteti seacuter rannsoacuteknir og afrakstur sprotaverkefna til aeth baeligta kennslu
Leggja aeligtti aukna aacuteherslu aacute aeth nyacuteta rannsoacuteknir og vel heppnaeth thornroacuteunarstarf til aeth breyta aacuteherslum iacute skoacutelastarfi Eins maacute nyacuteta betur goumlgn um naacutemsaacuterangur nemenda Ekki til thorness aeth refsa skoacutelum eetha daeligma nemendur heldur til thorness aeth vinna uacuter thorneim og nyacuteta til uacuterboacuteta thornar sem skoacuterinn kreppir THORNaeth aacute til daeligmis vieth um niethurstoumlethur skimunarproacutefa samraeligmdra proacutefa eetha niethurstoumlethur PISA
Til thorness aeth skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld taki aacutebyrgeth aacute aacuterangri nemenda er lagt til aeth fylgst seacute meeth
gt framvindu miethaeth vieth eigin getu og markmieth gt samanburethi vieth aethra skoacutela og sveitarfeacuteloumlg gt frammistoumlethu miethaeth vieth thornaeth sem best gerist
heima og erlendis
Siacuteethast en ekki siacutest aeligttu skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld aeth gefa thornviacute seacuterstakan gaum hvernig stuethla megi aeth thornviacute aeth fleiri nemendur naacutei viethunandi aacuterangri
Iacute oumlethrum loumlndum hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute aeth byggja upp goacuteeth upplyacutesingakerfi um nemendur en einnig leitast vieth aeth koma aacute samstarfi skoacutela og thorneirra sem stunda menntarannsoacuteknir
6 Aacutehersla aacute lykilaethgerethir aacuten thorness aeth thornaeth komi niethur aacute oumlethrum thornaacutettum
Reynslan syacutenir aeth til lengdar er mjoumlg erfitt aetheinbeita seacuter aeth afmoumlrkuethum lykilmarkmiethumhvort heldur horft er til einstakra skoacutela eetha menntakerfisins iacute heild THORNraacutett fyrir goacuteethan aacutesetning getur margt dreift huganum aacute langri leieth reglulega er skipt um poacutelitiacuteska forystu og samfeacutelagieth getur tekieth verulegum breytingum THORNviacute er mikilvaeliggt
aeth reyna aeth sjaacute fyrir hvaeth geti helst orethieth til aeth trufla thornaeth aeth menn haldi markaethri stefnu og gera raacuteethstafanir til aeth koma iacute veg fyrir aeth lykilstjoacuternendur missi sjoacutenar aacute henni Um leieth aeligtti aeth vera til farvegur fyrir aethra thornaeligtti skoacutelastarfsins og thornaeth sem ber aeth houmlndum svo aeth thornviacute megi sinna eins og thornoumlrf krefur
27
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu
7 Betri nyacuteting fjaacutermuna iacute menntakerfinu
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum vekja aacute thorneim athygli og skapa hvata en thorneim thornarf aeth verja af kostgaeligfni thornar sem thornoumlrf er aacute Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu Sem
8 Vandaeth til innleiethingar umboacuteta
Innleiething aethgeretha til aeth naacute settum markmiethumer oft vandasoumlm Huacuten maacute ekki vera oacutesveigjanleg framkvaeligmdaacuteaeligtlun heldur thornarf aeth taka tillit til aethstaeligethna og nauethsynlegra breytinga
Tveir thornaeligttir innleiethingarinnar eru seacuterstaklega mikilvaeliggir annars vegar almennur stuethningshyur vieth hana og hins vegar moumlguleikar menntashymaacutelayfirvalda til aeth veita henni forystu og styethja vieth hana Yfirleitt er sjoacutenum ekki beint naeliggjanlega aeth thornessum thornaacutettum
Stefnumoacutetunin sjaacutelf meeth viacuteethtaeligku samraacuteethi getur tekieth langan tiacutema en eftirfylgnin er oft takmoumlrkueth Til thorness aeth innleietha breytingar iacute menntakerfi thornurfa thorneir sem vinna aeth thornviacute verkefni aeth faacute goacuteethan stuethning THORNetta hefur viacuteetha verieth leyst meeth thornviacute aeth raacuteetha raacuteethgjafa og verkefnisstjoacutera og soumlmuleiethis meeth thornviacute aeth auka samstarf milli aethila kennara skoacutelastjoacuternenda og fraeligethsluyfirvalda
daeligmi um aacuteherslur af thornviacute taginu maacute nefna aukinn beinan stuethning vieth naacutem og kennslu og aeth komieth seacute aacute fjaacuterhagslegri umbun fyrir aacuterangur THORNannig er iacute sumum loumlndum miethaeth vieth aeth skoacutelar sem sinna nemendum meeth miklar thornarfir geti umbunaeth kennurum thorneirra seacuterstaklega og raacuteethieth til siacuten reynslumeiri kennara
Meeth thornviacute aeth vinna aeth umboacutetum meeth thornessum haeligtti toacutekst menntamaacutelayfirvoumlldum iacute Ontario aeth naacute verulegum aacuterangri aacute aacuterunum 2003-2009 THORNar voru sett markmieth um aeth 75 nemenda iacute 3 og 6 bekk grunnskoacutela aeligttu aeth naacute haacuteu stigi iacute lesskilningi og staeligrethfraeligethilaeligsi og aeth 85 framhaldsskoacutelanema brautskraacuteethust aacute tilskildum tiacutema Meeth samstilltu aacutetaki toacutekst aacute thornessum sex aacuterum aeth fjoumllga thorneim sem naacuteethu laacutegmarksviethmiethum iacute lestri ritun og laeligsi aacutestaeligrethfraeligethi uacuter 54 iacute 67 Aacute soumlmu aacuterum joacutekst hlutshyfall thorneirra sem luku framhaldsskoacutela uacuter 67 iacute 79
Heacuter hefur verieth stiklaeth aacute stoacuteru um thornaeligr aacuteherslur sem unnieth hefur verieth aeth iacute Ontario og viacuteethar thornar sem goacuteethur aacuterangur hefur naacuteethst iacute menntamaacutelum
Verethur nuacute vikieth aeth tilloumlgum um hvernig koma megi aacute umboacutetum heacuter aacute landi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
28
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Ef tekieth er mieth af reynslu annarra thornjoacuteetha er margt sem bendir til thorness aeth meeth skipulegum langtiacutemaaethgerethum verethi unnt aeth baeligta stoumlethu iacuteslensks menntakerfis
Smaeligeth landsins gerir thornaeth auethveldara aeth naacute Heacuter er lagt til aeth farieth verethi aeth reynslu annarra oumlllum hlutaetheigandi saman um sameiginleg thornjoacuteetha og sett faacute og skyacuter markmieth yacutett undir jaacutekvaeligeth markmieth og stilla saman strengi en innri viethhorf og getu til breytinga Jafnframt verethi haft styrkur menntakerfisins og nuacutetiacutemalegir innviethir viacuteethtaeligkt samstarf og stuethlaeth aeth thornviacute aeth forysta samfeacutelagsins auka einnig liacutekur aacute aeth sami aacuterangur um umbaeligturnar verethi oacuteskorueth Siacuteethast en ekki siacutest naacuteist vieth aeth mennta ungt foacutelk heacuter aacute landi og thornar verethi loumlgeth aacutehersla aacute rannsoacuteknir thornekkingarmiethlun og sem best tekst til erlendis stuethning vieth skoacutelastarf
Markmieth um lestur Hlutfall thorneirra sem naacute grunnviethmiethum (2 stig) iacute lesskilningi PISA fari uacuter 79 (2012) iacute 90 2018
Mikilvaeliggt er aeth skapa jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs og aeth allir geti naacuteeth aacuterangri iacute lestri Iacute thornviacute felst aeth ungt foacutelk seacute hvatt til aeth lesa fjoumllbreytilegt efni baeligethi heima og iacute skoacutela THORNaeth felur einnig iacute seacuter aeth thorneir sem annast lestrarkennslu beri aacutebyrgeth aacute aeth allir nemendur hafi vieth lok grunnskoacutela oumlethlast aacutekveethna grundvallarfaeligrni iacute lestri og lesskilningi THORNaeth aacute vieth um kennara og annaeth starfsfoacutelk skoacutela foreldra og skoacutelanefndir sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld menntamaacutela Um leieth er nauethsynlegt aeth innan menntakerfisins seacute haeliggt aeth koma til moacutets vieth misjafnar thornarfir nemenda og aeth rannsakaeth verethi meeth kerfisbundnum haeligtti hvaetha aethferethir skila bestum aacuterangri
Iacute skyacuterslu um lestrarkennslu iacute Evroacutepu er fjallaeth um thornaeth sem maacuteli skiptir til aeth baeligta lestur oglesskilning Oacutetalmargt utan skoacutela og innan hefur aacutehrif aacute lestur en aacute grundvelli althornjoacuteethlegra rannsoacutekna og samanburethar milli landa maacute greina mikilvaeliggustu thornaeligttina (Eurydice 2011)
Grunn aeth lestrarnaacutemi thornarf aeth leggja thornegar iacute leikskoacutela meeth skipulegri maacuteloumlrvun markvissum lestri fyrir boumlrnin umraeligethum um thornaeth sem lesieth er og meeth thornviacute aeth yacuteta undir aacutehuga aacute lestri Iacute grunnskoacutela
liggi fyrir skilgreind viethmieth sem komi skyacutert fram iacute aethalnaacutemskraacute eetha meeth oumlethrum haeligtti um lestrarhaeligfni og hvernig huacuten er dyacutepkueth jafnt og thorneacutett fram aacute unglingastig meeth fjoumllbreyttum haeligtti
Ekkert eykur faeligrni iacute lestri eins og thornaeth aeth lesa Eftir thornviacute sem nemendur lesa meira og fjoumllbreyttara efni eykst skilningur thorneirra og loumlngun til aeth lesa meira THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth fjoumllbreytt naacutemsefni seacute nyacutett vieth kennslu ss dagbloumleth tiacutemarit skaacuteldsoumlgur fraeligethirit og rafraelignn texti Ekki maacute heldur gleyma aeth heimilin gegna lykilhlutverki Mikilvaeliggt er aeth foreldrar lesi fyrir boumlrn en ekki siacuteethur aeth thorneir hvetji thornau til aeth lesa sjaacutelf og hjaacutelpi thorneim vieth thornaeth og seacuteugoacuteethar fyrirmyndir
Almenn hvatning um aeth foacutelk lesi meira er goacuteethra gjalda vereth Sliacutekt houmlfethar thornoacute fremur til thorneirra sem eru vel laeligsir en siacuteethur til hinna sem er stirt um lestur eetha hafa liacutetinn aacutehuga THORNaacute skiptir maacuteli aeth nyacuteta rafraelignt efni og nyacutemiethla og fjoumllbreytta framsetningu efnis sem houmlfethar frekar til yngri kynsloacuteethanna
Mikilvaeliggt er aeth greina moumlgulegan lestrarvanda barna snemma thornviacute aeth thorneim mun auethveldara
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
29
Heimild OECD Education at a Glance 2013
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute 1-7 bekk grunnskoacutela er hlutfall moacuteethurshymaacutelskennslu aacute Iacuteslandi mun laeliggra en iacute samanshyburetharloumlndum
verethur aeth vinda ofan af honum meeth seacutertaeligkum kennsluaethferethum og thornjaacutelfun THORNegar aacute leikskoacutelastigi er haeliggt aeth sjaacute viacutesbendingar um hugsanlegalestrarerfiethleika siacuteethar meir og um aeth gera aeth nyacuteta tiacutemann til thorness aeth afstyacutera thorneim meeth thornviacute aeth leggja raeligkt vieth hljoacuteethkerfisvitund nemenda
Iacutehlutun vegna lestraroumlrethugleika er oft oacutemarkviss Niethurstoumlethur PIRLS-koumlnnunar aacute lestri (2006) leiddu iacute ljoacutes aeth 44 nemenda iacute Evroacutepuloumlndum aacutettu kost aacute stuethningi aethstoetharfoacutelks vegna lestrarvanda en hins vegar aacutettu aetheins 25 nemenda kost aacute thornjoacutenustu seacuterfraeligethings iacute lestri Oft er loumlng bieth eftir thornjoacutenustu seacuterfraeligethings svo sem vegna maacutelroumlskunar en skjoacutet viethbroumlgeth vieth sliacutekum vanda skipta miklu maacuteli Meeth thornviacute aeth betrumbaeligta kunnaacutettu kennara til aeth greina og bregethast vieth lestrarvanda maacute naacute miklum aacuterangri THORNar geta skyacuter viethmieth um lestrarfaeligrni aacute hverju naacutemsstigi hjaacutelpaeth
Til thorness aeth baeligta lestrarfaeligrni og skilning unglinga aacute floacuteknari og seacuterhaeligfethari texta er mikilvaeliggt aeth thornjaacutelfa lesturinn iacute yacutemsum naacutemsgreinum Margt bendir aacute hinn boacuteginn til thorness aeth kennarar seacuteu mjoumlg misvel undir thornaeth buacutenir og thornviacute thornarf aeth stilla saman strengi iacute skoacutelum hvaeth thornennan thornaacutett varethar allt fraacute upphafi til loka grunnskoacutela
THORNegar horft er til kennslustunda iacute grunnskoacutelum er hlutfall moacuteethurmaacutelskennslu af heildinni mun laeliggra heacuter en iacute naacutegrannaloumlndunum Iacute nyacuterri aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela var hlutur iacuteslenskushykennslu nokkueth aukinn en thornraacutett fyrir thornaeth er huacuten hlutfallslega mun minni en moacuteethurmaacutelskennsla iacute samanburetharloumlndum
Mynd 18 - Moacuteethurmaacutelskennsla sem hlutfall af heildarkennslustundafjoumllda aacuteIacuteslandi og iacute samanburetharloumlndum 2011
35
30
25
20
15
10
5
0 Danmoumlrk Finnland Noregur ESBIacutesland
30
Moumlgulegar aethgerethir
1 Hlutur moacuteethurmaacutelskennslu iacute viethmiethunarshystundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela verethi aukinn
2 Sett verethi viethmieth um laacutegmarkshaeligfni iacute lestri aacute tilteknum stigum grunnskoacutelans thornmt lestrarhraetha lesskilning orethaforetha og ritfaeligrni iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacute
3 Reglubundnar maeliglingar aacute lesskilningi verethi samhaeligfethar meeth greinandi proacutefum allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela og niethurstoumlethurnar nyacutettar aacute markvissan haacutett Loumlgbundin samraeligmd koumlnnunarproacutef verethi nyacutett iacute sama skyni svo og laeligsisproacutef iacute framhaldsskoacutelum
4 Nemendur af erlendum uppruna njoacuteti seacuterstaks stuethnings meeth thornaeth fyrir augum aeth thorneir naacuteisoumlmu faeligrni iacute lesskilningi og aethrir nemendur
5 Hver leikskoacuteli og grunnskoacuteli geti brugethist jafnoacuteethum vieth viacutesbendingum um lestrarvanda einstakra nemenda Kennarar faacutei thornjaacutelfun og stuethning til thorness aeth bregethast vieth
6 Allir leikshy og grunnskoacutelar setji seacuter laeligsisstefnu iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacuter og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga
7 Yacutett verethi undir jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs iacute thornjoacuteethshyfeacutelaginu og nemendur hvattir til aeth lesa seacuter til aacutenaeliggju utan skoacutela
8 Foreldrar verethi virkjaethir til aeth vekja aacutehuga aacute lestri og styethja vieth lestrarnaacutem barna sinna
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
31
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Markmieth um naacutemsframvindu Hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi aacute tilskildum tiacutema fari uacuter 44 (2011) iacute 60 2018
Til aeth naacute thornessu markmiethi er lagt til aeth aacutehersla verethi loumlgeth aacute thornrjaacute thornaeligtti
gt Endurskipulagning naacutemstiacutema gt Aethgerethir gegn brotthvarfi gt Betri starfsmenntun
Endurskipulagning naacutemstiacutema
Iacutesland sker sig uacuter oumlethrum loumlndum thornegar kemur aeth lengd naacutems fram aeth haacuteskoacutela (sjaacute mynd 19) Aetheins um 44 thorneirra sem hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela uacutetskrifast um tviacutetugt eftir fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur nemenda sem hefja haacuteskoacutelanaacutem heacuter aacute landi er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
THORNaeth hversu faacuteir ljuacuteka framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema og hve naacutemsframvindan er misjoumlfn eftir naacutemsbrautum gefur til kynna aeth endurskoetha thornurfi naacutemsskipulag iacute framhaldsskoacutelum og thornar meeth lengd naacutemstiacutema og uppbyggingu naacutemsbrauta ekki siacutest iacute starfsmenntun
Meeth thornviacute aeth endurskipuleggja naacutemstiacutema iacute framshyhaldsskoacutelum og taka aukieth tillit til mismunandi thornarfa yacutemissa nemendahoacutepa maacute stuethla aeth thornviacute aeth fleiri ljuacuteki naacutemi aacute skilgreindum tiacutema Naacutemsferill nemenda iacute framhaldsskoacutela er mislangur baeligethi eftir thornviacute aacute hvaetha naacutemsbraut thorneir innritast og hvort thorneir hefja naacutem iacute bekkjar- eetha aacutefangaskoacutela Auk thorness koma nemendur misvel undirbuacutenir uacuter grunnskoacutela og sumir framhaldsskoacutelar velja nemendur inn eftir einkunnum iacute boacuteklegum greinum aacute meethan aethrir taka vieth oumlllum umsaeligkjendum
Meethalnaacutemstiacutemi thorneirra sem innritast aacute stuacutedentsshynaacutemsbrautir er iacute nokkueth foumlstum skorethum og aeth jafnaethi fjoumlgur aacuter hjaacute flestum Iacute aacutefangakerfinu er
meiri sveigjanleiki meeth naacutemslok Athygli vekur aeth 22 luku naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum iacute aacutefangaskoacutelum en sambaeligrilegt hlutfall var einungis 05 iacute bekkjarskoacutelum Iacute thorneim framhaldsskoacutelum thornar sem reynsla er fengin af thornriggja aacutera naacutemsbrautum hefur staeligrstur hluti nemenda kosieth aeth ljuacuteka naacutemi aacute thornremur aacuterum eetha 70 iacute Kvennaskoacutelanum og 57 iacute Menntaskoacutela Borgarfjarethar
Iacute Kvennaskoacutelanum byacuteethst nemendum hefethbundieth boacuteknaacutem til stuacutedentsproacutefs aacutesamt almennri braut Nemendum gefst kostur aacute aeth ljuacuteka naacutemi aacute 3 3frac12 eetha 4 aacuterum Samhlietha styttingu naacutemstiacutemavoru nyacutejar naacutemsbrautir settar aacute foacutet naacutemsmat var endurskoethaeth og gereth gangskoumlr aeth betri nyacutetingu aacute skoacutelaaacuterinu Aacutefangar kjarnagreina aacute stuacutedentsproacutefsbrautum eru skilgreindir fraacute 2 thornrepi og thornviacute er skoumlrun vieth naacutemsefni grunnskoacutela minni en aacuteethur var Menntaskoacuteli Borgarfjarethar hefur lengt skoacutelaaacuterieth meeth svipuethum haeligtti og Kvennaskoacutelinn og breytt nyacutetingu thorness aacutesamt thornviacute aeth naacutemsbrautir og naacutemsmat var endurskoethaeth
Nemendur sem innritast aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir bekkjarskoacutela ljuacuteka langflestir proacutefi aacute fjoacuterum aacuterum en miethaeth vieth reynslu Kvennaskoacutelans gaeligti stoacuter hluti thorneirra lokieth naacutemi aacute thornremur aacuterum Iacute nuacuteverandi kerfi lyacutekur nuacute thornegar um fimmtungur nemenda iacute aacutefangaskoacutelum naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum
Meeth thornviacute aeth endurskoetha uppbyggingu naacutemsbrauta og naacutemstiacutema aacute oacuteliacutekum brautum maeligtti baeligta naacutemsframvindu nemenda Einnig kemur til greina aeth setja skyacuterari moumlrk um naacutemstiacutema og aldur Iacute flestum oumlethrum loumlndum er miethaeth vieth aeth foacutelk ljuacuteki naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir tiltekinn aldur Iacute Noregi veretha nemendur td aeth hafa lokieth naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir 25 aacutera aldur en eftir thornaeth
32
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Iacuteslenskir nemendur sem hefja haacuteskoacutelanaacutem hafa aeth baki fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur thorneirra er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
er naacutem thorneirra skilgreint sem fullorethinsfraeligethsla og fer thornaacute fram iacute oumlethrum stofnunum Naacutem iacute framhaldsskoacutelum iacute Danmoumlrku tekur thornrjuacute aacuter Nemendur eldri en 25 aacutera eru skilgreindir sem bdquofullorethnirldquo og thornoacutett thorneir geti aacutefram stundaeth naacutem iacute framhaldsskoacutelum velja thorneir seacuterleiethir aeligtlaethar fullorethnum nemendum Iacute Sviacutethornjoacuteeth thornurfa nemendur aeth hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela iacute siacuteethasta lagi aacuterieth sem thorneir veretha tuttugu aacutera og hafa thornaacute thornrjuacute aacuter til thorness aeth ljuacuteka naacutemi Allir eiga siacuteethan reacutett aacute naacutemi iacute fullorethinsfraeligethslustofnunum sveitarfeacutelaga
Iacute nyacutelegum uacutettektum althornjoacuteethlegra aethila aacute efnahagsshylegri stoumlethu Iacuteslands (OECD 2013 McKinsey 2012) er einatt bent aacute aeth mikill aacutevinningur vaeligri af thornviacute aeth stytta naacutemstiacutema til stuacutedentsproacutefs um eitt eetha tvouml aacuter thornannig aeth hann vaeligri sambaeligrilegur vieth oumlnnur loumlnd Er bent aacute aeth stytta megi naacutemstiacutema baeligethi iacutegrunnskoacutelum og framhaldsskoacutelum um eitt aacuter
Iacute loumlgum um grunnskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacute grunnshyskoacutela hefur ekki verieth gert raacuteeth fyrir styttingu naacutemstiacutema aacute thornviacute skoacutelastigi Fremur hefur verieth horft til sveigjanlegra skila milli grunn- og framhaldsskoacutela thornannig aeth grunnskoacutelanemar geti stytt seacuter leieth annaethhvort meeth thornviacute aeth taka framhaldsskoacutelaaacutefanga aacute meethan thorneir eru enn iacute grunnskoacutela eetha meeth thornviacute aeth innritast iacute framhaldsskoacutela beint uacuter 9 bekk aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum sem eru skilgreind iacute aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela
Um thornessar mundir er verieth aeth gera uacutettekt aacute aacutehrifum stefnunnar um skoacutela aacuten aethgreiningar aacute grunnskoacutela og seacuterfraeligethithornjoacutenustu sveitarfeacutelaga iacute leik- og grunnskoacutelum Jafnframt mun Iacutesland taka thornaacutett iacute samanburetharuacutettekt OECD aacute nyacutetingu fjaacutermagns og annarra aethfanga iacute grunnskoacutelum miethaeth vieth aacuterangur THORNessar uacutettektir munu vafalaust skila gagnlegum upplyacutesingum um stoumlethu grunnskoacutelans
Mynd 19 - Lengd skoacutelagoumlngu aacute boacutekshynaacutemsbrautum framhaldsskoacutela iacute Evroacutepu
Aldur
14 15 16 17 18 19 20
Iacutesland Noregur
Danmoumlrk
Sviacutethornjoacuteeth
Finnland
THORNyacuteskaland
Iacutetaliacutea
Eistland
Lettland
Lithaacuteen
Luacutexemborg
Buacutelgariacutea
Ungverjaland
Poacutelland
Ruacutemeniacutea
Spaacutenn
Malta
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland
Sviss
Bretland
Iacuterland
Belgiacutea
Grikkland
Frakkland
Portuacutegal
Kyacutepur
Holland
Austurriacuteki Heimild Eurydice The structshyure of the European education systems 20132014
33
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Efnisyfirlit
Inngangur 5
Menntun og haeligfni aacute nyacuterri oumlld 6
Staetha iacuteslensks menntakerfis miethaeth vieth oumlnnur loumlnd 8
Lestur vieth lok grunnskoacutela 14
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum 18
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum 23
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi 29
Almennar aethgerethir til styrktar umboacutetum 38
Lokaoreth 44
Heimildaskraacute 46
4
Inngangur
Inngangur
Vieth lifum aacute tiacutemum oumlrrar taeligknithornroacuteunar althornjoacuteethavaeligethingar og breytinga aacute naacutettuacuteru og samfeacutelagi Hvert svo sem vieth teljum aeth leiethin liggi til framtiacuteethar eru flestshyir aacute einu maacuteli um aeth goacuteeth menntun seacute thornaeth veganesti sem best dugar Traust menntun auethveldar ungu foacutelki aeth foacuteta sig iacute floacuteknum og breytilegum heimi auk thorness aeth leggja grunn aeth oumlflugu atvinnuliacutefi og velsaeligld borgaranna
Hvernig getur iacuteslenskt menntakerfi veitt ungu foacutelki thornaacute menntun sem undirbyacuter thornaeth til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi
Loumlg um skoacutelastigin thornrjuacute leikskoacutela grunnskoacutela og framhaldsskoacutela og nyacutelegar aethalnaacutemskraacuter leggja ma liacutenur um gagnryacutena hugsun skoumlpun tjaacuteningu og virka thornaacutetttoumlku iacute lyacuteethraeligethisthornjoacuteethfeacutelagi Stundum er talaeth um thornessa thornaeligtti sem haeligfni 21 aldar Iacute thornessari hviacutetboacutek er sjoacutenum beint aeth thornviacute hvaetha stoethir iacuteslensks menntakerfis thornurfi helst aeth styrkja og hvaetha leiethir seacuteu best til thorness fallnar aeth veita nemendum thornaacute menntun sem loumlggjoumlf og aethalnaacutemskraacuter boetha Vieth gereth hviacutetboacutekarinnar hefur verieth stuethst vieth althornjoacuteethlegar rannsoacuteknir aacute umboacutetum iacute menntakerfum og leitast vieth aeth draga laeligrdoacutem af reynslu thorneirra thornjoacuteetha sem best standa iacute althornjoacuteethlegum samanburethi
Iacute hviacutetboacutekinni er fjallaeth um nuacuteverandi stoumlethu iacuteslenska menntakerfisins og aacute grundvelli thorneirrar greiningar loumlgeth fram droumlg aeth aacuteherslum og aethgerethum Mesti thornunginn er lagethur aacute thornau meginmarkmiethaeth baeligta aacuterangur iacute lestri og naacutemsframvindu iacute framhaldsskoacutelum Tiacuteundaeth er hvar og hvernig vaelignlegast thornykir aeth koma aacute umboacutetum iacute thornviacute augnamiethi THORNar er fyrst og fremst stuethst vieth althornjoacuteethleg samanburetharhaeligf goumlgn sem aflaeth ermeeth reglubundnum haeligtti en gert er raacuteeth fyrir aeth vieth frekari uacutetfaeligrslu aacute aethgerethum megi nyacuteta thornaeligr fjoumllmoumlrgu iacuteslensku rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth aacute menntun heacuter aacute landi
THORNaeth skal tekieth skyacutert fram aeth thornaeligr meginaacuteherslur og aethgerethir sem heacuter verethur fjallaeth um uacutetiloka alls ekki umbaeligtur aacute oumlethrum sviethum menntunar THORNaeligr lyacutesa fyrst og fremst hugmyndum um tiltekin forgangsverkefni sem breieth samstaetha aeligtti aeth geta naacuteethst um THORNaeligr aethgerethir sem aeligtlunin er aeth moacuteta iacute framhaldinu munu aacuten efa nyacutetast almennt iacute skoacutelastarfi og hafa viacuteethtaeligk og jaacutekvaeligeth aacutehrif
Tilgangur thornessarar hviacutetboacutekar er aethallega saacute aeth skapa grundvoumlll til umraeligethu og aethgeretha til uacuterboacuteta iacute menntamaacutelum aacute Iacuteslandi AEligtlunin er aeth kalla til alla thornaacute sem laacuteta sig menntun varetha til thorness aeth leggja houmlnd aacute ploacuteg vieth framhaldieth Mikilvaeliggt er aeth horft seacute til lengri tiacutema iacute thorneim efnum enda eru menntakerfi margbrotin og aacuterangur af umboacutetum kemur oft iacute ljoacutes loumlngu siacuteethar thornoacutett vissulega megi einnig sjaacute aacutevinning aacute stoumlku sviethum aacute skemmri tiacutema
Iacuteslendingar hafa syacutent aeth thorneir geta naacuteeth miklum aacuterangri iacute umboacutetastarfi iacute skoacutelum meeth samstilltum aethgerethum Eitt besta daeligmieth er sjaacutelfsagt thornaeth afrek sem unnist hefur aacute undanfoumlrnum tuttugu aacuterum aeth draga uacuter toacutebaks- og viacutemuefnaneyslu iacute grunnskoacutelum THORNar loumlgethust stjoacuternvoumlld sveitarstjoacuternir skoacutelastjoacuternendur kennarar foreldrar nemendur iacutethornroacutetta- og aeligskulyacuteethsfeacuteloumlg yacutemsir forvarnaraethilar og seacuterfraeligethingar aacute eitt meeth skipulegum og vel grundvoumllluethum aethgerethum Reynsla annarra thornjoacuteetha er suacute aeth meeth sams konar aethferethum megi naacute miklum aacuterangri iacute aeth efla menntun
5
Menntun og haeligfni aacute nyacuterri oumlld
Umfangsmikilli stefnumoacutetun iacute menntamaacutelum lauk aacuterieth 2008 thornegar nyacute loumlg um skoacutelastigin thornrjuacute mdash leikskoacutela grunnskoacutela og framhaldsskoacutela mdash aacutesamt loumlgum um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda voru samthornykkt aacute Althorningi Aacuterin aacute eftir voru einnig sett loumlg um framhaldsfraeligethslu og um naacutems- og starfsshyraacuteethgjafa Siacuteethan hefur verieth unnieth aeth innleiethingu thornessara laga og yacutemsar reglushygerethir og nyacutejar aethalnaacutemskraacuter gefnar uacutet
Einn af meginthornraacuteethunum iacute menntastefnunni fraacute 2008 og aethalnaacutemskraacutem aacute grundvelli hennar var aacutehersla aacute haeligfni nemenda og aeth skoacutelunum vaeligri veitt svigruacutem til aeth leggja raeligkt vieth fjoumllbreytilega haeligfileika ungs foacutelks Sveitarstjoacuternum og skoacutelum voru faeligreth aukin aacutehrif til thorness aeth moacuteta naacutemsframshyboeth og kennsluhaeligtti um leieth og kennaramenntun var lengd
THORNoacutett mikieth verk hafi verieth unnieth meeth setningu laga og naacutemskraacuteruacutetgaacutefu hefur samt skort aacute naeligga leiethsoumlgn um framkvaeligmd thorneirra og aacuteherslur Nyacutelegar niethurstoumlethur uacuter PISAkoumlnnun Efnahags- og framfarastofnunarinnar (OECD) og greining aacute stoumlethu framhaldsskoacutelans heacuter aacute landi gefa oacutetviacuteraeligtt til kynna aeth frekari aethgeretha seacute thornoumlrf til aeth styrkja iacuteslenskt menntakerfi
THORNegar grunnur var lagethur aeth iacuteslensku skoacutelakerfi aacute fyrri hluta siacuteethustu aldar var mdash liacutekt og nuacute mdash leitaeth svara vieth thornviacute hver vaeligru markmieth menntunar ungs foacutelks aacute Iacuteslandi Guethmundur Finnbogason sem vann aeth undirbuacuteningi fraeligethslulaganna sem toacuteku gildi 1907 svaraethi thornviacute svo bdquo Menntun hvers manns verethur aeth metast eftir thornviacute hve haeligfur hann er til aeth lifa og starfa iacute mannlegu feacutelagi lifa og starfa thornannig aeth liacutef hans verethi meeth hverjum degi meira virethi fyrir sjaacutelfan hann og aethraldquo (Guethmundur Finnbogason 1994 [1903] bls 33) THORNviacute verethur vart betur svaraeth liethlega oumlld siacuteethar
Iacute nuacutegildandi loumlgum um leik- grunn- og framhaldsshyskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacutem eru tilgreind helstu markshymieth iacute formlegri menntun heacuter aacute landi
THORNannig er iacute loumlgum um leikskoacutela sagt aeth hlutverk skoacutelans seacute aeth stuethla aeth alhlietha thornroska barna thornar skuli lagethur grunnur aeth thornaacutetttoumlku iacute lyacuteethraeligethisthornjoacuteethshyfeacutelagi oumlrvueth faeligrni iacute iacuteslensku haeligfileikar thorneirra til tjaacuteningar og skoumlpunar raeligktaethir og leitast vieth aeth styrkja sjaacutelfsmynd thorneirra heilbrigethisvitund oumlryggi og haeligfni iacute mannlegum samskiptum Aacute grunnskoacutelashystigi er aacutefram loumlgeth aacutehersla aacute alhlietha thornroska nemshyenda faeligrni iacute iacuteslensku maacuteli skilning thorneirra aacute iacuteslensku samfeacutelagi haeligfni til samskipta og samvinnu frumshykvaeligethi sjaacutelfstaeligetha hugsun og aeth skoumlpunarkrafturshyinn seacute virkjaethur iacute stoumlethugri viethleitni til menntunar og thornroska Iacute loumlgum um framhaldsskoacutela baeligtast svo vieth aacuteherslur aacute undirbuacutening fyrir frekara naacutem thornaacutetttoumlku iacute atvinnuliacutefinu oumlgueth og sjaacutelfstaeligeth vinnubroumlgeth og aeth nemendur oumlethlist faeligrni til aeth gegna seacuterhaeligfethum stoumlrfum
THORNessi stefnumieth eru uacutetfaeligreth frekar iacute aethalnaacutemskraacutem aacute oumlllum skoacutelastigum og siacuteethan iacute skoacutelanaacutemskraacutem einstakra skoacutela og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga Meeth hugtakinu haeligfni er hins vegar reynt aeth skilgreina frekar hverju menntun aacute aeth aacuteorka
Iacute aethalnaacutemskraacutem er haeligfni skilgreind thornannig aeth huacuten feli iacute seacuter thornekkingu leikni og viethhorf Iacute viethhorfum endurspeglast svo aftur siethferethi tilfinningar og skoumlpunarmaacutettur frumkvaeligethi og faeligrni iacute samskiptshyum Haeligfni felur thornviacute ekki einungis iacute seacuter aeth hafa oumlethlast thornekkingu aacute einhverju heldur einnig aeth kunna aeth beita henni (leiknifaeligrni) og nyacuteta seacuter viethhorfin (doacutemgreind) til aeth geta beitt thornekkingunni vieth oacuteliacutekar aethstaeligethur Segja maacute aeth haeligfni viacutesi til afraksturs menntunarinnar thorne hverju huacuten skilar iacute staeth thorness aeth vera aetheins thornekking - thornekkingarinnar vegna
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
6
Menntun og haeligfni aacute nyacuterri oumlld
Iacute menntakerfinu er miethaeth vieth aeth haeligfni seacute skipt iacute stig innan svokallaeths haeligfniramma THORNannig er gert raacuteeth fyrir aeth nemendur tileinki seacuter grunnshyhaeligfni aacute fyrstu stigum en seacutertaeligkari haeligfni eftir thornviacute sem aacute liacuteethur skoacutelagoumlnguna Haeligfni oumlethlast menn thornoacute ekki einungis iacute skoacutelum THORNar er vissulega lagethur mikilvaeliggur grunnur en svo lengi laeligrir sem lifir baeligethi iacute starfi og daglegu liacutefi THORNviacute skiptir naacutemshaeligfni miklumaacuteli Haeligfnin til aeth geta laeligrt alla aeligvi
Hugtakieth laeligsi er einn maeliglikvarethi aacute haeligfni Laeligsi thornyacuteethir iacute hefethbundnum skilningi thornaeth aeth geta lesieth ogskrifaeth Iacute skilgreiningu aacute hugtakinu laeligsi sem stuethst er vieth iacute PISA-rannsoacutekn OECD er merkingin viacuteethtaeligkshyari og viacutesar til getu nemenda til aeth beita thornekkingusinni og faeligrni iacute mikilvaeliggum naacutemsgreinum til aeth greina skilja leysa og uacutetskyacutera viethfangsefni yacutemissa naacutemsgreina skilmerkilega og vieth alls kyns aethstaeligethshyur THORNannig er til daeligmis talaeth um laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og naacutettuacuterufraeligethi auk lesskilnings
Aacute althornjoacuteethlegum vettvangi er nuacute mikieth raeligtt um hvaetha menntun og haeligfni nemendur thornurfi aeth tileinka seacuteraacute 21 oumlldinni THORNaacutetttaka iacute atvinnuliacutefi og samfeacutelagi 21 aldar krefjist aukinnar aethloumlgunarhaeligfni og siacutefelldrar endurnyacutejunar thornekkingar iacute takt vieth oumlra framthornroacuteun Einnig er loumlgeth aacutehersla aacute skoumlpun heilbrigethi samshyskipti gagnryacutena hugsun og sjaacutelfbaeligrni en alltkemur thornetta fram iacute nyacutelegum aethalnaacutemskraacutem heacuter aacute landi Loks hafa augu manna beinst aeth upplyacutesshyinga- og samskiptataeligkni en nyacuteting hennar hefur
gerbreytt thorneim kroumlfum sem gerethar eru iacute samfeacutelagi og atvinnuliacutefi
THORNegar grunnurinn var lagethur aeth iacuteslensku menntakerfi aacute fyrri hluta siacuteethustu aldar voru samfeacutelag og atvinnuhaeligttir oacuteliacutekir thornviacute sem nuacute er THORNaeligr hugsjoacutenir sem frumkvoumlethlar menntunar heacuter aacute landi houmlfethu um almenna menntun og taeligkifaeligri allra til thornroska og thornaacutetttoumlku iacute lyacuteethraeligethisthornjoacuteethfeacutelagi eru enn iacute goacuteethu gildi aacute nyacuterri oumlld Hins vegar hafa kroumlfur um haeligfni breyst og ungt foacutelk thornarf aeth vera undir thornaeth buacuteieth aeth taka thornaacutett iacute samfeacutelagi og atvinnuliacutefi sem er stoumlethugum breytingum undirorpieth
Iacute althornjoacuteethlegu samfeacutelagi eiga thornjoacuteethir iacute siacutefelldri samshykeppni thornar sem oumlflugt atvinnuliacutef og groacuteskumikieth samfeacutelag laethar aeth ungt og kraftmikieth foacutelk Goacuteeth menntun er lykilthornaacutettur iacute allri thornroacuteun iacute atvinnuliacutefi og samfeacutelagi Staetha einstaklinga og thornjoacuteetha mdash hvort sem litieth er til verethmaeligtaskoumlpunar feacutelagslegrar deiglu eetha almennrar velsaeligldar mdash raeligethst iacute aelig riacutekari maeligli af menntun THORNar er lengd skoacutelagoumlngu ekki endilega maeliglikvarethinn heldur hvaetha haeligfni einstaklingar hafa tileinkaeth seacuter thornegar skoacutela sleppir og hvernig thorneir geta hagnyacutett seacuter hana til thorness aeth takast aacute vieth nyacute og oumlgrandi viethfangsefni alla aeligvi
Framtiacuteetharsyacutenin er aeth ungt foacutelk aacute Iacuteslandi standi jafnfaeligtis erlendum jafnoumlldrum sem best standa iacute menntun og hafi soumlmu taeligkifaeligri til thornaacutetttoumlku iacute samfeacutelagi og atvinnuliacutefi aacute 21 oumlld
bdquoMenntun hvers manns verethur aeth metast eftir thornviacute hve haeligfur hann er til aeth lifa og starfa iacute mannlegu feacutelagi lifa og starfa thornannig aeth liacutef hans verethi meeth hverjum degi meira virethi fyrir sjaacutelfan hann og aethraldquo
7
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Staetha iacuteslensks menntakerfis miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
Einn helsti styrkleikiiacuteslensks menntakerfshyis er joumlfn taeligkifaeligri til menntunar Iacutesland er
skoacutela
meethal thorneirra landa thornar sem minnstur munur er aacute aacuterangri nemenda milli
Mynd 1 ndash Hversu mikil aacutehrif hefurskoacuteli aacute aacuterangur iacute staeligrethfraeligethi
Meeth samanburethi vieth oumlnnur loumlnd maacute greina viacutesbendingar um stoumlethu iacutesshylenska menntakerfisins hvar styrkur
77 thorness liggur og hvar skoacuterinn kreppir Finnland 6 90Iacutesland 10
Sviacutethornjoacuteeth 8612 Einn helsti styrkleiki iacuteslensks menntakerfis sam-
Noregur 8312 kvaeligmt sliacutekum samanburethi er joumlfn taeligkifaeligri til
66Danmoumlrk 13 menntunar Iacutesland er meethal thorneirra landa thornar sem 64 minnstur munur er aacute aacuterangri nemenda milli skoacutela Eistland 13
(sjaacute mynd 1) Sem daeligmi maacute nefna aeth iacute PISA-koumlnnun Iacuterland 6815 74 OECD aacuterieth 2012 er Iacutesland naeligst aacute eftir Finnlandi iacute
Spaacutenn 17 joumlfnuethi milli skoacutela thornegar laeligsi aacute staeligrethfraeligethi er maeliglt 75Kanada 18 Hins vegar er munur aacute aacuterangri nemenda innan skoacutela
Poacutelland 76 meeth thornviacute mesta sem gerist en liacuteklegt er aeth stefnan 20 73 um bdquoskoacutela aacuten aethgreiningarldquo valdi thornar nokkru um Bandariacutekin 23 42Mexiacutekoacute 23 Feacutelagsleg staetha hefur liacutetil aacutehrif aacute aacuterangur iacuteslenskra 90Nyacuteja Sjaacuteland 28 nemenda Aethgengi aeth menntun er gott haacutett iacute
Grikkland 61 thornriethjungur thornjoacuteetharinnar um 100 thornuacutesund manns er 29
Bretland 76 aeth jafnaethi skraacuteethur iacute skoacutela og naeligr thornaacutetttakan til allra 30
aldurshoacutepa allt fraacute leikskoacutela til framhaldsfraeligethslu 79Aacutestraliacutea 31
Hlutfall () af dreifingu aacute staeligrethfraeligethilaeligsi skyacuterist af
Mismun milli meethaltala skoacutela Mismun milli nemenda innan hvers skoacutela
Heimild OECD PISA-koumlnnun 2012 Naacutemsmatsstofnun
73Portuacutegal 31 Annar styrkur iacuteslensks menntakerfis er aeth miethstyacuter-Chile 43 ing er liacutetil Sveitarstjoacuternir skoacutelar og naeligrsamfeacutelag 33
Sviss 68 hafa mikla moumlguleika til aeth aacutekveetha naacutemsframboeth 38
og skipulag skoacutelastarfs enda veita aethalnaacutemskraacuter 69Koacuterea 45 leik- grunn- og framhaldsskoacutela mikieth svigruacutem til 51Austurriacuteki 48 thorness aeth skoacutelastarfieth seacute moacutetaeth aacute heimavelli Sveit-
Iacutetaliacutea 49 arstjoacuternir setja seacuter skoacutelastefnu og geta aacute grundvelli 52 77 hennar moacutetaeth aacuteherslur iacute starfi leik- og grunnskoacutela Luacutexemborg 53
og skoacutelanaacutemskraacuter thorneirra Aacute framhaldsskoacutelastigi 53Teacutekkland 50 vinna skoacutelar aacutefangalyacutesingar og gera tilloumlgur aeth 48Japan 54 naacutemsbrautum sem menntamaacutelaraacuteethuneyti staeth-
Iacutesrael 74 festir svo thornaeligr verethi hluti af aethalnaacutemskraacute THORNannig 55
THORNyacuteskaland 51 hafa sveitarstjoacuternir og skoacutelar svigruacutem til aeth laga 58
naacutemsframboeth og skoacutelastarf aeth aethstaeligethum aacute hverjshy41Sloacuteveniacutea 58 um staeth oacuteliacutekum nemendahoacutepum og thornoumlrfum thorneirra 59Sloacutevakiacutea 59 37Tyrkland 60 Velliacuteethan nemenda er mikilvaeligg forsenda farsaeligllshy61 ar menntunar og aeth nemendur geti tileinkaeth seacuterBelgiacutea 62
fjoumllbreytta haeligfni Liacuteethan nemenda aacute Iacuteslandi er goacuteeth iacute Ungverjaland 3963 samanburethi vieth oumlnnur loumlnd en iacute althornjoacuteethlegri koumlnnun 34Holland 65 Althornjoacuteetha heilbrigethisstofnunarinnar (World Health
8
Organisation WHO 2012) aacute heilbrigethi og liacuteethan 15aacutera skoacutelabarna kom fram aeth Iacutesland var iacute fjoacuteretha saeligtithornaacutetttoumlkulanda thornegar spurt var uacutet iacute aacutenaeliggju barnameeth liacutefieth (sjaacute mynd 2) Athygli vekur aeth liacuteethan pilta er iacute oumlllum tilvikum nema einu betri en stuacutelkna og er svo einnig aacute Iacuteslandi
Margir telja aeth faeligrni iacute notkun upplyacutesingataeligknimuni braacutett skipta skoumlpum iacute liacutefi og starfi einstaklingaog framthornroacuteun samfeacutelaga Aethstaeligethur og aethgengi aethupplyacutesingataeligkni og almenn kunnaacutetta aacute thornaacute taeligknigetur haft mikil aacutehrif aacute menntun og nyacuteskoumlpunbaeligethi innan menntakerfisins og iacute thornjoacuteethfeacutelaginu
Staetha iacuteslensks menntakerfirs miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
99
Iacutesland er fremst Evroacutepuriacutekja thornegar horft er til haeligfni full-orethinna til aeth nyacuteta seacuter upplyacutes-ingataeligkni
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Liacuteethan nemenda aacute Iacuteslandi er goacuteeth iacute samanburethi viethoumlnnur loumlnd
Straacutekar () Stelpur ()
Heimild Althornjoacuteetha heilbrigethisshystofnunin HBSC rannsoacutekn
Noregur
Iacutesland Finnland
Luacutexemborg
Sviacutethornjoacuteeth
Austurriacuteki
Danmoumlrk
Bretland
Holland
Ungverjaland
Lithaacuteen
Spaacutenn
Eistland
Sloacuteveniacutea
Lettland
Frakkland
Portuacutegal
Belgiacutea
EU 27
Iacuterland
Iacutetaliacutea
THORNyacuteskaland
Teacutekkland
Malta
Grikkland
Sloacutevakiacutea
Kyacutepur
Poacutelland
Buacutelgariacutea
Ruacutemeniacutea 10
11
18
23
23
24
24
25
25
25
26
27
28
28
29
29
31
32
32
32
32
32
32
39
42
42
43
43
44
44
14
17
21
22
33
16
25
23
33
21
25
25
29
20
28
22
23
22
19
18
23
34
29
34
25
27
32
27
33
28
15
14
15
10
18
9
13
15
18
10
12
14
16
11
16
11
12
10
10
9
13
18
16
12
11
16
11
12
12
16
61
58
46
45
26
51
38
37
24
44
37
34
27
41
27
38
34
36
39
41
32
16
23
15
22
15
14
18
11
12
Mynd 3 - Toumllvufaeligrni einstaklinga iacuteEvroacutepuriacutekjum
Holland 90
88
87
85
84
84
84
84
81
82
82
82
80
81
84
80
79
71
80
80
81
80
83
78
77
77
77
80
80
78
77
76
75
74
75
75
69
68
58
96
91
90
89
90
88
88
86
89
88
87
87
89
88
85
88
89
86
87
87
85
88
83
87
88
87
88
84
83
84
85
84
85
84
82
77
81
81
63
Belgiacutea (FL)
Finnland
Iacutesland Danmoumlrk
Spaacutenn
Sviss
Eistland
THORNyacuteskaland
Sloacuteveniacutea
Skotland
Frakkland
Noregur
Armeniacutea
Makedoacuteniacutea
Grikkland
England
Ruacutessland
Kanada
Teacutekkland
Bandariacutekin
Austurriacuteki
Lettland
Kroacuteatiacutea
Belgiacutea (FR)
Luacutexemborg
Sviacutethornjoacuteeth
Portuacutegal
Wales
Sloacutevakiacutea
Ungverjaland
Iacuterland
Uacutekraiacutena
Iacutetaliacutea
Poacutelland
Lithaacuteen
Ruacutemeniacutea
Graelignland
Tyrkland
Mynd 2 - Hlutfall 15 aacutera unglinga semsegjast vera mjoumlg aacutenaeliggethir meeth liacutefiethldquo
Hlutfall fullorethinna sem hafa mikla faeligrni iacute toumllvushynotkun er haacutett meethal Iacuteslendinga
Mikil toumllvufaeligrni () Miethlungs toumllvufaeligrni () Liacutetil toumllvufaeligrni () Engin toumllvufaeligrni ()
Heimild Eurostat 2011b Inshyformation Society Statistics
10
200920
3
Staetha iacuteslensks menntakerfirs miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
almennt Iacutesland er fremst Evroacutepuriacutekja thornegar horft er til haeligfni fullorethinna til aeth nyacuteta seacuter upplyacutesingataeligkni(sjaacute mynd 3)
Kannaeth var meethal almennings hversu vel foacutelk var aeth seacuter iacute notkun forrita og einnig iacute floacuteknari aethgerethshyum svo sem uppsetningu styacuterikerfa Hlutfall thorneirra sem hafa mikla faeligrni iacute toumllvunotkun var haeligst meethal Iacuteslendinga og Norethmanna Aeth sama skapi reyndist hlutfall thorneirra sem enga faeligrni houmlfethu vera laeliggst hjaacute Iacuteslendingum
Aacuteskoranir Iacute PIAAC-koumlnnun aacute vegum OECD sem birt var aacuterieth 2013 var laeligsi fullorethinna (18-64 aacutera) kannaeth og eins geta thorneirra til aeth leysa viethfangsefni iacute taeligknivaeligddu umhverfi Niethurstoumlethur thornessarar koumlnnunar hafa viacuteetha orethieth tilefni liacuteflegra umraeligethna um menntun og haeligfni en ein af niethurstoumlethunum var suacute aeth mikil tengsl vaeligru aacute milli laeligsis og efnhagslegra og feacutelagsshylegra thornaacutetta THORNannig eru thorneir sem hafa naacuteeth goacuteethum
toumlkum aacute laeligsi mun liacuteklegri til aeth njoacuteta goacuteethrar heilsuatvinnu haacuterra launa og vera virkir thornaacutetttakendur iacute stjoacuternmaacutelum og samfeacutelagi
Nuacute var thornessi koumlnnun ekki gereth aacute Iacuteslandi en aftur aacute moacuteti hefur komieth iacute ljoacutes aeth mikil fylgni er milli goacuteeths aacuterangurs iacute PISA-koumlnnun 15 aacutera nemenda og haeligfni aacute fullorethinsaacuterum (OECD 2013) thorneas thornviacute betri sem aacuterangurinn var iacute PISA thornviacute meiri var haeligfnin seinna meir Einnig er mikil fylgni milli haeligfni foacutelks og thorness hvaetha skoacutelastigi thornaeth hefur lokieth Draga maacute thornaacute aacutelyktun aeth thornaeth sama eigi vieth heacuter aacute landi
Iacute PISA koumlnnun er athugueth faeligrni 15 aacutera ungmenna iacute lesskilningi laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og laeligsi aacute naacutettshyuacuterufraeligethi Iacutesland hefur lengst af verieth yfir meethaltali OECD riacutekja iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi en fyrshyir neethan meethaltal iacute naacutettuacuterufraeligethi Koumlnnunin hefur verieth loumlgeth fyrir nemendur aacute thornriggja aacutera fresti fraacute aacuterinu 2000 og nyacutelega voru niethurstoumlethur fyrir aacuterieth 2012 birtar
Mynd 4 - Feacutelags- og efnahagslegur aacutevinningur vel laeligsra fullorethinna
Auknar liacutekur eru aacute haacuteum launum miklum poacutelishytiacuteskum aacutehrifum thornaacutettshytoumlku iacute sjaacutelfboethastarfi miklu trausti atvinnu og goacuteethri heilsu meethalfullorethinna sem naacute 4 stigi af 5 iacute PIAAC koumlnnun aacute laeligsi fullorethinna samanborieth vieth einstakshylinga sem naacute 1 stigi eethaneethar
Hlutfallsliacutekur
25
2
15
1 Haacute laun Mikil poacutelitiacutesk THORNaacutetttaka iacute Mikieth traust Atvinna Goacuteeth heilsa Heimild OECD PIAAC-koumlnnun aacutehrif sjaacutelfboethastarfi iacute gareth annarra 2012
11
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Niethurstoumlethur uacuter PISA 2012 syacutena aeth blikur eru aacute lofti iacute aacuterangri iacuteslenskra nemenda eins og mynd 5 syacutenir gloumlgglega Baeligethi hefur aacuterangur iacute lesskilningi versnaeth fraacute fyrstu maeliglingu aacuterieth 2000 og eins hefur samshyanburethur vieth meethaltal annarra landa orethieth oacutehagshystaeligethari Aacute fyrsta PISA proacutefinu iacute lesskilningi var aacutershyangur Iacuteslands 507 stig og fyrir ofan meethaltal OECD en aacute siacuteethasta proacutefi aacuterieth 2012 var aacuterangurinn 483 stig og kominn niethur fyrir meethaltal OECD Mismunurinn aacute milli 2000 og 2012 er 24 stig
Til aeth aacutetta sig aacute thornyacuteethingu thornessa maacute nefna aeth samshykvaeligmt OECD er gert raacuteeth fyrir thornviacute aeth nemendur baeligti sig aeth oumlllu joumlfnu um 45 stig aacute hverju skoacutelaaacuteri Munurinn aacute aacuterangri aacute milli 2000 og 2012 jafngildir thornviacute aeth nemendur sem toacuteku proacutefieth aacuterieth 2012 hafi dregist aftur uacuter fyrirrennurum siacutenum fraacute aacuterinu 2000 um haacutelft skoacutelaaacuter
Varlega verethur aeth fara iacute aeth tuacutelka sveiflur iacute aacuterangri milli aacutera en thornroacuteunin fraacute aldamoacutetum syacutenir aeth Iacutesland verethur aeth baeligta stoumlethu iacuteslenskra nemenda iacute lesskilningi staeligrethfraeligethi og naacutettuacuterufraeligethi eigi thorneir aeth
Mynd 5 - Aacuterangur 15 aacutera nemenda aacute Iacuteslandi iacute PISA-koumlnnun OECD
standa jafnoumlldrum siacutenum iacute oumlethrum loumlndum aacute sporethiAlmennt menntunarstig er oumlnnur viacutesbending um hversu haeligft ungt foacutelk heacuter aacute landi er til aeth takast aacute vieth stoumlrf og frekara naacutem THORNar vekur seacuterstaka athygli hversu haacutett hlutfall ungs foacutelks aacute Iacuteslandi lyacutekur ekki framhaldsskoacutelaproacutefi
Aacute mynd 6 seacutest aeth aacute Iacuteslandi er hlutfall fullorethinna (aacute aldrinum 25-64 aacutera) aacuten framhaldsskoacutelaproacutefs hieth fimmta haeligsta meethal OECD-riacutekja eetha um 30 Munurinn aacute Iacuteslandi og oumlethrum riacutekjum OECD er thornoacute saacute aeth iacute flestum riacutekjum thornar sem thornetta hlutfall er haacutett hafa thornau verieth aeth baeligta stoumlethu siacutena sem aftur endurspeglast iacute betri menntunarstoumlethu yngra foacutelks Suacute er ekki raunin aacute Iacuteslandi thornar sem munur aacute milli yngri og eldri kynsloacuteetha er liacutetill sem syacutenir aeth haeliggtgengur aeth haeligkka menntunarstig thornjoacuteetharinnar
Bent hefur verieth aacute aeth thornetta haacutea hlutfall foacutelks aacuten framhaldsskoacutelamenntunar geti haft alvarlegar efnahagslegar og feacutelagslegar afleiethingar Seacute litieth til reynslu annarra thornjoacuteetha skortir thornann hoacutep sem hverfur snemma fraacute naacutemi frekar haeligfni til aeth finna
Niethurstoumlethur uacuter PISA 2012 syacutena aeth aacuterangur iacuteslenskra nemenda iacute lesskilningi hefur versnshyaeth fraacute fyrstu maeliglingu aacuterieth 2000
Laeligsi aacute staeligrethfraeligethi LesskilningurLaeligsi aacute naacutettuacuterufraeligethi
520
510
500
490
480
470 PISA 2000 PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009 PISA 2012 Heimild OECD PISA-koumlnnun
2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
12
Staetha iacuteslensks menntakerfirs miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
seacuter staeth aacute vinnumarkaethi og liacutekur aacute atvinnuleysifeacutelagslegum vanda aacutehaeligttuhegethun og heilsuleysi eru meiri iacute thorneim hoacutepi THORNegar fram iacute saeligkir er thornetta dyacutert fyrir samfeacutelagieth
Mynd 6 - Hlutfall 25-34 og 25-64 aacuterasem hafa ekki lokieth framhaldsskoacutela
57Tyrkland 68
Versnandi aacuterangur iacute PISA-koumlnnun og laacutegt hlutfall thorneirra sem uacutetskrifast uacuter framhaldsskoacutelum heacuter aacute landi lyacutesa raunveruleika sem taka verethur alvarlega og bregethast thornarf vieth thornegar iacute staeth Breytingar aacute menntakerfi hvort sem thornaeligr eru til hins betra eetha verra koma iacute ljoacutes aacute loumlngum tiacutema og afleiethingarnar eru viacuteethtaeligkar og afdrifariacutekar fyrir einstaklinga og samfeacutelagieth iacute heild
Mexiacutekoacute
Portuacutegal
Spaacutenn
Iacutesland Iacutetaliacutea
Grikkland
Nyacuteja Sjaacuteland
64
65
46
44
29
33
23
56
44
35
29
25
20
20 Aacute Iacuteslandi er hlutfall fullshyorethinna sem ekki hefur
Bretland
Holland
26
28
20
18
lokieth framhaldsskoacutela um 30
Aacutestraliacutea 2918
Belgiacutea 2518
OECD meethaltal 2817
Noregur 2317
Luacutexemborg 1816
Frakkland 2316
Chiacutele 2616
Danmoumlrk 2715
Iacuterland 1114
Ungverjaland 1413
THORNyacuteskaland 1813
Eistland 2812
Iacutesrael 1812
Bandariacutekin 1111
Austurriacuteki 14 11
Sviss 17 10
Finnland 16 10
Sviacutethornjoacuteeth 13 9
Kanada 118
Sloacuteveniacutea 166
Poacutelland 116
Teacutekkland
Sloacutevakiacutea
9
8
6
6 25-64 ()25-34 aacutera ()
Koacuterea 192 Heimild OECD Education at a
Glance 2013
13
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lestur vieth lok grunnskoacutela
Til thorness aeth aacutetta sig betur aacute stoumlethu iacuteslensks menntakerfis skal augum beint seacutershystaklega aeth lestri Iacute PISA-koumlnnuninni er greint aacute milli thornrenns konar bdquolaeligsisldquo thorne lesskilnings eetha lesturs laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og laeligsi aacute naacutettuacuterufraeligethi Litieth er svo aacute aeth lesskilningur seacute forsenda thorness aeth nemendur geti naacuteeth haeligfni til aeth foacuteta sig iacute samfeacutelaginu
Iacute kenningaramma PISA er lesskilningi skipt iacute fimm kennslu og taka virkan thornaacutett iacute samfeacutelaginu Hefur haeligfnithornrep Liacuteta maacute aacute thornrep 2 sem thornaacute laacutegmarksfaeligrni thornaeth gjarnan verieth nefnt bdquoaeth geta ekki lesieth seacuter til iacute lestri sem nemendur thornurfa aeth buacutea yfir svo aeth thorneir gagnsldquo geti naacuteeth aacuterangri iacute liacutefinu seinna meir THORNeir sem lenda thornar fyrir neethan eru ekki beinliacutenis oacutelaeligsir en lenda Eins og sjaacute maacute aacute mynd 7 hefur hlutfall thorneirra sem frekar iacute vandraeligethum aacute naeligsta skoacutelastigi og eiga eru undir thornrepi 2 iacute lesskilningi haeligkkaeth uacuter 15 aacuterieth erfitt meeth aeth tileinka seacuter naacutemsefni og nyacuteta seacuter 2000 iacute 21 aacuterieth 2012 Einnig er thornaeth aacutehyggjuefni aeth
14
35
Lestur vieth lok grunnskoacutela
hlutfall thorneirra sem eru iacute efstu tveimur thornrepunum iacute lesskilningi iacute PISA hefur laeligkkaeth uacuter 33 aacuterieth 2000 iacute 25 aacuterieth 2012 eetha um aacutetta proacutesentustig
Iacute Noregi og Danmoumlrku hefur tekist aeth faeligkka thorneim sem eru iacute laeliggsta haeligfnithornrepi lesskilnings iacute PISA Aacute Iacuteslandi og iacute Sviacutethornjoacuteeth hefur hins vegar sigieth aacute oacutegaeligfuhliethina og standa thornau nuacute lakast afNorethurloumlndunum aeth thornessu leyti (sjaacute mynd 8)
Hlutfall thorneirra sem ekki geta lesieth seacuter til gagns hefur haeligkkaeth uacuter 15 aacuterieth 2000 iacute 21 aacuterieth 2012
Iacute flestum loumlndum er toumlluverethur kynjamunur iacute lesskilningi og standa piltar verr aeth viacutegi en stuacutelkur Svo er einnig aacute Iacuteslandi og var hlutfall pilta iacute neethstu haeligfnithornrepunum aacuterieth 2009 24 en einungis 9 stuacutelkna Aacuterieth 2012 versnaethi staethan nokkueth og voru thornaacute 298 straacutekanna undir thornrepi 2 en 121 stelpnanna
Mynd 7 - Hlutfallsleg dreifing iacuteslenskra nemenda aacute haeligfnithornrep lesskilnings iacutePISA 2000-2012
PISA 2012
PISA 2009
PISA 2006
PISA 2003
PISA 2000
Undir thornrepi 1 () THORNrep 1 () THORNrep 2 () THORNrep 3 () THORNrep 4 () THORNrep 5 ()
8 13 25 30 19 6
5 12 22 2231 9
7 13 25 30 19 6
7 12 24 30 21 7
4 11 22 31 24 9 Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnshyun
Mynd 8 - Hlutfall straacuteka og stelpna aacute Norethurloumlndum sem ekki geta lesieth seacuter tilgagnslsquolsquo
30
25
20
15
10
5
0 Sviacutethornjoacuteeth Noregur Danmoumlrk Finnland
Iacutesland og Sviacutethornjoacuteeth standa nuacute lakast af Norethurshyloumlndum hvaeth lesskilning varethar
Straacutekar StelpurOECD meethaltal
Iacutesland Heimild OECD PISA-koumlnnun 2012 Naacutemsmatsstofnun
15
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Nokkur munur er eftir buacutesetu og undanfarin aacuter hefur lesskilningi hrakaeth meira viacuteethast hvar aacute landsbyggethinni en aacute houmlfuethborgarsvaeligethinu (sjaacute mynd 9) Vesturland er eina landsvaeligethieth sem baeligtir aacuterangur sinn iacute lesskilningi milli aacuteranna 2000 og 2012
Nemendum af erlendum uppruna hefur undanfarin aacuter fjoumllgaeth mjoumlg iacute grunnskoacutelum landsins THORNaeth er seacuterstakt aacutehyggjuefni aeth margir thorneirra virethast ekki naacute aeth foacuteta sig iacute grunnskoacutelum thornar sem aacuterangur thorneirra iacute lestri er mun lakari en hinna sem hafa iacuteslensku aeth moacuteethurmaacuteli
Af ofansoumlgethu maacute sjaacute aeth nauethsynlegt er aeth Iacuteslendingar athugi seacuterstaklega hvernig baeligta megi lesskilning og faeligkka thorneim sem bdquoekki geta lesieth seacuter til gagnsldquo THORNar er staetha drengja seacuterstakt aacutehyggjuefni Viethbroumlgethin thornurfa thornviacute aeth taka mieth af oacuteliacutekri stoumlethu kynjanna Soumlmuleiethis thornarf aeth huga aeth thornviacute hvernig baeligta megi frammistoumlethu nemenda aacute landsbyggethinni sem og innflytjenda
16
Lestur vieth lok grunnskoacutela
Mynd 9 - Meethaltalsaacuterangur iacute lesskilningi eftir landshlutum aacuterin 2000 til 2012
530
520
510
500
490
480
470
460
450
440 Reykjaviacutek Naacutegr Rvk Suethurnes Vesturland Vestfirethir Norethurlv Norethurle Austurland Suethurland -28 PISA stig -12 PISA stig -29 PISA stig +9 PISA stig -24 PISA stig -44 PISA stig -44 PISA stig -63 PISA stig -19 PISA stig
518
508
491 496
472
482 490 488
522 521
490
478
511
464 467
458
471
443
Mynd 10 - THORNroacuteun iacute lesskilningi hjaacute innfaeligddum og innflytjendum 2000 til 2012
Lesskilningi hefur hrakshyaeth meira viacuteethast hvar aacute landsbyggethinni ogmunurinn milli landsshybyggethar og houmlfuethshyborgarsvaeligethisins aukist
Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
Nemendum af erlendshy520 um uppruna hefur
undanfarin aacuter fjoumllgaeth
thorneirra virethast ekki naacute aeth foacuteta sig iacute grunnskoacutelum 460 thornar sem aacuterangur thorneirra iacute lestri er mun lakari en440 hinna sem hafa iacuteslensku aeth moacuteethurmaacuteli
420
Innfaeligddir 400 Landieth iacute heild Innflytjendur
380
500
480
mjoumlg iacute grunnskoacutelum landsins THORNaeth er seacuterstakt aacutehyggjuefni aeth margir
PISA 2000 PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009 PISA 2012 Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
17
722
721
709
699
694
688
104
71
679
159
146
Mynd 11 - Hlutfall thorneirra sem ljuacutekaproacutefi uacuter framhaldsskoacutela aacute skilgreind-um tiacutema
761 10
613 187
613
593 133
589 226
588 52
574 251
567 149
Greining aacute naacutemsframvindu eftir naacutemsbrautum syacutenir aeth naacutemstiacutemi er mjoumlg mismunandi eftir thornviacute aacute hvaetha braut nemandi hoacutef naacutem Koumlnnueth voru afdrif 4161 nemanda sem innritaethist iacute framhaldsskoacutela aacuterieth
Japan 928 2007 Nemendurnir skiptust aacute brautir eins og syacutent er aacute mynd 12
Sloacuteveniacutea
Poacutelland
Bandariacutekin
Iacuterland
Iacutesrael
Sloacutevakiacutea
762
795
868
87
881
855 27
Eins og fram kemur aacute myndinni innritast um 27 nemenda aacute almennar brautir um 60 nemenda innritast beint aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir en einungis 14 aacute starfsnaacutemsbrautir Til samanburethar maacute geta thorness aeth innan Evroacutepusambandsins innritast um 50 nemenda aacute starfsnaacutemsbrautir
Bretland
Ungverjaland
Meethaltal
Belgiacutea
Finnland
Austurriacuteki
Sviacutethornjoacuteeth
Kanada
Eistland Vorieth 2013 eftir sex skoacutelaaacuter skiptist hoacutepurinn eins og mynd 13 syacutenir Af thorneim 2441 sem innrituethust aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir framhaldsskoacutela haustieth 2007 luku 1879 naacutemi meeth stuacutedentsproacutefi eetha 769 Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 41 aacuter aeth meethaltali (hafa verethur iacute huga aeth nemendum var aetheins fylgt eftir iacute 6 aacuter til vors 2013) Af thorneim 1720 sem innrituethust aacute aethrar brautir en boacuteknaacutemsbrautir til stuacutedentsproacutefs luku 395 eetha 23 stuacutedentsproacutefi Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 47 aacuter Athygli vekur aeth naeligrri 70 thorneirra 1124 sem innrituethust aacute almennar brautir houmlfethu
Danmoumlrk
Holland ekki lokieth naacutemi sex aacuterum siacuteethar Um 55 thorneirra sem innrituethust aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth
Frakkland naacutemi aeth loknum sex skoacutelaaacuterum
Noregur
Spaacutenn
Nyacuteja Sjaacuteland Aldursdreifing nemenda iacute starfsnaacutemi og boacuteknaacutemi er afar oacuteliacutek enda ljuacuteka faeligrri iacute fyrrnefnda hoacutepnum naacutemi aacute tilsettum tiacutema Aacuterieth 2012 var meethalaldur
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Iacutesland sker sig uacuter hoacutepi helstu samanburetharlanda iacute thornviacute hversu faacuteir ljuacuteka naacutemi uacuter framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema Aetheins um 44 thorneirra sem innshyrituethust iacute framhaldsskoacutela haustieth 2003 houmlfethu lokieth naacutemi aacute skilgreindum naacutemstiacutema (sem aeth jafnaethi er fjoumlgur aacuter heacuter aacute landi) og tveimur aacuterum eftir thornann tiacutema houmlfethu einungis 58 brautskraacuteethst
Lokieth aacute skilgreindum naacutemstiacutema Lokieth tveimur aacuterum eftir skilgreindan naacutemstiacutema
Heimild OECD Education at a Glance 2013
54
451 292
442 141 IacuteslandLuacutexemborg
Mexiacutekoacute framhaldsskoacutelanema aacute boacuteknaacutemsbrautum 187 aacuter en 44 thorneirra voru 25 aacutera eetha eldri Iacute starfsnaacutemi er aldursdreifing allt oumlnnur meethalaldur nemenda var 252 aacuter en 355 voru 25 aacutera eetha
18
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Um 70 thorneirra sem innritast aacute almennar brautir og um 55 thorneirra sem innritast aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth naacutemi 6 aacuterum siacuteethar
Mynd 12 - Innritun nemenda uacuter 10 bekk grunnskoacutela aacutebrautir framhaldsskoacutela haust 2007
27
59
14
Meeth stuacutedentsbrautum er aacutett vieth brautir sem lyacutekshyur meeth stuacutedentsproacutefi Starfsnaacutemsbrautir veita undirbuacutening fyrir stoumlrf ss iacute iethn- eetha heilbrigethisshygreinum og fela yfirleitt iacute seacuter verklega thornjaacutelfun Aacute almenna braut innrit- ast yfirleitt thorneir nemshyendur sem uppfylla ekkikroumlfur um inntoumlku aacute aethrar brautir framhaldsshyskoacutela
Almennar brautir Starfsnaacutemsbtautir Stuacutedentsbrautir
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
Mynd 13 - Staetha nemenda sem innrituethust 2007 sex aacuterum siacuteethar
100
80
60
40
20
0 Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Almennar brautir
Lokieth starfsnaacutemsproacutefi Ekki lokieth neinu proacutefi
Lokieth stuacutedentsproacutefi
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
19
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
eldri (sjaacute mynd 14) THORNessi athugun aacute naacutemsferli eins aacutergangs og upplyacutesingar um aldur nemendagefa almennar viacutesbendingar um aeth naacutemsferill nemenda seacute oacuteliacutekur eftir thornviacute hvort thorneir hefja naacutem aacutestuacutedentsnaacutemsbrautum eetha starfsnaacutemsbrautum Margir sem hverfa fraacute naacutemi hefja siacuteethar naacutem aacutestarfsnaacutemsbrautum eftir aeth hafa verieth iacute vinnu Einnig er vitaeth aeth sumir sem ljuacuteka stuacutedentsproacutefi hefja siacuteethan starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi
Leietha maacute aeth thornviacute liacutekur aeth laacutegt hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi heacuter aacute landi geti aacutett raeligtur iacute baacutegum lesskilningi sem birtist ma iacutethornviacute hversu haacutett hlutfall thorneirra sem hefja naacutem aacutealmennum brautum (70) ljuacuteka ekki naacutemi THORNeirsem hefja naacutem aacute almennri braut hafa margirhverjir ekki naacuteeth fullnaeliggjandi aacuterangri iacute grunnskoacutela og virethast ekki foacuteta sig iacute framhaldsskoacutela Einnig verethur aeth teljast liacuteklegt aeth nemendur velji seacuterekki naacutemsbrautir vieth haeligfi Ofangreind atriethi eru oacutetviacuteraeligethar viacutesbendingar um alvarlegar brotalamir iacute skipulagi og uppbyggingu naacutemsins naacutemsraacuteethgjoumlf og vaeligntingum nemenda til sjaacutelfra siacuten og naacutemsins
Brotthvarf uacuter skoacutela er ekki skilgreint aacute sama haacutett iacute oumlllum loumlndum og stofnunum Iacute rannsoacutekn OECD aacute brautskraacuteningu nyacutenema aacute framhaldsskoacutelastigisem aacuteethur var minnst aacute var miethaeth vieth aeth thorneirnemendur sem ekki houmlfethu lokieth proacutefi sex aacuterum eftir innritun og ekki voru lengur skraacuteethir iacute skoacutela hefethuhorfieth uacuter naacutemi Aacute Iacuteslandi houmlfethu 29 thorneirra sem innrituethust ekki lokieth proacutefi eftir sex aacuter og voru ekki skraacuteethir iacute neinn skoacutela en 13 voru enn skraacuteethir iacute skoacutela eftir sex aacuter aacuten thorness aeth ljuacuteka naacutemi
Hagstofa Evroacutepusambandsins Eurostat safnarupplyacutesingum fraacute hagstofum Evroacutepulanda semkanna brotthvarf (e early school leavers) iacute vinnushymarkaethskoumlnnunum en thornar er brotthvarf skilgreint sem thornaeth hlutfall 18-24 aacutera foacutelks sem ekki hefur lokieth oumlethru naacutemi eftir grunnskoacutela og ekki hefur verieth iacute naacutemi eetha starfsthornjaacutelfun siacuteethustu fjoacuterar vikur aacuteethur en koumlnnunin er gereth
Goumlgn Hagstofu Evroacutepusambandsins benda til thorness aeth brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu seacuteeinna haeligst aacute Iacuteslandi eetha um 20 (sjaacute mynd 15)
Mynd 14 - Aldursdreifing nemenda aacute stuacutedents- og starfsnaacutemsbrautumhaustieth 2012
Meethalaldur nemenda aacute boacuteknaacutemsbrautum er 187 aacuter en 252 aacute starfsshynaacutemsbrautum
Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Meethalaldur
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuterInnu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
2500
2000
1500
1000
500
0 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
2020
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu er einna haeligst aacute Iacuteslandi
Ef litieth er til thorneirra landa thornar sem brotthvarfsshyhlutfallieth er haeligrra en aacute Iacuteslandi svo sem Spaacutenar Moumlltu Portuacutegals og Tyrklands maacute sjaacute aeth mun hraethar hefur gengieth iacute thornessum loumlndum aeth draga uacuter brotthvarfi uacuter naacutemi en heacuter aacute landi Samkvaeligmt goumlgnum Eurostat droacutest brotthvarf aacute Iacuteslandi aetheins saman um 12 aacute aacuterunum 2009-2012 og thornviacute er oacutehaeligtt aeth segja aeth thornoumlrf seacute aacute aacutehrifariacutekum aethgerethum ef Iacutesland aacute aeth eiga moumlguleika aacute aeth naacute thornviacute markmiethi sem flest Evroacutepuriacuteki hafa sett seacuter aeth brotthvarf verethi undir 10 aacuterieth 2020
Atvinnuthornaacutetttaka ungs foacutelks er mikil heacuter aacute landi (sjaacute mynd 16) sem kann aeth auka liacutekur aacute brotthvarfi og thornviacute aeth nemendum saeligkist naacutemieth seint Afleiethingar af haeliggri naacutemsframvindu iacute framhaldsskoacutela og miklu brotthvarfi eru ma thornaeligr aeth margir snuacutea aftur til naacutems eftir tviacutetugt THORNaeth seacutest td aacute thornviacute aeth meethalaldur starfsnaacutemsnemenda er um 25 aacuter en thornoacute ekki siacuteethur hinu aeth 30-40 fleiri stunda naacutem iacute dagskoacutela en vera aeligtti miethaeth vieth foacutelksfjoumllda iacute aacutergoumlngum aacute framhaldsskoacutelaaldri THORNoacute eru ekki taldir meeth thorneir sem stunda fjarnaacutem eetha saeligkja kvoumlldskoacutela
THORNessi haeligga naacutemsframvinda iacuteslenskra framhaldsshyskoacutelanema er afleiething margviacuteslegra galla aacute menntakerfinu iacute bland vieth feacutelagslega thornaeligtti THORNar maacute helst nefna oacutefullnaeliggjandi undirbuacutening stoacuters hoacuteps nemenda uacuter grunnskoacutela og aeth thorneir faacute ekki naacutem og thornjoacutenustu vieth haeligfi iacute framhaldsskoacutela sem aftur leiethir til brotthvarfs Vinna meeth skoacutela og naacutem meeth vinnuhleacuteum stuethlar einnig aeth haeliggarinaacutemsframvindu Loks maacute nefna aeth thorneir sem leggja stund aacute starfsnaacutem virethast flestir hefja thornaeth naacutem eftir tviacutetugt og meethalaldur thorneirra sem ljuacuteka starfsnaacutemi er haacuter
Kyacutepur 114 117
Eistland 139 105
Lettland 105 139
THORNyacuteskaland 105 111
Iacuterland 97 116
Danmoumlrk 91 113
Finnland 89 99
Holland 88109
77 Luacutexemborg 81
Austurriacuteki 76 87
Sviacutethornjoacuteeth 75 70
Lithaacuteen 65 87
Sviss 5591
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland 55
53
44
54
49
53 2012 ()2009 ()
Kroacuteatiacutea 42 39 Heimild Eurostat vinnumarkshy
aethskoumlnnun
Vieth umbaeligtur aacute menntakerfi thornarf aeth horfa til margra thornaacutetta Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir hins vegar svo ekki verethur um villst aeth thornaeth er oacuteskynsamlegt aeth reyna aeth vinna aeth of moumlrgum breytingum iacute einu Farsaeliglla er aeth einbeita seacuter aeth nokkrum houmlfueththornaacutettum sem liacuteklegastir eru til aeth skilamestum aacutevinningi baeligethi til lengri og skemmri tiacutema
Mynd 15 - Brotthvarf iacute Evroacutepuloumlndum2009 og 2012
443 Tyrkland 396 312Spaacutenn 249271 Malta 226 312Portuacutegal 208 213Iacutesland 201 192 Iacutetaliacutea 176 Hlutfall ungs foacutelks aacute 166 Ruacutemeniacutea 174 aldrinum 18-24 aacutera sem
Noregur 176 hefur hvorki lokieth proacutefi 148 157 uacuter framhaldsskoacutela neacute er
Bretland 135 143
skraacuteeth iacute skoacutela Aacute Iacuteslandi ESB 127 var thornetta hlutfall 20 Buacutelgariacutea 147 aacuterieth 2012 125
Belgiacutea 120 111
Makedoacuteniacutea 117 162
Frakkland 116 122
Ungverjaland 115112
Grikkland 114 144
21
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mynd 16 - Atvinnuthornaacutetttaka foacutelks aacute aldrinum 18-24 aacutera ndash miethaeth vieth fyrstaaacutersfjoacuterethung aacuter hvert
Vinna meeth skoacutela og thornaeth aeth ungt foacutelk hverfur tiacutemabundieth fraacute naacutemi til aeth stunda vinnu stuethlar ma aeth haeliggri naacutemsshyframvindu
Heimild Hagstofa Iacuteslands
80
75
70
65
60 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Mynd 17 ndash Hlutfall dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum af mannfjoumllda 16-20 aacutera
Haacutett hlutfall eldri nemenda skyacuterir aethfjoumlldi dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum er 30 haeligrri en mannfjoumlldi 16 - 20 aacutera
Heimild Hagstofa Iacuteslands
150
130
110
90
80 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
22
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacuteslendingar eru ekki einir um aeth vilja baeligta menntakerfi sitt og viacuteetha erlendis hefur skapast mikil reynsla og thornekking aacute thornroacuteun og umboacutetum aacute thornviacute sviethi THORNar hafa menn rannsakaeth menntakerfi iacute althornjoacuteethlegu samhengi og safnaeth miklum goumlgnum thornar aeth luacutetandi sem hefur gert fraeligethimoumlnnum kleift aeth bera saman hvaetha aethferethir gefast best og hvaetha thornaeligttir reynast oumlrethugastir viethureignar (UNESCOIIEP 2012)
THORNoacutett taka megi seacuter tiltekin menntakerfi til THORNjoacuteethverjar staethieth iacute thorneirri truacute aeth menntakerfi thorneirra fyrirmyndar verethur einnig aeth hafa misjafnar vaeligri meethal hinna bestu iacute heimi en niethurstoumlethur aethstaeligethur iacute huga og finna thornaacute leieth sem fellur aeth PISA syacutendu aeth aacuterangur thornyacuteskra nemenda iacute lestri menningu og stoumlethu skoacutelakerfisins iacute hverju landi var thornaacute undir meethaltali OECD riacutekja Aacuterangur thornyacuteskra Aacuteherslur eiga heldur ekki aeth vera hinar soumlmu thornegar nemenda iacute lesskilningi og oumlethrum greinum PISA reynt er aeth gera saeligmilegt menntakerfi miethlungi hefur batnaeth aeth miklum mun siacuteethan og er THORNyacuteskalandgott og thornegar menn vilja gera aacutegaeligtt menntakerfi nuacute vel yfir meethaltali OECD iacute oumlllum greinum framuacuterskarandi (McKinsey 2010)
Umbaeligtur aacute menntakerfi veretha ekki innleiddar og Iacuteslendingar geta margt af oumlethrum thornjoacuteethum laeligrt iacute byggethar aacute engu thornaeligr thornurfa traustan grundvoumlll sem thornessum efnum baeligethi thorneim sem standa iacute fremstu thornolir sliacutekar breytingar Skoacutelakerfi viacuteetha um heim roumleth iacute althornjoacuteethlegum samanburethi og einnig hinum hafa aeth miklu leyti buacuteieth vieth thornrotlaust tilraunastarf sem naacuteeth hafa aeth baeligta stoumlethu siacutena verulega Maacute thornar og thornroacuteun undanfarna aacuteratugi THORNar er Iacutesland engin nefna Asiacuteuloumlnd svo sem Singapuacuter Suethur-Koacutereu og undantekning Nuacute maacute halda thornviacute fram aeth thornaeth seacute Japan en einnig vestraelign loumlnd aacute boreth vieth Finnland merki um einlaeliggan aacutesetning yfirvalda og skoacutelafoacutelks THORNyacuteskaland Holland Poacutelland og sum fylki Kanada til umboacuteta en hitt verethur einnig aeth jaacuteta aeth thornetta Gjarna er viacutesaeth til thorness aacuterangurs sem naacuteethst hefur iacute starf hefur oft reynst sundurlaust yfirsyacutenin oacuteljoacutes Ontario-fylki iacute Kanada og verethur reynslan thornar gereth og aacuterangurinn eftir thornviacute aeth nokkru umtalsefni heacuter
Iacute leiethbeiningum UNESCO um framthornroacuteun mennta-Einnig maacute seacuterstaklega benda aacute breytingu til kerfis eru tilgreindir aacutetta lykilthornaeligttir aacuterangursriacutekra batnaethar iacute THORNyacuteskalandi thornar sem menn toacuteku til og varanlegra umboacuteta iacute menntamaacutelum Heacuter skal oacutespilltra maacutelanna eftir slaeligmar niethurstoumlethur uacuter fyrstu gereth stutt grein fyrir thorneim meeth daeligmum um PISA-koumlnnuninni aacuterieth 2000 Fram aeth thornviacute houmlfethu uacutetfaeligrslu thorneirra iacute oumlethrum loumlndum
23
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan voumlll
1 Faacute og metnaetharfull markmieth raunhaeligf vel iacutegrundueth og opinber
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og verkgreina jafnt sem liacutekamsraeligktar enda er thornaeth til skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki thorness fallieth aeth styrkja meginmarkmieth eins og laeligsi kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan Loks er mikilvaeliggt aeth muna aeth maeliglingarnar eru voumlll THORNessi markmieth aeligttu aeth hafa thornyacuteethingu fyrir gerethar til thorness aeth geta brugethist vieth ef umbaeligturnar almenning og menntakerfieth iacute heild og vera kynnt laacuteta aacute seacuter standa en ekki til thorness aeth refsa opinberlega Eins aeligttu thornau aeth vera maeliglanleg aacute viethkomandi skoacutelum einhvern haacutett svo aeth haeliggt vaeligri aeth fylgjast meeth thornviacute hvernig miethaethi og bregethast vieth THORNoacute skyldi Ontario-fylki setti seacuter tvouml maeliglanleg meginshyvarast aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute maeliglingarnar markmieth iacute umboacutetum sem hoacutefust thornar aacuterieth 2003 Aeth svo aeth thornaeligr fari ekki aeth raacuteetha foumlr td meeth thornviacute aeth 75 nemenda naeligethu aacutegaeligtisaacuterangri (e performing leggja houmlfuethaacuteherslu aacute aeth allir standist proacutef iacute staeth at high level) iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi iacute thorness aeth veita raungoacuteetha og varanlega menntun grunnskoacutelum og aeth 85 nemenda uacutetskrifuethust Ljoacutemandi aacuterangur aacute proacutefi er liacutetils virethi einn og seacuter uacuter framhaldsskoacutela (e high school) aacute tilsettum ef hann er ekki iacute goacuteethu samraeligmi vieth thornaeth sem aacute tiacutema Fyrra markmiethieth er maeliglt meeth samraeligmdum undan fer og eftir raunverulega haeligfni nemenda proacutefum iacute 3 og 6 bekk en hieth siacuteethara meeth uacutetskriftarshyog fjoumllbreytilega kennslu iacute samraeligmi vieth thornarfir og toumllum THORNraacutett fyrir aeth meginaacuteherslan vaeligri loumlgeth aacute aacutehuga nemendanna lestur og staeligrethfraeligethi var einnig loumlgeth aukin aacutehersla
aacute heilbrigethi og listir Nokkur haeligtta er aacute aeth thornegar til kastanna kemur einskorethist aacuteherslur skoacutela um of vieth thornessi faacuteu meginmarkmieth og aeth aethrir thornaeligttir skoacutelastarfs geti orethieth uacutet undan THORNviacute aeligtti aacutefram aeth leggja raeligkt vieth breidd iacute naacutemsframboethi td aacute sviethi list- og
2 Uppbyggilegar umbaeligtur fyrir alla iacute oumlllum skoacutelum
THORNegar raacuteethist er iacute nauethsynlegar umbaeligtur gaeligtir Jaacutekvaeligethni og hvatning uacutetilokar hins vegar ekki oft tilhneigingar til aeth gera thornaeth aacute neikvaeligethum gagnryacuteni Alltaf maacute gera betur og menntakerfieth forsendum skoacutelar kennarar og nemendur standi og einstakir skoacutelar aeligttu aeth meta aacutebendingar um sig illa og thornviacute neyethist stjoacuternvoumlld til thorness aeth griacutepa thornaeth sem betur maacute fara Einnig thornarf aeth gaeligta thorness iacute taumana Reynslan syacutenir aeth raunverulegum aeth umbaeligturnar taki til allra en verethi ekki aetheins iacute umboacutetum verethur ekki komieth aacute meeth miethstyacuterethum thorneim skoacutelum sem verr standa Iacute oumlllum skoacutelum eru breytingum eetha beinum fyrirmaeliglum aeth ofan Setja nemendur sem geta gert betur og leggja thornarf kapp aeligtti fram umboacutetaaacuteaeligtlun fyrir menntakerfieth og aacute aeth munur iacute frammistoumlethu verethi sem minnstur innleietha aacute thornann haacutett aeth skoacutelafoacutelk sjaacutei seacuter hag iacute henni hvort sem er milli kynja landsvaeligetha eetha uppruna og vilji vinna aeth framgangi hennar innan hvers skoacutela Ella kunna bestu aacuteform aeth veretha aeth engu
24
3 Uppbygging getu til breytinga
Til thorness aeth naacute fram breytingum thornarf thornekkingu og haeligfni fjaacutermagn og stuethning og einnig staethfastan vilja Til thorness aeth umbaeligtur naacuteist fram iacute hverjum skoacutela thornarf getan til sliacutekra breytinga aeth vera fyrir hendi innan thorneirra Hana getur thornurft aeth byggja upp samhlietha undirbuacuteningi aeth hinum eiginlegumarkmiethum
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter THORNviacute er auethvitaeth ekki thornannig farieth sjaacutelf stefnubreytingin leiethir ekki til framfara heldur hvernig tekst aeth vinna uacuter henni Efla thornarf aacutehuga getu og aacutebyrgethartilfinningu thorneirra sem iacute skoacutelum starfa til aeth naacute tilsettum aacuterangri THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth hvetja aacutefram til goacuteethra verka og veita stuethning Aetheins thornannig er haeliggt aeth gera kroumlfu um aacuterangur
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter
THORNaeth er lykilatriethi aeth kennarar faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra aeth vinna aeth umboacutetum aacute siacutenum heimavelli Sliacutek kunnaacutetta er margslungin og thornviacute thornarf uppbygging hennar aeth vera fjoumllbreytileg um leieth og stuethlaeth er aeth thornviacute aeth foacutelk laeligri hvaeth af oumlethru baeligethi innan skoacutela og meeth samvinnu milli skoacutela Starfsthornroacuteun iacute skoacutelakerfinu aeligtti aeth miethast vieth thornaeth aacuten thorness thornoacute aeth missa sjoacutenar aacute meginmarkmiethinu sem er aeligvinlega aeth naacute fram jaacutekvaeligethum breytingum hjaacute nemendum og betri aacuterangri thorneirra
Iacute breytingastarfinu iacute Ontario var mikil aacutehersla loumlgeth aacute aeth byggja upp thornekkingu og haeligfni iacute menntakerfinu og viacuteethtaeligkur stuethningur veittur vieth aeth baeligta kennslu meeth td starfsthornroacuteun kennara mati og leiethbeiningum vieth aacuteaeligtlanagereth og baeligttu naacutemsefni Komieth var aacute samstarfi milli skoacutela og fraeligethsluumdaeligma og samtoumlk kennara og skoacutelastjoacuternenda toacuteku thornar virkan thornaacutett
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
25
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast
4 Viacuteethtaeligkt samstarf innan menntakerfisins undir styrkri forystu
Til aeth naacute fram varanlegum umboacutetum skiptir maacuteli aeth foacutelk um menntakerfieth thornvert og endilangt seacute samstiga um thornaeligr Mikilvaeliggt er aeth viacuteethtaeligk eining riacuteki um umboacutetaaacuteaeligtlanirnar innleiethingu thorneirra og framkvaeligmd thornoacute svo aeth skoethanir kunni aeth vera skiptar um leiethirnar THORNannig thornarf oumlfluga talsmenn breytinganna innan sem utan skoacutelakerfisins THORNaeth er hvorki einfalt neacute fljoacutetlegt aeth afla aacuteformunum sliacuteks stuethnings iacute thornjoacuteethfeacutelaginu en thornaeth er braacuteethnauethsynlegt
Stjoacuternvoumlld thornurfa ljoacuteslega aeth hafa forystu iacute umboacutetastarfinu og stilla saman margviacuteslega strengi Jafnframt er nauethsynlegt aeth leita leiethtoga meethal kennara stjoacuternenda sveitarstjoacuternarmanna samtaka kennara nemenda og foreldra til aeth fylgja thornviacute eftir Stuethla thornarf aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett iacute umboacutetastarfinu
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast Aacuteaeligtlanir geta ekki komieth iacute staeth aethgeretha Meeth thornviacute aeth byggja markvisst upp forystu um umboacutetastarfieth er baeligethi stuethlaeth aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett og aeth thornaeth reynist langvinnt
Umboacutetamoumlnnum haeligttir oft til aeth truacutea thornviacute aeth allir hljoacuteti aeth vera sama sinnis og thorneir Sliacutekt er auethvitaeth ekki raunin foacutelk hefur misjoumlfn viethhorf og skilning aacute hlutunum Sameiginleg framtiacuteetharsyacuten sprettur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur thornarf aeth vinna aeth henni THORNviacute thornurfa stjoacuternvoumlld aeth eiga virk samskipti vieth alla thornaacute sem hlut eiga aeth maacuteli og gefa thorneim kost aacute aeth koma sjoacutenarmiethum siacutenum aacute framfaeligri Ekki er siacuteethur
mikilvaeliggt aeth naacute til almennings meeth upplyacutesingum um umboacutetaaacuteform faacute reglulega fram opinbera umraeligethu og viethhalda almennri saacutett um thornau
Sliacutek samskipti mega hvorki vera spuni neacute einhlietha aacutevarp hins opinbera heldur aeligttu thornau aeth snuacuteast um aeth draga fram oacuteliacutek sjoacutenarmieth og taka tillit til thorneirra Laeligra af thornviacute sem vel maeliglist fyrir og hvaeth thornykir ekki skila aacuterangri Reglulega (og eftir thornviacute sem tilefni gefast til) aeligtti svo aeth uacutetbuacutea og koma aacute framfaeligri upplyacutesingum til fjoumllmiethla og almennings THORNaeligr eiga ekki aetheins aeth luacuteta aeth umboacutetaaacuteaeligtluninniheldur einnig aeth oumlethrum thornaacutettum menntakerfisins thornannig maacute koma iacute veg fyrir aeth thorneir seacuteu vanraeligktir thornoacute aacuteherslan seacute aacute umbaeligturnar
Ekki maacute gleyma aethkomu kennara og samtaka thorneirra Umboacutetum iacute menntakerfinu verethur ekki komieth aacute nema meeth goacuteethum kennurum og er stuethningur thorneirra mikils virethi Maacuteli skiptir aeth goacuteethum kennurum bjoacuteethist goacuteeth laun og viethunandi starfsskilyrethi en jafnframt thornarf kennarasteacutettin aeth vera oumlflug iacute siacutenu fagi og njoacuteta trausts iacute samfeacutelaginu
Til thorness aeth naacute samstoumlethu um framgang umboacuteta var iacute Ontario settur aacute foacutet samraacuteethsvettvangur undir stjoacutern menntamaacutelaraacuteethherra sem helstu samstarfsaethilar aacutettu aethild aeth Aacuteethur en raacuteethist var iacute umbaeligturnar hafethi skorist iacute odda milli stjoacuternvalda og kennara en meeth thornviacute aeth leggja mikla raeligkt vieth samstarfieth og fela samtoumlkum kennara framkvaeligmd aacute tilteknum thornaacutettum umboacutetanna naacuteethist aeth endurvinna traust milli aethila Einnig var loumlgeth houmlfuethaacutehersla aacute aeth miethla upplyacutesingum um framgang umboacutetanna til almennings og koma aacute samstarfi vieth nemendur og foreldra
26
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim
5 Laeligrdoacutemar af nyacuteskoumlpun rannsoacuteknum og goumlgnum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim Sliacutek thornekking er grunnur goacuteethra breytinga og nyacutebreytni Samt er thornaeth svo aeth fjoumllmoumlrg thornroacuteunarverkefni hafa ekki verieth grundvoumlllueth aacute traustri thornekkingu hvorki um thornaeth sem fyrir er neacute hvaeth best hefur reynst annars staethar Eins er of sjaldan lagt mat aacute aacuterangurinn THORNraacutett fyrir aeth thornekking aacute umboacutetum iacute menntun hafi aukist hefur oft minna orethieth uacuter hagnyacutetingu hennar Iacute thornviacute samhengi skiptir td maacuteli aeth kennarasteacutettin nyacuteti seacuter rannsoacuteknir og afrakstur sprotaverkefna til aeth baeligta kennslu
Leggja aeligtti aukna aacuteherslu aacute aeth nyacuteta rannsoacuteknir og vel heppnaeth thornroacuteunarstarf til aeth breyta aacuteherslum iacute skoacutelastarfi Eins maacute nyacuteta betur goumlgn um naacutemsaacuterangur nemenda Ekki til thorness aeth refsa skoacutelum eetha daeligma nemendur heldur til thorness aeth vinna uacuter thorneim og nyacuteta til uacuterboacuteta thornar sem skoacuterinn kreppir THORNaeth aacute til daeligmis vieth um niethurstoumlethur skimunarproacutefa samraeligmdra proacutefa eetha niethurstoumlethur PISA
Til thorness aeth skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld taki aacutebyrgeth aacute aacuterangri nemenda er lagt til aeth fylgst seacute meeth
gt framvindu miethaeth vieth eigin getu og markmieth gt samanburethi vieth aethra skoacutela og sveitarfeacuteloumlg gt frammistoumlethu miethaeth vieth thornaeth sem best gerist
heima og erlendis
Siacuteethast en ekki siacutest aeligttu skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld aeth gefa thornviacute seacuterstakan gaum hvernig stuethla megi aeth thornviacute aeth fleiri nemendur naacutei viethunandi aacuterangri
Iacute oumlethrum loumlndum hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute aeth byggja upp goacuteeth upplyacutesingakerfi um nemendur en einnig leitast vieth aeth koma aacute samstarfi skoacutela og thorneirra sem stunda menntarannsoacuteknir
6 Aacutehersla aacute lykilaethgerethir aacuten thorness aeth thornaeth komi niethur aacute oumlethrum thornaacutettum
Reynslan syacutenir aeth til lengdar er mjoumlg erfitt aetheinbeita seacuter aeth afmoumlrkuethum lykilmarkmiethumhvort heldur horft er til einstakra skoacutela eetha menntakerfisins iacute heild THORNraacutett fyrir goacuteethan aacutesetning getur margt dreift huganum aacute langri leieth reglulega er skipt um poacutelitiacuteska forystu og samfeacutelagieth getur tekieth verulegum breytingum THORNviacute er mikilvaeliggt
aeth reyna aeth sjaacute fyrir hvaeth geti helst orethieth til aeth trufla thornaeth aeth menn haldi markaethri stefnu og gera raacuteethstafanir til aeth koma iacute veg fyrir aeth lykilstjoacuternendur missi sjoacutenar aacute henni Um leieth aeligtti aeth vera til farvegur fyrir aethra thornaeligtti skoacutelastarfsins og thornaeth sem ber aeth houmlndum svo aeth thornviacute megi sinna eins og thornoumlrf krefur
27
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu
7 Betri nyacuteting fjaacutermuna iacute menntakerfinu
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum vekja aacute thorneim athygli og skapa hvata en thorneim thornarf aeth verja af kostgaeligfni thornar sem thornoumlrf er aacute Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu Sem
8 Vandaeth til innleiethingar umboacuteta
Innleiething aethgeretha til aeth naacute settum markmiethumer oft vandasoumlm Huacuten maacute ekki vera oacutesveigjanleg framkvaeligmdaacuteaeligtlun heldur thornarf aeth taka tillit til aethstaeligethna og nauethsynlegra breytinga
Tveir thornaeligttir innleiethingarinnar eru seacuterstaklega mikilvaeliggir annars vegar almennur stuethningshyur vieth hana og hins vegar moumlguleikar menntashymaacutelayfirvalda til aeth veita henni forystu og styethja vieth hana Yfirleitt er sjoacutenum ekki beint naeliggjanlega aeth thornessum thornaacutettum
Stefnumoacutetunin sjaacutelf meeth viacuteethtaeligku samraacuteethi getur tekieth langan tiacutema en eftirfylgnin er oft takmoumlrkueth Til thorness aeth innleietha breytingar iacute menntakerfi thornurfa thorneir sem vinna aeth thornviacute verkefni aeth faacute goacuteethan stuethning THORNetta hefur viacuteetha verieth leyst meeth thornviacute aeth raacuteetha raacuteethgjafa og verkefnisstjoacutera og soumlmuleiethis meeth thornviacute aeth auka samstarf milli aethila kennara skoacutelastjoacuternenda og fraeligethsluyfirvalda
daeligmi um aacuteherslur af thornviacute taginu maacute nefna aukinn beinan stuethning vieth naacutem og kennslu og aeth komieth seacute aacute fjaacuterhagslegri umbun fyrir aacuterangur THORNannig er iacute sumum loumlndum miethaeth vieth aeth skoacutelar sem sinna nemendum meeth miklar thornarfir geti umbunaeth kennurum thorneirra seacuterstaklega og raacuteethieth til siacuten reynslumeiri kennara
Meeth thornviacute aeth vinna aeth umboacutetum meeth thornessum haeligtti toacutekst menntamaacutelayfirvoumlldum iacute Ontario aeth naacute verulegum aacuterangri aacute aacuterunum 2003-2009 THORNar voru sett markmieth um aeth 75 nemenda iacute 3 og 6 bekk grunnskoacutela aeligttu aeth naacute haacuteu stigi iacute lesskilningi og staeligrethfraeligethilaeligsi og aeth 85 framhaldsskoacutelanema brautskraacuteethust aacute tilskildum tiacutema Meeth samstilltu aacutetaki toacutekst aacute thornessum sex aacuterum aeth fjoumllga thorneim sem naacuteethu laacutegmarksviethmiethum iacute lestri ritun og laeligsi aacutestaeligrethfraeligethi uacuter 54 iacute 67 Aacute soumlmu aacuterum joacutekst hlutshyfall thorneirra sem luku framhaldsskoacutela uacuter 67 iacute 79
Heacuter hefur verieth stiklaeth aacute stoacuteru um thornaeligr aacuteherslur sem unnieth hefur verieth aeth iacute Ontario og viacuteethar thornar sem goacuteethur aacuterangur hefur naacuteethst iacute menntamaacutelum
Verethur nuacute vikieth aeth tilloumlgum um hvernig koma megi aacute umboacutetum heacuter aacute landi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
28
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Ef tekieth er mieth af reynslu annarra thornjoacuteetha er margt sem bendir til thorness aeth meeth skipulegum langtiacutemaaethgerethum verethi unnt aeth baeligta stoumlethu iacuteslensks menntakerfis
Smaeligeth landsins gerir thornaeth auethveldara aeth naacute Heacuter er lagt til aeth farieth verethi aeth reynslu annarra oumlllum hlutaetheigandi saman um sameiginleg thornjoacuteetha og sett faacute og skyacuter markmieth yacutett undir jaacutekvaeligeth markmieth og stilla saman strengi en innri viethhorf og getu til breytinga Jafnframt verethi haft styrkur menntakerfisins og nuacutetiacutemalegir innviethir viacuteethtaeligkt samstarf og stuethlaeth aeth thornviacute aeth forysta samfeacutelagsins auka einnig liacutekur aacute aeth sami aacuterangur um umbaeligturnar verethi oacuteskorueth Siacuteethast en ekki siacutest naacuteist vieth aeth mennta ungt foacutelk heacuter aacute landi og thornar verethi loumlgeth aacutehersla aacute rannsoacuteknir thornekkingarmiethlun og sem best tekst til erlendis stuethning vieth skoacutelastarf
Markmieth um lestur Hlutfall thorneirra sem naacute grunnviethmiethum (2 stig) iacute lesskilningi PISA fari uacuter 79 (2012) iacute 90 2018
Mikilvaeliggt er aeth skapa jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs og aeth allir geti naacuteeth aacuterangri iacute lestri Iacute thornviacute felst aeth ungt foacutelk seacute hvatt til aeth lesa fjoumllbreytilegt efni baeligethi heima og iacute skoacutela THORNaeth felur einnig iacute seacuter aeth thorneir sem annast lestrarkennslu beri aacutebyrgeth aacute aeth allir nemendur hafi vieth lok grunnskoacutela oumlethlast aacutekveethna grundvallarfaeligrni iacute lestri og lesskilningi THORNaeth aacute vieth um kennara og annaeth starfsfoacutelk skoacutela foreldra og skoacutelanefndir sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld menntamaacutela Um leieth er nauethsynlegt aeth innan menntakerfisins seacute haeliggt aeth koma til moacutets vieth misjafnar thornarfir nemenda og aeth rannsakaeth verethi meeth kerfisbundnum haeligtti hvaetha aethferethir skila bestum aacuterangri
Iacute skyacuterslu um lestrarkennslu iacute Evroacutepu er fjallaeth um thornaeth sem maacuteli skiptir til aeth baeligta lestur oglesskilning Oacutetalmargt utan skoacutela og innan hefur aacutehrif aacute lestur en aacute grundvelli althornjoacuteethlegra rannsoacutekna og samanburethar milli landa maacute greina mikilvaeliggustu thornaeligttina (Eurydice 2011)
Grunn aeth lestrarnaacutemi thornarf aeth leggja thornegar iacute leikskoacutela meeth skipulegri maacuteloumlrvun markvissum lestri fyrir boumlrnin umraeligethum um thornaeth sem lesieth er og meeth thornviacute aeth yacuteta undir aacutehuga aacute lestri Iacute grunnskoacutela
liggi fyrir skilgreind viethmieth sem komi skyacutert fram iacute aethalnaacutemskraacute eetha meeth oumlethrum haeligtti um lestrarhaeligfni og hvernig huacuten er dyacutepkueth jafnt og thorneacutett fram aacute unglingastig meeth fjoumllbreyttum haeligtti
Ekkert eykur faeligrni iacute lestri eins og thornaeth aeth lesa Eftir thornviacute sem nemendur lesa meira og fjoumllbreyttara efni eykst skilningur thorneirra og loumlngun til aeth lesa meira THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth fjoumllbreytt naacutemsefni seacute nyacutett vieth kennslu ss dagbloumleth tiacutemarit skaacuteldsoumlgur fraeligethirit og rafraelignn texti Ekki maacute heldur gleyma aeth heimilin gegna lykilhlutverki Mikilvaeliggt er aeth foreldrar lesi fyrir boumlrn en ekki siacuteethur aeth thorneir hvetji thornau til aeth lesa sjaacutelf og hjaacutelpi thorneim vieth thornaeth og seacuteugoacuteethar fyrirmyndir
Almenn hvatning um aeth foacutelk lesi meira er goacuteethra gjalda vereth Sliacutekt houmlfethar thornoacute fremur til thorneirra sem eru vel laeligsir en siacuteethur til hinna sem er stirt um lestur eetha hafa liacutetinn aacutehuga THORNaacute skiptir maacuteli aeth nyacuteta rafraelignt efni og nyacutemiethla og fjoumllbreytta framsetningu efnis sem houmlfethar frekar til yngri kynsloacuteethanna
Mikilvaeliggt er aeth greina moumlgulegan lestrarvanda barna snemma thornviacute aeth thorneim mun auethveldara
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
29
Heimild OECD Education at a Glance 2013
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute 1-7 bekk grunnskoacutela er hlutfall moacuteethurshymaacutelskennslu aacute Iacuteslandi mun laeliggra en iacute samanshyburetharloumlndum
verethur aeth vinda ofan af honum meeth seacutertaeligkum kennsluaethferethum og thornjaacutelfun THORNegar aacute leikskoacutelastigi er haeliggt aeth sjaacute viacutesbendingar um hugsanlegalestrarerfiethleika siacuteethar meir og um aeth gera aeth nyacuteta tiacutemann til thorness aeth afstyacutera thorneim meeth thornviacute aeth leggja raeligkt vieth hljoacuteethkerfisvitund nemenda
Iacutehlutun vegna lestraroumlrethugleika er oft oacutemarkviss Niethurstoumlethur PIRLS-koumlnnunar aacute lestri (2006) leiddu iacute ljoacutes aeth 44 nemenda iacute Evroacutepuloumlndum aacutettu kost aacute stuethningi aethstoetharfoacutelks vegna lestrarvanda en hins vegar aacutettu aetheins 25 nemenda kost aacute thornjoacutenustu seacuterfraeligethings iacute lestri Oft er loumlng bieth eftir thornjoacutenustu seacuterfraeligethings svo sem vegna maacutelroumlskunar en skjoacutet viethbroumlgeth vieth sliacutekum vanda skipta miklu maacuteli Meeth thornviacute aeth betrumbaeligta kunnaacutettu kennara til aeth greina og bregethast vieth lestrarvanda maacute naacute miklum aacuterangri THORNar geta skyacuter viethmieth um lestrarfaeligrni aacute hverju naacutemsstigi hjaacutelpaeth
Til thorness aeth baeligta lestrarfaeligrni og skilning unglinga aacute floacuteknari og seacuterhaeligfethari texta er mikilvaeliggt aeth thornjaacutelfa lesturinn iacute yacutemsum naacutemsgreinum Margt bendir aacute hinn boacuteginn til thorness aeth kennarar seacuteu mjoumlg misvel undir thornaeth buacutenir og thornviacute thornarf aeth stilla saman strengi iacute skoacutelum hvaeth thornennan thornaacutett varethar allt fraacute upphafi til loka grunnskoacutela
THORNegar horft er til kennslustunda iacute grunnskoacutelum er hlutfall moacuteethurmaacutelskennslu af heildinni mun laeliggra heacuter en iacute naacutegrannaloumlndunum Iacute nyacuterri aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela var hlutur iacuteslenskushykennslu nokkueth aukinn en thornraacutett fyrir thornaeth er huacuten hlutfallslega mun minni en moacuteethurmaacutelskennsla iacute samanburetharloumlndum
Mynd 18 - Moacuteethurmaacutelskennsla sem hlutfall af heildarkennslustundafjoumllda aacuteIacuteslandi og iacute samanburetharloumlndum 2011
35
30
25
20
15
10
5
0 Danmoumlrk Finnland Noregur ESBIacutesland
30
Moumlgulegar aethgerethir
1 Hlutur moacuteethurmaacutelskennslu iacute viethmiethunarshystundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela verethi aukinn
2 Sett verethi viethmieth um laacutegmarkshaeligfni iacute lestri aacute tilteknum stigum grunnskoacutelans thornmt lestrarhraetha lesskilning orethaforetha og ritfaeligrni iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacute
3 Reglubundnar maeliglingar aacute lesskilningi verethi samhaeligfethar meeth greinandi proacutefum allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela og niethurstoumlethurnar nyacutettar aacute markvissan haacutett Loumlgbundin samraeligmd koumlnnunarproacutef verethi nyacutett iacute sama skyni svo og laeligsisproacutef iacute framhaldsskoacutelum
4 Nemendur af erlendum uppruna njoacuteti seacuterstaks stuethnings meeth thornaeth fyrir augum aeth thorneir naacuteisoumlmu faeligrni iacute lesskilningi og aethrir nemendur
5 Hver leikskoacuteli og grunnskoacuteli geti brugethist jafnoacuteethum vieth viacutesbendingum um lestrarvanda einstakra nemenda Kennarar faacutei thornjaacutelfun og stuethning til thorness aeth bregethast vieth
6 Allir leikshy og grunnskoacutelar setji seacuter laeligsisstefnu iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacuter og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga
7 Yacutett verethi undir jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs iacute thornjoacuteethshyfeacutelaginu og nemendur hvattir til aeth lesa seacuter til aacutenaeliggju utan skoacutela
8 Foreldrar verethi virkjaethir til aeth vekja aacutehuga aacute lestri og styethja vieth lestrarnaacutem barna sinna
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
31
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Markmieth um naacutemsframvindu Hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi aacute tilskildum tiacutema fari uacuter 44 (2011) iacute 60 2018
Til aeth naacute thornessu markmiethi er lagt til aeth aacutehersla verethi loumlgeth aacute thornrjaacute thornaeligtti
gt Endurskipulagning naacutemstiacutema gt Aethgerethir gegn brotthvarfi gt Betri starfsmenntun
Endurskipulagning naacutemstiacutema
Iacutesland sker sig uacuter oumlethrum loumlndum thornegar kemur aeth lengd naacutems fram aeth haacuteskoacutela (sjaacute mynd 19) Aetheins um 44 thorneirra sem hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela uacutetskrifast um tviacutetugt eftir fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur nemenda sem hefja haacuteskoacutelanaacutem heacuter aacute landi er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
THORNaeth hversu faacuteir ljuacuteka framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema og hve naacutemsframvindan er misjoumlfn eftir naacutemsbrautum gefur til kynna aeth endurskoetha thornurfi naacutemsskipulag iacute framhaldsskoacutelum og thornar meeth lengd naacutemstiacutema og uppbyggingu naacutemsbrauta ekki siacutest iacute starfsmenntun
Meeth thornviacute aeth endurskipuleggja naacutemstiacutema iacute framshyhaldsskoacutelum og taka aukieth tillit til mismunandi thornarfa yacutemissa nemendahoacutepa maacute stuethla aeth thornviacute aeth fleiri ljuacuteki naacutemi aacute skilgreindum tiacutema Naacutemsferill nemenda iacute framhaldsskoacutela er mislangur baeligethi eftir thornviacute aacute hvaetha naacutemsbraut thorneir innritast og hvort thorneir hefja naacutem iacute bekkjar- eetha aacutefangaskoacutela Auk thorness koma nemendur misvel undirbuacutenir uacuter grunnskoacutela og sumir framhaldsskoacutelar velja nemendur inn eftir einkunnum iacute boacuteklegum greinum aacute meethan aethrir taka vieth oumlllum umsaeligkjendum
Meethalnaacutemstiacutemi thorneirra sem innritast aacute stuacutedentsshynaacutemsbrautir er iacute nokkueth foumlstum skorethum og aeth jafnaethi fjoumlgur aacuter hjaacute flestum Iacute aacutefangakerfinu er
meiri sveigjanleiki meeth naacutemslok Athygli vekur aeth 22 luku naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum iacute aacutefangaskoacutelum en sambaeligrilegt hlutfall var einungis 05 iacute bekkjarskoacutelum Iacute thorneim framhaldsskoacutelum thornar sem reynsla er fengin af thornriggja aacutera naacutemsbrautum hefur staeligrstur hluti nemenda kosieth aeth ljuacuteka naacutemi aacute thornremur aacuterum eetha 70 iacute Kvennaskoacutelanum og 57 iacute Menntaskoacutela Borgarfjarethar
Iacute Kvennaskoacutelanum byacuteethst nemendum hefethbundieth boacuteknaacutem til stuacutedentsproacutefs aacutesamt almennri braut Nemendum gefst kostur aacute aeth ljuacuteka naacutemi aacute 3 3frac12 eetha 4 aacuterum Samhlietha styttingu naacutemstiacutemavoru nyacutejar naacutemsbrautir settar aacute foacutet naacutemsmat var endurskoethaeth og gereth gangskoumlr aeth betri nyacutetingu aacute skoacutelaaacuterinu Aacutefangar kjarnagreina aacute stuacutedentsproacutefsbrautum eru skilgreindir fraacute 2 thornrepi og thornviacute er skoumlrun vieth naacutemsefni grunnskoacutela minni en aacuteethur var Menntaskoacuteli Borgarfjarethar hefur lengt skoacutelaaacuterieth meeth svipuethum haeligtti og Kvennaskoacutelinn og breytt nyacutetingu thorness aacutesamt thornviacute aeth naacutemsbrautir og naacutemsmat var endurskoethaeth
Nemendur sem innritast aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir bekkjarskoacutela ljuacuteka langflestir proacutefi aacute fjoacuterum aacuterum en miethaeth vieth reynslu Kvennaskoacutelans gaeligti stoacuter hluti thorneirra lokieth naacutemi aacute thornremur aacuterum Iacute nuacuteverandi kerfi lyacutekur nuacute thornegar um fimmtungur nemenda iacute aacutefangaskoacutelum naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum
Meeth thornviacute aeth endurskoetha uppbyggingu naacutemsbrauta og naacutemstiacutema aacute oacuteliacutekum brautum maeligtti baeligta naacutemsframvindu nemenda Einnig kemur til greina aeth setja skyacuterari moumlrk um naacutemstiacutema og aldur Iacute flestum oumlethrum loumlndum er miethaeth vieth aeth foacutelk ljuacuteki naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir tiltekinn aldur Iacute Noregi veretha nemendur td aeth hafa lokieth naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir 25 aacutera aldur en eftir thornaeth
32
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Iacuteslenskir nemendur sem hefja haacuteskoacutelanaacutem hafa aeth baki fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur thorneirra er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
er naacutem thorneirra skilgreint sem fullorethinsfraeligethsla og fer thornaacute fram iacute oumlethrum stofnunum Naacutem iacute framhaldsskoacutelum iacute Danmoumlrku tekur thornrjuacute aacuter Nemendur eldri en 25 aacutera eru skilgreindir sem bdquofullorethnirldquo og thornoacutett thorneir geti aacutefram stundaeth naacutem iacute framhaldsskoacutelum velja thorneir seacuterleiethir aeligtlaethar fullorethnum nemendum Iacute Sviacutethornjoacuteeth thornurfa nemendur aeth hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela iacute siacuteethasta lagi aacuterieth sem thorneir veretha tuttugu aacutera og hafa thornaacute thornrjuacute aacuter til thorness aeth ljuacuteka naacutemi Allir eiga siacuteethan reacutett aacute naacutemi iacute fullorethinsfraeligethslustofnunum sveitarfeacutelaga
Iacute nyacutelegum uacutettektum althornjoacuteethlegra aethila aacute efnahagsshylegri stoumlethu Iacuteslands (OECD 2013 McKinsey 2012) er einatt bent aacute aeth mikill aacutevinningur vaeligri af thornviacute aeth stytta naacutemstiacutema til stuacutedentsproacutefs um eitt eetha tvouml aacuter thornannig aeth hann vaeligri sambaeligrilegur vieth oumlnnur loumlnd Er bent aacute aeth stytta megi naacutemstiacutema baeligethi iacutegrunnskoacutelum og framhaldsskoacutelum um eitt aacuter
Iacute loumlgum um grunnskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacute grunnshyskoacutela hefur ekki verieth gert raacuteeth fyrir styttingu naacutemstiacutema aacute thornviacute skoacutelastigi Fremur hefur verieth horft til sveigjanlegra skila milli grunn- og framhaldsskoacutela thornannig aeth grunnskoacutelanemar geti stytt seacuter leieth annaethhvort meeth thornviacute aeth taka framhaldsskoacutelaaacutefanga aacute meethan thorneir eru enn iacute grunnskoacutela eetha meeth thornviacute aeth innritast iacute framhaldsskoacutela beint uacuter 9 bekk aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum sem eru skilgreind iacute aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela
Um thornessar mundir er verieth aeth gera uacutettekt aacute aacutehrifum stefnunnar um skoacutela aacuten aethgreiningar aacute grunnskoacutela og seacuterfraeligethithornjoacutenustu sveitarfeacutelaga iacute leik- og grunnskoacutelum Jafnframt mun Iacutesland taka thornaacutett iacute samanburetharuacutettekt OECD aacute nyacutetingu fjaacutermagns og annarra aethfanga iacute grunnskoacutelum miethaeth vieth aacuterangur THORNessar uacutettektir munu vafalaust skila gagnlegum upplyacutesingum um stoumlethu grunnskoacutelans
Mynd 19 - Lengd skoacutelagoumlngu aacute boacutekshynaacutemsbrautum framhaldsskoacutela iacute Evroacutepu
Aldur
14 15 16 17 18 19 20
Iacutesland Noregur
Danmoumlrk
Sviacutethornjoacuteeth
Finnland
THORNyacuteskaland
Iacutetaliacutea
Eistland
Lettland
Lithaacuteen
Luacutexemborg
Buacutelgariacutea
Ungverjaland
Poacutelland
Ruacutemeniacutea
Spaacutenn
Malta
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland
Sviss
Bretland
Iacuterland
Belgiacutea
Grikkland
Frakkland
Portuacutegal
Kyacutepur
Holland
Austurriacuteki Heimild Eurydice The structshyure of the European education systems 20132014
33
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Inngangur
Inngangur
Vieth lifum aacute tiacutemum oumlrrar taeligknithornroacuteunar althornjoacuteethavaeligethingar og breytinga aacute naacutettuacuteru og samfeacutelagi Hvert svo sem vieth teljum aeth leiethin liggi til framtiacuteethar eru flestshyir aacute einu maacuteli um aeth goacuteeth menntun seacute thornaeth veganesti sem best dugar Traust menntun auethveldar ungu foacutelki aeth foacuteta sig iacute floacuteknum og breytilegum heimi auk thorness aeth leggja grunn aeth oumlflugu atvinnuliacutefi og velsaeligld borgaranna
Hvernig getur iacuteslenskt menntakerfi veitt ungu foacutelki thornaacute menntun sem undirbyacuter thornaeth til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi
Loumlg um skoacutelastigin thornrjuacute leikskoacutela grunnskoacutela og framhaldsskoacutela og nyacutelegar aethalnaacutemskraacuter leggja ma liacutenur um gagnryacutena hugsun skoumlpun tjaacuteningu og virka thornaacutetttoumlku iacute lyacuteethraeligethisthornjoacuteethfeacutelagi Stundum er talaeth um thornessa thornaeligtti sem haeligfni 21 aldar Iacute thornessari hviacutetboacutek er sjoacutenum beint aeth thornviacute hvaetha stoethir iacuteslensks menntakerfis thornurfi helst aeth styrkja og hvaetha leiethir seacuteu best til thorness fallnar aeth veita nemendum thornaacute menntun sem loumlggjoumlf og aethalnaacutemskraacuter boetha Vieth gereth hviacutetboacutekarinnar hefur verieth stuethst vieth althornjoacuteethlegar rannsoacuteknir aacute umboacutetum iacute menntakerfum og leitast vieth aeth draga laeligrdoacutem af reynslu thorneirra thornjoacuteetha sem best standa iacute althornjoacuteethlegum samanburethi
Iacute hviacutetboacutekinni er fjallaeth um nuacuteverandi stoumlethu iacuteslenska menntakerfisins og aacute grundvelli thorneirrar greiningar loumlgeth fram droumlg aeth aacuteherslum og aethgerethum Mesti thornunginn er lagethur aacute thornau meginmarkmiethaeth baeligta aacuterangur iacute lestri og naacutemsframvindu iacute framhaldsskoacutelum Tiacuteundaeth er hvar og hvernig vaelignlegast thornykir aeth koma aacute umboacutetum iacute thornviacute augnamiethi THORNar er fyrst og fremst stuethst vieth althornjoacuteethleg samanburetharhaeligf goumlgn sem aflaeth ermeeth reglubundnum haeligtti en gert er raacuteeth fyrir aeth vieth frekari uacutetfaeligrslu aacute aethgerethum megi nyacuteta thornaeligr fjoumllmoumlrgu iacuteslensku rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth aacute menntun heacuter aacute landi
THORNaeth skal tekieth skyacutert fram aeth thornaeligr meginaacuteherslur og aethgerethir sem heacuter verethur fjallaeth um uacutetiloka alls ekki umbaeligtur aacute oumlethrum sviethum menntunar THORNaeligr lyacutesa fyrst og fremst hugmyndum um tiltekin forgangsverkefni sem breieth samstaetha aeligtti aeth geta naacuteethst um THORNaeligr aethgerethir sem aeligtlunin er aeth moacuteta iacute framhaldinu munu aacuten efa nyacutetast almennt iacute skoacutelastarfi og hafa viacuteethtaeligk og jaacutekvaeligeth aacutehrif
Tilgangur thornessarar hviacutetboacutekar er aethallega saacute aeth skapa grundvoumlll til umraeligethu og aethgeretha til uacuterboacuteta iacute menntamaacutelum aacute Iacuteslandi AEligtlunin er aeth kalla til alla thornaacute sem laacuteta sig menntun varetha til thorness aeth leggja houmlnd aacute ploacuteg vieth framhaldieth Mikilvaeliggt er aeth horft seacute til lengri tiacutema iacute thorneim efnum enda eru menntakerfi margbrotin og aacuterangur af umboacutetum kemur oft iacute ljoacutes loumlngu siacuteethar thornoacutett vissulega megi einnig sjaacute aacutevinning aacute stoumlku sviethum aacute skemmri tiacutema
Iacuteslendingar hafa syacutent aeth thorneir geta naacuteeth miklum aacuterangri iacute umboacutetastarfi iacute skoacutelum meeth samstilltum aethgerethum Eitt besta daeligmieth er sjaacutelfsagt thornaeth afrek sem unnist hefur aacute undanfoumlrnum tuttugu aacuterum aeth draga uacuter toacutebaks- og viacutemuefnaneyslu iacute grunnskoacutelum THORNar loumlgethust stjoacuternvoumlld sveitarstjoacuternir skoacutelastjoacuternendur kennarar foreldrar nemendur iacutethornroacutetta- og aeligskulyacuteethsfeacuteloumlg yacutemsir forvarnaraethilar og seacuterfraeligethingar aacute eitt meeth skipulegum og vel grundvoumllluethum aethgerethum Reynsla annarra thornjoacuteetha er suacute aeth meeth sams konar aethferethum megi naacute miklum aacuterangri iacute aeth efla menntun
5
Menntun og haeligfni aacute nyacuterri oumlld
Umfangsmikilli stefnumoacutetun iacute menntamaacutelum lauk aacuterieth 2008 thornegar nyacute loumlg um skoacutelastigin thornrjuacute mdash leikskoacutela grunnskoacutela og framhaldsskoacutela mdash aacutesamt loumlgum um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda voru samthornykkt aacute Althorningi Aacuterin aacute eftir voru einnig sett loumlg um framhaldsfraeligethslu og um naacutems- og starfsshyraacuteethgjafa Siacuteethan hefur verieth unnieth aeth innleiethingu thornessara laga og yacutemsar reglushygerethir og nyacutejar aethalnaacutemskraacuter gefnar uacutet
Einn af meginthornraacuteethunum iacute menntastefnunni fraacute 2008 og aethalnaacutemskraacutem aacute grundvelli hennar var aacutehersla aacute haeligfni nemenda og aeth skoacutelunum vaeligri veitt svigruacutem til aeth leggja raeligkt vieth fjoumllbreytilega haeligfileika ungs foacutelks Sveitarstjoacuternum og skoacutelum voru faeligreth aukin aacutehrif til thorness aeth moacuteta naacutemsframshyboeth og kennsluhaeligtti um leieth og kennaramenntun var lengd
THORNoacutett mikieth verk hafi verieth unnieth meeth setningu laga og naacutemskraacuteruacutetgaacutefu hefur samt skort aacute naeligga leiethsoumlgn um framkvaeligmd thorneirra og aacuteherslur Nyacutelegar niethurstoumlethur uacuter PISAkoumlnnun Efnahags- og framfarastofnunarinnar (OECD) og greining aacute stoumlethu framhaldsskoacutelans heacuter aacute landi gefa oacutetviacuteraeligtt til kynna aeth frekari aethgeretha seacute thornoumlrf til aeth styrkja iacuteslenskt menntakerfi
THORNegar grunnur var lagethur aeth iacuteslensku skoacutelakerfi aacute fyrri hluta siacuteethustu aldar var mdash liacutekt og nuacute mdash leitaeth svara vieth thornviacute hver vaeligru markmieth menntunar ungs foacutelks aacute Iacuteslandi Guethmundur Finnbogason sem vann aeth undirbuacuteningi fraeligethslulaganna sem toacuteku gildi 1907 svaraethi thornviacute svo bdquo Menntun hvers manns verethur aeth metast eftir thornviacute hve haeligfur hann er til aeth lifa og starfa iacute mannlegu feacutelagi lifa og starfa thornannig aeth liacutef hans verethi meeth hverjum degi meira virethi fyrir sjaacutelfan hann og aethraldquo (Guethmundur Finnbogason 1994 [1903] bls 33) THORNviacute verethur vart betur svaraeth liethlega oumlld siacuteethar
Iacute nuacutegildandi loumlgum um leik- grunn- og framhaldsshyskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacutem eru tilgreind helstu markshymieth iacute formlegri menntun heacuter aacute landi
THORNannig er iacute loumlgum um leikskoacutela sagt aeth hlutverk skoacutelans seacute aeth stuethla aeth alhlietha thornroska barna thornar skuli lagethur grunnur aeth thornaacutetttoumlku iacute lyacuteethraeligethisthornjoacuteethshyfeacutelagi oumlrvueth faeligrni iacute iacuteslensku haeligfileikar thorneirra til tjaacuteningar og skoumlpunar raeligktaethir og leitast vieth aeth styrkja sjaacutelfsmynd thorneirra heilbrigethisvitund oumlryggi og haeligfni iacute mannlegum samskiptum Aacute grunnskoacutelashystigi er aacutefram loumlgeth aacutehersla aacute alhlietha thornroska nemshyenda faeligrni iacute iacuteslensku maacuteli skilning thorneirra aacute iacuteslensku samfeacutelagi haeligfni til samskipta og samvinnu frumshykvaeligethi sjaacutelfstaeligetha hugsun og aeth skoumlpunarkrafturshyinn seacute virkjaethur iacute stoumlethugri viethleitni til menntunar og thornroska Iacute loumlgum um framhaldsskoacutela baeligtast svo vieth aacuteherslur aacute undirbuacutening fyrir frekara naacutem thornaacutetttoumlku iacute atvinnuliacutefinu oumlgueth og sjaacutelfstaeligeth vinnubroumlgeth og aeth nemendur oumlethlist faeligrni til aeth gegna seacuterhaeligfethum stoumlrfum
THORNessi stefnumieth eru uacutetfaeligreth frekar iacute aethalnaacutemskraacutem aacute oumlllum skoacutelastigum og siacuteethan iacute skoacutelanaacutemskraacutem einstakra skoacutela og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga Meeth hugtakinu haeligfni er hins vegar reynt aeth skilgreina frekar hverju menntun aacute aeth aacuteorka
Iacute aethalnaacutemskraacutem er haeligfni skilgreind thornannig aeth huacuten feli iacute seacuter thornekkingu leikni og viethhorf Iacute viethhorfum endurspeglast svo aftur siethferethi tilfinningar og skoumlpunarmaacutettur frumkvaeligethi og faeligrni iacute samskiptshyum Haeligfni felur thornviacute ekki einungis iacute seacuter aeth hafa oumlethlast thornekkingu aacute einhverju heldur einnig aeth kunna aeth beita henni (leiknifaeligrni) og nyacuteta seacuter viethhorfin (doacutemgreind) til aeth geta beitt thornekkingunni vieth oacuteliacutekar aethstaeligethur Segja maacute aeth haeligfni viacutesi til afraksturs menntunarinnar thorne hverju huacuten skilar iacute staeth thorness aeth vera aetheins thornekking - thornekkingarinnar vegna
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
6
Menntun og haeligfni aacute nyacuterri oumlld
Iacute menntakerfinu er miethaeth vieth aeth haeligfni seacute skipt iacute stig innan svokallaeths haeligfniramma THORNannig er gert raacuteeth fyrir aeth nemendur tileinki seacuter grunnshyhaeligfni aacute fyrstu stigum en seacutertaeligkari haeligfni eftir thornviacute sem aacute liacuteethur skoacutelagoumlnguna Haeligfni oumlethlast menn thornoacute ekki einungis iacute skoacutelum THORNar er vissulega lagethur mikilvaeliggur grunnur en svo lengi laeligrir sem lifir baeligethi iacute starfi og daglegu liacutefi THORNviacute skiptir naacutemshaeligfni miklumaacuteli Haeligfnin til aeth geta laeligrt alla aeligvi
Hugtakieth laeligsi er einn maeliglikvarethi aacute haeligfni Laeligsi thornyacuteethir iacute hefethbundnum skilningi thornaeth aeth geta lesieth ogskrifaeth Iacute skilgreiningu aacute hugtakinu laeligsi sem stuethst er vieth iacute PISA-rannsoacutekn OECD er merkingin viacuteethtaeligkshyari og viacutesar til getu nemenda til aeth beita thornekkingusinni og faeligrni iacute mikilvaeliggum naacutemsgreinum til aeth greina skilja leysa og uacutetskyacutera viethfangsefni yacutemissa naacutemsgreina skilmerkilega og vieth alls kyns aethstaeligethshyur THORNannig er til daeligmis talaeth um laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og naacutettuacuterufraeligethi auk lesskilnings
Aacute althornjoacuteethlegum vettvangi er nuacute mikieth raeligtt um hvaetha menntun og haeligfni nemendur thornurfi aeth tileinka seacuteraacute 21 oumlldinni THORNaacutetttaka iacute atvinnuliacutefi og samfeacutelagi 21 aldar krefjist aukinnar aethloumlgunarhaeligfni og siacutefelldrar endurnyacutejunar thornekkingar iacute takt vieth oumlra framthornroacuteun Einnig er loumlgeth aacutehersla aacute skoumlpun heilbrigethi samshyskipti gagnryacutena hugsun og sjaacutelfbaeligrni en alltkemur thornetta fram iacute nyacutelegum aethalnaacutemskraacutem heacuter aacute landi Loks hafa augu manna beinst aeth upplyacutesshyinga- og samskiptataeligkni en nyacuteting hennar hefur
gerbreytt thorneim kroumlfum sem gerethar eru iacute samfeacutelagi og atvinnuliacutefi
THORNegar grunnurinn var lagethur aeth iacuteslensku menntakerfi aacute fyrri hluta siacuteethustu aldar voru samfeacutelag og atvinnuhaeligttir oacuteliacutekir thornviacute sem nuacute er THORNaeligr hugsjoacutenir sem frumkvoumlethlar menntunar heacuter aacute landi houmlfethu um almenna menntun og taeligkifaeligri allra til thornroska og thornaacutetttoumlku iacute lyacuteethraeligethisthornjoacuteethfeacutelagi eru enn iacute goacuteethu gildi aacute nyacuterri oumlld Hins vegar hafa kroumlfur um haeligfni breyst og ungt foacutelk thornarf aeth vera undir thornaeth buacuteieth aeth taka thornaacutett iacute samfeacutelagi og atvinnuliacutefi sem er stoumlethugum breytingum undirorpieth
Iacute althornjoacuteethlegu samfeacutelagi eiga thornjoacuteethir iacute siacutefelldri samshykeppni thornar sem oumlflugt atvinnuliacutef og groacuteskumikieth samfeacutelag laethar aeth ungt og kraftmikieth foacutelk Goacuteeth menntun er lykilthornaacutettur iacute allri thornroacuteun iacute atvinnuliacutefi og samfeacutelagi Staetha einstaklinga og thornjoacuteetha mdash hvort sem litieth er til verethmaeligtaskoumlpunar feacutelagslegrar deiglu eetha almennrar velsaeligldar mdash raeligethst iacute aelig riacutekari maeligli af menntun THORNar er lengd skoacutelagoumlngu ekki endilega maeliglikvarethinn heldur hvaetha haeligfni einstaklingar hafa tileinkaeth seacuter thornegar skoacutela sleppir og hvernig thorneir geta hagnyacutett seacuter hana til thorness aeth takast aacute vieth nyacute og oumlgrandi viethfangsefni alla aeligvi
Framtiacuteetharsyacutenin er aeth ungt foacutelk aacute Iacuteslandi standi jafnfaeligtis erlendum jafnoumlldrum sem best standa iacute menntun og hafi soumlmu taeligkifaeligri til thornaacutetttoumlku iacute samfeacutelagi og atvinnuliacutefi aacute 21 oumlld
bdquoMenntun hvers manns verethur aeth metast eftir thornviacute hve haeligfur hann er til aeth lifa og starfa iacute mannlegu feacutelagi lifa og starfa thornannig aeth liacutef hans verethi meeth hverjum degi meira virethi fyrir sjaacutelfan hann og aethraldquo
7
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Staetha iacuteslensks menntakerfis miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
Einn helsti styrkleikiiacuteslensks menntakerfshyis er joumlfn taeligkifaeligri til menntunar Iacutesland er
skoacutela
meethal thorneirra landa thornar sem minnstur munur er aacute aacuterangri nemenda milli
Mynd 1 ndash Hversu mikil aacutehrif hefurskoacuteli aacute aacuterangur iacute staeligrethfraeligethi
Meeth samanburethi vieth oumlnnur loumlnd maacute greina viacutesbendingar um stoumlethu iacutesshylenska menntakerfisins hvar styrkur
77 thorness liggur og hvar skoacuterinn kreppir Finnland 6 90Iacutesland 10
Sviacutethornjoacuteeth 8612 Einn helsti styrkleiki iacuteslensks menntakerfis sam-
Noregur 8312 kvaeligmt sliacutekum samanburethi er joumlfn taeligkifaeligri til
66Danmoumlrk 13 menntunar Iacutesland er meethal thorneirra landa thornar sem 64 minnstur munur er aacute aacuterangri nemenda milli skoacutela Eistland 13
(sjaacute mynd 1) Sem daeligmi maacute nefna aeth iacute PISA-koumlnnun Iacuterland 6815 74 OECD aacuterieth 2012 er Iacutesland naeligst aacute eftir Finnlandi iacute
Spaacutenn 17 joumlfnuethi milli skoacutela thornegar laeligsi aacute staeligrethfraeligethi er maeliglt 75Kanada 18 Hins vegar er munur aacute aacuterangri nemenda innan skoacutela
Poacutelland 76 meeth thornviacute mesta sem gerist en liacuteklegt er aeth stefnan 20 73 um bdquoskoacutela aacuten aethgreiningarldquo valdi thornar nokkru um Bandariacutekin 23 42Mexiacutekoacute 23 Feacutelagsleg staetha hefur liacutetil aacutehrif aacute aacuterangur iacuteslenskra 90Nyacuteja Sjaacuteland 28 nemenda Aethgengi aeth menntun er gott haacutett iacute
Grikkland 61 thornriethjungur thornjoacuteetharinnar um 100 thornuacutesund manns er 29
Bretland 76 aeth jafnaethi skraacuteethur iacute skoacutela og naeligr thornaacutetttakan til allra 30
aldurshoacutepa allt fraacute leikskoacutela til framhaldsfraeligethslu 79Aacutestraliacutea 31
Hlutfall () af dreifingu aacute staeligrethfraeligethilaeligsi skyacuterist af
Mismun milli meethaltala skoacutela Mismun milli nemenda innan hvers skoacutela
Heimild OECD PISA-koumlnnun 2012 Naacutemsmatsstofnun
73Portuacutegal 31 Annar styrkur iacuteslensks menntakerfis er aeth miethstyacuter-Chile 43 ing er liacutetil Sveitarstjoacuternir skoacutelar og naeligrsamfeacutelag 33
Sviss 68 hafa mikla moumlguleika til aeth aacutekveetha naacutemsframboeth 38
og skipulag skoacutelastarfs enda veita aethalnaacutemskraacuter 69Koacuterea 45 leik- grunn- og framhaldsskoacutela mikieth svigruacutem til 51Austurriacuteki 48 thorness aeth skoacutelastarfieth seacute moacutetaeth aacute heimavelli Sveit-
Iacutetaliacutea 49 arstjoacuternir setja seacuter skoacutelastefnu og geta aacute grundvelli 52 77 hennar moacutetaeth aacuteherslur iacute starfi leik- og grunnskoacutela Luacutexemborg 53
og skoacutelanaacutemskraacuter thorneirra Aacute framhaldsskoacutelastigi 53Teacutekkland 50 vinna skoacutelar aacutefangalyacutesingar og gera tilloumlgur aeth 48Japan 54 naacutemsbrautum sem menntamaacutelaraacuteethuneyti staeth-
Iacutesrael 74 festir svo thornaeligr verethi hluti af aethalnaacutemskraacute THORNannig 55
THORNyacuteskaland 51 hafa sveitarstjoacuternir og skoacutelar svigruacutem til aeth laga 58
naacutemsframboeth og skoacutelastarf aeth aethstaeligethum aacute hverjshy41Sloacuteveniacutea 58 um staeth oacuteliacutekum nemendahoacutepum og thornoumlrfum thorneirra 59Sloacutevakiacutea 59 37Tyrkland 60 Velliacuteethan nemenda er mikilvaeligg forsenda farsaeligllshy61 ar menntunar og aeth nemendur geti tileinkaeth seacuterBelgiacutea 62
fjoumllbreytta haeligfni Liacuteethan nemenda aacute Iacuteslandi er goacuteeth iacute Ungverjaland 3963 samanburethi vieth oumlnnur loumlnd en iacute althornjoacuteethlegri koumlnnun 34Holland 65 Althornjoacuteetha heilbrigethisstofnunarinnar (World Health
8
Organisation WHO 2012) aacute heilbrigethi og liacuteethan 15aacutera skoacutelabarna kom fram aeth Iacutesland var iacute fjoacuteretha saeligtithornaacutetttoumlkulanda thornegar spurt var uacutet iacute aacutenaeliggju barnameeth liacutefieth (sjaacute mynd 2) Athygli vekur aeth liacuteethan pilta er iacute oumlllum tilvikum nema einu betri en stuacutelkna og er svo einnig aacute Iacuteslandi
Margir telja aeth faeligrni iacute notkun upplyacutesingataeligknimuni braacutett skipta skoumlpum iacute liacutefi og starfi einstaklingaog framthornroacuteun samfeacutelaga Aethstaeligethur og aethgengi aethupplyacutesingataeligkni og almenn kunnaacutetta aacute thornaacute taeligknigetur haft mikil aacutehrif aacute menntun og nyacuteskoumlpunbaeligethi innan menntakerfisins og iacute thornjoacuteethfeacutelaginu
Staetha iacuteslensks menntakerfirs miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
99
Iacutesland er fremst Evroacutepuriacutekja thornegar horft er til haeligfni full-orethinna til aeth nyacuteta seacuter upplyacutes-ingataeligkni
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Liacuteethan nemenda aacute Iacuteslandi er goacuteeth iacute samanburethi viethoumlnnur loumlnd
Straacutekar () Stelpur ()
Heimild Althornjoacuteetha heilbrigethisshystofnunin HBSC rannsoacutekn
Noregur
Iacutesland Finnland
Luacutexemborg
Sviacutethornjoacuteeth
Austurriacuteki
Danmoumlrk
Bretland
Holland
Ungverjaland
Lithaacuteen
Spaacutenn
Eistland
Sloacuteveniacutea
Lettland
Frakkland
Portuacutegal
Belgiacutea
EU 27
Iacuterland
Iacutetaliacutea
THORNyacuteskaland
Teacutekkland
Malta
Grikkland
Sloacutevakiacutea
Kyacutepur
Poacutelland
Buacutelgariacutea
Ruacutemeniacutea 10
11
18
23
23
24
24
25
25
25
26
27
28
28
29
29
31
32
32
32
32
32
32
39
42
42
43
43
44
44
14
17
21
22
33
16
25
23
33
21
25
25
29
20
28
22
23
22
19
18
23
34
29
34
25
27
32
27
33
28
15
14
15
10
18
9
13
15
18
10
12
14
16
11
16
11
12
10
10
9
13
18
16
12
11
16
11
12
12
16
61
58
46
45
26
51
38
37
24
44
37
34
27
41
27
38
34
36
39
41
32
16
23
15
22
15
14
18
11
12
Mynd 3 - Toumllvufaeligrni einstaklinga iacuteEvroacutepuriacutekjum
Holland 90
88
87
85
84
84
84
84
81
82
82
82
80
81
84
80
79
71
80
80
81
80
83
78
77
77
77
80
80
78
77
76
75
74
75
75
69
68
58
96
91
90
89
90
88
88
86
89
88
87
87
89
88
85
88
89
86
87
87
85
88
83
87
88
87
88
84
83
84
85
84
85
84
82
77
81
81
63
Belgiacutea (FL)
Finnland
Iacutesland Danmoumlrk
Spaacutenn
Sviss
Eistland
THORNyacuteskaland
Sloacuteveniacutea
Skotland
Frakkland
Noregur
Armeniacutea
Makedoacuteniacutea
Grikkland
England
Ruacutessland
Kanada
Teacutekkland
Bandariacutekin
Austurriacuteki
Lettland
Kroacuteatiacutea
Belgiacutea (FR)
Luacutexemborg
Sviacutethornjoacuteeth
Portuacutegal
Wales
Sloacutevakiacutea
Ungverjaland
Iacuterland
Uacutekraiacutena
Iacutetaliacutea
Poacutelland
Lithaacuteen
Ruacutemeniacutea
Graelignland
Tyrkland
Mynd 2 - Hlutfall 15 aacutera unglinga semsegjast vera mjoumlg aacutenaeliggethir meeth liacutefiethldquo
Hlutfall fullorethinna sem hafa mikla faeligrni iacute toumllvushynotkun er haacutett meethal Iacuteslendinga
Mikil toumllvufaeligrni () Miethlungs toumllvufaeligrni () Liacutetil toumllvufaeligrni () Engin toumllvufaeligrni ()
Heimild Eurostat 2011b Inshyformation Society Statistics
10
200920
3
Staetha iacuteslensks menntakerfirs miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
almennt Iacutesland er fremst Evroacutepuriacutekja thornegar horft er til haeligfni fullorethinna til aeth nyacuteta seacuter upplyacutesingataeligkni(sjaacute mynd 3)
Kannaeth var meethal almennings hversu vel foacutelk var aeth seacuter iacute notkun forrita og einnig iacute floacuteknari aethgerethshyum svo sem uppsetningu styacuterikerfa Hlutfall thorneirra sem hafa mikla faeligrni iacute toumllvunotkun var haeligst meethal Iacuteslendinga og Norethmanna Aeth sama skapi reyndist hlutfall thorneirra sem enga faeligrni houmlfethu vera laeliggst hjaacute Iacuteslendingum
Aacuteskoranir Iacute PIAAC-koumlnnun aacute vegum OECD sem birt var aacuterieth 2013 var laeligsi fullorethinna (18-64 aacutera) kannaeth og eins geta thorneirra til aeth leysa viethfangsefni iacute taeligknivaeligddu umhverfi Niethurstoumlethur thornessarar koumlnnunar hafa viacuteetha orethieth tilefni liacuteflegra umraeligethna um menntun og haeligfni en ein af niethurstoumlethunum var suacute aeth mikil tengsl vaeligru aacute milli laeligsis og efnhagslegra og feacutelagsshylegra thornaacutetta THORNannig eru thorneir sem hafa naacuteeth goacuteethum
toumlkum aacute laeligsi mun liacuteklegri til aeth njoacuteta goacuteethrar heilsuatvinnu haacuterra launa og vera virkir thornaacutetttakendur iacute stjoacuternmaacutelum og samfeacutelagi
Nuacute var thornessi koumlnnun ekki gereth aacute Iacuteslandi en aftur aacute moacuteti hefur komieth iacute ljoacutes aeth mikil fylgni er milli goacuteeths aacuterangurs iacute PISA-koumlnnun 15 aacutera nemenda og haeligfni aacute fullorethinsaacuterum (OECD 2013) thorneas thornviacute betri sem aacuterangurinn var iacute PISA thornviacute meiri var haeligfnin seinna meir Einnig er mikil fylgni milli haeligfni foacutelks og thorness hvaetha skoacutelastigi thornaeth hefur lokieth Draga maacute thornaacute aacutelyktun aeth thornaeth sama eigi vieth heacuter aacute landi
Iacute PISA koumlnnun er athugueth faeligrni 15 aacutera ungmenna iacute lesskilningi laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og laeligsi aacute naacutettshyuacuterufraeligethi Iacutesland hefur lengst af verieth yfir meethaltali OECD riacutekja iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi en fyrshyir neethan meethaltal iacute naacutettuacuterufraeligethi Koumlnnunin hefur verieth loumlgeth fyrir nemendur aacute thornriggja aacutera fresti fraacute aacuterinu 2000 og nyacutelega voru niethurstoumlethur fyrir aacuterieth 2012 birtar
Mynd 4 - Feacutelags- og efnahagslegur aacutevinningur vel laeligsra fullorethinna
Auknar liacutekur eru aacute haacuteum launum miklum poacutelishytiacuteskum aacutehrifum thornaacutettshytoumlku iacute sjaacutelfboethastarfi miklu trausti atvinnu og goacuteethri heilsu meethalfullorethinna sem naacute 4 stigi af 5 iacute PIAAC koumlnnun aacute laeligsi fullorethinna samanborieth vieth einstakshylinga sem naacute 1 stigi eethaneethar
Hlutfallsliacutekur
25
2
15
1 Haacute laun Mikil poacutelitiacutesk THORNaacutetttaka iacute Mikieth traust Atvinna Goacuteeth heilsa Heimild OECD PIAAC-koumlnnun aacutehrif sjaacutelfboethastarfi iacute gareth annarra 2012
11
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Niethurstoumlethur uacuter PISA 2012 syacutena aeth blikur eru aacute lofti iacute aacuterangri iacuteslenskra nemenda eins og mynd 5 syacutenir gloumlgglega Baeligethi hefur aacuterangur iacute lesskilningi versnaeth fraacute fyrstu maeliglingu aacuterieth 2000 og eins hefur samshyanburethur vieth meethaltal annarra landa orethieth oacutehagshystaeligethari Aacute fyrsta PISA proacutefinu iacute lesskilningi var aacutershyangur Iacuteslands 507 stig og fyrir ofan meethaltal OECD en aacute siacuteethasta proacutefi aacuterieth 2012 var aacuterangurinn 483 stig og kominn niethur fyrir meethaltal OECD Mismunurinn aacute milli 2000 og 2012 er 24 stig
Til aeth aacutetta sig aacute thornyacuteethingu thornessa maacute nefna aeth samshykvaeligmt OECD er gert raacuteeth fyrir thornviacute aeth nemendur baeligti sig aeth oumlllu joumlfnu um 45 stig aacute hverju skoacutelaaacuteri Munurinn aacute aacuterangri aacute milli 2000 og 2012 jafngildir thornviacute aeth nemendur sem toacuteku proacutefieth aacuterieth 2012 hafi dregist aftur uacuter fyrirrennurum siacutenum fraacute aacuterinu 2000 um haacutelft skoacutelaaacuter
Varlega verethur aeth fara iacute aeth tuacutelka sveiflur iacute aacuterangri milli aacutera en thornroacuteunin fraacute aldamoacutetum syacutenir aeth Iacutesland verethur aeth baeligta stoumlethu iacuteslenskra nemenda iacute lesskilningi staeligrethfraeligethi og naacutettuacuterufraeligethi eigi thorneir aeth
Mynd 5 - Aacuterangur 15 aacutera nemenda aacute Iacuteslandi iacute PISA-koumlnnun OECD
standa jafnoumlldrum siacutenum iacute oumlethrum loumlndum aacute sporethiAlmennt menntunarstig er oumlnnur viacutesbending um hversu haeligft ungt foacutelk heacuter aacute landi er til aeth takast aacute vieth stoumlrf og frekara naacutem THORNar vekur seacuterstaka athygli hversu haacutett hlutfall ungs foacutelks aacute Iacuteslandi lyacutekur ekki framhaldsskoacutelaproacutefi
Aacute mynd 6 seacutest aeth aacute Iacuteslandi er hlutfall fullorethinna (aacute aldrinum 25-64 aacutera) aacuten framhaldsskoacutelaproacutefs hieth fimmta haeligsta meethal OECD-riacutekja eetha um 30 Munurinn aacute Iacuteslandi og oumlethrum riacutekjum OECD er thornoacute saacute aeth iacute flestum riacutekjum thornar sem thornetta hlutfall er haacutett hafa thornau verieth aeth baeligta stoumlethu siacutena sem aftur endurspeglast iacute betri menntunarstoumlethu yngra foacutelks Suacute er ekki raunin aacute Iacuteslandi thornar sem munur aacute milli yngri og eldri kynsloacuteetha er liacutetill sem syacutenir aeth haeliggtgengur aeth haeligkka menntunarstig thornjoacuteetharinnar
Bent hefur verieth aacute aeth thornetta haacutea hlutfall foacutelks aacuten framhaldsskoacutelamenntunar geti haft alvarlegar efnahagslegar og feacutelagslegar afleiethingar Seacute litieth til reynslu annarra thornjoacuteetha skortir thornann hoacutep sem hverfur snemma fraacute naacutemi frekar haeligfni til aeth finna
Niethurstoumlethur uacuter PISA 2012 syacutena aeth aacuterangur iacuteslenskra nemenda iacute lesskilningi hefur versnshyaeth fraacute fyrstu maeliglingu aacuterieth 2000
Laeligsi aacute staeligrethfraeligethi LesskilningurLaeligsi aacute naacutettuacuterufraeligethi
520
510
500
490
480
470 PISA 2000 PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009 PISA 2012 Heimild OECD PISA-koumlnnun
2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
12
Staetha iacuteslensks menntakerfirs miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
seacuter staeth aacute vinnumarkaethi og liacutekur aacute atvinnuleysifeacutelagslegum vanda aacutehaeligttuhegethun og heilsuleysi eru meiri iacute thorneim hoacutepi THORNegar fram iacute saeligkir er thornetta dyacutert fyrir samfeacutelagieth
Mynd 6 - Hlutfall 25-34 og 25-64 aacuterasem hafa ekki lokieth framhaldsskoacutela
57Tyrkland 68
Versnandi aacuterangur iacute PISA-koumlnnun og laacutegt hlutfall thorneirra sem uacutetskrifast uacuter framhaldsskoacutelum heacuter aacute landi lyacutesa raunveruleika sem taka verethur alvarlega og bregethast thornarf vieth thornegar iacute staeth Breytingar aacute menntakerfi hvort sem thornaeligr eru til hins betra eetha verra koma iacute ljoacutes aacute loumlngum tiacutema og afleiethingarnar eru viacuteethtaeligkar og afdrifariacutekar fyrir einstaklinga og samfeacutelagieth iacute heild
Mexiacutekoacute
Portuacutegal
Spaacutenn
Iacutesland Iacutetaliacutea
Grikkland
Nyacuteja Sjaacuteland
64
65
46
44
29
33
23
56
44
35
29
25
20
20 Aacute Iacuteslandi er hlutfall fullshyorethinna sem ekki hefur
Bretland
Holland
26
28
20
18
lokieth framhaldsskoacutela um 30
Aacutestraliacutea 2918
Belgiacutea 2518
OECD meethaltal 2817
Noregur 2317
Luacutexemborg 1816
Frakkland 2316
Chiacutele 2616
Danmoumlrk 2715
Iacuterland 1114
Ungverjaland 1413
THORNyacuteskaland 1813
Eistland 2812
Iacutesrael 1812
Bandariacutekin 1111
Austurriacuteki 14 11
Sviss 17 10
Finnland 16 10
Sviacutethornjoacuteeth 13 9
Kanada 118
Sloacuteveniacutea 166
Poacutelland 116
Teacutekkland
Sloacutevakiacutea
9
8
6
6 25-64 ()25-34 aacutera ()
Koacuterea 192 Heimild OECD Education at a
Glance 2013
13
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lestur vieth lok grunnskoacutela
Til thorness aeth aacutetta sig betur aacute stoumlethu iacuteslensks menntakerfis skal augum beint seacutershystaklega aeth lestri Iacute PISA-koumlnnuninni er greint aacute milli thornrenns konar bdquolaeligsisldquo thorne lesskilnings eetha lesturs laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og laeligsi aacute naacutettuacuterufraeligethi Litieth er svo aacute aeth lesskilningur seacute forsenda thorness aeth nemendur geti naacuteeth haeligfni til aeth foacuteta sig iacute samfeacutelaginu
Iacute kenningaramma PISA er lesskilningi skipt iacute fimm kennslu og taka virkan thornaacutett iacute samfeacutelaginu Hefur haeligfnithornrep Liacuteta maacute aacute thornrep 2 sem thornaacute laacutegmarksfaeligrni thornaeth gjarnan verieth nefnt bdquoaeth geta ekki lesieth seacuter til iacute lestri sem nemendur thornurfa aeth buacutea yfir svo aeth thorneir gagnsldquo geti naacuteeth aacuterangri iacute liacutefinu seinna meir THORNeir sem lenda thornar fyrir neethan eru ekki beinliacutenis oacutelaeligsir en lenda Eins og sjaacute maacute aacute mynd 7 hefur hlutfall thorneirra sem frekar iacute vandraeligethum aacute naeligsta skoacutelastigi og eiga eru undir thornrepi 2 iacute lesskilningi haeligkkaeth uacuter 15 aacuterieth erfitt meeth aeth tileinka seacuter naacutemsefni og nyacuteta seacuter 2000 iacute 21 aacuterieth 2012 Einnig er thornaeth aacutehyggjuefni aeth
14
35
Lestur vieth lok grunnskoacutela
hlutfall thorneirra sem eru iacute efstu tveimur thornrepunum iacute lesskilningi iacute PISA hefur laeligkkaeth uacuter 33 aacuterieth 2000 iacute 25 aacuterieth 2012 eetha um aacutetta proacutesentustig
Iacute Noregi og Danmoumlrku hefur tekist aeth faeligkka thorneim sem eru iacute laeliggsta haeligfnithornrepi lesskilnings iacute PISA Aacute Iacuteslandi og iacute Sviacutethornjoacuteeth hefur hins vegar sigieth aacute oacutegaeligfuhliethina og standa thornau nuacute lakast afNorethurloumlndunum aeth thornessu leyti (sjaacute mynd 8)
Hlutfall thorneirra sem ekki geta lesieth seacuter til gagns hefur haeligkkaeth uacuter 15 aacuterieth 2000 iacute 21 aacuterieth 2012
Iacute flestum loumlndum er toumlluverethur kynjamunur iacute lesskilningi og standa piltar verr aeth viacutegi en stuacutelkur Svo er einnig aacute Iacuteslandi og var hlutfall pilta iacute neethstu haeligfnithornrepunum aacuterieth 2009 24 en einungis 9 stuacutelkna Aacuterieth 2012 versnaethi staethan nokkueth og voru thornaacute 298 straacutekanna undir thornrepi 2 en 121 stelpnanna
Mynd 7 - Hlutfallsleg dreifing iacuteslenskra nemenda aacute haeligfnithornrep lesskilnings iacutePISA 2000-2012
PISA 2012
PISA 2009
PISA 2006
PISA 2003
PISA 2000
Undir thornrepi 1 () THORNrep 1 () THORNrep 2 () THORNrep 3 () THORNrep 4 () THORNrep 5 ()
8 13 25 30 19 6
5 12 22 2231 9
7 13 25 30 19 6
7 12 24 30 21 7
4 11 22 31 24 9 Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnshyun
Mynd 8 - Hlutfall straacuteka og stelpna aacute Norethurloumlndum sem ekki geta lesieth seacuter tilgagnslsquolsquo
30
25
20
15
10
5
0 Sviacutethornjoacuteeth Noregur Danmoumlrk Finnland
Iacutesland og Sviacutethornjoacuteeth standa nuacute lakast af Norethurshyloumlndum hvaeth lesskilning varethar
Straacutekar StelpurOECD meethaltal
Iacutesland Heimild OECD PISA-koumlnnun 2012 Naacutemsmatsstofnun
15
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Nokkur munur er eftir buacutesetu og undanfarin aacuter hefur lesskilningi hrakaeth meira viacuteethast hvar aacute landsbyggethinni en aacute houmlfuethborgarsvaeligethinu (sjaacute mynd 9) Vesturland er eina landsvaeligethieth sem baeligtir aacuterangur sinn iacute lesskilningi milli aacuteranna 2000 og 2012
Nemendum af erlendum uppruna hefur undanfarin aacuter fjoumllgaeth mjoumlg iacute grunnskoacutelum landsins THORNaeth er seacuterstakt aacutehyggjuefni aeth margir thorneirra virethast ekki naacute aeth foacuteta sig iacute grunnskoacutelum thornar sem aacuterangur thorneirra iacute lestri er mun lakari en hinna sem hafa iacuteslensku aeth moacuteethurmaacuteli
Af ofansoumlgethu maacute sjaacute aeth nauethsynlegt er aeth Iacuteslendingar athugi seacuterstaklega hvernig baeligta megi lesskilning og faeligkka thorneim sem bdquoekki geta lesieth seacuter til gagnsldquo THORNar er staetha drengja seacuterstakt aacutehyggjuefni Viethbroumlgethin thornurfa thornviacute aeth taka mieth af oacuteliacutekri stoumlethu kynjanna Soumlmuleiethis thornarf aeth huga aeth thornviacute hvernig baeligta megi frammistoumlethu nemenda aacute landsbyggethinni sem og innflytjenda
16
Lestur vieth lok grunnskoacutela
Mynd 9 - Meethaltalsaacuterangur iacute lesskilningi eftir landshlutum aacuterin 2000 til 2012
530
520
510
500
490
480
470
460
450
440 Reykjaviacutek Naacutegr Rvk Suethurnes Vesturland Vestfirethir Norethurlv Norethurle Austurland Suethurland -28 PISA stig -12 PISA stig -29 PISA stig +9 PISA stig -24 PISA stig -44 PISA stig -44 PISA stig -63 PISA stig -19 PISA stig
518
508
491 496
472
482 490 488
522 521
490
478
511
464 467
458
471
443
Mynd 10 - THORNroacuteun iacute lesskilningi hjaacute innfaeligddum og innflytjendum 2000 til 2012
Lesskilningi hefur hrakshyaeth meira viacuteethast hvar aacute landsbyggethinni ogmunurinn milli landsshybyggethar og houmlfuethshyborgarsvaeligethisins aukist
Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
Nemendum af erlendshy520 um uppruna hefur
undanfarin aacuter fjoumllgaeth
thorneirra virethast ekki naacute aeth foacuteta sig iacute grunnskoacutelum 460 thornar sem aacuterangur thorneirra iacute lestri er mun lakari en440 hinna sem hafa iacuteslensku aeth moacuteethurmaacuteli
420
Innfaeligddir 400 Landieth iacute heild Innflytjendur
380
500
480
mjoumlg iacute grunnskoacutelum landsins THORNaeth er seacuterstakt aacutehyggjuefni aeth margir
PISA 2000 PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009 PISA 2012 Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
17
722
721
709
699
694
688
104
71
679
159
146
Mynd 11 - Hlutfall thorneirra sem ljuacutekaproacutefi uacuter framhaldsskoacutela aacute skilgreind-um tiacutema
761 10
613 187
613
593 133
589 226
588 52
574 251
567 149
Greining aacute naacutemsframvindu eftir naacutemsbrautum syacutenir aeth naacutemstiacutemi er mjoumlg mismunandi eftir thornviacute aacute hvaetha braut nemandi hoacutef naacutem Koumlnnueth voru afdrif 4161 nemanda sem innritaethist iacute framhaldsskoacutela aacuterieth
Japan 928 2007 Nemendurnir skiptust aacute brautir eins og syacutent er aacute mynd 12
Sloacuteveniacutea
Poacutelland
Bandariacutekin
Iacuterland
Iacutesrael
Sloacutevakiacutea
762
795
868
87
881
855 27
Eins og fram kemur aacute myndinni innritast um 27 nemenda aacute almennar brautir um 60 nemenda innritast beint aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir en einungis 14 aacute starfsnaacutemsbrautir Til samanburethar maacute geta thorness aeth innan Evroacutepusambandsins innritast um 50 nemenda aacute starfsnaacutemsbrautir
Bretland
Ungverjaland
Meethaltal
Belgiacutea
Finnland
Austurriacuteki
Sviacutethornjoacuteeth
Kanada
Eistland Vorieth 2013 eftir sex skoacutelaaacuter skiptist hoacutepurinn eins og mynd 13 syacutenir Af thorneim 2441 sem innrituethust aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir framhaldsskoacutela haustieth 2007 luku 1879 naacutemi meeth stuacutedentsproacutefi eetha 769 Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 41 aacuter aeth meethaltali (hafa verethur iacute huga aeth nemendum var aetheins fylgt eftir iacute 6 aacuter til vors 2013) Af thorneim 1720 sem innrituethust aacute aethrar brautir en boacuteknaacutemsbrautir til stuacutedentsproacutefs luku 395 eetha 23 stuacutedentsproacutefi Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 47 aacuter Athygli vekur aeth naeligrri 70 thorneirra 1124 sem innrituethust aacute almennar brautir houmlfethu
Danmoumlrk
Holland ekki lokieth naacutemi sex aacuterum siacuteethar Um 55 thorneirra sem innrituethust aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth
Frakkland naacutemi aeth loknum sex skoacutelaaacuterum
Noregur
Spaacutenn
Nyacuteja Sjaacuteland Aldursdreifing nemenda iacute starfsnaacutemi og boacuteknaacutemi er afar oacuteliacutek enda ljuacuteka faeligrri iacute fyrrnefnda hoacutepnum naacutemi aacute tilsettum tiacutema Aacuterieth 2012 var meethalaldur
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Iacutesland sker sig uacuter hoacutepi helstu samanburetharlanda iacute thornviacute hversu faacuteir ljuacuteka naacutemi uacuter framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema Aetheins um 44 thorneirra sem innshyrituethust iacute framhaldsskoacutela haustieth 2003 houmlfethu lokieth naacutemi aacute skilgreindum naacutemstiacutema (sem aeth jafnaethi er fjoumlgur aacuter heacuter aacute landi) og tveimur aacuterum eftir thornann tiacutema houmlfethu einungis 58 brautskraacuteethst
Lokieth aacute skilgreindum naacutemstiacutema Lokieth tveimur aacuterum eftir skilgreindan naacutemstiacutema
Heimild OECD Education at a Glance 2013
54
451 292
442 141 IacuteslandLuacutexemborg
Mexiacutekoacute framhaldsskoacutelanema aacute boacuteknaacutemsbrautum 187 aacuter en 44 thorneirra voru 25 aacutera eetha eldri Iacute starfsnaacutemi er aldursdreifing allt oumlnnur meethalaldur nemenda var 252 aacuter en 355 voru 25 aacutera eetha
18
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Um 70 thorneirra sem innritast aacute almennar brautir og um 55 thorneirra sem innritast aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth naacutemi 6 aacuterum siacuteethar
Mynd 12 - Innritun nemenda uacuter 10 bekk grunnskoacutela aacutebrautir framhaldsskoacutela haust 2007
27
59
14
Meeth stuacutedentsbrautum er aacutett vieth brautir sem lyacutekshyur meeth stuacutedentsproacutefi Starfsnaacutemsbrautir veita undirbuacutening fyrir stoumlrf ss iacute iethn- eetha heilbrigethisshygreinum og fela yfirleitt iacute seacuter verklega thornjaacutelfun Aacute almenna braut innrit- ast yfirleitt thorneir nemshyendur sem uppfylla ekkikroumlfur um inntoumlku aacute aethrar brautir framhaldsshyskoacutela
Almennar brautir Starfsnaacutemsbtautir Stuacutedentsbrautir
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
Mynd 13 - Staetha nemenda sem innrituethust 2007 sex aacuterum siacuteethar
100
80
60
40
20
0 Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Almennar brautir
Lokieth starfsnaacutemsproacutefi Ekki lokieth neinu proacutefi
Lokieth stuacutedentsproacutefi
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
19
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
eldri (sjaacute mynd 14) THORNessi athugun aacute naacutemsferli eins aacutergangs og upplyacutesingar um aldur nemendagefa almennar viacutesbendingar um aeth naacutemsferill nemenda seacute oacuteliacutekur eftir thornviacute hvort thorneir hefja naacutem aacutestuacutedentsnaacutemsbrautum eetha starfsnaacutemsbrautum Margir sem hverfa fraacute naacutemi hefja siacuteethar naacutem aacutestarfsnaacutemsbrautum eftir aeth hafa verieth iacute vinnu Einnig er vitaeth aeth sumir sem ljuacuteka stuacutedentsproacutefi hefja siacuteethan starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi
Leietha maacute aeth thornviacute liacutekur aeth laacutegt hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi heacuter aacute landi geti aacutett raeligtur iacute baacutegum lesskilningi sem birtist ma iacutethornviacute hversu haacutett hlutfall thorneirra sem hefja naacutem aacutealmennum brautum (70) ljuacuteka ekki naacutemi THORNeirsem hefja naacutem aacute almennri braut hafa margirhverjir ekki naacuteeth fullnaeliggjandi aacuterangri iacute grunnskoacutela og virethast ekki foacuteta sig iacute framhaldsskoacutela Einnig verethur aeth teljast liacuteklegt aeth nemendur velji seacuterekki naacutemsbrautir vieth haeligfi Ofangreind atriethi eru oacutetviacuteraeligethar viacutesbendingar um alvarlegar brotalamir iacute skipulagi og uppbyggingu naacutemsins naacutemsraacuteethgjoumlf og vaeligntingum nemenda til sjaacutelfra siacuten og naacutemsins
Brotthvarf uacuter skoacutela er ekki skilgreint aacute sama haacutett iacute oumlllum loumlndum og stofnunum Iacute rannsoacutekn OECD aacute brautskraacuteningu nyacutenema aacute framhaldsskoacutelastigisem aacuteethur var minnst aacute var miethaeth vieth aeth thorneirnemendur sem ekki houmlfethu lokieth proacutefi sex aacuterum eftir innritun og ekki voru lengur skraacuteethir iacute skoacutela hefethuhorfieth uacuter naacutemi Aacute Iacuteslandi houmlfethu 29 thorneirra sem innrituethust ekki lokieth proacutefi eftir sex aacuter og voru ekki skraacuteethir iacute neinn skoacutela en 13 voru enn skraacuteethir iacute skoacutela eftir sex aacuter aacuten thorness aeth ljuacuteka naacutemi
Hagstofa Evroacutepusambandsins Eurostat safnarupplyacutesingum fraacute hagstofum Evroacutepulanda semkanna brotthvarf (e early school leavers) iacute vinnushymarkaethskoumlnnunum en thornar er brotthvarf skilgreint sem thornaeth hlutfall 18-24 aacutera foacutelks sem ekki hefur lokieth oumlethru naacutemi eftir grunnskoacutela og ekki hefur verieth iacute naacutemi eetha starfsthornjaacutelfun siacuteethustu fjoacuterar vikur aacuteethur en koumlnnunin er gereth
Goumlgn Hagstofu Evroacutepusambandsins benda til thorness aeth brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu seacuteeinna haeligst aacute Iacuteslandi eetha um 20 (sjaacute mynd 15)
Mynd 14 - Aldursdreifing nemenda aacute stuacutedents- og starfsnaacutemsbrautumhaustieth 2012
Meethalaldur nemenda aacute boacuteknaacutemsbrautum er 187 aacuter en 252 aacute starfsshynaacutemsbrautum
Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Meethalaldur
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuterInnu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
2500
2000
1500
1000
500
0 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
2020
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu er einna haeligst aacute Iacuteslandi
Ef litieth er til thorneirra landa thornar sem brotthvarfsshyhlutfallieth er haeligrra en aacute Iacuteslandi svo sem Spaacutenar Moumlltu Portuacutegals og Tyrklands maacute sjaacute aeth mun hraethar hefur gengieth iacute thornessum loumlndum aeth draga uacuter brotthvarfi uacuter naacutemi en heacuter aacute landi Samkvaeligmt goumlgnum Eurostat droacutest brotthvarf aacute Iacuteslandi aetheins saman um 12 aacute aacuterunum 2009-2012 og thornviacute er oacutehaeligtt aeth segja aeth thornoumlrf seacute aacute aacutehrifariacutekum aethgerethum ef Iacutesland aacute aeth eiga moumlguleika aacute aeth naacute thornviacute markmiethi sem flest Evroacutepuriacuteki hafa sett seacuter aeth brotthvarf verethi undir 10 aacuterieth 2020
Atvinnuthornaacutetttaka ungs foacutelks er mikil heacuter aacute landi (sjaacute mynd 16) sem kann aeth auka liacutekur aacute brotthvarfi og thornviacute aeth nemendum saeligkist naacutemieth seint Afleiethingar af haeliggri naacutemsframvindu iacute framhaldsskoacutela og miklu brotthvarfi eru ma thornaeligr aeth margir snuacutea aftur til naacutems eftir tviacutetugt THORNaeth seacutest td aacute thornviacute aeth meethalaldur starfsnaacutemsnemenda er um 25 aacuter en thornoacute ekki siacuteethur hinu aeth 30-40 fleiri stunda naacutem iacute dagskoacutela en vera aeligtti miethaeth vieth foacutelksfjoumllda iacute aacutergoumlngum aacute framhaldsskoacutelaaldri THORNoacute eru ekki taldir meeth thorneir sem stunda fjarnaacutem eetha saeligkja kvoumlldskoacutela
THORNessi haeligga naacutemsframvinda iacuteslenskra framhaldsshyskoacutelanema er afleiething margviacuteslegra galla aacute menntakerfinu iacute bland vieth feacutelagslega thornaeligtti THORNar maacute helst nefna oacutefullnaeliggjandi undirbuacutening stoacuters hoacuteps nemenda uacuter grunnskoacutela og aeth thorneir faacute ekki naacutem og thornjoacutenustu vieth haeligfi iacute framhaldsskoacutela sem aftur leiethir til brotthvarfs Vinna meeth skoacutela og naacutem meeth vinnuhleacuteum stuethlar einnig aeth haeliggarinaacutemsframvindu Loks maacute nefna aeth thorneir sem leggja stund aacute starfsnaacutem virethast flestir hefja thornaeth naacutem eftir tviacutetugt og meethalaldur thorneirra sem ljuacuteka starfsnaacutemi er haacuter
Kyacutepur 114 117
Eistland 139 105
Lettland 105 139
THORNyacuteskaland 105 111
Iacuterland 97 116
Danmoumlrk 91 113
Finnland 89 99
Holland 88109
77 Luacutexemborg 81
Austurriacuteki 76 87
Sviacutethornjoacuteeth 75 70
Lithaacuteen 65 87
Sviss 5591
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland 55
53
44
54
49
53 2012 ()2009 ()
Kroacuteatiacutea 42 39 Heimild Eurostat vinnumarkshy
aethskoumlnnun
Vieth umbaeligtur aacute menntakerfi thornarf aeth horfa til margra thornaacutetta Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir hins vegar svo ekki verethur um villst aeth thornaeth er oacuteskynsamlegt aeth reyna aeth vinna aeth of moumlrgum breytingum iacute einu Farsaeliglla er aeth einbeita seacuter aeth nokkrum houmlfueththornaacutettum sem liacuteklegastir eru til aeth skilamestum aacutevinningi baeligethi til lengri og skemmri tiacutema
Mynd 15 - Brotthvarf iacute Evroacutepuloumlndum2009 og 2012
443 Tyrkland 396 312Spaacutenn 249271 Malta 226 312Portuacutegal 208 213Iacutesland 201 192 Iacutetaliacutea 176 Hlutfall ungs foacutelks aacute 166 Ruacutemeniacutea 174 aldrinum 18-24 aacutera sem
Noregur 176 hefur hvorki lokieth proacutefi 148 157 uacuter framhaldsskoacutela neacute er
Bretland 135 143
skraacuteeth iacute skoacutela Aacute Iacuteslandi ESB 127 var thornetta hlutfall 20 Buacutelgariacutea 147 aacuterieth 2012 125
Belgiacutea 120 111
Makedoacuteniacutea 117 162
Frakkland 116 122
Ungverjaland 115112
Grikkland 114 144
21
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mynd 16 - Atvinnuthornaacutetttaka foacutelks aacute aldrinum 18-24 aacutera ndash miethaeth vieth fyrstaaacutersfjoacuterethung aacuter hvert
Vinna meeth skoacutela og thornaeth aeth ungt foacutelk hverfur tiacutemabundieth fraacute naacutemi til aeth stunda vinnu stuethlar ma aeth haeliggri naacutemsshyframvindu
Heimild Hagstofa Iacuteslands
80
75
70
65
60 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Mynd 17 ndash Hlutfall dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum af mannfjoumllda 16-20 aacutera
Haacutett hlutfall eldri nemenda skyacuterir aethfjoumlldi dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum er 30 haeligrri en mannfjoumlldi 16 - 20 aacutera
Heimild Hagstofa Iacuteslands
150
130
110
90
80 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
22
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacuteslendingar eru ekki einir um aeth vilja baeligta menntakerfi sitt og viacuteetha erlendis hefur skapast mikil reynsla og thornekking aacute thornroacuteun og umboacutetum aacute thornviacute sviethi THORNar hafa menn rannsakaeth menntakerfi iacute althornjoacuteethlegu samhengi og safnaeth miklum goumlgnum thornar aeth luacutetandi sem hefur gert fraeligethimoumlnnum kleift aeth bera saman hvaetha aethferethir gefast best og hvaetha thornaeligttir reynast oumlrethugastir viethureignar (UNESCOIIEP 2012)
THORNoacutett taka megi seacuter tiltekin menntakerfi til THORNjoacuteethverjar staethieth iacute thorneirri truacute aeth menntakerfi thorneirra fyrirmyndar verethur einnig aeth hafa misjafnar vaeligri meethal hinna bestu iacute heimi en niethurstoumlethur aethstaeligethur iacute huga og finna thornaacute leieth sem fellur aeth PISA syacutendu aeth aacuterangur thornyacuteskra nemenda iacute lestri menningu og stoumlethu skoacutelakerfisins iacute hverju landi var thornaacute undir meethaltali OECD riacutekja Aacuterangur thornyacuteskra Aacuteherslur eiga heldur ekki aeth vera hinar soumlmu thornegar nemenda iacute lesskilningi og oumlethrum greinum PISA reynt er aeth gera saeligmilegt menntakerfi miethlungi hefur batnaeth aeth miklum mun siacuteethan og er THORNyacuteskalandgott og thornegar menn vilja gera aacutegaeligtt menntakerfi nuacute vel yfir meethaltali OECD iacute oumlllum greinum framuacuterskarandi (McKinsey 2010)
Umbaeligtur aacute menntakerfi veretha ekki innleiddar og Iacuteslendingar geta margt af oumlethrum thornjoacuteethum laeligrt iacute byggethar aacute engu thornaeligr thornurfa traustan grundvoumlll sem thornessum efnum baeligethi thorneim sem standa iacute fremstu thornolir sliacutekar breytingar Skoacutelakerfi viacuteetha um heim roumleth iacute althornjoacuteethlegum samanburethi og einnig hinum hafa aeth miklu leyti buacuteieth vieth thornrotlaust tilraunastarf sem naacuteeth hafa aeth baeligta stoumlethu siacutena verulega Maacute thornar og thornroacuteun undanfarna aacuteratugi THORNar er Iacutesland engin nefna Asiacuteuloumlnd svo sem Singapuacuter Suethur-Koacutereu og undantekning Nuacute maacute halda thornviacute fram aeth thornaeth seacute Japan en einnig vestraelign loumlnd aacute boreth vieth Finnland merki um einlaeliggan aacutesetning yfirvalda og skoacutelafoacutelks THORNyacuteskaland Holland Poacutelland og sum fylki Kanada til umboacuteta en hitt verethur einnig aeth jaacuteta aeth thornetta Gjarna er viacutesaeth til thorness aacuterangurs sem naacuteethst hefur iacute starf hefur oft reynst sundurlaust yfirsyacutenin oacuteljoacutes Ontario-fylki iacute Kanada og verethur reynslan thornar gereth og aacuterangurinn eftir thornviacute aeth nokkru umtalsefni heacuter
Iacute leiethbeiningum UNESCO um framthornroacuteun mennta-Einnig maacute seacuterstaklega benda aacute breytingu til kerfis eru tilgreindir aacutetta lykilthornaeligttir aacuterangursriacutekra batnaethar iacute THORNyacuteskalandi thornar sem menn toacuteku til og varanlegra umboacuteta iacute menntamaacutelum Heacuter skal oacutespilltra maacutelanna eftir slaeligmar niethurstoumlethur uacuter fyrstu gereth stutt grein fyrir thorneim meeth daeligmum um PISA-koumlnnuninni aacuterieth 2000 Fram aeth thornviacute houmlfethu uacutetfaeligrslu thorneirra iacute oumlethrum loumlndum
23
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan voumlll
1 Faacute og metnaetharfull markmieth raunhaeligf vel iacutegrundueth og opinber
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og verkgreina jafnt sem liacutekamsraeligktar enda er thornaeth til skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki thorness fallieth aeth styrkja meginmarkmieth eins og laeligsi kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan Loks er mikilvaeliggt aeth muna aeth maeliglingarnar eru voumlll THORNessi markmieth aeligttu aeth hafa thornyacuteethingu fyrir gerethar til thorness aeth geta brugethist vieth ef umbaeligturnar almenning og menntakerfieth iacute heild og vera kynnt laacuteta aacute seacuter standa en ekki til thorness aeth refsa opinberlega Eins aeligttu thornau aeth vera maeliglanleg aacute viethkomandi skoacutelum einhvern haacutett svo aeth haeliggt vaeligri aeth fylgjast meeth thornviacute hvernig miethaethi og bregethast vieth THORNoacute skyldi Ontario-fylki setti seacuter tvouml maeliglanleg meginshyvarast aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute maeliglingarnar markmieth iacute umboacutetum sem hoacutefust thornar aacuterieth 2003 Aeth svo aeth thornaeligr fari ekki aeth raacuteetha foumlr td meeth thornviacute aeth 75 nemenda naeligethu aacutegaeligtisaacuterangri (e performing leggja houmlfuethaacuteherslu aacute aeth allir standist proacutef iacute staeth at high level) iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi iacute thorness aeth veita raungoacuteetha og varanlega menntun grunnskoacutelum og aeth 85 nemenda uacutetskrifuethust Ljoacutemandi aacuterangur aacute proacutefi er liacutetils virethi einn og seacuter uacuter framhaldsskoacutela (e high school) aacute tilsettum ef hann er ekki iacute goacuteethu samraeligmi vieth thornaeth sem aacute tiacutema Fyrra markmiethieth er maeliglt meeth samraeligmdum undan fer og eftir raunverulega haeligfni nemenda proacutefum iacute 3 og 6 bekk en hieth siacuteethara meeth uacutetskriftarshyog fjoumllbreytilega kennslu iacute samraeligmi vieth thornarfir og toumllum THORNraacutett fyrir aeth meginaacuteherslan vaeligri loumlgeth aacute aacutehuga nemendanna lestur og staeligrethfraeligethi var einnig loumlgeth aukin aacutehersla
aacute heilbrigethi og listir Nokkur haeligtta er aacute aeth thornegar til kastanna kemur einskorethist aacuteherslur skoacutela um of vieth thornessi faacuteu meginmarkmieth og aeth aethrir thornaeligttir skoacutelastarfs geti orethieth uacutet undan THORNviacute aeligtti aacutefram aeth leggja raeligkt vieth breidd iacute naacutemsframboethi td aacute sviethi list- og
2 Uppbyggilegar umbaeligtur fyrir alla iacute oumlllum skoacutelum
THORNegar raacuteethist er iacute nauethsynlegar umbaeligtur gaeligtir Jaacutekvaeligethni og hvatning uacutetilokar hins vegar ekki oft tilhneigingar til aeth gera thornaeth aacute neikvaeligethum gagnryacuteni Alltaf maacute gera betur og menntakerfieth forsendum skoacutelar kennarar og nemendur standi og einstakir skoacutelar aeligttu aeth meta aacutebendingar um sig illa og thornviacute neyethist stjoacuternvoumlld til thorness aeth griacutepa thornaeth sem betur maacute fara Einnig thornarf aeth gaeligta thorness iacute taumana Reynslan syacutenir aeth raunverulegum aeth umbaeligturnar taki til allra en verethi ekki aetheins iacute umboacutetum verethur ekki komieth aacute meeth miethstyacuterethum thorneim skoacutelum sem verr standa Iacute oumlllum skoacutelum eru breytingum eetha beinum fyrirmaeliglum aeth ofan Setja nemendur sem geta gert betur og leggja thornarf kapp aeligtti fram umboacutetaaacuteaeligtlun fyrir menntakerfieth og aacute aeth munur iacute frammistoumlethu verethi sem minnstur innleietha aacute thornann haacutett aeth skoacutelafoacutelk sjaacutei seacuter hag iacute henni hvort sem er milli kynja landsvaeligetha eetha uppruna og vilji vinna aeth framgangi hennar innan hvers skoacutela Ella kunna bestu aacuteform aeth veretha aeth engu
24
3 Uppbygging getu til breytinga
Til thorness aeth naacute fram breytingum thornarf thornekkingu og haeligfni fjaacutermagn og stuethning og einnig staethfastan vilja Til thorness aeth umbaeligtur naacuteist fram iacute hverjum skoacutela thornarf getan til sliacutekra breytinga aeth vera fyrir hendi innan thorneirra Hana getur thornurft aeth byggja upp samhlietha undirbuacuteningi aeth hinum eiginlegumarkmiethum
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter THORNviacute er auethvitaeth ekki thornannig farieth sjaacutelf stefnubreytingin leiethir ekki til framfara heldur hvernig tekst aeth vinna uacuter henni Efla thornarf aacutehuga getu og aacutebyrgethartilfinningu thorneirra sem iacute skoacutelum starfa til aeth naacute tilsettum aacuterangri THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth hvetja aacutefram til goacuteethra verka og veita stuethning Aetheins thornannig er haeliggt aeth gera kroumlfu um aacuterangur
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter
THORNaeth er lykilatriethi aeth kennarar faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra aeth vinna aeth umboacutetum aacute siacutenum heimavelli Sliacutek kunnaacutetta er margslungin og thornviacute thornarf uppbygging hennar aeth vera fjoumllbreytileg um leieth og stuethlaeth er aeth thornviacute aeth foacutelk laeligri hvaeth af oumlethru baeligethi innan skoacutela og meeth samvinnu milli skoacutela Starfsthornroacuteun iacute skoacutelakerfinu aeligtti aeth miethast vieth thornaeth aacuten thorness thornoacute aeth missa sjoacutenar aacute meginmarkmiethinu sem er aeligvinlega aeth naacute fram jaacutekvaeligethum breytingum hjaacute nemendum og betri aacuterangri thorneirra
Iacute breytingastarfinu iacute Ontario var mikil aacutehersla loumlgeth aacute aeth byggja upp thornekkingu og haeligfni iacute menntakerfinu og viacuteethtaeligkur stuethningur veittur vieth aeth baeligta kennslu meeth td starfsthornroacuteun kennara mati og leiethbeiningum vieth aacuteaeligtlanagereth og baeligttu naacutemsefni Komieth var aacute samstarfi milli skoacutela og fraeligethsluumdaeligma og samtoumlk kennara og skoacutelastjoacuternenda toacuteku thornar virkan thornaacutett
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
25
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast
4 Viacuteethtaeligkt samstarf innan menntakerfisins undir styrkri forystu
Til aeth naacute fram varanlegum umboacutetum skiptir maacuteli aeth foacutelk um menntakerfieth thornvert og endilangt seacute samstiga um thornaeligr Mikilvaeliggt er aeth viacuteethtaeligk eining riacuteki um umboacutetaaacuteaeligtlanirnar innleiethingu thorneirra og framkvaeligmd thornoacute svo aeth skoethanir kunni aeth vera skiptar um leiethirnar THORNannig thornarf oumlfluga talsmenn breytinganna innan sem utan skoacutelakerfisins THORNaeth er hvorki einfalt neacute fljoacutetlegt aeth afla aacuteformunum sliacuteks stuethnings iacute thornjoacuteethfeacutelaginu en thornaeth er braacuteethnauethsynlegt
Stjoacuternvoumlld thornurfa ljoacuteslega aeth hafa forystu iacute umboacutetastarfinu og stilla saman margviacuteslega strengi Jafnframt er nauethsynlegt aeth leita leiethtoga meethal kennara stjoacuternenda sveitarstjoacuternarmanna samtaka kennara nemenda og foreldra til aeth fylgja thornviacute eftir Stuethla thornarf aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett iacute umboacutetastarfinu
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast Aacuteaeligtlanir geta ekki komieth iacute staeth aethgeretha Meeth thornviacute aeth byggja markvisst upp forystu um umboacutetastarfieth er baeligethi stuethlaeth aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett og aeth thornaeth reynist langvinnt
Umboacutetamoumlnnum haeligttir oft til aeth truacutea thornviacute aeth allir hljoacuteti aeth vera sama sinnis og thorneir Sliacutekt er auethvitaeth ekki raunin foacutelk hefur misjoumlfn viethhorf og skilning aacute hlutunum Sameiginleg framtiacuteetharsyacuten sprettur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur thornarf aeth vinna aeth henni THORNviacute thornurfa stjoacuternvoumlld aeth eiga virk samskipti vieth alla thornaacute sem hlut eiga aeth maacuteli og gefa thorneim kost aacute aeth koma sjoacutenarmiethum siacutenum aacute framfaeligri Ekki er siacuteethur
mikilvaeliggt aeth naacute til almennings meeth upplyacutesingum um umboacutetaaacuteform faacute reglulega fram opinbera umraeligethu og viethhalda almennri saacutett um thornau
Sliacutek samskipti mega hvorki vera spuni neacute einhlietha aacutevarp hins opinbera heldur aeligttu thornau aeth snuacuteast um aeth draga fram oacuteliacutek sjoacutenarmieth og taka tillit til thorneirra Laeligra af thornviacute sem vel maeliglist fyrir og hvaeth thornykir ekki skila aacuterangri Reglulega (og eftir thornviacute sem tilefni gefast til) aeligtti svo aeth uacutetbuacutea og koma aacute framfaeligri upplyacutesingum til fjoumllmiethla og almennings THORNaeligr eiga ekki aetheins aeth luacuteta aeth umboacutetaaacuteaeligtluninniheldur einnig aeth oumlethrum thornaacutettum menntakerfisins thornannig maacute koma iacute veg fyrir aeth thorneir seacuteu vanraeligktir thornoacute aacuteherslan seacute aacute umbaeligturnar
Ekki maacute gleyma aethkomu kennara og samtaka thorneirra Umboacutetum iacute menntakerfinu verethur ekki komieth aacute nema meeth goacuteethum kennurum og er stuethningur thorneirra mikils virethi Maacuteli skiptir aeth goacuteethum kennurum bjoacuteethist goacuteeth laun og viethunandi starfsskilyrethi en jafnframt thornarf kennarasteacutettin aeth vera oumlflug iacute siacutenu fagi og njoacuteta trausts iacute samfeacutelaginu
Til thorness aeth naacute samstoumlethu um framgang umboacuteta var iacute Ontario settur aacute foacutet samraacuteethsvettvangur undir stjoacutern menntamaacutelaraacuteethherra sem helstu samstarfsaethilar aacutettu aethild aeth Aacuteethur en raacuteethist var iacute umbaeligturnar hafethi skorist iacute odda milli stjoacuternvalda og kennara en meeth thornviacute aeth leggja mikla raeligkt vieth samstarfieth og fela samtoumlkum kennara framkvaeligmd aacute tilteknum thornaacutettum umboacutetanna naacuteethist aeth endurvinna traust milli aethila Einnig var loumlgeth houmlfuethaacutehersla aacute aeth miethla upplyacutesingum um framgang umboacutetanna til almennings og koma aacute samstarfi vieth nemendur og foreldra
26
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim
5 Laeligrdoacutemar af nyacuteskoumlpun rannsoacuteknum og goumlgnum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim Sliacutek thornekking er grunnur goacuteethra breytinga og nyacutebreytni Samt er thornaeth svo aeth fjoumllmoumlrg thornroacuteunarverkefni hafa ekki verieth grundvoumlllueth aacute traustri thornekkingu hvorki um thornaeth sem fyrir er neacute hvaeth best hefur reynst annars staethar Eins er of sjaldan lagt mat aacute aacuterangurinn THORNraacutett fyrir aeth thornekking aacute umboacutetum iacute menntun hafi aukist hefur oft minna orethieth uacuter hagnyacutetingu hennar Iacute thornviacute samhengi skiptir td maacuteli aeth kennarasteacutettin nyacuteti seacuter rannsoacuteknir og afrakstur sprotaverkefna til aeth baeligta kennslu
Leggja aeligtti aukna aacuteherslu aacute aeth nyacuteta rannsoacuteknir og vel heppnaeth thornroacuteunarstarf til aeth breyta aacuteherslum iacute skoacutelastarfi Eins maacute nyacuteta betur goumlgn um naacutemsaacuterangur nemenda Ekki til thorness aeth refsa skoacutelum eetha daeligma nemendur heldur til thorness aeth vinna uacuter thorneim og nyacuteta til uacuterboacuteta thornar sem skoacuterinn kreppir THORNaeth aacute til daeligmis vieth um niethurstoumlethur skimunarproacutefa samraeligmdra proacutefa eetha niethurstoumlethur PISA
Til thorness aeth skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld taki aacutebyrgeth aacute aacuterangri nemenda er lagt til aeth fylgst seacute meeth
gt framvindu miethaeth vieth eigin getu og markmieth gt samanburethi vieth aethra skoacutela og sveitarfeacuteloumlg gt frammistoumlethu miethaeth vieth thornaeth sem best gerist
heima og erlendis
Siacuteethast en ekki siacutest aeligttu skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld aeth gefa thornviacute seacuterstakan gaum hvernig stuethla megi aeth thornviacute aeth fleiri nemendur naacutei viethunandi aacuterangri
Iacute oumlethrum loumlndum hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute aeth byggja upp goacuteeth upplyacutesingakerfi um nemendur en einnig leitast vieth aeth koma aacute samstarfi skoacutela og thorneirra sem stunda menntarannsoacuteknir
6 Aacutehersla aacute lykilaethgerethir aacuten thorness aeth thornaeth komi niethur aacute oumlethrum thornaacutettum
Reynslan syacutenir aeth til lengdar er mjoumlg erfitt aetheinbeita seacuter aeth afmoumlrkuethum lykilmarkmiethumhvort heldur horft er til einstakra skoacutela eetha menntakerfisins iacute heild THORNraacutett fyrir goacuteethan aacutesetning getur margt dreift huganum aacute langri leieth reglulega er skipt um poacutelitiacuteska forystu og samfeacutelagieth getur tekieth verulegum breytingum THORNviacute er mikilvaeliggt
aeth reyna aeth sjaacute fyrir hvaeth geti helst orethieth til aeth trufla thornaeth aeth menn haldi markaethri stefnu og gera raacuteethstafanir til aeth koma iacute veg fyrir aeth lykilstjoacuternendur missi sjoacutenar aacute henni Um leieth aeligtti aeth vera til farvegur fyrir aethra thornaeligtti skoacutelastarfsins og thornaeth sem ber aeth houmlndum svo aeth thornviacute megi sinna eins og thornoumlrf krefur
27
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu
7 Betri nyacuteting fjaacutermuna iacute menntakerfinu
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum vekja aacute thorneim athygli og skapa hvata en thorneim thornarf aeth verja af kostgaeligfni thornar sem thornoumlrf er aacute Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu Sem
8 Vandaeth til innleiethingar umboacuteta
Innleiething aethgeretha til aeth naacute settum markmiethumer oft vandasoumlm Huacuten maacute ekki vera oacutesveigjanleg framkvaeligmdaacuteaeligtlun heldur thornarf aeth taka tillit til aethstaeligethna og nauethsynlegra breytinga
Tveir thornaeligttir innleiethingarinnar eru seacuterstaklega mikilvaeliggir annars vegar almennur stuethningshyur vieth hana og hins vegar moumlguleikar menntashymaacutelayfirvalda til aeth veita henni forystu og styethja vieth hana Yfirleitt er sjoacutenum ekki beint naeliggjanlega aeth thornessum thornaacutettum
Stefnumoacutetunin sjaacutelf meeth viacuteethtaeligku samraacuteethi getur tekieth langan tiacutema en eftirfylgnin er oft takmoumlrkueth Til thorness aeth innleietha breytingar iacute menntakerfi thornurfa thorneir sem vinna aeth thornviacute verkefni aeth faacute goacuteethan stuethning THORNetta hefur viacuteetha verieth leyst meeth thornviacute aeth raacuteetha raacuteethgjafa og verkefnisstjoacutera og soumlmuleiethis meeth thornviacute aeth auka samstarf milli aethila kennara skoacutelastjoacuternenda og fraeligethsluyfirvalda
daeligmi um aacuteherslur af thornviacute taginu maacute nefna aukinn beinan stuethning vieth naacutem og kennslu og aeth komieth seacute aacute fjaacuterhagslegri umbun fyrir aacuterangur THORNannig er iacute sumum loumlndum miethaeth vieth aeth skoacutelar sem sinna nemendum meeth miklar thornarfir geti umbunaeth kennurum thorneirra seacuterstaklega og raacuteethieth til siacuten reynslumeiri kennara
Meeth thornviacute aeth vinna aeth umboacutetum meeth thornessum haeligtti toacutekst menntamaacutelayfirvoumlldum iacute Ontario aeth naacute verulegum aacuterangri aacute aacuterunum 2003-2009 THORNar voru sett markmieth um aeth 75 nemenda iacute 3 og 6 bekk grunnskoacutela aeligttu aeth naacute haacuteu stigi iacute lesskilningi og staeligrethfraeligethilaeligsi og aeth 85 framhaldsskoacutelanema brautskraacuteethust aacute tilskildum tiacutema Meeth samstilltu aacutetaki toacutekst aacute thornessum sex aacuterum aeth fjoumllga thorneim sem naacuteethu laacutegmarksviethmiethum iacute lestri ritun og laeligsi aacutestaeligrethfraeligethi uacuter 54 iacute 67 Aacute soumlmu aacuterum joacutekst hlutshyfall thorneirra sem luku framhaldsskoacutela uacuter 67 iacute 79
Heacuter hefur verieth stiklaeth aacute stoacuteru um thornaeligr aacuteherslur sem unnieth hefur verieth aeth iacute Ontario og viacuteethar thornar sem goacuteethur aacuterangur hefur naacuteethst iacute menntamaacutelum
Verethur nuacute vikieth aeth tilloumlgum um hvernig koma megi aacute umboacutetum heacuter aacute landi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
28
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Ef tekieth er mieth af reynslu annarra thornjoacuteetha er margt sem bendir til thorness aeth meeth skipulegum langtiacutemaaethgerethum verethi unnt aeth baeligta stoumlethu iacuteslensks menntakerfis
Smaeligeth landsins gerir thornaeth auethveldara aeth naacute Heacuter er lagt til aeth farieth verethi aeth reynslu annarra oumlllum hlutaetheigandi saman um sameiginleg thornjoacuteetha og sett faacute og skyacuter markmieth yacutett undir jaacutekvaeligeth markmieth og stilla saman strengi en innri viethhorf og getu til breytinga Jafnframt verethi haft styrkur menntakerfisins og nuacutetiacutemalegir innviethir viacuteethtaeligkt samstarf og stuethlaeth aeth thornviacute aeth forysta samfeacutelagsins auka einnig liacutekur aacute aeth sami aacuterangur um umbaeligturnar verethi oacuteskorueth Siacuteethast en ekki siacutest naacuteist vieth aeth mennta ungt foacutelk heacuter aacute landi og thornar verethi loumlgeth aacutehersla aacute rannsoacuteknir thornekkingarmiethlun og sem best tekst til erlendis stuethning vieth skoacutelastarf
Markmieth um lestur Hlutfall thorneirra sem naacute grunnviethmiethum (2 stig) iacute lesskilningi PISA fari uacuter 79 (2012) iacute 90 2018
Mikilvaeliggt er aeth skapa jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs og aeth allir geti naacuteeth aacuterangri iacute lestri Iacute thornviacute felst aeth ungt foacutelk seacute hvatt til aeth lesa fjoumllbreytilegt efni baeligethi heima og iacute skoacutela THORNaeth felur einnig iacute seacuter aeth thorneir sem annast lestrarkennslu beri aacutebyrgeth aacute aeth allir nemendur hafi vieth lok grunnskoacutela oumlethlast aacutekveethna grundvallarfaeligrni iacute lestri og lesskilningi THORNaeth aacute vieth um kennara og annaeth starfsfoacutelk skoacutela foreldra og skoacutelanefndir sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld menntamaacutela Um leieth er nauethsynlegt aeth innan menntakerfisins seacute haeliggt aeth koma til moacutets vieth misjafnar thornarfir nemenda og aeth rannsakaeth verethi meeth kerfisbundnum haeligtti hvaetha aethferethir skila bestum aacuterangri
Iacute skyacuterslu um lestrarkennslu iacute Evroacutepu er fjallaeth um thornaeth sem maacuteli skiptir til aeth baeligta lestur oglesskilning Oacutetalmargt utan skoacutela og innan hefur aacutehrif aacute lestur en aacute grundvelli althornjoacuteethlegra rannsoacutekna og samanburethar milli landa maacute greina mikilvaeliggustu thornaeligttina (Eurydice 2011)
Grunn aeth lestrarnaacutemi thornarf aeth leggja thornegar iacute leikskoacutela meeth skipulegri maacuteloumlrvun markvissum lestri fyrir boumlrnin umraeligethum um thornaeth sem lesieth er og meeth thornviacute aeth yacuteta undir aacutehuga aacute lestri Iacute grunnskoacutela
liggi fyrir skilgreind viethmieth sem komi skyacutert fram iacute aethalnaacutemskraacute eetha meeth oumlethrum haeligtti um lestrarhaeligfni og hvernig huacuten er dyacutepkueth jafnt og thorneacutett fram aacute unglingastig meeth fjoumllbreyttum haeligtti
Ekkert eykur faeligrni iacute lestri eins og thornaeth aeth lesa Eftir thornviacute sem nemendur lesa meira og fjoumllbreyttara efni eykst skilningur thorneirra og loumlngun til aeth lesa meira THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth fjoumllbreytt naacutemsefni seacute nyacutett vieth kennslu ss dagbloumleth tiacutemarit skaacuteldsoumlgur fraeligethirit og rafraelignn texti Ekki maacute heldur gleyma aeth heimilin gegna lykilhlutverki Mikilvaeliggt er aeth foreldrar lesi fyrir boumlrn en ekki siacuteethur aeth thorneir hvetji thornau til aeth lesa sjaacutelf og hjaacutelpi thorneim vieth thornaeth og seacuteugoacuteethar fyrirmyndir
Almenn hvatning um aeth foacutelk lesi meira er goacuteethra gjalda vereth Sliacutekt houmlfethar thornoacute fremur til thorneirra sem eru vel laeligsir en siacuteethur til hinna sem er stirt um lestur eetha hafa liacutetinn aacutehuga THORNaacute skiptir maacuteli aeth nyacuteta rafraelignt efni og nyacutemiethla og fjoumllbreytta framsetningu efnis sem houmlfethar frekar til yngri kynsloacuteethanna
Mikilvaeliggt er aeth greina moumlgulegan lestrarvanda barna snemma thornviacute aeth thorneim mun auethveldara
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
29
Heimild OECD Education at a Glance 2013
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute 1-7 bekk grunnskoacutela er hlutfall moacuteethurshymaacutelskennslu aacute Iacuteslandi mun laeliggra en iacute samanshyburetharloumlndum
verethur aeth vinda ofan af honum meeth seacutertaeligkum kennsluaethferethum og thornjaacutelfun THORNegar aacute leikskoacutelastigi er haeliggt aeth sjaacute viacutesbendingar um hugsanlegalestrarerfiethleika siacuteethar meir og um aeth gera aeth nyacuteta tiacutemann til thorness aeth afstyacutera thorneim meeth thornviacute aeth leggja raeligkt vieth hljoacuteethkerfisvitund nemenda
Iacutehlutun vegna lestraroumlrethugleika er oft oacutemarkviss Niethurstoumlethur PIRLS-koumlnnunar aacute lestri (2006) leiddu iacute ljoacutes aeth 44 nemenda iacute Evroacutepuloumlndum aacutettu kost aacute stuethningi aethstoetharfoacutelks vegna lestrarvanda en hins vegar aacutettu aetheins 25 nemenda kost aacute thornjoacutenustu seacuterfraeligethings iacute lestri Oft er loumlng bieth eftir thornjoacutenustu seacuterfraeligethings svo sem vegna maacutelroumlskunar en skjoacutet viethbroumlgeth vieth sliacutekum vanda skipta miklu maacuteli Meeth thornviacute aeth betrumbaeligta kunnaacutettu kennara til aeth greina og bregethast vieth lestrarvanda maacute naacute miklum aacuterangri THORNar geta skyacuter viethmieth um lestrarfaeligrni aacute hverju naacutemsstigi hjaacutelpaeth
Til thorness aeth baeligta lestrarfaeligrni og skilning unglinga aacute floacuteknari og seacuterhaeligfethari texta er mikilvaeliggt aeth thornjaacutelfa lesturinn iacute yacutemsum naacutemsgreinum Margt bendir aacute hinn boacuteginn til thorness aeth kennarar seacuteu mjoumlg misvel undir thornaeth buacutenir og thornviacute thornarf aeth stilla saman strengi iacute skoacutelum hvaeth thornennan thornaacutett varethar allt fraacute upphafi til loka grunnskoacutela
THORNegar horft er til kennslustunda iacute grunnskoacutelum er hlutfall moacuteethurmaacutelskennslu af heildinni mun laeliggra heacuter en iacute naacutegrannaloumlndunum Iacute nyacuterri aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela var hlutur iacuteslenskushykennslu nokkueth aukinn en thornraacutett fyrir thornaeth er huacuten hlutfallslega mun minni en moacuteethurmaacutelskennsla iacute samanburetharloumlndum
Mynd 18 - Moacuteethurmaacutelskennsla sem hlutfall af heildarkennslustundafjoumllda aacuteIacuteslandi og iacute samanburetharloumlndum 2011
35
30
25
20
15
10
5
0 Danmoumlrk Finnland Noregur ESBIacutesland
30
Moumlgulegar aethgerethir
1 Hlutur moacuteethurmaacutelskennslu iacute viethmiethunarshystundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela verethi aukinn
2 Sett verethi viethmieth um laacutegmarkshaeligfni iacute lestri aacute tilteknum stigum grunnskoacutelans thornmt lestrarhraetha lesskilning orethaforetha og ritfaeligrni iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacute
3 Reglubundnar maeliglingar aacute lesskilningi verethi samhaeligfethar meeth greinandi proacutefum allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela og niethurstoumlethurnar nyacutettar aacute markvissan haacutett Loumlgbundin samraeligmd koumlnnunarproacutef verethi nyacutett iacute sama skyni svo og laeligsisproacutef iacute framhaldsskoacutelum
4 Nemendur af erlendum uppruna njoacuteti seacuterstaks stuethnings meeth thornaeth fyrir augum aeth thorneir naacuteisoumlmu faeligrni iacute lesskilningi og aethrir nemendur
5 Hver leikskoacuteli og grunnskoacuteli geti brugethist jafnoacuteethum vieth viacutesbendingum um lestrarvanda einstakra nemenda Kennarar faacutei thornjaacutelfun og stuethning til thorness aeth bregethast vieth
6 Allir leikshy og grunnskoacutelar setji seacuter laeligsisstefnu iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacuter og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga
7 Yacutett verethi undir jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs iacute thornjoacuteethshyfeacutelaginu og nemendur hvattir til aeth lesa seacuter til aacutenaeliggju utan skoacutela
8 Foreldrar verethi virkjaethir til aeth vekja aacutehuga aacute lestri og styethja vieth lestrarnaacutem barna sinna
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
31
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Markmieth um naacutemsframvindu Hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi aacute tilskildum tiacutema fari uacuter 44 (2011) iacute 60 2018
Til aeth naacute thornessu markmiethi er lagt til aeth aacutehersla verethi loumlgeth aacute thornrjaacute thornaeligtti
gt Endurskipulagning naacutemstiacutema gt Aethgerethir gegn brotthvarfi gt Betri starfsmenntun
Endurskipulagning naacutemstiacutema
Iacutesland sker sig uacuter oumlethrum loumlndum thornegar kemur aeth lengd naacutems fram aeth haacuteskoacutela (sjaacute mynd 19) Aetheins um 44 thorneirra sem hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela uacutetskrifast um tviacutetugt eftir fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur nemenda sem hefja haacuteskoacutelanaacutem heacuter aacute landi er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
THORNaeth hversu faacuteir ljuacuteka framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema og hve naacutemsframvindan er misjoumlfn eftir naacutemsbrautum gefur til kynna aeth endurskoetha thornurfi naacutemsskipulag iacute framhaldsskoacutelum og thornar meeth lengd naacutemstiacutema og uppbyggingu naacutemsbrauta ekki siacutest iacute starfsmenntun
Meeth thornviacute aeth endurskipuleggja naacutemstiacutema iacute framshyhaldsskoacutelum og taka aukieth tillit til mismunandi thornarfa yacutemissa nemendahoacutepa maacute stuethla aeth thornviacute aeth fleiri ljuacuteki naacutemi aacute skilgreindum tiacutema Naacutemsferill nemenda iacute framhaldsskoacutela er mislangur baeligethi eftir thornviacute aacute hvaetha naacutemsbraut thorneir innritast og hvort thorneir hefja naacutem iacute bekkjar- eetha aacutefangaskoacutela Auk thorness koma nemendur misvel undirbuacutenir uacuter grunnskoacutela og sumir framhaldsskoacutelar velja nemendur inn eftir einkunnum iacute boacuteklegum greinum aacute meethan aethrir taka vieth oumlllum umsaeligkjendum
Meethalnaacutemstiacutemi thorneirra sem innritast aacute stuacutedentsshynaacutemsbrautir er iacute nokkueth foumlstum skorethum og aeth jafnaethi fjoumlgur aacuter hjaacute flestum Iacute aacutefangakerfinu er
meiri sveigjanleiki meeth naacutemslok Athygli vekur aeth 22 luku naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum iacute aacutefangaskoacutelum en sambaeligrilegt hlutfall var einungis 05 iacute bekkjarskoacutelum Iacute thorneim framhaldsskoacutelum thornar sem reynsla er fengin af thornriggja aacutera naacutemsbrautum hefur staeligrstur hluti nemenda kosieth aeth ljuacuteka naacutemi aacute thornremur aacuterum eetha 70 iacute Kvennaskoacutelanum og 57 iacute Menntaskoacutela Borgarfjarethar
Iacute Kvennaskoacutelanum byacuteethst nemendum hefethbundieth boacuteknaacutem til stuacutedentsproacutefs aacutesamt almennri braut Nemendum gefst kostur aacute aeth ljuacuteka naacutemi aacute 3 3frac12 eetha 4 aacuterum Samhlietha styttingu naacutemstiacutemavoru nyacutejar naacutemsbrautir settar aacute foacutet naacutemsmat var endurskoethaeth og gereth gangskoumlr aeth betri nyacutetingu aacute skoacutelaaacuterinu Aacutefangar kjarnagreina aacute stuacutedentsproacutefsbrautum eru skilgreindir fraacute 2 thornrepi og thornviacute er skoumlrun vieth naacutemsefni grunnskoacutela minni en aacuteethur var Menntaskoacuteli Borgarfjarethar hefur lengt skoacutelaaacuterieth meeth svipuethum haeligtti og Kvennaskoacutelinn og breytt nyacutetingu thorness aacutesamt thornviacute aeth naacutemsbrautir og naacutemsmat var endurskoethaeth
Nemendur sem innritast aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir bekkjarskoacutela ljuacuteka langflestir proacutefi aacute fjoacuterum aacuterum en miethaeth vieth reynslu Kvennaskoacutelans gaeligti stoacuter hluti thorneirra lokieth naacutemi aacute thornremur aacuterum Iacute nuacuteverandi kerfi lyacutekur nuacute thornegar um fimmtungur nemenda iacute aacutefangaskoacutelum naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum
Meeth thornviacute aeth endurskoetha uppbyggingu naacutemsbrauta og naacutemstiacutema aacute oacuteliacutekum brautum maeligtti baeligta naacutemsframvindu nemenda Einnig kemur til greina aeth setja skyacuterari moumlrk um naacutemstiacutema og aldur Iacute flestum oumlethrum loumlndum er miethaeth vieth aeth foacutelk ljuacuteki naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir tiltekinn aldur Iacute Noregi veretha nemendur td aeth hafa lokieth naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir 25 aacutera aldur en eftir thornaeth
32
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Iacuteslenskir nemendur sem hefja haacuteskoacutelanaacutem hafa aeth baki fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur thorneirra er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
er naacutem thorneirra skilgreint sem fullorethinsfraeligethsla og fer thornaacute fram iacute oumlethrum stofnunum Naacutem iacute framhaldsskoacutelum iacute Danmoumlrku tekur thornrjuacute aacuter Nemendur eldri en 25 aacutera eru skilgreindir sem bdquofullorethnirldquo og thornoacutett thorneir geti aacutefram stundaeth naacutem iacute framhaldsskoacutelum velja thorneir seacuterleiethir aeligtlaethar fullorethnum nemendum Iacute Sviacutethornjoacuteeth thornurfa nemendur aeth hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela iacute siacuteethasta lagi aacuterieth sem thorneir veretha tuttugu aacutera og hafa thornaacute thornrjuacute aacuter til thorness aeth ljuacuteka naacutemi Allir eiga siacuteethan reacutett aacute naacutemi iacute fullorethinsfraeligethslustofnunum sveitarfeacutelaga
Iacute nyacutelegum uacutettektum althornjoacuteethlegra aethila aacute efnahagsshylegri stoumlethu Iacuteslands (OECD 2013 McKinsey 2012) er einatt bent aacute aeth mikill aacutevinningur vaeligri af thornviacute aeth stytta naacutemstiacutema til stuacutedentsproacutefs um eitt eetha tvouml aacuter thornannig aeth hann vaeligri sambaeligrilegur vieth oumlnnur loumlnd Er bent aacute aeth stytta megi naacutemstiacutema baeligethi iacutegrunnskoacutelum og framhaldsskoacutelum um eitt aacuter
Iacute loumlgum um grunnskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacute grunnshyskoacutela hefur ekki verieth gert raacuteeth fyrir styttingu naacutemstiacutema aacute thornviacute skoacutelastigi Fremur hefur verieth horft til sveigjanlegra skila milli grunn- og framhaldsskoacutela thornannig aeth grunnskoacutelanemar geti stytt seacuter leieth annaethhvort meeth thornviacute aeth taka framhaldsskoacutelaaacutefanga aacute meethan thorneir eru enn iacute grunnskoacutela eetha meeth thornviacute aeth innritast iacute framhaldsskoacutela beint uacuter 9 bekk aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum sem eru skilgreind iacute aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela
Um thornessar mundir er verieth aeth gera uacutettekt aacute aacutehrifum stefnunnar um skoacutela aacuten aethgreiningar aacute grunnskoacutela og seacuterfraeligethithornjoacutenustu sveitarfeacutelaga iacute leik- og grunnskoacutelum Jafnframt mun Iacutesland taka thornaacutett iacute samanburetharuacutettekt OECD aacute nyacutetingu fjaacutermagns og annarra aethfanga iacute grunnskoacutelum miethaeth vieth aacuterangur THORNessar uacutettektir munu vafalaust skila gagnlegum upplyacutesingum um stoumlethu grunnskoacutelans
Mynd 19 - Lengd skoacutelagoumlngu aacute boacutekshynaacutemsbrautum framhaldsskoacutela iacute Evroacutepu
Aldur
14 15 16 17 18 19 20
Iacutesland Noregur
Danmoumlrk
Sviacutethornjoacuteeth
Finnland
THORNyacuteskaland
Iacutetaliacutea
Eistland
Lettland
Lithaacuteen
Luacutexemborg
Buacutelgariacutea
Ungverjaland
Poacutelland
Ruacutemeniacutea
Spaacutenn
Malta
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland
Sviss
Bretland
Iacuterland
Belgiacutea
Grikkland
Frakkland
Portuacutegal
Kyacutepur
Holland
Austurriacuteki Heimild Eurydice The structshyure of the European education systems 20132014
33
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Menntun og haeligfni aacute nyacuterri oumlld
Umfangsmikilli stefnumoacutetun iacute menntamaacutelum lauk aacuterieth 2008 thornegar nyacute loumlg um skoacutelastigin thornrjuacute mdash leikskoacutela grunnskoacutela og framhaldsskoacutela mdash aacutesamt loumlgum um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda voru samthornykkt aacute Althorningi Aacuterin aacute eftir voru einnig sett loumlg um framhaldsfraeligethslu og um naacutems- og starfsshyraacuteethgjafa Siacuteethan hefur verieth unnieth aeth innleiethingu thornessara laga og yacutemsar reglushygerethir og nyacutejar aethalnaacutemskraacuter gefnar uacutet
Einn af meginthornraacuteethunum iacute menntastefnunni fraacute 2008 og aethalnaacutemskraacutem aacute grundvelli hennar var aacutehersla aacute haeligfni nemenda og aeth skoacutelunum vaeligri veitt svigruacutem til aeth leggja raeligkt vieth fjoumllbreytilega haeligfileika ungs foacutelks Sveitarstjoacuternum og skoacutelum voru faeligreth aukin aacutehrif til thorness aeth moacuteta naacutemsframshyboeth og kennsluhaeligtti um leieth og kennaramenntun var lengd
THORNoacutett mikieth verk hafi verieth unnieth meeth setningu laga og naacutemskraacuteruacutetgaacutefu hefur samt skort aacute naeligga leiethsoumlgn um framkvaeligmd thorneirra og aacuteherslur Nyacutelegar niethurstoumlethur uacuter PISAkoumlnnun Efnahags- og framfarastofnunarinnar (OECD) og greining aacute stoumlethu framhaldsskoacutelans heacuter aacute landi gefa oacutetviacuteraeligtt til kynna aeth frekari aethgeretha seacute thornoumlrf til aeth styrkja iacuteslenskt menntakerfi
THORNegar grunnur var lagethur aeth iacuteslensku skoacutelakerfi aacute fyrri hluta siacuteethustu aldar var mdash liacutekt og nuacute mdash leitaeth svara vieth thornviacute hver vaeligru markmieth menntunar ungs foacutelks aacute Iacuteslandi Guethmundur Finnbogason sem vann aeth undirbuacuteningi fraeligethslulaganna sem toacuteku gildi 1907 svaraethi thornviacute svo bdquo Menntun hvers manns verethur aeth metast eftir thornviacute hve haeligfur hann er til aeth lifa og starfa iacute mannlegu feacutelagi lifa og starfa thornannig aeth liacutef hans verethi meeth hverjum degi meira virethi fyrir sjaacutelfan hann og aethraldquo (Guethmundur Finnbogason 1994 [1903] bls 33) THORNviacute verethur vart betur svaraeth liethlega oumlld siacuteethar
Iacute nuacutegildandi loumlgum um leik- grunn- og framhaldsshyskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacutem eru tilgreind helstu markshymieth iacute formlegri menntun heacuter aacute landi
THORNannig er iacute loumlgum um leikskoacutela sagt aeth hlutverk skoacutelans seacute aeth stuethla aeth alhlietha thornroska barna thornar skuli lagethur grunnur aeth thornaacutetttoumlku iacute lyacuteethraeligethisthornjoacuteethshyfeacutelagi oumlrvueth faeligrni iacute iacuteslensku haeligfileikar thorneirra til tjaacuteningar og skoumlpunar raeligktaethir og leitast vieth aeth styrkja sjaacutelfsmynd thorneirra heilbrigethisvitund oumlryggi og haeligfni iacute mannlegum samskiptum Aacute grunnskoacutelashystigi er aacutefram loumlgeth aacutehersla aacute alhlietha thornroska nemshyenda faeligrni iacute iacuteslensku maacuteli skilning thorneirra aacute iacuteslensku samfeacutelagi haeligfni til samskipta og samvinnu frumshykvaeligethi sjaacutelfstaeligetha hugsun og aeth skoumlpunarkrafturshyinn seacute virkjaethur iacute stoumlethugri viethleitni til menntunar og thornroska Iacute loumlgum um framhaldsskoacutela baeligtast svo vieth aacuteherslur aacute undirbuacutening fyrir frekara naacutem thornaacutetttoumlku iacute atvinnuliacutefinu oumlgueth og sjaacutelfstaeligeth vinnubroumlgeth og aeth nemendur oumlethlist faeligrni til aeth gegna seacuterhaeligfethum stoumlrfum
THORNessi stefnumieth eru uacutetfaeligreth frekar iacute aethalnaacutemskraacutem aacute oumlllum skoacutelastigum og siacuteethan iacute skoacutelanaacutemskraacutem einstakra skoacutela og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga Meeth hugtakinu haeligfni er hins vegar reynt aeth skilgreina frekar hverju menntun aacute aeth aacuteorka
Iacute aethalnaacutemskraacutem er haeligfni skilgreind thornannig aeth huacuten feli iacute seacuter thornekkingu leikni og viethhorf Iacute viethhorfum endurspeglast svo aftur siethferethi tilfinningar og skoumlpunarmaacutettur frumkvaeligethi og faeligrni iacute samskiptshyum Haeligfni felur thornviacute ekki einungis iacute seacuter aeth hafa oumlethlast thornekkingu aacute einhverju heldur einnig aeth kunna aeth beita henni (leiknifaeligrni) og nyacuteta seacuter viethhorfin (doacutemgreind) til aeth geta beitt thornekkingunni vieth oacuteliacutekar aethstaeligethur Segja maacute aeth haeligfni viacutesi til afraksturs menntunarinnar thorne hverju huacuten skilar iacute staeth thorness aeth vera aetheins thornekking - thornekkingarinnar vegna
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
6
Menntun og haeligfni aacute nyacuterri oumlld
Iacute menntakerfinu er miethaeth vieth aeth haeligfni seacute skipt iacute stig innan svokallaeths haeligfniramma THORNannig er gert raacuteeth fyrir aeth nemendur tileinki seacuter grunnshyhaeligfni aacute fyrstu stigum en seacutertaeligkari haeligfni eftir thornviacute sem aacute liacuteethur skoacutelagoumlnguna Haeligfni oumlethlast menn thornoacute ekki einungis iacute skoacutelum THORNar er vissulega lagethur mikilvaeliggur grunnur en svo lengi laeligrir sem lifir baeligethi iacute starfi og daglegu liacutefi THORNviacute skiptir naacutemshaeligfni miklumaacuteli Haeligfnin til aeth geta laeligrt alla aeligvi
Hugtakieth laeligsi er einn maeliglikvarethi aacute haeligfni Laeligsi thornyacuteethir iacute hefethbundnum skilningi thornaeth aeth geta lesieth ogskrifaeth Iacute skilgreiningu aacute hugtakinu laeligsi sem stuethst er vieth iacute PISA-rannsoacutekn OECD er merkingin viacuteethtaeligkshyari og viacutesar til getu nemenda til aeth beita thornekkingusinni og faeligrni iacute mikilvaeliggum naacutemsgreinum til aeth greina skilja leysa og uacutetskyacutera viethfangsefni yacutemissa naacutemsgreina skilmerkilega og vieth alls kyns aethstaeligethshyur THORNannig er til daeligmis talaeth um laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og naacutettuacuterufraeligethi auk lesskilnings
Aacute althornjoacuteethlegum vettvangi er nuacute mikieth raeligtt um hvaetha menntun og haeligfni nemendur thornurfi aeth tileinka seacuteraacute 21 oumlldinni THORNaacutetttaka iacute atvinnuliacutefi og samfeacutelagi 21 aldar krefjist aukinnar aethloumlgunarhaeligfni og siacutefelldrar endurnyacutejunar thornekkingar iacute takt vieth oumlra framthornroacuteun Einnig er loumlgeth aacutehersla aacute skoumlpun heilbrigethi samshyskipti gagnryacutena hugsun og sjaacutelfbaeligrni en alltkemur thornetta fram iacute nyacutelegum aethalnaacutemskraacutem heacuter aacute landi Loks hafa augu manna beinst aeth upplyacutesshyinga- og samskiptataeligkni en nyacuteting hennar hefur
gerbreytt thorneim kroumlfum sem gerethar eru iacute samfeacutelagi og atvinnuliacutefi
THORNegar grunnurinn var lagethur aeth iacuteslensku menntakerfi aacute fyrri hluta siacuteethustu aldar voru samfeacutelag og atvinnuhaeligttir oacuteliacutekir thornviacute sem nuacute er THORNaeligr hugsjoacutenir sem frumkvoumlethlar menntunar heacuter aacute landi houmlfethu um almenna menntun og taeligkifaeligri allra til thornroska og thornaacutetttoumlku iacute lyacuteethraeligethisthornjoacuteethfeacutelagi eru enn iacute goacuteethu gildi aacute nyacuterri oumlld Hins vegar hafa kroumlfur um haeligfni breyst og ungt foacutelk thornarf aeth vera undir thornaeth buacuteieth aeth taka thornaacutett iacute samfeacutelagi og atvinnuliacutefi sem er stoumlethugum breytingum undirorpieth
Iacute althornjoacuteethlegu samfeacutelagi eiga thornjoacuteethir iacute siacutefelldri samshykeppni thornar sem oumlflugt atvinnuliacutef og groacuteskumikieth samfeacutelag laethar aeth ungt og kraftmikieth foacutelk Goacuteeth menntun er lykilthornaacutettur iacute allri thornroacuteun iacute atvinnuliacutefi og samfeacutelagi Staetha einstaklinga og thornjoacuteetha mdash hvort sem litieth er til verethmaeligtaskoumlpunar feacutelagslegrar deiglu eetha almennrar velsaeligldar mdash raeligethst iacute aelig riacutekari maeligli af menntun THORNar er lengd skoacutelagoumlngu ekki endilega maeliglikvarethinn heldur hvaetha haeligfni einstaklingar hafa tileinkaeth seacuter thornegar skoacutela sleppir og hvernig thorneir geta hagnyacutett seacuter hana til thorness aeth takast aacute vieth nyacute og oumlgrandi viethfangsefni alla aeligvi
Framtiacuteetharsyacutenin er aeth ungt foacutelk aacute Iacuteslandi standi jafnfaeligtis erlendum jafnoumlldrum sem best standa iacute menntun og hafi soumlmu taeligkifaeligri til thornaacutetttoumlku iacute samfeacutelagi og atvinnuliacutefi aacute 21 oumlld
bdquoMenntun hvers manns verethur aeth metast eftir thornviacute hve haeligfur hann er til aeth lifa og starfa iacute mannlegu feacutelagi lifa og starfa thornannig aeth liacutef hans verethi meeth hverjum degi meira virethi fyrir sjaacutelfan hann og aethraldquo
7
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Staetha iacuteslensks menntakerfis miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
Einn helsti styrkleikiiacuteslensks menntakerfshyis er joumlfn taeligkifaeligri til menntunar Iacutesland er
skoacutela
meethal thorneirra landa thornar sem minnstur munur er aacute aacuterangri nemenda milli
Mynd 1 ndash Hversu mikil aacutehrif hefurskoacuteli aacute aacuterangur iacute staeligrethfraeligethi
Meeth samanburethi vieth oumlnnur loumlnd maacute greina viacutesbendingar um stoumlethu iacutesshylenska menntakerfisins hvar styrkur
77 thorness liggur og hvar skoacuterinn kreppir Finnland 6 90Iacutesland 10
Sviacutethornjoacuteeth 8612 Einn helsti styrkleiki iacuteslensks menntakerfis sam-
Noregur 8312 kvaeligmt sliacutekum samanburethi er joumlfn taeligkifaeligri til
66Danmoumlrk 13 menntunar Iacutesland er meethal thorneirra landa thornar sem 64 minnstur munur er aacute aacuterangri nemenda milli skoacutela Eistland 13
(sjaacute mynd 1) Sem daeligmi maacute nefna aeth iacute PISA-koumlnnun Iacuterland 6815 74 OECD aacuterieth 2012 er Iacutesland naeligst aacute eftir Finnlandi iacute
Spaacutenn 17 joumlfnuethi milli skoacutela thornegar laeligsi aacute staeligrethfraeligethi er maeliglt 75Kanada 18 Hins vegar er munur aacute aacuterangri nemenda innan skoacutela
Poacutelland 76 meeth thornviacute mesta sem gerist en liacuteklegt er aeth stefnan 20 73 um bdquoskoacutela aacuten aethgreiningarldquo valdi thornar nokkru um Bandariacutekin 23 42Mexiacutekoacute 23 Feacutelagsleg staetha hefur liacutetil aacutehrif aacute aacuterangur iacuteslenskra 90Nyacuteja Sjaacuteland 28 nemenda Aethgengi aeth menntun er gott haacutett iacute
Grikkland 61 thornriethjungur thornjoacuteetharinnar um 100 thornuacutesund manns er 29
Bretland 76 aeth jafnaethi skraacuteethur iacute skoacutela og naeligr thornaacutetttakan til allra 30
aldurshoacutepa allt fraacute leikskoacutela til framhaldsfraeligethslu 79Aacutestraliacutea 31
Hlutfall () af dreifingu aacute staeligrethfraeligethilaeligsi skyacuterist af
Mismun milli meethaltala skoacutela Mismun milli nemenda innan hvers skoacutela
Heimild OECD PISA-koumlnnun 2012 Naacutemsmatsstofnun
73Portuacutegal 31 Annar styrkur iacuteslensks menntakerfis er aeth miethstyacuter-Chile 43 ing er liacutetil Sveitarstjoacuternir skoacutelar og naeligrsamfeacutelag 33
Sviss 68 hafa mikla moumlguleika til aeth aacutekveetha naacutemsframboeth 38
og skipulag skoacutelastarfs enda veita aethalnaacutemskraacuter 69Koacuterea 45 leik- grunn- og framhaldsskoacutela mikieth svigruacutem til 51Austurriacuteki 48 thorness aeth skoacutelastarfieth seacute moacutetaeth aacute heimavelli Sveit-
Iacutetaliacutea 49 arstjoacuternir setja seacuter skoacutelastefnu og geta aacute grundvelli 52 77 hennar moacutetaeth aacuteherslur iacute starfi leik- og grunnskoacutela Luacutexemborg 53
og skoacutelanaacutemskraacuter thorneirra Aacute framhaldsskoacutelastigi 53Teacutekkland 50 vinna skoacutelar aacutefangalyacutesingar og gera tilloumlgur aeth 48Japan 54 naacutemsbrautum sem menntamaacutelaraacuteethuneyti staeth-
Iacutesrael 74 festir svo thornaeligr verethi hluti af aethalnaacutemskraacute THORNannig 55
THORNyacuteskaland 51 hafa sveitarstjoacuternir og skoacutelar svigruacutem til aeth laga 58
naacutemsframboeth og skoacutelastarf aeth aethstaeligethum aacute hverjshy41Sloacuteveniacutea 58 um staeth oacuteliacutekum nemendahoacutepum og thornoumlrfum thorneirra 59Sloacutevakiacutea 59 37Tyrkland 60 Velliacuteethan nemenda er mikilvaeligg forsenda farsaeligllshy61 ar menntunar og aeth nemendur geti tileinkaeth seacuterBelgiacutea 62
fjoumllbreytta haeligfni Liacuteethan nemenda aacute Iacuteslandi er goacuteeth iacute Ungverjaland 3963 samanburethi vieth oumlnnur loumlnd en iacute althornjoacuteethlegri koumlnnun 34Holland 65 Althornjoacuteetha heilbrigethisstofnunarinnar (World Health
8
Organisation WHO 2012) aacute heilbrigethi og liacuteethan 15aacutera skoacutelabarna kom fram aeth Iacutesland var iacute fjoacuteretha saeligtithornaacutetttoumlkulanda thornegar spurt var uacutet iacute aacutenaeliggju barnameeth liacutefieth (sjaacute mynd 2) Athygli vekur aeth liacuteethan pilta er iacute oumlllum tilvikum nema einu betri en stuacutelkna og er svo einnig aacute Iacuteslandi
Margir telja aeth faeligrni iacute notkun upplyacutesingataeligknimuni braacutett skipta skoumlpum iacute liacutefi og starfi einstaklingaog framthornroacuteun samfeacutelaga Aethstaeligethur og aethgengi aethupplyacutesingataeligkni og almenn kunnaacutetta aacute thornaacute taeligknigetur haft mikil aacutehrif aacute menntun og nyacuteskoumlpunbaeligethi innan menntakerfisins og iacute thornjoacuteethfeacutelaginu
Staetha iacuteslensks menntakerfirs miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
99
Iacutesland er fremst Evroacutepuriacutekja thornegar horft er til haeligfni full-orethinna til aeth nyacuteta seacuter upplyacutes-ingataeligkni
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Liacuteethan nemenda aacute Iacuteslandi er goacuteeth iacute samanburethi viethoumlnnur loumlnd
Straacutekar () Stelpur ()
Heimild Althornjoacuteetha heilbrigethisshystofnunin HBSC rannsoacutekn
Noregur
Iacutesland Finnland
Luacutexemborg
Sviacutethornjoacuteeth
Austurriacuteki
Danmoumlrk
Bretland
Holland
Ungverjaland
Lithaacuteen
Spaacutenn
Eistland
Sloacuteveniacutea
Lettland
Frakkland
Portuacutegal
Belgiacutea
EU 27
Iacuterland
Iacutetaliacutea
THORNyacuteskaland
Teacutekkland
Malta
Grikkland
Sloacutevakiacutea
Kyacutepur
Poacutelland
Buacutelgariacutea
Ruacutemeniacutea 10
11
18
23
23
24
24
25
25
25
26
27
28
28
29
29
31
32
32
32
32
32
32
39
42
42
43
43
44
44
14
17
21
22
33
16
25
23
33
21
25
25
29
20
28
22
23
22
19
18
23
34
29
34
25
27
32
27
33
28
15
14
15
10
18
9
13
15
18
10
12
14
16
11
16
11
12
10
10
9
13
18
16
12
11
16
11
12
12
16
61
58
46
45
26
51
38
37
24
44
37
34
27
41
27
38
34
36
39
41
32
16
23
15
22
15
14
18
11
12
Mynd 3 - Toumllvufaeligrni einstaklinga iacuteEvroacutepuriacutekjum
Holland 90
88
87
85
84
84
84
84
81
82
82
82
80
81
84
80
79
71
80
80
81
80
83
78
77
77
77
80
80
78
77
76
75
74
75
75
69
68
58
96
91
90
89
90
88
88
86
89
88
87
87
89
88
85
88
89
86
87
87
85
88
83
87
88
87
88
84
83
84
85
84
85
84
82
77
81
81
63
Belgiacutea (FL)
Finnland
Iacutesland Danmoumlrk
Spaacutenn
Sviss
Eistland
THORNyacuteskaland
Sloacuteveniacutea
Skotland
Frakkland
Noregur
Armeniacutea
Makedoacuteniacutea
Grikkland
England
Ruacutessland
Kanada
Teacutekkland
Bandariacutekin
Austurriacuteki
Lettland
Kroacuteatiacutea
Belgiacutea (FR)
Luacutexemborg
Sviacutethornjoacuteeth
Portuacutegal
Wales
Sloacutevakiacutea
Ungverjaland
Iacuterland
Uacutekraiacutena
Iacutetaliacutea
Poacutelland
Lithaacuteen
Ruacutemeniacutea
Graelignland
Tyrkland
Mynd 2 - Hlutfall 15 aacutera unglinga semsegjast vera mjoumlg aacutenaeliggethir meeth liacutefiethldquo
Hlutfall fullorethinna sem hafa mikla faeligrni iacute toumllvushynotkun er haacutett meethal Iacuteslendinga
Mikil toumllvufaeligrni () Miethlungs toumllvufaeligrni () Liacutetil toumllvufaeligrni () Engin toumllvufaeligrni ()
Heimild Eurostat 2011b Inshyformation Society Statistics
10
200920
3
Staetha iacuteslensks menntakerfirs miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
almennt Iacutesland er fremst Evroacutepuriacutekja thornegar horft er til haeligfni fullorethinna til aeth nyacuteta seacuter upplyacutesingataeligkni(sjaacute mynd 3)
Kannaeth var meethal almennings hversu vel foacutelk var aeth seacuter iacute notkun forrita og einnig iacute floacuteknari aethgerethshyum svo sem uppsetningu styacuterikerfa Hlutfall thorneirra sem hafa mikla faeligrni iacute toumllvunotkun var haeligst meethal Iacuteslendinga og Norethmanna Aeth sama skapi reyndist hlutfall thorneirra sem enga faeligrni houmlfethu vera laeliggst hjaacute Iacuteslendingum
Aacuteskoranir Iacute PIAAC-koumlnnun aacute vegum OECD sem birt var aacuterieth 2013 var laeligsi fullorethinna (18-64 aacutera) kannaeth og eins geta thorneirra til aeth leysa viethfangsefni iacute taeligknivaeligddu umhverfi Niethurstoumlethur thornessarar koumlnnunar hafa viacuteetha orethieth tilefni liacuteflegra umraeligethna um menntun og haeligfni en ein af niethurstoumlethunum var suacute aeth mikil tengsl vaeligru aacute milli laeligsis og efnhagslegra og feacutelagsshylegra thornaacutetta THORNannig eru thorneir sem hafa naacuteeth goacuteethum
toumlkum aacute laeligsi mun liacuteklegri til aeth njoacuteta goacuteethrar heilsuatvinnu haacuterra launa og vera virkir thornaacutetttakendur iacute stjoacuternmaacutelum og samfeacutelagi
Nuacute var thornessi koumlnnun ekki gereth aacute Iacuteslandi en aftur aacute moacuteti hefur komieth iacute ljoacutes aeth mikil fylgni er milli goacuteeths aacuterangurs iacute PISA-koumlnnun 15 aacutera nemenda og haeligfni aacute fullorethinsaacuterum (OECD 2013) thorneas thornviacute betri sem aacuterangurinn var iacute PISA thornviacute meiri var haeligfnin seinna meir Einnig er mikil fylgni milli haeligfni foacutelks og thorness hvaetha skoacutelastigi thornaeth hefur lokieth Draga maacute thornaacute aacutelyktun aeth thornaeth sama eigi vieth heacuter aacute landi
Iacute PISA koumlnnun er athugueth faeligrni 15 aacutera ungmenna iacute lesskilningi laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og laeligsi aacute naacutettshyuacuterufraeligethi Iacutesland hefur lengst af verieth yfir meethaltali OECD riacutekja iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi en fyrshyir neethan meethaltal iacute naacutettuacuterufraeligethi Koumlnnunin hefur verieth loumlgeth fyrir nemendur aacute thornriggja aacutera fresti fraacute aacuterinu 2000 og nyacutelega voru niethurstoumlethur fyrir aacuterieth 2012 birtar
Mynd 4 - Feacutelags- og efnahagslegur aacutevinningur vel laeligsra fullorethinna
Auknar liacutekur eru aacute haacuteum launum miklum poacutelishytiacuteskum aacutehrifum thornaacutettshytoumlku iacute sjaacutelfboethastarfi miklu trausti atvinnu og goacuteethri heilsu meethalfullorethinna sem naacute 4 stigi af 5 iacute PIAAC koumlnnun aacute laeligsi fullorethinna samanborieth vieth einstakshylinga sem naacute 1 stigi eethaneethar
Hlutfallsliacutekur
25
2
15
1 Haacute laun Mikil poacutelitiacutesk THORNaacutetttaka iacute Mikieth traust Atvinna Goacuteeth heilsa Heimild OECD PIAAC-koumlnnun aacutehrif sjaacutelfboethastarfi iacute gareth annarra 2012
11
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Niethurstoumlethur uacuter PISA 2012 syacutena aeth blikur eru aacute lofti iacute aacuterangri iacuteslenskra nemenda eins og mynd 5 syacutenir gloumlgglega Baeligethi hefur aacuterangur iacute lesskilningi versnaeth fraacute fyrstu maeliglingu aacuterieth 2000 og eins hefur samshyanburethur vieth meethaltal annarra landa orethieth oacutehagshystaeligethari Aacute fyrsta PISA proacutefinu iacute lesskilningi var aacutershyangur Iacuteslands 507 stig og fyrir ofan meethaltal OECD en aacute siacuteethasta proacutefi aacuterieth 2012 var aacuterangurinn 483 stig og kominn niethur fyrir meethaltal OECD Mismunurinn aacute milli 2000 og 2012 er 24 stig
Til aeth aacutetta sig aacute thornyacuteethingu thornessa maacute nefna aeth samshykvaeligmt OECD er gert raacuteeth fyrir thornviacute aeth nemendur baeligti sig aeth oumlllu joumlfnu um 45 stig aacute hverju skoacutelaaacuteri Munurinn aacute aacuterangri aacute milli 2000 og 2012 jafngildir thornviacute aeth nemendur sem toacuteku proacutefieth aacuterieth 2012 hafi dregist aftur uacuter fyrirrennurum siacutenum fraacute aacuterinu 2000 um haacutelft skoacutelaaacuter
Varlega verethur aeth fara iacute aeth tuacutelka sveiflur iacute aacuterangri milli aacutera en thornroacuteunin fraacute aldamoacutetum syacutenir aeth Iacutesland verethur aeth baeligta stoumlethu iacuteslenskra nemenda iacute lesskilningi staeligrethfraeligethi og naacutettuacuterufraeligethi eigi thorneir aeth
Mynd 5 - Aacuterangur 15 aacutera nemenda aacute Iacuteslandi iacute PISA-koumlnnun OECD
standa jafnoumlldrum siacutenum iacute oumlethrum loumlndum aacute sporethiAlmennt menntunarstig er oumlnnur viacutesbending um hversu haeligft ungt foacutelk heacuter aacute landi er til aeth takast aacute vieth stoumlrf og frekara naacutem THORNar vekur seacuterstaka athygli hversu haacutett hlutfall ungs foacutelks aacute Iacuteslandi lyacutekur ekki framhaldsskoacutelaproacutefi
Aacute mynd 6 seacutest aeth aacute Iacuteslandi er hlutfall fullorethinna (aacute aldrinum 25-64 aacutera) aacuten framhaldsskoacutelaproacutefs hieth fimmta haeligsta meethal OECD-riacutekja eetha um 30 Munurinn aacute Iacuteslandi og oumlethrum riacutekjum OECD er thornoacute saacute aeth iacute flestum riacutekjum thornar sem thornetta hlutfall er haacutett hafa thornau verieth aeth baeligta stoumlethu siacutena sem aftur endurspeglast iacute betri menntunarstoumlethu yngra foacutelks Suacute er ekki raunin aacute Iacuteslandi thornar sem munur aacute milli yngri og eldri kynsloacuteetha er liacutetill sem syacutenir aeth haeliggtgengur aeth haeligkka menntunarstig thornjoacuteetharinnar
Bent hefur verieth aacute aeth thornetta haacutea hlutfall foacutelks aacuten framhaldsskoacutelamenntunar geti haft alvarlegar efnahagslegar og feacutelagslegar afleiethingar Seacute litieth til reynslu annarra thornjoacuteetha skortir thornann hoacutep sem hverfur snemma fraacute naacutemi frekar haeligfni til aeth finna
Niethurstoumlethur uacuter PISA 2012 syacutena aeth aacuterangur iacuteslenskra nemenda iacute lesskilningi hefur versnshyaeth fraacute fyrstu maeliglingu aacuterieth 2000
Laeligsi aacute staeligrethfraeligethi LesskilningurLaeligsi aacute naacutettuacuterufraeligethi
520
510
500
490
480
470 PISA 2000 PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009 PISA 2012 Heimild OECD PISA-koumlnnun
2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
12
Staetha iacuteslensks menntakerfirs miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
seacuter staeth aacute vinnumarkaethi og liacutekur aacute atvinnuleysifeacutelagslegum vanda aacutehaeligttuhegethun og heilsuleysi eru meiri iacute thorneim hoacutepi THORNegar fram iacute saeligkir er thornetta dyacutert fyrir samfeacutelagieth
Mynd 6 - Hlutfall 25-34 og 25-64 aacuterasem hafa ekki lokieth framhaldsskoacutela
57Tyrkland 68
Versnandi aacuterangur iacute PISA-koumlnnun og laacutegt hlutfall thorneirra sem uacutetskrifast uacuter framhaldsskoacutelum heacuter aacute landi lyacutesa raunveruleika sem taka verethur alvarlega og bregethast thornarf vieth thornegar iacute staeth Breytingar aacute menntakerfi hvort sem thornaeligr eru til hins betra eetha verra koma iacute ljoacutes aacute loumlngum tiacutema og afleiethingarnar eru viacuteethtaeligkar og afdrifariacutekar fyrir einstaklinga og samfeacutelagieth iacute heild
Mexiacutekoacute
Portuacutegal
Spaacutenn
Iacutesland Iacutetaliacutea
Grikkland
Nyacuteja Sjaacuteland
64
65
46
44
29
33
23
56
44
35
29
25
20
20 Aacute Iacuteslandi er hlutfall fullshyorethinna sem ekki hefur
Bretland
Holland
26
28
20
18
lokieth framhaldsskoacutela um 30
Aacutestraliacutea 2918
Belgiacutea 2518
OECD meethaltal 2817
Noregur 2317
Luacutexemborg 1816
Frakkland 2316
Chiacutele 2616
Danmoumlrk 2715
Iacuterland 1114
Ungverjaland 1413
THORNyacuteskaland 1813
Eistland 2812
Iacutesrael 1812
Bandariacutekin 1111
Austurriacuteki 14 11
Sviss 17 10
Finnland 16 10
Sviacutethornjoacuteeth 13 9
Kanada 118
Sloacuteveniacutea 166
Poacutelland 116
Teacutekkland
Sloacutevakiacutea
9
8
6
6 25-64 ()25-34 aacutera ()
Koacuterea 192 Heimild OECD Education at a
Glance 2013
13
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lestur vieth lok grunnskoacutela
Til thorness aeth aacutetta sig betur aacute stoumlethu iacuteslensks menntakerfis skal augum beint seacutershystaklega aeth lestri Iacute PISA-koumlnnuninni er greint aacute milli thornrenns konar bdquolaeligsisldquo thorne lesskilnings eetha lesturs laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og laeligsi aacute naacutettuacuterufraeligethi Litieth er svo aacute aeth lesskilningur seacute forsenda thorness aeth nemendur geti naacuteeth haeligfni til aeth foacuteta sig iacute samfeacutelaginu
Iacute kenningaramma PISA er lesskilningi skipt iacute fimm kennslu og taka virkan thornaacutett iacute samfeacutelaginu Hefur haeligfnithornrep Liacuteta maacute aacute thornrep 2 sem thornaacute laacutegmarksfaeligrni thornaeth gjarnan verieth nefnt bdquoaeth geta ekki lesieth seacuter til iacute lestri sem nemendur thornurfa aeth buacutea yfir svo aeth thorneir gagnsldquo geti naacuteeth aacuterangri iacute liacutefinu seinna meir THORNeir sem lenda thornar fyrir neethan eru ekki beinliacutenis oacutelaeligsir en lenda Eins og sjaacute maacute aacute mynd 7 hefur hlutfall thorneirra sem frekar iacute vandraeligethum aacute naeligsta skoacutelastigi og eiga eru undir thornrepi 2 iacute lesskilningi haeligkkaeth uacuter 15 aacuterieth erfitt meeth aeth tileinka seacuter naacutemsefni og nyacuteta seacuter 2000 iacute 21 aacuterieth 2012 Einnig er thornaeth aacutehyggjuefni aeth
14
35
Lestur vieth lok grunnskoacutela
hlutfall thorneirra sem eru iacute efstu tveimur thornrepunum iacute lesskilningi iacute PISA hefur laeligkkaeth uacuter 33 aacuterieth 2000 iacute 25 aacuterieth 2012 eetha um aacutetta proacutesentustig
Iacute Noregi og Danmoumlrku hefur tekist aeth faeligkka thorneim sem eru iacute laeliggsta haeligfnithornrepi lesskilnings iacute PISA Aacute Iacuteslandi og iacute Sviacutethornjoacuteeth hefur hins vegar sigieth aacute oacutegaeligfuhliethina og standa thornau nuacute lakast afNorethurloumlndunum aeth thornessu leyti (sjaacute mynd 8)
Hlutfall thorneirra sem ekki geta lesieth seacuter til gagns hefur haeligkkaeth uacuter 15 aacuterieth 2000 iacute 21 aacuterieth 2012
Iacute flestum loumlndum er toumlluverethur kynjamunur iacute lesskilningi og standa piltar verr aeth viacutegi en stuacutelkur Svo er einnig aacute Iacuteslandi og var hlutfall pilta iacute neethstu haeligfnithornrepunum aacuterieth 2009 24 en einungis 9 stuacutelkna Aacuterieth 2012 versnaethi staethan nokkueth og voru thornaacute 298 straacutekanna undir thornrepi 2 en 121 stelpnanna
Mynd 7 - Hlutfallsleg dreifing iacuteslenskra nemenda aacute haeligfnithornrep lesskilnings iacutePISA 2000-2012
PISA 2012
PISA 2009
PISA 2006
PISA 2003
PISA 2000
Undir thornrepi 1 () THORNrep 1 () THORNrep 2 () THORNrep 3 () THORNrep 4 () THORNrep 5 ()
8 13 25 30 19 6
5 12 22 2231 9
7 13 25 30 19 6
7 12 24 30 21 7
4 11 22 31 24 9 Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnshyun
Mynd 8 - Hlutfall straacuteka og stelpna aacute Norethurloumlndum sem ekki geta lesieth seacuter tilgagnslsquolsquo
30
25
20
15
10
5
0 Sviacutethornjoacuteeth Noregur Danmoumlrk Finnland
Iacutesland og Sviacutethornjoacuteeth standa nuacute lakast af Norethurshyloumlndum hvaeth lesskilning varethar
Straacutekar StelpurOECD meethaltal
Iacutesland Heimild OECD PISA-koumlnnun 2012 Naacutemsmatsstofnun
15
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Nokkur munur er eftir buacutesetu og undanfarin aacuter hefur lesskilningi hrakaeth meira viacuteethast hvar aacute landsbyggethinni en aacute houmlfuethborgarsvaeligethinu (sjaacute mynd 9) Vesturland er eina landsvaeligethieth sem baeligtir aacuterangur sinn iacute lesskilningi milli aacuteranna 2000 og 2012
Nemendum af erlendum uppruna hefur undanfarin aacuter fjoumllgaeth mjoumlg iacute grunnskoacutelum landsins THORNaeth er seacuterstakt aacutehyggjuefni aeth margir thorneirra virethast ekki naacute aeth foacuteta sig iacute grunnskoacutelum thornar sem aacuterangur thorneirra iacute lestri er mun lakari en hinna sem hafa iacuteslensku aeth moacuteethurmaacuteli
Af ofansoumlgethu maacute sjaacute aeth nauethsynlegt er aeth Iacuteslendingar athugi seacuterstaklega hvernig baeligta megi lesskilning og faeligkka thorneim sem bdquoekki geta lesieth seacuter til gagnsldquo THORNar er staetha drengja seacuterstakt aacutehyggjuefni Viethbroumlgethin thornurfa thornviacute aeth taka mieth af oacuteliacutekri stoumlethu kynjanna Soumlmuleiethis thornarf aeth huga aeth thornviacute hvernig baeligta megi frammistoumlethu nemenda aacute landsbyggethinni sem og innflytjenda
16
Lestur vieth lok grunnskoacutela
Mynd 9 - Meethaltalsaacuterangur iacute lesskilningi eftir landshlutum aacuterin 2000 til 2012
530
520
510
500
490
480
470
460
450
440 Reykjaviacutek Naacutegr Rvk Suethurnes Vesturland Vestfirethir Norethurlv Norethurle Austurland Suethurland -28 PISA stig -12 PISA stig -29 PISA stig +9 PISA stig -24 PISA stig -44 PISA stig -44 PISA stig -63 PISA stig -19 PISA stig
518
508
491 496
472
482 490 488
522 521
490
478
511
464 467
458
471
443
Mynd 10 - THORNroacuteun iacute lesskilningi hjaacute innfaeligddum og innflytjendum 2000 til 2012
Lesskilningi hefur hrakshyaeth meira viacuteethast hvar aacute landsbyggethinni ogmunurinn milli landsshybyggethar og houmlfuethshyborgarsvaeligethisins aukist
Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
Nemendum af erlendshy520 um uppruna hefur
undanfarin aacuter fjoumllgaeth
thorneirra virethast ekki naacute aeth foacuteta sig iacute grunnskoacutelum 460 thornar sem aacuterangur thorneirra iacute lestri er mun lakari en440 hinna sem hafa iacuteslensku aeth moacuteethurmaacuteli
420
Innfaeligddir 400 Landieth iacute heild Innflytjendur
380
500
480
mjoumlg iacute grunnskoacutelum landsins THORNaeth er seacuterstakt aacutehyggjuefni aeth margir
PISA 2000 PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009 PISA 2012 Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
17
722
721
709
699
694
688
104
71
679
159
146
Mynd 11 - Hlutfall thorneirra sem ljuacutekaproacutefi uacuter framhaldsskoacutela aacute skilgreind-um tiacutema
761 10
613 187
613
593 133
589 226
588 52
574 251
567 149
Greining aacute naacutemsframvindu eftir naacutemsbrautum syacutenir aeth naacutemstiacutemi er mjoumlg mismunandi eftir thornviacute aacute hvaetha braut nemandi hoacutef naacutem Koumlnnueth voru afdrif 4161 nemanda sem innritaethist iacute framhaldsskoacutela aacuterieth
Japan 928 2007 Nemendurnir skiptust aacute brautir eins og syacutent er aacute mynd 12
Sloacuteveniacutea
Poacutelland
Bandariacutekin
Iacuterland
Iacutesrael
Sloacutevakiacutea
762
795
868
87
881
855 27
Eins og fram kemur aacute myndinni innritast um 27 nemenda aacute almennar brautir um 60 nemenda innritast beint aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir en einungis 14 aacute starfsnaacutemsbrautir Til samanburethar maacute geta thorness aeth innan Evroacutepusambandsins innritast um 50 nemenda aacute starfsnaacutemsbrautir
Bretland
Ungverjaland
Meethaltal
Belgiacutea
Finnland
Austurriacuteki
Sviacutethornjoacuteeth
Kanada
Eistland Vorieth 2013 eftir sex skoacutelaaacuter skiptist hoacutepurinn eins og mynd 13 syacutenir Af thorneim 2441 sem innrituethust aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir framhaldsskoacutela haustieth 2007 luku 1879 naacutemi meeth stuacutedentsproacutefi eetha 769 Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 41 aacuter aeth meethaltali (hafa verethur iacute huga aeth nemendum var aetheins fylgt eftir iacute 6 aacuter til vors 2013) Af thorneim 1720 sem innrituethust aacute aethrar brautir en boacuteknaacutemsbrautir til stuacutedentsproacutefs luku 395 eetha 23 stuacutedentsproacutefi Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 47 aacuter Athygli vekur aeth naeligrri 70 thorneirra 1124 sem innrituethust aacute almennar brautir houmlfethu
Danmoumlrk
Holland ekki lokieth naacutemi sex aacuterum siacuteethar Um 55 thorneirra sem innrituethust aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth
Frakkland naacutemi aeth loknum sex skoacutelaaacuterum
Noregur
Spaacutenn
Nyacuteja Sjaacuteland Aldursdreifing nemenda iacute starfsnaacutemi og boacuteknaacutemi er afar oacuteliacutek enda ljuacuteka faeligrri iacute fyrrnefnda hoacutepnum naacutemi aacute tilsettum tiacutema Aacuterieth 2012 var meethalaldur
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Iacutesland sker sig uacuter hoacutepi helstu samanburetharlanda iacute thornviacute hversu faacuteir ljuacuteka naacutemi uacuter framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema Aetheins um 44 thorneirra sem innshyrituethust iacute framhaldsskoacutela haustieth 2003 houmlfethu lokieth naacutemi aacute skilgreindum naacutemstiacutema (sem aeth jafnaethi er fjoumlgur aacuter heacuter aacute landi) og tveimur aacuterum eftir thornann tiacutema houmlfethu einungis 58 brautskraacuteethst
Lokieth aacute skilgreindum naacutemstiacutema Lokieth tveimur aacuterum eftir skilgreindan naacutemstiacutema
Heimild OECD Education at a Glance 2013
54
451 292
442 141 IacuteslandLuacutexemborg
Mexiacutekoacute framhaldsskoacutelanema aacute boacuteknaacutemsbrautum 187 aacuter en 44 thorneirra voru 25 aacutera eetha eldri Iacute starfsnaacutemi er aldursdreifing allt oumlnnur meethalaldur nemenda var 252 aacuter en 355 voru 25 aacutera eetha
18
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Um 70 thorneirra sem innritast aacute almennar brautir og um 55 thorneirra sem innritast aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth naacutemi 6 aacuterum siacuteethar
Mynd 12 - Innritun nemenda uacuter 10 bekk grunnskoacutela aacutebrautir framhaldsskoacutela haust 2007
27
59
14
Meeth stuacutedentsbrautum er aacutett vieth brautir sem lyacutekshyur meeth stuacutedentsproacutefi Starfsnaacutemsbrautir veita undirbuacutening fyrir stoumlrf ss iacute iethn- eetha heilbrigethisshygreinum og fela yfirleitt iacute seacuter verklega thornjaacutelfun Aacute almenna braut innrit- ast yfirleitt thorneir nemshyendur sem uppfylla ekkikroumlfur um inntoumlku aacute aethrar brautir framhaldsshyskoacutela
Almennar brautir Starfsnaacutemsbtautir Stuacutedentsbrautir
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
Mynd 13 - Staetha nemenda sem innrituethust 2007 sex aacuterum siacuteethar
100
80
60
40
20
0 Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Almennar brautir
Lokieth starfsnaacutemsproacutefi Ekki lokieth neinu proacutefi
Lokieth stuacutedentsproacutefi
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
19
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
eldri (sjaacute mynd 14) THORNessi athugun aacute naacutemsferli eins aacutergangs og upplyacutesingar um aldur nemendagefa almennar viacutesbendingar um aeth naacutemsferill nemenda seacute oacuteliacutekur eftir thornviacute hvort thorneir hefja naacutem aacutestuacutedentsnaacutemsbrautum eetha starfsnaacutemsbrautum Margir sem hverfa fraacute naacutemi hefja siacuteethar naacutem aacutestarfsnaacutemsbrautum eftir aeth hafa verieth iacute vinnu Einnig er vitaeth aeth sumir sem ljuacuteka stuacutedentsproacutefi hefja siacuteethan starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi
Leietha maacute aeth thornviacute liacutekur aeth laacutegt hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi heacuter aacute landi geti aacutett raeligtur iacute baacutegum lesskilningi sem birtist ma iacutethornviacute hversu haacutett hlutfall thorneirra sem hefja naacutem aacutealmennum brautum (70) ljuacuteka ekki naacutemi THORNeirsem hefja naacutem aacute almennri braut hafa margirhverjir ekki naacuteeth fullnaeliggjandi aacuterangri iacute grunnskoacutela og virethast ekki foacuteta sig iacute framhaldsskoacutela Einnig verethur aeth teljast liacuteklegt aeth nemendur velji seacuterekki naacutemsbrautir vieth haeligfi Ofangreind atriethi eru oacutetviacuteraeligethar viacutesbendingar um alvarlegar brotalamir iacute skipulagi og uppbyggingu naacutemsins naacutemsraacuteethgjoumlf og vaeligntingum nemenda til sjaacutelfra siacuten og naacutemsins
Brotthvarf uacuter skoacutela er ekki skilgreint aacute sama haacutett iacute oumlllum loumlndum og stofnunum Iacute rannsoacutekn OECD aacute brautskraacuteningu nyacutenema aacute framhaldsskoacutelastigisem aacuteethur var minnst aacute var miethaeth vieth aeth thorneirnemendur sem ekki houmlfethu lokieth proacutefi sex aacuterum eftir innritun og ekki voru lengur skraacuteethir iacute skoacutela hefethuhorfieth uacuter naacutemi Aacute Iacuteslandi houmlfethu 29 thorneirra sem innrituethust ekki lokieth proacutefi eftir sex aacuter og voru ekki skraacuteethir iacute neinn skoacutela en 13 voru enn skraacuteethir iacute skoacutela eftir sex aacuter aacuten thorness aeth ljuacuteka naacutemi
Hagstofa Evroacutepusambandsins Eurostat safnarupplyacutesingum fraacute hagstofum Evroacutepulanda semkanna brotthvarf (e early school leavers) iacute vinnushymarkaethskoumlnnunum en thornar er brotthvarf skilgreint sem thornaeth hlutfall 18-24 aacutera foacutelks sem ekki hefur lokieth oumlethru naacutemi eftir grunnskoacutela og ekki hefur verieth iacute naacutemi eetha starfsthornjaacutelfun siacuteethustu fjoacuterar vikur aacuteethur en koumlnnunin er gereth
Goumlgn Hagstofu Evroacutepusambandsins benda til thorness aeth brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu seacuteeinna haeligst aacute Iacuteslandi eetha um 20 (sjaacute mynd 15)
Mynd 14 - Aldursdreifing nemenda aacute stuacutedents- og starfsnaacutemsbrautumhaustieth 2012
Meethalaldur nemenda aacute boacuteknaacutemsbrautum er 187 aacuter en 252 aacute starfsshynaacutemsbrautum
Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Meethalaldur
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuterInnu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
2500
2000
1500
1000
500
0 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
2020
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu er einna haeligst aacute Iacuteslandi
Ef litieth er til thorneirra landa thornar sem brotthvarfsshyhlutfallieth er haeligrra en aacute Iacuteslandi svo sem Spaacutenar Moumlltu Portuacutegals og Tyrklands maacute sjaacute aeth mun hraethar hefur gengieth iacute thornessum loumlndum aeth draga uacuter brotthvarfi uacuter naacutemi en heacuter aacute landi Samkvaeligmt goumlgnum Eurostat droacutest brotthvarf aacute Iacuteslandi aetheins saman um 12 aacute aacuterunum 2009-2012 og thornviacute er oacutehaeligtt aeth segja aeth thornoumlrf seacute aacute aacutehrifariacutekum aethgerethum ef Iacutesland aacute aeth eiga moumlguleika aacute aeth naacute thornviacute markmiethi sem flest Evroacutepuriacuteki hafa sett seacuter aeth brotthvarf verethi undir 10 aacuterieth 2020
Atvinnuthornaacutetttaka ungs foacutelks er mikil heacuter aacute landi (sjaacute mynd 16) sem kann aeth auka liacutekur aacute brotthvarfi og thornviacute aeth nemendum saeligkist naacutemieth seint Afleiethingar af haeliggri naacutemsframvindu iacute framhaldsskoacutela og miklu brotthvarfi eru ma thornaeligr aeth margir snuacutea aftur til naacutems eftir tviacutetugt THORNaeth seacutest td aacute thornviacute aeth meethalaldur starfsnaacutemsnemenda er um 25 aacuter en thornoacute ekki siacuteethur hinu aeth 30-40 fleiri stunda naacutem iacute dagskoacutela en vera aeligtti miethaeth vieth foacutelksfjoumllda iacute aacutergoumlngum aacute framhaldsskoacutelaaldri THORNoacute eru ekki taldir meeth thorneir sem stunda fjarnaacutem eetha saeligkja kvoumlldskoacutela
THORNessi haeligga naacutemsframvinda iacuteslenskra framhaldsshyskoacutelanema er afleiething margviacuteslegra galla aacute menntakerfinu iacute bland vieth feacutelagslega thornaeligtti THORNar maacute helst nefna oacutefullnaeliggjandi undirbuacutening stoacuters hoacuteps nemenda uacuter grunnskoacutela og aeth thorneir faacute ekki naacutem og thornjoacutenustu vieth haeligfi iacute framhaldsskoacutela sem aftur leiethir til brotthvarfs Vinna meeth skoacutela og naacutem meeth vinnuhleacuteum stuethlar einnig aeth haeliggarinaacutemsframvindu Loks maacute nefna aeth thorneir sem leggja stund aacute starfsnaacutem virethast flestir hefja thornaeth naacutem eftir tviacutetugt og meethalaldur thorneirra sem ljuacuteka starfsnaacutemi er haacuter
Kyacutepur 114 117
Eistland 139 105
Lettland 105 139
THORNyacuteskaland 105 111
Iacuterland 97 116
Danmoumlrk 91 113
Finnland 89 99
Holland 88109
77 Luacutexemborg 81
Austurriacuteki 76 87
Sviacutethornjoacuteeth 75 70
Lithaacuteen 65 87
Sviss 5591
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland 55
53
44
54
49
53 2012 ()2009 ()
Kroacuteatiacutea 42 39 Heimild Eurostat vinnumarkshy
aethskoumlnnun
Vieth umbaeligtur aacute menntakerfi thornarf aeth horfa til margra thornaacutetta Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir hins vegar svo ekki verethur um villst aeth thornaeth er oacuteskynsamlegt aeth reyna aeth vinna aeth of moumlrgum breytingum iacute einu Farsaeliglla er aeth einbeita seacuter aeth nokkrum houmlfueththornaacutettum sem liacuteklegastir eru til aeth skilamestum aacutevinningi baeligethi til lengri og skemmri tiacutema
Mynd 15 - Brotthvarf iacute Evroacutepuloumlndum2009 og 2012
443 Tyrkland 396 312Spaacutenn 249271 Malta 226 312Portuacutegal 208 213Iacutesland 201 192 Iacutetaliacutea 176 Hlutfall ungs foacutelks aacute 166 Ruacutemeniacutea 174 aldrinum 18-24 aacutera sem
Noregur 176 hefur hvorki lokieth proacutefi 148 157 uacuter framhaldsskoacutela neacute er
Bretland 135 143
skraacuteeth iacute skoacutela Aacute Iacuteslandi ESB 127 var thornetta hlutfall 20 Buacutelgariacutea 147 aacuterieth 2012 125
Belgiacutea 120 111
Makedoacuteniacutea 117 162
Frakkland 116 122
Ungverjaland 115112
Grikkland 114 144
21
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mynd 16 - Atvinnuthornaacutetttaka foacutelks aacute aldrinum 18-24 aacutera ndash miethaeth vieth fyrstaaacutersfjoacuterethung aacuter hvert
Vinna meeth skoacutela og thornaeth aeth ungt foacutelk hverfur tiacutemabundieth fraacute naacutemi til aeth stunda vinnu stuethlar ma aeth haeliggri naacutemsshyframvindu
Heimild Hagstofa Iacuteslands
80
75
70
65
60 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Mynd 17 ndash Hlutfall dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum af mannfjoumllda 16-20 aacutera
Haacutett hlutfall eldri nemenda skyacuterir aethfjoumlldi dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum er 30 haeligrri en mannfjoumlldi 16 - 20 aacutera
Heimild Hagstofa Iacuteslands
150
130
110
90
80 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
22
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacuteslendingar eru ekki einir um aeth vilja baeligta menntakerfi sitt og viacuteetha erlendis hefur skapast mikil reynsla og thornekking aacute thornroacuteun og umboacutetum aacute thornviacute sviethi THORNar hafa menn rannsakaeth menntakerfi iacute althornjoacuteethlegu samhengi og safnaeth miklum goumlgnum thornar aeth luacutetandi sem hefur gert fraeligethimoumlnnum kleift aeth bera saman hvaetha aethferethir gefast best og hvaetha thornaeligttir reynast oumlrethugastir viethureignar (UNESCOIIEP 2012)
THORNoacutett taka megi seacuter tiltekin menntakerfi til THORNjoacuteethverjar staethieth iacute thorneirri truacute aeth menntakerfi thorneirra fyrirmyndar verethur einnig aeth hafa misjafnar vaeligri meethal hinna bestu iacute heimi en niethurstoumlethur aethstaeligethur iacute huga og finna thornaacute leieth sem fellur aeth PISA syacutendu aeth aacuterangur thornyacuteskra nemenda iacute lestri menningu og stoumlethu skoacutelakerfisins iacute hverju landi var thornaacute undir meethaltali OECD riacutekja Aacuterangur thornyacuteskra Aacuteherslur eiga heldur ekki aeth vera hinar soumlmu thornegar nemenda iacute lesskilningi og oumlethrum greinum PISA reynt er aeth gera saeligmilegt menntakerfi miethlungi hefur batnaeth aeth miklum mun siacuteethan og er THORNyacuteskalandgott og thornegar menn vilja gera aacutegaeligtt menntakerfi nuacute vel yfir meethaltali OECD iacute oumlllum greinum framuacuterskarandi (McKinsey 2010)
Umbaeligtur aacute menntakerfi veretha ekki innleiddar og Iacuteslendingar geta margt af oumlethrum thornjoacuteethum laeligrt iacute byggethar aacute engu thornaeligr thornurfa traustan grundvoumlll sem thornessum efnum baeligethi thorneim sem standa iacute fremstu thornolir sliacutekar breytingar Skoacutelakerfi viacuteetha um heim roumleth iacute althornjoacuteethlegum samanburethi og einnig hinum hafa aeth miklu leyti buacuteieth vieth thornrotlaust tilraunastarf sem naacuteeth hafa aeth baeligta stoumlethu siacutena verulega Maacute thornar og thornroacuteun undanfarna aacuteratugi THORNar er Iacutesland engin nefna Asiacuteuloumlnd svo sem Singapuacuter Suethur-Koacutereu og undantekning Nuacute maacute halda thornviacute fram aeth thornaeth seacute Japan en einnig vestraelign loumlnd aacute boreth vieth Finnland merki um einlaeliggan aacutesetning yfirvalda og skoacutelafoacutelks THORNyacuteskaland Holland Poacutelland og sum fylki Kanada til umboacuteta en hitt verethur einnig aeth jaacuteta aeth thornetta Gjarna er viacutesaeth til thorness aacuterangurs sem naacuteethst hefur iacute starf hefur oft reynst sundurlaust yfirsyacutenin oacuteljoacutes Ontario-fylki iacute Kanada og verethur reynslan thornar gereth og aacuterangurinn eftir thornviacute aeth nokkru umtalsefni heacuter
Iacute leiethbeiningum UNESCO um framthornroacuteun mennta-Einnig maacute seacuterstaklega benda aacute breytingu til kerfis eru tilgreindir aacutetta lykilthornaeligttir aacuterangursriacutekra batnaethar iacute THORNyacuteskalandi thornar sem menn toacuteku til og varanlegra umboacuteta iacute menntamaacutelum Heacuter skal oacutespilltra maacutelanna eftir slaeligmar niethurstoumlethur uacuter fyrstu gereth stutt grein fyrir thorneim meeth daeligmum um PISA-koumlnnuninni aacuterieth 2000 Fram aeth thornviacute houmlfethu uacutetfaeligrslu thorneirra iacute oumlethrum loumlndum
23
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan voumlll
1 Faacute og metnaetharfull markmieth raunhaeligf vel iacutegrundueth og opinber
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og verkgreina jafnt sem liacutekamsraeligktar enda er thornaeth til skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki thorness fallieth aeth styrkja meginmarkmieth eins og laeligsi kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan Loks er mikilvaeliggt aeth muna aeth maeliglingarnar eru voumlll THORNessi markmieth aeligttu aeth hafa thornyacuteethingu fyrir gerethar til thorness aeth geta brugethist vieth ef umbaeligturnar almenning og menntakerfieth iacute heild og vera kynnt laacuteta aacute seacuter standa en ekki til thorness aeth refsa opinberlega Eins aeligttu thornau aeth vera maeliglanleg aacute viethkomandi skoacutelum einhvern haacutett svo aeth haeliggt vaeligri aeth fylgjast meeth thornviacute hvernig miethaethi og bregethast vieth THORNoacute skyldi Ontario-fylki setti seacuter tvouml maeliglanleg meginshyvarast aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute maeliglingarnar markmieth iacute umboacutetum sem hoacutefust thornar aacuterieth 2003 Aeth svo aeth thornaeligr fari ekki aeth raacuteetha foumlr td meeth thornviacute aeth 75 nemenda naeligethu aacutegaeligtisaacuterangri (e performing leggja houmlfuethaacuteherslu aacute aeth allir standist proacutef iacute staeth at high level) iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi iacute thorness aeth veita raungoacuteetha og varanlega menntun grunnskoacutelum og aeth 85 nemenda uacutetskrifuethust Ljoacutemandi aacuterangur aacute proacutefi er liacutetils virethi einn og seacuter uacuter framhaldsskoacutela (e high school) aacute tilsettum ef hann er ekki iacute goacuteethu samraeligmi vieth thornaeth sem aacute tiacutema Fyrra markmiethieth er maeliglt meeth samraeligmdum undan fer og eftir raunverulega haeligfni nemenda proacutefum iacute 3 og 6 bekk en hieth siacuteethara meeth uacutetskriftarshyog fjoumllbreytilega kennslu iacute samraeligmi vieth thornarfir og toumllum THORNraacutett fyrir aeth meginaacuteherslan vaeligri loumlgeth aacute aacutehuga nemendanna lestur og staeligrethfraeligethi var einnig loumlgeth aukin aacutehersla
aacute heilbrigethi og listir Nokkur haeligtta er aacute aeth thornegar til kastanna kemur einskorethist aacuteherslur skoacutela um of vieth thornessi faacuteu meginmarkmieth og aeth aethrir thornaeligttir skoacutelastarfs geti orethieth uacutet undan THORNviacute aeligtti aacutefram aeth leggja raeligkt vieth breidd iacute naacutemsframboethi td aacute sviethi list- og
2 Uppbyggilegar umbaeligtur fyrir alla iacute oumlllum skoacutelum
THORNegar raacuteethist er iacute nauethsynlegar umbaeligtur gaeligtir Jaacutekvaeligethni og hvatning uacutetilokar hins vegar ekki oft tilhneigingar til aeth gera thornaeth aacute neikvaeligethum gagnryacuteni Alltaf maacute gera betur og menntakerfieth forsendum skoacutelar kennarar og nemendur standi og einstakir skoacutelar aeligttu aeth meta aacutebendingar um sig illa og thornviacute neyethist stjoacuternvoumlld til thorness aeth griacutepa thornaeth sem betur maacute fara Einnig thornarf aeth gaeligta thorness iacute taumana Reynslan syacutenir aeth raunverulegum aeth umbaeligturnar taki til allra en verethi ekki aetheins iacute umboacutetum verethur ekki komieth aacute meeth miethstyacuterethum thorneim skoacutelum sem verr standa Iacute oumlllum skoacutelum eru breytingum eetha beinum fyrirmaeliglum aeth ofan Setja nemendur sem geta gert betur og leggja thornarf kapp aeligtti fram umboacutetaaacuteaeligtlun fyrir menntakerfieth og aacute aeth munur iacute frammistoumlethu verethi sem minnstur innleietha aacute thornann haacutett aeth skoacutelafoacutelk sjaacutei seacuter hag iacute henni hvort sem er milli kynja landsvaeligetha eetha uppruna og vilji vinna aeth framgangi hennar innan hvers skoacutela Ella kunna bestu aacuteform aeth veretha aeth engu
24
3 Uppbygging getu til breytinga
Til thorness aeth naacute fram breytingum thornarf thornekkingu og haeligfni fjaacutermagn og stuethning og einnig staethfastan vilja Til thorness aeth umbaeligtur naacuteist fram iacute hverjum skoacutela thornarf getan til sliacutekra breytinga aeth vera fyrir hendi innan thorneirra Hana getur thornurft aeth byggja upp samhlietha undirbuacuteningi aeth hinum eiginlegumarkmiethum
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter THORNviacute er auethvitaeth ekki thornannig farieth sjaacutelf stefnubreytingin leiethir ekki til framfara heldur hvernig tekst aeth vinna uacuter henni Efla thornarf aacutehuga getu og aacutebyrgethartilfinningu thorneirra sem iacute skoacutelum starfa til aeth naacute tilsettum aacuterangri THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth hvetja aacutefram til goacuteethra verka og veita stuethning Aetheins thornannig er haeliggt aeth gera kroumlfu um aacuterangur
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter
THORNaeth er lykilatriethi aeth kennarar faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra aeth vinna aeth umboacutetum aacute siacutenum heimavelli Sliacutek kunnaacutetta er margslungin og thornviacute thornarf uppbygging hennar aeth vera fjoumllbreytileg um leieth og stuethlaeth er aeth thornviacute aeth foacutelk laeligri hvaeth af oumlethru baeligethi innan skoacutela og meeth samvinnu milli skoacutela Starfsthornroacuteun iacute skoacutelakerfinu aeligtti aeth miethast vieth thornaeth aacuten thorness thornoacute aeth missa sjoacutenar aacute meginmarkmiethinu sem er aeligvinlega aeth naacute fram jaacutekvaeligethum breytingum hjaacute nemendum og betri aacuterangri thorneirra
Iacute breytingastarfinu iacute Ontario var mikil aacutehersla loumlgeth aacute aeth byggja upp thornekkingu og haeligfni iacute menntakerfinu og viacuteethtaeligkur stuethningur veittur vieth aeth baeligta kennslu meeth td starfsthornroacuteun kennara mati og leiethbeiningum vieth aacuteaeligtlanagereth og baeligttu naacutemsefni Komieth var aacute samstarfi milli skoacutela og fraeligethsluumdaeligma og samtoumlk kennara og skoacutelastjoacuternenda toacuteku thornar virkan thornaacutett
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
25
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast
4 Viacuteethtaeligkt samstarf innan menntakerfisins undir styrkri forystu
Til aeth naacute fram varanlegum umboacutetum skiptir maacuteli aeth foacutelk um menntakerfieth thornvert og endilangt seacute samstiga um thornaeligr Mikilvaeliggt er aeth viacuteethtaeligk eining riacuteki um umboacutetaaacuteaeligtlanirnar innleiethingu thorneirra og framkvaeligmd thornoacute svo aeth skoethanir kunni aeth vera skiptar um leiethirnar THORNannig thornarf oumlfluga talsmenn breytinganna innan sem utan skoacutelakerfisins THORNaeth er hvorki einfalt neacute fljoacutetlegt aeth afla aacuteformunum sliacuteks stuethnings iacute thornjoacuteethfeacutelaginu en thornaeth er braacuteethnauethsynlegt
Stjoacuternvoumlld thornurfa ljoacuteslega aeth hafa forystu iacute umboacutetastarfinu og stilla saman margviacuteslega strengi Jafnframt er nauethsynlegt aeth leita leiethtoga meethal kennara stjoacuternenda sveitarstjoacuternarmanna samtaka kennara nemenda og foreldra til aeth fylgja thornviacute eftir Stuethla thornarf aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett iacute umboacutetastarfinu
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast Aacuteaeligtlanir geta ekki komieth iacute staeth aethgeretha Meeth thornviacute aeth byggja markvisst upp forystu um umboacutetastarfieth er baeligethi stuethlaeth aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett og aeth thornaeth reynist langvinnt
Umboacutetamoumlnnum haeligttir oft til aeth truacutea thornviacute aeth allir hljoacuteti aeth vera sama sinnis og thorneir Sliacutekt er auethvitaeth ekki raunin foacutelk hefur misjoumlfn viethhorf og skilning aacute hlutunum Sameiginleg framtiacuteetharsyacuten sprettur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur thornarf aeth vinna aeth henni THORNviacute thornurfa stjoacuternvoumlld aeth eiga virk samskipti vieth alla thornaacute sem hlut eiga aeth maacuteli og gefa thorneim kost aacute aeth koma sjoacutenarmiethum siacutenum aacute framfaeligri Ekki er siacuteethur
mikilvaeliggt aeth naacute til almennings meeth upplyacutesingum um umboacutetaaacuteform faacute reglulega fram opinbera umraeligethu og viethhalda almennri saacutett um thornau
Sliacutek samskipti mega hvorki vera spuni neacute einhlietha aacutevarp hins opinbera heldur aeligttu thornau aeth snuacuteast um aeth draga fram oacuteliacutek sjoacutenarmieth og taka tillit til thorneirra Laeligra af thornviacute sem vel maeliglist fyrir og hvaeth thornykir ekki skila aacuterangri Reglulega (og eftir thornviacute sem tilefni gefast til) aeligtti svo aeth uacutetbuacutea og koma aacute framfaeligri upplyacutesingum til fjoumllmiethla og almennings THORNaeligr eiga ekki aetheins aeth luacuteta aeth umboacutetaaacuteaeligtluninniheldur einnig aeth oumlethrum thornaacutettum menntakerfisins thornannig maacute koma iacute veg fyrir aeth thorneir seacuteu vanraeligktir thornoacute aacuteherslan seacute aacute umbaeligturnar
Ekki maacute gleyma aethkomu kennara og samtaka thorneirra Umboacutetum iacute menntakerfinu verethur ekki komieth aacute nema meeth goacuteethum kennurum og er stuethningur thorneirra mikils virethi Maacuteli skiptir aeth goacuteethum kennurum bjoacuteethist goacuteeth laun og viethunandi starfsskilyrethi en jafnframt thornarf kennarasteacutettin aeth vera oumlflug iacute siacutenu fagi og njoacuteta trausts iacute samfeacutelaginu
Til thorness aeth naacute samstoumlethu um framgang umboacuteta var iacute Ontario settur aacute foacutet samraacuteethsvettvangur undir stjoacutern menntamaacutelaraacuteethherra sem helstu samstarfsaethilar aacutettu aethild aeth Aacuteethur en raacuteethist var iacute umbaeligturnar hafethi skorist iacute odda milli stjoacuternvalda og kennara en meeth thornviacute aeth leggja mikla raeligkt vieth samstarfieth og fela samtoumlkum kennara framkvaeligmd aacute tilteknum thornaacutettum umboacutetanna naacuteethist aeth endurvinna traust milli aethila Einnig var loumlgeth houmlfuethaacutehersla aacute aeth miethla upplyacutesingum um framgang umboacutetanna til almennings og koma aacute samstarfi vieth nemendur og foreldra
26
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim
5 Laeligrdoacutemar af nyacuteskoumlpun rannsoacuteknum og goumlgnum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim Sliacutek thornekking er grunnur goacuteethra breytinga og nyacutebreytni Samt er thornaeth svo aeth fjoumllmoumlrg thornroacuteunarverkefni hafa ekki verieth grundvoumlllueth aacute traustri thornekkingu hvorki um thornaeth sem fyrir er neacute hvaeth best hefur reynst annars staethar Eins er of sjaldan lagt mat aacute aacuterangurinn THORNraacutett fyrir aeth thornekking aacute umboacutetum iacute menntun hafi aukist hefur oft minna orethieth uacuter hagnyacutetingu hennar Iacute thornviacute samhengi skiptir td maacuteli aeth kennarasteacutettin nyacuteti seacuter rannsoacuteknir og afrakstur sprotaverkefna til aeth baeligta kennslu
Leggja aeligtti aukna aacuteherslu aacute aeth nyacuteta rannsoacuteknir og vel heppnaeth thornroacuteunarstarf til aeth breyta aacuteherslum iacute skoacutelastarfi Eins maacute nyacuteta betur goumlgn um naacutemsaacuterangur nemenda Ekki til thorness aeth refsa skoacutelum eetha daeligma nemendur heldur til thorness aeth vinna uacuter thorneim og nyacuteta til uacuterboacuteta thornar sem skoacuterinn kreppir THORNaeth aacute til daeligmis vieth um niethurstoumlethur skimunarproacutefa samraeligmdra proacutefa eetha niethurstoumlethur PISA
Til thorness aeth skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld taki aacutebyrgeth aacute aacuterangri nemenda er lagt til aeth fylgst seacute meeth
gt framvindu miethaeth vieth eigin getu og markmieth gt samanburethi vieth aethra skoacutela og sveitarfeacuteloumlg gt frammistoumlethu miethaeth vieth thornaeth sem best gerist
heima og erlendis
Siacuteethast en ekki siacutest aeligttu skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld aeth gefa thornviacute seacuterstakan gaum hvernig stuethla megi aeth thornviacute aeth fleiri nemendur naacutei viethunandi aacuterangri
Iacute oumlethrum loumlndum hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute aeth byggja upp goacuteeth upplyacutesingakerfi um nemendur en einnig leitast vieth aeth koma aacute samstarfi skoacutela og thorneirra sem stunda menntarannsoacuteknir
6 Aacutehersla aacute lykilaethgerethir aacuten thorness aeth thornaeth komi niethur aacute oumlethrum thornaacutettum
Reynslan syacutenir aeth til lengdar er mjoumlg erfitt aetheinbeita seacuter aeth afmoumlrkuethum lykilmarkmiethumhvort heldur horft er til einstakra skoacutela eetha menntakerfisins iacute heild THORNraacutett fyrir goacuteethan aacutesetning getur margt dreift huganum aacute langri leieth reglulega er skipt um poacutelitiacuteska forystu og samfeacutelagieth getur tekieth verulegum breytingum THORNviacute er mikilvaeliggt
aeth reyna aeth sjaacute fyrir hvaeth geti helst orethieth til aeth trufla thornaeth aeth menn haldi markaethri stefnu og gera raacuteethstafanir til aeth koma iacute veg fyrir aeth lykilstjoacuternendur missi sjoacutenar aacute henni Um leieth aeligtti aeth vera til farvegur fyrir aethra thornaeligtti skoacutelastarfsins og thornaeth sem ber aeth houmlndum svo aeth thornviacute megi sinna eins og thornoumlrf krefur
27
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu
7 Betri nyacuteting fjaacutermuna iacute menntakerfinu
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum vekja aacute thorneim athygli og skapa hvata en thorneim thornarf aeth verja af kostgaeligfni thornar sem thornoumlrf er aacute Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu Sem
8 Vandaeth til innleiethingar umboacuteta
Innleiething aethgeretha til aeth naacute settum markmiethumer oft vandasoumlm Huacuten maacute ekki vera oacutesveigjanleg framkvaeligmdaacuteaeligtlun heldur thornarf aeth taka tillit til aethstaeligethna og nauethsynlegra breytinga
Tveir thornaeligttir innleiethingarinnar eru seacuterstaklega mikilvaeliggir annars vegar almennur stuethningshyur vieth hana og hins vegar moumlguleikar menntashymaacutelayfirvalda til aeth veita henni forystu og styethja vieth hana Yfirleitt er sjoacutenum ekki beint naeliggjanlega aeth thornessum thornaacutettum
Stefnumoacutetunin sjaacutelf meeth viacuteethtaeligku samraacuteethi getur tekieth langan tiacutema en eftirfylgnin er oft takmoumlrkueth Til thorness aeth innleietha breytingar iacute menntakerfi thornurfa thorneir sem vinna aeth thornviacute verkefni aeth faacute goacuteethan stuethning THORNetta hefur viacuteetha verieth leyst meeth thornviacute aeth raacuteetha raacuteethgjafa og verkefnisstjoacutera og soumlmuleiethis meeth thornviacute aeth auka samstarf milli aethila kennara skoacutelastjoacuternenda og fraeligethsluyfirvalda
daeligmi um aacuteherslur af thornviacute taginu maacute nefna aukinn beinan stuethning vieth naacutem og kennslu og aeth komieth seacute aacute fjaacuterhagslegri umbun fyrir aacuterangur THORNannig er iacute sumum loumlndum miethaeth vieth aeth skoacutelar sem sinna nemendum meeth miklar thornarfir geti umbunaeth kennurum thorneirra seacuterstaklega og raacuteethieth til siacuten reynslumeiri kennara
Meeth thornviacute aeth vinna aeth umboacutetum meeth thornessum haeligtti toacutekst menntamaacutelayfirvoumlldum iacute Ontario aeth naacute verulegum aacuterangri aacute aacuterunum 2003-2009 THORNar voru sett markmieth um aeth 75 nemenda iacute 3 og 6 bekk grunnskoacutela aeligttu aeth naacute haacuteu stigi iacute lesskilningi og staeligrethfraeligethilaeligsi og aeth 85 framhaldsskoacutelanema brautskraacuteethust aacute tilskildum tiacutema Meeth samstilltu aacutetaki toacutekst aacute thornessum sex aacuterum aeth fjoumllga thorneim sem naacuteethu laacutegmarksviethmiethum iacute lestri ritun og laeligsi aacutestaeligrethfraeligethi uacuter 54 iacute 67 Aacute soumlmu aacuterum joacutekst hlutshyfall thorneirra sem luku framhaldsskoacutela uacuter 67 iacute 79
Heacuter hefur verieth stiklaeth aacute stoacuteru um thornaeligr aacuteherslur sem unnieth hefur verieth aeth iacute Ontario og viacuteethar thornar sem goacuteethur aacuterangur hefur naacuteethst iacute menntamaacutelum
Verethur nuacute vikieth aeth tilloumlgum um hvernig koma megi aacute umboacutetum heacuter aacute landi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
28
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Ef tekieth er mieth af reynslu annarra thornjoacuteetha er margt sem bendir til thorness aeth meeth skipulegum langtiacutemaaethgerethum verethi unnt aeth baeligta stoumlethu iacuteslensks menntakerfis
Smaeligeth landsins gerir thornaeth auethveldara aeth naacute Heacuter er lagt til aeth farieth verethi aeth reynslu annarra oumlllum hlutaetheigandi saman um sameiginleg thornjoacuteetha og sett faacute og skyacuter markmieth yacutett undir jaacutekvaeligeth markmieth og stilla saman strengi en innri viethhorf og getu til breytinga Jafnframt verethi haft styrkur menntakerfisins og nuacutetiacutemalegir innviethir viacuteethtaeligkt samstarf og stuethlaeth aeth thornviacute aeth forysta samfeacutelagsins auka einnig liacutekur aacute aeth sami aacuterangur um umbaeligturnar verethi oacuteskorueth Siacuteethast en ekki siacutest naacuteist vieth aeth mennta ungt foacutelk heacuter aacute landi og thornar verethi loumlgeth aacutehersla aacute rannsoacuteknir thornekkingarmiethlun og sem best tekst til erlendis stuethning vieth skoacutelastarf
Markmieth um lestur Hlutfall thorneirra sem naacute grunnviethmiethum (2 stig) iacute lesskilningi PISA fari uacuter 79 (2012) iacute 90 2018
Mikilvaeliggt er aeth skapa jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs og aeth allir geti naacuteeth aacuterangri iacute lestri Iacute thornviacute felst aeth ungt foacutelk seacute hvatt til aeth lesa fjoumllbreytilegt efni baeligethi heima og iacute skoacutela THORNaeth felur einnig iacute seacuter aeth thorneir sem annast lestrarkennslu beri aacutebyrgeth aacute aeth allir nemendur hafi vieth lok grunnskoacutela oumlethlast aacutekveethna grundvallarfaeligrni iacute lestri og lesskilningi THORNaeth aacute vieth um kennara og annaeth starfsfoacutelk skoacutela foreldra og skoacutelanefndir sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld menntamaacutela Um leieth er nauethsynlegt aeth innan menntakerfisins seacute haeliggt aeth koma til moacutets vieth misjafnar thornarfir nemenda og aeth rannsakaeth verethi meeth kerfisbundnum haeligtti hvaetha aethferethir skila bestum aacuterangri
Iacute skyacuterslu um lestrarkennslu iacute Evroacutepu er fjallaeth um thornaeth sem maacuteli skiptir til aeth baeligta lestur oglesskilning Oacutetalmargt utan skoacutela og innan hefur aacutehrif aacute lestur en aacute grundvelli althornjoacuteethlegra rannsoacutekna og samanburethar milli landa maacute greina mikilvaeliggustu thornaeligttina (Eurydice 2011)
Grunn aeth lestrarnaacutemi thornarf aeth leggja thornegar iacute leikskoacutela meeth skipulegri maacuteloumlrvun markvissum lestri fyrir boumlrnin umraeligethum um thornaeth sem lesieth er og meeth thornviacute aeth yacuteta undir aacutehuga aacute lestri Iacute grunnskoacutela
liggi fyrir skilgreind viethmieth sem komi skyacutert fram iacute aethalnaacutemskraacute eetha meeth oumlethrum haeligtti um lestrarhaeligfni og hvernig huacuten er dyacutepkueth jafnt og thorneacutett fram aacute unglingastig meeth fjoumllbreyttum haeligtti
Ekkert eykur faeligrni iacute lestri eins og thornaeth aeth lesa Eftir thornviacute sem nemendur lesa meira og fjoumllbreyttara efni eykst skilningur thorneirra og loumlngun til aeth lesa meira THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth fjoumllbreytt naacutemsefni seacute nyacutett vieth kennslu ss dagbloumleth tiacutemarit skaacuteldsoumlgur fraeligethirit og rafraelignn texti Ekki maacute heldur gleyma aeth heimilin gegna lykilhlutverki Mikilvaeliggt er aeth foreldrar lesi fyrir boumlrn en ekki siacuteethur aeth thorneir hvetji thornau til aeth lesa sjaacutelf og hjaacutelpi thorneim vieth thornaeth og seacuteugoacuteethar fyrirmyndir
Almenn hvatning um aeth foacutelk lesi meira er goacuteethra gjalda vereth Sliacutekt houmlfethar thornoacute fremur til thorneirra sem eru vel laeligsir en siacuteethur til hinna sem er stirt um lestur eetha hafa liacutetinn aacutehuga THORNaacute skiptir maacuteli aeth nyacuteta rafraelignt efni og nyacutemiethla og fjoumllbreytta framsetningu efnis sem houmlfethar frekar til yngri kynsloacuteethanna
Mikilvaeliggt er aeth greina moumlgulegan lestrarvanda barna snemma thornviacute aeth thorneim mun auethveldara
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
29
Heimild OECD Education at a Glance 2013
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute 1-7 bekk grunnskoacutela er hlutfall moacuteethurshymaacutelskennslu aacute Iacuteslandi mun laeliggra en iacute samanshyburetharloumlndum
verethur aeth vinda ofan af honum meeth seacutertaeligkum kennsluaethferethum og thornjaacutelfun THORNegar aacute leikskoacutelastigi er haeliggt aeth sjaacute viacutesbendingar um hugsanlegalestrarerfiethleika siacuteethar meir og um aeth gera aeth nyacuteta tiacutemann til thorness aeth afstyacutera thorneim meeth thornviacute aeth leggja raeligkt vieth hljoacuteethkerfisvitund nemenda
Iacutehlutun vegna lestraroumlrethugleika er oft oacutemarkviss Niethurstoumlethur PIRLS-koumlnnunar aacute lestri (2006) leiddu iacute ljoacutes aeth 44 nemenda iacute Evroacutepuloumlndum aacutettu kost aacute stuethningi aethstoetharfoacutelks vegna lestrarvanda en hins vegar aacutettu aetheins 25 nemenda kost aacute thornjoacutenustu seacuterfraeligethings iacute lestri Oft er loumlng bieth eftir thornjoacutenustu seacuterfraeligethings svo sem vegna maacutelroumlskunar en skjoacutet viethbroumlgeth vieth sliacutekum vanda skipta miklu maacuteli Meeth thornviacute aeth betrumbaeligta kunnaacutettu kennara til aeth greina og bregethast vieth lestrarvanda maacute naacute miklum aacuterangri THORNar geta skyacuter viethmieth um lestrarfaeligrni aacute hverju naacutemsstigi hjaacutelpaeth
Til thorness aeth baeligta lestrarfaeligrni og skilning unglinga aacute floacuteknari og seacuterhaeligfethari texta er mikilvaeliggt aeth thornjaacutelfa lesturinn iacute yacutemsum naacutemsgreinum Margt bendir aacute hinn boacuteginn til thorness aeth kennarar seacuteu mjoumlg misvel undir thornaeth buacutenir og thornviacute thornarf aeth stilla saman strengi iacute skoacutelum hvaeth thornennan thornaacutett varethar allt fraacute upphafi til loka grunnskoacutela
THORNegar horft er til kennslustunda iacute grunnskoacutelum er hlutfall moacuteethurmaacutelskennslu af heildinni mun laeliggra heacuter en iacute naacutegrannaloumlndunum Iacute nyacuterri aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela var hlutur iacuteslenskushykennslu nokkueth aukinn en thornraacutett fyrir thornaeth er huacuten hlutfallslega mun minni en moacuteethurmaacutelskennsla iacute samanburetharloumlndum
Mynd 18 - Moacuteethurmaacutelskennsla sem hlutfall af heildarkennslustundafjoumllda aacuteIacuteslandi og iacute samanburetharloumlndum 2011
35
30
25
20
15
10
5
0 Danmoumlrk Finnland Noregur ESBIacutesland
30
Moumlgulegar aethgerethir
1 Hlutur moacuteethurmaacutelskennslu iacute viethmiethunarshystundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela verethi aukinn
2 Sett verethi viethmieth um laacutegmarkshaeligfni iacute lestri aacute tilteknum stigum grunnskoacutelans thornmt lestrarhraetha lesskilning orethaforetha og ritfaeligrni iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacute
3 Reglubundnar maeliglingar aacute lesskilningi verethi samhaeligfethar meeth greinandi proacutefum allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela og niethurstoumlethurnar nyacutettar aacute markvissan haacutett Loumlgbundin samraeligmd koumlnnunarproacutef verethi nyacutett iacute sama skyni svo og laeligsisproacutef iacute framhaldsskoacutelum
4 Nemendur af erlendum uppruna njoacuteti seacuterstaks stuethnings meeth thornaeth fyrir augum aeth thorneir naacuteisoumlmu faeligrni iacute lesskilningi og aethrir nemendur
5 Hver leikskoacuteli og grunnskoacuteli geti brugethist jafnoacuteethum vieth viacutesbendingum um lestrarvanda einstakra nemenda Kennarar faacutei thornjaacutelfun og stuethning til thorness aeth bregethast vieth
6 Allir leikshy og grunnskoacutelar setji seacuter laeligsisstefnu iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacuter og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga
7 Yacutett verethi undir jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs iacute thornjoacuteethshyfeacutelaginu og nemendur hvattir til aeth lesa seacuter til aacutenaeliggju utan skoacutela
8 Foreldrar verethi virkjaethir til aeth vekja aacutehuga aacute lestri og styethja vieth lestrarnaacutem barna sinna
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
31
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Markmieth um naacutemsframvindu Hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi aacute tilskildum tiacutema fari uacuter 44 (2011) iacute 60 2018
Til aeth naacute thornessu markmiethi er lagt til aeth aacutehersla verethi loumlgeth aacute thornrjaacute thornaeligtti
gt Endurskipulagning naacutemstiacutema gt Aethgerethir gegn brotthvarfi gt Betri starfsmenntun
Endurskipulagning naacutemstiacutema
Iacutesland sker sig uacuter oumlethrum loumlndum thornegar kemur aeth lengd naacutems fram aeth haacuteskoacutela (sjaacute mynd 19) Aetheins um 44 thorneirra sem hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela uacutetskrifast um tviacutetugt eftir fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur nemenda sem hefja haacuteskoacutelanaacutem heacuter aacute landi er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
THORNaeth hversu faacuteir ljuacuteka framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema og hve naacutemsframvindan er misjoumlfn eftir naacutemsbrautum gefur til kynna aeth endurskoetha thornurfi naacutemsskipulag iacute framhaldsskoacutelum og thornar meeth lengd naacutemstiacutema og uppbyggingu naacutemsbrauta ekki siacutest iacute starfsmenntun
Meeth thornviacute aeth endurskipuleggja naacutemstiacutema iacute framshyhaldsskoacutelum og taka aukieth tillit til mismunandi thornarfa yacutemissa nemendahoacutepa maacute stuethla aeth thornviacute aeth fleiri ljuacuteki naacutemi aacute skilgreindum tiacutema Naacutemsferill nemenda iacute framhaldsskoacutela er mislangur baeligethi eftir thornviacute aacute hvaetha naacutemsbraut thorneir innritast og hvort thorneir hefja naacutem iacute bekkjar- eetha aacutefangaskoacutela Auk thorness koma nemendur misvel undirbuacutenir uacuter grunnskoacutela og sumir framhaldsskoacutelar velja nemendur inn eftir einkunnum iacute boacuteklegum greinum aacute meethan aethrir taka vieth oumlllum umsaeligkjendum
Meethalnaacutemstiacutemi thorneirra sem innritast aacute stuacutedentsshynaacutemsbrautir er iacute nokkueth foumlstum skorethum og aeth jafnaethi fjoumlgur aacuter hjaacute flestum Iacute aacutefangakerfinu er
meiri sveigjanleiki meeth naacutemslok Athygli vekur aeth 22 luku naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum iacute aacutefangaskoacutelum en sambaeligrilegt hlutfall var einungis 05 iacute bekkjarskoacutelum Iacute thorneim framhaldsskoacutelum thornar sem reynsla er fengin af thornriggja aacutera naacutemsbrautum hefur staeligrstur hluti nemenda kosieth aeth ljuacuteka naacutemi aacute thornremur aacuterum eetha 70 iacute Kvennaskoacutelanum og 57 iacute Menntaskoacutela Borgarfjarethar
Iacute Kvennaskoacutelanum byacuteethst nemendum hefethbundieth boacuteknaacutem til stuacutedentsproacutefs aacutesamt almennri braut Nemendum gefst kostur aacute aeth ljuacuteka naacutemi aacute 3 3frac12 eetha 4 aacuterum Samhlietha styttingu naacutemstiacutemavoru nyacutejar naacutemsbrautir settar aacute foacutet naacutemsmat var endurskoethaeth og gereth gangskoumlr aeth betri nyacutetingu aacute skoacutelaaacuterinu Aacutefangar kjarnagreina aacute stuacutedentsproacutefsbrautum eru skilgreindir fraacute 2 thornrepi og thornviacute er skoumlrun vieth naacutemsefni grunnskoacutela minni en aacuteethur var Menntaskoacuteli Borgarfjarethar hefur lengt skoacutelaaacuterieth meeth svipuethum haeligtti og Kvennaskoacutelinn og breytt nyacutetingu thorness aacutesamt thornviacute aeth naacutemsbrautir og naacutemsmat var endurskoethaeth
Nemendur sem innritast aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir bekkjarskoacutela ljuacuteka langflestir proacutefi aacute fjoacuterum aacuterum en miethaeth vieth reynslu Kvennaskoacutelans gaeligti stoacuter hluti thorneirra lokieth naacutemi aacute thornremur aacuterum Iacute nuacuteverandi kerfi lyacutekur nuacute thornegar um fimmtungur nemenda iacute aacutefangaskoacutelum naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum
Meeth thornviacute aeth endurskoetha uppbyggingu naacutemsbrauta og naacutemstiacutema aacute oacuteliacutekum brautum maeligtti baeligta naacutemsframvindu nemenda Einnig kemur til greina aeth setja skyacuterari moumlrk um naacutemstiacutema og aldur Iacute flestum oumlethrum loumlndum er miethaeth vieth aeth foacutelk ljuacuteki naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir tiltekinn aldur Iacute Noregi veretha nemendur td aeth hafa lokieth naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir 25 aacutera aldur en eftir thornaeth
32
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Iacuteslenskir nemendur sem hefja haacuteskoacutelanaacutem hafa aeth baki fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur thorneirra er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
er naacutem thorneirra skilgreint sem fullorethinsfraeligethsla og fer thornaacute fram iacute oumlethrum stofnunum Naacutem iacute framhaldsskoacutelum iacute Danmoumlrku tekur thornrjuacute aacuter Nemendur eldri en 25 aacutera eru skilgreindir sem bdquofullorethnirldquo og thornoacutett thorneir geti aacutefram stundaeth naacutem iacute framhaldsskoacutelum velja thorneir seacuterleiethir aeligtlaethar fullorethnum nemendum Iacute Sviacutethornjoacuteeth thornurfa nemendur aeth hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela iacute siacuteethasta lagi aacuterieth sem thorneir veretha tuttugu aacutera og hafa thornaacute thornrjuacute aacuter til thorness aeth ljuacuteka naacutemi Allir eiga siacuteethan reacutett aacute naacutemi iacute fullorethinsfraeligethslustofnunum sveitarfeacutelaga
Iacute nyacutelegum uacutettektum althornjoacuteethlegra aethila aacute efnahagsshylegri stoumlethu Iacuteslands (OECD 2013 McKinsey 2012) er einatt bent aacute aeth mikill aacutevinningur vaeligri af thornviacute aeth stytta naacutemstiacutema til stuacutedentsproacutefs um eitt eetha tvouml aacuter thornannig aeth hann vaeligri sambaeligrilegur vieth oumlnnur loumlnd Er bent aacute aeth stytta megi naacutemstiacutema baeligethi iacutegrunnskoacutelum og framhaldsskoacutelum um eitt aacuter
Iacute loumlgum um grunnskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacute grunnshyskoacutela hefur ekki verieth gert raacuteeth fyrir styttingu naacutemstiacutema aacute thornviacute skoacutelastigi Fremur hefur verieth horft til sveigjanlegra skila milli grunn- og framhaldsskoacutela thornannig aeth grunnskoacutelanemar geti stytt seacuter leieth annaethhvort meeth thornviacute aeth taka framhaldsskoacutelaaacutefanga aacute meethan thorneir eru enn iacute grunnskoacutela eetha meeth thornviacute aeth innritast iacute framhaldsskoacutela beint uacuter 9 bekk aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum sem eru skilgreind iacute aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela
Um thornessar mundir er verieth aeth gera uacutettekt aacute aacutehrifum stefnunnar um skoacutela aacuten aethgreiningar aacute grunnskoacutela og seacuterfraeligethithornjoacutenustu sveitarfeacutelaga iacute leik- og grunnskoacutelum Jafnframt mun Iacutesland taka thornaacutett iacute samanburetharuacutettekt OECD aacute nyacutetingu fjaacutermagns og annarra aethfanga iacute grunnskoacutelum miethaeth vieth aacuterangur THORNessar uacutettektir munu vafalaust skila gagnlegum upplyacutesingum um stoumlethu grunnskoacutelans
Mynd 19 - Lengd skoacutelagoumlngu aacute boacutekshynaacutemsbrautum framhaldsskoacutela iacute Evroacutepu
Aldur
14 15 16 17 18 19 20
Iacutesland Noregur
Danmoumlrk
Sviacutethornjoacuteeth
Finnland
THORNyacuteskaland
Iacutetaliacutea
Eistland
Lettland
Lithaacuteen
Luacutexemborg
Buacutelgariacutea
Ungverjaland
Poacutelland
Ruacutemeniacutea
Spaacutenn
Malta
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland
Sviss
Bretland
Iacuterland
Belgiacutea
Grikkland
Frakkland
Portuacutegal
Kyacutepur
Holland
Austurriacuteki Heimild Eurydice The structshyure of the European education systems 20132014
33
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Menntun og haeligfni aacute nyacuterri oumlld
Iacute menntakerfinu er miethaeth vieth aeth haeligfni seacute skipt iacute stig innan svokallaeths haeligfniramma THORNannig er gert raacuteeth fyrir aeth nemendur tileinki seacuter grunnshyhaeligfni aacute fyrstu stigum en seacutertaeligkari haeligfni eftir thornviacute sem aacute liacuteethur skoacutelagoumlnguna Haeligfni oumlethlast menn thornoacute ekki einungis iacute skoacutelum THORNar er vissulega lagethur mikilvaeliggur grunnur en svo lengi laeligrir sem lifir baeligethi iacute starfi og daglegu liacutefi THORNviacute skiptir naacutemshaeligfni miklumaacuteli Haeligfnin til aeth geta laeligrt alla aeligvi
Hugtakieth laeligsi er einn maeliglikvarethi aacute haeligfni Laeligsi thornyacuteethir iacute hefethbundnum skilningi thornaeth aeth geta lesieth ogskrifaeth Iacute skilgreiningu aacute hugtakinu laeligsi sem stuethst er vieth iacute PISA-rannsoacutekn OECD er merkingin viacuteethtaeligkshyari og viacutesar til getu nemenda til aeth beita thornekkingusinni og faeligrni iacute mikilvaeliggum naacutemsgreinum til aeth greina skilja leysa og uacutetskyacutera viethfangsefni yacutemissa naacutemsgreina skilmerkilega og vieth alls kyns aethstaeligethshyur THORNannig er til daeligmis talaeth um laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og naacutettuacuterufraeligethi auk lesskilnings
Aacute althornjoacuteethlegum vettvangi er nuacute mikieth raeligtt um hvaetha menntun og haeligfni nemendur thornurfi aeth tileinka seacuteraacute 21 oumlldinni THORNaacutetttaka iacute atvinnuliacutefi og samfeacutelagi 21 aldar krefjist aukinnar aethloumlgunarhaeligfni og siacutefelldrar endurnyacutejunar thornekkingar iacute takt vieth oumlra framthornroacuteun Einnig er loumlgeth aacutehersla aacute skoumlpun heilbrigethi samshyskipti gagnryacutena hugsun og sjaacutelfbaeligrni en alltkemur thornetta fram iacute nyacutelegum aethalnaacutemskraacutem heacuter aacute landi Loks hafa augu manna beinst aeth upplyacutesshyinga- og samskiptataeligkni en nyacuteting hennar hefur
gerbreytt thorneim kroumlfum sem gerethar eru iacute samfeacutelagi og atvinnuliacutefi
THORNegar grunnurinn var lagethur aeth iacuteslensku menntakerfi aacute fyrri hluta siacuteethustu aldar voru samfeacutelag og atvinnuhaeligttir oacuteliacutekir thornviacute sem nuacute er THORNaeligr hugsjoacutenir sem frumkvoumlethlar menntunar heacuter aacute landi houmlfethu um almenna menntun og taeligkifaeligri allra til thornroska og thornaacutetttoumlku iacute lyacuteethraeligethisthornjoacuteethfeacutelagi eru enn iacute goacuteethu gildi aacute nyacuterri oumlld Hins vegar hafa kroumlfur um haeligfni breyst og ungt foacutelk thornarf aeth vera undir thornaeth buacuteieth aeth taka thornaacutett iacute samfeacutelagi og atvinnuliacutefi sem er stoumlethugum breytingum undirorpieth
Iacute althornjoacuteethlegu samfeacutelagi eiga thornjoacuteethir iacute siacutefelldri samshykeppni thornar sem oumlflugt atvinnuliacutef og groacuteskumikieth samfeacutelag laethar aeth ungt og kraftmikieth foacutelk Goacuteeth menntun er lykilthornaacutettur iacute allri thornroacuteun iacute atvinnuliacutefi og samfeacutelagi Staetha einstaklinga og thornjoacuteetha mdash hvort sem litieth er til verethmaeligtaskoumlpunar feacutelagslegrar deiglu eetha almennrar velsaeligldar mdash raeligethst iacute aelig riacutekari maeligli af menntun THORNar er lengd skoacutelagoumlngu ekki endilega maeliglikvarethinn heldur hvaetha haeligfni einstaklingar hafa tileinkaeth seacuter thornegar skoacutela sleppir og hvernig thorneir geta hagnyacutett seacuter hana til thorness aeth takast aacute vieth nyacute og oumlgrandi viethfangsefni alla aeligvi
Framtiacuteetharsyacutenin er aeth ungt foacutelk aacute Iacuteslandi standi jafnfaeligtis erlendum jafnoumlldrum sem best standa iacute menntun og hafi soumlmu taeligkifaeligri til thornaacutetttoumlku iacute samfeacutelagi og atvinnuliacutefi aacute 21 oumlld
bdquoMenntun hvers manns verethur aeth metast eftir thornviacute hve haeligfur hann er til aeth lifa og starfa iacute mannlegu feacutelagi lifa og starfa thornannig aeth liacutef hans verethi meeth hverjum degi meira virethi fyrir sjaacutelfan hann og aethraldquo
7
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Staetha iacuteslensks menntakerfis miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
Einn helsti styrkleikiiacuteslensks menntakerfshyis er joumlfn taeligkifaeligri til menntunar Iacutesland er
skoacutela
meethal thorneirra landa thornar sem minnstur munur er aacute aacuterangri nemenda milli
Mynd 1 ndash Hversu mikil aacutehrif hefurskoacuteli aacute aacuterangur iacute staeligrethfraeligethi
Meeth samanburethi vieth oumlnnur loumlnd maacute greina viacutesbendingar um stoumlethu iacutesshylenska menntakerfisins hvar styrkur
77 thorness liggur og hvar skoacuterinn kreppir Finnland 6 90Iacutesland 10
Sviacutethornjoacuteeth 8612 Einn helsti styrkleiki iacuteslensks menntakerfis sam-
Noregur 8312 kvaeligmt sliacutekum samanburethi er joumlfn taeligkifaeligri til
66Danmoumlrk 13 menntunar Iacutesland er meethal thorneirra landa thornar sem 64 minnstur munur er aacute aacuterangri nemenda milli skoacutela Eistland 13
(sjaacute mynd 1) Sem daeligmi maacute nefna aeth iacute PISA-koumlnnun Iacuterland 6815 74 OECD aacuterieth 2012 er Iacutesland naeligst aacute eftir Finnlandi iacute
Spaacutenn 17 joumlfnuethi milli skoacutela thornegar laeligsi aacute staeligrethfraeligethi er maeliglt 75Kanada 18 Hins vegar er munur aacute aacuterangri nemenda innan skoacutela
Poacutelland 76 meeth thornviacute mesta sem gerist en liacuteklegt er aeth stefnan 20 73 um bdquoskoacutela aacuten aethgreiningarldquo valdi thornar nokkru um Bandariacutekin 23 42Mexiacutekoacute 23 Feacutelagsleg staetha hefur liacutetil aacutehrif aacute aacuterangur iacuteslenskra 90Nyacuteja Sjaacuteland 28 nemenda Aethgengi aeth menntun er gott haacutett iacute
Grikkland 61 thornriethjungur thornjoacuteetharinnar um 100 thornuacutesund manns er 29
Bretland 76 aeth jafnaethi skraacuteethur iacute skoacutela og naeligr thornaacutetttakan til allra 30
aldurshoacutepa allt fraacute leikskoacutela til framhaldsfraeligethslu 79Aacutestraliacutea 31
Hlutfall () af dreifingu aacute staeligrethfraeligethilaeligsi skyacuterist af
Mismun milli meethaltala skoacutela Mismun milli nemenda innan hvers skoacutela
Heimild OECD PISA-koumlnnun 2012 Naacutemsmatsstofnun
73Portuacutegal 31 Annar styrkur iacuteslensks menntakerfis er aeth miethstyacuter-Chile 43 ing er liacutetil Sveitarstjoacuternir skoacutelar og naeligrsamfeacutelag 33
Sviss 68 hafa mikla moumlguleika til aeth aacutekveetha naacutemsframboeth 38
og skipulag skoacutelastarfs enda veita aethalnaacutemskraacuter 69Koacuterea 45 leik- grunn- og framhaldsskoacutela mikieth svigruacutem til 51Austurriacuteki 48 thorness aeth skoacutelastarfieth seacute moacutetaeth aacute heimavelli Sveit-
Iacutetaliacutea 49 arstjoacuternir setja seacuter skoacutelastefnu og geta aacute grundvelli 52 77 hennar moacutetaeth aacuteherslur iacute starfi leik- og grunnskoacutela Luacutexemborg 53
og skoacutelanaacutemskraacuter thorneirra Aacute framhaldsskoacutelastigi 53Teacutekkland 50 vinna skoacutelar aacutefangalyacutesingar og gera tilloumlgur aeth 48Japan 54 naacutemsbrautum sem menntamaacutelaraacuteethuneyti staeth-
Iacutesrael 74 festir svo thornaeligr verethi hluti af aethalnaacutemskraacute THORNannig 55
THORNyacuteskaland 51 hafa sveitarstjoacuternir og skoacutelar svigruacutem til aeth laga 58
naacutemsframboeth og skoacutelastarf aeth aethstaeligethum aacute hverjshy41Sloacuteveniacutea 58 um staeth oacuteliacutekum nemendahoacutepum og thornoumlrfum thorneirra 59Sloacutevakiacutea 59 37Tyrkland 60 Velliacuteethan nemenda er mikilvaeligg forsenda farsaeligllshy61 ar menntunar og aeth nemendur geti tileinkaeth seacuterBelgiacutea 62
fjoumllbreytta haeligfni Liacuteethan nemenda aacute Iacuteslandi er goacuteeth iacute Ungverjaland 3963 samanburethi vieth oumlnnur loumlnd en iacute althornjoacuteethlegri koumlnnun 34Holland 65 Althornjoacuteetha heilbrigethisstofnunarinnar (World Health
8
Organisation WHO 2012) aacute heilbrigethi og liacuteethan 15aacutera skoacutelabarna kom fram aeth Iacutesland var iacute fjoacuteretha saeligtithornaacutetttoumlkulanda thornegar spurt var uacutet iacute aacutenaeliggju barnameeth liacutefieth (sjaacute mynd 2) Athygli vekur aeth liacuteethan pilta er iacute oumlllum tilvikum nema einu betri en stuacutelkna og er svo einnig aacute Iacuteslandi
Margir telja aeth faeligrni iacute notkun upplyacutesingataeligknimuni braacutett skipta skoumlpum iacute liacutefi og starfi einstaklingaog framthornroacuteun samfeacutelaga Aethstaeligethur og aethgengi aethupplyacutesingataeligkni og almenn kunnaacutetta aacute thornaacute taeligknigetur haft mikil aacutehrif aacute menntun og nyacuteskoumlpunbaeligethi innan menntakerfisins og iacute thornjoacuteethfeacutelaginu
Staetha iacuteslensks menntakerfirs miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
99
Iacutesland er fremst Evroacutepuriacutekja thornegar horft er til haeligfni full-orethinna til aeth nyacuteta seacuter upplyacutes-ingataeligkni
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Liacuteethan nemenda aacute Iacuteslandi er goacuteeth iacute samanburethi viethoumlnnur loumlnd
Straacutekar () Stelpur ()
Heimild Althornjoacuteetha heilbrigethisshystofnunin HBSC rannsoacutekn
Noregur
Iacutesland Finnland
Luacutexemborg
Sviacutethornjoacuteeth
Austurriacuteki
Danmoumlrk
Bretland
Holland
Ungverjaland
Lithaacuteen
Spaacutenn
Eistland
Sloacuteveniacutea
Lettland
Frakkland
Portuacutegal
Belgiacutea
EU 27
Iacuterland
Iacutetaliacutea
THORNyacuteskaland
Teacutekkland
Malta
Grikkland
Sloacutevakiacutea
Kyacutepur
Poacutelland
Buacutelgariacutea
Ruacutemeniacutea 10
11
18
23
23
24
24
25
25
25
26
27
28
28
29
29
31
32
32
32
32
32
32
39
42
42
43
43
44
44
14
17
21
22
33
16
25
23
33
21
25
25
29
20
28
22
23
22
19
18
23
34
29
34
25
27
32
27
33
28
15
14
15
10
18
9
13
15
18
10
12
14
16
11
16
11
12
10
10
9
13
18
16
12
11
16
11
12
12
16
61
58
46
45
26
51
38
37
24
44
37
34
27
41
27
38
34
36
39
41
32
16
23
15
22
15
14
18
11
12
Mynd 3 - Toumllvufaeligrni einstaklinga iacuteEvroacutepuriacutekjum
Holland 90
88
87
85
84
84
84
84
81
82
82
82
80
81
84
80
79
71
80
80
81
80
83
78
77
77
77
80
80
78
77
76
75
74
75
75
69
68
58
96
91
90
89
90
88
88
86
89
88
87
87
89
88
85
88
89
86
87
87
85
88
83
87
88
87
88
84
83
84
85
84
85
84
82
77
81
81
63
Belgiacutea (FL)
Finnland
Iacutesland Danmoumlrk
Spaacutenn
Sviss
Eistland
THORNyacuteskaland
Sloacuteveniacutea
Skotland
Frakkland
Noregur
Armeniacutea
Makedoacuteniacutea
Grikkland
England
Ruacutessland
Kanada
Teacutekkland
Bandariacutekin
Austurriacuteki
Lettland
Kroacuteatiacutea
Belgiacutea (FR)
Luacutexemborg
Sviacutethornjoacuteeth
Portuacutegal
Wales
Sloacutevakiacutea
Ungverjaland
Iacuterland
Uacutekraiacutena
Iacutetaliacutea
Poacutelland
Lithaacuteen
Ruacutemeniacutea
Graelignland
Tyrkland
Mynd 2 - Hlutfall 15 aacutera unglinga semsegjast vera mjoumlg aacutenaeliggethir meeth liacutefiethldquo
Hlutfall fullorethinna sem hafa mikla faeligrni iacute toumllvushynotkun er haacutett meethal Iacuteslendinga
Mikil toumllvufaeligrni () Miethlungs toumllvufaeligrni () Liacutetil toumllvufaeligrni () Engin toumllvufaeligrni ()
Heimild Eurostat 2011b Inshyformation Society Statistics
10
200920
3
Staetha iacuteslensks menntakerfirs miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
almennt Iacutesland er fremst Evroacutepuriacutekja thornegar horft er til haeligfni fullorethinna til aeth nyacuteta seacuter upplyacutesingataeligkni(sjaacute mynd 3)
Kannaeth var meethal almennings hversu vel foacutelk var aeth seacuter iacute notkun forrita og einnig iacute floacuteknari aethgerethshyum svo sem uppsetningu styacuterikerfa Hlutfall thorneirra sem hafa mikla faeligrni iacute toumllvunotkun var haeligst meethal Iacuteslendinga og Norethmanna Aeth sama skapi reyndist hlutfall thorneirra sem enga faeligrni houmlfethu vera laeliggst hjaacute Iacuteslendingum
Aacuteskoranir Iacute PIAAC-koumlnnun aacute vegum OECD sem birt var aacuterieth 2013 var laeligsi fullorethinna (18-64 aacutera) kannaeth og eins geta thorneirra til aeth leysa viethfangsefni iacute taeligknivaeligddu umhverfi Niethurstoumlethur thornessarar koumlnnunar hafa viacuteetha orethieth tilefni liacuteflegra umraeligethna um menntun og haeligfni en ein af niethurstoumlethunum var suacute aeth mikil tengsl vaeligru aacute milli laeligsis og efnhagslegra og feacutelagsshylegra thornaacutetta THORNannig eru thorneir sem hafa naacuteeth goacuteethum
toumlkum aacute laeligsi mun liacuteklegri til aeth njoacuteta goacuteethrar heilsuatvinnu haacuterra launa og vera virkir thornaacutetttakendur iacute stjoacuternmaacutelum og samfeacutelagi
Nuacute var thornessi koumlnnun ekki gereth aacute Iacuteslandi en aftur aacute moacuteti hefur komieth iacute ljoacutes aeth mikil fylgni er milli goacuteeths aacuterangurs iacute PISA-koumlnnun 15 aacutera nemenda og haeligfni aacute fullorethinsaacuterum (OECD 2013) thorneas thornviacute betri sem aacuterangurinn var iacute PISA thornviacute meiri var haeligfnin seinna meir Einnig er mikil fylgni milli haeligfni foacutelks og thorness hvaetha skoacutelastigi thornaeth hefur lokieth Draga maacute thornaacute aacutelyktun aeth thornaeth sama eigi vieth heacuter aacute landi
Iacute PISA koumlnnun er athugueth faeligrni 15 aacutera ungmenna iacute lesskilningi laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og laeligsi aacute naacutettshyuacuterufraeligethi Iacutesland hefur lengst af verieth yfir meethaltali OECD riacutekja iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi en fyrshyir neethan meethaltal iacute naacutettuacuterufraeligethi Koumlnnunin hefur verieth loumlgeth fyrir nemendur aacute thornriggja aacutera fresti fraacute aacuterinu 2000 og nyacutelega voru niethurstoumlethur fyrir aacuterieth 2012 birtar
Mynd 4 - Feacutelags- og efnahagslegur aacutevinningur vel laeligsra fullorethinna
Auknar liacutekur eru aacute haacuteum launum miklum poacutelishytiacuteskum aacutehrifum thornaacutettshytoumlku iacute sjaacutelfboethastarfi miklu trausti atvinnu og goacuteethri heilsu meethalfullorethinna sem naacute 4 stigi af 5 iacute PIAAC koumlnnun aacute laeligsi fullorethinna samanborieth vieth einstakshylinga sem naacute 1 stigi eethaneethar
Hlutfallsliacutekur
25
2
15
1 Haacute laun Mikil poacutelitiacutesk THORNaacutetttaka iacute Mikieth traust Atvinna Goacuteeth heilsa Heimild OECD PIAAC-koumlnnun aacutehrif sjaacutelfboethastarfi iacute gareth annarra 2012
11
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Niethurstoumlethur uacuter PISA 2012 syacutena aeth blikur eru aacute lofti iacute aacuterangri iacuteslenskra nemenda eins og mynd 5 syacutenir gloumlgglega Baeligethi hefur aacuterangur iacute lesskilningi versnaeth fraacute fyrstu maeliglingu aacuterieth 2000 og eins hefur samshyanburethur vieth meethaltal annarra landa orethieth oacutehagshystaeligethari Aacute fyrsta PISA proacutefinu iacute lesskilningi var aacutershyangur Iacuteslands 507 stig og fyrir ofan meethaltal OECD en aacute siacuteethasta proacutefi aacuterieth 2012 var aacuterangurinn 483 stig og kominn niethur fyrir meethaltal OECD Mismunurinn aacute milli 2000 og 2012 er 24 stig
Til aeth aacutetta sig aacute thornyacuteethingu thornessa maacute nefna aeth samshykvaeligmt OECD er gert raacuteeth fyrir thornviacute aeth nemendur baeligti sig aeth oumlllu joumlfnu um 45 stig aacute hverju skoacutelaaacuteri Munurinn aacute aacuterangri aacute milli 2000 og 2012 jafngildir thornviacute aeth nemendur sem toacuteku proacutefieth aacuterieth 2012 hafi dregist aftur uacuter fyrirrennurum siacutenum fraacute aacuterinu 2000 um haacutelft skoacutelaaacuter
Varlega verethur aeth fara iacute aeth tuacutelka sveiflur iacute aacuterangri milli aacutera en thornroacuteunin fraacute aldamoacutetum syacutenir aeth Iacutesland verethur aeth baeligta stoumlethu iacuteslenskra nemenda iacute lesskilningi staeligrethfraeligethi og naacutettuacuterufraeligethi eigi thorneir aeth
Mynd 5 - Aacuterangur 15 aacutera nemenda aacute Iacuteslandi iacute PISA-koumlnnun OECD
standa jafnoumlldrum siacutenum iacute oumlethrum loumlndum aacute sporethiAlmennt menntunarstig er oumlnnur viacutesbending um hversu haeligft ungt foacutelk heacuter aacute landi er til aeth takast aacute vieth stoumlrf og frekara naacutem THORNar vekur seacuterstaka athygli hversu haacutett hlutfall ungs foacutelks aacute Iacuteslandi lyacutekur ekki framhaldsskoacutelaproacutefi
Aacute mynd 6 seacutest aeth aacute Iacuteslandi er hlutfall fullorethinna (aacute aldrinum 25-64 aacutera) aacuten framhaldsskoacutelaproacutefs hieth fimmta haeligsta meethal OECD-riacutekja eetha um 30 Munurinn aacute Iacuteslandi og oumlethrum riacutekjum OECD er thornoacute saacute aeth iacute flestum riacutekjum thornar sem thornetta hlutfall er haacutett hafa thornau verieth aeth baeligta stoumlethu siacutena sem aftur endurspeglast iacute betri menntunarstoumlethu yngra foacutelks Suacute er ekki raunin aacute Iacuteslandi thornar sem munur aacute milli yngri og eldri kynsloacuteetha er liacutetill sem syacutenir aeth haeliggtgengur aeth haeligkka menntunarstig thornjoacuteetharinnar
Bent hefur verieth aacute aeth thornetta haacutea hlutfall foacutelks aacuten framhaldsskoacutelamenntunar geti haft alvarlegar efnahagslegar og feacutelagslegar afleiethingar Seacute litieth til reynslu annarra thornjoacuteetha skortir thornann hoacutep sem hverfur snemma fraacute naacutemi frekar haeligfni til aeth finna
Niethurstoumlethur uacuter PISA 2012 syacutena aeth aacuterangur iacuteslenskra nemenda iacute lesskilningi hefur versnshyaeth fraacute fyrstu maeliglingu aacuterieth 2000
Laeligsi aacute staeligrethfraeligethi LesskilningurLaeligsi aacute naacutettuacuterufraeligethi
520
510
500
490
480
470 PISA 2000 PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009 PISA 2012 Heimild OECD PISA-koumlnnun
2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
12
Staetha iacuteslensks menntakerfirs miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
seacuter staeth aacute vinnumarkaethi og liacutekur aacute atvinnuleysifeacutelagslegum vanda aacutehaeligttuhegethun og heilsuleysi eru meiri iacute thorneim hoacutepi THORNegar fram iacute saeligkir er thornetta dyacutert fyrir samfeacutelagieth
Mynd 6 - Hlutfall 25-34 og 25-64 aacuterasem hafa ekki lokieth framhaldsskoacutela
57Tyrkland 68
Versnandi aacuterangur iacute PISA-koumlnnun og laacutegt hlutfall thorneirra sem uacutetskrifast uacuter framhaldsskoacutelum heacuter aacute landi lyacutesa raunveruleika sem taka verethur alvarlega og bregethast thornarf vieth thornegar iacute staeth Breytingar aacute menntakerfi hvort sem thornaeligr eru til hins betra eetha verra koma iacute ljoacutes aacute loumlngum tiacutema og afleiethingarnar eru viacuteethtaeligkar og afdrifariacutekar fyrir einstaklinga og samfeacutelagieth iacute heild
Mexiacutekoacute
Portuacutegal
Spaacutenn
Iacutesland Iacutetaliacutea
Grikkland
Nyacuteja Sjaacuteland
64
65
46
44
29
33
23
56
44
35
29
25
20
20 Aacute Iacuteslandi er hlutfall fullshyorethinna sem ekki hefur
Bretland
Holland
26
28
20
18
lokieth framhaldsskoacutela um 30
Aacutestraliacutea 2918
Belgiacutea 2518
OECD meethaltal 2817
Noregur 2317
Luacutexemborg 1816
Frakkland 2316
Chiacutele 2616
Danmoumlrk 2715
Iacuterland 1114
Ungverjaland 1413
THORNyacuteskaland 1813
Eistland 2812
Iacutesrael 1812
Bandariacutekin 1111
Austurriacuteki 14 11
Sviss 17 10
Finnland 16 10
Sviacutethornjoacuteeth 13 9
Kanada 118
Sloacuteveniacutea 166
Poacutelland 116
Teacutekkland
Sloacutevakiacutea
9
8
6
6 25-64 ()25-34 aacutera ()
Koacuterea 192 Heimild OECD Education at a
Glance 2013
13
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lestur vieth lok grunnskoacutela
Til thorness aeth aacutetta sig betur aacute stoumlethu iacuteslensks menntakerfis skal augum beint seacutershystaklega aeth lestri Iacute PISA-koumlnnuninni er greint aacute milli thornrenns konar bdquolaeligsisldquo thorne lesskilnings eetha lesturs laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og laeligsi aacute naacutettuacuterufraeligethi Litieth er svo aacute aeth lesskilningur seacute forsenda thorness aeth nemendur geti naacuteeth haeligfni til aeth foacuteta sig iacute samfeacutelaginu
Iacute kenningaramma PISA er lesskilningi skipt iacute fimm kennslu og taka virkan thornaacutett iacute samfeacutelaginu Hefur haeligfnithornrep Liacuteta maacute aacute thornrep 2 sem thornaacute laacutegmarksfaeligrni thornaeth gjarnan verieth nefnt bdquoaeth geta ekki lesieth seacuter til iacute lestri sem nemendur thornurfa aeth buacutea yfir svo aeth thorneir gagnsldquo geti naacuteeth aacuterangri iacute liacutefinu seinna meir THORNeir sem lenda thornar fyrir neethan eru ekki beinliacutenis oacutelaeligsir en lenda Eins og sjaacute maacute aacute mynd 7 hefur hlutfall thorneirra sem frekar iacute vandraeligethum aacute naeligsta skoacutelastigi og eiga eru undir thornrepi 2 iacute lesskilningi haeligkkaeth uacuter 15 aacuterieth erfitt meeth aeth tileinka seacuter naacutemsefni og nyacuteta seacuter 2000 iacute 21 aacuterieth 2012 Einnig er thornaeth aacutehyggjuefni aeth
14
35
Lestur vieth lok grunnskoacutela
hlutfall thorneirra sem eru iacute efstu tveimur thornrepunum iacute lesskilningi iacute PISA hefur laeligkkaeth uacuter 33 aacuterieth 2000 iacute 25 aacuterieth 2012 eetha um aacutetta proacutesentustig
Iacute Noregi og Danmoumlrku hefur tekist aeth faeligkka thorneim sem eru iacute laeliggsta haeligfnithornrepi lesskilnings iacute PISA Aacute Iacuteslandi og iacute Sviacutethornjoacuteeth hefur hins vegar sigieth aacute oacutegaeligfuhliethina og standa thornau nuacute lakast afNorethurloumlndunum aeth thornessu leyti (sjaacute mynd 8)
Hlutfall thorneirra sem ekki geta lesieth seacuter til gagns hefur haeligkkaeth uacuter 15 aacuterieth 2000 iacute 21 aacuterieth 2012
Iacute flestum loumlndum er toumlluverethur kynjamunur iacute lesskilningi og standa piltar verr aeth viacutegi en stuacutelkur Svo er einnig aacute Iacuteslandi og var hlutfall pilta iacute neethstu haeligfnithornrepunum aacuterieth 2009 24 en einungis 9 stuacutelkna Aacuterieth 2012 versnaethi staethan nokkueth og voru thornaacute 298 straacutekanna undir thornrepi 2 en 121 stelpnanna
Mynd 7 - Hlutfallsleg dreifing iacuteslenskra nemenda aacute haeligfnithornrep lesskilnings iacutePISA 2000-2012
PISA 2012
PISA 2009
PISA 2006
PISA 2003
PISA 2000
Undir thornrepi 1 () THORNrep 1 () THORNrep 2 () THORNrep 3 () THORNrep 4 () THORNrep 5 ()
8 13 25 30 19 6
5 12 22 2231 9
7 13 25 30 19 6
7 12 24 30 21 7
4 11 22 31 24 9 Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnshyun
Mynd 8 - Hlutfall straacuteka og stelpna aacute Norethurloumlndum sem ekki geta lesieth seacuter tilgagnslsquolsquo
30
25
20
15
10
5
0 Sviacutethornjoacuteeth Noregur Danmoumlrk Finnland
Iacutesland og Sviacutethornjoacuteeth standa nuacute lakast af Norethurshyloumlndum hvaeth lesskilning varethar
Straacutekar StelpurOECD meethaltal
Iacutesland Heimild OECD PISA-koumlnnun 2012 Naacutemsmatsstofnun
15
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Nokkur munur er eftir buacutesetu og undanfarin aacuter hefur lesskilningi hrakaeth meira viacuteethast hvar aacute landsbyggethinni en aacute houmlfuethborgarsvaeligethinu (sjaacute mynd 9) Vesturland er eina landsvaeligethieth sem baeligtir aacuterangur sinn iacute lesskilningi milli aacuteranna 2000 og 2012
Nemendum af erlendum uppruna hefur undanfarin aacuter fjoumllgaeth mjoumlg iacute grunnskoacutelum landsins THORNaeth er seacuterstakt aacutehyggjuefni aeth margir thorneirra virethast ekki naacute aeth foacuteta sig iacute grunnskoacutelum thornar sem aacuterangur thorneirra iacute lestri er mun lakari en hinna sem hafa iacuteslensku aeth moacuteethurmaacuteli
Af ofansoumlgethu maacute sjaacute aeth nauethsynlegt er aeth Iacuteslendingar athugi seacuterstaklega hvernig baeligta megi lesskilning og faeligkka thorneim sem bdquoekki geta lesieth seacuter til gagnsldquo THORNar er staetha drengja seacuterstakt aacutehyggjuefni Viethbroumlgethin thornurfa thornviacute aeth taka mieth af oacuteliacutekri stoumlethu kynjanna Soumlmuleiethis thornarf aeth huga aeth thornviacute hvernig baeligta megi frammistoumlethu nemenda aacute landsbyggethinni sem og innflytjenda
16
Lestur vieth lok grunnskoacutela
Mynd 9 - Meethaltalsaacuterangur iacute lesskilningi eftir landshlutum aacuterin 2000 til 2012
530
520
510
500
490
480
470
460
450
440 Reykjaviacutek Naacutegr Rvk Suethurnes Vesturland Vestfirethir Norethurlv Norethurle Austurland Suethurland -28 PISA stig -12 PISA stig -29 PISA stig +9 PISA stig -24 PISA stig -44 PISA stig -44 PISA stig -63 PISA stig -19 PISA stig
518
508
491 496
472
482 490 488
522 521
490
478
511
464 467
458
471
443
Mynd 10 - THORNroacuteun iacute lesskilningi hjaacute innfaeligddum og innflytjendum 2000 til 2012
Lesskilningi hefur hrakshyaeth meira viacuteethast hvar aacute landsbyggethinni ogmunurinn milli landsshybyggethar og houmlfuethshyborgarsvaeligethisins aukist
Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
Nemendum af erlendshy520 um uppruna hefur
undanfarin aacuter fjoumllgaeth
thorneirra virethast ekki naacute aeth foacuteta sig iacute grunnskoacutelum 460 thornar sem aacuterangur thorneirra iacute lestri er mun lakari en440 hinna sem hafa iacuteslensku aeth moacuteethurmaacuteli
420
Innfaeligddir 400 Landieth iacute heild Innflytjendur
380
500
480
mjoumlg iacute grunnskoacutelum landsins THORNaeth er seacuterstakt aacutehyggjuefni aeth margir
PISA 2000 PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009 PISA 2012 Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
17
722
721
709
699
694
688
104
71
679
159
146
Mynd 11 - Hlutfall thorneirra sem ljuacutekaproacutefi uacuter framhaldsskoacutela aacute skilgreind-um tiacutema
761 10
613 187
613
593 133
589 226
588 52
574 251
567 149
Greining aacute naacutemsframvindu eftir naacutemsbrautum syacutenir aeth naacutemstiacutemi er mjoumlg mismunandi eftir thornviacute aacute hvaetha braut nemandi hoacutef naacutem Koumlnnueth voru afdrif 4161 nemanda sem innritaethist iacute framhaldsskoacutela aacuterieth
Japan 928 2007 Nemendurnir skiptust aacute brautir eins og syacutent er aacute mynd 12
Sloacuteveniacutea
Poacutelland
Bandariacutekin
Iacuterland
Iacutesrael
Sloacutevakiacutea
762
795
868
87
881
855 27
Eins og fram kemur aacute myndinni innritast um 27 nemenda aacute almennar brautir um 60 nemenda innritast beint aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir en einungis 14 aacute starfsnaacutemsbrautir Til samanburethar maacute geta thorness aeth innan Evroacutepusambandsins innritast um 50 nemenda aacute starfsnaacutemsbrautir
Bretland
Ungverjaland
Meethaltal
Belgiacutea
Finnland
Austurriacuteki
Sviacutethornjoacuteeth
Kanada
Eistland Vorieth 2013 eftir sex skoacutelaaacuter skiptist hoacutepurinn eins og mynd 13 syacutenir Af thorneim 2441 sem innrituethust aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir framhaldsskoacutela haustieth 2007 luku 1879 naacutemi meeth stuacutedentsproacutefi eetha 769 Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 41 aacuter aeth meethaltali (hafa verethur iacute huga aeth nemendum var aetheins fylgt eftir iacute 6 aacuter til vors 2013) Af thorneim 1720 sem innrituethust aacute aethrar brautir en boacuteknaacutemsbrautir til stuacutedentsproacutefs luku 395 eetha 23 stuacutedentsproacutefi Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 47 aacuter Athygli vekur aeth naeligrri 70 thorneirra 1124 sem innrituethust aacute almennar brautir houmlfethu
Danmoumlrk
Holland ekki lokieth naacutemi sex aacuterum siacuteethar Um 55 thorneirra sem innrituethust aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth
Frakkland naacutemi aeth loknum sex skoacutelaaacuterum
Noregur
Spaacutenn
Nyacuteja Sjaacuteland Aldursdreifing nemenda iacute starfsnaacutemi og boacuteknaacutemi er afar oacuteliacutek enda ljuacuteka faeligrri iacute fyrrnefnda hoacutepnum naacutemi aacute tilsettum tiacutema Aacuterieth 2012 var meethalaldur
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Iacutesland sker sig uacuter hoacutepi helstu samanburetharlanda iacute thornviacute hversu faacuteir ljuacuteka naacutemi uacuter framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema Aetheins um 44 thorneirra sem innshyrituethust iacute framhaldsskoacutela haustieth 2003 houmlfethu lokieth naacutemi aacute skilgreindum naacutemstiacutema (sem aeth jafnaethi er fjoumlgur aacuter heacuter aacute landi) og tveimur aacuterum eftir thornann tiacutema houmlfethu einungis 58 brautskraacuteethst
Lokieth aacute skilgreindum naacutemstiacutema Lokieth tveimur aacuterum eftir skilgreindan naacutemstiacutema
Heimild OECD Education at a Glance 2013
54
451 292
442 141 IacuteslandLuacutexemborg
Mexiacutekoacute framhaldsskoacutelanema aacute boacuteknaacutemsbrautum 187 aacuter en 44 thorneirra voru 25 aacutera eetha eldri Iacute starfsnaacutemi er aldursdreifing allt oumlnnur meethalaldur nemenda var 252 aacuter en 355 voru 25 aacutera eetha
18
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Um 70 thorneirra sem innritast aacute almennar brautir og um 55 thorneirra sem innritast aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth naacutemi 6 aacuterum siacuteethar
Mynd 12 - Innritun nemenda uacuter 10 bekk grunnskoacutela aacutebrautir framhaldsskoacutela haust 2007
27
59
14
Meeth stuacutedentsbrautum er aacutett vieth brautir sem lyacutekshyur meeth stuacutedentsproacutefi Starfsnaacutemsbrautir veita undirbuacutening fyrir stoumlrf ss iacute iethn- eetha heilbrigethisshygreinum og fela yfirleitt iacute seacuter verklega thornjaacutelfun Aacute almenna braut innrit- ast yfirleitt thorneir nemshyendur sem uppfylla ekkikroumlfur um inntoumlku aacute aethrar brautir framhaldsshyskoacutela
Almennar brautir Starfsnaacutemsbtautir Stuacutedentsbrautir
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
Mynd 13 - Staetha nemenda sem innrituethust 2007 sex aacuterum siacuteethar
100
80
60
40
20
0 Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Almennar brautir
Lokieth starfsnaacutemsproacutefi Ekki lokieth neinu proacutefi
Lokieth stuacutedentsproacutefi
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
19
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
eldri (sjaacute mynd 14) THORNessi athugun aacute naacutemsferli eins aacutergangs og upplyacutesingar um aldur nemendagefa almennar viacutesbendingar um aeth naacutemsferill nemenda seacute oacuteliacutekur eftir thornviacute hvort thorneir hefja naacutem aacutestuacutedentsnaacutemsbrautum eetha starfsnaacutemsbrautum Margir sem hverfa fraacute naacutemi hefja siacuteethar naacutem aacutestarfsnaacutemsbrautum eftir aeth hafa verieth iacute vinnu Einnig er vitaeth aeth sumir sem ljuacuteka stuacutedentsproacutefi hefja siacuteethan starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi
Leietha maacute aeth thornviacute liacutekur aeth laacutegt hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi heacuter aacute landi geti aacutett raeligtur iacute baacutegum lesskilningi sem birtist ma iacutethornviacute hversu haacutett hlutfall thorneirra sem hefja naacutem aacutealmennum brautum (70) ljuacuteka ekki naacutemi THORNeirsem hefja naacutem aacute almennri braut hafa margirhverjir ekki naacuteeth fullnaeliggjandi aacuterangri iacute grunnskoacutela og virethast ekki foacuteta sig iacute framhaldsskoacutela Einnig verethur aeth teljast liacuteklegt aeth nemendur velji seacuterekki naacutemsbrautir vieth haeligfi Ofangreind atriethi eru oacutetviacuteraeligethar viacutesbendingar um alvarlegar brotalamir iacute skipulagi og uppbyggingu naacutemsins naacutemsraacuteethgjoumlf og vaeligntingum nemenda til sjaacutelfra siacuten og naacutemsins
Brotthvarf uacuter skoacutela er ekki skilgreint aacute sama haacutett iacute oumlllum loumlndum og stofnunum Iacute rannsoacutekn OECD aacute brautskraacuteningu nyacutenema aacute framhaldsskoacutelastigisem aacuteethur var minnst aacute var miethaeth vieth aeth thorneirnemendur sem ekki houmlfethu lokieth proacutefi sex aacuterum eftir innritun og ekki voru lengur skraacuteethir iacute skoacutela hefethuhorfieth uacuter naacutemi Aacute Iacuteslandi houmlfethu 29 thorneirra sem innrituethust ekki lokieth proacutefi eftir sex aacuter og voru ekki skraacuteethir iacute neinn skoacutela en 13 voru enn skraacuteethir iacute skoacutela eftir sex aacuter aacuten thorness aeth ljuacuteka naacutemi
Hagstofa Evroacutepusambandsins Eurostat safnarupplyacutesingum fraacute hagstofum Evroacutepulanda semkanna brotthvarf (e early school leavers) iacute vinnushymarkaethskoumlnnunum en thornar er brotthvarf skilgreint sem thornaeth hlutfall 18-24 aacutera foacutelks sem ekki hefur lokieth oumlethru naacutemi eftir grunnskoacutela og ekki hefur verieth iacute naacutemi eetha starfsthornjaacutelfun siacuteethustu fjoacuterar vikur aacuteethur en koumlnnunin er gereth
Goumlgn Hagstofu Evroacutepusambandsins benda til thorness aeth brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu seacuteeinna haeligst aacute Iacuteslandi eetha um 20 (sjaacute mynd 15)
Mynd 14 - Aldursdreifing nemenda aacute stuacutedents- og starfsnaacutemsbrautumhaustieth 2012
Meethalaldur nemenda aacute boacuteknaacutemsbrautum er 187 aacuter en 252 aacute starfsshynaacutemsbrautum
Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Meethalaldur
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuterInnu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
2500
2000
1500
1000
500
0 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
2020
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu er einna haeligst aacute Iacuteslandi
Ef litieth er til thorneirra landa thornar sem brotthvarfsshyhlutfallieth er haeligrra en aacute Iacuteslandi svo sem Spaacutenar Moumlltu Portuacutegals og Tyrklands maacute sjaacute aeth mun hraethar hefur gengieth iacute thornessum loumlndum aeth draga uacuter brotthvarfi uacuter naacutemi en heacuter aacute landi Samkvaeligmt goumlgnum Eurostat droacutest brotthvarf aacute Iacuteslandi aetheins saman um 12 aacute aacuterunum 2009-2012 og thornviacute er oacutehaeligtt aeth segja aeth thornoumlrf seacute aacute aacutehrifariacutekum aethgerethum ef Iacutesland aacute aeth eiga moumlguleika aacute aeth naacute thornviacute markmiethi sem flest Evroacutepuriacuteki hafa sett seacuter aeth brotthvarf verethi undir 10 aacuterieth 2020
Atvinnuthornaacutetttaka ungs foacutelks er mikil heacuter aacute landi (sjaacute mynd 16) sem kann aeth auka liacutekur aacute brotthvarfi og thornviacute aeth nemendum saeligkist naacutemieth seint Afleiethingar af haeliggri naacutemsframvindu iacute framhaldsskoacutela og miklu brotthvarfi eru ma thornaeligr aeth margir snuacutea aftur til naacutems eftir tviacutetugt THORNaeth seacutest td aacute thornviacute aeth meethalaldur starfsnaacutemsnemenda er um 25 aacuter en thornoacute ekki siacuteethur hinu aeth 30-40 fleiri stunda naacutem iacute dagskoacutela en vera aeligtti miethaeth vieth foacutelksfjoumllda iacute aacutergoumlngum aacute framhaldsskoacutelaaldri THORNoacute eru ekki taldir meeth thorneir sem stunda fjarnaacutem eetha saeligkja kvoumlldskoacutela
THORNessi haeligga naacutemsframvinda iacuteslenskra framhaldsshyskoacutelanema er afleiething margviacuteslegra galla aacute menntakerfinu iacute bland vieth feacutelagslega thornaeligtti THORNar maacute helst nefna oacutefullnaeliggjandi undirbuacutening stoacuters hoacuteps nemenda uacuter grunnskoacutela og aeth thorneir faacute ekki naacutem og thornjoacutenustu vieth haeligfi iacute framhaldsskoacutela sem aftur leiethir til brotthvarfs Vinna meeth skoacutela og naacutem meeth vinnuhleacuteum stuethlar einnig aeth haeliggarinaacutemsframvindu Loks maacute nefna aeth thorneir sem leggja stund aacute starfsnaacutem virethast flestir hefja thornaeth naacutem eftir tviacutetugt og meethalaldur thorneirra sem ljuacuteka starfsnaacutemi er haacuter
Kyacutepur 114 117
Eistland 139 105
Lettland 105 139
THORNyacuteskaland 105 111
Iacuterland 97 116
Danmoumlrk 91 113
Finnland 89 99
Holland 88109
77 Luacutexemborg 81
Austurriacuteki 76 87
Sviacutethornjoacuteeth 75 70
Lithaacuteen 65 87
Sviss 5591
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland 55
53
44
54
49
53 2012 ()2009 ()
Kroacuteatiacutea 42 39 Heimild Eurostat vinnumarkshy
aethskoumlnnun
Vieth umbaeligtur aacute menntakerfi thornarf aeth horfa til margra thornaacutetta Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir hins vegar svo ekki verethur um villst aeth thornaeth er oacuteskynsamlegt aeth reyna aeth vinna aeth of moumlrgum breytingum iacute einu Farsaeliglla er aeth einbeita seacuter aeth nokkrum houmlfueththornaacutettum sem liacuteklegastir eru til aeth skilamestum aacutevinningi baeligethi til lengri og skemmri tiacutema
Mynd 15 - Brotthvarf iacute Evroacutepuloumlndum2009 og 2012
443 Tyrkland 396 312Spaacutenn 249271 Malta 226 312Portuacutegal 208 213Iacutesland 201 192 Iacutetaliacutea 176 Hlutfall ungs foacutelks aacute 166 Ruacutemeniacutea 174 aldrinum 18-24 aacutera sem
Noregur 176 hefur hvorki lokieth proacutefi 148 157 uacuter framhaldsskoacutela neacute er
Bretland 135 143
skraacuteeth iacute skoacutela Aacute Iacuteslandi ESB 127 var thornetta hlutfall 20 Buacutelgariacutea 147 aacuterieth 2012 125
Belgiacutea 120 111
Makedoacuteniacutea 117 162
Frakkland 116 122
Ungverjaland 115112
Grikkland 114 144
21
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mynd 16 - Atvinnuthornaacutetttaka foacutelks aacute aldrinum 18-24 aacutera ndash miethaeth vieth fyrstaaacutersfjoacuterethung aacuter hvert
Vinna meeth skoacutela og thornaeth aeth ungt foacutelk hverfur tiacutemabundieth fraacute naacutemi til aeth stunda vinnu stuethlar ma aeth haeliggri naacutemsshyframvindu
Heimild Hagstofa Iacuteslands
80
75
70
65
60 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Mynd 17 ndash Hlutfall dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum af mannfjoumllda 16-20 aacutera
Haacutett hlutfall eldri nemenda skyacuterir aethfjoumlldi dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum er 30 haeligrri en mannfjoumlldi 16 - 20 aacutera
Heimild Hagstofa Iacuteslands
150
130
110
90
80 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
22
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacuteslendingar eru ekki einir um aeth vilja baeligta menntakerfi sitt og viacuteetha erlendis hefur skapast mikil reynsla og thornekking aacute thornroacuteun og umboacutetum aacute thornviacute sviethi THORNar hafa menn rannsakaeth menntakerfi iacute althornjoacuteethlegu samhengi og safnaeth miklum goumlgnum thornar aeth luacutetandi sem hefur gert fraeligethimoumlnnum kleift aeth bera saman hvaetha aethferethir gefast best og hvaetha thornaeligttir reynast oumlrethugastir viethureignar (UNESCOIIEP 2012)
THORNoacutett taka megi seacuter tiltekin menntakerfi til THORNjoacuteethverjar staethieth iacute thorneirri truacute aeth menntakerfi thorneirra fyrirmyndar verethur einnig aeth hafa misjafnar vaeligri meethal hinna bestu iacute heimi en niethurstoumlethur aethstaeligethur iacute huga og finna thornaacute leieth sem fellur aeth PISA syacutendu aeth aacuterangur thornyacuteskra nemenda iacute lestri menningu og stoumlethu skoacutelakerfisins iacute hverju landi var thornaacute undir meethaltali OECD riacutekja Aacuterangur thornyacuteskra Aacuteherslur eiga heldur ekki aeth vera hinar soumlmu thornegar nemenda iacute lesskilningi og oumlethrum greinum PISA reynt er aeth gera saeligmilegt menntakerfi miethlungi hefur batnaeth aeth miklum mun siacuteethan og er THORNyacuteskalandgott og thornegar menn vilja gera aacutegaeligtt menntakerfi nuacute vel yfir meethaltali OECD iacute oumlllum greinum framuacuterskarandi (McKinsey 2010)
Umbaeligtur aacute menntakerfi veretha ekki innleiddar og Iacuteslendingar geta margt af oumlethrum thornjoacuteethum laeligrt iacute byggethar aacute engu thornaeligr thornurfa traustan grundvoumlll sem thornessum efnum baeligethi thorneim sem standa iacute fremstu thornolir sliacutekar breytingar Skoacutelakerfi viacuteetha um heim roumleth iacute althornjoacuteethlegum samanburethi og einnig hinum hafa aeth miklu leyti buacuteieth vieth thornrotlaust tilraunastarf sem naacuteeth hafa aeth baeligta stoumlethu siacutena verulega Maacute thornar og thornroacuteun undanfarna aacuteratugi THORNar er Iacutesland engin nefna Asiacuteuloumlnd svo sem Singapuacuter Suethur-Koacutereu og undantekning Nuacute maacute halda thornviacute fram aeth thornaeth seacute Japan en einnig vestraelign loumlnd aacute boreth vieth Finnland merki um einlaeliggan aacutesetning yfirvalda og skoacutelafoacutelks THORNyacuteskaland Holland Poacutelland og sum fylki Kanada til umboacuteta en hitt verethur einnig aeth jaacuteta aeth thornetta Gjarna er viacutesaeth til thorness aacuterangurs sem naacuteethst hefur iacute starf hefur oft reynst sundurlaust yfirsyacutenin oacuteljoacutes Ontario-fylki iacute Kanada og verethur reynslan thornar gereth og aacuterangurinn eftir thornviacute aeth nokkru umtalsefni heacuter
Iacute leiethbeiningum UNESCO um framthornroacuteun mennta-Einnig maacute seacuterstaklega benda aacute breytingu til kerfis eru tilgreindir aacutetta lykilthornaeligttir aacuterangursriacutekra batnaethar iacute THORNyacuteskalandi thornar sem menn toacuteku til og varanlegra umboacuteta iacute menntamaacutelum Heacuter skal oacutespilltra maacutelanna eftir slaeligmar niethurstoumlethur uacuter fyrstu gereth stutt grein fyrir thorneim meeth daeligmum um PISA-koumlnnuninni aacuterieth 2000 Fram aeth thornviacute houmlfethu uacutetfaeligrslu thorneirra iacute oumlethrum loumlndum
23
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan voumlll
1 Faacute og metnaetharfull markmieth raunhaeligf vel iacutegrundueth og opinber
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og verkgreina jafnt sem liacutekamsraeligktar enda er thornaeth til skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki thorness fallieth aeth styrkja meginmarkmieth eins og laeligsi kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan Loks er mikilvaeliggt aeth muna aeth maeliglingarnar eru voumlll THORNessi markmieth aeligttu aeth hafa thornyacuteethingu fyrir gerethar til thorness aeth geta brugethist vieth ef umbaeligturnar almenning og menntakerfieth iacute heild og vera kynnt laacuteta aacute seacuter standa en ekki til thorness aeth refsa opinberlega Eins aeligttu thornau aeth vera maeliglanleg aacute viethkomandi skoacutelum einhvern haacutett svo aeth haeliggt vaeligri aeth fylgjast meeth thornviacute hvernig miethaethi og bregethast vieth THORNoacute skyldi Ontario-fylki setti seacuter tvouml maeliglanleg meginshyvarast aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute maeliglingarnar markmieth iacute umboacutetum sem hoacutefust thornar aacuterieth 2003 Aeth svo aeth thornaeligr fari ekki aeth raacuteetha foumlr td meeth thornviacute aeth 75 nemenda naeligethu aacutegaeligtisaacuterangri (e performing leggja houmlfuethaacuteherslu aacute aeth allir standist proacutef iacute staeth at high level) iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi iacute thorness aeth veita raungoacuteetha og varanlega menntun grunnskoacutelum og aeth 85 nemenda uacutetskrifuethust Ljoacutemandi aacuterangur aacute proacutefi er liacutetils virethi einn og seacuter uacuter framhaldsskoacutela (e high school) aacute tilsettum ef hann er ekki iacute goacuteethu samraeligmi vieth thornaeth sem aacute tiacutema Fyrra markmiethieth er maeliglt meeth samraeligmdum undan fer og eftir raunverulega haeligfni nemenda proacutefum iacute 3 og 6 bekk en hieth siacuteethara meeth uacutetskriftarshyog fjoumllbreytilega kennslu iacute samraeligmi vieth thornarfir og toumllum THORNraacutett fyrir aeth meginaacuteherslan vaeligri loumlgeth aacute aacutehuga nemendanna lestur og staeligrethfraeligethi var einnig loumlgeth aukin aacutehersla
aacute heilbrigethi og listir Nokkur haeligtta er aacute aeth thornegar til kastanna kemur einskorethist aacuteherslur skoacutela um of vieth thornessi faacuteu meginmarkmieth og aeth aethrir thornaeligttir skoacutelastarfs geti orethieth uacutet undan THORNviacute aeligtti aacutefram aeth leggja raeligkt vieth breidd iacute naacutemsframboethi td aacute sviethi list- og
2 Uppbyggilegar umbaeligtur fyrir alla iacute oumlllum skoacutelum
THORNegar raacuteethist er iacute nauethsynlegar umbaeligtur gaeligtir Jaacutekvaeligethni og hvatning uacutetilokar hins vegar ekki oft tilhneigingar til aeth gera thornaeth aacute neikvaeligethum gagnryacuteni Alltaf maacute gera betur og menntakerfieth forsendum skoacutelar kennarar og nemendur standi og einstakir skoacutelar aeligttu aeth meta aacutebendingar um sig illa og thornviacute neyethist stjoacuternvoumlld til thorness aeth griacutepa thornaeth sem betur maacute fara Einnig thornarf aeth gaeligta thorness iacute taumana Reynslan syacutenir aeth raunverulegum aeth umbaeligturnar taki til allra en verethi ekki aetheins iacute umboacutetum verethur ekki komieth aacute meeth miethstyacuterethum thorneim skoacutelum sem verr standa Iacute oumlllum skoacutelum eru breytingum eetha beinum fyrirmaeliglum aeth ofan Setja nemendur sem geta gert betur og leggja thornarf kapp aeligtti fram umboacutetaaacuteaeligtlun fyrir menntakerfieth og aacute aeth munur iacute frammistoumlethu verethi sem minnstur innleietha aacute thornann haacutett aeth skoacutelafoacutelk sjaacutei seacuter hag iacute henni hvort sem er milli kynja landsvaeligetha eetha uppruna og vilji vinna aeth framgangi hennar innan hvers skoacutela Ella kunna bestu aacuteform aeth veretha aeth engu
24
3 Uppbygging getu til breytinga
Til thorness aeth naacute fram breytingum thornarf thornekkingu og haeligfni fjaacutermagn og stuethning og einnig staethfastan vilja Til thorness aeth umbaeligtur naacuteist fram iacute hverjum skoacutela thornarf getan til sliacutekra breytinga aeth vera fyrir hendi innan thorneirra Hana getur thornurft aeth byggja upp samhlietha undirbuacuteningi aeth hinum eiginlegumarkmiethum
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter THORNviacute er auethvitaeth ekki thornannig farieth sjaacutelf stefnubreytingin leiethir ekki til framfara heldur hvernig tekst aeth vinna uacuter henni Efla thornarf aacutehuga getu og aacutebyrgethartilfinningu thorneirra sem iacute skoacutelum starfa til aeth naacute tilsettum aacuterangri THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth hvetja aacutefram til goacuteethra verka og veita stuethning Aetheins thornannig er haeliggt aeth gera kroumlfu um aacuterangur
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter
THORNaeth er lykilatriethi aeth kennarar faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra aeth vinna aeth umboacutetum aacute siacutenum heimavelli Sliacutek kunnaacutetta er margslungin og thornviacute thornarf uppbygging hennar aeth vera fjoumllbreytileg um leieth og stuethlaeth er aeth thornviacute aeth foacutelk laeligri hvaeth af oumlethru baeligethi innan skoacutela og meeth samvinnu milli skoacutela Starfsthornroacuteun iacute skoacutelakerfinu aeligtti aeth miethast vieth thornaeth aacuten thorness thornoacute aeth missa sjoacutenar aacute meginmarkmiethinu sem er aeligvinlega aeth naacute fram jaacutekvaeligethum breytingum hjaacute nemendum og betri aacuterangri thorneirra
Iacute breytingastarfinu iacute Ontario var mikil aacutehersla loumlgeth aacute aeth byggja upp thornekkingu og haeligfni iacute menntakerfinu og viacuteethtaeligkur stuethningur veittur vieth aeth baeligta kennslu meeth td starfsthornroacuteun kennara mati og leiethbeiningum vieth aacuteaeligtlanagereth og baeligttu naacutemsefni Komieth var aacute samstarfi milli skoacutela og fraeligethsluumdaeligma og samtoumlk kennara og skoacutelastjoacuternenda toacuteku thornar virkan thornaacutett
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
25
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast
4 Viacuteethtaeligkt samstarf innan menntakerfisins undir styrkri forystu
Til aeth naacute fram varanlegum umboacutetum skiptir maacuteli aeth foacutelk um menntakerfieth thornvert og endilangt seacute samstiga um thornaeligr Mikilvaeliggt er aeth viacuteethtaeligk eining riacuteki um umboacutetaaacuteaeligtlanirnar innleiethingu thorneirra og framkvaeligmd thornoacute svo aeth skoethanir kunni aeth vera skiptar um leiethirnar THORNannig thornarf oumlfluga talsmenn breytinganna innan sem utan skoacutelakerfisins THORNaeth er hvorki einfalt neacute fljoacutetlegt aeth afla aacuteformunum sliacuteks stuethnings iacute thornjoacuteethfeacutelaginu en thornaeth er braacuteethnauethsynlegt
Stjoacuternvoumlld thornurfa ljoacuteslega aeth hafa forystu iacute umboacutetastarfinu og stilla saman margviacuteslega strengi Jafnframt er nauethsynlegt aeth leita leiethtoga meethal kennara stjoacuternenda sveitarstjoacuternarmanna samtaka kennara nemenda og foreldra til aeth fylgja thornviacute eftir Stuethla thornarf aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett iacute umboacutetastarfinu
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast Aacuteaeligtlanir geta ekki komieth iacute staeth aethgeretha Meeth thornviacute aeth byggja markvisst upp forystu um umboacutetastarfieth er baeligethi stuethlaeth aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett og aeth thornaeth reynist langvinnt
Umboacutetamoumlnnum haeligttir oft til aeth truacutea thornviacute aeth allir hljoacuteti aeth vera sama sinnis og thorneir Sliacutekt er auethvitaeth ekki raunin foacutelk hefur misjoumlfn viethhorf og skilning aacute hlutunum Sameiginleg framtiacuteetharsyacuten sprettur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur thornarf aeth vinna aeth henni THORNviacute thornurfa stjoacuternvoumlld aeth eiga virk samskipti vieth alla thornaacute sem hlut eiga aeth maacuteli og gefa thorneim kost aacute aeth koma sjoacutenarmiethum siacutenum aacute framfaeligri Ekki er siacuteethur
mikilvaeliggt aeth naacute til almennings meeth upplyacutesingum um umboacutetaaacuteform faacute reglulega fram opinbera umraeligethu og viethhalda almennri saacutett um thornau
Sliacutek samskipti mega hvorki vera spuni neacute einhlietha aacutevarp hins opinbera heldur aeligttu thornau aeth snuacuteast um aeth draga fram oacuteliacutek sjoacutenarmieth og taka tillit til thorneirra Laeligra af thornviacute sem vel maeliglist fyrir og hvaeth thornykir ekki skila aacuterangri Reglulega (og eftir thornviacute sem tilefni gefast til) aeligtti svo aeth uacutetbuacutea og koma aacute framfaeligri upplyacutesingum til fjoumllmiethla og almennings THORNaeligr eiga ekki aetheins aeth luacuteta aeth umboacutetaaacuteaeligtluninniheldur einnig aeth oumlethrum thornaacutettum menntakerfisins thornannig maacute koma iacute veg fyrir aeth thorneir seacuteu vanraeligktir thornoacute aacuteherslan seacute aacute umbaeligturnar
Ekki maacute gleyma aethkomu kennara og samtaka thorneirra Umboacutetum iacute menntakerfinu verethur ekki komieth aacute nema meeth goacuteethum kennurum og er stuethningur thorneirra mikils virethi Maacuteli skiptir aeth goacuteethum kennurum bjoacuteethist goacuteeth laun og viethunandi starfsskilyrethi en jafnframt thornarf kennarasteacutettin aeth vera oumlflug iacute siacutenu fagi og njoacuteta trausts iacute samfeacutelaginu
Til thorness aeth naacute samstoumlethu um framgang umboacuteta var iacute Ontario settur aacute foacutet samraacuteethsvettvangur undir stjoacutern menntamaacutelaraacuteethherra sem helstu samstarfsaethilar aacutettu aethild aeth Aacuteethur en raacuteethist var iacute umbaeligturnar hafethi skorist iacute odda milli stjoacuternvalda og kennara en meeth thornviacute aeth leggja mikla raeligkt vieth samstarfieth og fela samtoumlkum kennara framkvaeligmd aacute tilteknum thornaacutettum umboacutetanna naacuteethist aeth endurvinna traust milli aethila Einnig var loumlgeth houmlfuethaacutehersla aacute aeth miethla upplyacutesingum um framgang umboacutetanna til almennings og koma aacute samstarfi vieth nemendur og foreldra
26
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim
5 Laeligrdoacutemar af nyacuteskoumlpun rannsoacuteknum og goumlgnum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim Sliacutek thornekking er grunnur goacuteethra breytinga og nyacutebreytni Samt er thornaeth svo aeth fjoumllmoumlrg thornroacuteunarverkefni hafa ekki verieth grundvoumlllueth aacute traustri thornekkingu hvorki um thornaeth sem fyrir er neacute hvaeth best hefur reynst annars staethar Eins er of sjaldan lagt mat aacute aacuterangurinn THORNraacutett fyrir aeth thornekking aacute umboacutetum iacute menntun hafi aukist hefur oft minna orethieth uacuter hagnyacutetingu hennar Iacute thornviacute samhengi skiptir td maacuteli aeth kennarasteacutettin nyacuteti seacuter rannsoacuteknir og afrakstur sprotaverkefna til aeth baeligta kennslu
Leggja aeligtti aukna aacuteherslu aacute aeth nyacuteta rannsoacuteknir og vel heppnaeth thornroacuteunarstarf til aeth breyta aacuteherslum iacute skoacutelastarfi Eins maacute nyacuteta betur goumlgn um naacutemsaacuterangur nemenda Ekki til thorness aeth refsa skoacutelum eetha daeligma nemendur heldur til thorness aeth vinna uacuter thorneim og nyacuteta til uacuterboacuteta thornar sem skoacuterinn kreppir THORNaeth aacute til daeligmis vieth um niethurstoumlethur skimunarproacutefa samraeligmdra proacutefa eetha niethurstoumlethur PISA
Til thorness aeth skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld taki aacutebyrgeth aacute aacuterangri nemenda er lagt til aeth fylgst seacute meeth
gt framvindu miethaeth vieth eigin getu og markmieth gt samanburethi vieth aethra skoacutela og sveitarfeacuteloumlg gt frammistoumlethu miethaeth vieth thornaeth sem best gerist
heima og erlendis
Siacuteethast en ekki siacutest aeligttu skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld aeth gefa thornviacute seacuterstakan gaum hvernig stuethla megi aeth thornviacute aeth fleiri nemendur naacutei viethunandi aacuterangri
Iacute oumlethrum loumlndum hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute aeth byggja upp goacuteeth upplyacutesingakerfi um nemendur en einnig leitast vieth aeth koma aacute samstarfi skoacutela og thorneirra sem stunda menntarannsoacuteknir
6 Aacutehersla aacute lykilaethgerethir aacuten thorness aeth thornaeth komi niethur aacute oumlethrum thornaacutettum
Reynslan syacutenir aeth til lengdar er mjoumlg erfitt aetheinbeita seacuter aeth afmoumlrkuethum lykilmarkmiethumhvort heldur horft er til einstakra skoacutela eetha menntakerfisins iacute heild THORNraacutett fyrir goacuteethan aacutesetning getur margt dreift huganum aacute langri leieth reglulega er skipt um poacutelitiacuteska forystu og samfeacutelagieth getur tekieth verulegum breytingum THORNviacute er mikilvaeliggt
aeth reyna aeth sjaacute fyrir hvaeth geti helst orethieth til aeth trufla thornaeth aeth menn haldi markaethri stefnu og gera raacuteethstafanir til aeth koma iacute veg fyrir aeth lykilstjoacuternendur missi sjoacutenar aacute henni Um leieth aeligtti aeth vera til farvegur fyrir aethra thornaeligtti skoacutelastarfsins og thornaeth sem ber aeth houmlndum svo aeth thornviacute megi sinna eins og thornoumlrf krefur
27
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu
7 Betri nyacuteting fjaacutermuna iacute menntakerfinu
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum vekja aacute thorneim athygli og skapa hvata en thorneim thornarf aeth verja af kostgaeligfni thornar sem thornoumlrf er aacute Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu Sem
8 Vandaeth til innleiethingar umboacuteta
Innleiething aethgeretha til aeth naacute settum markmiethumer oft vandasoumlm Huacuten maacute ekki vera oacutesveigjanleg framkvaeligmdaacuteaeligtlun heldur thornarf aeth taka tillit til aethstaeligethna og nauethsynlegra breytinga
Tveir thornaeligttir innleiethingarinnar eru seacuterstaklega mikilvaeliggir annars vegar almennur stuethningshyur vieth hana og hins vegar moumlguleikar menntashymaacutelayfirvalda til aeth veita henni forystu og styethja vieth hana Yfirleitt er sjoacutenum ekki beint naeliggjanlega aeth thornessum thornaacutettum
Stefnumoacutetunin sjaacutelf meeth viacuteethtaeligku samraacuteethi getur tekieth langan tiacutema en eftirfylgnin er oft takmoumlrkueth Til thorness aeth innleietha breytingar iacute menntakerfi thornurfa thorneir sem vinna aeth thornviacute verkefni aeth faacute goacuteethan stuethning THORNetta hefur viacuteetha verieth leyst meeth thornviacute aeth raacuteetha raacuteethgjafa og verkefnisstjoacutera og soumlmuleiethis meeth thornviacute aeth auka samstarf milli aethila kennara skoacutelastjoacuternenda og fraeligethsluyfirvalda
daeligmi um aacuteherslur af thornviacute taginu maacute nefna aukinn beinan stuethning vieth naacutem og kennslu og aeth komieth seacute aacute fjaacuterhagslegri umbun fyrir aacuterangur THORNannig er iacute sumum loumlndum miethaeth vieth aeth skoacutelar sem sinna nemendum meeth miklar thornarfir geti umbunaeth kennurum thorneirra seacuterstaklega og raacuteethieth til siacuten reynslumeiri kennara
Meeth thornviacute aeth vinna aeth umboacutetum meeth thornessum haeligtti toacutekst menntamaacutelayfirvoumlldum iacute Ontario aeth naacute verulegum aacuterangri aacute aacuterunum 2003-2009 THORNar voru sett markmieth um aeth 75 nemenda iacute 3 og 6 bekk grunnskoacutela aeligttu aeth naacute haacuteu stigi iacute lesskilningi og staeligrethfraeligethilaeligsi og aeth 85 framhaldsskoacutelanema brautskraacuteethust aacute tilskildum tiacutema Meeth samstilltu aacutetaki toacutekst aacute thornessum sex aacuterum aeth fjoumllga thorneim sem naacuteethu laacutegmarksviethmiethum iacute lestri ritun og laeligsi aacutestaeligrethfraeligethi uacuter 54 iacute 67 Aacute soumlmu aacuterum joacutekst hlutshyfall thorneirra sem luku framhaldsskoacutela uacuter 67 iacute 79
Heacuter hefur verieth stiklaeth aacute stoacuteru um thornaeligr aacuteherslur sem unnieth hefur verieth aeth iacute Ontario og viacuteethar thornar sem goacuteethur aacuterangur hefur naacuteethst iacute menntamaacutelum
Verethur nuacute vikieth aeth tilloumlgum um hvernig koma megi aacute umboacutetum heacuter aacute landi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
28
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Ef tekieth er mieth af reynslu annarra thornjoacuteetha er margt sem bendir til thorness aeth meeth skipulegum langtiacutemaaethgerethum verethi unnt aeth baeligta stoumlethu iacuteslensks menntakerfis
Smaeligeth landsins gerir thornaeth auethveldara aeth naacute Heacuter er lagt til aeth farieth verethi aeth reynslu annarra oumlllum hlutaetheigandi saman um sameiginleg thornjoacuteetha og sett faacute og skyacuter markmieth yacutett undir jaacutekvaeligeth markmieth og stilla saman strengi en innri viethhorf og getu til breytinga Jafnframt verethi haft styrkur menntakerfisins og nuacutetiacutemalegir innviethir viacuteethtaeligkt samstarf og stuethlaeth aeth thornviacute aeth forysta samfeacutelagsins auka einnig liacutekur aacute aeth sami aacuterangur um umbaeligturnar verethi oacuteskorueth Siacuteethast en ekki siacutest naacuteist vieth aeth mennta ungt foacutelk heacuter aacute landi og thornar verethi loumlgeth aacutehersla aacute rannsoacuteknir thornekkingarmiethlun og sem best tekst til erlendis stuethning vieth skoacutelastarf
Markmieth um lestur Hlutfall thorneirra sem naacute grunnviethmiethum (2 stig) iacute lesskilningi PISA fari uacuter 79 (2012) iacute 90 2018
Mikilvaeliggt er aeth skapa jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs og aeth allir geti naacuteeth aacuterangri iacute lestri Iacute thornviacute felst aeth ungt foacutelk seacute hvatt til aeth lesa fjoumllbreytilegt efni baeligethi heima og iacute skoacutela THORNaeth felur einnig iacute seacuter aeth thorneir sem annast lestrarkennslu beri aacutebyrgeth aacute aeth allir nemendur hafi vieth lok grunnskoacutela oumlethlast aacutekveethna grundvallarfaeligrni iacute lestri og lesskilningi THORNaeth aacute vieth um kennara og annaeth starfsfoacutelk skoacutela foreldra og skoacutelanefndir sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld menntamaacutela Um leieth er nauethsynlegt aeth innan menntakerfisins seacute haeliggt aeth koma til moacutets vieth misjafnar thornarfir nemenda og aeth rannsakaeth verethi meeth kerfisbundnum haeligtti hvaetha aethferethir skila bestum aacuterangri
Iacute skyacuterslu um lestrarkennslu iacute Evroacutepu er fjallaeth um thornaeth sem maacuteli skiptir til aeth baeligta lestur oglesskilning Oacutetalmargt utan skoacutela og innan hefur aacutehrif aacute lestur en aacute grundvelli althornjoacuteethlegra rannsoacutekna og samanburethar milli landa maacute greina mikilvaeliggustu thornaeligttina (Eurydice 2011)
Grunn aeth lestrarnaacutemi thornarf aeth leggja thornegar iacute leikskoacutela meeth skipulegri maacuteloumlrvun markvissum lestri fyrir boumlrnin umraeligethum um thornaeth sem lesieth er og meeth thornviacute aeth yacuteta undir aacutehuga aacute lestri Iacute grunnskoacutela
liggi fyrir skilgreind viethmieth sem komi skyacutert fram iacute aethalnaacutemskraacute eetha meeth oumlethrum haeligtti um lestrarhaeligfni og hvernig huacuten er dyacutepkueth jafnt og thorneacutett fram aacute unglingastig meeth fjoumllbreyttum haeligtti
Ekkert eykur faeligrni iacute lestri eins og thornaeth aeth lesa Eftir thornviacute sem nemendur lesa meira og fjoumllbreyttara efni eykst skilningur thorneirra og loumlngun til aeth lesa meira THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth fjoumllbreytt naacutemsefni seacute nyacutett vieth kennslu ss dagbloumleth tiacutemarit skaacuteldsoumlgur fraeligethirit og rafraelignn texti Ekki maacute heldur gleyma aeth heimilin gegna lykilhlutverki Mikilvaeliggt er aeth foreldrar lesi fyrir boumlrn en ekki siacuteethur aeth thorneir hvetji thornau til aeth lesa sjaacutelf og hjaacutelpi thorneim vieth thornaeth og seacuteugoacuteethar fyrirmyndir
Almenn hvatning um aeth foacutelk lesi meira er goacuteethra gjalda vereth Sliacutekt houmlfethar thornoacute fremur til thorneirra sem eru vel laeligsir en siacuteethur til hinna sem er stirt um lestur eetha hafa liacutetinn aacutehuga THORNaacute skiptir maacuteli aeth nyacuteta rafraelignt efni og nyacutemiethla og fjoumllbreytta framsetningu efnis sem houmlfethar frekar til yngri kynsloacuteethanna
Mikilvaeliggt er aeth greina moumlgulegan lestrarvanda barna snemma thornviacute aeth thorneim mun auethveldara
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
29
Heimild OECD Education at a Glance 2013
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute 1-7 bekk grunnskoacutela er hlutfall moacuteethurshymaacutelskennslu aacute Iacuteslandi mun laeliggra en iacute samanshyburetharloumlndum
verethur aeth vinda ofan af honum meeth seacutertaeligkum kennsluaethferethum og thornjaacutelfun THORNegar aacute leikskoacutelastigi er haeliggt aeth sjaacute viacutesbendingar um hugsanlegalestrarerfiethleika siacuteethar meir og um aeth gera aeth nyacuteta tiacutemann til thorness aeth afstyacutera thorneim meeth thornviacute aeth leggja raeligkt vieth hljoacuteethkerfisvitund nemenda
Iacutehlutun vegna lestraroumlrethugleika er oft oacutemarkviss Niethurstoumlethur PIRLS-koumlnnunar aacute lestri (2006) leiddu iacute ljoacutes aeth 44 nemenda iacute Evroacutepuloumlndum aacutettu kost aacute stuethningi aethstoetharfoacutelks vegna lestrarvanda en hins vegar aacutettu aetheins 25 nemenda kost aacute thornjoacutenustu seacuterfraeligethings iacute lestri Oft er loumlng bieth eftir thornjoacutenustu seacuterfraeligethings svo sem vegna maacutelroumlskunar en skjoacutet viethbroumlgeth vieth sliacutekum vanda skipta miklu maacuteli Meeth thornviacute aeth betrumbaeligta kunnaacutettu kennara til aeth greina og bregethast vieth lestrarvanda maacute naacute miklum aacuterangri THORNar geta skyacuter viethmieth um lestrarfaeligrni aacute hverju naacutemsstigi hjaacutelpaeth
Til thorness aeth baeligta lestrarfaeligrni og skilning unglinga aacute floacuteknari og seacuterhaeligfethari texta er mikilvaeliggt aeth thornjaacutelfa lesturinn iacute yacutemsum naacutemsgreinum Margt bendir aacute hinn boacuteginn til thorness aeth kennarar seacuteu mjoumlg misvel undir thornaeth buacutenir og thornviacute thornarf aeth stilla saman strengi iacute skoacutelum hvaeth thornennan thornaacutett varethar allt fraacute upphafi til loka grunnskoacutela
THORNegar horft er til kennslustunda iacute grunnskoacutelum er hlutfall moacuteethurmaacutelskennslu af heildinni mun laeliggra heacuter en iacute naacutegrannaloumlndunum Iacute nyacuterri aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela var hlutur iacuteslenskushykennslu nokkueth aukinn en thornraacutett fyrir thornaeth er huacuten hlutfallslega mun minni en moacuteethurmaacutelskennsla iacute samanburetharloumlndum
Mynd 18 - Moacuteethurmaacutelskennsla sem hlutfall af heildarkennslustundafjoumllda aacuteIacuteslandi og iacute samanburetharloumlndum 2011
35
30
25
20
15
10
5
0 Danmoumlrk Finnland Noregur ESBIacutesland
30
Moumlgulegar aethgerethir
1 Hlutur moacuteethurmaacutelskennslu iacute viethmiethunarshystundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela verethi aukinn
2 Sett verethi viethmieth um laacutegmarkshaeligfni iacute lestri aacute tilteknum stigum grunnskoacutelans thornmt lestrarhraetha lesskilning orethaforetha og ritfaeligrni iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacute
3 Reglubundnar maeliglingar aacute lesskilningi verethi samhaeligfethar meeth greinandi proacutefum allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela og niethurstoumlethurnar nyacutettar aacute markvissan haacutett Loumlgbundin samraeligmd koumlnnunarproacutef verethi nyacutett iacute sama skyni svo og laeligsisproacutef iacute framhaldsskoacutelum
4 Nemendur af erlendum uppruna njoacuteti seacuterstaks stuethnings meeth thornaeth fyrir augum aeth thorneir naacuteisoumlmu faeligrni iacute lesskilningi og aethrir nemendur
5 Hver leikskoacuteli og grunnskoacuteli geti brugethist jafnoacuteethum vieth viacutesbendingum um lestrarvanda einstakra nemenda Kennarar faacutei thornjaacutelfun og stuethning til thorness aeth bregethast vieth
6 Allir leikshy og grunnskoacutelar setji seacuter laeligsisstefnu iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacuter og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga
7 Yacutett verethi undir jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs iacute thornjoacuteethshyfeacutelaginu og nemendur hvattir til aeth lesa seacuter til aacutenaeliggju utan skoacutela
8 Foreldrar verethi virkjaethir til aeth vekja aacutehuga aacute lestri og styethja vieth lestrarnaacutem barna sinna
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
31
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Markmieth um naacutemsframvindu Hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi aacute tilskildum tiacutema fari uacuter 44 (2011) iacute 60 2018
Til aeth naacute thornessu markmiethi er lagt til aeth aacutehersla verethi loumlgeth aacute thornrjaacute thornaeligtti
gt Endurskipulagning naacutemstiacutema gt Aethgerethir gegn brotthvarfi gt Betri starfsmenntun
Endurskipulagning naacutemstiacutema
Iacutesland sker sig uacuter oumlethrum loumlndum thornegar kemur aeth lengd naacutems fram aeth haacuteskoacutela (sjaacute mynd 19) Aetheins um 44 thorneirra sem hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela uacutetskrifast um tviacutetugt eftir fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur nemenda sem hefja haacuteskoacutelanaacutem heacuter aacute landi er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
THORNaeth hversu faacuteir ljuacuteka framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema og hve naacutemsframvindan er misjoumlfn eftir naacutemsbrautum gefur til kynna aeth endurskoetha thornurfi naacutemsskipulag iacute framhaldsskoacutelum og thornar meeth lengd naacutemstiacutema og uppbyggingu naacutemsbrauta ekki siacutest iacute starfsmenntun
Meeth thornviacute aeth endurskipuleggja naacutemstiacutema iacute framshyhaldsskoacutelum og taka aukieth tillit til mismunandi thornarfa yacutemissa nemendahoacutepa maacute stuethla aeth thornviacute aeth fleiri ljuacuteki naacutemi aacute skilgreindum tiacutema Naacutemsferill nemenda iacute framhaldsskoacutela er mislangur baeligethi eftir thornviacute aacute hvaetha naacutemsbraut thorneir innritast og hvort thorneir hefja naacutem iacute bekkjar- eetha aacutefangaskoacutela Auk thorness koma nemendur misvel undirbuacutenir uacuter grunnskoacutela og sumir framhaldsskoacutelar velja nemendur inn eftir einkunnum iacute boacuteklegum greinum aacute meethan aethrir taka vieth oumlllum umsaeligkjendum
Meethalnaacutemstiacutemi thorneirra sem innritast aacute stuacutedentsshynaacutemsbrautir er iacute nokkueth foumlstum skorethum og aeth jafnaethi fjoumlgur aacuter hjaacute flestum Iacute aacutefangakerfinu er
meiri sveigjanleiki meeth naacutemslok Athygli vekur aeth 22 luku naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum iacute aacutefangaskoacutelum en sambaeligrilegt hlutfall var einungis 05 iacute bekkjarskoacutelum Iacute thorneim framhaldsskoacutelum thornar sem reynsla er fengin af thornriggja aacutera naacutemsbrautum hefur staeligrstur hluti nemenda kosieth aeth ljuacuteka naacutemi aacute thornremur aacuterum eetha 70 iacute Kvennaskoacutelanum og 57 iacute Menntaskoacutela Borgarfjarethar
Iacute Kvennaskoacutelanum byacuteethst nemendum hefethbundieth boacuteknaacutem til stuacutedentsproacutefs aacutesamt almennri braut Nemendum gefst kostur aacute aeth ljuacuteka naacutemi aacute 3 3frac12 eetha 4 aacuterum Samhlietha styttingu naacutemstiacutemavoru nyacutejar naacutemsbrautir settar aacute foacutet naacutemsmat var endurskoethaeth og gereth gangskoumlr aeth betri nyacutetingu aacute skoacutelaaacuterinu Aacutefangar kjarnagreina aacute stuacutedentsproacutefsbrautum eru skilgreindir fraacute 2 thornrepi og thornviacute er skoumlrun vieth naacutemsefni grunnskoacutela minni en aacuteethur var Menntaskoacuteli Borgarfjarethar hefur lengt skoacutelaaacuterieth meeth svipuethum haeligtti og Kvennaskoacutelinn og breytt nyacutetingu thorness aacutesamt thornviacute aeth naacutemsbrautir og naacutemsmat var endurskoethaeth
Nemendur sem innritast aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir bekkjarskoacutela ljuacuteka langflestir proacutefi aacute fjoacuterum aacuterum en miethaeth vieth reynslu Kvennaskoacutelans gaeligti stoacuter hluti thorneirra lokieth naacutemi aacute thornremur aacuterum Iacute nuacuteverandi kerfi lyacutekur nuacute thornegar um fimmtungur nemenda iacute aacutefangaskoacutelum naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum
Meeth thornviacute aeth endurskoetha uppbyggingu naacutemsbrauta og naacutemstiacutema aacute oacuteliacutekum brautum maeligtti baeligta naacutemsframvindu nemenda Einnig kemur til greina aeth setja skyacuterari moumlrk um naacutemstiacutema og aldur Iacute flestum oumlethrum loumlndum er miethaeth vieth aeth foacutelk ljuacuteki naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir tiltekinn aldur Iacute Noregi veretha nemendur td aeth hafa lokieth naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir 25 aacutera aldur en eftir thornaeth
32
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Iacuteslenskir nemendur sem hefja haacuteskoacutelanaacutem hafa aeth baki fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur thorneirra er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
er naacutem thorneirra skilgreint sem fullorethinsfraeligethsla og fer thornaacute fram iacute oumlethrum stofnunum Naacutem iacute framhaldsskoacutelum iacute Danmoumlrku tekur thornrjuacute aacuter Nemendur eldri en 25 aacutera eru skilgreindir sem bdquofullorethnirldquo og thornoacutett thorneir geti aacutefram stundaeth naacutem iacute framhaldsskoacutelum velja thorneir seacuterleiethir aeligtlaethar fullorethnum nemendum Iacute Sviacutethornjoacuteeth thornurfa nemendur aeth hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela iacute siacuteethasta lagi aacuterieth sem thorneir veretha tuttugu aacutera og hafa thornaacute thornrjuacute aacuter til thorness aeth ljuacuteka naacutemi Allir eiga siacuteethan reacutett aacute naacutemi iacute fullorethinsfraeligethslustofnunum sveitarfeacutelaga
Iacute nyacutelegum uacutettektum althornjoacuteethlegra aethila aacute efnahagsshylegri stoumlethu Iacuteslands (OECD 2013 McKinsey 2012) er einatt bent aacute aeth mikill aacutevinningur vaeligri af thornviacute aeth stytta naacutemstiacutema til stuacutedentsproacutefs um eitt eetha tvouml aacuter thornannig aeth hann vaeligri sambaeligrilegur vieth oumlnnur loumlnd Er bent aacute aeth stytta megi naacutemstiacutema baeligethi iacutegrunnskoacutelum og framhaldsskoacutelum um eitt aacuter
Iacute loumlgum um grunnskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacute grunnshyskoacutela hefur ekki verieth gert raacuteeth fyrir styttingu naacutemstiacutema aacute thornviacute skoacutelastigi Fremur hefur verieth horft til sveigjanlegra skila milli grunn- og framhaldsskoacutela thornannig aeth grunnskoacutelanemar geti stytt seacuter leieth annaethhvort meeth thornviacute aeth taka framhaldsskoacutelaaacutefanga aacute meethan thorneir eru enn iacute grunnskoacutela eetha meeth thornviacute aeth innritast iacute framhaldsskoacutela beint uacuter 9 bekk aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum sem eru skilgreind iacute aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela
Um thornessar mundir er verieth aeth gera uacutettekt aacute aacutehrifum stefnunnar um skoacutela aacuten aethgreiningar aacute grunnskoacutela og seacuterfraeligethithornjoacutenustu sveitarfeacutelaga iacute leik- og grunnskoacutelum Jafnframt mun Iacutesland taka thornaacutett iacute samanburetharuacutettekt OECD aacute nyacutetingu fjaacutermagns og annarra aethfanga iacute grunnskoacutelum miethaeth vieth aacuterangur THORNessar uacutettektir munu vafalaust skila gagnlegum upplyacutesingum um stoumlethu grunnskoacutelans
Mynd 19 - Lengd skoacutelagoumlngu aacute boacutekshynaacutemsbrautum framhaldsskoacutela iacute Evroacutepu
Aldur
14 15 16 17 18 19 20
Iacutesland Noregur
Danmoumlrk
Sviacutethornjoacuteeth
Finnland
THORNyacuteskaland
Iacutetaliacutea
Eistland
Lettland
Lithaacuteen
Luacutexemborg
Buacutelgariacutea
Ungverjaland
Poacutelland
Ruacutemeniacutea
Spaacutenn
Malta
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland
Sviss
Bretland
Iacuterland
Belgiacutea
Grikkland
Frakkland
Portuacutegal
Kyacutepur
Holland
Austurriacuteki Heimild Eurydice The structshyure of the European education systems 20132014
33
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Staetha iacuteslensks menntakerfis miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
Einn helsti styrkleikiiacuteslensks menntakerfshyis er joumlfn taeligkifaeligri til menntunar Iacutesland er
skoacutela
meethal thorneirra landa thornar sem minnstur munur er aacute aacuterangri nemenda milli
Mynd 1 ndash Hversu mikil aacutehrif hefurskoacuteli aacute aacuterangur iacute staeligrethfraeligethi
Meeth samanburethi vieth oumlnnur loumlnd maacute greina viacutesbendingar um stoumlethu iacutesshylenska menntakerfisins hvar styrkur
77 thorness liggur og hvar skoacuterinn kreppir Finnland 6 90Iacutesland 10
Sviacutethornjoacuteeth 8612 Einn helsti styrkleiki iacuteslensks menntakerfis sam-
Noregur 8312 kvaeligmt sliacutekum samanburethi er joumlfn taeligkifaeligri til
66Danmoumlrk 13 menntunar Iacutesland er meethal thorneirra landa thornar sem 64 minnstur munur er aacute aacuterangri nemenda milli skoacutela Eistland 13
(sjaacute mynd 1) Sem daeligmi maacute nefna aeth iacute PISA-koumlnnun Iacuterland 6815 74 OECD aacuterieth 2012 er Iacutesland naeligst aacute eftir Finnlandi iacute
Spaacutenn 17 joumlfnuethi milli skoacutela thornegar laeligsi aacute staeligrethfraeligethi er maeliglt 75Kanada 18 Hins vegar er munur aacute aacuterangri nemenda innan skoacutela
Poacutelland 76 meeth thornviacute mesta sem gerist en liacuteklegt er aeth stefnan 20 73 um bdquoskoacutela aacuten aethgreiningarldquo valdi thornar nokkru um Bandariacutekin 23 42Mexiacutekoacute 23 Feacutelagsleg staetha hefur liacutetil aacutehrif aacute aacuterangur iacuteslenskra 90Nyacuteja Sjaacuteland 28 nemenda Aethgengi aeth menntun er gott haacutett iacute
Grikkland 61 thornriethjungur thornjoacuteetharinnar um 100 thornuacutesund manns er 29
Bretland 76 aeth jafnaethi skraacuteethur iacute skoacutela og naeligr thornaacutetttakan til allra 30
aldurshoacutepa allt fraacute leikskoacutela til framhaldsfraeligethslu 79Aacutestraliacutea 31
Hlutfall () af dreifingu aacute staeligrethfraeligethilaeligsi skyacuterist af
Mismun milli meethaltala skoacutela Mismun milli nemenda innan hvers skoacutela
Heimild OECD PISA-koumlnnun 2012 Naacutemsmatsstofnun
73Portuacutegal 31 Annar styrkur iacuteslensks menntakerfis er aeth miethstyacuter-Chile 43 ing er liacutetil Sveitarstjoacuternir skoacutelar og naeligrsamfeacutelag 33
Sviss 68 hafa mikla moumlguleika til aeth aacutekveetha naacutemsframboeth 38
og skipulag skoacutelastarfs enda veita aethalnaacutemskraacuter 69Koacuterea 45 leik- grunn- og framhaldsskoacutela mikieth svigruacutem til 51Austurriacuteki 48 thorness aeth skoacutelastarfieth seacute moacutetaeth aacute heimavelli Sveit-
Iacutetaliacutea 49 arstjoacuternir setja seacuter skoacutelastefnu og geta aacute grundvelli 52 77 hennar moacutetaeth aacuteherslur iacute starfi leik- og grunnskoacutela Luacutexemborg 53
og skoacutelanaacutemskraacuter thorneirra Aacute framhaldsskoacutelastigi 53Teacutekkland 50 vinna skoacutelar aacutefangalyacutesingar og gera tilloumlgur aeth 48Japan 54 naacutemsbrautum sem menntamaacutelaraacuteethuneyti staeth-
Iacutesrael 74 festir svo thornaeligr verethi hluti af aethalnaacutemskraacute THORNannig 55
THORNyacuteskaland 51 hafa sveitarstjoacuternir og skoacutelar svigruacutem til aeth laga 58
naacutemsframboeth og skoacutelastarf aeth aethstaeligethum aacute hverjshy41Sloacuteveniacutea 58 um staeth oacuteliacutekum nemendahoacutepum og thornoumlrfum thorneirra 59Sloacutevakiacutea 59 37Tyrkland 60 Velliacuteethan nemenda er mikilvaeligg forsenda farsaeligllshy61 ar menntunar og aeth nemendur geti tileinkaeth seacuterBelgiacutea 62
fjoumllbreytta haeligfni Liacuteethan nemenda aacute Iacuteslandi er goacuteeth iacute Ungverjaland 3963 samanburethi vieth oumlnnur loumlnd en iacute althornjoacuteethlegri koumlnnun 34Holland 65 Althornjoacuteetha heilbrigethisstofnunarinnar (World Health
8
Organisation WHO 2012) aacute heilbrigethi og liacuteethan 15aacutera skoacutelabarna kom fram aeth Iacutesland var iacute fjoacuteretha saeligtithornaacutetttoumlkulanda thornegar spurt var uacutet iacute aacutenaeliggju barnameeth liacutefieth (sjaacute mynd 2) Athygli vekur aeth liacuteethan pilta er iacute oumlllum tilvikum nema einu betri en stuacutelkna og er svo einnig aacute Iacuteslandi
Margir telja aeth faeligrni iacute notkun upplyacutesingataeligknimuni braacutett skipta skoumlpum iacute liacutefi og starfi einstaklingaog framthornroacuteun samfeacutelaga Aethstaeligethur og aethgengi aethupplyacutesingataeligkni og almenn kunnaacutetta aacute thornaacute taeligknigetur haft mikil aacutehrif aacute menntun og nyacuteskoumlpunbaeligethi innan menntakerfisins og iacute thornjoacuteethfeacutelaginu
Staetha iacuteslensks menntakerfirs miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
99
Iacutesland er fremst Evroacutepuriacutekja thornegar horft er til haeligfni full-orethinna til aeth nyacuteta seacuter upplyacutes-ingataeligkni
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Liacuteethan nemenda aacute Iacuteslandi er goacuteeth iacute samanburethi viethoumlnnur loumlnd
Straacutekar () Stelpur ()
Heimild Althornjoacuteetha heilbrigethisshystofnunin HBSC rannsoacutekn
Noregur
Iacutesland Finnland
Luacutexemborg
Sviacutethornjoacuteeth
Austurriacuteki
Danmoumlrk
Bretland
Holland
Ungverjaland
Lithaacuteen
Spaacutenn
Eistland
Sloacuteveniacutea
Lettland
Frakkland
Portuacutegal
Belgiacutea
EU 27
Iacuterland
Iacutetaliacutea
THORNyacuteskaland
Teacutekkland
Malta
Grikkland
Sloacutevakiacutea
Kyacutepur
Poacutelland
Buacutelgariacutea
Ruacutemeniacutea 10
11
18
23
23
24
24
25
25
25
26
27
28
28
29
29
31
32
32
32
32
32
32
39
42
42
43
43
44
44
14
17
21
22
33
16
25
23
33
21
25
25
29
20
28
22
23
22
19
18
23
34
29
34
25
27
32
27
33
28
15
14
15
10
18
9
13
15
18
10
12
14
16
11
16
11
12
10
10
9
13
18
16
12
11
16
11
12
12
16
61
58
46
45
26
51
38
37
24
44
37
34
27
41
27
38
34
36
39
41
32
16
23
15
22
15
14
18
11
12
Mynd 3 - Toumllvufaeligrni einstaklinga iacuteEvroacutepuriacutekjum
Holland 90
88
87
85
84
84
84
84
81
82
82
82
80
81
84
80
79
71
80
80
81
80
83
78
77
77
77
80
80
78
77
76
75
74
75
75
69
68
58
96
91
90
89
90
88
88
86
89
88
87
87
89
88
85
88
89
86
87
87
85
88
83
87
88
87
88
84
83
84
85
84
85
84
82
77
81
81
63
Belgiacutea (FL)
Finnland
Iacutesland Danmoumlrk
Spaacutenn
Sviss
Eistland
THORNyacuteskaland
Sloacuteveniacutea
Skotland
Frakkland
Noregur
Armeniacutea
Makedoacuteniacutea
Grikkland
England
Ruacutessland
Kanada
Teacutekkland
Bandariacutekin
Austurriacuteki
Lettland
Kroacuteatiacutea
Belgiacutea (FR)
Luacutexemborg
Sviacutethornjoacuteeth
Portuacutegal
Wales
Sloacutevakiacutea
Ungverjaland
Iacuterland
Uacutekraiacutena
Iacutetaliacutea
Poacutelland
Lithaacuteen
Ruacutemeniacutea
Graelignland
Tyrkland
Mynd 2 - Hlutfall 15 aacutera unglinga semsegjast vera mjoumlg aacutenaeliggethir meeth liacutefiethldquo
Hlutfall fullorethinna sem hafa mikla faeligrni iacute toumllvushynotkun er haacutett meethal Iacuteslendinga
Mikil toumllvufaeligrni () Miethlungs toumllvufaeligrni () Liacutetil toumllvufaeligrni () Engin toumllvufaeligrni ()
Heimild Eurostat 2011b Inshyformation Society Statistics
10
200920
3
Staetha iacuteslensks menntakerfirs miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
almennt Iacutesland er fremst Evroacutepuriacutekja thornegar horft er til haeligfni fullorethinna til aeth nyacuteta seacuter upplyacutesingataeligkni(sjaacute mynd 3)
Kannaeth var meethal almennings hversu vel foacutelk var aeth seacuter iacute notkun forrita og einnig iacute floacuteknari aethgerethshyum svo sem uppsetningu styacuterikerfa Hlutfall thorneirra sem hafa mikla faeligrni iacute toumllvunotkun var haeligst meethal Iacuteslendinga og Norethmanna Aeth sama skapi reyndist hlutfall thorneirra sem enga faeligrni houmlfethu vera laeliggst hjaacute Iacuteslendingum
Aacuteskoranir Iacute PIAAC-koumlnnun aacute vegum OECD sem birt var aacuterieth 2013 var laeligsi fullorethinna (18-64 aacutera) kannaeth og eins geta thorneirra til aeth leysa viethfangsefni iacute taeligknivaeligddu umhverfi Niethurstoumlethur thornessarar koumlnnunar hafa viacuteetha orethieth tilefni liacuteflegra umraeligethna um menntun og haeligfni en ein af niethurstoumlethunum var suacute aeth mikil tengsl vaeligru aacute milli laeligsis og efnhagslegra og feacutelagsshylegra thornaacutetta THORNannig eru thorneir sem hafa naacuteeth goacuteethum
toumlkum aacute laeligsi mun liacuteklegri til aeth njoacuteta goacuteethrar heilsuatvinnu haacuterra launa og vera virkir thornaacutetttakendur iacute stjoacuternmaacutelum og samfeacutelagi
Nuacute var thornessi koumlnnun ekki gereth aacute Iacuteslandi en aftur aacute moacuteti hefur komieth iacute ljoacutes aeth mikil fylgni er milli goacuteeths aacuterangurs iacute PISA-koumlnnun 15 aacutera nemenda og haeligfni aacute fullorethinsaacuterum (OECD 2013) thorneas thornviacute betri sem aacuterangurinn var iacute PISA thornviacute meiri var haeligfnin seinna meir Einnig er mikil fylgni milli haeligfni foacutelks og thorness hvaetha skoacutelastigi thornaeth hefur lokieth Draga maacute thornaacute aacutelyktun aeth thornaeth sama eigi vieth heacuter aacute landi
Iacute PISA koumlnnun er athugueth faeligrni 15 aacutera ungmenna iacute lesskilningi laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og laeligsi aacute naacutettshyuacuterufraeligethi Iacutesland hefur lengst af verieth yfir meethaltali OECD riacutekja iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi en fyrshyir neethan meethaltal iacute naacutettuacuterufraeligethi Koumlnnunin hefur verieth loumlgeth fyrir nemendur aacute thornriggja aacutera fresti fraacute aacuterinu 2000 og nyacutelega voru niethurstoumlethur fyrir aacuterieth 2012 birtar
Mynd 4 - Feacutelags- og efnahagslegur aacutevinningur vel laeligsra fullorethinna
Auknar liacutekur eru aacute haacuteum launum miklum poacutelishytiacuteskum aacutehrifum thornaacutettshytoumlku iacute sjaacutelfboethastarfi miklu trausti atvinnu og goacuteethri heilsu meethalfullorethinna sem naacute 4 stigi af 5 iacute PIAAC koumlnnun aacute laeligsi fullorethinna samanborieth vieth einstakshylinga sem naacute 1 stigi eethaneethar
Hlutfallsliacutekur
25
2
15
1 Haacute laun Mikil poacutelitiacutesk THORNaacutetttaka iacute Mikieth traust Atvinna Goacuteeth heilsa Heimild OECD PIAAC-koumlnnun aacutehrif sjaacutelfboethastarfi iacute gareth annarra 2012
11
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Niethurstoumlethur uacuter PISA 2012 syacutena aeth blikur eru aacute lofti iacute aacuterangri iacuteslenskra nemenda eins og mynd 5 syacutenir gloumlgglega Baeligethi hefur aacuterangur iacute lesskilningi versnaeth fraacute fyrstu maeliglingu aacuterieth 2000 og eins hefur samshyanburethur vieth meethaltal annarra landa orethieth oacutehagshystaeligethari Aacute fyrsta PISA proacutefinu iacute lesskilningi var aacutershyangur Iacuteslands 507 stig og fyrir ofan meethaltal OECD en aacute siacuteethasta proacutefi aacuterieth 2012 var aacuterangurinn 483 stig og kominn niethur fyrir meethaltal OECD Mismunurinn aacute milli 2000 og 2012 er 24 stig
Til aeth aacutetta sig aacute thornyacuteethingu thornessa maacute nefna aeth samshykvaeligmt OECD er gert raacuteeth fyrir thornviacute aeth nemendur baeligti sig aeth oumlllu joumlfnu um 45 stig aacute hverju skoacutelaaacuteri Munurinn aacute aacuterangri aacute milli 2000 og 2012 jafngildir thornviacute aeth nemendur sem toacuteku proacutefieth aacuterieth 2012 hafi dregist aftur uacuter fyrirrennurum siacutenum fraacute aacuterinu 2000 um haacutelft skoacutelaaacuter
Varlega verethur aeth fara iacute aeth tuacutelka sveiflur iacute aacuterangri milli aacutera en thornroacuteunin fraacute aldamoacutetum syacutenir aeth Iacutesland verethur aeth baeligta stoumlethu iacuteslenskra nemenda iacute lesskilningi staeligrethfraeligethi og naacutettuacuterufraeligethi eigi thorneir aeth
Mynd 5 - Aacuterangur 15 aacutera nemenda aacute Iacuteslandi iacute PISA-koumlnnun OECD
standa jafnoumlldrum siacutenum iacute oumlethrum loumlndum aacute sporethiAlmennt menntunarstig er oumlnnur viacutesbending um hversu haeligft ungt foacutelk heacuter aacute landi er til aeth takast aacute vieth stoumlrf og frekara naacutem THORNar vekur seacuterstaka athygli hversu haacutett hlutfall ungs foacutelks aacute Iacuteslandi lyacutekur ekki framhaldsskoacutelaproacutefi
Aacute mynd 6 seacutest aeth aacute Iacuteslandi er hlutfall fullorethinna (aacute aldrinum 25-64 aacutera) aacuten framhaldsskoacutelaproacutefs hieth fimmta haeligsta meethal OECD-riacutekja eetha um 30 Munurinn aacute Iacuteslandi og oumlethrum riacutekjum OECD er thornoacute saacute aeth iacute flestum riacutekjum thornar sem thornetta hlutfall er haacutett hafa thornau verieth aeth baeligta stoumlethu siacutena sem aftur endurspeglast iacute betri menntunarstoumlethu yngra foacutelks Suacute er ekki raunin aacute Iacuteslandi thornar sem munur aacute milli yngri og eldri kynsloacuteetha er liacutetill sem syacutenir aeth haeliggtgengur aeth haeligkka menntunarstig thornjoacuteetharinnar
Bent hefur verieth aacute aeth thornetta haacutea hlutfall foacutelks aacuten framhaldsskoacutelamenntunar geti haft alvarlegar efnahagslegar og feacutelagslegar afleiethingar Seacute litieth til reynslu annarra thornjoacuteetha skortir thornann hoacutep sem hverfur snemma fraacute naacutemi frekar haeligfni til aeth finna
Niethurstoumlethur uacuter PISA 2012 syacutena aeth aacuterangur iacuteslenskra nemenda iacute lesskilningi hefur versnshyaeth fraacute fyrstu maeliglingu aacuterieth 2000
Laeligsi aacute staeligrethfraeligethi LesskilningurLaeligsi aacute naacutettuacuterufraeligethi
520
510
500
490
480
470 PISA 2000 PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009 PISA 2012 Heimild OECD PISA-koumlnnun
2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
12
Staetha iacuteslensks menntakerfirs miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
seacuter staeth aacute vinnumarkaethi og liacutekur aacute atvinnuleysifeacutelagslegum vanda aacutehaeligttuhegethun og heilsuleysi eru meiri iacute thorneim hoacutepi THORNegar fram iacute saeligkir er thornetta dyacutert fyrir samfeacutelagieth
Mynd 6 - Hlutfall 25-34 og 25-64 aacuterasem hafa ekki lokieth framhaldsskoacutela
57Tyrkland 68
Versnandi aacuterangur iacute PISA-koumlnnun og laacutegt hlutfall thorneirra sem uacutetskrifast uacuter framhaldsskoacutelum heacuter aacute landi lyacutesa raunveruleika sem taka verethur alvarlega og bregethast thornarf vieth thornegar iacute staeth Breytingar aacute menntakerfi hvort sem thornaeligr eru til hins betra eetha verra koma iacute ljoacutes aacute loumlngum tiacutema og afleiethingarnar eru viacuteethtaeligkar og afdrifariacutekar fyrir einstaklinga og samfeacutelagieth iacute heild
Mexiacutekoacute
Portuacutegal
Spaacutenn
Iacutesland Iacutetaliacutea
Grikkland
Nyacuteja Sjaacuteland
64
65
46
44
29
33
23
56
44
35
29
25
20
20 Aacute Iacuteslandi er hlutfall fullshyorethinna sem ekki hefur
Bretland
Holland
26
28
20
18
lokieth framhaldsskoacutela um 30
Aacutestraliacutea 2918
Belgiacutea 2518
OECD meethaltal 2817
Noregur 2317
Luacutexemborg 1816
Frakkland 2316
Chiacutele 2616
Danmoumlrk 2715
Iacuterland 1114
Ungverjaland 1413
THORNyacuteskaland 1813
Eistland 2812
Iacutesrael 1812
Bandariacutekin 1111
Austurriacuteki 14 11
Sviss 17 10
Finnland 16 10
Sviacutethornjoacuteeth 13 9
Kanada 118
Sloacuteveniacutea 166
Poacutelland 116
Teacutekkland
Sloacutevakiacutea
9
8
6
6 25-64 ()25-34 aacutera ()
Koacuterea 192 Heimild OECD Education at a
Glance 2013
13
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lestur vieth lok grunnskoacutela
Til thorness aeth aacutetta sig betur aacute stoumlethu iacuteslensks menntakerfis skal augum beint seacutershystaklega aeth lestri Iacute PISA-koumlnnuninni er greint aacute milli thornrenns konar bdquolaeligsisldquo thorne lesskilnings eetha lesturs laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og laeligsi aacute naacutettuacuterufraeligethi Litieth er svo aacute aeth lesskilningur seacute forsenda thorness aeth nemendur geti naacuteeth haeligfni til aeth foacuteta sig iacute samfeacutelaginu
Iacute kenningaramma PISA er lesskilningi skipt iacute fimm kennslu og taka virkan thornaacutett iacute samfeacutelaginu Hefur haeligfnithornrep Liacuteta maacute aacute thornrep 2 sem thornaacute laacutegmarksfaeligrni thornaeth gjarnan verieth nefnt bdquoaeth geta ekki lesieth seacuter til iacute lestri sem nemendur thornurfa aeth buacutea yfir svo aeth thorneir gagnsldquo geti naacuteeth aacuterangri iacute liacutefinu seinna meir THORNeir sem lenda thornar fyrir neethan eru ekki beinliacutenis oacutelaeligsir en lenda Eins og sjaacute maacute aacute mynd 7 hefur hlutfall thorneirra sem frekar iacute vandraeligethum aacute naeligsta skoacutelastigi og eiga eru undir thornrepi 2 iacute lesskilningi haeligkkaeth uacuter 15 aacuterieth erfitt meeth aeth tileinka seacuter naacutemsefni og nyacuteta seacuter 2000 iacute 21 aacuterieth 2012 Einnig er thornaeth aacutehyggjuefni aeth
14
35
Lestur vieth lok grunnskoacutela
hlutfall thorneirra sem eru iacute efstu tveimur thornrepunum iacute lesskilningi iacute PISA hefur laeligkkaeth uacuter 33 aacuterieth 2000 iacute 25 aacuterieth 2012 eetha um aacutetta proacutesentustig
Iacute Noregi og Danmoumlrku hefur tekist aeth faeligkka thorneim sem eru iacute laeliggsta haeligfnithornrepi lesskilnings iacute PISA Aacute Iacuteslandi og iacute Sviacutethornjoacuteeth hefur hins vegar sigieth aacute oacutegaeligfuhliethina og standa thornau nuacute lakast afNorethurloumlndunum aeth thornessu leyti (sjaacute mynd 8)
Hlutfall thorneirra sem ekki geta lesieth seacuter til gagns hefur haeligkkaeth uacuter 15 aacuterieth 2000 iacute 21 aacuterieth 2012
Iacute flestum loumlndum er toumlluverethur kynjamunur iacute lesskilningi og standa piltar verr aeth viacutegi en stuacutelkur Svo er einnig aacute Iacuteslandi og var hlutfall pilta iacute neethstu haeligfnithornrepunum aacuterieth 2009 24 en einungis 9 stuacutelkna Aacuterieth 2012 versnaethi staethan nokkueth og voru thornaacute 298 straacutekanna undir thornrepi 2 en 121 stelpnanna
Mynd 7 - Hlutfallsleg dreifing iacuteslenskra nemenda aacute haeligfnithornrep lesskilnings iacutePISA 2000-2012
PISA 2012
PISA 2009
PISA 2006
PISA 2003
PISA 2000
Undir thornrepi 1 () THORNrep 1 () THORNrep 2 () THORNrep 3 () THORNrep 4 () THORNrep 5 ()
8 13 25 30 19 6
5 12 22 2231 9
7 13 25 30 19 6
7 12 24 30 21 7
4 11 22 31 24 9 Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnshyun
Mynd 8 - Hlutfall straacuteka og stelpna aacute Norethurloumlndum sem ekki geta lesieth seacuter tilgagnslsquolsquo
30
25
20
15
10
5
0 Sviacutethornjoacuteeth Noregur Danmoumlrk Finnland
Iacutesland og Sviacutethornjoacuteeth standa nuacute lakast af Norethurshyloumlndum hvaeth lesskilning varethar
Straacutekar StelpurOECD meethaltal
Iacutesland Heimild OECD PISA-koumlnnun 2012 Naacutemsmatsstofnun
15
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Nokkur munur er eftir buacutesetu og undanfarin aacuter hefur lesskilningi hrakaeth meira viacuteethast hvar aacute landsbyggethinni en aacute houmlfuethborgarsvaeligethinu (sjaacute mynd 9) Vesturland er eina landsvaeligethieth sem baeligtir aacuterangur sinn iacute lesskilningi milli aacuteranna 2000 og 2012
Nemendum af erlendum uppruna hefur undanfarin aacuter fjoumllgaeth mjoumlg iacute grunnskoacutelum landsins THORNaeth er seacuterstakt aacutehyggjuefni aeth margir thorneirra virethast ekki naacute aeth foacuteta sig iacute grunnskoacutelum thornar sem aacuterangur thorneirra iacute lestri er mun lakari en hinna sem hafa iacuteslensku aeth moacuteethurmaacuteli
Af ofansoumlgethu maacute sjaacute aeth nauethsynlegt er aeth Iacuteslendingar athugi seacuterstaklega hvernig baeligta megi lesskilning og faeligkka thorneim sem bdquoekki geta lesieth seacuter til gagnsldquo THORNar er staetha drengja seacuterstakt aacutehyggjuefni Viethbroumlgethin thornurfa thornviacute aeth taka mieth af oacuteliacutekri stoumlethu kynjanna Soumlmuleiethis thornarf aeth huga aeth thornviacute hvernig baeligta megi frammistoumlethu nemenda aacute landsbyggethinni sem og innflytjenda
16
Lestur vieth lok grunnskoacutela
Mynd 9 - Meethaltalsaacuterangur iacute lesskilningi eftir landshlutum aacuterin 2000 til 2012
530
520
510
500
490
480
470
460
450
440 Reykjaviacutek Naacutegr Rvk Suethurnes Vesturland Vestfirethir Norethurlv Norethurle Austurland Suethurland -28 PISA stig -12 PISA stig -29 PISA stig +9 PISA stig -24 PISA stig -44 PISA stig -44 PISA stig -63 PISA stig -19 PISA stig
518
508
491 496
472
482 490 488
522 521
490
478
511
464 467
458
471
443
Mynd 10 - THORNroacuteun iacute lesskilningi hjaacute innfaeligddum og innflytjendum 2000 til 2012
Lesskilningi hefur hrakshyaeth meira viacuteethast hvar aacute landsbyggethinni ogmunurinn milli landsshybyggethar og houmlfuethshyborgarsvaeligethisins aukist
Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
Nemendum af erlendshy520 um uppruna hefur
undanfarin aacuter fjoumllgaeth
thorneirra virethast ekki naacute aeth foacuteta sig iacute grunnskoacutelum 460 thornar sem aacuterangur thorneirra iacute lestri er mun lakari en440 hinna sem hafa iacuteslensku aeth moacuteethurmaacuteli
420
Innfaeligddir 400 Landieth iacute heild Innflytjendur
380
500
480
mjoumlg iacute grunnskoacutelum landsins THORNaeth er seacuterstakt aacutehyggjuefni aeth margir
PISA 2000 PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009 PISA 2012 Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
17
722
721
709
699
694
688
104
71
679
159
146
Mynd 11 - Hlutfall thorneirra sem ljuacutekaproacutefi uacuter framhaldsskoacutela aacute skilgreind-um tiacutema
761 10
613 187
613
593 133
589 226
588 52
574 251
567 149
Greining aacute naacutemsframvindu eftir naacutemsbrautum syacutenir aeth naacutemstiacutemi er mjoumlg mismunandi eftir thornviacute aacute hvaetha braut nemandi hoacutef naacutem Koumlnnueth voru afdrif 4161 nemanda sem innritaethist iacute framhaldsskoacutela aacuterieth
Japan 928 2007 Nemendurnir skiptust aacute brautir eins og syacutent er aacute mynd 12
Sloacuteveniacutea
Poacutelland
Bandariacutekin
Iacuterland
Iacutesrael
Sloacutevakiacutea
762
795
868
87
881
855 27
Eins og fram kemur aacute myndinni innritast um 27 nemenda aacute almennar brautir um 60 nemenda innritast beint aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir en einungis 14 aacute starfsnaacutemsbrautir Til samanburethar maacute geta thorness aeth innan Evroacutepusambandsins innritast um 50 nemenda aacute starfsnaacutemsbrautir
Bretland
Ungverjaland
Meethaltal
Belgiacutea
Finnland
Austurriacuteki
Sviacutethornjoacuteeth
Kanada
Eistland Vorieth 2013 eftir sex skoacutelaaacuter skiptist hoacutepurinn eins og mynd 13 syacutenir Af thorneim 2441 sem innrituethust aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir framhaldsskoacutela haustieth 2007 luku 1879 naacutemi meeth stuacutedentsproacutefi eetha 769 Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 41 aacuter aeth meethaltali (hafa verethur iacute huga aeth nemendum var aetheins fylgt eftir iacute 6 aacuter til vors 2013) Af thorneim 1720 sem innrituethust aacute aethrar brautir en boacuteknaacutemsbrautir til stuacutedentsproacutefs luku 395 eetha 23 stuacutedentsproacutefi Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 47 aacuter Athygli vekur aeth naeligrri 70 thorneirra 1124 sem innrituethust aacute almennar brautir houmlfethu
Danmoumlrk
Holland ekki lokieth naacutemi sex aacuterum siacuteethar Um 55 thorneirra sem innrituethust aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth
Frakkland naacutemi aeth loknum sex skoacutelaaacuterum
Noregur
Spaacutenn
Nyacuteja Sjaacuteland Aldursdreifing nemenda iacute starfsnaacutemi og boacuteknaacutemi er afar oacuteliacutek enda ljuacuteka faeligrri iacute fyrrnefnda hoacutepnum naacutemi aacute tilsettum tiacutema Aacuterieth 2012 var meethalaldur
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Iacutesland sker sig uacuter hoacutepi helstu samanburetharlanda iacute thornviacute hversu faacuteir ljuacuteka naacutemi uacuter framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema Aetheins um 44 thorneirra sem innshyrituethust iacute framhaldsskoacutela haustieth 2003 houmlfethu lokieth naacutemi aacute skilgreindum naacutemstiacutema (sem aeth jafnaethi er fjoumlgur aacuter heacuter aacute landi) og tveimur aacuterum eftir thornann tiacutema houmlfethu einungis 58 brautskraacuteethst
Lokieth aacute skilgreindum naacutemstiacutema Lokieth tveimur aacuterum eftir skilgreindan naacutemstiacutema
Heimild OECD Education at a Glance 2013
54
451 292
442 141 IacuteslandLuacutexemborg
Mexiacutekoacute framhaldsskoacutelanema aacute boacuteknaacutemsbrautum 187 aacuter en 44 thorneirra voru 25 aacutera eetha eldri Iacute starfsnaacutemi er aldursdreifing allt oumlnnur meethalaldur nemenda var 252 aacuter en 355 voru 25 aacutera eetha
18
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Um 70 thorneirra sem innritast aacute almennar brautir og um 55 thorneirra sem innritast aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth naacutemi 6 aacuterum siacuteethar
Mynd 12 - Innritun nemenda uacuter 10 bekk grunnskoacutela aacutebrautir framhaldsskoacutela haust 2007
27
59
14
Meeth stuacutedentsbrautum er aacutett vieth brautir sem lyacutekshyur meeth stuacutedentsproacutefi Starfsnaacutemsbrautir veita undirbuacutening fyrir stoumlrf ss iacute iethn- eetha heilbrigethisshygreinum og fela yfirleitt iacute seacuter verklega thornjaacutelfun Aacute almenna braut innrit- ast yfirleitt thorneir nemshyendur sem uppfylla ekkikroumlfur um inntoumlku aacute aethrar brautir framhaldsshyskoacutela
Almennar brautir Starfsnaacutemsbtautir Stuacutedentsbrautir
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
Mynd 13 - Staetha nemenda sem innrituethust 2007 sex aacuterum siacuteethar
100
80
60
40
20
0 Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Almennar brautir
Lokieth starfsnaacutemsproacutefi Ekki lokieth neinu proacutefi
Lokieth stuacutedentsproacutefi
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
19
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
eldri (sjaacute mynd 14) THORNessi athugun aacute naacutemsferli eins aacutergangs og upplyacutesingar um aldur nemendagefa almennar viacutesbendingar um aeth naacutemsferill nemenda seacute oacuteliacutekur eftir thornviacute hvort thorneir hefja naacutem aacutestuacutedentsnaacutemsbrautum eetha starfsnaacutemsbrautum Margir sem hverfa fraacute naacutemi hefja siacuteethar naacutem aacutestarfsnaacutemsbrautum eftir aeth hafa verieth iacute vinnu Einnig er vitaeth aeth sumir sem ljuacuteka stuacutedentsproacutefi hefja siacuteethan starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi
Leietha maacute aeth thornviacute liacutekur aeth laacutegt hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi heacuter aacute landi geti aacutett raeligtur iacute baacutegum lesskilningi sem birtist ma iacutethornviacute hversu haacutett hlutfall thorneirra sem hefja naacutem aacutealmennum brautum (70) ljuacuteka ekki naacutemi THORNeirsem hefja naacutem aacute almennri braut hafa margirhverjir ekki naacuteeth fullnaeliggjandi aacuterangri iacute grunnskoacutela og virethast ekki foacuteta sig iacute framhaldsskoacutela Einnig verethur aeth teljast liacuteklegt aeth nemendur velji seacuterekki naacutemsbrautir vieth haeligfi Ofangreind atriethi eru oacutetviacuteraeligethar viacutesbendingar um alvarlegar brotalamir iacute skipulagi og uppbyggingu naacutemsins naacutemsraacuteethgjoumlf og vaeligntingum nemenda til sjaacutelfra siacuten og naacutemsins
Brotthvarf uacuter skoacutela er ekki skilgreint aacute sama haacutett iacute oumlllum loumlndum og stofnunum Iacute rannsoacutekn OECD aacute brautskraacuteningu nyacutenema aacute framhaldsskoacutelastigisem aacuteethur var minnst aacute var miethaeth vieth aeth thorneirnemendur sem ekki houmlfethu lokieth proacutefi sex aacuterum eftir innritun og ekki voru lengur skraacuteethir iacute skoacutela hefethuhorfieth uacuter naacutemi Aacute Iacuteslandi houmlfethu 29 thorneirra sem innrituethust ekki lokieth proacutefi eftir sex aacuter og voru ekki skraacuteethir iacute neinn skoacutela en 13 voru enn skraacuteethir iacute skoacutela eftir sex aacuter aacuten thorness aeth ljuacuteka naacutemi
Hagstofa Evroacutepusambandsins Eurostat safnarupplyacutesingum fraacute hagstofum Evroacutepulanda semkanna brotthvarf (e early school leavers) iacute vinnushymarkaethskoumlnnunum en thornar er brotthvarf skilgreint sem thornaeth hlutfall 18-24 aacutera foacutelks sem ekki hefur lokieth oumlethru naacutemi eftir grunnskoacutela og ekki hefur verieth iacute naacutemi eetha starfsthornjaacutelfun siacuteethustu fjoacuterar vikur aacuteethur en koumlnnunin er gereth
Goumlgn Hagstofu Evroacutepusambandsins benda til thorness aeth brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu seacuteeinna haeligst aacute Iacuteslandi eetha um 20 (sjaacute mynd 15)
Mynd 14 - Aldursdreifing nemenda aacute stuacutedents- og starfsnaacutemsbrautumhaustieth 2012
Meethalaldur nemenda aacute boacuteknaacutemsbrautum er 187 aacuter en 252 aacute starfsshynaacutemsbrautum
Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Meethalaldur
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuterInnu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
2500
2000
1500
1000
500
0 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
2020
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu er einna haeligst aacute Iacuteslandi
Ef litieth er til thorneirra landa thornar sem brotthvarfsshyhlutfallieth er haeligrra en aacute Iacuteslandi svo sem Spaacutenar Moumlltu Portuacutegals og Tyrklands maacute sjaacute aeth mun hraethar hefur gengieth iacute thornessum loumlndum aeth draga uacuter brotthvarfi uacuter naacutemi en heacuter aacute landi Samkvaeligmt goumlgnum Eurostat droacutest brotthvarf aacute Iacuteslandi aetheins saman um 12 aacute aacuterunum 2009-2012 og thornviacute er oacutehaeligtt aeth segja aeth thornoumlrf seacute aacute aacutehrifariacutekum aethgerethum ef Iacutesland aacute aeth eiga moumlguleika aacute aeth naacute thornviacute markmiethi sem flest Evroacutepuriacuteki hafa sett seacuter aeth brotthvarf verethi undir 10 aacuterieth 2020
Atvinnuthornaacutetttaka ungs foacutelks er mikil heacuter aacute landi (sjaacute mynd 16) sem kann aeth auka liacutekur aacute brotthvarfi og thornviacute aeth nemendum saeligkist naacutemieth seint Afleiethingar af haeliggri naacutemsframvindu iacute framhaldsskoacutela og miklu brotthvarfi eru ma thornaeligr aeth margir snuacutea aftur til naacutems eftir tviacutetugt THORNaeth seacutest td aacute thornviacute aeth meethalaldur starfsnaacutemsnemenda er um 25 aacuter en thornoacute ekki siacuteethur hinu aeth 30-40 fleiri stunda naacutem iacute dagskoacutela en vera aeligtti miethaeth vieth foacutelksfjoumllda iacute aacutergoumlngum aacute framhaldsskoacutelaaldri THORNoacute eru ekki taldir meeth thorneir sem stunda fjarnaacutem eetha saeligkja kvoumlldskoacutela
THORNessi haeligga naacutemsframvinda iacuteslenskra framhaldsshyskoacutelanema er afleiething margviacuteslegra galla aacute menntakerfinu iacute bland vieth feacutelagslega thornaeligtti THORNar maacute helst nefna oacutefullnaeliggjandi undirbuacutening stoacuters hoacuteps nemenda uacuter grunnskoacutela og aeth thorneir faacute ekki naacutem og thornjoacutenustu vieth haeligfi iacute framhaldsskoacutela sem aftur leiethir til brotthvarfs Vinna meeth skoacutela og naacutem meeth vinnuhleacuteum stuethlar einnig aeth haeliggarinaacutemsframvindu Loks maacute nefna aeth thorneir sem leggja stund aacute starfsnaacutem virethast flestir hefja thornaeth naacutem eftir tviacutetugt og meethalaldur thorneirra sem ljuacuteka starfsnaacutemi er haacuter
Kyacutepur 114 117
Eistland 139 105
Lettland 105 139
THORNyacuteskaland 105 111
Iacuterland 97 116
Danmoumlrk 91 113
Finnland 89 99
Holland 88109
77 Luacutexemborg 81
Austurriacuteki 76 87
Sviacutethornjoacuteeth 75 70
Lithaacuteen 65 87
Sviss 5591
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland 55
53
44
54
49
53 2012 ()2009 ()
Kroacuteatiacutea 42 39 Heimild Eurostat vinnumarkshy
aethskoumlnnun
Vieth umbaeligtur aacute menntakerfi thornarf aeth horfa til margra thornaacutetta Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir hins vegar svo ekki verethur um villst aeth thornaeth er oacuteskynsamlegt aeth reyna aeth vinna aeth of moumlrgum breytingum iacute einu Farsaeliglla er aeth einbeita seacuter aeth nokkrum houmlfueththornaacutettum sem liacuteklegastir eru til aeth skilamestum aacutevinningi baeligethi til lengri og skemmri tiacutema
Mynd 15 - Brotthvarf iacute Evroacutepuloumlndum2009 og 2012
443 Tyrkland 396 312Spaacutenn 249271 Malta 226 312Portuacutegal 208 213Iacutesland 201 192 Iacutetaliacutea 176 Hlutfall ungs foacutelks aacute 166 Ruacutemeniacutea 174 aldrinum 18-24 aacutera sem
Noregur 176 hefur hvorki lokieth proacutefi 148 157 uacuter framhaldsskoacutela neacute er
Bretland 135 143
skraacuteeth iacute skoacutela Aacute Iacuteslandi ESB 127 var thornetta hlutfall 20 Buacutelgariacutea 147 aacuterieth 2012 125
Belgiacutea 120 111
Makedoacuteniacutea 117 162
Frakkland 116 122
Ungverjaland 115112
Grikkland 114 144
21
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mynd 16 - Atvinnuthornaacutetttaka foacutelks aacute aldrinum 18-24 aacutera ndash miethaeth vieth fyrstaaacutersfjoacuterethung aacuter hvert
Vinna meeth skoacutela og thornaeth aeth ungt foacutelk hverfur tiacutemabundieth fraacute naacutemi til aeth stunda vinnu stuethlar ma aeth haeliggri naacutemsshyframvindu
Heimild Hagstofa Iacuteslands
80
75
70
65
60 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Mynd 17 ndash Hlutfall dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum af mannfjoumllda 16-20 aacutera
Haacutett hlutfall eldri nemenda skyacuterir aethfjoumlldi dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum er 30 haeligrri en mannfjoumlldi 16 - 20 aacutera
Heimild Hagstofa Iacuteslands
150
130
110
90
80 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
22
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacuteslendingar eru ekki einir um aeth vilja baeligta menntakerfi sitt og viacuteetha erlendis hefur skapast mikil reynsla og thornekking aacute thornroacuteun og umboacutetum aacute thornviacute sviethi THORNar hafa menn rannsakaeth menntakerfi iacute althornjoacuteethlegu samhengi og safnaeth miklum goumlgnum thornar aeth luacutetandi sem hefur gert fraeligethimoumlnnum kleift aeth bera saman hvaetha aethferethir gefast best og hvaetha thornaeligttir reynast oumlrethugastir viethureignar (UNESCOIIEP 2012)
THORNoacutett taka megi seacuter tiltekin menntakerfi til THORNjoacuteethverjar staethieth iacute thorneirri truacute aeth menntakerfi thorneirra fyrirmyndar verethur einnig aeth hafa misjafnar vaeligri meethal hinna bestu iacute heimi en niethurstoumlethur aethstaeligethur iacute huga og finna thornaacute leieth sem fellur aeth PISA syacutendu aeth aacuterangur thornyacuteskra nemenda iacute lestri menningu og stoumlethu skoacutelakerfisins iacute hverju landi var thornaacute undir meethaltali OECD riacutekja Aacuterangur thornyacuteskra Aacuteherslur eiga heldur ekki aeth vera hinar soumlmu thornegar nemenda iacute lesskilningi og oumlethrum greinum PISA reynt er aeth gera saeligmilegt menntakerfi miethlungi hefur batnaeth aeth miklum mun siacuteethan og er THORNyacuteskalandgott og thornegar menn vilja gera aacutegaeligtt menntakerfi nuacute vel yfir meethaltali OECD iacute oumlllum greinum framuacuterskarandi (McKinsey 2010)
Umbaeligtur aacute menntakerfi veretha ekki innleiddar og Iacuteslendingar geta margt af oumlethrum thornjoacuteethum laeligrt iacute byggethar aacute engu thornaeligr thornurfa traustan grundvoumlll sem thornessum efnum baeligethi thorneim sem standa iacute fremstu thornolir sliacutekar breytingar Skoacutelakerfi viacuteetha um heim roumleth iacute althornjoacuteethlegum samanburethi og einnig hinum hafa aeth miklu leyti buacuteieth vieth thornrotlaust tilraunastarf sem naacuteeth hafa aeth baeligta stoumlethu siacutena verulega Maacute thornar og thornroacuteun undanfarna aacuteratugi THORNar er Iacutesland engin nefna Asiacuteuloumlnd svo sem Singapuacuter Suethur-Koacutereu og undantekning Nuacute maacute halda thornviacute fram aeth thornaeth seacute Japan en einnig vestraelign loumlnd aacute boreth vieth Finnland merki um einlaeliggan aacutesetning yfirvalda og skoacutelafoacutelks THORNyacuteskaland Holland Poacutelland og sum fylki Kanada til umboacuteta en hitt verethur einnig aeth jaacuteta aeth thornetta Gjarna er viacutesaeth til thorness aacuterangurs sem naacuteethst hefur iacute starf hefur oft reynst sundurlaust yfirsyacutenin oacuteljoacutes Ontario-fylki iacute Kanada og verethur reynslan thornar gereth og aacuterangurinn eftir thornviacute aeth nokkru umtalsefni heacuter
Iacute leiethbeiningum UNESCO um framthornroacuteun mennta-Einnig maacute seacuterstaklega benda aacute breytingu til kerfis eru tilgreindir aacutetta lykilthornaeligttir aacuterangursriacutekra batnaethar iacute THORNyacuteskalandi thornar sem menn toacuteku til og varanlegra umboacuteta iacute menntamaacutelum Heacuter skal oacutespilltra maacutelanna eftir slaeligmar niethurstoumlethur uacuter fyrstu gereth stutt grein fyrir thorneim meeth daeligmum um PISA-koumlnnuninni aacuterieth 2000 Fram aeth thornviacute houmlfethu uacutetfaeligrslu thorneirra iacute oumlethrum loumlndum
23
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan voumlll
1 Faacute og metnaetharfull markmieth raunhaeligf vel iacutegrundueth og opinber
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og verkgreina jafnt sem liacutekamsraeligktar enda er thornaeth til skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki thorness fallieth aeth styrkja meginmarkmieth eins og laeligsi kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan Loks er mikilvaeliggt aeth muna aeth maeliglingarnar eru voumlll THORNessi markmieth aeligttu aeth hafa thornyacuteethingu fyrir gerethar til thorness aeth geta brugethist vieth ef umbaeligturnar almenning og menntakerfieth iacute heild og vera kynnt laacuteta aacute seacuter standa en ekki til thorness aeth refsa opinberlega Eins aeligttu thornau aeth vera maeliglanleg aacute viethkomandi skoacutelum einhvern haacutett svo aeth haeliggt vaeligri aeth fylgjast meeth thornviacute hvernig miethaethi og bregethast vieth THORNoacute skyldi Ontario-fylki setti seacuter tvouml maeliglanleg meginshyvarast aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute maeliglingarnar markmieth iacute umboacutetum sem hoacutefust thornar aacuterieth 2003 Aeth svo aeth thornaeligr fari ekki aeth raacuteetha foumlr td meeth thornviacute aeth 75 nemenda naeligethu aacutegaeligtisaacuterangri (e performing leggja houmlfuethaacuteherslu aacute aeth allir standist proacutef iacute staeth at high level) iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi iacute thorness aeth veita raungoacuteetha og varanlega menntun grunnskoacutelum og aeth 85 nemenda uacutetskrifuethust Ljoacutemandi aacuterangur aacute proacutefi er liacutetils virethi einn og seacuter uacuter framhaldsskoacutela (e high school) aacute tilsettum ef hann er ekki iacute goacuteethu samraeligmi vieth thornaeth sem aacute tiacutema Fyrra markmiethieth er maeliglt meeth samraeligmdum undan fer og eftir raunverulega haeligfni nemenda proacutefum iacute 3 og 6 bekk en hieth siacuteethara meeth uacutetskriftarshyog fjoumllbreytilega kennslu iacute samraeligmi vieth thornarfir og toumllum THORNraacutett fyrir aeth meginaacuteherslan vaeligri loumlgeth aacute aacutehuga nemendanna lestur og staeligrethfraeligethi var einnig loumlgeth aukin aacutehersla
aacute heilbrigethi og listir Nokkur haeligtta er aacute aeth thornegar til kastanna kemur einskorethist aacuteherslur skoacutela um of vieth thornessi faacuteu meginmarkmieth og aeth aethrir thornaeligttir skoacutelastarfs geti orethieth uacutet undan THORNviacute aeligtti aacutefram aeth leggja raeligkt vieth breidd iacute naacutemsframboethi td aacute sviethi list- og
2 Uppbyggilegar umbaeligtur fyrir alla iacute oumlllum skoacutelum
THORNegar raacuteethist er iacute nauethsynlegar umbaeligtur gaeligtir Jaacutekvaeligethni og hvatning uacutetilokar hins vegar ekki oft tilhneigingar til aeth gera thornaeth aacute neikvaeligethum gagnryacuteni Alltaf maacute gera betur og menntakerfieth forsendum skoacutelar kennarar og nemendur standi og einstakir skoacutelar aeligttu aeth meta aacutebendingar um sig illa og thornviacute neyethist stjoacuternvoumlld til thorness aeth griacutepa thornaeth sem betur maacute fara Einnig thornarf aeth gaeligta thorness iacute taumana Reynslan syacutenir aeth raunverulegum aeth umbaeligturnar taki til allra en verethi ekki aetheins iacute umboacutetum verethur ekki komieth aacute meeth miethstyacuterethum thorneim skoacutelum sem verr standa Iacute oumlllum skoacutelum eru breytingum eetha beinum fyrirmaeliglum aeth ofan Setja nemendur sem geta gert betur og leggja thornarf kapp aeligtti fram umboacutetaaacuteaeligtlun fyrir menntakerfieth og aacute aeth munur iacute frammistoumlethu verethi sem minnstur innleietha aacute thornann haacutett aeth skoacutelafoacutelk sjaacutei seacuter hag iacute henni hvort sem er milli kynja landsvaeligetha eetha uppruna og vilji vinna aeth framgangi hennar innan hvers skoacutela Ella kunna bestu aacuteform aeth veretha aeth engu
24
3 Uppbygging getu til breytinga
Til thorness aeth naacute fram breytingum thornarf thornekkingu og haeligfni fjaacutermagn og stuethning og einnig staethfastan vilja Til thorness aeth umbaeligtur naacuteist fram iacute hverjum skoacutela thornarf getan til sliacutekra breytinga aeth vera fyrir hendi innan thorneirra Hana getur thornurft aeth byggja upp samhlietha undirbuacuteningi aeth hinum eiginlegumarkmiethum
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter THORNviacute er auethvitaeth ekki thornannig farieth sjaacutelf stefnubreytingin leiethir ekki til framfara heldur hvernig tekst aeth vinna uacuter henni Efla thornarf aacutehuga getu og aacutebyrgethartilfinningu thorneirra sem iacute skoacutelum starfa til aeth naacute tilsettum aacuterangri THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth hvetja aacutefram til goacuteethra verka og veita stuethning Aetheins thornannig er haeliggt aeth gera kroumlfu um aacuterangur
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter
THORNaeth er lykilatriethi aeth kennarar faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra aeth vinna aeth umboacutetum aacute siacutenum heimavelli Sliacutek kunnaacutetta er margslungin og thornviacute thornarf uppbygging hennar aeth vera fjoumllbreytileg um leieth og stuethlaeth er aeth thornviacute aeth foacutelk laeligri hvaeth af oumlethru baeligethi innan skoacutela og meeth samvinnu milli skoacutela Starfsthornroacuteun iacute skoacutelakerfinu aeligtti aeth miethast vieth thornaeth aacuten thorness thornoacute aeth missa sjoacutenar aacute meginmarkmiethinu sem er aeligvinlega aeth naacute fram jaacutekvaeligethum breytingum hjaacute nemendum og betri aacuterangri thorneirra
Iacute breytingastarfinu iacute Ontario var mikil aacutehersla loumlgeth aacute aeth byggja upp thornekkingu og haeligfni iacute menntakerfinu og viacuteethtaeligkur stuethningur veittur vieth aeth baeligta kennslu meeth td starfsthornroacuteun kennara mati og leiethbeiningum vieth aacuteaeligtlanagereth og baeligttu naacutemsefni Komieth var aacute samstarfi milli skoacutela og fraeligethsluumdaeligma og samtoumlk kennara og skoacutelastjoacuternenda toacuteku thornar virkan thornaacutett
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
25
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast
4 Viacuteethtaeligkt samstarf innan menntakerfisins undir styrkri forystu
Til aeth naacute fram varanlegum umboacutetum skiptir maacuteli aeth foacutelk um menntakerfieth thornvert og endilangt seacute samstiga um thornaeligr Mikilvaeliggt er aeth viacuteethtaeligk eining riacuteki um umboacutetaaacuteaeligtlanirnar innleiethingu thorneirra og framkvaeligmd thornoacute svo aeth skoethanir kunni aeth vera skiptar um leiethirnar THORNannig thornarf oumlfluga talsmenn breytinganna innan sem utan skoacutelakerfisins THORNaeth er hvorki einfalt neacute fljoacutetlegt aeth afla aacuteformunum sliacuteks stuethnings iacute thornjoacuteethfeacutelaginu en thornaeth er braacuteethnauethsynlegt
Stjoacuternvoumlld thornurfa ljoacuteslega aeth hafa forystu iacute umboacutetastarfinu og stilla saman margviacuteslega strengi Jafnframt er nauethsynlegt aeth leita leiethtoga meethal kennara stjoacuternenda sveitarstjoacuternarmanna samtaka kennara nemenda og foreldra til aeth fylgja thornviacute eftir Stuethla thornarf aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett iacute umboacutetastarfinu
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast Aacuteaeligtlanir geta ekki komieth iacute staeth aethgeretha Meeth thornviacute aeth byggja markvisst upp forystu um umboacutetastarfieth er baeligethi stuethlaeth aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett og aeth thornaeth reynist langvinnt
Umboacutetamoumlnnum haeligttir oft til aeth truacutea thornviacute aeth allir hljoacuteti aeth vera sama sinnis og thorneir Sliacutekt er auethvitaeth ekki raunin foacutelk hefur misjoumlfn viethhorf og skilning aacute hlutunum Sameiginleg framtiacuteetharsyacuten sprettur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur thornarf aeth vinna aeth henni THORNviacute thornurfa stjoacuternvoumlld aeth eiga virk samskipti vieth alla thornaacute sem hlut eiga aeth maacuteli og gefa thorneim kost aacute aeth koma sjoacutenarmiethum siacutenum aacute framfaeligri Ekki er siacuteethur
mikilvaeliggt aeth naacute til almennings meeth upplyacutesingum um umboacutetaaacuteform faacute reglulega fram opinbera umraeligethu og viethhalda almennri saacutett um thornau
Sliacutek samskipti mega hvorki vera spuni neacute einhlietha aacutevarp hins opinbera heldur aeligttu thornau aeth snuacuteast um aeth draga fram oacuteliacutek sjoacutenarmieth og taka tillit til thorneirra Laeligra af thornviacute sem vel maeliglist fyrir og hvaeth thornykir ekki skila aacuterangri Reglulega (og eftir thornviacute sem tilefni gefast til) aeligtti svo aeth uacutetbuacutea og koma aacute framfaeligri upplyacutesingum til fjoumllmiethla og almennings THORNaeligr eiga ekki aetheins aeth luacuteta aeth umboacutetaaacuteaeligtluninniheldur einnig aeth oumlethrum thornaacutettum menntakerfisins thornannig maacute koma iacute veg fyrir aeth thorneir seacuteu vanraeligktir thornoacute aacuteherslan seacute aacute umbaeligturnar
Ekki maacute gleyma aethkomu kennara og samtaka thorneirra Umboacutetum iacute menntakerfinu verethur ekki komieth aacute nema meeth goacuteethum kennurum og er stuethningur thorneirra mikils virethi Maacuteli skiptir aeth goacuteethum kennurum bjoacuteethist goacuteeth laun og viethunandi starfsskilyrethi en jafnframt thornarf kennarasteacutettin aeth vera oumlflug iacute siacutenu fagi og njoacuteta trausts iacute samfeacutelaginu
Til thorness aeth naacute samstoumlethu um framgang umboacuteta var iacute Ontario settur aacute foacutet samraacuteethsvettvangur undir stjoacutern menntamaacutelaraacuteethherra sem helstu samstarfsaethilar aacutettu aethild aeth Aacuteethur en raacuteethist var iacute umbaeligturnar hafethi skorist iacute odda milli stjoacuternvalda og kennara en meeth thornviacute aeth leggja mikla raeligkt vieth samstarfieth og fela samtoumlkum kennara framkvaeligmd aacute tilteknum thornaacutettum umboacutetanna naacuteethist aeth endurvinna traust milli aethila Einnig var loumlgeth houmlfuethaacutehersla aacute aeth miethla upplyacutesingum um framgang umboacutetanna til almennings og koma aacute samstarfi vieth nemendur og foreldra
26
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim
5 Laeligrdoacutemar af nyacuteskoumlpun rannsoacuteknum og goumlgnum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim Sliacutek thornekking er grunnur goacuteethra breytinga og nyacutebreytni Samt er thornaeth svo aeth fjoumllmoumlrg thornroacuteunarverkefni hafa ekki verieth grundvoumlllueth aacute traustri thornekkingu hvorki um thornaeth sem fyrir er neacute hvaeth best hefur reynst annars staethar Eins er of sjaldan lagt mat aacute aacuterangurinn THORNraacutett fyrir aeth thornekking aacute umboacutetum iacute menntun hafi aukist hefur oft minna orethieth uacuter hagnyacutetingu hennar Iacute thornviacute samhengi skiptir td maacuteli aeth kennarasteacutettin nyacuteti seacuter rannsoacuteknir og afrakstur sprotaverkefna til aeth baeligta kennslu
Leggja aeligtti aukna aacuteherslu aacute aeth nyacuteta rannsoacuteknir og vel heppnaeth thornroacuteunarstarf til aeth breyta aacuteherslum iacute skoacutelastarfi Eins maacute nyacuteta betur goumlgn um naacutemsaacuterangur nemenda Ekki til thorness aeth refsa skoacutelum eetha daeligma nemendur heldur til thorness aeth vinna uacuter thorneim og nyacuteta til uacuterboacuteta thornar sem skoacuterinn kreppir THORNaeth aacute til daeligmis vieth um niethurstoumlethur skimunarproacutefa samraeligmdra proacutefa eetha niethurstoumlethur PISA
Til thorness aeth skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld taki aacutebyrgeth aacute aacuterangri nemenda er lagt til aeth fylgst seacute meeth
gt framvindu miethaeth vieth eigin getu og markmieth gt samanburethi vieth aethra skoacutela og sveitarfeacuteloumlg gt frammistoumlethu miethaeth vieth thornaeth sem best gerist
heima og erlendis
Siacuteethast en ekki siacutest aeligttu skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld aeth gefa thornviacute seacuterstakan gaum hvernig stuethla megi aeth thornviacute aeth fleiri nemendur naacutei viethunandi aacuterangri
Iacute oumlethrum loumlndum hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute aeth byggja upp goacuteeth upplyacutesingakerfi um nemendur en einnig leitast vieth aeth koma aacute samstarfi skoacutela og thorneirra sem stunda menntarannsoacuteknir
6 Aacutehersla aacute lykilaethgerethir aacuten thorness aeth thornaeth komi niethur aacute oumlethrum thornaacutettum
Reynslan syacutenir aeth til lengdar er mjoumlg erfitt aetheinbeita seacuter aeth afmoumlrkuethum lykilmarkmiethumhvort heldur horft er til einstakra skoacutela eetha menntakerfisins iacute heild THORNraacutett fyrir goacuteethan aacutesetning getur margt dreift huganum aacute langri leieth reglulega er skipt um poacutelitiacuteska forystu og samfeacutelagieth getur tekieth verulegum breytingum THORNviacute er mikilvaeliggt
aeth reyna aeth sjaacute fyrir hvaeth geti helst orethieth til aeth trufla thornaeth aeth menn haldi markaethri stefnu og gera raacuteethstafanir til aeth koma iacute veg fyrir aeth lykilstjoacuternendur missi sjoacutenar aacute henni Um leieth aeligtti aeth vera til farvegur fyrir aethra thornaeligtti skoacutelastarfsins og thornaeth sem ber aeth houmlndum svo aeth thornviacute megi sinna eins og thornoumlrf krefur
27
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu
7 Betri nyacuteting fjaacutermuna iacute menntakerfinu
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum vekja aacute thorneim athygli og skapa hvata en thorneim thornarf aeth verja af kostgaeligfni thornar sem thornoumlrf er aacute Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu Sem
8 Vandaeth til innleiethingar umboacuteta
Innleiething aethgeretha til aeth naacute settum markmiethumer oft vandasoumlm Huacuten maacute ekki vera oacutesveigjanleg framkvaeligmdaacuteaeligtlun heldur thornarf aeth taka tillit til aethstaeligethna og nauethsynlegra breytinga
Tveir thornaeligttir innleiethingarinnar eru seacuterstaklega mikilvaeliggir annars vegar almennur stuethningshyur vieth hana og hins vegar moumlguleikar menntashymaacutelayfirvalda til aeth veita henni forystu og styethja vieth hana Yfirleitt er sjoacutenum ekki beint naeliggjanlega aeth thornessum thornaacutettum
Stefnumoacutetunin sjaacutelf meeth viacuteethtaeligku samraacuteethi getur tekieth langan tiacutema en eftirfylgnin er oft takmoumlrkueth Til thorness aeth innleietha breytingar iacute menntakerfi thornurfa thorneir sem vinna aeth thornviacute verkefni aeth faacute goacuteethan stuethning THORNetta hefur viacuteetha verieth leyst meeth thornviacute aeth raacuteetha raacuteethgjafa og verkefnisstjoacutera og soumlmuleiethis meeth thornviacute aeth auka samstarf milli aethila kennara skoacutelastjoacuternenda og fraeligethsluyfirvalda
daeligmi um aacuteherslur af thornviacute taginu maacute nefna aukinn beinan stuethning vieth naacutem og kennslu og aeth komieth seacute aacute fjaacuterhagslegri umbun fyrir aacuterangur THORNannig er iacute sumum loumlndum miethaeth vieth aeth skoacutelar sem sinna nemendum meeth miklar thornarfir geti umbunaeth kennurum thorneirra seacuterstaklega og raacuteethieth til siacuten reynslumeiri kennara
Meeth thornviacute aeth vinna aeth umboacutetum meeth thornessum haeligtti toacutekst menntamaacutelayfirvoumlldum iacute Ontario aeth naacute verulegum aacuterangri aacute aacuterunum 2003-2009 THORNar voru sett markmieth um aeth 75 nemenda iacute 3 og 6 bekk grunnskoacutela aeligttu aeth naacute haacuteu stigi iacute lesskilningi og staeligrethfraeligethilaeligsi og aeth 85 framhaldsskoacutelanema brautskraacuteethust aacute tilskildum tiacutema Meeth samstilltu aacutetaki toacutekst aacute thornessum sex aacuterum aeth fjoumllga thorneim sem naacuteethu laacutegmarksviethmiethum iacute lestri ritun og laeligsi aacutestaeligrethfraeligethi uacuter 54 iacute 67 Aacute soumlmu aacuterum joacutekst hlutshyfall thorneirra sem luku framhaldsskoacutela uacuter 67 iacute 79
Heacuter hefur verieth stiklaeth aacute stoacuteru um thornaeligr aacuteherslur sem unnieth hefur verieth aeth iacute Ontario og viacuteethar thornar sem goacuteethur aacuterangur hefur naacuteethst iacute menntamaacutelum
Verethur nuacute vikieth aeth tilloumlgum um hvernig koma megi aacute umboacutetum heacuter aacute landi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
28
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Ef tekieth er mieth af reynslu annarra thornjoacuteetha er margt sem bendir til thorness aeth meeth skipulegum langtiacutemaaethgerethum verethi unnt aeth baeligta stoumlethu iacuteslensks menntakerfis
Smaeligeth landsins gerir thornaeth auethveldara aeth naacute Heacuter er lagt til aeth farieth verethi aeth reynslu annarra oumlllum hlutaetheigandi saman um sameiginleg thornjoacuteetha og sett faacute og skyacuter markmieth yacutett undir jaacutekvaeligeth markmieth og stilla saman strengi en innri viethhorf og getu til breytinga Jafnframt verethi haft styrkur menntakerfisins og nuacutetiacutemalegir innviethir viacuteethtaeligkt samstarf og stuethlaeth aeth thornviacute aeth forysta samfeacutelagsins auka einnig liacutekur aacute aeth sami aacuterangur um umbaeligturnar verethi oacuteskorueth Siacuteethast en ekki siacutest naacuteist vieth aeth mennta ungt foacutelk heacuter aacute landi og thornar verethi loumlgeth aacutehersla aacute rannsoacuteknir thornekkingarmiethlun og sem best tekst til erlendis stuethning vieth skoacutelastarf
Markmieth um lestur Hlutfall thorneirra sem naacute grunnviethmiethum (2 stig) iacute lesskilningi PISA fari uacuter 79 (2012) iacute 90 2018
Mikilvaeliggt er aeth skapa jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs og aeth allir geti naacuteeth aacuterangri iacute lestri Iacute thornviacute felst aeth ungt foacutelk seacute hvatt til aeth lesa fjoumllbreytilegt efni baeligethi heima og iacute skoacutela THORNaeth felur einnig iacute seacuter aeth thorneir sem annast lestrarkennslu beri aacutebyrgeth aacute aeth allir nemendur hafi vieth lok grunnskoacutela oumlethlast aacutekveethna grundvallarfaeligrni iacute lestri og lesskilningi THORNaeth aacute vieth um kennara og annaeth starfsfoacutelk skoacutela foreldra og skoacutelanefndir sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld menntamaacutela Um leieth er nauethsynlegt aeth innan menntakerfisins seacute haeliggt aeth koma til moacutets vieth misjafnar thornarfir nemenda og aeth rannsakaeth verethi meeth kerfisbundnum haeligtti hvaetha aethferethir skila bestum aacuterangri
Iacute skyacuterslu um lestrarkennslu iacute Evroacutepu er fjallaeth um thornaeth sem maacuteli skiptir til aeth baeligta lestur oglesskilning Oacutetalmargt utan skoacutela og innan hefur aacutehrif aacute lestur en aacute grundvelli althornjoacuteethlegra rannsoacutekna og samanburethar milli landa maacute greina mikilvaeliggustu thornaeligttina (Eurydice 2011)
Grunn aeth lestrarnaacutemi thornarf aeth leggja thornegar iacute leikskoacutela meeth skipulegri maacuteloumlrvun markvissum lestri fyrir boumlrnin umraeligethum um thornaeth sem lesieth er og meeth thornviacute aeth yacuteta undir aacutehuga aacute lestri Iacute grunnskoacutela
liggi fyrir skilgreind viethmieth sem komi skyacutert fram iacute aethalnaacutemskraacute eetha meeth oumlethrum haeligtti um lestrarhaeligfni og hvernig huacuten er dyacutepkueth jafnt og thorneacutett fram aacute unglingastig meeth fjoumllbreyttum haeligtti
Ekkert eykur faeligrni iacute lestri eins og thornaeth aeth lesa Eftir thornviacute sem nemendur lesa meira og fjoumllbreyttara efni eykst skilningur thorneirra og loumlngun til aeth lesa meira THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth fjoumllbreytt naacutemsefni seacute nyacutett vieth kennslu ss dagbloumleth tiacutemarit skaacuteldsoumlgur fraeligethirit og rafraelignn texti Ekki maacute heldur gleyma aeth heimilin gegna lykilhlutverki Mikilvaeliggt er aeth foreldrar lesi fyrir boumlrn en ekki siacuteethur aeth thorneir hvetji thornau til aeth lesa sjaacutelf og hjaacutelpi thorneim vieth thornaeth og seacuteugoacuteethar fyrirmyndir
Almenn hvatning um aeth foacutelk lesi meira er goacuteethra gjalda vereth Sliacutekt houmlfethar thornoacute fremur til thorneirra sem eru vel laeligsir en siacuteethur til hinna sem er stirt um lestur eetha hafa liacutetinn aacutehuga THORNaacute skiptir maacuteli aeth nyacuteta rafraelignt efni og nyacutemiethla og fjoumllbreytta framsetningu efnis sem houmlfethar frekar til yngri kynsloacuteethanna
Mikilvaeliggt er aeth greina moumlgulegan lestrarvanda barna snemma thornviacute aeth thorneim mun auethveldara
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
29
Heimild OECD Education at a Glance 2013
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute 1-7 bekk grunnskoacutela er hlutfall moacuteethurshymaacutelskennslu aacute Iacuteslandi mun laeliggra en iacute samanshyburetharloumlndum
verethur aeth vinda ofan af honum meeth seacutertaeligkum kennsluaethferethum og thornjaacutelfun THORNegar aacute leikskoacutelastigi er haeliggt aeth sjaacute viacutesbendingar um hugsanlegalestrarerfiethleika siacuteethar meir og um aeth gera aeth nyacuteta tiacutemann til thorness aeth afstyacutera thorneim meeth thornviacute aeth leggja raeligkt vieth hljoacuteethkerfisvitund nemenda
Iacutehlutun vegna lestraroumlrethugleika er oft oacutemarkviss Niethurstoumlethur PIRLS-koumlnnunar aacute lestri (2006) leiddu iacute ljoacutes aeth 44 nemenda iacute Evroacutepuloumlndum aacutettu kost aacute stuethningi aethstoetharfoacutelks vegna lestrarvanda en hins vegar aacutettu aetheins 25 nemenda kost aacute thornjoacutenustu seacuterfraeligethings iacute lestri Oft er loumlng bieth eftir thornjoacutenustu seacuterfraeligethings svo sem vegna maacutelroumlskunar en skjoacutet viethbroumlgeth vieth sliacutekum vanda skipta miklu maacuteli Meeth thornviacute aeth betrumbaeligta kunnaacutettu kennara til aeth greina og bregethast vieth lestrarvanda maacute naacute miklum aacuterangri THORNar geta skyacuter viethmieth um lestrarfaeligrni aacute hverju naacutemsstigi hjaacutelpaeth
Til thorness aeth baeligta lestrarfaeligrni og skilning unglinga aacute floacuteknari og seacuterhaeligfethari texta er mikilvaeliggt aeth thornjaacutelfa lesturinn iacute yacutemsum naacutemsgreinum Margt bendir aacute hinn boacuteginn til thorness aeth kennarar seacuteu mjoumlg misvel undir thornaeth buacutenir og thornviacute thornarf aeth stilla saman strengi iacute skoacutelum hvaeth thornennan thornaacutett varethar allt fraacute upphafi til loka grunnskoacutela
THORNegar horft er til kennslustunda iacute grunnskoacutelum er hlutfall moacuteethurmaacutelskennslu af heildinni mun laeliggra heacuter en iacute naacutegrannaloumlndunum Iacute nyacuterri aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela var hlutur iacuteslenskushykennslu nokkueth aukinn en thornraacutett fyrir thornaeth er huacuten hlutfallslega mun minni en moacuteethurmaacutelskennsla iacute samanburetharloumlndum
Mynd 18 - Moacuteethurmaacutelskennsla sem hlutfall af heildarkennslustundafjoumllda aacuteIacuteslandi og iacute samanburetharloumlndum 2011
35
30
25
20
15
10
5
0 Danmoumlrk Finnland Noregur ESBIacutesland
30
Moumlgulegar aethgerethir
1 Hlutur moacuteethurmaacutelskennslu iacute viethmiethunarshystundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela verethi aukinn
2 Sett verethi viethmieth um laacutegmarkshaeligfni iacute lestri aacute tilteknum stigum grunnskoacutelans thornmt lestrarhraetha lesskilning orethaforetha og ritfaeligrni iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacute
3 Reglubundnar maeliglingar aacute lesskilningi verethi samhaeligfethar meeth greinandi proacutefum allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela og niethurstoumlethurnar nyacutettar aacute markvissan haacutett Loumlgbundin samraeligmd koumlnnunarproacutef verethi nyacutett iacute sama skyni svo og laeligsisproacutef iacute framhaldsskoacutelum
4 Nemendur af erlendum uppruna njoacuteti seacuterstaks stuethnings meeth thornaeth fyrir augum aeth thorneir naacuteisoumlmu faeligrni iacute lesskilningi og aethrir nemendur
5 Hver leikskoacuteli og grunnskoacuteli geti brugethist jafnoacuteethum vieth viacutesbendingum um lestrarvanda einstakra nemenda Kennarar faacutei thornjaacutelfun og stuethning til thorness aeth bregethast vieth
6 Allir leikshy og grunnskoacutelar setji seacuter laeligsisstefnu iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacuter og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga
7 Yacutett verethi undir jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs iacute thornjoacuteethshyfeacutelaginu og nemendur hvattir til aeth lesa seacuter til aacutenaeliggju utan skoacutela
8 Foreldrar verethi virkjaethir til aeth vekja aacutehuga aacute lestri og styethja vieth lestrarnaacutem barna sinna
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
31
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Markmieth um naacutemsframvindu Hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi aacute tilskildum tiacutema fari uacuter 44 (2011) iacute 60 2018
Til aeth naacute thornessu markmiethi er lagt til aeth aacutehersla verethi loumlgeth aacute thornrjaacute thornaeligtti
gt Endurskipulagning naacutemstiacutema gt Aethgerethir gegn brotthvarfi gt Betri starfsmenntun
Endurskipulagning naacutemstiacutema
Iacutesland sker sig uacuter oumlethrum loumlndum thornegar kemur aeth lengd naacutems fram aeth haacuteskoacutela (sjaacute mynd 19) Aetheins um 44 thorneirra sem hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela uacutetskrifast um tviacutetugt eftir fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur nemenda sem hefja haacuteskoacutelanaacutem heacuter aacute landi er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
THORNaeth hversu faacuteir ljuacuteka framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema og hve naacutemsframvindan er misjoumlfn eftir naacutemsbrautum gefur til kynna aeth endurskoetha thornurfi naacutemsskipulag iacute framhaldsskoacutelum og thornar meeth lengd naacutemstiacutema og uppbyggingu naacutemsbrauta ekki siacutest iacute starfsmenntun
Meeth thornviacute aeth endurskipuleggja naacutemstiacutema iacute framshyhaldsskoacutelum og taka aukieth tillit til mismunandi thornarfa yacutemissa nemendahoacutepa maacute stuethla aeth thornviacute aeth fleiri ljuacuteki naacutemi aacute skilgreindum tiacutema Naacutemsferill nemenda iacute framhaldsskoacutela er mislangur baeligethi eftir thornviacute aacute hvaetha naacutemsbraut thorneir innritast og hvort thorneir hefja naacutem iacute bekkjar- eetha aacutefangaskoacutela Auk thorness koma nemendur misvel undirbuacutenir uacuter grunnskoacutela og sumir framhaldsskoacutelar velja nemendur inn eftir einkunnum iacute boacuteklegum greinum aacute meethan aethrir taka vieth oumlllum umsaeligkjendum
Meethalnaacutemstiacutemi thorneirra sem innritast aacute stuacutedentsshynaacutemsbrautir er iacute nokkueth foumlstum skorethum og aeth jafnaethi fjoumlgur aacuter hjaacute flestum Iacute aacutefangakerfinu er
meiri sveigjanleiki meeth naacutemslok Athygli vekur aeth 22 luku naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum iacute aacutefangaskoacutelum en sambaeligrilegt hlutfall var einungis 05 iacute bekkjarskoacutelum Iacute thorneim framhaldsskoacutelum thornar sem reynsla er fengin af thornriggja aacutera naacutemsbrautum hefur staeligrstur hluti nemenda kosieth aeth ljuacuteka naacutemi aacute thornremur aacuterum eetha 70 iacute Kvennaskoacutelanum og 57 iacute Menntaskoacutela Borgarfjarethar
Iacute Kvennaskoacutelanum byacuteethst nemendum hefethbundieth boacuteknaacutem til stuacutedentsproacutefs aacutesamt almennri braut Nemendum gefst kostur aacute aeth ljuacuteka naacutemi aacute 3 3frac12 eetha 4 aacuterum Samhlietha styttingu naacutemstiacutemavoru nyacutejar naacutemsbrautir settar aacute foacutet naacutemsmat var endurskoethaeth og gereth gangskoumlr aeth betri nyacutetingu aacute skoacutelaaacuterinu Aacutefangar kjarnagreina aacute stuacutedentsproacutefsbrautum eru skilgreindir fraacute 2 thornrepi og thornviacute er skoumlrun vieth naacutemsefni grunnskoacutela minni en aacuteethur var Menntaskoacuteli Borgarfjarethar hefur lengt skoacutelaaacuterieth meeth svipuethum haeligtti og Kvennaskoacutelinn og breytt nyacutetingu thorness aacutesamt thornviacute aeth naacutemsbrautir og naacutemsmat var endurskoethaeth
Nemendur sem innritast aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir bekkjarskoacutela ljuacuteka langflestir proacutefi aacute fjoacuterum aacuterum en miethaeth vieth reynslu Kvennaskoacutelans gaeligti stoacuter hluti thorneirra lokieth naacutemi aacute thornremur aacuterum Iacute nuacuteverandi kerfi lyacutekur nuacute thornegar um fimmtungur nemenda iacute aacutefangaskoacutelum naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum
Meeth thornviacute aeth endurskoetha uppbyggingu naacutemsbrauta og naacutemstiacutema aacute oacuteliacutekum brautum maeligtti baeligta naacutemsframvindu nemenda Einnig kemur til greina aeth setja skyacuterari moumlrk um naacutemstiacutema og aldur Iacute flestum oumlethrum loumlndum er miethaeth vieth aeth foacutelk ljuacuteki naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir tiltekinn aldur Iacute Noregi veretha nemendur td aeth hafa lokieth naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir 25 aacutera aldur en eftir thornaeth
32
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Iacuteslenskir nemendur sem hefja haacuteskoacutelanaacutem hafa aeth baki fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur thorneirra er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
er naacutem thorneirra skilgreint sem fullorethinsfraeligethsla og fer thornaacute fram iacute oumlethrum stofnunum Naacutem iacute framhaldsskoacutelum iacute Danmoumlrku tekur thornrjuacute aacuter Nemendur eldri en 25 aacutera eru skilgreindir sem bdquofullorethnirldquo og thornoacutett thorneir geti aacutefram stundaeth naacutem iacute framhaldsskoacutelum velja thorneir seacuterleiethir aeligtlaethar fullorethnum nemendum Iacute Sviacutethornjoacuteeth thornurfa nemendur aeth hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela iacute siacuteethasta lagi aacuterieth sem thorneir veretha tuttugu aacutera og hafa thornaacute thornrjuacute aacuter til thorness aeth ljuacuteka naacutemi Allir eiga siacuteethan reacutett aacute naacutemi iacute fullorethinsfraeligethslustofnunum sveitarfeacutelaga
Iacute nyacutelegum uacutettektum althornjoacuteethlegra aethila aacute efnahagsshylegri stoumlethu Iacuteslands (OECD 2013 McKinsey 2012) er einatt bent aacute aeth mikill aacutevinningur vaeligri af thornviacute aeth stytta naacutemstiacutema til stuacutedentsproacutefs um eitt eetha tvouml aacuter thornannig aeth hann vaeligri sambaeligrilegur vieth oumlnnur loumlnd Er bent aacute aeth stytta megi naacutemstiacutema baeligethi iacutegrunnskoacutelum og framhaldsskoacutelum um eitt aacuter
Iacute loumlgum um grunnskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacute grunnshyskoacutela hefur ekki verieth gert raacuteeth fyrir styttingu naacutemstiacutema aacute thornviacute skoacutelastigi Fremur hefur verieth horft til sveigjanlegra skila milli grunn- og framhaldsskoacutela thornannig aeth grunnskoacutelanemar geti stytt seacuter leieth annaethhvort meeth thornviacute aeth taka framhaldsskoacutelaaacutefanga aacute meethan thorneir eru enn iacute grunnskoacutela eetha meeth thornviacute aeth innritast iacute framhaldsskoacutela beint uacuter 9 bekk aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum sem eru skilgreind iacute aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela
Um thornessar mundir er verieth aeth gera uacutettekt aacute aacutehrifum stefnunnar um skoacutela aacuten aethgreiningar aacute grunnskoacutela og seacuterfraeligethithornjoacutenustu sveitarfeacutelaga iacute leik- og grunnskoacutelum Jafnframt mun Iacutesland taka thornaacutett iacute samanburetharuacutettekt OECD aacute nyacutetingu fjaacutermagns og annarra aethfanga iacute grunnskoacutelum miethaeth vieth aacuterangur THORNessar uacutettektir munu vafalaust skila gagnlegum upplyacutesingum um stoumlethu grunnskoacutelans
Mynd 19 - Lengd skoacutelagoumlngu aacute boacutekshynaacutemsbrautum framhaldsskoacutela iacute Evroacutepu
Aldur
14 15 16 17 18 19 20
Iacutesland Noregur
Danmoumlrk
Sviacutethornjoacuteeth
Finnland
THORNyacuteskaland
Iacutetaliacutea
Eistland
Lettland
Lithaacuteen
Luacutexemborg
Buacutelgariacutea
Ungverjaland
Poacutelland
Ruacutemeniacutea
Spaacutenn
Malta
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland
Sviss
Bretland
Iacuterland
Belgiacutea
Grikkland
Frakkland
Portuacutegal
Kyacutepur
Holland
Austurriacuteki Heimild Eurydice The structshyure of the European education systems 20132014
33
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Organisation WHO 2012) aacute heilbrigethi og liacuteethan 15aacutera skoacutelabarna kom fram aeth Iacutesland var iacute fjoacuteretha saeligtithornaacutetttoumlkulanda thornegar spurt var uacutet iacute aacutenaeliggju barnameeth liacutefieth (sjaacute mynd 2) Athygli vekur aeth liacuteethan pilta er iacute oumlllum tilvikum nema einu betri en stuacutelkna og er svo einnig aacute Iacuteslandi
Margir telja aeth faeligrni iacute notkun upplyacutesingataeligknimuni braacutett skipta skoumlpum iacute liacutefi og starfi einstaklingaog framthornroacuteun samfeacutelaga Aethstaeligethur og aethgengi aethupplyacutesingataeligkni og almenn kunnaacutetta aacute thornaacute taeligknigetur haft mikil aacutehrif aacute menntun og nyacuteskoumlpunbaeligethi innan menntakerfisins og iacute thornjoacuteethfeacutelaginu
Staetha iacuteslensks menntakerfirs miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
99
Iacutesland er fremst Evroacutepuriacutekja thornegar horft er til haeligfni full-orethinna til aeth nyacuteta seacuter upplyacutes-ingataeligkni
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Liacuteethan nemenda aacute Iacuteslandi er goacuteeth iacute samanburethi viethoumlnnur loumlnd
Straacutekar () Stelpur ()
Heimild Althornjoacuteetha heilbrigethisshystofnunin HBSC rannsoacutekn
Noregur
Iacutesland Finnland
Luacutexemborg
Sviacutethornjoacuteeth
Austurriacuteki
Danmoumlrk
Bretland
Holland
Ungverjaland
Lithaacuteen
Spaacutenn
Eistland
Sloacuteveniacutea
Lettland
Frakkland
Portuacutegal
Belgiacutea
EU 27
Iacuterland
Iacutetaliacutea
THORNyacuteskaland
Teacutekkland
Malta
Grikkland
Sloacutevakiacutea
Kyacutepur
Poacutelland
Buacutelgariacutea
Ruacutemeniacutea 10
11
18
23
23
24
24
25
25
25
26
27
28
28
29
29
31
32
32
32
32
32
32
39
42
42
43
43
44
44
14
17
21
22
33
16
25
23
33
21
25
25
29
20
28
22
23
22
19
18
23
34
29
34
25
27
32
27
33
28
15
14
15
10
18
9
13
15
18
10
12
14
16
11
16
11
12
10
10
9
13
18
16
12
11
16
11
12
12
16
61
58
46
45
26
51
38
37
24
44
37
34
27
41
27
38
34
36
39
41
32
16
23
15
22
15
14
18
11
12
Mynd 3 - Toumllvufaeligrni einstaklinga iacuteEvroacutepuriacutekjum
Holland 90
88
87
85
84
84
84
84
81
82
82
82
80
81
84
80
79
71
80
80
81
80
83
78
77
77
77
80
80
78
77
76
75
74
75
75
69
68
58
96
91
90
89
90
88
88
86
89
88
87
87
89
88
85
88
89
86
87
87
85
88
83
87
88
87
88
84
83
84
85
84
85
84
82
77
81
81
63
Belgiacutea (FL)
Finnland
Iacutesland Danmoumlrk
Spaacutenn
Sviss
Eistland
THORNyacuteskaland
Sloacuteveniacutea
Skotland
Frakkland
Noregur
Armeniacutea
Makedoacuteniacutea
Grikkland
England
Ruacutessland
Kanada
Teacutekkland
Bandariacutekin
Austurriacuteki
Lettland
Kroacuteatiacutea
Belgiacutea (FR)
Luacutexemborg
Sviacutethornjoacuteeth
Portuacutegal
Wales
Sloacutevakiacutea
Ungverjaland
Iacuterland
Uacutekraiacutena
Iacutetaliacutea
Poacutelland
Lithaacuteen
Ruacutemeniacutea
Graelignland
Tyrkland
Mynd 2 - Hlutfall 15 aacutera unglinga semsegjast vera mjoumlg aacutenaeliggethir meeth liacutefiethldquo
Hlutfall fullorethinna sem hafa mikla faeligrni iacute toumllvushynotkun er haacutett meethal Iacuteslendinga
Mikil toumllvufaeligrni () Miethlungs toumllvufaeligrni () Liacutetil toumllvufaeligrni () Engin toumllvufaeligrni ()
Heimild Eurostat 2011b Inshyformation Society Statistics
10
200920
3
Staetha iacuteslensks menntakerfirs miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
almennt Iacutesland er fremst Evroacutepuriacutekja thornegar horft er til haeligfni fullorethinna til aeth nyacuteta seacuter upplyacutesingataeligkni(sjaacute mynd 3)
Kannaeth var meethal almennings hversu vel foacutelk var aeth seacuter iacute notkun forrita og einnig iacute floacuteknari aethgerethshyum svo sem uppsetningu styacuterikerfa Hlutfall thorneirra sem hafa mikla faeligrni iacute toumllvunotkun var haeligst meethal Iacuteslendinga og Norethmanna Aeth sama skapi reyndist hlutfall thorneirra sem enga faeligrni houmlfethu vera laeliggst hjaacute Iacuteslendingum
Aacuteskoranir Iacute PIAAC-koumlnnun aacute vegum OECD sem birt var aacuterieth 2013 var laeligsi fullorethinna (18-64 aacutera) kannaeth og eins geta thorneirra til aeth leysa viethfangsefni iacute taeligknivaeligddu umhverfi Niethurstoumlethur thornessarar koumlnnunar hafa viacuteetha orethieth tilefni liacuteflegra umraeligethna um menntun og haeligfni en ein af niethurstoumlethunum var suacute aeth mikil tengsl vaeligru aacute milli laeligsis og efnhagslegra og feacutelagsshylegra thornaacutetta THORNannig eru thorneir sem hafa naacuteeth goacuteethum
toumlkum aacute laeligsi mun liacuteklegri til aeth njoacuteta goacuteethrar heilsuatvinnu haacuterra launa og vera virkir thornaacutetttakendur iacute stjoacuternmaacutelum og samfeacutelagi
Nuacute var thornessi koumlnnun ekki gereth aacute Iacuteslandi en aftur aacute moacuteti hefur komieth iacute ljoacutes aeth mikil fylgni er milli goacuteeths aacuterangurs iacute PISA-koumlnnun 15 aacutera nemenda og haeligfni aacute fullorethinsaacuterum (OECD 2013) thorneas thornviacute betri sem aacuterangurinn var iacute PISA thornviacute meiri var haeligfnin seinna meir Einnig er mikil fylgni milli haeligfni foacutelks og thorness hvaetha skoacutelastigi thornaeth hefur lokieth Draga maacute thornaacute aacutelyktun aeth thornaeth sama eigi vieth heacuter aacute landi
Iacute PISA koumlnnun er athugueth faeligrni 15 aacutera ungmenna iacute lesskilningi laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og laeligsi aacute naacutettshyuacuterufraeligethi Iacutesland hefur lengst af verieth yfir meethaltali OECD riacutekja iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi en fyrshyir neethan meethaltal iacute naacutettuacuterufraeligethi Koumlnnunin hefur verieth loumlgeth fyrir nemendur aacute thornriggja aacutera fresti fraacute aacuterinu 2000 og nyacutelega voru niethurstoumlethur fyrir aacuterieth 2012 birtar
Mynd 4 - Feacutelags- og efnahagslegur aacutevinningur vel laeligsra fullorethinna
Auknar liacutekur eru aacute haacuteum launum miklum poacutelishytiacuteskum aacutehrifum thornaacutettshytoumlku iacute sjaacutelfboethastarfi miklu trausti atvinnu og goacuteethri heilsu meethalfullorethinna sem naacute 4 stigi af 5 iacute PIAAC koumlnnun aacute laeligsi fullorethinna samanborieth vieth einstakshylinga sem naacute 1 stigi eethaneethar
Hlutfallsliacutekur
25
2
15
1 Haacute laun Mikil poacutelitiacutesk THORNaacutetttaka iacute Mikieth traust Atvinna Goacuteeth heilsa Heimild OECD PIAAC-koumlnnun aacutehrif sjaacutelfboethastarfi iacute gareth annarra 2012
11
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Niethurstoumlethur uacuter PISA 2012 syacutena aeth blikur eru aacute lofti iacute aacuterangri iacuteslenskra nemenda eins og mynd 5 syacutenir gloumlgglega Baeligethi hefur aacuterangur iacute lesskilningi versnaeth fraacute fyrstu maeliglingu aacuterieth 2000 og eins hefur samshyanburethur vieth meethaltal annarra landa orethieth oacutehagshystaeligethari Aacute fyrsta PISA proacutefinu iacute lesskilningi var aacutershyangur Iacuteslands 507 stig og fyrir ofan meethaltal OECD en aacute siacuteethasta proacutefi aacuterieth 2012 var aacuterangurinn 483 stig og kominn niethur fyrir meethaltal OECD Mismunurinn aacute milli 2000 og 2012 er 24 stig
Til aeth aacutetta sig aacute thornyacuteethingu thornessa maacute nefna aeth samshykvaeligmt OECD er gert raacuteeth fyrir thornviacute aeth nemendur baeligti sig aeth oumlllu joumlfnu um 45 stig aacute hverju skoacutelaaacuteri Munurinn aacute aacuterangri aacute milli 2000 og 2012 jafngildir thornviacute aeth nemendur sem toacuteku proacutefieth aacuterieth 2012 hafi dregist aftur uacuter fyrirrennurum siacutenum fraacute aacuterinu 2000 um haacutelft skoacutelaaacuter
Varlega verethur aeth fara iacute aeth tuacutelka sveiflur iacute aacuterangri milli aacutera en thornroacuteunin fraacute aldamoacutetum syacutenir aeth Iacutesland verethur aeth baeligta stoumlethu iacuteslenskra nemenda iacute lesskilningi staeligrethfraeligethi og naacutettuacuterufraeligethi eigi thorneir aeth
Mynd 5 - Aacuterangur 15 aacutera nemenda aacute Iacuteslandi iacute PISA-koumlnnun OECD
standa jafnoumlldrum siacutenum iacute oumlethrum loumlndum aacute sporethiAlmennt menntunarstig er oumlnnur viacutesbending um hversu haeligft ungt foacutelk heacuter aacute landi er til aeth takast aacute vieth stoumlrf og frekara naacutem THORNar vekur seacuterstaka athygli hversu haacutett hlutfall ungs foacutelks aacute Iacuteslandi lyacutekur ekki framhaldsskoacutelaproacutefi
Aacute mynd 6 seacutest aeth aacute Iacuteslandi er hlutfall fullorethinna (aacute aldrinum 25-64 aacutera) aacuten framhaldsskoacutelaproacutefs hieth fimmta haeligsta meethal OECD-riacutekja eetha um 30 Munurinn aacute Iacuteslandi og oumlethrum riacutekjum OECD er thornoacute saacute aeth iacute flestum riacutekjum thornar sem thornetta hlutfall er haacutett hafa thornau verieth aeth baeligta stoumlethu siacutena sem aftur endurspeglast iacute betri menntunarstoumlethu yngra foacutelks Suacute er ekki raunin aacute Iacuteslandi thornar sem munur aacute milli yngri og eldri kynsloacuteetha er liacutetill sem syacutenir aeth haeliggtgengur aeth haeligkka menntunarstig thornjoacuteetharinnar
Bent hefur verieth aacute aeth thornetta haacutea hlutfall foacutelks aacuten framhaldsskoacutelamenntunar geti haft alvarlegar efnahagslegar og feacutelagslegar afleiethingar Seacute litieth til reynslu annarra thornjoacuteetha skortir thornann hoacutep sem hverfur snemma fraacute naacutemi frekar haeligfni til aeth finna
Niethurstoumlethur uacuter PISA 2012 syacutena aeth aacuterangur iacuteslenskra nemenda iacute lesskilningi hefur versnshyaeth fraacute fyrstu maeliglingu aacuterieth 2000
Laeligsi aacute staeligrethfraeligethi LesskilningurLaeligsi aacute naacutettuacuterufraeligethi
520
510
500
490
480
470 PISA 2000 PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009 PISA 2012 Heimild OECD PISA-koumlnnun
2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
12
Staetha iacuteslensks menntakerfirs miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
seacuter staeth aacute vinnumarkaethi og liacutekur aacute atvinnuleysifeacutelagslegum vanda aacutehaeligttuhegethun og heilsuleysi eru meiri iacute thorneim hoacutepi THORNegar fram iacute saeligkir er thornetta dyacutert fyrir samfeacutelagieth
Mynd 6 - Hlutfall 25-34 og 25-64 aacuterasem hafa ekki lokieth framhaldsskoacutela
57Tyrkland 68
Versnandi aacuterangur iacute PISA-koumlnnun og laacutegt hlutfall thorneirra sem uacutetskrifast uacuter framhaldsskoacutelum heacuter aacute landi lyacutesa raunveruleika sem taka verethur alvarlega og bregethast thornarf vieth thornegar iacute staeth Breytingar aacute menntakerfi hvort sem thornaeligr eru til hins betra eetha verra koma iacute ljoacutes aacute loumlngum tiacutema og afleiethingarnar eru viacuteethtaeligkar og afdrifariacutekar fyrir einstaklinga og samfeacutelagieth iacute heild
Mexiacutekoacute
Portuacutegal
Spaacutenn
Iacutesland Iacutetaliacutea
Grikkland
Nyacuteja Sjaacuteland
64
65
46
44
29
33
23
56
44
35
29
25
20
20 Aacute Iacuteslandi er hlutfall fullshyorethinna sem ekki hefur
Bretland
Holland
26
28
20
18
lokieth framhaldsskoacutela um 30
Aacutestraliacutea 2918
Belgiacutea 2518
OECD meethaltal 2817
Noregur 2317
Luacutexemborg 1816
Frakkland 2316
Chiacutele 2616
Danmoumlrk 2715
Iacuterland 1114
Ungverjaland 1413
THORNyacuteskaland 1813
Eistland 2812
Iacutesrael 1812
Bandariacutekin 1111
Austurriacuteki 14 11
Sviss 17 10
Finnland 16 10
Sviacutethornjoacuteeth 13 9
Kanada 118
Sloacuteveniacutea 166
Poacutelland 116
Teacutekkland
Sloacutevakiacutea
9
8
6
6 25-64 ()25-34 aacutera ()
Koacuterea 192 Heimild OECD Education at a
Glance 2013
13
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lestur vieth lok grunnskoacutela
Til thorness aeth aacutetta sig betur aacute stoumlethu iacuteslensks menntakerfis skal augum beint seacutershystaklega aeth lestri Iacute PISA-koumlnnuninni er greint aacute milli thornrenns konar bdquolaeligsisldquo thorne lesskilnings eetha lesturs laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og laeligsi aacute naacutettuacuterufraeligethi Litieth er svo aacute aeth lesskilningur seacute forsenda thorness aeth nemendur geti naacuteeth haeligfni til aeth foacuteta sig iacute samfeacutelaginu
Iacute kenningaramma PISA er lesskilningi skipt iacute fimm kennslu og taka virkan thornaacutett iacute samfeacutelaginu Hefur haeligfnithornrep Liacuteta maacute aacute thornrep 2 sem thornaacute laacutegmarksfaeligrni thornaeth gjarnan verieth nefnt bdquoaeth geta ekki lesieth seacuter til iacute lestri sem nemendur thornurfa aeth buacutea yfir svo aeth thorneir gagnsldquo geti naacuteeth aacuterangri iacute liacutefinu seinna meir THORNeir sem lenda thornar fyrir neethan eru ekki beinliacutenis oacutelaeligsir en lenda Eins og sjaacute maacute aacute mynd 7 hefur hlutfall thorneirra sem frekar iacute vandraeligethum aacute naeligsta skoacutelastigi og eiga eru undir thornrepi 2 iacute lesskilningi haeligkkaeth uacuter 15 aacuterieth erfitt meeth aeth tileinka seacuter naacutemsefni og nyacuteta seacuter 2000 iacute 21 aacuterieth 2012 Einnig er thornaeth aacutehyggjuefni aeth
14
35
Lestur vieth lok grunnskoacutela
hlutfall thorneirra sem eru iacute efstu tveimur thornrepunum iacute lesskilningi iacute PISA hefur laeligkkaeth uacuter 33 aacuterieth 2000 iacute 25 aacuterieth 2012 eetha um aacutetta proacutesentustig
Iacute Noregi og Danmoumlrku hefur tekist aeth faeligkka thorneim sem eru iacute laeliggsta haeligfnithornrepi lesskilnings iacute PISA Aacute Iacuteslandi og iacute Sviacutethornjoacuteeth hefur hins vegar sigieth aacute oacutegaeligfuhliethina og standa thornau nuacute lakast afNorethurloumlndunum aeth thornessu leyti (sjaacute mynd 8)
Hlutfall thorneirra sem ekki geta lesieth seacuter til gagns hefur haeligkkaeth uacuter 15 aacuterieth 2000 iacute 21 aacuterieth 2012
Iacute flestum loumlndum er toumlluverethur kynjamunur iacute lesskilningi og standa piltar verr aeth viacutegi en stuacutelkur Svo er einnig aacute Iacuteslandi og var hlutfall pilta iacute neethstu haeligfnithornrepunum aacuterieth 2009 24 en einungis 9 stuacutelkna Aacuterieth 2012 versnaethi staethan nokkueth og voru thornaacute 298 straacutekanna undir thornrepi 2 en 121 stelpnanna
Mynd 7 - Hlutfallsleg dreifing iacuteslenskra nemenda aacute haeligfnithornrep lesskilnings iacutePISA 2000-2012
PISA 2012
PISA 2009
PISA 2006
PISA 2003
PISA 2000
Undir thornrepi 1 () THORNrep 1 () THORNrep 2 () THORNrep 3 () THORNrep 4 () THORNrep 5 ()
8 13 25 30 19 6
5 12 22 2231 9
7 13 25 30 19 6
7 12 24 30 21 7
4 11 22 31 24 9 Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnshyun
Mynd 8 - Hlutfall straacuteka og stelpna aacute Norethurloumlndum sem ekki geta lesieth seacuter tilgagnslsquolsquo
30
25
20
15
10
5
0 Sviacutethornjoacuteeth Noregur Danmoumlrk Finnland
Iacutesland og Sviacutethornjoacuteeth standa nuacute lakast af Norethurshyloumlndum hvaeth lesskilning varethar
Straacutekar StelpurOECD meethaltal
Iacutesland Heimild OECD PISA-koumlnnun 2012 Naacutemsmatsstofnun
15
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Nokkur munur er eftir buacutesetu og undanfarin aacuter hefur lesskilningi hrakaeth meira viacuteethast hvar aacute landsbyggethinni en aacute houmlfuethborgarsvaeligethinu (sjaacute mynd 9) Vesturland er eina landsvaeligethieth sem baeligtir aacuterangur sinn iacute lesskilningi milli aacuteranna 2000 og 2012
Nemendum af erlendum uppruna hefur undanfarin aacuter fjoumllgaeth mjoumlg iacute grunnskoacutelum landsins THORNaeth er seacuterstakt aacutehyggjuefni aeth margir thorneirra virethast ekki naacute aeth foacuteta sig iacute grunnskoacutelum thornar sem aacuterangur thorneirra iacute lestri er mun lakari en hinna sem hafa iacuteslensku aeth moacuteethurmaacuteli
Af ofansoumlgethu maacute sjaacute aeth nauethsynlegt er aeth Iacuteslendingar athugi seacuterstaklega hvernig baeligta megi lesskilning og faeligkka thorneim sem bdquoekki geta lesieth seacuter til gagnsldquo THORNar er staetha drengja seacuterstakt aacutehyggjuefni Viethbroumlgethin thornurfa thornviacute aeth taka mieth af oacuteliacutekri stoumlethu kynjanna Soumlmuleiethis thornarf aeth huga aeth thornviacute hvernig baeligta megi frammistoumlethu nemenda aacute landsbyggethinni sem og innflytjenda
16
Lestur vieth lok grunnskoacutela
Mynd 9 - Meethaltalsaacuterangur iacute lesskilningi eftir landshlutum aacuterin 2000 til 2012
530
520
510
500
490
480
470
460
450
440 Reykjaviacutek Naacutegr Rvk Suethurnes Vesturland Vestfirethir Norethurlv Norethurle Austurland Suethurland -28 PISA stig -12 PISA stig -29 PISA stig +9 PISA stig -24 PISA stig -44 PISA stig -44 PISA stig -63 PISA stig -19 PISA stig
518
508
491 496
472
482 490 488
522 521
490
478
511
464 467
458
471
443
Mynd 10 - THORNroacuteun iacute lesskilningi hjaacute innfaeligddum og innflytjendum 2000 til 2012
Lesskilningi hefur hrakshyaeth meira viacuteethast hvar aacute landsbyggethinni ogmunurinn milli landsshybyggethar og houmlfuethshyborgarsvaeligethisins aukist
Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
Nemendum af erlendshy520 um uppruna hefur
undanfarin aacuter fjoumllgaeth
thorneirra virethast ekki naacute aeth foacuteta sig iacute grunnskoacutelum 460 thornar sem aacuterangur thorneirra iacute lestri er mun lakari en440 hinna sem hafa iacuteslensku aeth moacuteethurmaacuteli
420
Innfaeligddir 400 Landieth iacute heild Innflytjendur
380
500
480
mjoumlg iacute grunnskoacutelum landsins THORNaeth er seacuterstakt aacutehyggjuefni aeth margir
PISA 2000 PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009 PISA 2012 Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
17
722
721
709
699
694
688
104
71
679
159
146
Mynd 11 - Hlutfall thorneirra sem ljuacutekaproacutefi uacuter framhaldsskoacutela aacute skilgreind-um tiacutema
761 10
613 187
613
593 133
589 226
588 52
574 251
567 149
Greining aacute naacutemsframvindu eftir naacutemsbrautum syacutenir aeth naacutemstiacutemi er mjoumlg mismunandi eftir thornviacute aacute hvaetha braut nemandi hoacutef naacutem Koumlnnueth voru afdrif 4161 nemanda sem innritaethist iacute framhaldsskoacutela aacuterieth
Japan 928 2007 Nemendurnir skiptust aacute brautir eins og syacutent er aacute mynd 12
Sloacuteveniacutea
Poacutelland
Bandariacutekin
Iacuterland
Iacutesrael
Sloacutevakiacutea
762
795
868
87
881
855 27
Eins og fram kemur aacute myndinni innritast um 27 nemenda aacute almennar brautir um 60 nemenda innritast beint aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir en einungis 14 aacute starfsnaacutemsbrautir Til samanburethar maacute geta thorness aeth innan Evroacutepusambandsins innritast um 50 nemenda aacute starfsnaacutemsbrautir
Bretland
Ungverjaland
Meethaltal
Belgiacutea
Finnland
Austurriacuteki
Sviacutethornjoacuteeth
Kanada
Eistland Vorieth 2013 eftir sex skoacutelaaacuter skiptist hoacutepurinn eins og mynd 13 syacutenir Af thorneim 2441 sem innrituethust aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir framhaldsskoacutela haustieth 2007 luku 1879 naacutemi meeth stuacutedentsproacutefi eetha 769 Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 41 aacuter aeth meethaltali (hafa verethur iacute huga aeth nemendum var aetheins fylgt eftir iacute 6 aacuter til vors 2013) Af thorneim 1720 sem innrituethust aacute aethrar brautir en boacuteknaacutemsbrautir til stuacutedentsproacutefs luku 395 eetha 23 stuacutedentsproacutefi Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 47 aacuter Athygli vekur aeth naeligrri 70 thorneirra 1124 sem innrituethust aacute almennar brautir houmlfethu
Danmoumlrk
Holland ekki lokieth naacutemi sex aacuterum siacuteethar Um 55 thorneirra sem innrituethust aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth
Frakkland naacutemi aeth loknum sex skoacutelaaacuterum
Noregur
Spaacutenn
Nyacuteja Sjaacuteland Aldursdreifing nemenda iacute starfsnaacutemi og boacuteknaacutemi er afar oacuteliacutek enda ljuacuteka faeligrri iacute fyrrnefnda hoacutepnum naacutemi aacute tilsettum tiacutema Aacuterieth 2012 var meethalaldur
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Iacutesland sker sig uacuter hoacutepi helstu samanburetharlanda iacute thornviacute hversu faacuteir ljuacuteka naacutemi uacuter framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema Aetheins um 44 thorneirra sem innshyrituethust iacute framhaldsskoacutela haustieth 2003 houmlfethu lokieth naacutemi aacute skilgreindum naacutemstiacutema (sem aeth jafnaethi er fjoumlgur aacuter heacuter aacute landi) og tveimur aacuterum eftir thornann tiacutema houmlfethu einungis 58 brautskraacuteethst
Lokieth aacute skilgreindum naacutemstiacutema Lokieth tveimur aacuterum eftir skilgreindan naacutemstiacutema
Heimild OECD Education at a Glance 2013
54
451 292
442 141 IacuteslandLuacutexemborg
Mexiacutekoacute framhaldsskoacutelanema aacute boacuteknaacutemsbrautum 187 aacuter en 44 thorneirra voru 25 aacutera eetha eldri Iacute starfsnaacutemi er aldursdreifing allt oumlnnur meethalaldur nemenda var 252 aacuter en 355 voru 25 aacutera eetha
18
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Um 70 thorneirra sem innritast aacute almennar brautir og um 55 thorneirra sem innritast aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth naacutemi 6 aacuterum siacuteethar
Mynd 12 - Innritun nemenda uacuter 10 bekk grunnskoacutela aacutebrautir framhaldsskoacutela haust 2007
27
59
14
Meeth stuacutedentsbrautum er aacutett vieth brautir sem lyacutekshyur meeth stuacutedentsproacutefi Starfsnaacutemsbrautir veita undirbuacutening fyrir stoumlrf ss iacute iethn- eetha heilbrigethisshygreinum og fela yfirleitt iacute seacuter verklega thornjaacutelfun Aacute almenna braut innrit- ast yfirleitt thorneir nemshyendur sem uppfylla ekkikroumlfur um inntoumlku aacute aethrar brautir framhaldsshyskoacutela
Almennar brautir Starfsnaacutemsbtautir Stuacutedentsbrautir
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
Mynd 13 - Staetha nemenda sem innrituethust 2007 sex aacuterum siacuteethar
100
80
60
40
20
0 Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Almennar brautir
Lokieth starfsnaacutemsproacutefi Ekki lokieth neinu proacutefi
Lokieth stuacutedentsproacutefi
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
19
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
eldri (sjaacute mynd 14) THORNessi athugun aacute naacutemsferli eins aacutergangs og upplyacutesingar um aldur nemendagefa almennar viacutesbendingar um aeth naacutemsferill nemenda seacute oacuteliacutekur eftir thornviacute hvort thorneir hefja naacutem aacutestuacutedentsnaacutemsbrautum eetha starfsnaacutemsbrautum Margir sem hverfa fraacute naacutemi hefja siacuteethar naacutem aacutestarfsnaacutemsbrautum eftir aeth hafa verieth iacute vinnu Einnig er vitaeth aeth sumir sem ljuacuteka stuacutedentsproacutefi hefja siacuteethan starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi
Leietha maacute aeth thornviacute liacutekur aeth laacutegt hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi heacuter aacute landi geti aacutett raeligtur iacute baacutegum lesskilningi sem birtist ma iacutethornviacute hversu haacutett hlutfall thorneirra sem hefja naacutem aacutealmennum brautum (70) ljuacuteka ekki naacutemi THORNeirsem hefja naacutem aacute almennri braut hafa margirhverjir ekki naacuteeth fullnaeliggjandi aacuterangri iacute grunnskoacutela og virethast ekki foacuteta sig iacute framhaldsskoacutela Einnig verethur aeth teljast liacuteklegt aeth nemendur velji seacuterekki naacutemsbrautir vieth haeligfi Ofangreind atriethi eru oacutetviacuteraeligethar viacutesbendingar um alvarlegar brotalamir iacute skipulagi og uppbyggingu naacutemsins naacutemsraacuteethgjoumlf og vaeligntingum nemenda til sjaacutelfra siacuten og naacutemsins
Brotthvarf uacuter skoacutela er ekki skilgreint aacute sama haacutett iacute oumlllum loumlndum og stofnunum Iacute rannsoacutekn OECD aacute brautskraacuteningu nyacutenema aacute framhaldsskoacutelastigisem aacuteethur var minnst aacute var miethaeth vieth aeth thorneirnemendur sem ekki houmlfethu lokieth proacutefi sex aacuterum eftir innritun og ekki voru lengur skraacuteethir iacute skoacutela hefethuhorfieth uacuter naacutemi Aacute Iacuteslandi houmlfethu 29 thorneirra sem innrituethust ekki lokieth proacutefi eftir sex aacuter og voru ekki skraacuteethir iacute neinn skoacutela en 13 voru enn skraacuteethir iacute skoacutela eftir sex aacuter aacuten thorness aeth ljuacuteka naacutemi
Hagstofa Evroacutepusambandsins Eurostat safnarupplyacutesingum fraacute hagstofum Evroacutepulanda semkanna brotthvarf (e early school leavers) iacute vinnushymarkaethskoumlnnunum en thornar er brotthvarf skilgreint sem thornaeth hlutfall 18-24 aacutera foacutelks sem ekki hefur lokieth oumlethru naacutemi eftir grunnskoacutela og ekki hefur verieth iacute naacutemi eetha starfsthornjaacutelfun siacuteethustu fjoacuterar vikur aacuteethur en koumlnnunin er gereth
Goumlgn Hagstofu Evroacutepusambandsins benda til thorness aeth brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu seacuteeinna haeligst aacute Iacuteslandi eetha um 20 (sjaacute mynd 15)
Mynd 14 - Aldursdreifing nemenda aacute stuacutedents- og starfsnaacutemsbrautumhaustieth 2012
Meethalaldur nemenda aacute boacuteknaacutemsbrautum er 187 aacuter en 252 aacute starfsshynaacutemsbrautum
Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Meethalaldur
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuterInnu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
2500
2000
1500
1000
500
0 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
2020
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu er einna haeligst aacute Iacuteslandi
Ef litieth er til thorneirra landa thornar sem brotthvarfsshyhlutfallieth er haeligrra en aacute Iacuteslandi svo sem Spaacutenar Moumlltu Portuacutegals og Tyrklands maacute sjaacute aeth mun hraethar hefur gengieth iacute thornessum loumlndum aeth draga uacuter brotthvarfi uacuter naacutemi en heacuter aacute landi Samkvaeligmt goumlgnum Eurostat droacutest brotthvarf aacute Iacuteslandi aetheins saman um 12 aacute aacuterunum 2009-2012 og thornviacute er oacutehaeligtt aeth segja aeth thornoumlrf seacute aacute aacutehrifariacutekum aethgerethum ef Iacutesland aacute aeth eiga moumlguleika aacute aeth naacute thornviacute markmiethi sem flest Evroacutepuriacuteki hafa sett seacuter aeth brotthvarf verethi undir 10 aacuterieth 2020
Atvinnuthornaacutetttaka ungs foacutelks er mikil heacuter aacute landi (sjaacute mynd 16) sem kann aeth auka liacutekur aacute brotthvarfi og thornviacute aeth nemendum saeligkist naacutemieth seint Afleiethingar af haeliggri naacutemsframvindu iacute framhaldsskoacutela og miklu brotthvarfi eru ma thornaeligr aeth margir snuacutea aftur til naacutems eftir tviacutetugt THORNaeth seacutest td aacute thornviacute aeth meethalaldur starfsnaacutemsnemenda er um 25 aacuter en thornoacute ekki siacuteethur hinu aeth 30-40 fleiri stunda naacutem iacute dagskoacutela en vera aeligtti miethaeth vieth foacutelksfjoumllda iacute aacutergoumlngum aacute framhaldsskoacutelaaldri THORNoacute eru ekki taldir meeth thorneir sem stunda fjarnaacutem eetha saeligkja kvoumlldskoacutela
THORNessi haeligga naacutemsframvinda iacuteslenskra framhaldsshyskoacutelanema er afleiething margviacuteslegra galla aacute menntakerfinu iacute bland vieth feacutelagslega thornaeligtti THORNar maacute helst nefna oacutefullnaeliggjandi undirbuacutening stoacuters hoacuteps nemenda uacuter grunnskoacutela og aeth thorneir faacute ekki naacutem og thornjoacutenustu vieth haeligfi iacute framhaldsskoacutela sem aftur leiethir til brotthvarfs Vinna meeth skoacutela og naacutem meeth vinnuhleacuteum stuethlar einnig aeth haeliggarinaacutemsframvindu Loks maacute nefna aeth thorneir sem leggja stund aacute starfsnaacutem virethast flestir hefja thornaeth naacutem eftir tviacutetugt og meethalaldur thorneirra sem ljuacuteka starfsnaacutemi er haacuter
Kyacutepur 114 117
Eistland 139 105
Lettland 105 139
THORNyacuteskaland 105 111
Iacuterland 97 116
Danmoumlrk 91 113
Finnland 89 99
Holland 88109
77 Luacutexemborg 81
Austurriacuteki 76 87
Sviacutethornjoacuteeth 75 70
Lithaacuteen 65 87
Sviss 5591
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland 55
53
44
54
49
53 2012 ()2009 ()
Kroacuteatiacutea 42 39 Heimild Eurostat vinnumarkshy
aethskoumlnnun
Vieth umbaeligtur aacute menntakerfi thornarf aeth horfa til margra thornaacutetta Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir hins vegar svo ekki verethur um villst aeth thornaeth er oacuteskynsamlegt aeth reyna aeth vinna aeth of moumlrgum breytingum iacute einu Farsaeliglla er aeth einbeita seacuter aeth nokkrum houmlfueththornaacutettum sem liacuteklegastir eru til aeth skilamestum aacutevinningi baeligethi til lengri og skemmri tiacutema
Mynd 15 - Brotthvarf iacute Evroacutepuloumlndum2009 og 2012
443 Tyrkland 396 312Spaacutenn 249271 Malta 226 312Portuacutegal 208 213Iacutesland 201 192 Iacutetaliacutea 176 Hlutfall ungs foacutelks aacute 166 Ruacutemeniacutea 174 aldrinum 18-24 aacutera sem
Noregur 176 hefur hvorki lokieth proacutefi 148 157 uacuter framhaldsskoacutela neacute er
Bretland 135 143
skraacuteeth iacute skoacutela Aacute Iacuteslandi ESB 127 var thornetta hlutfall 20 Buacutelgariacutea 147 aacuterieth 2012 125
Belgiacutea 120 111
Makedoacuteniacutea 117 162
Frakkland 116 122
Ungverjaland 115112
Grikkland 114 144
21
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mynd 16 - Atvinnuthornaacutetttaka foacutelks aacute aldrinum 18-24 aacutera ndash miethaeth vieth fyrstaaacutersfjoacuterethung aacuter hvert
Vinna meeth skoacutela og thornaeth aeth ungt foacutelk hverfur tiacutemabundieth fraacute naacutemi til aeth stunda vinnu stuethlar ma aeth haeliggri naacutemsshyframvindu
Heimild Hagstofa Iacuteslands
80
75
70
65
60 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Mynd 17 ndash Hlutfall dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum af mannfjoumllda 16-20 aacutera
Haacutett hlutfall eldri nemenda skyacuterir aethfjoumlldi dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum er 30 haeligrri en mannfjoumlldi 16 - 20 aacutera
Heimild Hagstofa Iacuteslands
150
130
110
90
80 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
22
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacuteslendingar eru ekki einir um aeth vilja baeligta menntakerfi sitt og viacuteetha erlendis hefur skapast mikil reynsla og thornekking aacute thornroacuteun og umboacutetum aacute thornviacute sviethi THORNar hafa menn rannsakaeth menntakerfi iacute althornjoacuteethlegu samhengi og safnaeth miklum goumlgnum thornar aeth luacutetandi sem hefur gert fraeligethimoumlnnum kleift aeth bera saman hvaetha aethferethir gefast best og hvaetha thornaeligttir reynast oumlrethugastir viethureignar (UNESCOIIEP 2012)
THORNoacutett taka megi seacuter tiltekin menntakerfi til THORNjoacuteethverjar staethieth iacute thorneirri truacute aeth menntakerfi thorneirra fyrirmyndar verethur einnig aeth hafa misjafnar vaeligri meethal hinna bestu iacute heimi en niethurstoumlethur aethstaeligethur iacute huga og finna thornaacute leieth sem fellur aeth PISA syacutendu aeth aacuterangur thornyacuteskra nemenda iacute lestri menningu og stoumlethu skoacutelakerfisins iacute hverju landi var thornaacute undir meethaltali OECD riacutekja Aacuterangur thornyacuteskra Aacuteherslur eiga heldur ekki aeth vera hinar soumlmu thornegar nemenda iacute lesskilningi og oumlethrum greinum PISA reynt er aeth gera saeligmilegt menntakerfi miethlungi hefur batnaeth aeth miklum mun siacuteethan og er THORNyacuteskalandgott og thornegar menn vilja gera aacutegaeligtt menntakerfi nuacute vel yfir meethaltali OECD iacute oumlllum greinum framuacuterskarandi (McKinsey 2010)
Umbaeligtur aacute menntakerfi veretha ekki innleiddar og Iacuteslendingar geta margt af oumlethrum thornjoacuteethum laeligrt iacute byggethar aacute engu thornaeligr thornurfa traustan grundvoumlll sem thornessum efnum baeligethi thorneim sem standa iacute fremstu thornolir sliacutekar breytingar Skoacutelakerfi viacuteetha um heim roumleth iacute althornjoacuteethlegum samanburethi og einnig hinum hafa aeth miklu leyti buacuteieth vieth thornrotlaust tilraunastarf sem naacuteeth hafa aeth baeligta stoumlethu siacutena verulega Maacute thornar og thornroacuteun undanfarna aacuteratugi THORNar er Iacutesland engin nefna Asiacuteuloumlnd svo sem Singapuacuter Suethur-Koacutereu og undantekning Nuacute maacute halda thornviacute fram aeth thornaeth seacute Japan en einnig vestraelign loumlnd aacute boreth vieth Finnland merki um einlaeliggan aacutesetning yfirvalda og skoacutelafoacutelks THORNyacuteskaland Holland Poacutelland og sum fylki Kanada til umboacuteta en hitt verethur einnig aeth jaacuteta aeth thornetta Gjarna er viacutesaeth til thorness aacuterangurs sem naacuteethst hefur iacute starf hefur oft reynst sundurlaust yfirsyacutenin oacuteljoacutes Ontario-fylki iacute Kanada og verethur reynslan thornar gereth og aacuterangurinn eftir thornviacute aeth nokkru umtalsefni heacuter
Iacute leiethbeiningum UNESCO um framthornroacuteun mennta-Einnig maacute seacuterstaklega benda aacute breytingu til kerfis eru tilgreindir aacutetta lykilthornaeligttir aacuterangursriacutekra batnaethar iacute THORNyacuteskalandi thornar sem menn toacuteku til og varanlegra umboacuteta iacute menntamaacutelum Heacuter skal oacutespilltra maacutelanna eftir slaeligmar niethurstoumlethur uacuter fyrstu gereth stutt grein fyrir thorneim meeth daeligmum um PISA-koumlnnuninni aacuterieth 2000 Fram aeth thornviacute houmlfethu uacutetfaeligrslu thorneirra iacute oumlethrum loumlndum
23
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan voumlll
1 Faacute og metnaetharfull markmieth raunhaeligf vel iacutegrundueth og opinber
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og verkgreina jafnt sem liacutekamsraeligktar enda er thornaeth til skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki thorness fallieth aeth styrkja meginmarkmieth eins og laeligsi kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan Loks er mikilvaeliggt aeth muna aeth maeliglingarnar eru voumlll THORNessi markmieth aeligttu aeth hafa thornyacuteethingu fyrir gerethar til thorness aeth geta brugethist vieth ef umbaeligturnar almenning og menntakerfieth iacute heild og vera kynnt laacuteta aacute seacuter standa en ekki til thorness aeth refsa opinberlega Eins aeligttu thornau aeth vera maeliglanleg aacute viethkomandi skoacutelum einhvern haacutett svo aeth haeliggt vaeligri aeth fylgjast meeth thornviacute hvernig miethaethi og bregethast vieth THORNoacute skyldi Ontario-fylki setti seacuter tvouml maeliglanleg meginshyvarast aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute maeliglingarnar markmieth iacute umboacutetum sem hoacutefust thornar aacuterieth 2003 Aeth svo aeth thornaeligr fari ekki aeth raacuteetha foumlr td meeth thornviacute aeth 75 nemenda naeligethu aacutegaeligtisaacuterangri (e performing leggja houmlfuethaacuteherslu aacute aeth allir standist proacutef iacute staeth at high level) iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi iacute thorness aeth veita raungoacuteetha og varanlega menntun grunnskoacutelum og aeth 85 nemenda uacutetskrifuethust Ljoacutemandi aacuterangur aacute proacutefi er liacutetils virethi einn og seacuter uacuter framhaldsskoacutela (e high school) aacute tilsettum ef hann er ekki iacute goacuteethu samraeligmi vieth thornaeth sem aacute tiacutema Fyrra markmiethieth er maeliglt meeth samraeligmdum undan fer og eftir raunverulega haeligfni nemenda proacutefum iacute 3 og 6 bekk en hieth siacuteethara meeth uacutetskriftarshyog fjoumllbreytilega kennslu iacute samraeligmi vieth thornarfir og toumllum THORNraacutett fyrir aeth meginaacuteherslan vaeligri loumlgeth aacute aacutehuga nemendanna lestur og staeligrethfraeligethi var einnig loumlgeth aukin aacutehersla
aacute heilbrigethi og listir Nokkur haeligtta er aacute aeth thornegar til kastanna kemur einskorethist aacuteherslur skoacutela um of vieth thornessi faacuteu meginmarkmieth og aeth aethrir thornaeligttir skoacutelastarfs geti orethieth uacutet undan THORNviacute aeligtti aacutefram aeth leggja raeligkt vieth breidd iacute naacutemsframboethi td aacute sviethi list- og
2 Uppbyggilegar umbaeligtur fyrir alla iacute oumlllum skoacutelum
THORNegar raacuteethist er iacute nauethsynlegar umbaeligtur gaeligtir Jaacutekvaeligethni og hvatning uacutetilokar hins vegar ekki oft tilhneigingar til aeth gera thornaeth aacute neikvaeligethum gagnryacuteni Alltaf maacute gera betur og menntakerfieth forsendum skoacutelar kennarar og nemendur standi og einstakir skoacutelar aeligttu aeth meta aacutebendingar um sig illa og thornviacute neyethist stjoacuternvoumlld til thorness aeth griacutepa thornaeth sem betur maacute fara Einnig thornarf aeth gaeligta thorness iacute taumana Reynslan syacutenir aeth raunverulegum aeth umbaeligturnar taki til allra en verethi ekki aetheins iacute umboacutetum verethur ekki komieth aacute meeth miethstyacuterethum thorneim skoacutelum sem verr standa Iacute oumlllum skoacutelum eru breytingum eetha beinum fyrirmaeliglum aeth ofan Setja nemendur sem geta gert betur og leggja thornarf kapp aeligtti fram umboacutetaaacuteaeligtlun fyrir menntakerfieth og aacute aeth munur iacute frammistoumlethu verethi sem minnstur innleietha aacute thornann haacutett aeth skoacutelafoacutelk sjaacutei seacuter hag iacute henni hvort sem er milli kynja landsvaeligetha eetha uppruna og vilji vinna aeth framgangi hennar innan hvers skoacutela Ella kunna bestu aacuteform aeth veretha aeth engu
24
3 Uppbygging getu til breytinga
Til thorness aeth naacute fram breytingum thornarf thornekkingu og haeligfni fjaacutermagn og stuethning og einnig staethfastan vilja Til thorness aeth umbaeligtur naacuteist fram iacute hverjum skoacutela thornarf getan til sliacutekra breytinga aeth vera fyrir hendi innan thorneirra Hana getur thornurft aeth byggja upp samhlietha undirbuacuteningi aeth hinum eiginlegumarkmiethum
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter THORNviacute er auethvitaeth ekki thornannig farieth sjaacutelf stefnubreytingin leiethir ekki til framfara heldur hvernig tekst aeth vinna uacuter henni Efla thornarf aacutehuga getu og aacutebyrgethartilfinningu thorneirra sem iacute skoacutelum starfa til aeth naacute tilsettum aacuterangri THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth hvetja aacutefram til goacuteethra verka og veita stuethning Aetheins thornannig er haeliggt aeth gera kroumlfu um aacuterangur
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter
THORNaeth er lykilatriethi aeth kennarar faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra aeth vinna aeth umboacutetum aacute siacutenum heimavelli Sliacutek kunnaacutetta er margslungin og thornviacute thornarf uppbygging hennar aeth vera fjoumllbreytileg um leieth og stuethlaeth er aeth thornviacute aeth foacutelk laeligri hvaeth af oumlethru baeligethi innan skoacutela og meeth samvinnu milli skoacutela Starfsthornroacuteun iacute skoacutelakerfinu aeligtti aeth miethast vieth thornaeth aacuten thorness thornoacute aeth missa sjoacutenar aacute meginmarkmiethinu sem er aeligvinlega aeth naacute fram jaacutekvaeligethum breytingum hjaacute nemendum og betri aacuterangri thorneirra
Iacute breytingastarfinu iacute Ontario var mikil aacutehersla loumlgeth aacute aeth byggja upp thornekkingu og haeligfni iacute menntakerfinu og viacuteethtaeligkur stuethningur veittur vieth aeth baeligta kennslu meeth td starfsthornroacuteun kennara mati og leiethbeiningum vieth aacuteaeligtlanagereth og baeligttu naacutemsefni Komieth var aacute samstarfi milli skoacutela og fraeligethsluumdaeligma og samtoumlk kennara og skoacutelastjoacuternenda toacuteku thornar virkan thornaacutett
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
25
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast
4 Viacuteethtaeligkt samstarf innan menntakerfisins undir styrkri forystu
Til aeth naacute fram varanlegum umboacutetum skiptir maacuteli aeth foacutelk um menntakerfieth thornvert og endilangt seacute samstiga um thornaeligr Mikilvaeliggt er aeth viacuteethtaeligk eining riacuteki um umboacutetaaacuteaeligtlanirnar innleiethingu thorneirra og framkvaeligmd thornoacute svo aeth skoethanir kunni aeth vera skiptar um leiethirnar THORNannig thornarf oumlfluga talsmenn breytinganna innan sem utan skoacutelakerfisins THORNaeth er hvorki einfalt neacute fljoacutetlegt aeth afla aacuteformunum sliacuteks stuethnings iacute thornjoacuteethfeacutelaginu en thornaeth er braacuteethnauethsynlegt
Stjoacuternvoumlld thornurfa ljoacuteslega aeth hafa forystu iacute umboacutetastarfinu og stilla saman margviacuteslega strengi Jafnframt er nauethsynlegt aeth leita leiethtoga meethal kennara stjoacuternenda sveitarstjoacuternarmanna samtaka kennara nemenda og foreldra til aeth fylgja thornviacute eftir Stuethla thornarf aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett iacute umboacutetastarfinu
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast Aacuteaeligtlanir geta ekki komieth iacute staeth aethgeretha Meeth thornviacute aeth byggja markvisst upp forystu um umboacutetastarfieth er baeligethi stuethlaeth aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett og aeth thornaeth reynist langvinnt
Umboacutetamoumlnnum haeligttir oft til aeth truacutea thornviacute aeth allir hljoacuteti aeth vera sama sinnis og thorneir Sliacutekt er auethvitaeth ekki raunin foacutelk hefur misjoumlfn viethhorf og skilning aacute hlutunum Sameiginleg framtiacuteetharsyacuten sprettur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur thornarf aeth vinna aeth henni THORNviacute thornurfa stjoacuternvoumlld aeth eiga virk samskipti vieth alla thornaacute sem hlut eiga aeth maacuteli og gefa thorneim kost aacute aeth koma sjoacutenarmiethum siacutenum aacute framfaeligri Ekki er siacuteethur
mikilvaeliggt aeth naacute til almennings meeth upplyacutesingum um umboacutetaaacuteform faacute reglulega fram opinbera umraeligethu og viethhalda almennri saacutett um thornau
Sliacutek samskipti mega hvorki vera spuni neacute einhlietha aacutevarp hins opinbera heldur aeligttu thornau aeth snuacuteast um aeth draga fram oacuteliacutek sjoacutenarmieth og taka tillit til thorneirra Laeligra af thornviacute sem vel maeliglist fyrir og hvaeth thornykir ekki skila aacuterangri Reglulega (og eftir thornviacute sem tilefni gefast til) aeligtti svo aeth uacutetbuacutea og koma aacute framfaeligri upplyacutesingum til fjoumllmiethla og almennings THORNaeligr eiga ekki aetheins aeth luacuteta aeth umboacutetaaacuteaeligtluninniheldur einnig aeth oumlethrum thornaacutettum menntakerfisins thornannig maacute koma iacute veg fyrir aeth thorneir seacuteu vanraeligktir thornoacute aacuteherslan seacute aacute umbaeligturnar
Ekki maacute gleyma aethkomu kennara og samtaka thorneirra Umboacutetum iacute menntakerfinu verethur ekki komieth aacute nema meeth goacuteethum kennurum og er stuethningur thorneirra mikils virethi Maacuteli skiptir aeth goacuteethum kennurum bjoacuteethist goacuteeth laun og viethunandi starfsskilyrethi en jafnframt thornarf kennarasteacutettin aeth vera oumlflug iacute siacutenu fagi og njoacuteta trausts iacute samfeacutelaginu
Til thorness aeth naacute samstoumlethu um framgang umboacuteta var iacute Ontario settur aacute foacutet samraacuteethsvettvangur undir stjoacutern menntamaacutelaraacuteethherra sem helstu samstarfsaethilar aacutettu aethild aeth Aacuteethur en raacuteethist var iacute umbaeligturnar hafethi skorist iacute odda milli stjoacuternvalda og kennara en meeth thornviacute aeth leggja mikla raeligkt vieth samstarfieth og fela samtoumlkum kennara framkvaeligmd aacute tilteknum thornaacutettum umboacutetanna naacuteethist aeth endurvinna traust milli aethila Einnig var loumlgeth houmlfuethaacutehersla aacute aeth miethla upplyacutesingum um framgang umboacutetanna til almennings og koma aacute samstarfi vieth nemendur og foreldra
26
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim
5 Laeligrdoacutemar af nyacuteskoumlpun rannsoacuteknum og goumlgnum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim Sliacutek thornekking er grunnur goacuteethra breytinga og nyacutebreytni Samt er thornaeth svo aeth fjoumllmoumlrg thornroacuteunarverkefni hafa ekki verieth grundvoumlllueth aacute traustri thornekkingu hvorki um thornaeth sem fyrir er neacute hvaeth best hefur reynst annars staethar Eins er of sjaldan lagt mat aacute aacuterangurinn THORNraacutett fyrir aeth thornekking aacute umboacutetum iacute menntun hafi aukist hefur oft minna orethieth uacuter hagnyacutetingu hennar Iacute thornviacute samhengi skiptir td maacuteli aeth kennarasteacutettin nyacuteti seacuter rannsoacuteknir og afrakstur sprotaverkefna til aeth baeligta kennslu
Leggja aeligtti aukna aacuteherslu aacute aeth nyacuteta rannsoacuteknir og vel heppnaeth thornroacuteunarstarf til aeth breyta aacuteherslum iacute skoacutelastarfi Eins maacute nyacuteta betur goumlgn um naacutemsaacuterangur nemenda Ekki til thorness aeth refsa skoacutelum eetha daeligma nemendur heldur til thorness aeth vinna uacuter thorneim og nyacuteta til uacuterboacuteta thornar sem skoacuterinn kreppir THORNaeth aacute til daeligmis vieth um niethurstoumlethur skimunarproacutefa samraeligmdra proacutefa eetha niethurstoumlethur PISA
Til thorness aeth skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld taki aacutebyrgeth aacute aacuterangri nemenda er lagt til aeth fylgst seacute meeth
gt framvindu miethaeth vieth eigin getu og markmieth gt samanburethi vieth aethra skoacutela og sveitarfeacuteloumlg gt frammistoumlethu miethaeth vieth thornaeth sem best gerist
heima og erlendis
Siacuteethast en ekki siacutest aeligttu skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld aeth gefa thornviacute seacuterstakan gaum hvernig stuethla megi aeth thornviacute aeth fleiri nemendur naacutei viethunandi aacuterangri
Iacute oumlethrum loumlndum hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute aeth byggja upp goacuteeth upplyacutesingakerfi um nemendur en einnig leitast vieth aeth koma aacute samstarfi skoacutela og thorneirra sem stunda menntarannsoacuteknir
6 Aacutehersla aacute lykilaethgerethir aacuten thorness aeth thornaeth komi niethur aacute oumlethrum thornaacutettum
Reynslan syacutenir aeth til lengdar er mjoumlg erfitt aetheinbeita seacuter aeth afmoumlrkuethum lykilmarkmiethumhvort heldur horft er til einstakra skoacutela eetha menntakerfisins iacute heild THORNraacutett fyrir goacuteethan aacutesetning getur margt dreift huganum aacute langri leieth reglulega er skipt um poacutelitiacuteska forystu og samfeacutelagieth getur tekieth verulegum breytingum THORNviacute er mikilvaeliggt
aeth reyna aeth sjaacute fyrir hvaeth geti helst orethieth til aeth trufla thornaeth aeth menn haldi markaethri stefnu og gera raacuteethstafanir til aeth koma iacute veg fyrir aeth lykilstjoacuternendur missi sjoacutenar aacute henni Um leieth aeligtti aeth vera til farvegur fyrir aethra thornaeligtti skoacutelastarfsins og thornaeth sem ber aeth houmlndum svo aeth thornviacute megi sinna eins og thornoumlrf krefur
27
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu
7 Betri nyacuteting fjaacutermuna iacute menntakerfinu
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum vekja aacute thorneim athygli og skapa hvata en thorneim thornarf aeth verja af kostgaeligfni thornar sem thornoumlrf er aacute Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu Sem
8 Vandaeth til innleiethingar umboacuteta
Innleiething aethgeretha til aeth naacute settum markmiethumer oft vandasoumlm Huacuten maacute ekki vera oacutesveigjanleg framkvaeligmdaacuteaeligtlun heldur thornarf aeth taka tillit til aethstaeligethna og nauethsynlegra breytinga
Tveir thornaeligttir innleiethingarinnar eru seacuterstaklega mikilvaeliggir annars vegar almennur stuethningshyur vieth hana og hins vegar moumlguleikar menntashymaacutelayfirvalda til aeth veita henni forystu og styethja vieth hana Yfirleitt er sjoacutenum ekki beint naeliggjanlega aeth thornessum thornaacutettum
Stefnumoacutetunin sjaacutelf meeth viacuteethtaeligku samraacuteethi getur tekieth langan tiacutema en eftirfylgnin er oft takmoumlrkueth Til thorness aeth innleietha breytingar iacute menntakerfi thornurfa thorneir sem vinna aeth thornviacute verkefni aeth faacute goacuteethan stuethning THORNetta hefur viacuteetha verieth leyst meeth thornviacute aeth raacuteetha raacuteethgjafa og verkefnisstjoacutera og soumlmuleiethis meeth thornviacute aeth auka samstarf milli aethila kennara skoacutelastjoacuternenda og fraeligethsluyfirvalda
daeligmi um aacuteherslur af thornviacute taginu maacute nefna aukinn beinan stuethning vieth naacutem og kennslu og aeth komieth seacute aacute fjaacuterhagslegri umbun fyrir aacuterangur THORNannig er iacute sumum loumlndum miethaeth vieth aeth skoacutelar sem sinna nemendum meeth miklar thornarfir geti umbunaeth kennurum thorneirra seacuterstaklega og raacuteethieth til siacuten reynslumeiri kennara
Meeth thornviacute aeth vinna aeth umboacutetum meeth thornessum haeligtti toacutekst menntamaacutelayfirvoumlldum iacute Ontario aeth naacute verulegum aacuterangri aacute aacuterunum 2003-2009 THORNar voru sett markmieth um aeth 75 nemenda iacute 3 og 6 bekk grunnskoacutela aeligttu aeth naacute haacuteu stigi iacute lesskilningi og staeligrethfraeligethilaeligsi og aeth 85 framhaldsskoacutelanema brautskraacuteethust aacute tilskildum tiacutema Meeth samstilltu aacutetaki toacutekst aacute thornessum sex aacuterum aeth fjoumllga thorneim sem naacuteethu laacutegmarksviethmiethum iacute lestri ritun og laeligsi aacutestaeligrethfraeligethi uacuter 54 iacute 67 Aacute soumlmu aacuterum joacutekst hlutshyfall thorneirra sem luku framhaldsskoacutela uacuter 67 iacute 79
Heacuter hefur verieth stiklaeth aacute stoacuteru um thornaeligr aacuteherslur sem unnieth hefur verieth aeth iacute Ontario og viacuteethar thornar sem goacuteethur aacuterangur hefur naacuteethst iacute menntamaacutelum
Verethur nuacute vikieth aeth tilloumlgum um hvernig koma megi aacute umboacutetum heacuter aacute landi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
28
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Ef tekieth er mieth af reynslu annarra thornjoacuteetha er margt sem bendir til thorness aeth meeth skipulegum langtiacutemaaethgerethum verethi unnt aeth baeligta stoumlethu iacuteslensks menntakerfis
Smaeligeth landsins gerir thornaeth auethveldara aeth naacute Heacuter er lagt til aeth farieth verethi aeth reynslu annarra oumlllum hlutaetheigandi saman um sameiginleg thornjoacuteetha og sett faacute og skyacuter markmieth yacutett undir jaacutekvaeligeth markmieth og stilla saman strengi en innri viethhorf og getu til breytinga Jafnframt verethi haft styrkur menntakerfisins og nuacutetiacutemalegir innviethir viacuteethtaeligkt samstarf og stuethlaeth aeth thornviacute aeth forysta samfeacutelagsins auka einnig liacutekur aacute aeth sami aacuterangur um umbaeligturnar verethi oacuteskorueth Siacuteethast en ekki siacutest naacuteist vieth aeth mennta ungt foacutelk heacuter aacute landi og thornar verethi loumlgeth aacutehersla aacute rannsoacuteknir thornekkingarmiethlun og sem best tekst til erlendis stuethning vieth skoacutelastarf
Markmieth um lestur Hlutfall thorneirra sem naacute grunnviethmiethum (2 stig) iacute lesskilningi PISA fari uacuter 79 (2012) iacute 90 2018
Mikilvaeliggt er aeth skapa jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs og aeth allir geti naacuteeth aacuterangri iacute lestri Iacute thornviacute felst aeth ungt foacutelk seacute hvatt til aeth lesa fjoumllbreytilegt efni baeligethi heima og iacute skoacutela THORNaeth felur einnig iacute seacuter aeth thorneir sem annast lestrarkennslu beri aacutebyrgeth aacute aeth allir nemendur hafi vieth lok grunnskoacutela oumlethlast aacutekveethna grundvallarfaeligrni iacute lestri og lesskilningi THORNaeth aacute vieth um kennara og annaeth starfsfoacutelk skoacutela foreldra og skoacutelanefndir sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld menntamaacutela Um leieth er nauethsynlegt aeth innan menntakerfisins seacute haeliggt aeth koma til moacutets vieth misjafnar thornarfir nemenda og aeth rannsakaeth verethi meeth kerfisbundnum haeligtti hvaetha aethferethir skila bestum aacuterangri
Iacute skyacuterslu um lestrarkennslu iacute Evroacutepu er fjallaeth um thornaeth sem maacuteli skiptir til aeth baeligta lestur oglesskilning Oacutetalmargt utan skoacutela og innan hefur aacutehrif aacute lestur en aacute grundvelli althornjoacuteethlegra rannsoacutekna og samanburethar milli landa maacute greina mikilvaeliggustu thornaeligttina (Eurydice 2011)
Grunn aeth lestrarnaacutemi thornarf aeth leggja thornegar iacute leikskoacutela meeth skipulegri maacuteloumlrvun markvissum lestri fyrir boumlrnin umraeligethum um thornaeth sem lesieth er og meeth thornviacute aeth yacuteta undir aacutehuga aacute lestri Iacute grunnskoacutela
liggi fyrir skilgreind viethmieth sem komi skyacutert fram iacute aethalnaacutemskraacute eetha meeth oumlethrum haeligtti um lestrarhaeligfni og hvernig huacuten er dyacutepkueth jafnt og thorneacutett fram aacute unglingastig meeth fjoumllbreyttum haeligtti
Ekkert eykur faeligrni iacute lestri eins og thornaeth aeth lesa Eftir thornviacute sem nemendur lesa meira og fjoumllbreyttara efni eykst skilningur thorneirra og loumlngun til aeth lesa meira THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth fjoumllbreytt naacutemsefni seacute nyacutett vieth kennslu ss dagbloumleth tiacutemarit skaacuteldsoumlgur fraeligethirit og rafraelignn texti Ekki maacute heldur gleyma aeth heimilin gegna lykilhlutverki Mikilvaeliggt er aeth foreldrar lesi fyrir boumlrn en ekki siacuteethur aeth thorneir hvetji thornau til aeth lesa sjaacutelf og hjaacutelpi thorneim vieth thornaeth og seacuteugoacuteethar fyrirmyndir
Almenn hvatning um aeth foacutelk lesi meira er goacuteethra gjalda vereth Sliacutekt houmlfethar thornoacute fremur til thorneirra sem eru vel laeligsir en siacuteethur til hinna sem er stirt um lestur eetha hafa liacutetinn aacutehuga THORNaacute skiptir maacuteli aeth nyacuteta rafraelignt efni og nyacutemiethla og fjoumllbreytta framsetningu efnis sem houmlfethar frekar til yngri kynsloacuteethanna
Mikilvaeliggt er aeth greina moumlgulegan lestrarvanda barna snemma thornviacute aeth thorneim mun auethveldara
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
29
Heimild OECD Education at a Glance 2013
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute 1-7 bekk grunnskoacutela er hlutfall moacuteethurshymaacutelskennslu aacute Iacuteslandi mun laeliggra en iacute samanshyburetharloumlndum
verethur aeth vinda ofan af honum meeth seacutertaeligkum kennsluaethferethum og thornjaacutelfun THORNegar aacute leikskoacutelastigi er haeliggt aeth sjaacute viacutesbendingar um hugsanlegalestrarerfiethleika siacuteethar meir og um aeth gera aeth nyacuteta tiacutemann til thorness aeth afstyacutera thorneim meeth thornviacute aeth leggja raeligkt vieth hljoacuteethkerfisvitund nemenda
Iacutehlutun vegna lestraroumlrethugleika er oft oacutemarkviss Niethurstoumlethur PIRLS-koumlnnunar aacute lestri (2006) leiddu iacute ljoacutes aeth 44 nemenda iacute Evroacutepuloumlndum aacutettu kost aacute stuethningi aethstoetharfoacutelks vegna lestrarvanda en hins vegar aacutettu aetheins 25 nemenda kost aacute thornjoacutenustu seacuterfraeligethings iacute lestri Oft er loumlng bieth eftir thornjoacutenustu seacuterfraeligethings svo sem vegna maacutelroumlskunar en skjoacutet viethbroumlgeth vieth sliacutekum vanda skipta miklu maacuteli Meeth thornviacute aeth betrumbaeligta kunnaacutettu kennara til aeth greina og bregethast vieth lestrarvanda maacute naacute miklum aacuterangri THORNar geta skyacuter viethmieth um lestrarfaeligrni aacute hverju naacutemsstigi hjaacutelpaeth
Til thorness aeth baeligta lestrarfaeligrni og skilning unglinga aacute floacuteknari og seacuterhaeligfethari texta er mikilvaeliggt aeth thornjaacutelfa lesturinn iacute yacutemsum naacutemsgreinum Margt bendir aacute hinn boacuteginn til thorness aeth kennarar seacuteu mjoumlg misvel undir thornaeth buacutenir og thornviacute thornarf aeth stilla saman strengi iacute skoacutelum hvaeth thornennan thornaacutett varethar allt fraacute upphafi til loka grunnskoacutela
THORNegar horft er til kennslustunda iacute grunnskoacutelum er hlutfall moacuteethurmaacutelskennslu af heildinni mun laeliggra heacuter en iacute naacutegrannaloumlndunum Iacute nyacuterri aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela var hlutur iacuteslenskushykennslu nokkueth aukinn en thornraacutett fyrir thornaeth er huacuten hlutfallslega mun minni en moacuteethurmaacutelskennsla iacute samanburetharloumlndum
Mynd 18 - Moacuteethurmaacutelskennsla sem hlutfall af heildarkennslustundafjoumllda aacuteIacuteslandi og iacute samanburetharloumlndum 2011
35
30
25
20
15
10
5
0 Danmoumlrk Finnland Noregur ESBIacutesland
30
Moumlgulegar aethgerethir
1 Hlutur moacuteethurmaacutelskennslu iacute viethmiethunarshystundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela verethi aukinn
2 Sett verethi viethmieth um laacutegmarkshaeligfni iacute lestri aacute tilteknum stigum grunnskoacutelans thornmt lestrarhraetha lesskilning orethaforetha og ritfaeligrni iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacute
3 Reglubundnar maeliglingar aacute lesskilningi verethi samhaeligfethar meeth greinandi proacutefum allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela og niethurstoumlethurnar nyacutettar aacute markvissan haacutett Loumlgbundin samraeligmd koumlnnunarproacutef verethi nyacutett iacute sama skyni svo og laeligsisproacutef iacute framhaldsskoacutelum
4 Nemendur af erlendum uppruna njoacuteti seacuterstaks stuethnings meeth thornaeth fyrir augum aeth thorneir naacuteisoumlmu faeligrni iacute lesskilningi og aethrir nemendur
5 Hver leikskoacuteli og grunnskoacuteli geti brugethist jafnoacuteethum vieth viacutesbendingum um lestrarvanda einstakra nemenda Kennarar faacutei thornjaacutelfun og stuethning til thorness aeth bregethast vieth
6 Allir leikshy og grunnskoacutelar setji seacuter laeligsisstefnu iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacuter og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga
7 Yacutett verethi undir jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs iacute thornjoacuteethshyfeacutelaginu og nemendur hvattir til aeth lesa seacuter til aacutenaeliggju utan skoacutela
8 Foreldrar verethi virkjaethir til aeth vekja aacutehuga aacute lestri og styethja vieth lestrarnaacutem barna sinna
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
31
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Markmieth um naacutemsframvindu Hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi aacute tilskildum tiacutema fari uacuter 44 (2011) iacute 60 2018
Til aeth naacute thornessu markmiethi er lagt til aeth aacutehersla verethi loumlgeth aacute thornrjaacute thornaeligtti
gt Endurskipulagning naacutemstiacutema gt Aethgerethir gegn brotthvarfi gt Betri starfsmenntun
Endurskipulagning naacutemstiacutema
Iacutesland sker sig uacuter oumlethrum loumlndum thornegar kemur aeth lengd naacutems fram aeth haacuteskoacutela (sjaacute mynd 19) Aetheins um 44 thorneirra sem hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela uacutetskrifast um tviacutetugt eftir fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur nemenda sem hefja haacuteskoacutelanaacutem heacuter aacute landi er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
THORNaeth hversu faacuteir ljuacuteka framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema og hve naacutemsframvindan er misjoumlfn eftir naacutemsbrautum gefur til kynna aeth endurskoetha thornurfi naacutemsskipulag iacute framhaldsskoacutelum og thornar meeth lengd naacutemstiacutema og uppbyggingu naacutemsbrauta ekki siacutest iacute starfsmenntun
Meeth thornviacute aeth endurskipuleggja naacutemstiacutema iacute framshyhaldsskoacutelum og taka aukieth tillit til mismunandi thornarfa yacutemissa nemendahoacutepa maacute stuethla aeth thornviacute aeth fleiri ljuacuteki naacutemi aacute skilgreindum tiacutema Naacutemsferill nemenda iacute framhaldsskoacutela er mislangur baeligethi eftir thornviacute aacute hvaetha naacutemsbraut thorneir innritast og hvort thorneir hefja naacutem iacute bekkjar- eetha aacutefangaskoacutela Auk thorness koma nemendur misvel undirbuacutenir uacuter grunnskoacutela og sumir framhaldsskoacutelar velja nemendur inn eftir einkunnum iacute boacuteklegum greinum aacute meethan aethrir taka vieth oumlllum umsaeligkjendum
Meethalnaacutemstiacutemi thorneirra sem innritast aacute stuacutedentsshynaacutemsbrautir er iacute nokkueth foumlstum skorethum og aeth jafnaethi fjoumlgur aacuter hjaacute flestum Iacute aacutefangakerfinu er
meiri sveigjanleiki meeth naacutemslok Athygli vekur aeth 22 luku naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum iacute aacutefangaskoacutelum en sambaeligrilegt hlutfall var einungis 05 iacute bekkjarskoacutelum Iacute thorneim framhaldsskoacutelum thornar sem reynsla er fengin af thornriggja aacutera naacutemsbrautum hefur staeligrstur hluti nemenda kosieth aeth ljuacuteka naacutemi aacute thornremur aacuterum eetha 70 iacute Kvennaskoacutelanum og 57 iacute Menntaskoacutela Borgarfjarethar
Iacute Kvennaskoacutelanum byacuteethst nemendum hefethbundieth boacuteknaacutem til stuacutedentsproacutefs aacutesamt almennri braut Nemendum gefst kostur aacute aeth ljuacuteka naacutemi aacute 3 3frac12 eetha 4 aacuterum Samhlietha styttingu naacutemstiacutemavoru nyacutejar naacutemsbrautir settar aacute foacutet naacutemsmat var endurskoethaeth og gereth gangskoumlr aeth betri nyacutetingu aacute skoacutelaaacuterinu Aacutefangar kjarnagreina aacute stuacutedentsproacutefsbrautum eru skilgreindir fraacute 2 thornrepi og thornviacute er skoumlrun vieth naacutemsefni grunnskoacutela minni en aacuteethur var Menntaskoacuteli Borgarfjarethar hefur lengt skoacutelaaacuterieth meeth svipuethum haeligtti og Kvennaskoacutelinn og breytt nyacutetingu thorness aacutesamt thornviacute aeth naacutemsbrautir og naacutemsmat var endurskoethaeth
Nemendur sem innritast aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir bekkjarskoacutela ljuacuteka langflestir proacutefi aacute fjoacuterum aacuterum en miethaeth vieth reynslu Kvennaskoacutelans gaeligti stoacuter hluti thorneirra lokieth naacutemi aacute thornremur aacuterum Iacute nuacuteverandi kerfi lyacutekur nuacute thornegar um fimmtungur nemenda iacute aacutefangaskoacutelum naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum
Meeth thornviacute aeth endurskoetha uppbyggingu naacutemsbrauta og naacutemstiacutema aacute oacuteliacutekum brautum maeligtti baeligta naacutemsframvindu nemenda Einnig kemur til greina aeth setja skyacuterari moumlrk um naacutemstiacutema og aldur Iacute flestum oumlethrum loumlndum er miethaeth vieth aeth foacutelk ljuacuteki naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir tiltekinn aldur Iacute Noregi veretha nemendur td aeth hafa lokieth naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir 25 aacutera aldur en eftir thornaeth
32
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Iacuteslenskir nemendur sem hefja haacuteskoacutelanaacutem hafa aeth baki fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur thorneirra er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
er naacutem thorneirra skilgreint sem fullorethinsfraeligethsla og fer thornaacute fram iacute oumlethrum stofnunum Naacutem iacute framhaldsskoacutelum iacute Danmoumlrku tekur thornrjuacute aacuter Nemendur eldri en 25 aacutera eru skilgreindir sem bdquofullorethnirldquo og thornoacutett thorneir geti aacutefram stundaeth naacutem iacute framhaldsskoacutelum velja thorneir seacuterleiethir aeligtlaethar fullorethnum nemendum Iacute Sviacutethornjoacuteeth thornurfa nemendur aeth hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela iacute siacuteethasta lagi aacuterieth sem thorneir veretha tuttugu aacutera og hafa thornaacute thornrjuacute aacuter til thorness aeth ljuacuteka naacutemi Allir eiga siacuteethan reacutett aacute naacutemi iacute fullorethinsfraeligethslustofnunum sveitarfeacutelaga
Iacute nyacutelegum uacutettektum althornjoacuteethlegra aethila aacute efnahagsshylegri stoumlethu Iacuteslands (OECD 2013 McKinsey 2012) er einatt bent aacute aeth mikill aacutevinningur vaeligri af thornviacute aeth stytta naacutemstiacutema til stuacutedentsproacutefs um eitt eetha tvouml aacuter thornannig aeth hann vaeligri sambaeligrilegur vieth oumlnnur loumlnd Er bent aacute aeth stytta megi naacutemstiacutema baeligethi iacutegrunnskoacutelum og framhaldsskoacutelum um eitt aacuter
Iacute loumlgum um grunnskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacute grunnshyskoacutela hefur ekki verieth gert raacuteeth fyrir styttingu naacutemstiacutema aacute thornviacute skoacutelastigi Fremur hefur verieth horft til sveigjanlegra skila milli grunn- og framhaldsskoacutela thornannig aeth grunnskoacutelanemar geti stytt seacuter leieth annaethhvort meeth thornviacute aeth taka framhaldsskoacutelaaacutefanga aacute meethan thorneir eru enn iacute grunnskoacutela eetha meeth thornviacute aeth innritast iacute framhaldsskoacutela beint uacuter 9 bekk aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum sem eru skilgreind iacute aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela
Um thornessar mundir er verieth aeth gera uacutettekt aacute aacutehrifum stefnunnar um skoacutela aacuten aethgreiningar aacute grunnskoacutela og seacuterfraeligethithornjoacutenustu sveitarfeacutelaga iacute leik- og grunnskoacutelum Jafnframt mun Iacutesland taka thornaacutett iacute samanburetharuacutettekt OECD aacute nyacutetingu fjaacutermagns og annarra aethfanga iacute grunnskoacutelum miethaeth vieth aacuterangur THORNessar uacutettektir munu vafalaust skila gagnlegum upplyacutesingum um stoumlethu grunnskoacutelans
Mynd 19 - Lengd skoacutelagoumlngu aacute boacutekshynaacutemsbrautum framhaldsskoacutela iacute Evroacutepu
Aldur
14 15 16 17 18 19 20
Iacutesland Noregur
Danmoumlrk
Sviacutethornjoacuteeth
Finnland
THORNyacuteskaland
Iacutetaliacutea
Eistland
Lettland
Lithaacuteen
Luacutexemborg
Buacutelgariacutea
Ungverjaland
Poacutelland
Ruacutemeniacutea
Spaacutenn
Malta
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland
Sviss
Bretland
Iacuterland
Belgiacutea
Grikkland
Frakkland
Portuacutegal
Kyacutepur
Holland
Austurriacuteki Heimild Eurydice The structshyure of the European education systems 20132014
33
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Iacutesland er fremst Evroacutepuriacutekja thornegar horft er til haeligfni full-orethinna til aeth nyacuteta seacuter upplyacutes-ingataeligkni
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Liacuteethan nemenda aacute Iacuteslandi er goacuteeth iacute samanburethi viethoumlnnur loumlnd
Straacutekar () Stelpur ()
Heimild Althornjoacuteetha heilbrigethisshystofnunin HBSC rannsoacutekn
Noregur
Iacutesland Finnland
Luacutexemborg
Sviacutethornjoacuteeth
Austurriacuteki
Danmoumlrk
Bretland
Holland
Ungverjaland
Lithaacuteen
Spaacutenn
Eistland
Sloacuteveniacutea
Lettland
Frakkland
Portuacutegal
Belgiacutea
EU 27
Iacuterland
Iacutetaliacutea
THORNyacuteskaland
Teacutekkland
Malta
Grikkland
Sloacutevakiacutea
Kyacutepur
Poacutelland
Buacutelgariacutea
Ruacutemeniacutea 10
11
18
23
23
24
24
25
25
25
26
27
28
28
29
29
31
32
32
32
32
32
32
39
42
42
43
43
44
44
14
17
21
22
33
16
25
23
33
21
25
25
29
20
28
22
23
22
19
18
23
34
29
34
25
27
32
27
33
28
15
14
15
10
18
9
13
15
18
10
12
14
16
11
16
11
12
10
10
9
13
18
16
12
11
16
11
12
12
16
61
58
46
45
26
51
38
37
24
44
37
34
27
41
27
38
34
36
39
41
32
16
23
15
22
15
14
18
11
12
Mynd 3 - Toumllvufaeligrni einstaklinga iacuteEvroacutepuriacutekjum
Holland 90
88
87
85
84
84
84
84
81
82
82
82
80
81
84
80
79
71
80
80
81
80
83
78
77
77
77
80
80
78
77
76
75
74
75
75
69
68
58
96
91
90
89
90
88
88
86
89
88
87
87
89
88
85
88
89
86
87
87
85
88
83
87
88
87
88
84
83
84
85
84
85
84
82
77
81
81
63
Belgiacutea (FL)
Finnland
Iacutesland Danmoumlrk
Spaacutenn
Sviss
Eistland
THORNyacuteskaland
Sloacuteveniacutea
Skotland
Frakkland
Noregur
Armeniacutea
Makedoacuteniacutea
Grikkland
England
Ruacutessland
Kanada
Teacutekkland
Bandariacutekin
Austurriacuteki
Lettland
Kroacuteatiacutea
Belgiacutea (FR)
Luacutexemborg
Sviacutethornjoacuteeth
Portuacutegal
Wales
Sloacutevakiacutea
Ungverjaland
Iacuterland
Uacutekraiacutena
Iacutetaliacutea
Poacutelland
Lithaacuteen
Ruacutemeniacutea
Graelignland
Tyrkland
Mynd 2 - Hlutfall 15 aacutera unglinga semsegjast vera mjoumlg aacutenaeliggethir meeth liacutefiethldquo
Hlutfall fullorethinna sem hafa mikla faeligrni iacute toumllvushynotkun er haacutett meethal Iacuteslendinga
Mikil toumllvufaeligrni () Miethlungs toumllvufaeligrni () Liacutetil toumllvufaeligrni () Engin toumllvufaeligrni ()
Heimild Eurostat 2011b Inshyformation Society Statistics
10
200920
3
Staetha iacuteslensks menntakerfirs miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
almennt Iacutesland er fremst Evroacutepuriacutekja thornegar horft er til haeligfni fullorethinna til aeth nyacuteta seacuter upplyacutesingataeligkni(sjaacute mynd 3)
Kannaeth var meethal almennings hversu vel foacutelk var aeth seacuter iacute notkun forrita og einnig iacute floacuteknari aethgerethshyum svo sem uppsetningu styacuterikerfa Hlutfall thorneirra sem hafa mikla faeligrni iacute toumllvunotkun var haeligst meethal Iacuteslendinga og Norethmanna Aeth sama skapi reyndist hlutfall thorneirra sem enga faeligrni houmlfethu vera laeliggst hjaacute Iacuteslendingum
Aacuteskoranir Iacute PIAAC-koumlnnun aacute vegum OECD sem birt var aacuterieth 2013 var laeligsi fullorethinna (18-64 aacutera) kannaeth og eins geta thorneirra til aeth leysa viethfangsefni iacute taeligknivaeligddu umhverfi Niethurstoumlethur thornessarar koumlnnunar hafa viacuteetha orethieth tilefni liacuteflegra umraeligethna um menntun og haeligfni en ein af niethurstoumlethunum var suacute aeth mikil tengsl vaeligru aacute milli laeligsis og efnhagslegra og feacutelagsshylegra thornaacutetta THORNannig eru thorneir sem hafa naacuteeth goacuteethum
toumlkum aacute laeligsi mun liacuteklegri til aeth njoacuteta goacuteethrar heilsuatvinnu haacuterra launa og vera virkir thornaacutetttakendur iacute stjoacuternmaacutelum og samfeacutelagi
Nuacute var thornessi koumlnnun ekki gereth aacute Iacuteslandi en aftur aacute moacuteti hefur komieth iacute ljoacutes aeth mikil fylgni er milli goacuteeths aacuterangurs iacute PISA-koumlnnun 15 aacutera nemenda og haeligfni aacute fullorethinsaacuterum (OECD 2013) thorneas thornviacute betri sem aacuterangurinn var iacute PISA thornviacute meiri var haeligfnin seinna meir Einnig er mikil fylgni milli haeligfni foacutelks og thorness hvaetha skoacutelastigi thornaeth hefur lokieth Draga maacute thornaacute aacutelyktun aeth thornaeth sama eigi vieth heacuter aacute landi
Iacute PISA koumlnnun er athugueth faeligrni 15 aacutera ungmenna iacute lesskilningi laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og laeligsi aacute naacutettshyuacuterufraeligethi Iacutesland hefur lengst af verieth yfir meethaltali OECD riacutekja iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi en fyrshyir neethan meethaltal iacute naacutettuacuterufraeligethi Koumlnnunin hefur verieth loumlgeth fyrir nemendur aacute thornriggja aacutera fresti fraacute aacuterinu 2000 og nyacutelega voru niethurstoumlethur fyrir aacuterieth 2012 birtar
Mynd 4 - Feacutelags- og efnahagslegur aacutevinningur vel laeligsra fullorethinna
Auknar liacutekur eru aacute haacuteum launum miklum poacutelishytiacuteskum aacutehrifum thornaacutettshytoumlku iacute sjaacutelfboethastarfi miklu trausti atvinnu og goacuteethri heilsu meethalfullorethinna sem naacute 4 stigi af 5 iacute PIAAC koumlnnun aacute laeligsi fullorethinna samanborieth vieth einstakshylinga sem naacute 1 stigi eethaneethar
Hlutfallsliacutekur
25
2
15
1 Haacute laun Mikil poacutelitiacutesk THORNaacutetttaka iacute Mikieth traust Atvinna Goacuteeth heilsa Heimild OECD PIAAC-koumlnnun aacutehrif sjaacutelfboethastarfi iacute gareth annarra 2012
11
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Niethurstoumlethur uacuter PISA 2012 syacutena aeth blikur eru aacute lofti iacute aacuterangri iacuteslenskra nemenda eins og mynd 5 syacutenir gloumlgglega Baeligethi hefur aacuterangur iacute lesskilningi versnaeth fraacute fyrstu maeliglingu aacuterieth 2000 og eins hefur samshyanburethur vieth meethaltal annarra landa orethieth oacutehagshystaeligethari Aacute fyrsta PISA proacutefinu iacute lesskilningi var aacutershyangur Iacuteslands 507 stig og fyrir ofan meethaltal OECD en aacute siacuteethasta proacutefi aacuterieth 2012 var aacuterangurinn 483 stig og kominn niethur fyrir meethaltal OECD Mismunurinn aacute milli 2000 og 2012 er 24 stig
Til aeth aacutetta sig aacute thornyacuteethingu thornessa maacute nefna aeth samshykvaeligmt OECD er gert raacuteeth fyrir thornviacute aeth nemendur baeligti sig aeth oumlllu joumlfnu um 45 stig aacute hverju skoacutelaaacuteri Munurinn aacute aacuterangri aacute milli 2000 og 2012 jafngildir thornviacute aeth nemendur sem toacuteku proacutefieth aacuterieth 2012 hafi dregist aftur uacuter fyrirrennurum siacutenum fraacute aacuterinu 2000 um haacutelft skoacutelaaacuter
Varlega verethur aeth fara iacute aeth tuacutelka sveiflur iacute aacuterangri milli aacutera en thornroacuteunin fraacute aldamoacutetum syacutenir aeth Iacutesland verethur aeth baeligta stoumlethu iacuteslenskra nemenda iacute lesskilningi staeligrethfraeligethi og naacutettuacuterufraeligethi eigi thorneir aeth
Mynd 5 - Aacuterangur 15 aacutera nemenda aacute Iacuteslandi iacute PISA-koumlnnun OECD
standa jafnoumlldrum siacutenum iacute oumlethrum loumlndum aacute sporethiAlmennt menntunarstig er oumlnnur viacutesbending um hversu haeligft ungt foacutelk heacuter aacute landi er til aeth takast aacute vieth stoumlrf og frekara naacutem THORNar vekur seacuterstaka athygli hversu haacutett hlutfall ungs foacutelks aacute Iacuteslandi lyacutekur ekki framhaldsskoacutelaproacutefi
Aacute mynd 6 seacutest aeth aacute Iacuteslandi er hlutfall fullorethinna (aacute aldrinum 25-64 aacutera) aacuten framhaldsskoacutelaproacutefs hieth fimmta haeligsta meethal OECD-riacutekja eetha um 30 Munurinn aacute Iacuteslandi og oumlethrum riacutekjum OECD er thornoacute saacute aeth iacute flestum riacutekjum thornar sem thornetta hlutfall er haacutett hafa thornau verieth aeth baeligta stoumlethu siacutena sem aftur endurspeglast iacute betri menntunarstoumlethu yngra foacutelks Suacute er ekki raunin aacute Iacuteslandi thornar sem munur aacute milli yngri og eldri kynsloacuteetha er liacutetill sem syacutenir aeth haeliggtgengur aeth haeligkka menntunarstig thornjoacuteetharinnar
Bent hefur verieth aacute aeth thornetta haacutea hlutfall foacutelks aacuten framhaldsskoacutelamenntunar geti haft alvarlegar efnahagslegar og feacutelagslegar afleiethingar Seacute litieth til reynslu annarra thornjoacuteetha skortir thornann hoacutep sem hverfur snemma fraacute naacutemi frekar haeligfni til aeth finna
Niethurstoumlethur uacuter PISA 2012 syacutena aeth aacuterangur iacuteslenskra nemenda iacute lesskilningi hefur versnshyaeth fraacute fyrstu maeliglingu aacuterieth 2000
Laeligsi aacute staeligrethfraeligethi LesskilningurLaeligsi aacute naacutettuacuterufraeligethi
520
510
500
490
480
470 PISA 2000 PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009 PISA 2012 Heimild OECD PISA-koumlnnun
2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
12
Staetha iacuteslensks menntakerfirs miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
seacuter staeth aacute vinnumarkaethi og liacutekur aacute atvinnuleysifeacutelagslegum vanda aacutehaeligttuhegethun og heilsuleysi eru meiri iacute thorneim hoacutepi THORNegar fram iacute saeligkir er thornetta dyacutert fyrir samfeacutelagieth
Mynd 6 - Hlutfall 25-34 og 25-64 aacuterasem hafa ekki lokieth framhaldsskoacutela
57Tyrkland 68
Versnandi aacuterangur iacute PISA-koumlnnun og laacutegt hlutfall thorneirra sem uacutetskrifast uacuter framhaldsskoacutelum heacuter aacute landi lyacutesa raunveruleika sem taka verethur alvarlega og bregethast thornarf vieth thornegar iacute staeth Breytingar aacute menntakerfi hvort sem thornaeligr eru til hins betra eetha verra koma iacute ljoacutes aacute loumlngum tiacutema og afleiethingarnar eru viacuteethtaeligkar og afdrifariacutekar fyrir einstaklinga og samfeacutelagieth iacute heild
Mexiacutekoacute
Portuacutegal
Spaacutenn
Iacutesland Iacutetaliacutea
Grikkland
Nyacuteja Sjaacuteland
64
65
46
44
29
33
23
56
44
35
29
25
20
20 Aacute Iacuteslandi er hlutfall fullshyorethinna sem ekki hefur
Bretland
Holland
26
28
20
18
lokieth framhaldsskoacutela um 30
Aacutestraliacutea 2918
Belgiacutea 2518
OECD meethaltal 2817
Noregur 2317
Luacutexemborg 1816
Frakkland 2316
Chiacutele 2616
Danmoumlrk 2715
Iacuterland 1114
Ungverjaland 1413
THORNyacuteskaland 1813
Eistland 2812
Iacutesrael 1812
Bandariacutekin 1111
Austurriacuteki 14 11
Sviss 17 10
Finnland 16 10
Sviacutethornjoacuteeth 13 9
Kanada 118
Sloacuteveniacutea 166
Poacutelland 116
Teacutekkland
Sloacutevakiacutea
9
8
6
6 25-64 ()25-34 aacutera ()
Koacuterea 192 Heimild OECD Education at a
Glance 2013
13
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lestur vieth lok grunnskoacutela
Til thorness aeth aacutetta sig betur aacute stoumlethu iacuteslensks menntakerfis skal augum beint seacutershystaklega aeth lestri Iacute PISA-koumlnnuninni er greint aacute milli thornrenns konar bdquolaeligsisldquo thorne lesskilnings eetha lesturs laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og laeligsi aacute naacutettuacuterufraeligethi Litieth er svo aacute aeth lesskilningur seacute forsenda thorness aeth nemendur geti naacuteeth haeligfni til aeth foacuteta sig iacute samfeacutelaginu
Iacute kenningaramma PISA er lesskilningi skipt iacute fimm kennslu og taka virkan thornaacutett iacute samfeacutelaginu Hefur haeligfnithornrep Liacuteta maacute aacute thornrep 2 sem thornaacute laacutegmarksfaeligrni thornaeth gjarnan verieth nefnt bdquoaeth geta ekki lesieth seacuter til iacute lestri sem nemendur thornurfa aeth buacutea yfir svo aeth thorneir gagnsldquo geti naacuteeth aacuterangri iacute liacutefinu seinna meir THORNeir sem lenda thornar fyrir neethan eru ekki beinliacutenis oacutelaeligsir en lenda Eins og sjaacute maacute aacute mynd 7 hefur hlutfall thorneirra sem frekar iacute vandraeligethum aacute naeligsta skoacutelastigi og eiga eru undir thornrepi 2 iacute lesskilningi haeligkkaeth uacuter 15 aacuterieth erfitt meeth aeth tileinka seacuter naacutemsefni og nyacuteta seacuter 2000 iacute 21 aacuterieth 2012 Einnig er thornaeth aacutehyggjuefni aeth
14
35
Lestur vieth lok grunnskoacutela
hlutfall thorneirra sem eru iacute efstu tveimur thornrepunum iacute lesskilningi iacute PISA hefur laeligkkaeth uacuter 33 aacuterieth 2000 iacute 25 aacuterieth 2012 eetha um aacutetta proacutesentustig
Iacute Noregi og Danmoumlrku hefur tekist aeth faeligkka thorneim sem eru iacute laeliggsta haeligfnithornrepi lesskilnings iacute PISA Aacute Iacuteslandi og iacute Sviacutethornjoacuteeth hefur hins vegar sigieth aacute oacutegaeligfuhliethina og standa thornau nuacute lakast afNorethurloumlndunum aeth thornessu leyti (sjaacute mynd 8)
Hlutfall thorneirra sem ekki geta lesieth seacuter til gagns hefur haeligkkaeth uacuter 15 aacuterieth 2000 iacute 21 aacuterieth 2012
Iacute flestum loumlndum er toumlluverethur kynjamunur iacute lesskilningi og standa piltar verr aeth viacutegi en stuacutelkur Svo er einnig aacute Iacuteslandi og var hlutfall pilta iacute neethstu haeligfnithornrepunum aacuterieth 2009 24 en einungis 9 stuacutelkna Aacuterieth 2012 versnaethi staethan nokkueth og voru thornaacute 298 straacutekanna undir thornrepi 2 en 121 stelpnanna
Mynd 7 - Hlutfallsleg dreifing iacuteslenskra nemenda aacute haeligfnithornrep lesskilnings iacutePISA 2000-2012
PISA 2012
PISA 2009
PISA 2006
PISA 2003
PISA 2000
Undir thornrepi 1 () THORNrep 1 () THORNrep 2 () THORNrep 3 () THORNrep 4 () THORNrep 5 ()
8 13 25 30 19 6
5 12 22 2231 9
7 13 25 30 19 6
7 12 24 30 21 7
4 11 22 31 24 9 Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnshyun
Mynd 8 - Hlutfall straacuteka og stelpna aacute Norethurloumlndum sem ekki geta lesieth seacuter tilgagnslsquolsquo
30
25
20
15
10
5
0 Sviacutethornjoacuteeth Noregur Danmoumlrk Finnland
Iacutesland og Sviacutethornjoacuteeth standa nuacute lakast af Norethurshyloumlndum hvaeth lesskilning varethar
Straacutekar StelpurOECD meethaltal
Iacutesland Heimild OECD PISA-koumlnnun 2012 Naacutemsmatsstofnun
15
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Nokkur munur er eftir buacutesetu og undanfarin aacuter hefur lesskilningi hrakaeth meira viacuteethast hvar aacute landsbyggethinni en aacute houmlfuethborgarsvaeligethinu (sjaacute mynd 9) Vesturland er eina landsvaeligethieth sem baeligtir aacuterangur sinn iacute lesskilningi milli aacuteranna 2000 og 2012
Nemendum af erlendum uppruna hefur undanfarin aacuter fjoumllgaeth mjoumlg iacute grunnskoacutelum landsins THORNaeth er seacuterstakt aacutehyggjuefni aeth margir thorneirra virethast ekki naacute aeth foacuteta sig iacute grunnskoacutelum thornar sem aacuterangur thorneirra iacute lestri er mun lakari en hinna sem hafa iacuteslensku aeth moacuteethurmaacuteli
Af ofansoumlgethu maacute sjaacute aeth nauethsynlegt er aeth Iacuteslendingar athugi seacuterstaklega hvernig baeligta megi lesskilning og faeligkka thorneim sem bdquoekki geta lesieth seacuter til gagnsldquo THORNar er staetha drengja seacuterstakt aacutehyggjuefni Viethbroumlgethin thornurfa thornviacute aeth taka mieth af oacuteliacutekri stoumlethu kynjanna Soumlmuleiethis thornarf aeth huga aeth thornviacute hvernig baeligta megi frammistoumlethu nemenda aacute landsbyggethinni sem og innflytjenda
16
Lestur vieth lok grunnskoacutela
Mynd 9 - Meethaltalsaacuterangur iacute lesskilningi eftir landshlutum aacuterin 2000 til 2012
530
520
510
500
490
480
470
460
450
440 Reykjaviacutek Naacutegr Rvk Suethurnes Vesturland Vestfirethir Norethurlv Norethurle Austurland Suethurland -28 PISA stig -12 PISA stig -29 PISA stig +9 PISA stig -24 PISA stig -44 PISA stig -44 PISA stig -63 PISA stig -19 PISA stig
518
508
491 496
472
482 490 488
522 521
490
478
511
464 467
458
471
443
Mynd 10 - THORNroacuteun iacute lesskilningi hjaacute innfaeligddum og innflytjendum 2000 til 2012
Lesskilningi hefur hrakshyaeth meira viacuteethast hvar aacute landsbyggethinni ogmunurinn milli landsshybyggethar og houmlfuethshyborgarsvaeligethisins aukist
Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
Nemendum af erlendshy520 um uppruna hefur
undanfarin aacuter fjoumllgaeth
thorneirra virethast ekki naacute aeth foacuteta sig iacute grunnskoacutelum 460 thornar sem aacuterangur thorneirra iacute lestri er mun lakari en440 hinna sem hafa iacuteslensku aeth moacuteethurmaacuteli
420
Innfaeligddir 400 Landieth iacute heild Innflytjendur
380
500
480
mjoumlg iacute grunnskoacutelum landsins THORNaeth er seacuterstakt aacutehyggjuefni aeth margir
PISA 2000 PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009 PISA 2012 Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
17
722
721
709
699
694
688
104
71
679
159
146
Mynd 11 - Hlutfall thorneirra sem ljuacutekaproacutefi uacuter framhaldsskoacutela aacute skilgreind-um tiacutema
761 10
613 187
613
593 133
589 226
588 52
574 251
567 149
Greining aacute naacutemsframvindu eftir naacutemsbrautum syacutenir aeth naacutemstiacutemi er mjoumlg mismunandi eftir thornviacute aacute hvaetha braut nemandi hoacutef naacutem Koumlnnueth voru afdrif 4161 nemanda sem innritaethist iacute framhaldsskoacutela aacuterieth
Japan 928 2007 Nemendurnir skiptust aacute brautir eins og syacutent er aacute mynd 12
Sloacuteveniacutea
Poacutelland
Bandariacutekin
Iacuterland
Iacutesrael
Sloacutevakiacutea
762
795
868
87
881
855 27
Eins og fram kemur aacute myndinni innritast um 27 nemenda aacute almennar brautir um 60 nemenda innritast beint aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir en einungis 14 aacute starfsnaacutemsbrautir Til samanburethar maacute geta thorness aeth innan Evroacutepusambandsins innritast um 50 nemenda aacute starfsnaacutemsbrautir
Bretland
Ungverjaland
Meethaltal
Belgiacutea
Finnland
Austurriacuteki
Sviacutethornjoacuteeth
Kanada
Eistland Vorieth 2013 eftir sex skoacutelaaacuter skiptist hoacutepurinn eins og mynd 13 syacutenir Af thorneim 2441 sem innrituethust aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir framhaldsskoacutela haustieth 2007 luku 1879 naacutemi meeth stuacutedentsproacutefi eetha 769 Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 41 aacuter aeth meethaltali (hafa verethur iacute huga aeth nemendum var aetheins fylgt eftir iacute 6 aacuter til vors 2013) Af thorneim 1720 sem innrituethust aacute aethrar brautir en boacuteknaacutemsbrautir til stuacutedentsproacutefs luku 395 eetha 23 stuacutedentsproacutefi Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 47 aacuter Athygli vekur aeth naeligrri 70 thorneirra 1124 sem innrituethust aacute almennar brautir houmlfethu
Danmoumlrk
Holland ekki lokieth naacutemi sex aacuterum siacuteethar Um 55 thorneirra sem innrituethust aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth
Frakkland naacutemi aeth loknum sex skoacutelaaacuterum
Noregur
Spaacutenn
Nyacuteja Sjaacuteland Aldursdreifing nemenda iacute starfsnaacutemi og boacuteknaacutemi er afar oacuteliacutek enda ljuacuteka faeligrri iacute fyrrnefnda hoacutepnum naacutemi aacute tilsettum tiacutema Aacuterieth 2012 var meethalaldur
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Iacutesland sker sig uacuter hoacutepi helstu samanburetharlanda iacute thornviacute hversu faacuteir ljuacuteka naacutemi uacuter framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema Aetheins um 44 thorneirra sem innshyrituethust iacute framhaldsskoacutela haustieth 2003 houmlfethu lokieth naacutemi aacute skilgreindum naacutemstiacutema (sem aeth jafnaethi er fjoumlgur aacuter heacuter aacute landi) og tveimur aacuterum eftir thornann tiacutema houmlfethu einungis 58 brautskraacuteethst
Lokieth aacute skilgreindum naacutemstiacutema Lokieth tveimur aacuterum eftir skilgreindan naacutemstiacutema
Heimild OECD Education at a Glance 2013
54
451 292
442 141 IacuteslandLuacutexemborg
Mexiacutekoacute framhaldsskoacutelanema aacute boacuteknaacutemsbrautum 187 aacuter en 44 thorneirra voru 25 aacutera eetha eldri Iacute starfsnaacutemi er aldursdreifing allt oumlnnur meethalaldur nemenda var 252 aacuter en 355 voru 25 aacutera eetha
18
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Um 70 thorneirra sem innritast aacute almennar brautir og um 55 thorneirra sem innritast aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth naacutemi 6 aacuterum siacuteethar
Mynd 12 - Innritun nemenda uacuter 10 bekk grunnskoacutela aacutebrautir framhaldsskoacutela haust 2007
27
59
14
Meeth stuacutedentsbrautum er aacutett vieth brautir sem lyacutekshyur meeth stuacutedentsproacutefi Starfsnaacutemsbrautir veita undirbuacutening fyrir stoumlrf ss iacute iethn- eetha heilbrigethisshygreinum og fela yfirleitt iacute seacuter verklega thornjaacutelfun Aacute almenna braut innrit- ast yfirleitt thorneir nemshyendur sem uppfylla ekkikroumlfur um inntoumlku aacute aethrar brautir framhaldsshyskoacutela
Almennar brautir Starfsnaacutemsbtautir Stuacutedentsbrautir
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
Mynd 13 - Staetha nemenda sem innrituethust 2007 sex aacuterum siacuteethar
100
80
60
40
20
0 Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Almennar brautir
Lokieth starfsnaacutemsproacutefi Ekki lokieth neinu proacutefi
Lokieth stuacutedentsproacutefi
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
19
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
eldri (sjaacute mynd 14) THORNessi athugun aacute naacutemsferli eins aacutergangs og upplyacutesingar um aldur nemendagefa almennar viacutesbendingar um aeth naacutemsferill nemenda seacute oacuteliacutekur eftir thornviacute hvort thorneir hefja naacutem aacutestuacutedentsnaacutemsbrautum eetha starfsnaacutemsbrautum Margir sem hverfa fraacute naacutemi hefja siacuteethar naacutem aacutestarfsnaacutemsbrautum eftir aeth hafa verieth iacute vinnu Einnig er vitaeth aeth sumir sem ljuacuteka stuacutedentsproacutefi hefja siacuteethan starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi
Leietha maacute aeth thornviacute liacutekur aeth laacutegt hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi heacuter aacute landi geti aacutett raeligtur iacute baacutegum lesskilningi sem birtist ma iacutethornviacute hversu haacutett hlutfall thorneirra sem hefja naacutem aacutealmennum brautum (70) ljuacuteka ekki naacutemi THORNeirsem hefja naacutem aacute almennri braut hafa margirhverjir ekki naacuteeth fullnaeliggjandi aacuterangri iacute grunnskoacutela og virethast ekki foacuteta sig iacute framhaldsskoacutela Einnig verethur aeth teljast liacuteklegt aeth nemendur velji seacuterekki naacutemsbrautir vieth haeligfi Ofangreind atriethi eru oacutetviacuteraeligethar viacutesbendingar um alvarlegar brotalamir iacute skipulagi og uppbyggingu naacutemsins naacutemsraacuteethgjoumlf og vaeligntingum nemenda til sjaacutelfra siacuten og naacutemsins
Brotthvarf uacuter skoacutela er ekki skilgreint aacute sama haacutett iacute oumlllum loumlndum og stofnunum Iacute rannsoacutekn OECD aacute brautskraacuteningu nyacutenema aacute framhaldsskoacutelastigisem aacuteethur var minnst aacute var miethaeth vieth aeth thorneirnemendur sem ekki houmlfethu lokieth proacutefi sex aacuterum eftir innritun og ekki voru lengur skraacuteethir iacute skoacutela hefethuhorfieth uacuter naacutemi Aacute Iacuteslandi houmlfethu 29 thorneirra sem innrituethust ekki lokieth proacutefi eftir sex aacuter og voru ekki skraacuteethir iacute neinn skoacutela en 13 voru enn skraacuteethir iacute skoacutela eftir sex aacuter aacuten thorness aeth ljuacuteka naacutemi
Hagstofa Evroacutepusambandsins Eurostat safnarupplyacutesingum fraacute hagstofum Evroacutepulanda semkanna brotthvarf (e early school leavers) iacute vinnushymarkaethskoumlnnunum en thornar er brotthvarf skilgreint sem thornaeth hlutfall 18-24 aacutera foacutelks sem ekki hefur lokieth oumlethru naacutemi eftir grunnskoacutela og ekki hefur verieth iacute naacutemi eetha starfsthornjaacutelfun siacuteethustu fjoacuterar vikur aacuteethur en koumlnnunin er gereth
Goumlgn Hagstofu Evroacutepusambandsins benda til thorness aeth brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu seacuteeinna haeligst aacute Iacuteslandi eetha um 20 (sjaacute mynd 15)
Mynd 14 - Aldursdreifing nemenda aacute stuacutedents- og starfsnaacutemsbrautumhaustieth 2012
Meethalaldur nemenda aacute boacuteknaacutemsbrautum er 187 aacuter en 252 aacute starfsshynaacutemsbrautum
Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Meethalaldur
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuterInnu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
2500
2000
1500
1000
500
0 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
2020
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu er einna haeligst aacute Iacuteslandi
Ef litieth er til thorneirra landa thornar sem brotthvarfsshyhlutfallieth er haeligrra en aacute Iacuteslandi svo sem Spaacutenar Moumlltu Portuacutegals og Tyrklands maacute sjaacute aeth mun hraethar hefur gengieth iacute thornessum loumlndum aeth draga uacuter brotthvarfi uacuter naacutemi en heacuter aacute landi Samkvaeligmt goumlgnum Eurostat droacutest brotthvarf aacute Iacuteslandi aetheins saman um 12 aacute aacuterunum 2009-2012 og thornviacute er oacutehaeligtt aeth segja aeth thornoumlrf seacute aacute aacutehrifariacutekum aethgerethum ef Iacutesland aacute aeth eiga moumlguleika aacute aeth naacute thornviacute markmiethi sem flest Evroacutepuriacuteki hafa sett seacuter aeth brotthvarf verethi undir 10 aacuterieth 2020
Atvinnuthornaacutetttaka ungs foacutelks er mikil heacuter aacute landi (sjaacute mynd 16) sem kann aeth auka liacutekur aacute brotthvarfi og thornviacute aeth nemendum saeligkist naacutemieth seint Afleiethingar af haeliggri naacutemsframvindu iacute framhaldsskoacutela og miklu brotthvarfi eru ma thornaeligr aeth margir snuacutea aftur til naacutems eftir tviacutetugt THORNaeth seacutest td aacute thornviacute aeth meethalaldur starfsnaacutemsnemenda er um 25 aacuter en thornoacute ekki siacuteethur hinu aeth 30-40 fleiri stunda naacutem iacute dagskoacutela en vera aeligtti miethaeth vieth foacutelksfjoumllda iacute aacutergoumlngum aacute framhaldsskoacutelaaldri THORNoacute eru ekki taldir meeth thorneir sem stunda fjarnaacutem eetha saeligkja kvoumlldskoacutela
THORNessi haeligga naacutemsframvinda iacuteslenskra framhaldsshyskoacutelanema er afleiething margviacuteslegra galla aacute menntakerfinu iacute bland vieth feacutelagslega thornaeligtti THORNar maacute helst nefna oacutefullnaeliggjandi undirbuacutening stoacuters hoacuteps nemenda uacuter grunnskoacutela og aeth thorneir faacute ekki naacutem og thornjoacutenustu vieth haeligfi iacute framhaldsskoacutela sem aftur leiethir til brotthvarfs Vinna meeth skoacutela og naacutem meeth vinnuhleacuteum stuethlar einnig aeth haeliggarinaacutemsframvindu Loks maacute nefna aeth thorneir sem leggja stund aacute starfsnaacutem virethast flestir hefja thornaeth naacutem eftir tviacutetugt og meethalaldur thorneirra sem ljuacuteka starfsnaacutemi er haacuter
Kyacutepur 114 117
Eistland 139 105
Lettland 105 139
THORNyacuteskaland 105 111
Iacuterland 97 116
Danmoumlrk 91 113
Finnland 89 99
Holland 88109
77 Luacutexemborg 81
Austurriacuteki 76 87
Sviacutethornjoacuteeth 75 70
Lithaacuteen 65 87
Sviss 5591
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland 55
53
44
54
49
53 2012 ()2009 ()
Kroacuteatiacutea 42 39 Heimild Eurostat vinnumarkshy
aethskoumlnnun
Vieth umbaeligtur aacute menntakerfi thornarf aeth horfa til margra thornaacutetta Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir hins vegar svo ekki verethur um villst aeth thornaeth er oacuteskynsamlegt aeth reyna aeth vinna aeth of moumlrgum breytingum iacute einu Farsaeliglla er aeth einbeita seacuter aeth nokkrum houmlfueththornaacutettum sem liacuteklegastir eru til aeth skilamestum aacutevinningi baeligethi til lengri og skemmri tiacutema
Mynd 15 - Brotthvarf iacute Evroacutepuloumlndum2009 og 2012
443 Tyrkland 396 312Spaacutenn 249271 Malta 226 312Portuacutegal 208 213Iacutesland 201 192 Iacutetaliacutea 176 Hlutfall ungs foacutelks aacute 166 Ruacutemeniacutea 174 aldrinum 18-24 aacutera sem
Noregur 176 hefur hvorki lokieth proacutefi 148 157 uacuter framhaldsskoacutela neacute er
Bretland 135 143
skraacuteeth iacute skoacutela Aacute Iacuteslandi ESB 127 var thornetta hlutfall 20 Buacutelgariacutea 147 aacuterieth 2012 125
Belgiacutea 120 111
Makedoacuteniacutea 117 162
Frakkland 116 122
Ungverjaland 115112
Grikkland 114 144
21
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mynd 16 - Atvinnuthornaacutetttaka foacutelks aacute aldrinum 18-24 aacutera ndash miethaeth vieth fyrstaaacutersfjoacuterethung aacuter hvert
Vinna meeth skoacutela og thornaeth aeth ungt foacutelk hverfur tiacutemabundieth fraacute naacutemi til aeth stunda vinnu stuethlar ma aeth haeliggri naacutemsshyframvindu
Heimild Hagstofa Iacuteslands
80
75
70
65
60 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Mynd 17 ndash Hlutfall dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum af mannfjoumllda 16-20 aacutera
Haacutett hlutfall eldri nemenda skyacuterir aethfjoumlldi dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum er 30 haeligrri en mannfjoumlldi 16 - 20 aacutera
Heimild Hagstofa Iacuteslands
150
130
110
90
80 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
22
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacuteslendingar eru ekki einir um aeth vilja baeligta menntakerfi sitt og viacuteetha erlendis hefur skapast mikil reynsla og thornekking aacute thornroacuteun og umboacutetum aacute thornviacute sviethi THORNar hafa menn rannsakaeth menntakerfi iacute althornjoacuteethlegu samhengi og safnaeth miklum goumlgnum thornar aeth luacutetandi sem hefur gert fraeligethimoumlnnum kleift aeth bera saman hvaetha aethferethir gefast best og hvaetha thornaeligttir reynast oumlrethugastir viethureignar (UNESCOIIEP 2012)
THORNoacutett taka megi seacuter tiltekin menntakerfi til THORNjoacuteethverjar staethieth iacute thorneirri truacute aeth menntakerfi thorneirra fyrirmyndar verethur einnig aeth hafa misjafnar vaeligri meethal hinna bestu iacute heimi en niethurstoumlethur aethstaeligethur iacute huga og finna thornaacute leieth sem fellur aeth PISA syacutendu aeth aacuterangur thornyacuteskra nemenda iacute lestri menningu og stoumlethu skoacutelakerfisins iacute hverju landi var thornaacute undir meethaltali OECD riacutekja Aacuterangur thornyacuteskra Aacuteherslur eiga heldur ekki aeth vera hinar soumlmu thornegar nemenda iacute lesskilningi og oumlethrum greinum PISA reynt er aeth gera saeligmilegt menntakerfi miethlungi hefur batnaeth aeth miklum mun siacuteethan og er THORNyacuteskalandgott og thornegar menn vilja gera aacutegaeligtt menntakerfi nuacute vel yfir meethaltali OECD iacute oumlllum greinum framuacuterskarandi (McKinsey 2010)
Umbaeligtur aacute menntakerfi veretha ekki innleiddar og Iacuteslendingar geta margt af oumlethrum thornjoacuteethum laeligrt iacute byggethar aacute engu thornaeligr thornurfa traustan grundvoumlll sem thornessum efnum baeligethi thorneim sem standa iacute fremstu thornolir sliacutekar breytingar Skoacutelakerfi viacuteetha um heim roumleth iacute althornjoacuteethlegum samanburethi og einnig hinum hafa aeth miklu leyti buacuteieth vieth thornrotlaust tilraunastarf sem naacuteeth hafa aeth baeligta stoumlethu siacutena verulega Maacute thornar og thornroacuteun undanfarna aacuteratugi THORNar er Iacutesland engin nefna Asiacuteuloumlnd svo sem Singapuacuter Suethur-Koacutereu og undantekning Nuacute maacute halda thornviacute fram aeth thornaeth seacute Japan en einnig vestraelign loumlnd aacute boreth vieth Finnland merki um einlaeliggan aacutesetning yfirvalda og skoacutelafoacutelks THORNyacuteskaland Holland Poacutelland og sum fylki Kanada til umboacuteta en hitt verethur einnig aeth jaacuteta aeth thornetta Gjarna er viacutesaeth til thorness aacuterangurs sem naacuteethst hefur iacute starf hefur oft reynst sundurlaust yfirsyacutenin oacuteljoacutes Ontario-fylki iacute Kanada og verethur reynslan thornar gereth og aacuterangurinn eftir thornviacute aeth nokkru umtalsefni heacuter
Iacute leiethbeiningum UNESCO um framthornroacuteun mennta-Einnig maacute seacuterstaklega benda aacute breytingu til kerfis eru tilgreindir aacutetta lykilthornaeligttir aacuterangursriacutekra batnaethar iacute THORNyacuteskalandi thornar sem menn toacuteku til og varanlegra umboacuteta iacute menntamaacutelum Heacuter skal oacutespilltra maacutelanna eftir slaeligmar niethurstoumlethur uacuter fyrstu gereth stutt grein fyrir thorneim meeth daeligmum um PISA-koumlnnuninni aacuterieth 2000 Fram aeth thornviacute houmlfethu uacutetfaeligrslu thorneirra iacute oumlethrum loumlndum
23
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan voumlll
1 Faacute og metnaetharfull markmieth raunhaeligf vel iacutegrundueth og opinber
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og verkgreina jafnt sem liacutekamsraeligktar enda er thornaeth til skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki thorness fallieth aeth styrkja meginmarkmieth eins og laeligsi kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan Loks er mikilvaeliggt aeth muna aeth maeliglingarnar eru voumlll THORNessi markmieth aeligttu aeth hafa thornyacuteethingu fyrir gerethar til thorness aeth geta brugethist vieth ef umbaeligturnar almenning og menntakerfieth iacute heild og vera kynnt laacuteta aacute seacuter standa en ekki til thorness aeth refsa opinberlega Eins aeligttu thornau aeth vera maeliglanleg aacute viethkomandi skoacutelum einhvern haacutett svo aeth haeliggt vaeligri aeth fylgjast meeth thornviacute hvernig miethaethi og bregethast vieth THORNoacute skyldi Ontario-fylki setti seacuter tvouml maeliglanleg meginshyvarast aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute maeliglingarnar markmieth iacute umboacutetum sem hoacutefust thornar aacuterieth 2003 Aeth svo aeth thornaeligr fari ekki aeth raacuteetha foumlr td meeth thornviacute aeth 75 nemenda naeligethu aacutegaeligtisaacuterangri (e performing leggja houmlfuethaacuteherslu aacute aeth allir standist proacutef iacute staeth at high level) iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi iacute thorness aeth veita raungoacuteetha og varanlega menntun grunnskoacutelum og aeth 85 nemenda uacutetskrifuethust Ljoacutemandi aacuterangur aacute proacutefi er liacutetils virethi einn og seacuter uacuter framhaldsskoacutela (e high school) aacute tilsettum ef hann er ekki iacute goacuteethu samraeligmi vieth thornaeth sem aacute tiacutema Fyrra markmiethieth er maeliglt meeth samraeligmdum undan fer og eftir raunverulega haeligfni nemenda proacutefum iacute 3 og 6 bekk en hieth siacuteethara meeth uacutetskriftarshyog fjoumllbreytilega kennslu iacute samraeligmi vieth thornarfir og toumllum THORNraacutett fyrir aeth meginaacuteherslan vaeligri loumlgeth aacute aacutehuga nemendanna lestur og staeligrethfraeligethi var einnig loumlgeth aukin aacutehersla
aacute heilbrigethi og listir Nokkur haeligtta er aacute aeth thornegar til kastanna kemur einskorethist aacuteherslur skoacutela um of vieth thornessi faacuteu meginmarkmieth og aeth aethrir thornaeligttir skoacutelastarfs geti orethieth uacutet undan THORNviacute aeligtti aacutefram aeth leggja raeligkt vieth breidd iacute naacutemsframboethi td aacute sviethi list- og
2 Uppbyggilegar umbaeligtur fyrir alla iacute oumlllum skoacutelum
THORNegar raacuteethist er iacute nauethsynlegar umbaeligtur gaeligtir Jaacutekvaeligethni og hvatning uacutetilokar hins vegar ekki oft tilhneigingar til aeth gera thornaeth aacute neikvaeligethum gagnryacuteni Alltaf maacute gera betur og menntakerfieth forsendum skoacutelar kennarar og nemendur standi og einstakir skoacutelar aeligttu aeth meta aacutebendingar um sig illa og thornviacute neyethist stjoacuternvoumlld til thorness aeth griacutepa thornaeth sem betur maacute fara Einnig thornarf aeth gaeligta thorness iacute taumana Reynslan syacutenir aeth raunverulegum aeth umbaeligturnar taki til allra en verethi ekki aetheins iacute umboacutetum verethur ekki komieth aacute meeth miethstyacuterethum thorneim skoacutelum sem verr standa Iacute oumlllum skoacutelum eru breytingum eetha beinum fyrirmaeliglum aeth ofan Setja nemendur sem geta gert betur og leggja thornarf kapp aeligtti fram umboacutetaaacuteaeligtlun fyrir menntakerfieth og aacute aeth munur iacute frammistoumlethu verethi sem minnstur innleietha aacute thornann haacutett aeth skoacutelafoacutelk sjaacutei seacuter hag iacute henni hvort sem er milli kynja landsvaeligetha eetha uppruna og vilji vinna aeth framgangi hennar innan hvers skoacutela Ella kunna bestu aacuteform aeth veretha aeth engu
24
3 Uppbygging getu til breytinga
Til thorness aeth naacute fram breytingum thornarf thornekkingu og haeligfni fjaacutermagn og stuethning og einnig staethfastan vilja Til thorness aeth umbaeligtur naacuteist fram iacute hverjum skoacutela thornarf getan til sliacutekra breytinga aeth vera fyrir hendi innan thorneirra Hana getur thornurft aeth byggja upp samhlietha undirbuacuteningi aeth hinum eiginlegumarkmiethum
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter THORNviacute er auethvitaeth ekki thornannig farieth sjaacutelf stefnubreytingin leiethir ekki til framfara heldur hvernig tekst aeth vinna uacuter henni Efla thornarf aacutehuga getu og aacutebyrgethartilfinningu thorneirra sem iacute skoacutelum starfa til aeth naacute tilsettum aacuterangri THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth hvetja aacutefram til goacuteethra verka og veita stuethning Aetheins thornannig er haeliggt aeth gera kroumlfu um aacuterangur
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter
THORNaeth er lykilatriethi aeth kennarar faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra aeth vinna aeth umboacutetum aacute siacutenum heimavelli Sliacutek kunnaacutetta er margslungin og thornviacute thornarf uppbygging hennar aeth vera fjoumllbreytileg um leieth og stuethlaeth er aeth thornviacute aeth foacutelk laeligri hvaeth af oumlethru baeligethi innan skoacutela og meeth samvinnu milli skoacutela Starfsthornroacuteun iacute skoacutelakerfinu aeligtti aeth miethast vieth thornaeth aacuten thorness thornoacute aeth missa sjoacutenar aacute meginmarkmiethinu sem er aeligvinlega aeth naacute fram jaacutekvaeligethum breytingum hjaacute nemendum og betri aacuterangri thorneirra
Iacute breytingastarfinu iacute Ontario var mikil aacutehersla loumlgeth aacute aeth byggja upp thornekkingu og haeligfni iacute menntakerfinu og viacuteethtaeligkur stuethningur veittur vieth aeth baeligta kennslu meeth td starfsthornroacuteun kennara mati og leiethbeiningum vieth aacuteaeligtlanagereth og baeligttu naacutemsefni Komieth var aacute samstarfi milli skoacutela og fraeligethsluumdaeligma og samtoumlk kennara og skoacutelastjoacuternenda toacuteku thornar virkan thornaacutett
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
25
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast
4 Viacuteethtaeligkt samstarf innan menntakerfisins undir styrkri forystu
Til aeth naacute fram varanlegum umboacutetum skiptir maacuteli aeth foacutelk um menntakerfieth thornvert og endilangt seacute samstiga um thornaeligr Mikilvaeliggt er aeth viacuteethtaeligk eining riacuteki um umboacutetaaacuteaeligtlanirnar innleiethingu thorneirra og framkvaeligmd thornoacute svo aeth skoethanir kunni aeth vera skiptar um leiethirnar THORNannig thornarf oumlfluga talsmenn breytinganna innan sem utan skoacutelakerfisins THORNaeth er hvorki einfalt neacute fljoacutetlegt aeth afla aacuteformunum sliacuteks stuethnings iacute thornjoacuteethfeacutelaginu en thornaeth er braacuteethnauethsynlegt
Stjoacuternvoumlld thornurfa ljoacuteslega aeth hafa forystu iacute umboacutetastarfinu og stilla saman margviacuteslega strengi Jafnframt er nauethsynlegt aeth leita leiethtoga meethal kennara stjoacuternenda sveitarstjoacuternarmanna samtaka kennara nemenda og foreldra til aeth fylgja thornviacute eftir Stuethla thornarf aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett iacute umboacutetastarfinu
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast Aacuteaeligtlanir geta ekki komieth iacute staeth aethgeretha Meeth thornviacute aeth byggja markvisst upp forystu um umboacutetastarfieth er baeligethi stuethlaeth aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett og aeth thornaeth reynist langvinnt
Umboacutetamoumlnnum haeligttir oft til aeth truacutea thornviacute aeth allir hljoacuteti aeth vera sama sinnis og thorneir Sliacutekt er auethvitaeth ekki raunin foacutelk hefur misjoumlfn viethhorf og skilning aacute hlutunum Sameiginleg framtiacuteetharsyacuten sprettur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur thornarf aeth vinna aeth henni THORNviacute thornurfa stjoacuternvoumlld aeth eiga virk samskipti vieth alla thornaacute sem hlut eiga aeth maacuteli og gefa thorneim kost aacute aeth koma sjoacutenarmiethum siacutenum aacute framfaeligri Ekki er siacuteethur
mikilvaeliggt aeth naacute til almennings meeth upplyacutesingum um umboacutetaaacuteform faacute reglulega fram opinbera umraeligethu og viethhalda almennri saacutett um thornau
Sliacutek samskipti mega hvorki vera spuni neacute einhlietha aacutevarp hins opinbera heldur aeligttu thornau aeth snuacuteast um aeth draga fram oacuteliacutek sjoacutenarmieth og taka tillit til thorneirra Laeligra af thornviacute sem vel maeliglist fyrir og hvaeth thornykir ekki skila aacuterangri Reglulega (og eftir thornviacute sem tilefni gefast til) aeligtti svo aeth uacutetbuacutea og koma aacute framfaeligri upplyacutesingum til fjoumllmiethla og almennings THORNaeligr eiga ekki aetheins aeth luacuteta aeth umboacutetaaacuteaeligtluninniheldur einnig aeth oumlethrum thornaacutettum menntakerfisins thornannig maacute koma iacute veg fyrir aeth thorneir seacuteu vanraeligktir thornoacute aacuteherslan seacute aacute umbaeligturnar
Ekki maacute gleyma aethkomu kennara og samtaka thorneirra Umboacutetum iacute menntakerfinu verethur ekki komieth aacute nema meeth goacuteethum kennurum og er stuethningur thorneirra mikils virethi Maacuteli skiptir aeth goacuteethum kennurum bjoacuteethist goacuteeth laun og viethunandi starfsskilyrethi en jafnframt thornarf kennarasteacutettin aeth vera oumlflug iacute siacutenu fagi og njoacuteta trausts iacute samfeacutelaginu
Til thorness aeth naacute samstoumlethu um framgang umboacuteta var iacute Ontario settur aacute foacutet samraacuteethsvettvangur undir stjoacutern menntamaacutelaraacuteethherra sem helstu samstarfsaethilar aacutettu aethild aeth Aacuteethur en raacuteethist var iacute umbaeligturnar hafethi skorist iacute odda milli stjoacuternvalda og kennara en meeth thornviacute aeth leggja mikla raeligkt vieth samstarfieth og fela samtoumlkum kennara framkvaeligmd aacute tilteknum thornaacutettum umboacutetanna naacuteethist aeth endurvinna traust milli aethila Einnig var loumlgeth houmlfuethaacutehersla aacute aeth miethla upplyacutesingum um framgang umboacutetanna til almennings og koma aacute samstarfi vieth nemendur og foreldra
26
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim
5 Laeligrdoacutemar af nyacuteskoumlpun rannsoacuteknum og goumlgnum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim Sliacutek thornekking er grunnur goacuteethra breytinga og nyacutebreytni Samt er thornaeth svo aeth fjoumllmoumlrg thornroacuteunarverkefni hafa ekki verieth grundvoumlllueth aacute traustri thornekkingu hvorki um thornaeth sem fyrir er neacute hvaeth best hefur reynst annars staethar Eins er of sjaldan lagt mat aacute aacuterangurinn THORNraacutett fyrir aeth thornekking aacute umboacutetum iacute menntun hafi aukist hefur oft minna orethieth uacuter hagnyacutetingu hennar Iacute thornviacute samhengi skiptir td maacuteli aeth kennarasteacutettin nyacuteti seacuter rannsoacuteknir og afrakstur sprotaverkefna til aeth baeligta kennslu
Leggja aeligtti aukna aacuteherslu aacute aeth nyacuteta rannsoacuteknir og vel heppnaeth thornroacuteunarstarf til aeth breyta aacuteherslum iacute skoacutelastarfi Eins maacute nyacuteta betur goumlgn um naacutemsaacuterangur nemenda Ekki til thorness aeth refsa skoacutelum eetha daeligma nemendur heldur til thorness aeth vinna uacuter thorneim og nyacuteta til uacuterboacuteta thornar sem skoacuterinn kreppir THORNaeth aacute til daeligmis vieth um niethurstoumlethur skimunarproacutefa samraeligmdra proacutefa eetha niethurstoumlethur PISA
Til thorness aeth skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld taki aacutebyrgeth aacute aacuterangri nemenda er lagt til aeth fylgst seacute meeth
gt framvindu miethaeth vieth eigin getu og markmieth gt samanburethi vieth aethra skoacutela og sveitarfeacuteloumlg gt frammistoumlethu miethaeth vieth thornaeth sem best gerist
heima og erlendis
Siacuteethast en ekki siacutest aeligttu skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld aeth gefa thornviacute seacuterstakan gaum hvernig stuethla megi aeth thornviacute aeth fleiri nemendur naacutei viethunandi aacuterangri
Iacute oumlethrum loumlndum hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute aeth byggja upp goacuteeth upplyacutesingakerfi um nemendur en einnig leitast vieth aeth koma aacute samstarfi skoacutela og thorneirra sem stunda menntarannsoacuteknir
6 Aacutehersla aacute lykilaethgerethir aacuten thorness aeth thornaeth komi niethur aacute oumlethrum thornaacutettum
Reynslan syacutenir aeth til lengdar er mjoumlg erfitt aetheinbeita seacuter aeth afmoumlrkuethum lykilmarkmiethumhvort heldur horft er til einstakra skoacutela eetha menntakerfisins iacute heild THORNraacutett fyrir goacuteethan aacutesetning getur margt dreift huganum aacute langri leieth reglulega er skipt um poacutelitiacuteska forystu og samfeacutelagieth getur tekieth verulegum breytingum THORNviacute er mikilvaeliggt
aeth reyna aeth sjaacute fyrir hvaeth geti helst orethieth til aeth trufla thornaeth aeth menn haldi markaethri stefnu og gera raacuteethstafanir til aeth koma iacute veg fyrir aeth lykilstjoacuternendur missi sjoacutenar aacute henni Um leieth aeligtti aeth vera til farvegur fyrir aethra thornaeligtti skoacutelastarfsins og thornaeth sem ber aeth houmlndum svo aeth thornviacute megi sinna eins og thornoumlrf krefur
27
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu
7 Betri nyacuteting fjaacutermuna iacute menntakerfinu
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum vekja aacute thorneim athygli og skapa hvata en thorneim thornarf aeth verja af kostgaeligfni thornar sem thornoumlrf er aacute Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu Sem
8 Vandaeth til innleiethingar umboacuteta
Innleiething aethgeretha til aeth naacute settum markmiethumer oft vandasoumlm Huacuten maacute ekki vera oacutesveigjanleg framkvaeligmdaacuteaeligtlun heldur thornarf aeth taka tillit til aethstaeligethna og nauethsynlegra breytinga
Tveir thornaeligttir innleiethingarinnar eru seacuterstaklega mikilvaeliggir annars vegar almennur stuethningshyur vieth hana og hins vegar moumlguleikar menntashymaacutelayfirvalda til aeth veita henni forystu og styethja vieth hana Yfirleitt er sjoacutenum ekki beint naeliggjanlega aeth thornessum thornaacutettum
Stefnumoacutetunin sjaacutelf meeth viacuteethtaeligku samraacuteethi getur tekieth langan tiacutema en eftirfylgnin er oft takmoumlrkueth Til thorness aeth innleietha breytingar iacute menntakerfi thornurfa thorneir sem vinna aeth thornviacute verkefni aeth faacute goacuteethan stuethning THORNetta hefur viacuteetha verieth leyst meeth thornviacute aeth raacuteetha raacuteethgjafa og verkefnisstjoacutera og soumlmuleiethis meeth thornviacute aeth auka samstarf milli aethila kennara skoacutelastjoacuternenda og fraeligethsluyfirvalda
daeligmi um aacuteherslur af thornviacute taginu maacute nefna aukinn beinan stuethning vieth naacutem og kennslu og aeth komieth seacute aacute fjaacuterhagslegri umbun fyrir aacuterangur THORNannig er iacute sumum loumlndum miethaeth vieth aeth skoacutelar sem sinna nemendum meeth miklar thornarfir geti umbunaeth kennurum thorneirra seacuterstaklega og raacuteethieth til siacuten reynslumeiri kennara
Meeth thornviacute aeth vinna aeth umboacutetum meeth thornessum haeligtti toacutekst menntamaacutelayfirvoumlldum iacute Ontario aeth naacute verulegum aacuterangri aacute aacuterunum 2003-2009 THORNar voru sett markmieth um aeth 75 nemenda iacute 3 og 6 bekk grunnskoacutela aeligttu aeth naacute haacuteu stigi iacute lesskilningi og staeligrethfraeligethilaeligsi og aeth 85 framhaldsskoacutelanema brautskraacuteethust aacute tilskildum tiacutema Meeth samstilltu aacutetaki toacutekst aacute thornessum sex aacuterum aeth fjoumllga thorneim sem naacuteethu laacutegmarksviethmiethum iacute lestri ritun og laeligsi aacutestaeligrethfraeligethi uacuter 54 iacute 67 Aacute soumlmu aacuterum joacutekst hlutshyfall thorneirra sem luku framhaldsskoacutela uacuter 67 iacute 79
Heacuter hefur verieth stiklaeth aacute stoacuteru um thornaeligr aacuteherslur sem unnieth hefur verieth aeth iacute Ontario og viacuteethar thornar sem goacuteethur aacuterangur hefur naacuteethst iacute menntamaacutelum
Verethur nuacute vikieth aeth tilloumlgum um hvernig koma megi aacute umboacutetum heacuter aacute landi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
28
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Ef tekieth er mieth af reynslu annarra thornjoacuteetha er margt sem bendir til thorness aeth meeth skipulegum langtiacutemaaethgerethum verethi unnt aeth baeligta stoumlethu iacuteslensks menntakerfis
Smaeligeth landsins gerir thornaeth auethveldara aeth naacute Heacuter er lagt til aeth farieth verethi aeth reynslu annarra oumlllum hlutaetheigandi saman um sameiginleg thornjoacuteetha og sett faacute og skyacuter markmieth yacutett undir jaacutekvaeligeth markmieth og stilla saman strengi en innri viethhorf og getu til breytinga Jafnframt verethi haft styrkur menntakerfisins og nuacutetiacutemalegir innviethir viacuteethtaeligkt samstarf og stuethlaeth aeth thornviacute aeth forysta samfeacutelagsins auka einnig liacutekur aacute aeth sami aacuterangur um umbaeligturnar verethi oacuteskorueth Siacuteethast en ekki siacutest naacuteist vieth aeth mennta ungt foacutelk heacuter aacute landi og thornar verethi loumlgeth aacutehersla aacute rannsoacuteknir thornekkingarmiethlun og sem best tekst til erlendis stuethning vieth skoacutelastarf
Markmieth um lestur Hlutfall thorneirra sem naacute grunnviethmiethum (2 stig) iacute lesskilningi PISA fari uacuter 79 (2012) iacute 90 2018
Mikilvaeliggt er aeth skapa jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs og aeth allir geti naacuteeth aacuterangri iacute lestri Iacute thornviacute felst aeth ungt foacutelk seacute hvatt til aeth lesa fjoumllbreytilegt efni baeligethi heima og iacute skoacutela THORNaeth felur einnig iacute seacuter aeth thorneir sem annast lestrarkennslu beri aacutebyrgeth aacute aeth allir nemendur hafi vieth lok grunnskoacutela oumlethlast aacutekveethna grundvallarfaeligrni iacute lestri og lesskilningi THORNaeth aacute vieth um kennara og annaeth starfsfoacutelk skoacutela foreldra og skoacutelanefndir sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld menntamaacutela Um leieth er nauethsynlegt aeth innan menntakerfisins seacute haeliggt aeth koma til moacutets vieth misjafnar thornarfir nemenda og aeth rannsakaeth verethi meeth kerfisbundnum haeligtti hvaetha aethferethir skila bestum aacuterangri
Iacute skyacuterslu um lestrarkennslu iacute Evroacutepu er fjallaeth um thornaeth sem maacuteli skiptir til aeth baeligta lestur oglesskilning Oacutetalmargt utan skoacutela og innan hefur aacutehrif aacute lestur en aacute grundvelli althornjoacuteethlegra rannsoacutekna og samanburethar milli landa maacute greina mikilvaeliggustu thornaeligttina (Eurydice 2011)
Grunn aeth lestrarnaacutemi thornarf aeth leggja thornegar iacute leikskoacutela meeth skipulegri maacuteloumlrvun markvissum lestri fyrir boumlrnin umraeligethum um thornaeth sem lesieth er og meeth thornviacute aeth yacuteta undir aacutehuga aacute lestri Iacute grunnskoacutela
liggi fyrir skilgreind viethmieth sem komi skyacutert fram iacute aethalnaacutemskraacute eetha meeth oumlethrum haeligtti um lestrarhaeligfni og hvernig huacuten er dyacutepkueth jafnt og thorneacutett fram aacute unglingastig meeth fjoumllbreyttum haeligtti
Ekkert eykur faeligrni iacute lestri eins og thornaeth aeth lesa Eftir thornviacute sem nemendur lesa meira og fjoumllbreyttara efni eykst skilningur thorneirra og loumlngun til aeth lesa meira THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth fjoumllbreytt naacutemsefni seacute nyacutett vieth kennslu ss dagbloumleth tiacutemarit skaacuteldsoumlgur fraeligethirit og rafraelignn texti Ekki maacute heldur gleyma aeth heimilin gegna lykilhlutverki Mikilvaeliggt er aeth foreldrar lesi fyrir boumlrn en ekki siacuteethur aeth thorneir hvetji thornau til aeth lesa sjaacutelf og hjaacutelpi thorneim vieth thornaeth og seacuteugoacuteethar fyrirmyndir
Almenn hvatning um aeth foacutelk lesi meira er goacuteethra gjalda vereth Sliacutekt houmlfethar thornoacute fremur til thorneirra sem eru vel laeligsir en siacuteethur til hinna sem er stirt um lestur eetha hafa liacutetinn aacutehuga THORNaacute skiptir maacuteli aeth nyacuteta rafraelignt efni og nyacutemiethla og fjoumllbreytta framsetningu efnis sem houmlfethar frekar til yngri kynsloacuteethanna
Mikilvaeliggt er aeth greina moumlgulegan lestrarvanda barna snemma thornviacute aeth thorneim mun auethveldara
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
29
Heimild OECD Education at a Glance 2013
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute 1-7 bekk grunnskoacutela er hlutfall moacuteethurshymaacutelskennslu aacute Iacuteslandi mun laeliggra en iacute samanshyburetharloumlndum
verethur aeth vinda ofan af honum meeth seacutertaeligkum kennsluaethferethum og thornjaacutelfun THORNegar aacute leikskoacutelastigi er haeliggt aeth sjaacute viacutesbendingar um hugsanlegalestrarerfiethleika siacuteethar meir og um aeth gera aeth nyacuteta tiacutemann til thorness aeth afstyacutera thorneim meeth thornviacute aeth leggja raeligkt vieth hljoacuteethkerfisvitund nemenda
Iacutehlutun vegna lestraroumlrethugleika er oft oacutemarkviss Niethurstoumlethur PIRLS-koumlnnunar aacute lestri (2006) leiddu iacute ljoacutes aeth 44 nemenda iacute Evroacutepuloumlndum aacutettu kost aacute stuethningi aethstoetharfoacutelks vegna lestrarvanda en hins vegar aacutettu aetheins 25 nemenda kost aacute thornjoacutenustu seacuterfraeligethings iacute lestri Oft er loumlng bieth eftir thornjoacutenustu seacuterfraeligethings svo sem vegna maacutelroumlskunar en skjoacutet viethbroumlgeth vieth sliacutekum vanda skipta miklu maacuteli Meeth thornviacute aeth betrumbaeligta kunnaacutettu kennara til aeth greina og bregethast vieth lestrarvanda maacute naacute miklum aacuterangri THORNar geta skyacuter viethmieth um lestrarfaeligrni aacute hverju naacutemsstigi hjaacutelpaeth
Til thorness aeth baeligta lestrarfaeligrni og skilning unglinga aacute floacuteknari og seacuterhaeligfethari texta er mikilvaeliggt aeth thornjaacutelfa lesturinn iacute yacutemsum naacutemsgreinum Margt bendir aacute hinn boacuteginn til thorness aeth kennarar seacuteu mjoumlg misvel undir thornaeth buacutenir og thornviacute thornarf aeth stilla saman strengi iacute skoacutelum hvaeth thornennan thornaacutett varethar allt fraacute upphafi til loka grunnskoacutela
THORNegar horft er til kennslustunda iacute grunnskoacutelum er hlutfall moacuteethurmaacutelskennslu af heildinni mun laeliggra heacuter en iacute naacutegrannaloumlndunum Iacute nyacuterri aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela var hlutur iacuteslenskushykennslu nokkueth aukinn en thornraacutett fyrir thornaeth er huacuten hlutfallslega mun minni en moacuteethurmaacutelskennsla iacute samanburetharloumlndum
Mynd 18 - Moacuteethurmaacutelskennsla sem hlutfall af heildarkennslustundafjoumllda aacuteIacuteslandi og iacute samanburetharloumlndum 2011
35
30
25
20
15
10
5
0 Danmoumlrk Finnland Noregur ESBIacutesland
30
Moumlgulegar aethgerethir
1 Hlutur moacuteethurmaacutelskennslu iacute viethmiethunarshystundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela verethi aukinn
2 Sett verethi viethmieth um laacutegmarkshaeligfni iacute lestri aacute tilteknum stigum grunnskoacutelans thornmt lestrarhraetha lesskilning orethaforetha og ritfaeligrni iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacute
3 Reglubundnar maeliglingar aacute lesskilningi verethi samhaeligfethar meeth greinandi proacutefum allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela og niethurstoumlethurnar nyacutettar aacute markvissan haacutett Loumlgbundin samraeligmd koumlnnunarproacutef verethi nyacutett iacute sama skyni svo og laeligsisproacutef iacute framhaldsskoacutelum
4 Nemendur af erlendum uppruna njoacuteti seacuterstaks stuethnings meeth thornaeth fyrir augum aeth thorneir naacuteisoumlmu faeligrni iacute lesskilningi og aethrir nemendur
5 Hver leikskoacuteli og grunnskoacuteli geti brugethist jafnoacuteethum vieth viacutesbendingum um lestrarvanda einstakra nemenda Kennarar faacutei thornjaacutelfun og stuethning til thorness aeth bregethast vieth
6 Allir leikshy og grunnskoacutelar setji seacuter laeligsisstefnu iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacuter og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga
7 Yacutett verethi undir jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs iacute thornjoacuteethshyfeacutelaginu og nemendur hvattir til aeth lesa seacuter til aacutenaeliggju utan skoacutela
8 Foreldrar verethi virkjaethir til aeth vekja aacutehuga aacute lestri og styethja vieth lestrarnaacutem barna sinna
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
31
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Markmieth um naacutemsframvindu Hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi aacute tilskildum tiacutema fari uacuter 44 (2011) iacute 60 2018
Til aeth naacute thornessu markmiethi er lagt til aeth aacutehersla verethi loumlgeth aacute thornrjaacute thornaeligtti
gt Endurskipulagning naacutemstiacutema gt Aethgerethir gegn brotthvarfi gt Betri starfsmenntun
Endurskipulagning naacutemstiacutema
Iacutesland sker sig uacuter oumlethrum loumlndum thornegar kemur aeth lengd naacutems fram aeth haacuteskoacutela (sjaacute mynd 19) Aetheins um 44 thorneirra sem hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela uacutetskrifast um tviacutetugt eftir fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur nemenda sem hefja haacuteskoacutelanaacutem heacuter aacute landi er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
THORNaeth hversu faacuteir ljuacuteka framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema og hve naacutemsframvindan er misjoumlfn eftir naacutemsbrautum gefur til kynna aeth endurskoetha thornurfi naacutemsskipulag iacute framhaldsskoacutelum og thornar meeth lengd naacutemstiacutema og uppbyggingu naacutemsbrauta ekki siacutest iacute starfsmenntun
Meeth thornviacute aeth endurskipuleggja naacutemstiacutema iacute framshyhaldsskoacutelum og taka aukieth tillit til mismunandi thornarfa yacutemissa nemendahoacutepa maacute stuethla aeth thornviacute aeth fleiri ljuacuteki naacutemi aacute skilgreindum tiacutema Naacutemsferill nemenda iacute framhaldsskoacutela er mislangur baeligethi eftir thornviacute aacute hvaetha naacutemsbraut thorneir innritast og hvort thorneir hefja naacutem iacute bekkjar- eetha aacutefangaskoacutela Auk thorness koma nemendur misvel undirbuacutenir uacuter grunnskoacutela og sumir framhaldsskoacutelar velja nemendur inn eftir einkunnum iacute boacuteklegum greinum aacute meethan aethrir taka vieth oumlllum umsaeligkjendum
Meethalnaacutemstiacutemi thorneirra sem innritast aacute stuacutedentsshynaacutemsbrautir er iacute nokkueth foumlstum skorethum og aeth jafnaethi fjoumlgur aacuter hjaacute flestum Iacute aacutefangakerfinu er
meiri sveigjanleiki meeth naacutemslok Athygli vekur aeth 22 luku naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum iacute aacutefangaskoacutelum en sambaeligrilegt hlutfall var einungis 05 iacute bekkjarskoacutelum Iacute thorneim framhaldsskoacutelum thornar sem reynsla er fengin af thornriggja aacutera naacutemsbrautum hefur staeligrstur hluti nemenda kosieth aeth ljuacuteka naacutemi aacute thornremur aacuterum eetha 70 iacute Kvennaskoacutelanum og 57 iacute Menntaskoacutela Borgarfjarethar
Iacute Kvennaskoacutelanum byacuteethst nemendum hefethbundieth boacuteknaacutem til stuacutedentsproacutefs aacutesamt almennri braut Nemendum gefst kostur aacute aeth ljuacuteka naacutemi aacute 3 3frac12 eetha 4 aacuterum Samhlietha styttingu naacutemstiacutemavoru nyacutejar naacutemsbrautir settar aacute foacutet naacutemsmat var endurskoethaeth og gereth gangskoumlr aeth betri nyacutetingu aacute skoacutelaaacuterinu Aacutefangar kjarnagreina aacute stuacutedentsproacutefsbrautum eru skilgreindir fraacute 2 thornrepi og thornviacute er skoumlrun vieth naacutemsefni grunnskoacutela minni en aacuteethur var Menntaskoacuteli Borgarfjarethar hefur lengt skoacutelaaacuterieth meeth svipuethum haeligtti og Kvennaskoacutelinn og breytt nyacutetingu thorness aacutesamt thornviacute aeth naacutemsbrautir og naacutemsmat var endurskoethaeth
Nemendur sem innritast aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir bekkjarskoacutela ljuacuteka langflestir proacutefi aacute fjoacuterum aacuterum en miethaeth vieth reynslu Kvennaskoacutelans gaeligti stoacuter hluti thorneirra lokieth naacutemi aacute thornremur aacuterum Iacute nuacuteverandi kerfi lyacutekur nuacute thornegar um fimmtungur nemenda iacute aacutefangaskoacutelum naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum
Meeth thornviacute aeth endurskoetha uppbyggingu naacutemsbrauta og naacutemstiacutema aacute oacuteliacutekum brautum maeligtti baeligta naacutemsframvindu nemenda Einnig kemur til greina aeth setja skyacuterari moumlrk um naacutemstiacutema og aldur Iacute flestum oumlethrum loumlndum er miethaeth vieth aeth foacutelk ljuacuteki naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir tiltekinn aldur Iacute Noregi veretha nemendur td aeth hafa lokieth naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir 25 aacutera aldur en eftir thornaeth
32
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Iacuteslenskir nemendur sem hefja haacuteskoacutelanaacutem hafa aeth baki fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur thorneirra er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
er naacutem thorneirra skilgreint sem fullorethinsfraeligethsla og fer thornaacute fram iacute oumlethrum stofnunum Naacutem iacute framhaldsskoacutelum iacute Danmoumlrku tekur thornrjuacute aacuter Nemendur eldri en 25 aacutera eru skilgreindir sem bdquofullorethnirldquo og thornoacutett thorneir geti aacutefram stundaeth naacutem iacute framhaldsskoacutelum velja thorneir seacuterleiethir aeligtlaethar fullorethnum nemendum Iacute Sviacutethornjoacuteeth thornurfa nemendur aeth hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela iacute siacuteethasta lagi aacuterieth sem thorneir veretha tuttugu aacutera og hafa thornaacute thornrjuacute aacuter til thorness aeth ljuacuteka naacutemi Allir eiga siacuteethan reacutett aacute naacutemi iacute fullorethinsfraeligethslustofnunum sveitarfeacutelaga
Iacute nyacutelegum uacutettektum althornjoacuteethlegra aethila aacute efnahagsshylegri stoumlethu Iacuteslands (OECD 2013 McKinsey 2012) er einatt bent aacute aeth mikill aacutevinningur vaeligri af thornviacute aeth stytta naacutemstiacutema til stuacutedentsproacutefs um eitt eetha tvouml aacuter thornannig aeth hann vaeligri sambaeligrilegur vieth oumlnnur loumlnd Er bent aacute aeth stytta megi naacutemstiacutema baeligethi iacutegrunnskoacutelum og framhaldsskoacutelum um eitt aacuter
Iacute loumlgum um grunnskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacute grunnshyskoacutela hefur ekki verieth gert raacuteeth fyrir styttingu naacutemstiacutema aacute thornviacute skoacutelastigi Fremur hefur verieth horft til sveigjanlegra skila milli grunn- og framhaldsskoacutela thornannig aeth grunnskoacutelanemar geti stytt seacuter leieth annaethhvort meeth thornviacute aeth taka framhaldsskoacutelaaacutefanga aacute meethan thorneir eru enn iacute grunnskoacutela eetha meeth thornviacute aeth innritast iacute framhaldsskoacutela beint uacuter 9 bekk aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum sem eru skilgreind iacute aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela
Um thornessar mundir er verieth aeth gera uacutettekt aacute aacutehrifum stefnunnar um skoacutela aacuten aethgreiningar aacute grunnskoacutela og seacuterfraeligethithornjoacutenustu sveitarfeacutelaga iacute leik- og grunnskoacutelum Jafnframt mun Iacutesland taka thornaacutett iacute samanburetharuacutettekt OECD aacute nyacutetingu fjaacutermagns og annarra aethfanga iacute grunnskoacutelum miethaeth vieth aacuterangur THORNessar uacutettektir munu vafalaust skila gagnlegum upplyacutesingum um stoumlethu grunnskoacutelans
Mynd 19 - Lengd skoacutelagoumlngu aacute boacutekshynaacutemsbrautum framhaldsskoacutela iacute Evroacutepu
Aldur
14 15 16 17 18 19 20
Iacutesland Noregur
Danmoumlrk
Sviacutethornjoacuteeth
Finnland
THORNyacuteskaland
Iacutetaliacutea
Eistland
Lettland
Lithaacuteen
Luacutexemborg
Buacutelgariacutea
Ungverjaland
Poacutelland
Ruacutemeniacutea
Spaacutenn
Malta
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland
Sviss
Bretland
Iacuterland
Belgiacutea
Grikkland
Frakkland
Portuacutegal
Kyacutepur
Holland
Austurriacuteki Heimild Eurydice The structshyure of the European education systems 20132014
33
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
3
Staetha iacuteslensks menntakerfirs miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
almennt Iacutesland er fremst Evroacutepuriacutekja thornegar horft er til haeligfni fullorethinna til aeth nyacuteta seacuter upplyacutesingataeligkni(sjaacute mynd 3)
Kannaeth var meethal almennings hversu vel foacutelk var aeth seacuter iacute notkun forrita og einnig iacute floacuteknari aethgerethshyum svo sem uppsetningu styacuterikerfa Hlutfall thorneirra sem hafa mikla faeligrni iacute toumllvunotkun var haeligst meethal Iacuteslendinga og Norethmanna Aeth sama skapi reyndist hlutfall thorneirra sem enga faeligrni houmlfethu vera laeliggst hjaacute Iacuteslendingum
Aacuteskoranir Iacute PIAAC-koumlnnun aacute vegum OECD sem birt var aacuterieth 2013 var laeligsi fullorethinna (18-64 aacutera) kannaeth og eins geta thorneirra til aeth leysa viethfangsefni iacute taeligknivaeligddu umhverfi Niethurstoumlethur thornessarar koumlnnunar hafa viacuteetha orethieth tilefni liacuteflegra umraeligethna um menntun og haeligfni en ein af niethurstoumlethunum var suacute aeth mikil tengsl vaeligru aacute milli laeligsis og efnhagslegra og feacutelagsshylegra thornaacutetta THORNannig eru thorneir sem hafa naacuteeth goacuteethum
toumlkum aacute laeligsi mun liacuteklegri til aeth njoacuteta goacuteethrar heilsuatvinnu haacuterra launa og vera virkir thornaacutetttakendur iacute stjoacuternmaacutelum og samfeacutelagi
Nuacute var thornessi koumlnnun ekki gereth aacute Iacuteslandi en aftur aacute moacuteti hefur komieth iacute ljoacutes aeth mikil fylgni er milli goacuteeths aacuterangurs iacute PISA-koumlnnun 15 aacutera nemenda og haeligfni aacute fullorethinsaacuterum (OECD 2013) thorneas thornviacute betri sem aacuterangurinn var iacute PISA thornviacute meiri var haeligfnin seinna meir Einnig er mikil fylgni milli haeligfni foacutelks og thorness hvaetha skoacutelastigi thornaeth hefur lokieth Draga maacute thornaacute aacutelyktun aeth thornaeth sama eigi vieth heacuter aacute landi
Iacute PISA koumlnnun er athugueth faeligrni 15 aacutera ungmenna iacute lesskilningi laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og laeligsi aacute naacutettshyuacuterufraeligethi Iacutesland hefur lengst af verieth yfir meethaltali OECD riacutekja iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi en fyrshyir neethan meethaltal iacute naacutettuacuterufraeligethi Koumlnnunin hefur verieth loumlgeth fyrir nemendur aacute thornriggja aacutera fresti fraacute aacuterinu 2000 og nyacutelega voru niethurstoumlethur fyrir aacuterieth 2012 birtar
Mynd 4 - Feacutelags- og efnahagslegur aacutevinningur vel laeligsra fullorethinna
Auknar liacutekur eru aacute haacuteum launum miklum poacutelishytiacuteskum aacutehrifum thornaacutettshytoumlku iacute sjaacutelfboethastarfi miklu trausti atvinnu og goacuteethri heilsu meethalfullorethinna sem naacute 4 stigi af 5 iacute PIAAC koumlnnun aacute laeligsi fullorethinna samanborieth vieth einstakshylinga sem naacute 1 stigi eethaneethar
Hlutfallsliacutekur
25
2
15
1 Haacute laun Mikil poacutelitiacutesk THORNaacutetttaka iacute Mikieth traust Atvinna Goacuteeth heilsa Heimild OECD PIAAC-koumlnnun aacutehrif sjaacutelfboethastarfi iacute gareth annarra 2012
11
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Niethurstoumlethur uacuter PISA 2012 syacutena aeth blikur eru aacute lofti iacute aacuterangri iacuteslenskra nemenda eins og mynd 5 syacutenir gloumlgglega Baeligethi hefur aacuterangur iacute lesskilningi versnaeth fraacute fyrstu maeliglingu aacuterieth 2000 og eins hefur samshyanburethur vieth meethaltal annarra landa orethieth oacutehagshystaeligethari Aacute fyrsta PISA proacutefinu iacute lesskilningi var aacutershyangur Iacuteslands 507 stig og fyrir ofan meethaltal OECD en aacute siacuteethasta proacutefi aacuterieth 2012 var aacuterangurinn 483 stig og kominn niethur fyrir meethaltal OECD Mismunurinn aacute milli 2000 og 2012 er 24 stig
Til aeth aacutetta sig aacute thornyacuteethingu thornessa maacute nefna aeth samshykvaeligmt OECD er gert raacuteeth fyrir thornviacute aeth nemendur baeligti sig aeth oumlllu joumlfnu um 45 stig aacute hverju skoacutelaaacuteri Munurinn aacute aacuterangri aacute milli 2000 og 2012 jafngildir thornviacute aeth nemendur sem toacuteku proacutefieth aacuterieth 2012 hafi dregist aftur uacuter fyrirrennurum siacutenum fraacute aacuterinu 2000 um haacutelft skoacutelaaacuter
Varlega verethur aeth fara iacute aeth tuacutelka sveiflur iacute aacuterangri milli aacutera en thornroacuteunin fraacute aldamoacutetum syacutenir aeth Iacutesland verethur aeth baeligta stoumlethu iacuteslenskra nemenda iacute lesskilningi staeligrethfraeligethi og naacutettuacuterufraeligethi eigi thorneir aeth
Mynd 5 - Aacuterangur 15 aacutera nemenda aacute Iacuteslandi iacute PISA-koumlnnun OECD
standa jafnoumlldrum siacutenum iacute oumlethrum loumlndum aacute sporethiAlmennt menntunarstig er oumlnnur viacutesbending um hversu haeligft ungt foacutelk heacuter aacute landi er til aeth takast aacute vieth stoumlrf og frekara naacutem THORNar vekur seacuterstaka athygli hversu haacutett hlutfall ungs foacutelks aacute Iacuteslandi lyacutekur ekki framhaldsskoacutelaproacutefi
Aacute mynd 6 seacutest aeth aacute Iacuteslandi er hlutfall fullorethinna (aacute aldrinum 25-64 aacutera) aacuten framhaldsskoacutelaproacutefs hieth fimmta haeligsta meethal OECD-riacutekja eetha um 30 Munurinn aacute Iacuteslandi og oumlethrum riacutekjum OECD er thornoacute saacute aeth iacute flestum riacutekjum thornar sem thornetta hlutfall er haacutett hafa thornau verieth aeth baeligta stoumlethu siacutena sem aftur endurspeglast iacute betri menntunarstoumlethu yngra foacutelks Suacute er ekki raunin aacute Iacuteslandi thornar sem munur aacute milli yngri og eldri kynsloacuteetha er liacutetill sem syacutenir aeth haeliggtgengur aeth haeligkka menntunarstig thornjoacuteetharinnar
Bent hefur verieth aacute aeth thornetta haacutea hlutfall foacutelks aacuten framhaldsskoacutelamenntunar geti haft alvarlegar efnahagslegar og feacutelagslegar afleiethingar Seacute litieth til reynslu annarra thornjoacuteetha skortir thornann hoacutep sem hverfur snemma fraacute naacutemi frekar haeligfni til aeth finna
Niethurstoumlethur uacuter PISA 2012 syacutena aeth aacuterangur iacuteslenskra nemenda iacute lesskilningi hefur versnshyaeth fraacute fyrstu maeliglingu aacuterieth 2000
Laeligsi aacute staeligrethfraeligethi LesskilningurLaeligsi aacute naacutettuacuterufraeligethi
520
510
500
490
480
470 PISA 2000 PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009 PISA 2012 Heimild OECD PISA-koumlnnun
2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
12
Staetha iacuteslensks menntakerfirs miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
seacuter staeth aacute vinnumarkaethi og liacutekur aacute atvinnuleysifeacutelagslegum vanda aacutehaeligttuhegethun og heilsuleysi eru meiri iacute thorneim hoacutepi THORNegar fram iacute saeligkir er thornetta dyacutert fyrir samfeacutelagieth
Mynd 6 - Hlutfall 25-34 og 25-64 aacuterasem hafa ekki lokieth framhaldsskoacutela
57Tyrkland 68
Versnandi aacuterangur iacute PISA-koumlnnun og laacutegt hlutfall thorneirra sem uacutetskrifast uacuter framhaldsskoacutelum heacuter aacute landi lyacutesa raunveruleika sem taka verethur alvarlega og bregethast thornarf vieth thornegar iacute staeth Breytingar aacute menntakerfi hvort sem thornaeligr eru til hins betra eetha verra koma iacute ljoacutes aacute loumlngum tiacutema og afleiethingarnar eru viacuteethtaeligkar og afdrifariacutekar fyrir einstaklinga og samfeacutelagieth iacute heild
Mexiacutekoacute
Portuacutegal
Spaacutenn
Iacutesland Iacutetaliacutea
Grikkland
Nyacuteja Sjaacuteland
64
65
46
44
29
33
23
56
44
35
29
25
20
20 Aacute Iacuteslandi er hlutfall fullshyorethinna sem ekki hefur
Bretland
Holland
26
28
20
18
lokieth framhaldsskoacutela um 30
Aacutestraliacutea 2918
Belgiacutea 2518
OECD meethaltal 2817
Noregur 2317
Luacutexemborg 1816
Frakkland 2316
Chiacutele 2616
Danmoumlrk 2715
Iacuterland 1114
Ungverjaland 1413
THORNyacuteskaland 1813
Eistland 2812
Iacutesrael 1812
Bandariacutekin 1111
Austurriacuteki 14 11
Sviss 17 10
Finnland 16 10
Sviacutethornjoacuteeth 13 9
Kanada 118
Sloacuteveniacutea 166
Poacutelland 116
Teacutekkland
Sloacutevakiacutea
9
8
6
6 25-64 ()25-34 aacutera ()
Koacuterea 192 Heimild OECD Education at a
Glance 2013
13
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lestur vieth lok grunnskoacutela
Til thorness aeth aacutetta sig betur aacute stoumlethu iacuteslensks menntakerfis skal augum beint seacutershystaklega aeth lestri Iacute PISA-koumlnnuninni er greint aacute milli thornrenns konar bdquolaeligsisldquo thorne lesskilnings eetha lesturs laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og laeligsi aacute naacutettuacuterufraeligethi Litieth er svo aacute aeth lesskilningur seacute forsenda thorness aeth nemendur geti naacuteeth haeligfni til aeth foacuteta sig iacute samfeacutelaginu
Iacute kenningaramma PISA er lesskilningi skipt iacute fimm kennslu og taka virkan thornaacutett iacute samfeacutelaginu Hefur haeligfnithornrep Liacuteta maacute aacute thornrep 2 sem thornaacute laacutegmarksfaeligrni thornaeth gjarnan verieth nefnt bdquoaeth geta ekki lesieth seacuter til iacute lestri sem nemendur thornurfa aeth buacutea yfir svo aeth thorneir gagnsldquo geti naacuteeth aacuterangri iacute liacutefinu seinna meir THORNeir sem lenda thornar fyrir neethan eru ekki beinliacutenis oacutelaeligsir en lenda Eins og sjaacute maacute aacute mynd 7 hefur hlutfall thorneirra sem frekar iacute vandraeligethum aacute naeligsta skoacutelastigi og eiga eru undir thornrepi 2 iacute lesskilningi haeligkkaeth uacuter 15 aacuterieth erfitt meeth aeth tileinka seacuter naacutemsefni og nyacuteta seacuter 2000 iacute 21 aacuterieth 2012 Einnig er thornaeth aacutehyggjuefni aeth
14
35
Lestur vieth lok grunnskoacutela
hlutfall thorneirra sem eru iacute efstu tveimur thornrepunum iacute lesskilningi iacute PISA hefur laeligkkaeth uacuter 33 aacuterieth 2000 iacute 25 aacuterieth 2012 eetha um aacutetta proacutesentustig
Iacute Noregi og Danmoumlrku hefur tekist aeth faeligkka thorneim sem eru iacute laeliggsta haeligfnithornrepi lesskilnings iacute PISA Aacute Iacuteslandi og iacute Sviacutethornjoacuteeth hefur hins vegar sigieth aacute oacutegaeligfuhliethina og standa thornau nuacute lakast afNorethurloumlndunum aeth thornessu leyti (sjaacute mynd 8)
Hlutfall thorneirra sem ekki geta lesieth seacuter til gagns hefur haeligkkaeth uacuter 15 aacuterieth 2000 iacute 21 aacuterieth 2012
Iacute flestum loumlndum er toumlluverethur kynjamunur iacute lesskilningi og standa piltar verr aeth viacutegi en stuacutelkur Svo er einnig aacute Iacuteslandi og var hlutfall pilta iacute neethstu haeligfnithornrepunum aacuterieth 2009 24 en einungis 9 stuacutelkna Aacuterieth 2012 versnaethi staethan nokkueth og voru thornaacute 298 straacutekanna undir thornrepi 2 en 121 stelpnanna
Mynd 7 - Hlutfallsleg dreifing iacuteslenskra nemenda aacute haeligfnithornrep lesskilnings iacutePISA 2000-2012
PISA 2012
PISA 2009
PISA 2006
PISA 2003
PISA 2000
Undir thornrepi 1 () THORNrep 1 () THORNrep 2 () THORNrep 3 () THORNrep 4 () THORNrep 5 ()
8 13 25 30 19 6
5 12 22 2231 9
7 13 25 30 19 6
7 12 24 30 21 7
4 11 22 31 24 9 Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnshyun
Mynd 8 - Hlutfall straacuteka og stelpna aacute Norethurloumlndum sem ekki geta lesieth seacuter tilgagnslsquolsquo
30
25
20
15
10
5
0 Sviacutethornjoacuteeth Noregur Danmoumlrk Finnland
Iacutesland og Sviacutethornjoacuteeth standa nuacute lakast af Norethurshyloumlndum hvaeth lesskilning varethar
Straacutekar StelpurOECD meethaltal
Iacutesland Heimild OECD PISA-koumlnnun 2012 Naacutemsmatsstofnun
15
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Nokkur munur er eftir buacutesetu og undanfarin aacuter hefur lesskilningi hrakaeth meira viacuteethast hvar aacute landsbyggethinni en aacute houmlfuethborgarsvaeligethinu (sjaacute mynd 9) Vesturland er eina landsvaeligethieth sem baeligtir aacuterangur sinn iacute lesskilningi milli aacuteranna 2000 og 2012
Nemendum af erlendum uppruna hefur undanfarin aacuter fjoumllgaeth mjoumlg iacute grunnskoacutelum landsins THORNaeth er seacuterstakt aacutehyggjuefni aeth margir thorneirra virethast ekki naacute aeth foacuteta sig iacute grunnskoacutelum thornar sem aacuterangur thorneirra iacute lestri er mun lakari en hinna sem hafa iacuteslensku aeth moacuteethurmaacuteli
Af ofansoumlgethu maacute sjaacute aeth nauethsynlegt er aeth Iacuteslendingar athugi seacuterstaklega hvernig baeligta megi lesskilning og faeligkka thorneim sem bdquoekki geta lesieth seacuter til gagnsldquo THORNar er staetha drengja seacuterstakt aacutehyggjuefni Viethbroumlgethin thornurfa thornviacute aeth taka mieth af oacuteliacutekri stoumlethu kynjanna Soumlmuleiethis thornarf aeth huga aeth thornviacute hvernig baeligta megi frammistoumlethu nemenda aacute landsbyggethinni sem og innflytjenda
16
Lestur vieth lok grunnskoacutela
Mynd 9 - Meethaltalsaacuterangur iacute lesskilningi eftir landshlutum aacuterin 2000 til 2012
530
520
510
500
490
480
470
460
450
440 Reykjaviacutek Naacutegr Rvk Suethurnes Vesturland Vestfirethir Norethurlv Norethurle Austurland Suethurland -28 PISA stig -12 PISA stig -29 PISA stig +9 PISA stig -24 PISA stig -44 PISA stig -44 PISA stig -63 PISA stig -19 PISA stig
518
508
491 496
472
482 490 488
522 521
490
478
511
464 467
458
471
443
Mynd 10 - THORNroacuteun iacute lesskilningi hjaacute innfaeligddum og innflytjendum 2000 til 2012
Lesskilningi hefur hrakshyaeth meira viacuteethast hvar aacute landsbyggethinni ogmunurinn milli landsshybyggethar og houmlfuethshyborgarsvaeligethisins aukist
Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
Nemendum af erlendshy520 um uppruna hefur
undanfarin aacuter fjoumllgaeth
thorneirra virethast ekki naacute aeth foacuteta sig iacute grunnskoacutelum 460 thornar sem aacuterangur thorneirra iacute lestri er mun lakari en440 hinna sem hafa iacuteslensku aeth moacuteethurmaacuteli
420
Innfaeligddir 400 Landieth iacute heild Innflytjendur
380
500
480
mjoumlg iacute grunnskoacutelum landsins THORNaeth er seacuterstakt aacutehyggjuefni aeth margir
PISA 2000 PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009 PISA 2012 Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
17
722
721
709
699
694
688
104
71
679
159
146
Mynd 11 - Hlutfall thorneirra sem ljuacutekaproacutefi uacuter framhaldsskoacutela aacute skilgreind-um tiacutema
761 10
613 187
613
593 133
589 226
588 52
574 251
567 149
Greining aacute naacutemsframvindu eftir naacutemsbrautum syacutenir aeth naacutemstiacutemi er mjoumlg mismunandi eftir thornviacute aacute hvaetha braut nemandi hoacutef naacutem Koumlnnueth voru afdrif 4161 nemanda sem innritaethist iacute framhaldsskoacutela aacuterieth
Japan 928 2007 Nemendurnir skiptust aacute brautir eins og syacutent er aacute mynd 12
Sloacuteveniacutea
Poacutelland
Bandariacutekin
Iacuterland
Iacutesrael
Sloacutevakiacutea
762
795
868
87
881
855 27
Eins og fram kemur aacute myndinni innritast um 27 nemenda aacute almennar brautir um 60 nemenda innritast beint aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir en einungis 14 aacute starfsnaacutemsbrautir Til samanburethar maacute geta thorness aeth innan Evroacutepusambandsins innritast um 50 nemenda aacute starfsnaacutemsbrautir
Bretland
Ungverjaland
Meethaltal
Belgiacutea
Finnland
Austurriacuteki
Sviacutethornjoacuteeth
Kanada
Eistland Vorieth 2013 eftir sex skoacutelaaacuter skiptist hoacutepurinn eins og mynd 13 syacutenir Af thorneim 2441 sem innrituethust aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir framhaldsskoacutela haustieth 2007 luku 1879 naacutemi meeth stuacutedentsproacutefi eetha 769 Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 41 aacuter aeth meethaltali (hafa verethur iacute huga aeth nemendum var aetheins fylgt eftir iacute 6 aacuter til vors 2013) Af thorneim 1720 sem innrituethust aacute aethrar brautir en boacuteknaacutemsbrautir til stuacutedentsproacutefs luku 395 eetha 23 stuacutedentsproacutefi Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 47 aacuter Athygli vekur aeth naeligrri 70 thorneirra 1124 sem innrituethust aacute almennar brautir houmlfethu
Danmoumlrk
Holland ekki lokieth naacutemi sex aacuterum siacuteethar Um 55 thorneirra sem innrituethust aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth
Frakkland naacutemi aeth loknum sex skoacutelaaacuterum
Noregur
Spaacutenn
Nyacuteja Sjaacuteland Aldursdreifing nemenda iacute starfsnaacutemi og boacuteknaacutemi er afar oacuteliacutek enda ljuacuteka faeligrri iacute fyrrnefnda hoacutepnum naacutemi aacute tilsettum tiacutema Aacuterieth 2012 var meethalaldur
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Iacutesland sker sig uacuter hoacutepi helstu samanburetharlanda iacute thornviacute hversu faacuteir ljuacuteka naacutemi uacuter framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema Aetheins um 44 thorneirra sem innshyrituethust iacute framhaldsskoacutela haustieth 2003 houmlfethu lokieth naacutemi aacute skilgreindum naacutemstiacutema (sem aeth jafnaethi er fjoumlgur aacuter heacuter aacute landi) og tveimur aacuterum eftir thornann tiacutema houmlfethu einungis 58 brautskraacuteethst
Lokieth aacute skilgreindum naacutemstiacutema Lokieth tveimur aacuterum eftir skilgreindan naacutemstiacutema
Heimild OECD Education at a Glance 2013
54
451 292
442 141 IacuteslandLuacutexemborg
Mexiacutekoacute framhaldsskoacutelanema aacute boacuteknaacutemsbrautum 187 aacuter en 44 thorneirra voru 25 aacutera eetha eldri Iacute starfsnaacutemi er aldursdreifing allt oumlnnur meethalaldur nemenda var 252 aacuter en 355 voru 25 aacutera eetha
18
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Um 70 thorneirra sem innritast aacute almennar brautir og um 55 thorneirra sem innritast aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth naacutemi 6 aacuterum siacuteethar
Mynd 12 - Innritun nemenda uacuter 10 bekk grunnskoacutela aacutebrautir framhaldsskoacutela haust 2007
27
59
14
Meeth stuacutedentsbrautum er aacutett vieth brautir sem lyacutekshyur meeth stuacutedentsproacutefi Starfsnaacutemsbrautir veita undirbuacutening fyrir stoumlrf ss iacute iethn- eetha heilbrigethisshygreinum og fela yfirleitt iacute seacuter verklega thornjaacutelfun Aacute almenna braut innrit- ast yfirleitt thorneir nemshyendur sem uppfylla ekkikroumlfur um inntoumlku aacute aethrar brautir framhaldsshyskoacutela
Almennar brautir Starfsnaacutemsbtautir Stuacutedentsbrautir
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
Mynd 13 - Staetha nemenda sem innrituethust 2007 sex aacuterum siacuteethar
100
80
60
40
20
0 Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Almennar brautir
Lokieth starfsnaacutemsproacutefi Ekki lokieth neinu proacutefi
Lokieth stuacutedentsproacutefi
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
19
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
eldri (sjaacute mynd 14) THORNessi athugun aacute naacutemsferli eins aacutergangs og upplyacutesingar um aldur nemendagefa almennar viacutesbendingar um aeth naacutemsferill nemenda seacute oacuteliacutekur eftir thornviacute hvort thorneir hefja naacutem aacutestuacutedentsnaacutemsbrautum eetha starfsnaacutemsbrautum Margir sem hverfa fraacute naacutemi hefja siacuteethar naacutem aacutestarfsnaacutemsbrautum eftir aeth hafa verieth iacute vinnu Einnig er vitaeth aeth sumir sem ljuacuteka stuacutedentsproacutefi hefja siacuteethan starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi
Leietha maacute aeth thornviacute liacutekur aeth laacutegt hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi heacuter aacute landi geti aacutett raeligtur iacute baacutegum lesskilningi sem birtist ma iacutethornviacute hversu haacutett hlutfall thorneirra sem hefja naacutem aacutealmennum brautum (70) ljuacuteka ekki naacutemi THORNeirsem hefja naacutem aacute almennri braut hafa margirhverjir ekki naacuteeth fullnaeliggjandi aacuterangri iacute grunnskoacutela og virethast ekki foacuteta sig iacute framhaldsskoacutela Einnig verethur aeth teljast liacuteklegt aeth nemendur velji seacuterekki naacutemsbrautir vieth haeligfi Ofangreind atriethi eru oacutetviacuteraeligethar viacutesbendingar um alvarlegar brotalamir iacute skipulagi og uppbyggingu naacutemsins naacutemsraacuteethgjoumlf og vaeligntingum nemenda til sjaacutelfra siacuten og naacutemsins
Brotthvarf uacuter skoacutela er ekki skilgreint aacute sama haacutett iacute oumlllum loumlndum og stofnunum Iacute rannsoacutekn OECD aacute brautskraacuteningu nyacutenema aacute framhaldsskoacutelastigisem aacuteethur var minnst aacute var miethaeth vieth aeth thorneirnemendur sem ekki houmlfethu lokieth proacutefi sex aacuterum eftir innritun og ekki voru lengur skraacuteethir iacute skoacutela hefethuhorfieth uacuter naacutemi Aacute Iacuteslandi houmlfethu 29 thorneirra sem innrituethust ekki lokieth proacutefi eftir sex aacuter og voru ekki skraacuteethir iacute neinn skoacutela en 13 voru enn skraacuteethir iacute skoacutela eftir sex aacuter aacuten thorness aeth ljuacuteka naacutemi
Hagstofa Evroacutepusambandsins Eurostat safnarupplyacutesingum fraacute hagstofum Evroacutepulanda semkanna brotthvarf (e early school leavers) iacute vinnushymarkaethskoumlnnunum en thornar er brotthvarf skilgreint sem thornaeth hlutfall 18-24 aacutera foacutelks sem ekki hefur lokieth oumlethru naacutemi eftir grunnskoacutela og ekki hefur verieth iacute naacutemi eetha starfsthornjaacutelfun siacuteethustu fjoacuterar vikur aacuteethur en koumlnnunin er gereth
Goumlgn Hagstofu Evroacutepusambandsins benda til thorness aeth brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu seacuteeinna haeligst aacute Iacuteslandi eetha um 20 (sjaacute mynd 15)
Mynd 14 - Aldursdreifing nemenda aacute stuacutedents- og starfsnaacutemsbrautumhaustieth 2012
Meethalaldur nemenda aacute boacuteknaacutemsbrautum er 187 aacuter en 252 aacute starfsshynaacutemsbrautum
Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Meethalaldur
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuterInnu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
2500
2000
1500
1000
500
0 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
2020
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu er einna haeligst aacute Iacuteslandi
Ef litieth er til thorneirra landa thornar sem brotthvarfsshyhlutfallieth er haeligrra en aacute Iacuteslandi svo sem Spaacutenar Moumlltu Portuacutegals og Tyrklands maacute sjaacute aeth mun hraethar hefur gengieth iacute thornessum loumlndum aeth draga uacuter brotthvarfi uacuter naacutemi en heacuter aacute landi Samkvaeligmt goumlgnum Eurostat droacutest brotthvarf aacute Iacuteslandi aetheins saman um 12 aacute aacuterunum 2009-2012 og thornviacute er oacutehaeligtt aeth segja aeth thornoumlrf seacute aacute aacutehrifariacutekum aethgerethum ef Iacutesland aacute aeth eiga moumlguleika aacute aeth naacute thornviacute markmiethi sem flest Evroacutepuriacuteki hafa sett seacuter aeth brotthvarf verethi undir 10 aacuterieth 2020
Atvinnuthornaacutetttaka ungs foacutelks er mikil heacuter aacute landi (sjaacute mynd 16) sem kann aeth auka liacutekur aacute brotthvarfi og thornviacute aeth nemendum saeligkist naacutemieth seint Afleiethingar af haeliggri naacutemsframvindu iacute framhaldsskoacutela og miklu brotthvarfi eru ma thornaeligr aeth margir snuacutea aftur til naacutems eftir tviacutetugt THORNaeth seacutest td aacute thornviacute aeth meethalaldur starfsnaacutemsnemenda er um 25 aacuter en thornoacute ekki siacuteethur hinu aeth 30-40 fleiri stunda naacutem iacute dagskoacutela en vera aeligtti miethaeth vieth foacutelksfjoumllda iacute aacutergoumlngum aacute framhaldsskoacutelaaldri THORNoacute eru ekki taldir meeth thorneir sem stunda fjarnaacutem eetha saeligkja kvoumlldskoacutela
THORNessi haeligga naacutemsframvinda iacuteslenskra framhaldsshyskoacutelanema er afleiething margviacuteslegra galla aacute menntakerfinu iacute bland vieth feacutelagslega thornaeligtti THORNar maacute helst nefna oacutefullnaeliggjandi undirbuacutening stoacuters hoacuteps nemenda uacuter grunnskoacutela og aeth thorneir faacute ekki naacutem og thornjoacutenustu vieth haeligfi iacute framhaldsskoacutela sem aftur leiethir til brotthvarfs Vinna meeth skoacutela og naacutem meeth vinnuhleacuteum stuethlar einnig aeth haeliggarinaacutemsframvindu Loks maacute nefna aeth thorneir sem leggja stund aacute starfsnaacutem virethast flestir hefja thornaeth naacutem eftir tviacutetugt og meethalaldur thorneirra sem ljuacuteka starfsnaacutemi er haacuter
Kyacutepur 114 117
Eistland 139 105
Lettland 105 139
THORNyacuteskaland 105 111
Iacuterland 97 116
Danmoumlrk 91 113
Finnland 89 99
Holland 88109
77 Luacutexemborg 81
Austurriacuteki 76 87
Sviacutethornjoacuteeth 75 70
Lithaacuteen 65 87
Sviss 5591
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland 55
53
44
54
49
53 2012 ()2009 ()
Kroacuteatiacutea 42 39 Heimild Eurostat vinnumarkshy
aethskoumlnnun
Vieth umbaeligtur aacute menntakerfi thornarf aeth horfa til margra thornaacutetta Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir hins vegar svo ekki verethur um villst aeth thornaeth er oacuteskynsamlegt aeth reyna aeth vinna aeth of moumlrgum breytingum iacute einu Farsaeliglla er aeth einbeita seacuter aeth nokkrum houmlfueththornaacutettum sem liacuteklegastir eru til aeth skilamestum aacutevinningi baeligethi til lengri og skemmri tiacutema
Mynd 15 - Brotthvarf iacute Evroacutepuloumlndum2009 og 2012
443 Tyrkland 396 312Spaacutenn 249271 Malta 226 312Portuacutegal 208 213Iacutesland 201 192 Iacutetaliacutea 176 Hlutfall ungs foacutelks aacute 166 Ruacutemeniacutea 174 aldrinum 18-24 aacutera sem
Noregur 176 hefur hvorki lokieth proacutefi 148 157 uacuter framhaldsskoacutela neacute er
Bretland 135 143
skraacuteeth iacute skoacutela Aacute Iacuteslandi ESB 127 var thornetta hlutfall 20 Buacutelgariacutea 147 aacuterieth 2012 125
Belgiacutea 120 111
Makedoacuteniacutea 117 162
Frakkland 116 122
Ungverjaland 115112
Grikkland 114 144
21
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mynd 16 - Atvinnuthornaacutetttaka foacutelks aacute aldrinum 18-24 aacutera ndash miethaeth vieth fyrstaaacutersfjoacuterethung aacuter hvert
Vinna meeth skoacutela og thornaeth aeth ungt foacutelk hverfur tiacutemabundieth fraacute naacutemi til aeth stunda vinnu stuethlar ma aeth haeliggri naacutemsshyframvindu
Heimild Hagstofa Iacuteslands
80
75
70
65
60 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Mynd 17 ndash Hlutfall dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum af mannfjoumllda 16-20 aacutera
Haacutett hlutfall eldri nemenda skyacuterir aethfjoumlldi dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum er 30 haeligrri en mannfjoumlldi 16 - 20 aacutera
Heimild Hagstofa Iacuteslands
150
130
110
90
80 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
22
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacuteslendingar eru ekki einir um aeth vilja baeligta menntakerfi sitt og viacuteetha erlendis hefur skapast mikil reynsla og thornekking aacute thornroacuteun og umboacutetum aacute thornviacute sviethi THORNar hafa menn rannsakaeth menntakerfi iacute althornjoacuteethlegu samhengi og safnaeth miklum goumlgnum thornar aeth luacutetandi sem hefur gert fraeligethimoumlnnum kleift aeth bera saman hvaetha aethferethir gefast best og hvaetha thornaeligttir reynast oumlrethugastir viethureignar (UNESCOIIEP 2012)
THORNoacutett taka megi seacuter tiltekin menntakerfi til THORNjoacuteethverjar staethieth iacute thorneirri truacute aeth menntakerfi thorneirra fyrirmyndar verethur einnig aeth hafa misjafnar vaeligri meethal hinna bestu iacute heimi en niethurstoumlethur aethstaeligethur iacute huga og finna thornaacute leieth sem fellur aeth PISA syacutendu aeth aacuterangur thornyacuteskra nemenda iacute lestri menningu og stoumlethu skoacutelakerfisins iacute hverju landi var thornaacute undir meethaltali OECD riacutekja Aacuterangur thornyacuteskra Aacuteherslur eiga heldur ekki aeth vera hinar soumlmu thornegar nemenda iacute lesskilningi og oumlethrum greinum PISA reynt er aeth gera saeligmilegt menntakerfi miethlungi hefur batnaeth aeth miklum mun siacuteethan og er THORNyacuteskalandgott og thornegar menn vilja gera aacutegaeligtt menntakerfi nuacute vel yfir meethaltali OECD iacute oumlllum greinum framuacuterskarandi (McKinsey 2010)
Umbaeligtur aacute menntakerfi veretha ekki innleiddar og Iacuteslendingar geta margt af oumlethrum thornjoacuteethum laeligrt iacute byggethar aacute engu thornaeligr thornurfa traustan grundvoumlll sem thornessum efnum baeligethi thorneim sem standa iacute fremstu thornolir sliacutekar breytingar Skoacutelakerfi viacuteetha um heim roumleth iacute althornjoacuteethlegum samanburethi og einnig hinum hafa aeth miklu leyti buacuteieth vieth thornrotlaust tilraunastarf sem naacuteeth hafa aeth baeligta stoumlethu siacutena verulega Maacute thornar og thornroacuteun undanfarna aacuteratugi THORNar er Iacutesland engin nefna Asiacuteuloumlnd svo sem Singapuacuter Suethur-Koacutereu og undantekning Nuacute maacute halda thornviacute fram aeth thornaeth seacute Japan en einnig vestraelign loumlnd aacute boreth vieth Finnland merki um einlaeliggan aacutesetning yfirvalda og skoacutelafoacutelks THORNyacuteskaland Holland Poacutelland og sum fylki Kanada til umboacuteta en hitt verethur einnig aeth jaacuteta aeth thornetta Gjarna er viacutesaeth til thorness aacuterangurs sem naacuteethst hefur iacute starf hefur oft reynst sundurlaust yfirsyacutenin oacuteljoacutes Ontario-fylki iacute Kanada og verethur reynslan thornar gereth og aacuterangurinn eftir thornviacute aeth nokkru umtalsefni heacuter
Iacute leiethbeiningum UNESCO um framthornroacuteun mennta-Einnig maacute seacuterstaklega benda aacute breytingu til kerfis eru tilgreindir aacutetta lykilthornaeligttir aacuterangursriacutekra batnaethar iacute THORNyacuteskalandi thornar sem menn toacuteku til og varanlegra umboacuteta iacute menntamaacutelum Heacuter skal oacutespilltra maacutelanna eftir slaeligmar niethurstoumlethur uacuter fyrstu gereth stutt grein fyrir thorneim meeth daeligmum um PISA-koumlnnuninni aacuterieth 2000 Fram aeth thornviacute houmlfethu uacutetfaeligrslu thorneirra iacute oumlethrum loumlndum
23
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan voumlll
1 Faacute og metnaetharfull markmieth raunhaeligf vel iacutegrundueth og opinber
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og verkgreina jafnt sem liacutekamsraeligktar enda er thornaeth til skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki thorness fallieth aeth styrkja meginmarkmieth eins og laeligsi kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan Loks er mikilvaeliggt aeth muna aeth maeliglingarnar eru voumlll THORNessi markmieth aeligttu aeth hafa thornyacuteethingu fyrir gerethar til thorness aeth geta brugethist vieth ef umbaeligturnar almenning og menntakerfieth iacute heild og vera kynnt laacuteta aacute seacuter standa en ekki til thorness aeth refsa opinberlega Eins aeligttu thornau aeth vera maeliglanleg aacute viethkomandi skoacutelum einhvern haacutett svo aeth haeliggt vaeligri aeth fylgjast meeth thornviacute hvernig miethaethi og bregethast vieth THORNoacute skyldi Ontario-fylki setti seacuter tvouml maeliglanleg meginshyvarast aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute maeliglingarnar markmieth iacute umboacutetum sem hoacutefust thornar aacuterieth 2003 Aeth svo aeth thornaeligr fari ekki aeth raacuteetha foumlr td meeth thornviacute aeth 75 nemenda naeligethu aacutegaeligtisaacuterangri (e performing leggja houmlfuethaacuteherslu aacute aeth allir standist proacutef iacute staeth at high level) iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi iacute thorness aeth veita raungoacuteetha og varanlega menntun grunnskoacutelum og aeth 85 nemenda uacutetskrifuethust Ljoacutemandi aacuterangur aacute proacutefi er liacutetils virethi einn og seacuter uacuter framhaldsskoacutela (e high school) aacute tilsettum ef hann er ekki iacute goacuteethu samraeligmi vieth thornaeth sem aacute tiacutema Fyrra markmiethieth er maeliglt meeth samraeligmdum undan fer og eftir raunverulega haeligfni nemenda proacutefum iacute 3 og 6 bekk en hieth siacuteethara meeth uacutetskriftarshyog fjoumllbreytilega kennslu iacute samraeligmi vieth thornarfir og toumllum THORNraacutett fyrir aeth meginaacuteherslan vaeligri loumlgeth aacute aacutehuga nemendanna lestur og staeligrethfraeligethi var einnig loumlgeth aukin aacutehersla
aacute heilbrigethi og listir Nokkur haeligtta er aacute aeth thornegar til kastanna kemur einskorethist aacuteherslur skoacutela um of vieth thornessi faacuteu meginmarkmieth og aeth aethrir thornaeligttir skoacutelastarfs geti orethieth uacutet undan THORNviacute aeligtti aacutefram aeth leggja raeligkt vieth breidd iacute naacutemsframboethi td aacute sviethi list- og
2 Uppbyggilegar umbaeligtur fyrir alla iacute oumlllum skoacutelum
THORNegar raacuteethist er iacute nauethsynlegar umbaeligtur gaeligtir Jaacutekvaeligethni og hvatning uacutetilokar hins vegar ekki oft tilhneigingar til aeth gera thornaeth aacute neikvaeligethum gagnryacuteni Alltaf maacute gera betur og menntakerfieth forsendum skoacutelar kennarar og nemendur standi og einstakir skoacutelar aeligttu aeth meta aacutebendingar um sig illa og thornviacute neyethist stjoacuternvoumlld til thorness aeth griacutepa thornaeth sem betur maacute fara Einnig thornarf aeth gaeligta thorness iacute taumana Reynslan syacutenir aeth raunverulegum aeth umbaeligturnar taki til allra en verethi ekki aetheins iacute umboacutetum verethur ekki komieth aacute meeth miethstyacuterethum thorneim skoacutelum sem verr standa Iacute oumlllum skoacutelum eru breytingum eetha beinum fyrirmaeliglum aeth ofan Setja nemendur sem geta gert betur og leggja thornarf kapp aeligtti fram umboacutetaaacuteaeligtlun fyrir menntakerfieth og aacute aeth munur iacute frammistoumlethu verethi sem minnstur innleietha aacute thornann haacutett aeth skoacutelafoacutelk sjaacutei seacuter hag iacute henni hvort sem er milli kynja landsvaeligetha eetha uppruna og vilji vinna aeth framgangi hennar innan hvers skoacutela Ella kunna bestu aacuteform aeth veretha aeth engu
24
3 Uppbygging getu til breytinga
Til thorness aeth naacute fram breytingum thornarf thornekkingu og haeligfni fjaacutermagn og stuethning og einnig staethfastan vilja Til thorness aeth umbaeligtur naacuteist fram iacute hverjum skoacutela thornarf getan til sliacutekra breytinga aeth vera fyrir hendi innan thorneirra Hana getur thornurft aeth byggja upp samhlietha undirbuacuteningi aeth hinum eiginlegumarkmiethum
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter THORNviacute er auethvitaeth ekki thornannig farieth sjaacutelf stefnubreytingin leiethir ekki til framfara heldur hvernig tekst aeth vinna uacuter henni Efla thornarf aacutehuga getu og aacutebyrgethartilfinningu thorneirra sem iacute skoacutelum starfa til aeth naacute tilsettum aacuterangri THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth hvetja aacutefram til goacuteethra verka og veita stuethning Aetheins thornannig er haeliggt aeth gera kroumlfu um aacuterangur
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter
THORNaeth er lykilatriethi aeth kennarar faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra aeth vinna aeth umboacutetum aacute siacutenum heimavelli Sliacutek kunnaacutetta er margslungin og thornviacute thornarf uppbygging hennar aeth vera fjoumllbreytileg um leieth og stuethlaeth er aeth thornviacute aeth foacutelk laeligri hvaeth af oumlethru baeligethi innan skoacutela og meeth samvinnu milli skoacutela Starfsthornroacuteun iacute skoacutelakerfinu aeligtti aeth miethast vieth thornaeth aacuten thorness thornoacute aeth missa sjoacutenar aacute meginmarkmiethinu sem er aeligvinlega aeth naacute fram jaacutekvaeligethum breytingum hjaacute nemendum og betri aacuterangri thorneirra
Iacute breytingastarfinu iacute Ontario var mikil aacutehersla loumlgeth aacute aeth byggja upp thornekkingu og haeligfni iacute menntakerfinu og viacuteethtaeligkur stuethningur veittur vieth aeth baeligta kennslu meeth td starfsthornroacuteun kennara mati og leiethbeiningum vieth aacuteaeligtlanagereth og baeligttu naacutemsefni Komieth var aacute samstarfi milli skoacutela og fraeligethsluumdaeligma og samtoumlk kennara og skoacutelastjoacuternenda toacuteku thornar virkan thornaacutett
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
25
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast
4 Viacuteethtaeligkt samstarf innan menntakerfisins undir styrkri forystu
Til aeth naacute fram varanlegum umboacutetum skiptir maacuteli aeth foacutelk um menntakerfieth thornvert og endilangt seacute samstiga um thornaeligr Mikilvaeliggt er aeth viacuteethtaeligk eining riacuteki um umboacutetaaacuteaeligtlanirnar innleiethingu thorneirra og framkvaeligmd thornoacute svo aeth skoethanir kunni aeth vera skiptar um leiethirnar THORNannig thornarf oumlfluga talsmenn breytinganna innan sem utan skoacutelakerfisins THORNaeth er hvorki einfalt neacute fljoacutetlegt aeth afla aacuteformunum sliacuteks stuethnings iacute thornjoacuteethfeacutelaginu en thornaeth er braacuteethnauethsynlegt
Stjoacuternvoumlld thornurfa ljoacuteslega aeth hafa forystu iacute umboacutetastarfinu og stilla saman margviacuteslega strengi Jafnframt er nauethsynlegt aeth leita leiethtoga meethal kennara stjoacuternenda sveitarstjoacuternarmanna samtaka kennara nemenda og foreldra til aeth fylgja thornviacute eftir Stuethla thornarf aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett iacute umboacutetastarfinu
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast Aacuteaeligtlanir geta ekki komieth iacute staeth aethgeretha Meeth thornviacute aeth byggja markvisst upp forystu um umboacutetastarfieth er baeligethi stuethlaeth aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett og aeth thornaeth reynist langvinnt
Umboacutetamoumlnnum haeligttir oft til aeth truacutea thornviacute aeth allir hljoacuteti aeth vera sama sinnis og thorneir Sliacutekt er auethvitaeth ekki raunin foacutelk hefur misjoumlfn viethhorf og skilning aacute hlutunum Sameiginleg framtiacuteetharsyacuten sprettur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur thornarf aeth vinna aeth henni THORNviacute thornurfa stjoacuternvoumlld aeth eiga virk samskipti vieth alla thornaacute sem hlut eiga aeth maacuteli og gefa thorneim kost aacute aeth koma sjoacutenarmiethum siacutenum aacute framfaeligri Ekki er siacuteethur
mikilvaeliggt aeth naacute til almennings meeth upplyacutesingum um umboacutetaaacuteform faacute reglulega fram opinbera umraeligethu og viethhalda almennri saacutett um thornau
Sliacutek samskipti mega hvorki vera spuni neacute einhlietha aacutevarp hins opinbera heldur aeligttu thornau aeth snuacuteast um aeth draga fram oacuteliacutek sjoacutenarmieth og taka tillit til thorneirra Laeligra af thornviacute sem vel maeliglist fyrir og hvaeth thornykir ekki skila aacuterangri Reglulega (og eftir thornviacute sem tilefni gefast til) aeligtti svo aeth uacutetbuacutea og koma aacute framfaeligri upplyacutesingum til fjoumllmiethla og almennings THORNaeligr eiga ekki aetheins aeth luacuteta aeth umboacutetaaacuteaeligtluninniheldur einnig aeth oumlethrum thornaacutettum menntakerfisins thornannig maacute koma iacute veg fyrir aeth thorneir seacuteu vanraeligktir thornoacute aacuteherslan seacute aacute umbaeligturnar
Ekki maacute gleyma aethkomu kennara og samtaka thorneirra Umboacutetum iacute menntakerfinu verethur ekki komieth aacute nema meeth goacuteethum kennurum og er stuethningur thorneirra mikils virethi Maacuteli skiptir aeth goacuteethum kennurum bjoacuteethist goacuteeth laun og viethunandi starfsskilyrethi en jafnframt thornarf kennarasteacutettin aeth vera oumlflug iacute siacutenu fagi og njoacuteta trausts iacute samfeacutelaginu
Til thorness aeth naacute samstoumlethu um framgang umboacuteta var iacute Ontario settur aacute foacutet samraacuteethsvettvangur undir stjoacutern menntamaacutelaraacuteethherra sem helstu samstarfsaethilar aacutettu aethild aeth Aacuteethur en raacuteethist var iacute umbaeligturnar hafethi skorist iacute odda milli stjoacuternvalda og kennara en meeth thornviacute aeth leggja mikla raeligkt vieth samstarfieth og fela samtoumlkum kennara framkvaeligmd aacute tilteknum thornaacutettum umboacutetanna naacuteethist aeth endurvinna traust milli aethila Einnig var loumlgeth houmlfuethaacutehersla aacute aeth miethla upplyacutesingum um framgang umboacutetanna til almennings og koma aacute samstarfi vieth nemendur og foreldra
26
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim
5 Laeligrdoacutemar af nyacuteskoumlpun rannsoacuteknum og goumlgnum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim Sliacutek thornekking er grunnur goacuteethra breytinga og nyacutebreytni Samt er thornaeth svo aeth fjoumllmoumlrg thornroacuteunarverkefni hafa ekki verieth grundvoumlllueth aacute traustri thornekkingu hvorki um thornaeth sem fyrir er neacute hvaeth best hefur reynst annars staethar Eins er of sjaldan lagt mat aacute aacuterangurinn THORNraacutett fyrir aeth thornekking aacute umboacutetum iacute menntun hafi aukist hefur oft minna orethieth uacuter hagnyacutetingu hennar Iacute thornviacute samhengi skiptir td maacuteli aeth kennarasteacutettin nyacuteti seacuter rannsoacuteknir og afrakstur sprotaverkefna til aeth baeligta kennslu
Leggja aeligtti aukna aacuteherslu aacute aeth nyacuteta rannsoacuteknir og vel heppnaeth thornroacuteunarstarf til aeth breyta aacuteherslum iacute skoacutelastarfi Eins maacute nyacuteta betur goumlgn um naacutemsaacuterangur nemenda Ekki til thorness aeth refsa skoacutelum eetha daeligma nemendur heldur til thorness aeth vinna uacuter thorneim og nyacuteta til uacuterboacuteta thornar sem skoacuterinn kreppir THORNaeth aacute til daeligmis vieth um niethurstoumlethur skimunarproacutefa samraeligmdra proacutefa eetha niethurstoumlethur PISA
Til thorness aeth skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld taki aacutebyrgeth aacute aacuterangri nemenda er lagt til aeth fylgst seacute meeth
gt framvindu miethaeth vieth eigin getu og markmieth gt samanburethi vieth aethra skoacutela og sveitarfeacuteloumlg gt frammistoumlethu miethaeth vieth thornaeth sem best gerist
heima og erlendis
Siacuteethast en ekki siacutest aeligttu skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld aeth gefa thornviacute seacuterstakan gaum hvernig stuethla megi aeth thornviacute aeth fleiri nemendur naacutei viethunandi aacuterangri
Iacute oumlethrum loumlndum hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute aeth byggja upp goacuteeth upplyacutesingakerfi um nemendur en einnig leitast vieth aeth koma aacute samstarfi skoacutela og thorneirra sem stunda menntarannsoacuteknir
6 Aacutehersla aacute lykilaethgerethir aacuten thorness aeth thornaeth komi niethur aacute oumlethrum thornaacutettum
Reynslan syacutenir aeth til lengdar er mjoumlg erfitt aetheinbeita seacuter aeth afmoumlrkuethum lykilmarkmiethumhvort heldur horft er til einstakra skoacutela eetha menntakerfisins iacute heild THORNraacutett fyrir goacuteethan aacutesetning getur margt dreift huganum aacute langri leieth reglulega er skipt um poacutelitiacuteska forystu og samfeacutelagieth getur tekieth verulegum breytingum THORNviacute er mikilvaeliggt
aeth reyna aeth sjaacute fyrir hvaeth geti helst orethieth til aeth trufla thornaeth aeth menn haldi markaethri stefnu og gera raacuteethstafanir til aeth koma iacute veg fyrir aeth lykilstjoacuternendur missi sjoacutenar aacute henni Um leieth aeligtti aeth vera til farvegur fyrir aethra thornaeligtti skoacutelastarfsins og thornaeth sem ber aeth houmlndum svo aeth thornviacute megi sinna eins og thornoumlrf krefur
27
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu
7 Betri nyacuteting fjaacutermuna iacute menntakerfinu
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum vekja aacute thorneim athygli og skapa hvata en thorneim thornarf aeth verja af kostgaeligfni thornar sem thornoumlrf er aacute Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu Sem
8 Vandaeth til innleiethingar umboacuteta
Innleiething aethgeretha til aeth naacute settum markmiethumer oft vandasoumlm Huacuten maacute ekki vera oacutesveigjanleg framkvaeligmdaacuteaeligtlun heldur thornarf aeth taka tillit til aethstaeligethna og nauethsynlegra breytinga
Tveir thornaeligttir innleiethingarinnar eru seacuterstaklega mikilvaeliggir annars vegar almennur stuethningshyur vieth hana og hins vegar moumlguleikar menntashymaacutelayfirvalda til aeth veita henni forystu og styethja vieth hana Yfirleitt er sjoacutenum ekki beint naeliggjanlega aeth thornessum thornaacutettum
Stefnumoacutetunin sjaacutelf meeth viacuteethtaeligku samraacuteethi getur tekieth langan tiacutema en eftirfylgnin er oft takmoumlrkueth Til thorness aeth innleietha breytingar iacute menntakerfi thornurfa thorneir sem vinna aeth thornviacute verkefni aeth faacute goacuteethan stuethning THORNetta hefur viacuteetha verieth leyst meeth thornviacute aeth raacuteetha raacuteethgjafa og verkefnisstjoacutera og soumlmuleiethis meeth thornviacute aeth auka samstarf milli aethila kennara skoacutelastjoacuternenda og fraeligethsluyfirvalda
daeligmi um aacuteherslur af thornviacute taginu maacute nefna aukinn beinan stuethning vieth naacutem og kennslu og aeth komieth seacute aacute fjaacuterhagslegri umbun fyrir aacuterangur THORNannig er iacute sumum loumlndum miethaeth vieth aeth skoacutelar sem sinna nemendum meeth miklar thornarfir geti umbunaeth kennurum thorneirra seacuterstaklega og raacuteethieth til siacuten reynslumeiri kennara
Meeth thornviacute aeth vinna aeth umboacutetum meeth thornessum haeligtti toacutekst menntamaacutelayfirvoumlldum iacute Ontario aeth naacute verulegum aacuterangri aacute aacuterunum 2003-2009 THORNar voru sett markmieth um aeth 75 nemenda iacute 3 og 6 bekk grunnskoacutela aeligttu aeth naacute haacuteu stigi iacute lesskilningi og staeligrethfraeligethilaeligsi og aeth 85 framhaldsskoacutelanema brautskraacuteethust aacute tilskildum tiacutema Meeth samstilltu aacutetaki toacutekst aacute thornessum sex aacuterum aeth fjoumllga thorneim sem naacuteethu laacutegmarksviethmiethum iacute lestri ritun og laeligsi aacutestaeligrethfraeligethi uacuter 54 iacute 67 Aacute soumlmu aacuterum joacutekst hlutshyfall thorneirra sem luku framhaldsskoacutela uacuter 67 iacute 79
Heacuter hefur verieth stiklaeth aacute stoacuteru um thornaeligr aacuteherslur sem unnieth hefur verieth aeth iacute Ontario og viacuteethar thornar sem goacuteethur aacuterangur hefur naacuteethst iacute menntamaacutelum
Verethur nuacute vikieth aeth tilloumlgum um hvernig koma megi aacute umboacutetum heacuter aacute landi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
28
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Ef tekieth er mieth af reynslu annarra thornjoacuteetha er margt sem bendir til thorness aeth meeth skipulegum langtiacutemaaethgerethum verethi unnt aeth baeligta stoumlethu iacuteslensks menntakerfis
Smaeligeth landsins gerir thornaeth auethveldara aeth naacute Heacuter er lagt til aeth farieth verethi aeth reynslu annarra oumlllum hlutaetheigandi saman um sameiginleg thornjoacuteetha og sett faacute og skyacuter markmieth yacutett undir jaacutekvaeligeth markmieth og stilla saman strengi en innri viethhorf og getu til breytinga Jafnframt verethi haft styrkur menntakerfisins og nuacutetiacutemalegir innviethir viacuteethtaeligkt samstarf og stuethlaeth aeth thornviacute aeth forysta samfeacutelagsins auka einnig liacutekur aacute aeth sami aacuterangur um umbaeligturnar verethi oacuteskorueth Siacuteethast en ekki siacutest naacuteist vieth aeth mennta ungt foacutelk heacuter aacute landi og thornar verethi loumlgeth aacutehersla aacute rannsoacuteknir thornekkingarmiethlun og sem best tekst til erlendis stuethning vieth skoacutelastarf
Markmieth um lestur Hlutfall thorneirra sem naacute grunnviethmiethum (2 stig) iacute lesskilningi PISA fari uacuter 79 (2012) iacute 90 2018
Mikilvaeliggt er aeth skapa jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs og aeth allir geti naacuteeth aacuterangri iacute lestri Iacute thornviacute felst aeth ungt foacutelk seacute hvatt til aeth lesa fjoumllbreytilegt efni baeligethi heima og iacute skoacutela THORNaeth felur einnig iacute seacuter aeth thorneir sem annast lestrarkennslu beri aacutebyrgeth aacute aeth allir nemendur hafi vieth lok grunnskoacutela oumlethlast aacutekveethna grundvallarfaeligrni iacute lestri og lesskilningi THORNaeth aacute vieth um kennara og annaeth starfsfoacutelk skoacutela foreldra og skoacutelanefndir sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld menntamaacutela Um leieth er nauethsynlegt aeth innan menntakerfisins seacute haeliggt aeth koma til moacutets vieth misjafnar thornarfir nemenda og aeth rannsakaeth verethi meeth kerfisbundnum haeligtti hvaetha aethferethir skila bestum aacuterangri
Iacute skyacuterslu um lestrarkennslu iacute Evroacutepu er fjallaeth um thornaeth sem maacuteli skiptir til aeth baeligta lestur oglesskilning Oacutetalmargt utan skoacutela og innan hefur aacutehrif aacute lestur en aacute grundvelli althornjoacuteethlegra rannsoacutekna og samanburethar milli landa maacute greina mikilvaeliggustu thornaeligttina (Eurydice 2011)
Grunn aeth lestrarnaacutemi thornarf aeth leggja thornegar iacute leikskoacutela meeth skipulegri maacuteloumlrvun markvissum lestri fyrir boumlrnin umraeligethum um thornaeth sem lesieth er og meeth thornviacute aeth yacuteta undir aacutehuga aacute lestri Iacute grunnskoacutela
liggi fyrir skilgreind viethmieth sem komi skyacutert fram iacute aethalnaacutemskraacute eetha meeth oumlethrum haeligtti um lestrarhaeligfni og hvernig huacuten er dyacutepkueth jafnt og thorneacutett fram aacute unglingastig meeth fjoumllbreyttum haeligtti
Ekkert eykur faeligrni iacute lestri eins og thornaeth aeth lesa Eftir thornviacute sem nemendur lesa meira og fjoumllbreyttara efni eykst skilningur thorneirra og loumlngun til aeth lesa meira THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth fjoumllbreytt naacutemsefni seacute nyacutett vieth kennslu ss dagbloumleth tiacutemarit skaacuteldsoumlgur fraeligethirit og rafraelignn texti Ekki maacute heldur gleyma aeth heimilin gegna lykilhlutverki Mikilvaeliggt er aeth foreldrar lesi fyrir boumlrn en ekki siacuteethur aeth thorneir hvetji thornau til aeth lesa sjaacutelf og hjaacutelpi thorneim vieth thornaeth og seacuteugoacuteethar fyrirmyndir
Almenn hvatning um aeth foacutelk lesi meira er goacuteethra gjalda vereth Sliacutekt houmlfethar thornoacute fremur til thorneirra sem eru vel laeligsir en siacuteethur til hinna sem er stirt um lestur eetha hafa liacutetinn aacutehuga THORNaacute skiptir maacuteli aeth nyacuteta rafraelignt efni og nyacutemiethla og fjoumllbreytta framsetningu efnis sem houmlfethar frekar til yngri kynsloacuteethanna
Mikilvaeliggt er aeth greina moumlgulegan lestrarvanda barna snemma thornviacute aeth thorneim mun auethveldara
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
29
Heimild OECD Education at a Glance 2013
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute 1-7 bekk grunnskoacutela er hlutfall moacuteethurshymaacutelskennslu aacute Iacuteslandi mun laeliggra en iacute samanshyburetharloumlndum
verethur aeth vinda ofan af honum meeth seacutertaeligkum kennsluaethferethum og thornjaacutelfun THORNegar aacute leikskoacutelastigi er haeliggt aeth sjaacute viacutesbendingar um hugsanlegalestrarerfiethleika siacuteethar meir og um aeth gera aeth nyacuteta tiacutemann til thorness aeth afstyacutera thorneim meeth thornviacute aeth leggja raeligkt vieth hljoacuteethkerfisvitund nemenda
Iacutehlutun vegna lestraroumlrethugleika er oft oacutemarkviss Niethurstoumlethur PIRLS-koumlnnunar aacute lestri (2006) leiddu iacute ljoacutes aeth 44 nemenda iacute Evroacutepuloumlndum aacutettu kost aacute stuethningi aethstoetharfoacutelks vegna lestrarvanda en hins vegar aacutettu aetheins 25 nemenda kost aacute thornjoacutenustu seacuterfraeligethings iacute lestri Oft er loumlng bieth eftir thornjoacutenustu seacuterfraeligethings svo sem vegna maacutelroumlskunar en skjoacutet viethbroumlgeth vieth sliacutekum vanda skipta miklu maacuteli Meeth thornviacute aeth betrumbaeligta kunnaacutettu kennara til aeth greina og bregethast vieth lestrarvanda maacute naacute miklum aacuterangri THORNar geta skyacuter viethmieth um lestrarfaeligrni aacute hverju naacutemsstigi hjaacutelpaeth
Til thorness aeth baeligta lestrarfaeligrni og skilning unglinga aacute floacuteknari og seacuterhaeligfethari texta er mikilvaeliggt aeth thornjaacutelfa lesturinn iacute yacutemsum naacutemsgreinum Margt bendir aacute hinn boacuteginn til thorness aeth kennarar seacuteu mjoumlg misvel undir thornaeth buacutenir og thornviacute thornarf aeth stilla saman strengi iacute skoacutelum hvaeth thornennan thornaacutett varethar allt fraacute upphafi til loka grunnskoacutela
THORNegar horft er til kennslustunda iacute grunnskoacutelum er hlutfall moacuteethurmaacutelskennslu af heildinni mun laeliggra heacuter en iacute naacutegrannaloumlndunum Iacute nyacuterri aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela var hlutur iacuteslenskushykennslu nokkueth aukinn en thornraacutett fyrir thornaeth er huacuten hlutfallslega mun minni en moacuteethurmaacutelskennsla iacute samanburetharloumlndum
Mynd 18 - Moacuteethurmaacutelskennsla sem hlutfall af heildarkennslustundafjoumllda aacuteIacuteslandi og iacute samanburetharloumlndum 2011
35
30
25
20
15
10
5
0 Danmoumlrk Finnland Noregur ESBIacutesland
30
Moumlgulegar aethgerethir
1 Hlutur moacuteethurmaacutelskennslu iacute viethmiethunarshystundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela verethi aukinn
2 Sett verethi viethmieth um laacutegmarkshaeligfni iacute lestri aacute tilteknum stigum grunnskoacutelans thornmt lestrarhraetha lesskilning orethaforetha og ritfaeligrni iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacute
3 Reglubundnar maeliglingar aacute lesskilningi verethi samhaeligfethar meeth greinandi proacutefum allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela og niethurstoumlethurnar nyacutettar aacute markvissan haacutett Loumlgbundin samraeligmd koumlnnunarproacutef verethi nyacutett iacute sama skyni svo og laeligsisproacutef iacute framhaldsskoacutelum
4 Nemendur af erlendum uppruna njoacuteti seacuterstaks stuethnings meeth thornaeth fyrir augum aeth thorneir naacuteisoumlmu faeligrni iacute lesskilningi og aethrir nemendur
5 Hver leikskoacuteli og grunnskoacuteli geti brugethist jafnoacuteethum vieth viacutesbendingum um lestrarvanda einstakra nemenda Kennarar faacutei thornjaacutelfun og stuethning til thorness aeth bregethast vieth
6 Allir leikshy og grunnskoacutelar setji seacuter laeligsisstefnu iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacuter og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga
7 Yacutett verethi undir jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs iacute thornjoacuteethshyfeacutelaginu og nemendur hvattir til aeth lesa seacuter til aacutenaeliggju utan skoacutela
8 Foreldrar verethi virkjaethir til aeth vekja aacutehuga aacute lestri og styethja vieth lestrarnaacutem barna sinna
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
31
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Markmieth um naacutemsframvindu Hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi aacute tilskildum tiacutema fari uacuter 44 (2011) iacute 60 2018
Til aeth naacute thornessu markmiethi er lagt til aeth aacutehersla verethi loumlgeth aacute thornrjaacute thornaeligtti
gt Endurskipulagning naacutemstiacutema gt Aethgerethir gegn brotthvarfi gt Betri starfsmenntun
Endurskipulagning naacutemstiacutema
Iacutesland sker sig uacuter oumlethrum loumlndum thornegar kemur aeth lengd naacutems fram aeth haacuteskoacutela (sjaacute mynd 19) Aetheins um 44 thorneirra sem hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela uacutetskrifast um tviacutetugt eftir fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur nemenda sem hefja haacuteskoacutelanaacutem heacuter aacute landi er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
THORNaeth hversu faacuteir ljuacuteka framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema og hve naacutemsframvindan er misjoumlfn eftir naacutemsbrautum gefur til kynna aeth endurskoetha thornurfi naacutemsskipulag iacute framhaldsskoacutelum og thornar meeth lengd naacutemstiacutema og uppbyggingu naacutemsbrauta ekki siacutest iacute starfsmenntun
Meeth thornviacute aeth endurskipuleggja naacutemstiacutema iacute framshyhaldsskoacutelum og taka aukieth tillit til mismunandi thornarfa yacutemissa nemendahoacutepa maacute stuethla aeth thornviacute aeth fleiri ljuacuteki naacutemi aacute skilgreindum tiacutema Naacutemsferill nemenda iacute framhaldsskoacutela er mislangur baeligethi eftir thornviacute aacute hvaetha naacutemsbraut thorneir innritast og hvort thorneir hefja naacutem iacute bekkjar- eetha aacutefangaskoacutela Auk thorness koma nemendur misvel undirbuacutenir uacuter grunnskoacutela og sumir framhaldsskoacutelar velja nemendur inn eftir einkunnum iacute boacuteklegum greinum aacute meethan aethrir taka vieth oumlllum umsaeligkjendum
Meethalnaacutemstiacutemi thorneirra sem innritast aacute stuacutedentsshynaacutemsbrautir er iacute nokkueth foumlstum skorethum og aeth jafnaethi fjoumlgur aacuter hjaacute flestum Iacute aacutefangakerfinu er
meiri sveigjanleiki meeth naacutemslok Athygli vekur aeth 22 luku naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum iacute aacutefangaskoacutelum en sambaeligrilegt hlutfall var einungis 05 iacute bekkjarskoacutelum Iacute thorneim framhaldsskoacutelum thornar sem reynsla er fengin af thornriggja aacutera naacutemsbrautum hefur staeligrstur hluti nemenda kosieth aeth ljuacuteka naacutemi aacute thornremur aacuterum eetha 70 iacute Kvennaskoacutelanum og 57 iacute Menntaskoacutela Borgarfjarethar
Iacute Kvennaskoacutelanum byacuteethst nemendum hefethbundieth boacuteknaacutem til stuacutedentsproacutefs aacutesamt almennri braut Nemendum gefst kostur aacute aeth ljuacuteka naacutemi aacute 3 3frac12 eetha 4 aacuterum Samhlietha styttingu naacutemstiacutemavoru nyacutejar naacutemsbrautir settar aacute foacutet naacutemsmat var endurskoethaeth og gereth gangskoumlr aeth betri nyacutetingu aacute skoacutelaaacuterinu Aacutefangar kjarnagreina aacute stuacutedentsproacutefsbrautum eru skilgreindir fraacute 2 thornrepi og thornviacute er skoumlrun vieth naacutemsefni grunnskoacutela minni en aacuteethur var Menntaskoacuteli Borgarfjarethar hefur lengt skoacutelaaacuterieth meeth svipuethum haeligtti og Kvennaskoacutelinn og breytt nyacutetingu thorness aacutesamt thornviacute aeth naacutemsbrautir og naacutemsmat var endurskoethaeth
Nemendur sem innritast aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir bekkjarskoacutela ljuacuteka langflestir proacutefi aacute fjoacuterum aacuterum en miethaeth vieth reynslu Kvennaskoacutelans gaeligti stoacuter hluti thorneirra lokieth naacutemi aacute thornremur aacuterum Iacute nuacuteverandi kerfi lyacutekur nuacute thornegar um fimmtungur nemenda iacute aacutefangaskoacutelum naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum
Meeth thornviacute aeth endurskoetha uppbyggingu naacutemsbrauta og naacutemstiacutema aacute oacuteliacutekum brautum maeligtti baeligta naacutemsframvindu nemenda Einnig kemur til greina aeth setja skyacuterari moumlrk um naacutemstiacutema og aldur Iacute flestum oumlethrum loumlndum er miethaeth vieth aeth foacutelk ljuacuteki naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir tiltekinn aldur Iacute Noregi veretha nemendur td aeth hafa lokieth naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir 25 aacutera aldur en eftir thornaeth
32
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Iacuteslenskir nemendur sem hefja haacuteskoacutelanaacutem hafa aeth baki fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur thorneirra er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
er naacutem thorneirra skilgreint sem fullorethinsfraeligethsla og fer thornaacute fram iacute oumlethrum stofnunum Naacutem iacute framhaldsskoacutelum iacute Danmoumlrku tekur thornrjuacute aacuter Nemendur eldri en 25 aacutera eru skilgreindir sem bdquofullorethnirldquo og thornoacutett thorneir geti aacutefram stundaeth naacutem iacute framhaldsskoacutelum velja thorneir seacuterleiethir aeligtlaethar fullorethnum nemendum Iacute Sviacutethornjoacuteeth thornurfa nemendur aeth hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela iacute siacuteethasta lagi aacuterieth sem thorneir veretha tuttugu aacutera og hafa thornaacute thornrjuacute aacuter til thorness aeth ljuacuteka naacutemi Allir eiga siacuteethan reacutett aacute naacutemi iacute fullorethinsfraeligethslustofnunum sveitarfeacutelaga
Iacute nyacutelegum uacutettektum althornjoacuteethlegra aethila aacute efnahagsshylegri stoumlethu Iacuteslands (OECD 2013 McKinsey 2012) er einatt bent aacute aeth mikill aacutevinningur vaeligri af thornviacute aeth stytta naacutemstiacutema til stuacutedentsproacutefs um eitt eetha tvouml aacuter thornannig aeth hann vaeligri sambaeligrilegur vieth oumlnnur loumlnd Er bent aacute aeth stytta megi naacutemstiacutema baeligethi iacutegrunnskoacutelum og framhaldsskoacutelum um eitt aacuter
Iacute loumlgum um grunnskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacute grunnshyskoacutela hefur ekki verieth gert raacuteeth fyrir styttingu naacutemstiacutema aacute thornviacute skoacutelastigi Fremur hefur verieth horft til sveigjanlegra skila milli grunn- og framhaldsskoacutela thornannig aeth grunnskoacutelanemar geti stytt seacuter leieth annaethhvort meeth thornviacute aeth taka framhaldsskoacutelaaacutefanga aacute meethan thorneir eru enn iacute grunnskoacutela eetha meeth thornviacute aeth innritast iacute framhaldsskoacutela beint uacuter 9 bekk aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum sem eru skilgreind iacute aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela
Um thornessar mundir er verieth aeth gera uacutettekt aacute aacutehrifum stefnunnar um skoacutela aacuten aethgreiningar aacute grunnskoacutela og seacuterfraeligethithornjoacutenustu sveitarfeacutelaga iacute leik- og grunnskoacutelum Jafnframt mun Iacutesland taka thornaacutett iacute samanburetharuacutettekt OECD aacute nyacutetingu fjaacutermagns og annarra aethfanga iacute grunnskoacutelum miethaeth vieth aacuterangur THORNessar uacutettektir munu vafalaust skila gagnlegum upplyacutesingum um stoumlethu grunnskoacutelans
Mynd 19 - Lengd skoacutelagoumlngu aacute boacutekshynaacutemsbrautum framhaldsskoacutela iacute Evroacutepu
Aldur
14 15 16 17 18 19 20
Iacutesland Noregur
Danmoumlrk
Sviacutethornjoacuteeth
Finnland
THORNyacuteskaland
Iacutetaliacutea
Eistland
Lettland
Lithaacuteen
Luacutexemborg
Buacutelgariacutea
Ungverjaland
Poacutelland
Ruacutemeniacutea
Spaacutenn
Malta
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland
Sviss
Bretland
Iacuterland
Belgiacutea
Grikkland
Frakkland
Portuacutegal
Kyacutepur
Holland
Austurriacuteki Heimild Eurydice The structshyure of the European education systems 20132014
33
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Niethurstoumlethur uacuter PISA 2012 syacutena aeth blikur eru aacute lofti iacute aacuterangri iacuteslenskra nemenda eins og mynd 5 syacutenir gloumlgglega Baeligethi hefur aacuterangur iacute lesskilningi versnaeth fraacute fyrstu maeliglingu aacuterieth 2000 og eins hefur samshyanburethur vieth meethaltal annarra landa orethieth oacutehagshystaeligethari Aacute fyrsta PISA proacutefinu iacute lesskilningi var aacutershyangur Iacuteslands 507 stig og fyrir ofan meethaltal OECD en aacute siacuteethasta proacutefi aacuterieth 2012 var aacuterangurinn 483 stig og kominn niethur fyrir meethaltal OECD Mismunurinn aacute milli 2000 og 2012 er 24 stig
Til aeth aacutetta sig aacute thornyacuteethingu thornessa maacute nefna aeth samshykvaeligmt OECD er gert raacuteeth fyrir thornviacute aeth nemendur baeligti sig aeth oumlllu joumlfnu um 45 stig aacute hverju skoacutelaaacuteri Munurinn aacute aacuterangri aacute milli 2000 og 2012 jafngildir thornviacute aeth nemendur sem toacuteku proacutefieth aacuterieth 2012 hafi dregist aftur uacuter fyrirrennurum siacutenum fraacute aacuterinu 2000 um haacutelft skoacutelaaacuter
Varlega verethur aeth fara iacute aeth tuacutelka sveiflur iacute aacuterangri milli aacutera en thornroacuteunin fraacute aldamoacutetum syacutenir aeth Iacutesland verethur aeth baeligta stoumlethu iacuteslenskra nemenda iacute lesskilningi staeligrethfraeligethi og naacutettuacuterufraeligethi eigi thorneir aeth
Mynd 5 - Aacuterangur 15 aacutera nemenda aacute Iacuteslandi iacute PISA-koumlnnun OECD
standa jafnoumlldrum siacutenum iacute oumlethrum loumlndum aacute sporethiAlmennt menntunarstig er oumlnnur viacutesbending um hversu haeligft ungt foacutelk heacuter aacute landi er til aeth takast aacute vieth stoumlrf og frekara naacutem THORNar vekur seacuterstaka athygli hversu haacutett hlutfall ungs foacutelks aacute Iacuteslandi lyacutekur ekki framhaldsskoacutelaproacutefi
Aacute mynd 6 seacutest aeth aacute Iacuteslandi er hlutfall fullorethinna (aacute aldrinum 25-64 aacutera) aacuten framhaldsskoacutelaproacutefs hieth fimmta haeligsta meethal OECD-riacutekja eetha um 30 Munurinn aacute Iacuteslandi og oumlethrum riacutekjum OECD er thornoacute saacute aeth iacute flestum riacutekjum thornar sem thornetta hlutfall er haacutett hafa thornau verieth aeth baeligta stoumlethu siacutena sem aftur endurspeglast iacute betri menntunarstoumlethu yngra foacutelks Suacute er ekki raunin aacute Iacuteslandi thornar sem munur aacute milli yngri og eldri kynsloacuteetha er liacutetill sem syacutenir aeth haeliggtgengur aeth haeligkka menntunarstig thornjoacuteetharinnar
Bent hefur verieth aacute aeth thornetta haacutea hlutfall foacutelks aacuten framhaldsskoacutelamenntunar geti haft alvarlegar efnahagslegar og feacutelagslegar afleiethingar Seacute litieth til reynslu annarra thornjoacuteetha skortir thornann hoacutep sem hverfur snemma fraacute naacutemi frekar haeligfni til aeth finna
Niethurstoumlethur uacuter PISA 2012 syacutena aeth aacuterangur iacuteslenskra nemenda iacute lesskilningi hefur versnshyaeth fraacute fyrstu maeliglingu aacuterieth 2000
Laeligsi aacute staeligrethfraeligethi LesskilningurLaeligsi aacute naacutettuacuterufraeligethi
520
510
500
490
480
470 PISA 2000 PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009 PISA 2012 Heimild OECD PISA-koumlnnun
2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
12
Staetha iacuteslensks menntakerfirs miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
seacuter staeth aacute vinnumarkaethi og liacutekur aacute atvinnuleysifeacutelagslegum vanda aacutehaeligttuhegethun og heilsuleysi eru meiri iacute thorneim hoacutepi THORNegar fram iacute saeligkir er thornetta dyacutert fyrir samfeacutelagieth
Mynd 6 - Hlutfall 25-34 og 25-64 aacuterasem hafa ekki lokieth framhaldsskoacutela
57Tyrkland 68
Versnandi aacuterangur iacute PISA-koumlnnun og laacutegt hlutfall thorneirra sem uacutetskrifast uacuter framhaldsskoacutelum heacuter aacute landi lyacutesa raunveruleika sem taka verethur alvarlega og bregethast thornarf vieth thornegar iacute staeth Breytingar aacute menntakerfi hvort sem thornaeligr eru til hins betra eetha verra koma iacute ljoacutes aacute loumlngum tiacutema og afleiethingarnar eru viacuteethtaeligkar og afdrifariacutekar fyrir einstaklinga og samfeacutelagieth iacute heild
Mexiacutekoacute
Portuacutegal
Spaacutenn
Iacutesland Iacutetaliacutea
Grikkland
Nyacuteja Sjaacuteland
64
65
46
44
29
33
23
56
44
35
29
25
20
20 Aacute Iacuteslandi er hlutfall fullshyorethinna sem ekki hefur
Bretland
Holland
26
28
20
18
lokieth framhaldsskoacutela um 30
Aacutestraliacutea 2918
Belgiacutea 2518
OECD meethaltal 2817
Noregur 2317
Luacutexemborg 1816
Frakkland 2316
Chiacutele 2616
Danmoumlrk 2715
Iacuterland 1114
Ungverjaland 1413
THORNyacuteskaland 1813
Eistland 2812
Iacutesrael 1812
Bandariacutekin 1111
Austurriacuteki 14 11
Sviss 17 10
Finnland 16 10
Sviacutethornjoacuteeth 13 9
Kanada 118
Sloacuteveniacutea 166
Poacutelland 116
Teacutekkland
Sloacutevakiacutea
9
8
6
6 25-64 ()25-34 aacutera ()
Koacuterea 192 Heimild OECD Education at a
Glance 2013
13
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lestur vieth lok grunnskoacutela
Til thorness aeth aacutetta sig betur aacute stoumlethu iacuteslensks menntakerfis skal augum beint seacutershystaklega aeth lestri Iacute PISA-koumlnnuninni er greint aacute milli thornrenns konar bdquolaeligsisldquo thorne lesskilnings eetha lesturs laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og laeligsi aacute naacutettuacuterufraeligethi Litieth er svo aacute aeth lesskilningur seacute forsenda thorness aeth nemendur geti naacuteeth haeligfni til aeth foacuteta sig iacute samfeacutelaginu
Iacute kenningaramma PISA er lesskilningi skipt iacute fimm kennslu og taka virkan thornaacutett iacute samfeacutelaginu Hefur haeligfnithornrep Liacuteta maacute aacute thornrep 2 sem thornaacute laacutegmarksfaeligrni thornaeth gjarnan verieth nefnt bdquoaeth geta ekki lesieth seacuter til iacute lestri sem nemendur thornurfa aeth buacutea yfir svo aeth thorneir gagnsldquo geti naacuteeth aacuterangri iacute liacutefinu seinna meir THORNeir sem lenda thornar fyrir neethan eru ekki beinliacutenis oacutelaeligsir en lenda Eins og sjaacute maacute aacute mynd 7 hefur hlutfall thorneirra sem frekar iacute vandraeligethum aacute naeligsta skoacutelastigi og eiga eru undir thornrepi 2 iacute lesskilningi haeligkkaeth uacuter 15 aacuterieth erfitt meeth aeth tileinka seacuter naacutemsefni og nyacuteta seacuter 2000 iacute 21 aacuterieth 2012 Einnig er thornaeth aacutehyggjuefni aeth
14
35
Lestur vieth lok grunnskoacutela
hlutfall thorneirra sem eru iacute efstu tveimur thornrepunum iacute lesskilningi iacute PISA hefur laeligkkaeth uacuter 33 aacuterieth 2000 iacute 25 aacuterieth 2012 eetha um aacutetta proacutesentustig
Iacute Noregi og Danmoumlrku hefur tekist aeth faeligkka thorneim sem eru iacute laeliggsta haeligfnithornrepi lesskilnings iacute PISA Aacute Iacuteslandi og iacute Sviacutethornjoacuteeth hefur hins vegar sigieth aacute oacutegaeligfuhliethina og standa thornau nuacute lakast afNorethurloumlndunum aeth thornessu leyti (sjaacute mynd 8)
Hlutfall thorneirra sem ekki geta lesieth seacuter til gagns hefur haeligkkaeth uacuter 15 aacuterieth 2000 iacute 21 aacuterieth 2012
Iacute flestum loumlndum er toumlluverethur kynjamunur iacute lesskilningi og standa piltar verr aeth viacutegi en stuacutelkur Svo er einnig aacute Iacuteslandi og var hlutfall pilta iacute neethstu haeligfnithornrepunum aacuterieth 2009 24 en einungis 9 stuacutelkna Aacuterieth 2012 versnaethi staethan nokkueth og voru thornaacute 298 straacutekanna undir thornrepi 2 en 121 stelpnanna
Mynd 7 - Hlutfallsleg dreifing iacuteslenskra nemenda aacute haeligfnithornrep lesskilnings iacutePISA 2000-2012
PISA 2012
PISA 2009
PISA 2006
PISA 2003
PISA 2000
Undir thornrepi 1 () THORNrep 1 () THORNrep 2 () THORNrep 3 () THORNrep 4 () THORNrep 5 ()
8 13 25 30 19 6
5 12 22 2231 9
7 13 25 30 19 6
7 12 24 30 21 7
4 11 22 31 24 9 Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnshyun
Mynd 8 - Hlutfall straacuteka og stelpna aacute Norethurloumlndum sem ekki geta lesieth seacuter tilgagnslsquolsquo
30
25
20
15
10
5
0 Sviacutethornjoacuteeth Noregur Danmoumlrk Finnland
Iacutesland og Sviacutethornjoacuteeth standa nuacute lakast af Norethurshyloumlndum hvaeth lesskilning varethar
Straacutekar StelpurOECD meethaltal
Iacutesland Heimild OECD PISA-koumlnnun 2012 Naacutemsmatsstofnun
15
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Nokkur munur er eftir buacutesetu og undanfarin aacuter hefur lesskilningi hrakaeth meira viacuteethast hvar aacute landsbyggethinni en aacute houmlfuethborgarsvaeligethinu (sjaacute mynd 9) Vesturland er eina landsvaeligethieth sem baeligtir aacuterangur sinn iacute lesskilningi milli aacuteranna 2000 og 2012
Nemendum af erlendum uppruna hefur undanfarin aacuter fjoumllgaeth mjoumlg iacute grunnskoacutelum landsins THORNaeth er seacuterstakt aacutehyggjuefni aeth margir thorneirra virethast ekki naacute aeth foacuteta sig iacute grunnskoacutelum thornar sem aacuterangur thorneirra iacute lestri er mun lakari en hinna sem hafa iacuteslensku aeth moacuteethurmaacuteli
Af ofansoumlgethu maacute sjaacute aeth nauethsynlegt er aeth Iacuteslendingar athugi seacuterstaklega hvernig baeligta megi lesskilning og faeligkka thorneim sem bdquoekki geta lesieth seacuter til gagnsldquo THORNar er staetha drengja seacuterstakt aacutehyggjuefni Viethbroumlgethin thornurfa thornviacute aeth taka mieth af oacuteliacutekri stoumlethu kynjanna Soumlmuleiethis thornarf aeth huga aeth thornviacute hvernig baeligta megi frammistoumlethu nemenda aacute landsbyggethinni sem og innflytjenda
16
Lestur vieth lok grunnskoacutela
Mynd 9 - Meethaltalsaacuterangur iacute lesskilningi eftir landshlutum aacuterin 2000 til 2012
530
520
510
500
490
480
470
460
450
440 Reykjaviacutek Naacutegr Rvk Suethurnes Vesturland Vestfirethir Norethurlv Norethurle Austurland Suethurland -28 PISA stig -12 PISA stig -29 PISA stig +9 PISA stig -24 PISA stig -44 PISA stig -44 PISA stig -63 PISA stig -19 PISA stig
518
508
491 496
472
482 490 488
522 521
490
478
511
464 467
458
471
443
Mynd 10 - THORNroacuteun iacute lesskilningi hjaacute innfaeligddum og innflytjendum 2000 til 2012
Lesskilningi hefur hrakshyaeth meira viacuteethast hvar aacute landsbyggethinni ogmunurinn milli landsshybyggethar og houmlfuethshyborgarsvaeligethisins aukist
Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
Nemendum af erlendshy520 um uppruna hefur
undanfarin aacuter fjoumllgaeth
thorneirra virethast ekki naacute aeth foacuteta sig iacute grunnskoacutelum 460 thornar sem aacuterangur thorneirra iacute lestri er mun lakari en440 hinna sem hafa iacuteslensku aeth moacuteethurmaacuteli
420
Innfaeligddir 400 Landieth iacute heild Innflytjendur
380
500
480
mjoumlg iacute grunnskoacutelum landsins THORNaeth er seacuterstakt aacutehyggjuefni aeth margir
PISA 2000 PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009 PISA 2012 Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
17
722
721
709
699
694
688
104
71
679
159
146
Mynd 11 - Hlutfall thorneirra sem ljuacutekaproacutefi uacuter framhaldsskoacutela aacute skilgreind-um tiacutema
761 10
613 187
613
593 133
589 226
588 52
574 251
567 149
Greining aacute naacutemsframvindu eftir naacutemsbrautum syacutenir aeth naacutemstiacutemi er mjoumlg mismunandi eftir thornviacute aacute hvaetha braut nemandi hoacutef naacutem Koumlnnueth voru afdrif 4161 nemanda sem innritaethist iacute framhaldsskoacutela aacuterieth
Japan 928 2007 Nemendurnir skiptust aacute brautir eins og syacutent er aacute mynd 12
Sloacuteveniacutea
Poacutelland
Bandariacutekin
Iacuterland
Iacutesrael
Sloacutevakiacutea
762
795
868
87
881
855 27
Eins og fram kemur aacute myndinni innritast um 27 nemenda aacute almennar brautir um 60 nemenda innritast beint aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir en einungis 14 aacute starfsnaacutemsbrautir Til samanburethar maacute geta thorness aeth innan Evroacutepusambandsins innritast um 50 nemenda aacute starfsnaacutemsbrautir
Bretland
Ungverjaland
Meethaltal
Belgiacutea
Finnland
Austurriacuteki
Sviacutethornjoacuteeth
Kanada
Eistland Vorieth 2013 eftir sex skoacutelaaacuter skiptist hoacutepurinn eins og mynd 13 syacutenir Af thorneim 2441 sem innrituethust aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir framhaldsskoacutela haustieth 2007 luku 1879 naacutemi meeth stuacutedentsproacutefi eetha 769 Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 41 aacuter aeth meethaltali (hafa verethur iacute huga aeth nemendum var aetheins fylgt eftir iacute 6 aacuter til vors 2013) Af thorneim 1720 sem innrituethust aacute aethrar brautir en boacuteknaacutemsbrautir til stuacutedentsproacutefs luku 395 eetha 23 stuacutedentsproacutefi Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 47 aacuter Athygli vekur aeth naeligrri 70 thorneirra 1124 sem innrituethust aacute almennar brautir houmlfethu
Danmoumlrk
Holland ekki lokieth naacutemi sex aacuterum siacuteethar Um 55 thorneirra sem innrituethust aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth
Frakkland naacutemi aeth loknum sex skoacutelaaacuterum
Noregur
Spaacutenn
Nyacuteja Sjaacuteland Aldursdreifing nemenda iacute starfsnaacutemi og boacuteknaacutemi er afar oacuteliacutek enda ljuacuteka faeligrri iacute fyrrnefnda hoacutepnum naacutemi aacute tilsettum tiacutema Aacuterieth 2012 var meethalaldur
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Iacutesland sker sig uacuter hoacutepi helstu samanburetharlanda iacute thornviacute hversu faacuteir ljuacuteka naacutemi uacuter framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema Aetheins um 44 thorneirra sem innshyrituethust iacute framhaldsskoacutela haustieth 2003 houmlfethu lokieth naacutemi aacute skilgreindum naacutemstiacutema (sem aeth jafnaethi er fjoumlgur aacuter heacuter aacute landi) og tveimur aacuterum eftir thornann tiacutema houmlfethu einungis 58 brautskraacuteethst
Lokieth aacute skilgreindum naacutemstiacutema Lokieth tveimur aacuterum eftir skilgreindan naacutemstiacutema
Heimild OECD Education at a Glance 2013
54
451 292
442 141 IacuteslandLuacutexemborg
Mexiacutekoacute framhaldsskoacutelanema aacute boacuteknaacutemsbrautum 187 aacuter en 44 thorneirra voru 25 aacutera eetha eldri Iacute starfsnaacutemi er aldursdreifing allt oumlnnur meethalaldur nemenda var 252 aacuter en 355 voru 25 aacutera eetha
18
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Um 70 thorneirra sem innritast aacute almennar brautir og um 55 thorneirra sem innritast aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth naacutemi 6 aacuterum siacuteethar
Mynd 12 - Innritun nemenda uacuter 10 bekk grunnskoacutela aacutebrautir framhaldsskoacutela haust 2007
27
59
14
Meeth stuacutedentsbrautum er aacutett vieth brautir sem lyacutekshyur meeth stuacutedentsproacutefi Starfsnaacutemsbrautir veita undirbuacutening fyrir stoumlrf ss iacute iethn- eetha heilbrigethisshygreinum og fela yfirleitt iacute seacuter verklega thornjaacutelfun Aacute almenna braut innrit- ast yfirleitt thorneir nemshyendur sem uppfylla ekkikroumlfur um inntoumlku aacute aethrar brautir framhaldsshyskoacutela
Almennar brautir Starfsnaacutemsbtautir Stuacutedentsbrautir
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
Mynd 13 - Staetha nemenda sem innrituethust 2007 sex aacuterum siacuteethar
100
80
60
40
20
0 Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Almennar brautir
Lokieth starfsnaacutemsproacutefi Ekki lokieth neinu proacutefi
Lokieth stuacutedentsproacutefi
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
19
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
eldri (sjaacute mynd 14) THORNessi athugun aacute naacutemsferli eins aacutergangs og upplyacutesingar um aldur nemendagefa almennar viacutesbendingar um aeth naacutemsferill nemenda seacute oacuteliacutekur eftir thornviacute hvort thorneir hefja naacutem aacutestuacutedentsnaacutemsbrautum eetha starfsnaacutemsbrautum Margir sem hverfa fraacute naacutemi hefja siacuteethar naacutem aacutestarfsnaacutemsbrautum eftir aeth hafa verieth iacute vinnu Einnig er vitaeth aeth sumir sem ljuacuteka stuacutedentsproacutefi hefja siacuteethan starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi
Leietha maacute aeth thornviacute liacutekur aeth laacutegt hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi heacuter aacute landi geti aacutett raeligtur iacute baacutegum lesskilningi sem birtist ma iacutethornviacute hversu haacutett hlutfall thorneirra sem hefja naacutem aacutealmennum brautum (70) ljuacuteka ekki naacutemi THORNeirsem hefja naacutem aacute almennri braut hafa margirhverjir ekki naacuteeth fullnaeliggjandi aacuterangri iacute grunnskoacutela og virethast ekki foacuteta sig iacute framhaldsskoacutela Einnig verethur aeth teljast liacuteklegt aeth nemendur velji seacuterekki naacutemsbrautir vieth haeligfi Ofangreind atriethi eru oacutetviacuteraeligethar viacutesbendingar um alvarlegar brotalamir iacute skipulagi og uppbyggingu naacutemsins naacutemsraacuteethgjoumlf og vaeligntingum nemenda til sjaacutelfra siacuten og naacutemsins
Brotthvarf uacuter skoacutela er ekki skilgreint aacute sama haacutett iacute oumlllum loumlndum og stofnunum Iacute rannsoacutekn OECD aacute brautskraacuteningu nyacutenema aacute framhaldsskoacutelastigisem aacuteethur var minnst aacute var miethaeth vieth aeth thorneirnemendur sem ekki houmlfethu lokieth proacutefi sex aacuterum eftir innritun og ekki voru lengur skraacuteethir iacute skoacutela hefethuhorfieth uacuter naacutemi Aacute Iacuteslandi houmlfethu 29 thorneirra sem innrituethust ekki lokieth proacutefi eftir sex aacuter og voru ekki skraacuteethir iacute neinn skoacutela en 13 voru enn skraacuteethir iacute skoacutela eftir sex aacuter aacuten thorness aeth ljuacuteka naacutemi
Hagstofa Evroacutepusambandsins Eurostat safnarupplyacutesingum fraacute hagstofum Evroacutepulanda semkanna brotthvarf (e early school leavers) iacute vinnushymarkaethskoumlnnunum en thornar er brotthvarf skilgreint sem thornaeth hlutfall 18-24 aacutera foacutelks sem ekki hefur lokieth oumlethru naacutemi eftir grunnskoacutela og ekki hefur verieth iacute naacutemi eetha starfsthornjaacutelfun siacuteethustu fjoacuterar vikur aacuteethur en koumlnnunin er gereth
Goumlgn Hagstofu Evroacutepusambandsins benda til thorness aeth brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu seacuteeinna haeligst aacute Iacuteslandi eetha um 20 (sjaacute mynd 15)
Mynd 14 - Aldursdreifing nemenda aacute stuacutedents- og starfsnaacutemsbrautumhaustieth 2012
Meethalaldur nemenda aacute boacuteknaacutemsbrautum er 187 aacuter en 252 aacute starfsshynaacutemsbrautum
Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Meethalaldur
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuterInnu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
2500
2000
1500
1000
500
0 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
2020
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu er einna haeligst aacute Iacuteslandi
Ef litieth er til thorneirra landa thornar sem brotthvarfsshyhlutfallieth er haeligrra en aacute Iacuteslandi svo sem Spaacutenar Moumlltu Portuacutegals og Tyrklands maacute sjaacute aeth mun hraethar hefur gengieth iacute thornessum loumlndum aeth draga uacuter brotthvarfi uacuter naacutemi en heacuter aacute landi Samkvaeligmt goumlgnum Eurostat droacutest brotthvarf aacute Iacuteslandi aetheins saman um 12 aacute aacuterunum 2009-2012 og thornviacute er oacutehaeligtt aeth segja aeth thornoumlrf seacute aacute aacutehrifariacutekum aethgerethum ef Iacutesland aacute aeth eiga moumlguleika aacute aeth naacute thornviacute markmiethi sem flest Evroacutepuriacuteki hafa sett seacuter aeth brotthvarf verethi undir 10 aacuterieth 2020
Atvinnuthornaacutetttaka ungs foacutelks er mikil heacuter aacute landi (sjaacute mynd 16) sem kann aeth auka liacutekur aacute brotthvarfi og thornviacute aeth nemendum saeligkist naacutemieth seint Afleiethingar af haeliggri naacutemsframvindu iacute framhaldsskoacutela og miklu brotthvarfi eru ma thornaeligr aeth margir snuacutea aftur til naacutems eftir tviacutetugt THORNaeth seacutest td aacute thornviacute aeth meethalaldur starfsnaacutemsnemenda er um 25 aacuter en thornoacute ekki siacuteethur hinu aeth 30-40 fleiri stunda naacutem iacute dagskoacutela en vera aeligtti miethaeth vieth foacutelksfjoumllda iacute aacutergoumlngum aacute framhaldsskoacutelaaldri THORNoacute eru ekki taldir meeth thorneir sem stunda fjarnaacutem eetha saeligkja kvoumlldskoacutela
THORNessi haeligga naacutemsframvinda iacuteslenskra framhaldsshyskoacutelanema er afleiething margviacuteslegra galla aacute menntakerfinu iacute bland vieth feacutelagslega thornaeligtti THORNar maacute helst nefna oacutefullnaeliggjandi undirbuacutening stoacuters hoacuteps nemenda uacuter grunnskoacutela og aeth thorneir faacute ekki naacutem og thornjoacutenustu vieth haeligfi iacute framhaldsskoacutela sem aftur leiethir til brotthvarfs Vinna meeth skoacutela og naacutem meeth vinnuhleacuteum stuethlar einnig aeth haeliggarinaacutemsframvindu Loks maacute nefna aeth thorneir sem leggja stund aacute starfsnaacutem virethast flestir hefja thornaeth naacutem eftir tviacutetugt og meethalaldur thorneirra sem ljuacuteka starfsnaacutemi er haacuter
Kyacutepur 114 117
Eistland 139 105
Lettland 105 139
THORNyacuteskaland 105 111
Iacuterland 97 116
Danmoumlrk 91 113
Finnland 89 99
Holland 88109
77 Luacutexemborg 81
Austurriacuteki 76 87
Sviacutethornjoacuteeth 75 70
Lithaacuteen 65 87
Sviss 5591
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland 55
53
44
54
49
53 2012 ()2009 ()
Kroacuteatiacutea 42 39 Heimild Eurostat vinnumarkshy
aethskoumlnnun
Vieth umbaeligtur aacute menntakerfi thornarf aeth horfa til margra thornaacutetta Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir hins vegar svo ekki verethur um villst aeth thornaeth er oacuteskynsamlegt aeth reyna aeth vinna aeth of moumlrgum breytingum iacute einu Farsaeliglla er aeth einbeita seacuter aeth nokkrum houmlfueththornaacutettum sem liacuteklegastir eru til aeth skilamestum aacutevinningi baeligethi til lengri og skemmri tiacutema
Mynd 15 - Brotthvarf iacute Evroacutepuloumlndum2009 og 2012
443 Tyrkland 396 312Spaacutenn 249271 Malta 226 312Portuacutegal 208 213Iacutesland 201 192 Iacutetaliacutea 176 Hlutfall ungs foacutelks aacute 166 Ruacutemeniacutea 174 aldrinum 18-24 aacutera sem
Noregur 176 hefur hvorki lokieth proacutefi 148 157 uacuter framhaldsskoacutela neacute er
Bretland 135 143
skraacuteeth iacute skoacutela Aacute Iacuteslandi ESB 127 var thornetta hlutfall 20 Buacutelgariacutea 147 aacuterieth 2012 125
Belgiacutea 120 111
Makedoacuteniacutea 117 162
Frakkland 116 122
Ungverjaland 115112
Grikkland 114 144
21
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mynd 16 - Atvinnuthornaacutetttaka foacutelks aacute aldrinum 18-24 aacutera ndash miethaeth vieth fyrstaaacutersfjoacuterethung aacuter hvert
Vinna meeth skoacutela og thornaeth aeth ungt foacutelk hverfur tiacutemabundieth fraacute naacutemi til aeth stunda vinnu stuethlar ma aeth haeliggri naacutemsshyframvindu
Heimild Hagstofa Iacuteslands
80
75
70
65
60 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Mynd 17 ndash Hlutfall dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum af mannfjoumllda 16-20 aacutera
Haacutett hlutfall eldri nemenda skyacuterir aethfjoumlldi dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum er 30 haeligrri en mannfjoumlldi 16 - 20 aacutera
Heimild Hagstofa Iacuteslands
150
130
110
90
80 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
22
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacuteslendingar eru ekki einir um aeth vilja baeligta menntakerfi sitt og viacuteetha erlendis hefur skapast mikil reynsla og thornekking aacute thornroacuteun og umboacutetum aacute thornviacute sviethi THORNar hafa menn rannsakaeth menntakerfi iacute althornjoacuteethlegu samhengi og safnaeth miklum goumlgnum thornar aeth luacutetandi sem hefur gert fraeligethimoumlnnum kleift aeth bera saman hvaetha aethferethir gefast best og hvaetha thornaeligttir reynast oumlrethugastir viethureignar (UNESCOIIEP 2012)
THORNoacutett taka megi seacuter tiltekin menntakerfi til THORNjoacuteethverjar staethieth iacute thorneirri truacute aeth menntakerfi thorneirra fyrirmyndar verethur einnig aeth hafa misjafnar vaeligri meethal hinna bestu iacute heimi en niethurstoumlethur aethstaeligethur iacute huga og finna thornaacute leieth sem fellur aeth PISA syacutendu aeth aacuterangur thornyacuteskra nemenda iacute lestri menningu og stoumlethu skoacutelakerfisins iacute hverju landi var thornaacute undir meethaltali OECD riacutekja Aacuterangur thornyacuteskra Aacuteherslur eiga heldur ekki aeth vera hinar soumlmu thornegar nemenda iacute lesskilningi og oumlethrum greinum PISA reynt er aeth gera saeligmilegt menntakerfi miethlungi hefur batnaeth aeth miklum mun siacuteethan og er THORNyacuteskalandgott og thornegar menn vilja gera aacutegaeligtt menntakerfi nuacute vel yfir meethaltali OECD iacute oumlllum greinum framuacuterskarandi (McKinsey 2010)
Umbaeligtur aacute menntakerfi veretha ekki innleiddar og Iacuteslendingar geta margt af oumlethrum thornjoacuteethum laeligrt iacute byggethar aacute engu thornaeligr thornurfa traustan grundvoumlll sem thornessum efnum baeligethi thorneim sem standa iacute fremstu thornolir sliacutekar breytingar Skoacutelakerfi viacuteetha um heim roumleth iacute althornjoacuteethlegum samanburethi og einnig hinum hafa aeth miklu leyti buacuteieth vieth thornrotlaust tilraunastarf sem naacuteeth hafa aeth baeligta stoumlethu siacutena verulega Maacute thornar og thornroacuteun undanfarna aacuteratugi THORNar er Iacutesland engin nefna Asiacuteuloumlnd svo sem Singapuacuter Suethur-Koacutereu og undantekning Nuacute maacute halda thornviacute fram aeth thornaeth seacute Japan en einnig vestraelign loumlnd aacute boreth vieth Finnland merki um einlaeliggan aacutesetning yfirvalda og skoacutelafoacutelks THORNyacuteskaland Holland Poacutelland og sum fylki Kanada til umboacuteta en hitt verethur einnig aeth jaacuteta aeth thornetta Gjarna er viacutesaeth til thorness aacuterangurs sem naacuteethst hefur iacute starf hefur oft reynst sundurlaust yfirsyacutenin oacuteljoacutes Ontario-fylki iacute Kanada og verethur reynslan thornar gereth og aacuterangurinn eftir thornviacute aeth nokkru umtalsefni heacuter
Iacute leiethbeiningum UNESCO um framthornroacuteun mennta-Einnig maacute seacuterstaklega benda aacute breytingu til kerfis eru tilgreindir aacutetta lykilthornaeligttir aacuterangursriacutekra batnaethar iacute THORNyacuteskalandi thornar sem menn toacuteku til og varanlegra umboacuteta iacute menntamaacutelum Heacuter skal oacutespilltra maacutelanna eftir slaeligmar niethurstoumlethur uacuter fyrstu gereth stutt grein fyrir thorneim meeth daeligmum um PISA-koumlnnuninni aacuterieth 2000 Fram aeth thornviacute houmlfethu uacutetfaeligrslu thorneirra iacute oumlethrum loumlndum
23
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan voumlll
1 Faacute og metnaetharfull markmieth raunhaeligf vel iacutegrundueth og opinber
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og verkgreina jafnt sem liacutekamsraeligktar enda er thornaeth til skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki thorness fallieth aeth styrkja meginmarkmieth eins og laeligsi kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan Loks er mikilvaeliggt aeth muna aeth maeliglingarnar eru voumlll THORNessi markmieth aeligttu aeth hafa thornyacuteethingu fyrir gerethar til thorness aeth geta brugethist vieth ef umbaeligturnar almenning og menntakerfieth iacute heild og vera kynnt laacuteta aacute seacuter standa en ekki til thorness aeth refsa opinberlega Eins aeligttu thornau aeth vera maeliglanleg aacute viethkomandi skoacutelum einhvern haacutett svo aeth haeliggt vaeligri aeth fylgjast meeth thornviacute hvernig miethaethi og bregethast vieth THORNoacute skyldi Ontario-fylki setti seacuter tvouml maeliglanleg meginshyvarast aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute maeliglingarnar markmieth iacute umboacutetum sem hoacutefust thornar aacuterieth 2003 Aeth svo aeth thornaeligr fari ekki aeth raacuteetha foumlr td meeth thornviacute aeth 75 nemenda naeligethu aacutegaeligtisaacuterangri (e performing leggja houmlfuethaacuteherslu aacute aeth allir standist proacutef iacute staeth at high level) iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi iacute thorness aeth veita raungoacuteetha og varanlega menntun grunnskoacutelum og aeth 85 nemenda uacutetskrifuethust Ljoacutemandi aacuterangur aacute proacutefi er liacutetils virethi einn og seacuter uacuter framhaldsskoacutela (e high school) aacute tilsettum ef hann er ekki iacute goacuteethu samraeligmi vieth thornaeth sem aacute tiacutema Fyrra markmiethieth er maeliglt meeth samraeligmdum undan fer og eftir raunverulega haeligfni nemenda proacutefum iacute 3 og 6 bekk en hieth siacuteethara meeth uacutetskriftarshyog fjoumllbreytilega kennslu iacute samraeligmi vieth thornarfir og toumllum THORNraacutett fyrir aeth meginaacuteherslan vaeligri loumlgeth aacute aacutehuga nemendanna lestur og staeligrethfraeligethi var einnig loumlgeth aukin aacutehersla
aacute heilbrigethi og listir Nokkur haeligtta er aacute aeth thornegar til kastanna kemur einskorethist aacuteherslur skoacutela um of vieth thornessi faacuteu meginmarkmieth og aeth aethrir thornaeligttir skoacutelastarfs geti orethieth uacutet undan THORNviacute aeligtti aacutefram aeth leggja raeligkt vieth breidd iacute naacutemsframboethi td aacute sviethi list- og
2 Uppbyggilegar umbaeligtur fyrir alla iacute oumlllum skoacutelum
THORNegar raacuteethist er iacute nauethsynlegar umbaeligtur gaeligtir Jaacutekvaeligethni og hvatning uacutetilokar hins vegar ekki oft tilhneigingar til aeth gera thornaeth aacute neikvaeligethum gagnryacuteni Alltaf maacute gera betur og menntakerfieth forsendum skoacutelar kennarar og nemendur standi og einstakir skoacutelar aeligttu aeth meta aacutebendingar um sig illa og thornviacute neyethist stjoacuternvoumlld til thorness aeth griacutepa thornaeth sem betur maacute fara Einnig thornarf aeth gaeligta thorness iacute taumana Reynslan syacutenir aeth raunverulegum aeth umbaeligturnar taki til allra en verethi ekki aetheins iacute umboacutetum verethur ekki komieth aacute meeth miethstyacuterethum thorneim skoacutelum sem verr standa Iacute oumlllum skoacutelum eru breytingum eetha beinum fyrirmaeliglum aeth ofan Setja nemendur sem geta gert betur og leggja thornarf kapp aeligtti fram umboacutetaaacuteaeligtlun fyrir menntakerfieth og aacute aeth munur iacute frammistoumlethu verethi sem minnstur innleietha aacute thornann haacutett aeth skoacutelafoacutelk sjaacutei seacuter hag iacute henni hvort sem er milli kynja landsvaeligetha eetha uppruna og vilji vinna aeth framgangi hennar innan hvers skoacutela Ella kunna bestu aacuteform aeth veretha aeth engu
24
3 Uppbygging getu til breytinga
Til thorness aeth naacute fram breytingum thornarf thornekkingu og haeligfni fjaacutermagn og stuethning og einnig staethfastan vilja Til thorness aeth umbaeligtur naacuteist fram iacute hverjum skoacutela thornarf getan til sliacutekra breytinga aeth vera fyrir hendi innan thorneirra Hana getur thornurft aeth byggja upp samhlietha undirbuacuteningi aeth hinum eiginlegumarkmiethum
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter THORNviacute er auethvitaeth ekki thornannig farieth sjaacutelf stefnubreytingin leiethir ekki til framfara heldur hvernig tekst aeth vinna uacuter henni Efla thornarf aacutehuga getu og aacutebyrgethartilfinningu thorneirra sem iacute skoacutelum starfa til aeth naacute tilsettum aacuterangri THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth hvetja aacutefram til goacuteethra verka og veita stuethning Aetheins thornannig er haeliggt aeth gera kroumlfu um aacuterangur
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter
THORNaeth er lykilatriethi aeth kennarar faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra aeth vinna aeth umboacutetum aacute siacutenum heimavelli Sliacutek kunnaacutetta er margslungin og thornviacute thornarf uppbygging hennar aeth vera fjoumllbreytileg um leieth og stuethlaeth er aeth thornviacute aeth foacutelk laeligri hvaeth af oumlethru baeligethi innan skoacutela og meeth samvinnu milli skoacutela Starfsthornroacuteun iacute skoacutelakerfinu aeligtti aeth miethast vieth thornaeth aacuten thorness thornoacute aeth missa sjoacutenar aacute meginmarkmiethinu sem er aeligvinlega aeth naacute fram jaacutekvaeligethum breytingum hjaacute nemendum og betri aacuterangri thorneirra
Iacute breytingastarfinu iacute Ontario var mikil aacutehersla loumlgeth aacute aeth byggja upp thornekkingu og haeligfni iacute menntakerfinu og viacuteethtaeligkur stuethningur veittur vieth aeth baeligta kennslu meeth td starfsthornroacuteun kennara mati og leiethbeiningum vieth aacuteaeligtlanagereth og baeligttu naacutemsefni Komieth var aacute samstarfi milli skoacutela og fraeligethsluumdaeligma og samtoumlk kennara og skoacutelastjoacuternenda toacuteku thornar virkan thornaacutett
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
25
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast
4 Viacuteethtaeligkt samstarf innan menntakerfisins undir styrkri forystu
Til aeth naacute fram varanlegum umboacutetum skiptir maacuteli aeth foacutelk um menntakerfieth thornvert og endilangt seacute samstiga um thornaeligr Mikilvaeliggt er aeth viacuteethtaeligk eining riacuteki um umboacutetaaacuteaeligtlanirnar innleiethingu thorneirra og framkvaeligmd thornoacute svo aeth skoethanir kunni aeth vera skiptar um leiethirnar THORNannig thornarf oumlfluga talsmenn breytinganna innan sem utan skoacutelakerfisins THORNaeth er hvorki einfalt neacute fljoacutetlegt aeth afla aacuteformunum sliacuteks stuethnings iacute thornjoacuteethfeacutelaginu en thornaeth er braacuteethnauethsynlegt
Stjoacuternvoumlld thornurfa ljoacuteslega aeth hafa forystu iacute umboacutetastarfinu og stilla saman margviacuteslega strengi Jafnframt er nauethsynlegt aeth leita leiethtoga meethal kennara stjoacuternenda sveitarstjoacuternarmanna samtaka kennara nemenda og foreldra til aeth fylgja thornviacute eftir Stuethla thornarf aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett iacute umboacutetastarfinu
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast Aacuteaeligtlanir geta ekki komieth iacute staeth aethgeretha Meeth thornviacute aeth byggja markvisst upp forystu um umboacutetastarfieth er baeligethi stuethlaeth aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett og aeth thornaeth reynist langvinnt
Umboacutetamoumlnnum haeligttir oft til aeth truacutea thornviacute aeth allir hljoacuteti aeth vera sama sinnis og thorneir Sliacutekt er auethvitaeth ekki raunin foacutelk hefur misjoumlfn viethhorf og skilning aacute hlutunum Sameiginleg framtiacuteetharsyacuten sprettur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur thornarf aeth vinna aeth henni THORNviacute thornurfa stjoacuternvoumlld aeth eiga virk samskipti vieth alla thornaacute sem hlut eiga aeth maacuteli og gefa thorneim kost aacute aeth koma sjoacutenarmiethum siacutenum aacute framfaeligri Ekki er siacuteethur
mikilvaeliggt aeth naacute til almennings meeth upplyacutesingum um umboacutetaaacuteform faacute reglulega fram opinbera umraeligethu og viethhalda almennri saacutett um thornau
Sliacutek samskipti mega hvorki vera spuni neacute einhlietha aacutevarp hins opinbera heldur aeligttu thornau aeth snuacuteast um aeth draga fram oacuteliacutek sjoacutenarmieth og taka tillit til thorneirra Laeligra af thornviacute sem vel maeliglist fyrir og hvaeth thornykir ekki skila aacuterangri Reglulega (og eftir thornviacute sem tilefni gefast til) aeligtti svo aeth uacutetbuacutea og koma aacute framfaeligri upplyacutesingum til fjoumllmiethla og almennings THORNaeligr eiga ekki aetheins aeth luacuteta aeth umboacutetaaacuteaeligtluninniheldur einnig aeth oumlethrum thornaacutettum menntakerfisins thornannig maacute koma iacute veg fyrir aeth thorneir seacuteu vanraeligktir thornoacute aacuteherslan seacute aacute umbaeligturnar
Ekki maacute gleyma aethkomu kennara og samtaka thorneirra Umboacutetum iacute menntakerfinu verethur ekki komieth aacute nema meeth goacuteethum kennurum og er stuethningur thorneirra mikils virethi Maacuteli skiptir aeth goacuteethum kennurum bjoacuteethist goacuteeth laun og viethunandi starfsskilyrethi en jafnframt thornarf kennarasteacutettin aeth vera oumlflug iacute siacutenu fagi og njoacuteta trausts iacute samfeacutelaginu
Til thorness aeth naacute samstoumlethu um framgang umboacuteta var iacute Ontario settur aacute foacutet samraacuteethsvettvangur undir stjoacutern menntamaacutelaraacuteethherra sem helstu samstarfsaethilar aacutettu aethild aeth Aacuteethur en raacuteethist var iacute umbaeligturnar hafethi skorist iacute odda milli stjoacuternvalda og kennara en meeth thornviacute aeth leggja mikla raeligkt vieth samstarfieth og fela samtoumlkum kennara framkvaeligmd aacute tilteknum thornaacutettum umboacutetanna naacuteethist aeth endurvinna traust milli aethila Einnig var loumlgeth houmlfuethaacutehersla aacute aeth miethla upplyacutesingum um framgang umboacutetanna til almennings og koma aacute samstarfi vieth nemendur og foreldra
26
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim
5 Laeligrdoacutemar af nyacuteskoumlpun rannsoacuteknum og goumlgnum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim Sliacutek thornekking er grunnur goacuteethra breytinga og nyacutebreytni Samt er thornaeth svo aeth fjoumllmoumlrg thornroacuteunarverkefni hafa ekki verieth grundvoumlllueth aacute traustri thornekkingu hvorki um thornaeth sem fyrir er neacute hvaeth best hefur reynst annars staethar Eins er of sjaldan lagt mat aacute aacuterangurinn THORNraacutett fyrir aeth thornekking aacute umboacutetum iacute menntun hafi aukist hefur oft minna orethieth uacuter hagnyacutetingu hennar Iacute thornviacute samhengi skiptir td maacuteli aeth kennarasteacutettin nyacuteti seacuter rannsoacuteknir og afrakstur sprotaverkefna til aeth baeligta kennslu
Leggja aeligtti aukna aacuteherslu aacute aeth nyacuteta rannsoacuteknir og vel heppnaeth thornroacuteunarstarf til aeth breyta aacuteherslum iacute skoacutelastarfi Eins maacute nyacuteta betur goumlgn um naacutemsaacuterangur nemenda Ekki til thorness aeth refsa skoacutelum eetha daeligma nemendur heldur til thorness aeth vinna uacuter thorneim og nyacuteta til uacuterboacuteta thornar sem skoacuterinn kreppir THORNaeth aacute til daeligmis vieth um niethurstoumlethur skimunarproacutefa samraeligmdra proacutefa eetha niethurstoumlethur PISA
Til thorness aeth skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld taki aacutebyrgeth aacute aacuterangri nemenda er lagt til aeth fylgst seacute meeth
gt framvindu miethaeth vieth eigin getu og markmieth gt samanburethi vieth aethra skoacutela og sveitarfeacuteloumlg gt frammistoumlethu miethaeth vieth thornaeth sem best gerist
heima og erlendis
Siacuteethast en ekki siacutest aeligttu skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld aeth gefa thornviacute seacuterstakan gaum hvernig stuethla megi aeth thornviacute aeth fleiri nemendur naacutei viethunandi aacuterangri
Iacute oumlethrum loumlndum hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute aeth byggja upp goacuteeth upplyacutesingakerfi um nemendur en einnig leitast vieth aeth koma aacute samstarfi skoacutela og thorneirra sem stunda menntarannsoacuteknir
6 Aacutehersla aacute lykilaethgerethir aacuten thorness aeth thornaeth komi niethur aacute oumlethrum thornaacutettum
Reynslan syacutenir aeth til lengdar er mjoumlg erfitt aetheinbeita seacuter aeth afmoumlrkuethum lykilmarkmiethumhvort heldur horft er til einstakra skoacutela eetha menntakerfisins iacute heild THORNraacutett fyrir goacuteethan aacutesetning getur margt dreift huganum aacute langri leieth reglulega er skipt um poacutelitiacuteska forystu og samfeacutelagieth getur tekieth verulegum breytingum THORNviacute er mikilvaeliggt
aeth reyna aeth sjaacute fyrir hvaeth geti helst orethieth til aeth trufla thornaeth aeth menn haldi markaethri stefnu og gera raacuteethstafanir til aeth koma iacute veg fyrir aeth lykilstjoacuternendur missi sjoacutenar aacute henni Um leieth aeligtti aeth vera til farvegur fyrir aethra thornaeligtti skoacutelastarfsins og thornaeth sem ber aeth houmlndum svo aeth thornviacute megi sinna eins og thornoumlrf krefur
27
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu
7 Betri nyacuteting fjaacutermuna iacute menntakerfinu
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum vekja aacute thorneim athygli og skapa hvata en thorneim thornarf aeth verja af kostgaeligfni thornar sem thornoumlrf er aacute Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu Sem
8 Vandaeth til innleiethingar umboacuteta
Innleiething aethgeretha til aeth naacute settum markmiethumer oft vandasoumlm Huacuten maacute ekki vera oacutesveigjanleg framkvaeligmdaacuteaeligtlun heldur thornarf aeth taka tillit til aethstaeligethna og nauethsynlegra breytinga
Tveir thornaeligttir innleiethingarinnar eru seacuterstaklega mikilvaeliggir annars vegar almennur stuethningshyur vieth hana og hins vegar moumlguleikar menntashymaacutelayfirvalda til aeth veita henni forystu og styethja vieth hana Yfirleitt er sjoacutenum ekki beint naeliggjanlega aeth thornessum thornaacutettum
Stefnumoacutetunin sjaacutelf meeth viacuteethtaeligku samraacuteethi getur tekieth langan tiacutema en eftirfylgnin er oft takmoumlrkueth Til thorness aeth innleietha breytingar iacute menntakerfi thornurfa thorneir sem vinna aeth thornviacute verkefni aeth faacute goacuteethan stuethning THORNetta hefur viacuteetha verieth leyst meeth thornviacute aeth raacuteetha raacuteethgjafa og verkefnisstjoacutera og soumlmuleiethis meeth thornviacute aeth auka samstarf milli aethila kennara skoacutelastjoacuternenda og fraeligethsluyfirvalda
daeligmi um aacuteherslur af thornviacute taginu maacute nefna aukinn beinan stuethning vieth naacutem og kennslu og aeth komieth seacute aacute fjaacuterhagslegri umbun fyrir aacuterangur THORNannig er iacute sumum loumlndum miethaeth vieth aeth skoacutelar sem sinna nemendum meeth miklar thornarfir geti umbunaeth kennurum thorneirra seacuterstaklega og raacuteethieth til siacuten reynslumeiri kennara
Meeth thornviacute aeth vinna aeth umboacutetum meeth thornessum haeligtti toacutekst menntamaacutelayfirvoumlldum iacute Ontario aeth naacute verulegum aacuterangri aacute aacuterunum 2003-2009 THORNar voru sett markmieth um aeth 75 nemenda iacute 3 og 6 bekk grunnskoacutela aeligttu aeth naacute haacuteu stigi iacute lesskilningi og staeligrethfraeligethilaeligsi og aeth 85 framhaldsskoacutelanema brautskraacuteethust aacute tilskildum tiacutema Meeth samstilltu aacutetaki toacutekst aacute thornessum sex aacuterum aeth fjoumllga thorneim sem naacuteethu laacutegmarksviethmiethum iacute lestri ritun og laeligsi aacutestaeligrethfraeligethi uacuter 54 iacute 67 Aacute soumlmu aacuterum joacutekst hlutshyfall thorneirra sem luku framhaldsskoacutela uacuter 67 iacute 79
Heacuter hefur verieth stiklaeth aacute stoacuteru um thornaeligr aacuteherslur sem unnieth hefur verieth aeth iacute Ontario og viacuteethar thornar sem goacuteethur aacuterangur hefur naacuteethst iacute menntamaacutelum
Verethur nuacute vikieth aeth tilloumlgum um hvernig koma megi aacute umboacutetum heacuter aacute landi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
28
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Ef tekieth er mieth af reynslu annarra thornjoacuteetha er margt sem bendir til thorness aeth meeth skipulegum langtiacutemaaethgerethum verethi unnt aeth baeligta stoumlethu iacuteslensks menntakerfis
Smaeligeth landsins gerir thornaeth auethveldara aeth naacute Heacuter er lagt til aeth farieth verethi aeth reynslu annarra oumlllum hlutaetheigandi saman um sameiginleg thornjoacuteetha og sett faacute og skyacuter markmieth yacutett undir jaacutekvaeligeth markmieth og stilla saman strengi en innri viethhorf og getu til breytinga Jafnframt verethi haft styrkur menntakerfisins og nuacutetiacutemalegir innviethir viacuteethtaeligkt samstarf og stuethlaeth aeth thornviacute aeth forysta samfeacutelagsins auka einnig liacutekur aacute aeth sami aacuterangur um umbaeligturnar verethi oacuteskorueth Siacuteethast en ekki siacutest naacuteist vieth aeth mennta ungt foacutelk heacuter aacute landi og thornar verethi loumlgeth aacutehersla aacute rannsoacuteknir thornekkingarmiethlun og sem best tekst til erlendis stuethning vieth skoacutelastarf
Markmieth um lestur Hlutfall thorneirra sem naacute grunnviethmiethum (2 stig) iacute lesskilningi PISA fari uacuter 79 (2012) iacute 90 2018
Mikilvaeliggt er aeth skapa jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs og aeth allir geti naacuteeth aacuterangri iacute lestri Iacute thornviacute felst aeth ungt foacutelk seacute hvatt til aeth lesa fjoumllbreytilegt efni baeligethi heima og iacute skoacutela THORNaeth felur einnig iacute seacuter aeth thorneir sem annast lestrarkennslu beri aacutebyrgeth aacute aeth allir nemendur hafi vieth lok grunnskoacutela oumlethlast aacutekveethna grundvallarfaeligrni iacute lestri og lesskilningi THORNaeth aacute vieth um kennara og annaeth starfsfoacutelk skoacutela foreldra og skoacutelanefndir sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld menntamaacutela Um leieth er nauethsynlegt aeth innan menntakerfisins seacute haeliggt aeth koma til moacutets vieth misjafnar thornarfir nemenda og aeth rannsakaeth verethi meeth kerfisbundnum haeligtti hvaetha aethferethir skila bestum aacuterangri
Iacute skyacuterslu um lestrarkennslu iacute Evroacutepu er fjallaeth um thornaeth sem maacuteli skiptir til aeth baeligta lestur oglesskilning Oacutetalmargt utan skoacutela og innan hefur aacutehrif aacute lestur en aacute grundvelli althornjoacuteethlegra rannsoacutekna og samanburethar milli landa maacute greina mikilvaeliggustu thornaeligttina (Eurydice 2011)
Grunn aeth lestrarnaacutemi thornarf aeth leggja thornegar iacute leikskoacutela meeth skipulegri maacuteloumlrvun markvissum lestri fyrir boumlrnin umraeligethum um thornaeth sem lesieth er og meeth thornviacute aeth yacuteta undir aacutehuga aacute lestri Iacute grunnskoacutela
liggi fyrir skilgreind viethmieth sem komi skyacutert fram iacute aethalnaacutemskraacute eetha meeth oumlethrum haeligtti um lestrarhaeligfni og hvernig huacuten er dyacutepkueth jafnt og thorneacutett fram aacute unglingastig meeth fjoumllbreyttum haeligtti
Ekkert eykur faeligrni iacute lestri eins og thornaeth aeth lesa Eftir thornviacute sem nemendur lesa meira og fjoumllbreyttara efni eykst skilningur thorneirra og loumlngun til aeth lesa meira THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth fjoumllbreytt naacutemsefni seacute nyacutett vieth kennslu ss dagbloumleth tiacutemarit skaacuteldsoumlgur fraeligethirit og rafraelignn texti Ekki maacute heldur gleyma aeth heimilin gegna lykilhlutverki Mikilvaeliggt er aeth foreldrar lesi fyrir boumlrn en ekki siacuteethur aeth thorneir hvetji thornau til aeth lesa sjaacutelf og hjaacutelpi thorneim vieth thornaeth og seacuteugoacuteethar fyrirmyndir
Almenn hvatning um aeth foacutelk lesi meira er goacuteethra gjalda vereth Sliacutekt houmlfethar thornoacute fremur til thorneirra sem eru vel laeligsir en siacuteethur til hinna sem er stirt um lestur eetha hafa liacutetinn aacutehuga THORNaacute skiptir maacuteli aeth nyacuteta rafraelignt efni og nyacutemiethla og fjoumllbreytta framsetningu efnis sem houmlfethar frekar til yngri kynsloacuteethanna
Mikilvaeliggt er aeth greina moumlgulegan lestrarvanda barna snemma thornviacute aeth thorneim mun auethveldara
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
29
Heimild OECD Education at a Glance 2013
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute 1-7 bekk grunnskoacutela er hlutfall moacuteethurshymaacutelskennslu aacute Iacuteslandi mun laeliggra en iacute samanshyburetharloumlndum
verethur aeth vinda ofan af honum meeth seacutertaeligkum kennsluaethferethum og thornjaacutelfun THORNegar aacute leikskoacutelastigi er haeliggt aeth sjaacute viacutesbendingar um hugsanlegalestrarerfiethleika siacuteethar meir og um aeth gera aeth nyacuteta tiacutemann til thorness aeth afstyacutera thorneim meeth thornviacute aeth leggja raeligkt vieth hljoacuteethkerfisvitund nemenda
Iacutehlutun vegna lestraroumlrethugleika er oft oacutemarkviss Niethurstoumlethur PIRLS-koumlnnunar aacute lestri (2006) leiddu iacute ljoacutes aeth 44 nemenda iacute Evroacutepuloumlndum aacutettu kost aacute stuethningi aethstoetharfoacutelks vegna lestrarvanda en hins vegar aacutettu aetheins 25 nemenda kost aacute thornjoacutenustu seacuterfraeligethings iacute lestri Oft er loumlng bieth eftir thornjoacutenustu seacuterfraeligethings svo sem vegna maacutelroumlskunar en skjoacutet viethbroumlgeth vieth sliacutekum vanda skipta miklu maacuteli Meeth thornviacute aeth betrumbaeligta kunnaacutettu kennara til aeth greina og bregethast vieth lestrarvanda maacute naacute miklum aacuterangri THORNar geta skyacuter viethmieth um lestrarfaeligrni aacute hverju naacutemsstigi hjaacutelpaeth
Til thorness aeth baeligta lestrarfaeligrni og skilning unglinga aacute floacuteknari og seacuterhaeligfethari texta er mikilvaeliggt aeth thornjaacutelfa lesturinn iacute yacutemsum naacutemsgreinum Margt bendir aacute hinn boacuteginn til thorness aeth kennarar seacuteu mjoumlg misvel undir thornaeth buacutenir og thornviacute thornarf aeth stilla saman strengi iacute skoacutelum hvaeth thornennan thornaacutett varethar allt fraacute upphafi til loka grunnskoacutela
THORNegar horft er til kennslustunda iacute grunnskoacutelum er hlutfall moacuteethurmaacutelskennslu af heildinni mun laeliggra heacuter en iacute naacutegrannaloumlndunum Iacute nyacuterri aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela var hlutur iacuteslenskushykennslu nokkueth aukinn en thornraacutett fyrir thornaeth er huacuten hlutfallslega mun minni en moacuteethurmaacutelskennsla iacute samanburetharloumlndum
Mynd 18 - Moacuteethurmaacutelskennsla sem hlutfall af heildarkennslustundafjoumllda aacuteIacuteslandi og iacute samanburetharloumlndum 2011
35
30
25
20
15
10
5
0 Danmoumlrk Finnland Noregur ESBIacutesland
30
Moumlgulegar aethgerethir
1 Hlutur moacuteethurmaacutelskennslu iacute viethmiethunarshystundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela verethi aukinn
2 Sett verethi viethmieth um laacutegmarkshaeligfni iacute lestri aacute tilteknum stigum grunnskoacutelans thornmt lestrarhraetha lesskilning orethaforetha og ritfaeligrni iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacute
3 Reglubundnar maeliglingar aacute lesskilningi verethi samhaeligfethar meeth greinandi proacutefum allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela og niethurstoumlethurnar nyacutettar aacute markvissan haacutett Loumlgbundin samraeligmd koumlnnunarproacutef verethi nyacutett iacute sama skyni svo og laeligsisproacutef iacute framhaldsskoacutelum
4 Nemendur af erlendum uppruna njoacuteti seacuterstaks stuethnings meeth thornaeth fyrir augum aeth thorneir naacuteisoumlmu faeligrni iacute lesskilningi og aethrir nemendur
5 Hver leikskoacuteli og grunnskoacuteli geti brugethist jafnoacuteethum vieth viacutesbendingum um lestrarvanda einstakra nemenda Kennarar faacutei thornjaacutelfun og stuethning til thorness aeth bregethast vieth
6 Allir leikshy og grunnskoacutelar setji seacuter laeligsisstefnu iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacuter og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga
7 Yacutett verethi undir jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs iacute thornjoacuteethshyfeacutelaginu og nemendur hvattir til aeth lesa seacuter til aacutenaeliggju utan skoacutela
8 Foreldrar verethi virkjaethir til aeth vekja aacutehuga aacute lestri og styethja vieth lestrarnaacutem barna sinna
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
31
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Markmieth um naacutemsframvindu Hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi aacute tilskildum tiacutema fari uacuter 44 (2011) iacute 60 2018
Til aeth naacute thornessu markmiethi er lagt til aeth aacutehersla verethi loumlgeth aacute thornrjaacute thornaeligtti
gt Endurskipulagning naacutemstiacutema gt Aethgerethir gegn brotthvarfi gt Betri starfsmenntun
Endurskipulagning naacutemstiacutema
Iacutesland sker sig uacuter oumlethrum loumlndum thornegar kemur aeth lengd naacutems fram aeth haacuteskoacutela (sjaacute mynd 19) Aetheins um 44 thorneirra sem hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela uacutetskrifast um tviacutetugt eftir fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur nemenda sem hefja haacuteskoacutelanaacutem heacuter aacute landi er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
THORNaeth hversu faacuteir ljuacuteka framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema og hve naacutemsframvindan er misjoumlfn eftir naacutemsbrautum gefur til kynna aeth endurskoetha thornurfi naacutemsskipulag iacute framhaldsskoacutelum og thornar meeth lengd naacutemstiacutema og uppbyggingu naacutemsbrauta ekki siacutest iacute starfsmenntun
Meeth thornviacute aeth endurskipuleggja naacutemstiacutema iacute framshyhaldsskoacutelum og taka aukieth tillit til mismunandi thornarfa yacutemissa nemendahoacutepa maacute stuethla aeth thornviacute aeth fleiri ljuacuteki naacutemi aacute skilgreindum tiacutema Naacutemsferill nemenda iacute framhaldsskoacutela er mislangur baeligethi eftir thornviacute aacute hvaetha naacutemsbraut thorneir innritast og hvort thorneir hefja naacutem iacute bekkjar- eetha aacutefangaskoacutela Auk thorness koma nemendur misvel undirbuacutenir uacuter grunnskoacutela og sumir framhaldsskoacutelar velja nemendur inn eftir einkunnum iacute boacuteklegum greinum aacute meethan aethrir taka vieth oumlllum umsaeligkjendum
Meethalnaacutemstiacutemi thorneirra sem innritast aacute stuacutedentsshynaacutemsbrautir er iacute nokkueth foumlstum skorethum og aeth jafnaethi fjoumlgur aacuter hjaacute flestum Iacute aacutefangakerfinu er
meiri sveigjanleiki meeth naacutemslok Athygli vekur aeth 22 luku naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum iacute aacutefangaskoacutelum en sambaeligrilegt hlutfall var einungis 05 iacute bekkjarskoacutelum Iacute thorneim framhaldsskoacutelum thornar sem reynsla er fengin af thornriggja aacutera naacutemsbrautum hefur staeligrstur hluti nemenda kosieth aeth ljuacuteka naacutemi aacute thornremur aacuterum eetha 70 iacute Kvennaskoacutelanum og 57 iacute Menntaskoacutela Borgarfjarethar
Iacute Kvennaskoacutelanum byacuteethst nemendum hefethbundieth boacuteknaacutem til stuacutedentsproacutefs aacutesamt almennri braut Nemendum gefst kostur aacute aeth ljuacuteka naacutemi aacute 3 3frac12 eetha 4 aacuterum Samhlietha styttingu naacutemstiacutemavoru nyacutejar naacutemsbrautir settar aacute foacutet naacutemsmat var endurskoethaeth og gereth gangskoumlr aeth betri nyacutetingu aacute skoacutelaaacuterinu Aacutefangar kjarnagreina aacute stuacutedentsproacutefsbrautum eru skilgreindir fraacute 2 thornrepi og thornviacute er skoumlrun vieth naacutemsefni grunnskoacutela minni en aacuteethur var Menntaskoacuteli Borgarfjarethar hefur lengt skoacutelaaacuterieth meeth svipuethum haeligtti og Kvennaskoacutelinn og breytt nyacutetingu thorness aacutesamt thornviacute aeth naacutemsbrautir og naacutemsmat var endurskoethaeth
Nemendur sem innritast aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir bekkjarskoacutela ljuacuteka langflestir proacutefi aacute fjoacuterum aacuterum en miethaeth vieth reynslu Kvennaskoacutelans gaeligti stoacuter hluti thorneirra lokieth naacutemi aacute thornremur aacuterum Iacute nuacuteverandi kerfi lyacutekur nuacute thornegar um fimmtungur nemenda iacute aacutefangaskoacutelum naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum
Meeth thornviacute aeth endurskoetha uppbyggingu naacutemsbrauta og naacutemstiacutema aacute oacuteliacutekum brautum maeligtti baeligta naacutemsframvindu nemenda Einnig kemur til greina aeth setja skyacuterari moumlrk um naacutemstiacutema og aldur Iacute flestum oumlethrum loumlndum er miethaeth vieth aeth foacutelk ljuacuteki naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir tiltekinn aldur Iacute Noregi veretha nemendur td aeth hafa lokieth naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir 25 aacutera aldur en eftir thornaeth
32
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Iacuteslenskir nemendur sem hefja haacuteskoacutelanaacutem hafa aeth baki fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur thorneirra er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
er naacutem thorneirra skilgreint sem fullorethinsfraeligethsla og fer thornaacute fram iacute oumlethrum stofnunum Naacutem iacute framhaldsskoacutelum iacute Danmoumlrku tekur thornrjuacute aacuter Nemendur eldri en 25 aacutera eru skilgreindir sem bdquofullorethnirldquo og thornoacutett thorneir geti aacutefram stundaeth naacutem iacute framhaldsskoacutelum velja thorneir seacuterleiethir aeligtlaethar fullorethnum nemendum Iacute Sviacutethornjoacuteeth thornurfa nemendur aeth hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela iacute siacuteethasta lagi aacuterieth sem thorneir veretha tuttugu aacutera og hafa thornaacute thornrjuacute aacuter til thorness aeth ljuacuteka naacutemi Allir eiga siacuteethan reacutett aacute naacutemi iacute fullorethinsfraeligethslustofnunum sveitarfeacutelaga
Iacute nyacutelegum uacutettektum althornjoacuteethlegra aethila aacute efnahagsshylegri stoumlethu Iacuteslands (OECD 2013 McKinsey 2012) er einatt bent aacute aeth mikill aacutevinningur vaeligri af thornviacute aeth stytta naacutemstiacutema til stuacutedentsproacutefs um eitt eetha tvouml aacuter thornannig aeth hann vaeligri sambaeligrilegur vieth oumlnnur loumlnd Er bent aacute aeth stytta megi naacutemstiacutema baeligethi iacutegrunnskoacutelum og framhaldsskoacutelum um eitt aacuter
Iacute loumlgum um grunnskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacute grunnshyskoacutela hefur ekki verieth gert raacuteeth fyrir styttingu naacutemstiacutema aacute thornviacute skoacutelastigi Fremur hefur verieth horft til sveigjanlegra skila milli grunn- og framhaldsskoacutela thornannig aeth grunnskoacutelanemar geti stytt seacuter leieth annaethhvort meeth thornviacute aeth taka framhaldsskoacutelaaacutefanga aacute meethan thorneir eru enn iacute grunnskoacutela eetha meeth thornviacute aeth innritast iacute framhaldsskoacutela beint uacuter 9 bekk aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum sem eru skilgreind iacute aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela
Um thornessar mundir er verieth aeth gera uacutettekt aacute aacutehrifum stefnunnar um skoacutela aacuten aethgreiningar aacute grunnskoacutela og seacuterfraeligethithornjoacutenustu sveitarfeacutelaga iacute leik- og grunnskoacutelum Jafnframt mun Iacutesland taka thornaacutett iacute samanburetharuacutettekt OECD aacute nyacutetingu fjaacutermagns og annarra aethfanga iacute grunnskoacutelum miethaeth vieth aacuterangur THORNessar uacutettektir munu vafalaust skila gagnlegum upplyacutesingum um stoumlethu grunnskoacutelans
Mynd 19 - Lengd skoacutelagoumlngu aacute boacutekshynaacutemsbrautum framhaldsskoacutela iacute Evroacutepu
Aldur
14 15 16 17 18 19 20
Iacutesland Noregur
Danmoumlrk
Sviacutethornjoacuteeth
Finnland
THORNyacuteskaland
Iacutetaliacutea
Eistland
Lettland
Lithaacuteen
Luacutexemborg
Buacutelgariacutea
Ungverjaland
Poacutelland
Ruacutemeniacutea
Spaacutenn
Malta
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland
Sviss
Bretland
Iacuterland
Belgiacutea
Grikkland
Frakkland
Portuacutegal
Kyacutepur
Holland
Austurriacuteki Heimild Eurydice The structshyure of the European education systems 20132014
33
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Staetha iacuteslensks menntakerfirs miethaeth vieth oumlnnur loumlnd
seacuter staeth aacute vinnumarkaethi og liacutekur aacute atvinnuleysifeacutelagslegum vanda aacutehaeligttuhegethun og heilsuleysi eru meiri iacute thorneim hoacutepi THORNegar fram iacute saeligkir er thornetta dyacutert fyrir samfeacutelagieth
Mynd 6 - Hlutfall 25-34 og 25-64 aacuterasem hafa ekki lokieth framhaldsskoacutela
57Tyrkland 68
Versnandi aacuterangur iacute PISA-koumlnnun og laacutegt hlutfall thorneirra sem uacutetskrifast uacuter framhaldsskoacutelum heacuter aacute landi lyacutesa raunveruleika sem taka verethur alvarlega og bregethast thornarf vieth thornegar iacute staeth Breytingar aacute menntakerfi hvort sem thornaeligr eru til hins betra eetha verra koma iacute ljoacutes aacute loumlngum tiacutema og afleiethingarnar eru viacuteethtaeligkar og afdrifariacutekar fyrir einstaklinga og samfeacutelagieth iacute heild
Mexiacutekoacute
Portuacutegal
Spaacutenn
Iacutesland Iacutetaliacutea
Grikkland
Nyacuteja Sjaacuteland
64
65
46
44
29
33
23
56
44
35
29
25
20
20 Aacute Iacuteslandi er hlutfall fullshyorethinna sem ekki hefur
Bretland
Holland
26
28
20
18
lokieth framhaldsskoacutela um 30
Aacutestraliacutea 2918
Belgiacutea 2518
OECD meethaltal 2817
Noregur 2317
Luacutexemborg 1816
Frakkland 2316
Chiacutele 2616
Danmoumlrk 2715
Iacuterland 1114
Ungverjaland 1413
THORNyacuteskaland 1813
Eistland 2812
Iacutesrael 1812
Bandariacutekin 1111
Austurriacuteki 14 11
Sviss 17 10
Finnland 16 10
Sviacutethornjoacuteeth 13 9
Kanada 118
Sloacuteveniacutea 166
Poacutelland 116
Teacutekkland
Sloacutevakiacutea
9
8
6
6 25-64 ()25-34 aacutera ()
Koacuterea 192 Heimild OECD Education at a
Glance 2013
13
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lestur vieth lok grunnskoacutela
Til thorness aeth aacutetta sig betur aacute stoumlethu iacuteslensks menntakerfis skal augum beint seacutershystaklega aeth lestri Iacute PISA-koumlnnuninni er greint aacute milli thornrenns konar bdquolaeligsisldquo thorne lesskilnings eetha lesturs laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og laeligsi aacute naacutettuacuterufraeligethi Litieth er svo aacute aeth lesskilningur seacute forsenda thorness aeth nemendur geti naacuteeth haeligfni til aeth foacuteta sig iacute samfeacutelaginu
Iacute kenningaramma PISA er lesskilningi skipt iacute fimm kennslu og taka virkan thornaacutett iacute samfeacutelaginu Hefur haeligfnithornrep Liacuteta maacute aacute thornrep 2 sem thornaacute laacutegmarksfaeligrni thornaeth gjarnan verieth nefnt bdquoaeth geta ekki lesieth seacuter til iacute lestri sem nemendur thornurfa aeth buacutea yfir svo aeth thorneir gagnsldquo geti naacuteeth aacuterangri iacute liacutefinu seinna meir THORNeir sem lenda thornar fyrir neethan eru ekki beinliacutenis oacutelaeligsir en lenda Eins og sjaacute maacute aacute mynd 7 hefur hlutfall thorneirra sem frekar iacute vandraeligethum aacute naeligsta skoacutelastigi og eiga eru undir thornrepi 2 iacute lesskilningi haeligkkaeth uacuter 15 aacuterieth erfitt meeth aeth tileinka seacuter naacutemsefni og nyacuteta seacuter 2000 iacute 21 aacuterieth 2012 Einnig er thornaeth aacutehyggjuefni aeth
14
35
Lestur vieth lok grunnskoacutela
hlutfall thorneirra sem eru iacute efstu tveimur thornrepunum iacute lesskilningi iacute PISA hefur laeligkkaeth uacuter 33 aacuterieth 2000 iacute 25 aacuterieth 2012 eetha um aacutetta proacutesentustig
Iacute Noregi og Danmoumlrku hefur tekist aeth faeligkka thorneim sem eru iacute laeliggsta haeligfnithornrepi lesskilnings iacute PISA Aacute Iacuteslandi og iacute Sviacutethornjoacuteeth hefur hins vegar sigieth aacute oacutegaeligfuhliethina og standa thornau nuacute lakast afNorethurloumlndunum aeth thornessu leyti (sjaacute mynd 8)
Hlutfall thorneirra sem ekki geta lesieth seacuter til gagns hefur haeligkkaeth uacuter 15 aacuterieth 2000 iacute 21 aacuterieth 2012
Iacute flestum loumlndum er toumlluverethur kynjamunur iacute lesskilningi og standa piltar verr aeth viacutegi en stuacutelkur Svo er einnig aacute Iacuteslandi og var hlutfall pilta iacute neethstu haeligfnithornrepunum aacuterieth 2009 24 en einungis 9 stuacutelkna Aacuterieth 2012 versnaethi staethan nokkueth og voru thornaacute 298 straacutekanna undir thornrepi 2 en 121 stelpnanna
Mynd 7 - Hlutfallsleg dreifing iacuteslenskra nemenda aacute haeligfnithornrep lesskilnings iacutePISA 2000-2012
PISA 2012
PISA 2009
PISA 2006
PISA 2003
PISA 2000
Undir thornrepi 1 () THORNrep 1 () THORNrep 2 () THORNrep 3 () THORNrep 4 () THORNrep 5 ()
8 13 25 30 19 6
5 12 22 2231 9
7 13 25 30 19 6
7 12 24 30 21 7
4 11 22 31 24 9 Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnshyun
Mynd 8 - Hlutfall straacuteka og stelpna aacute Norethurloumlndum sem ekki geta lesieth seacuter tilgagnslsquolsquo
30
25
20
15
10
5
0 Sviacutethornjoacuteeth Noregur Danmoumlrk Finnland
Iacutesland og Sviacutethornjoacuteeth standa nuacute lakast af Norethurshyloumlndum hvaeth lesskilning varethar
Straacutekar StelpurOECD meethaltal
Iacutesland Heimild OECD PISA-koumlnnun 2012 Naacutemsmatsstofnun
15
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Nokkur munur er eftir buacutesetu og undanfarin aacuter hefur lesskilningi hrakaeth meira viacuteethast hvar aacute landsbyggethinni en aacute houmlfuethborgarsvaeligethinu (sjaacute mynd 9) Vesturland er eina landsvaeligethieth sem baeligtir aacuterangur sinn iacute lesskilningi milli aacuteranna 2000 og 2012
Nemendum af erlendum uppruna hefur undanfarin aacuter fjoumllgaeth mjoumlg iacute grunnskoacutelum landsins THORNaeth er seacuterstakt aacutehyggjuefni aeth margir thorneirra virethast ekki naacute aeth foacuteta sig iacute grunnskoacutelum thornar sem aacuterangur thorneirra iacute lestri er mun lakari en hinna sem hafa iacuteslensku aeth moacuteethurmaacuteli
Af ofansoumlgethu maacute sjaacute aeth nauethsynlegt er aeth Iacuteslendingar athugi seacuterstaklega hvernig baeligta megi lesskilning og faeligkka thorneim sem bdquoekki geta lesieth seacuter til gagnsldquo THORNar er staetha drengja seacuterstakt aacutehyggjuefni Viethbroumlgethin thornurfa thornviacute aeth taka mieth af oacuteliacutekri stoumlethu kynjanna Soumlmuleiethis thornarf aeth huga aeth thornviacute hvernig baeligta megi frammistoumlethu nemenda aacute landsbyggethinni sem og innflytjenda
16
Lestur vieth lok grunnskoacutela
Mynd 9 - Meethaltalsaacuterangur iacute lesskilningi eftir landshlutum aacuterin 2000 til 2012
530
520
510
500
490
480
470
460
450
440 Reykjaviacutek Naacutegr Rvk Suethurnes Vesturland Vestfirethir Norethurlv Norethurle Austurland Suethurland -28 PISA stig -12 PISA stig -29 PISA stig +9 PISA stig -24 PISA stig -44 PISA stig -44 PISA stig -63 PISA stig -19 PISA stig
518
508
491 496
472
482 490 488
522 521
490
478
511
464 467
458
471
443
Mynd 10 - THORNroacuteun iacute lesskilningi hjaacute innfaeligddum og innflytjendum 2000 til 2012
Lesskilningi hefur hrakshyaeth meira viacuteethast hvar aacute landsbyggethinni ogmunurinn milli landsshybyggethar og houmlfuethshyborgarsvaeligethisins aukist
Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
Nemendum af erlendshy520 um uppruna hefur
undanfarin aacuter fjoumllgaeth
thorneirra virethast ekki naacute aeth foacuteta sig iacute grunnskoacutelum 460 thornar sem aacuterangur thorneirra iacute lestri er mun lakari en440 hinna sem hafa iacuteslensku aeth moacuteethurmaacuteli
420
Innfaeligddir 400 Landieth iacute heild Innflytjendur
380
500
480
mjoumlg iacute grunnskoacutelum landsins THORNaeth er seacuterstakt aacutehyggjuefni aeth margir
PISA 2000 PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009 PISA 2012 Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
17
722
721
709
699
694
688
104
71
679
159
146
Mynd 11 - Hlutfall thorneirra sem ljuacutekaproacutefi uacuter framhaldsskoacutela aacute skilgreind-um tiacutema
761 10
613 187
613
593 133
589 226
588 52
574 251
567 149
Greining aacute naacutemsframvindu eftir naacutemsbrautum syacutenir aeth naacutemstiacutemi er mjoumlg mismunandi eftir thornviacute aacute hvaetha braut nemandi hoacutef naacutem Koumlnnueth voru afdrif 4161 nemanda sem innritaethist iacute framhaldsskoacutela aacuterieth
Japan 928 2007 Nemendurnir skiptust aacute brautir eins og syacutent er aacute mynd 12
Sloacuteveniacutea
Poacutelland
Bandariacutekin
Iacuterland
Iacutesrael
Sloacutevakiacutea
762
795
868
87
881
855 27
Eins og fram kemur aacute myndinni innritast um 27 nemenda aacute almennar brautir um 60 nemenda innritast beint aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir en einungis 14 aacute starfsnaacutemsbrautir Til samanburethar maacute geta thorness aeth innan Evroacutepusambandsins innritast um 50 nemenda aacute starfsnaacutemsbrautir
Bretland
Ungverjaland
Meethaltal
Belgiacutea
Finnland
Austurriacuteki
Sviacutethornjoacuteeth
Kanada
Eistland Vorieth 2013 eftir sex skoacutelaaacuter skiptist hoacutepurinn eins og mynd 13 syacutenir Af thorneim 2441 sem innrituethust aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir framhaldsskoacutela haustieth 2007 luku 1879 naacutemi meeth stuacutedentsproacutefi eetha 769 Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 41 aacuter aeth meethaltali (hafa verethur iacute huga aeth nemendum var aetheins fylgt eftir iacute 6 aacuter til vors 2013) Af thorneim 1720 sem innrituethust aacute aethrar brautir en boacuteknaacutemsbrautir til stuacutedentsproacutefs luku 395 eetha 23 stuacutedentsproacutefi Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 47 aacuter Athygli vekur aeth naeligrri 70 thorneirra 1124 sem innrituethust aacute almennar brautir houmlfethu
Danmoumlrk
Holland ekki lokieth naacutemi sex aacuterum siacuteethar Um 55 thorneirra sem innrituethust aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth
Frakkland naacutemi aeth loknum sex skoacutelaaacuterum
Noregur
Spaacutenn
Nyacuteja Sjaacuteland Aldursdreifing nemenda iacute starfsnaacutemi og boacuteknaacutemi er afar oacuteliacutek enda ljuacuteka faeligrri iacute fyrrnefnda hoacutepnum naacutemi aacute tilsettum tiacutema Aacuterieth 2012 var meethalaldur
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Iacutesland sker sig uacuter hoacutepi helstu samanburetharlanda iacute thornviacute hversu faacuteir ljuacuteka naacutemi uacuter framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema Aetheins um 44 thorneirra sem innshyrituethust iacute framhaldsskoacutela haustieth 2003 houmlfethu lokieth naacutemi aacute skilgreindum naacutemstiacutema (sem aeth jafnaethi er fjoumlgur aacuter heacuter aacute landi) og tveimur aacuterum eftir thornann tiacutema houmlfethu einungis 58 brautskraacuteethst
Lokieth aacute skilgreindum naacutemstiacutema Lokieth tveimur aacuterum eftir skilgreindan naacutemstiacutema
Heimild OECD Education at a Glance 2013
54
451 292
442 141 IacuteslandLuacutexemborg
Mexiacutekoacute framhaldsskoacutelanema aacute boacuteknaacutemsbrautum 187 aacuter en 44 thorneirra voru 25 aacutera eetha eldri Iacute starfsnaacutemi er aldursdreifing allt oumlnnur meethalaldur nemenda var 252 aacuter en 355 voru 25 aacutera eetha
18
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Um 70 thorneirra sem innritast aacute almennar brautir og um 55 thorneirra sem innritast aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth naacutemi 6 aacuterum siacuteethar
Mynd 12 - Innritun nemenda uacuter 10 bekk grunnskoacutela aacutebrautir framhaldsskoacutela haust 2007
27
59
14
Meeth stuacutedentsbrautum er aacutett vieth brautir sem lyacutekshyur meeth stuacutedentsproacutefi Starfsnaacutemsbrautir veita undirbuacutening fyrir stoumlrf ss iacute iethn- eetha heilbrigethisshygreinum og fela yfirleitt iacute seacuter verklega thornjaacutelfun Aacute almenna braut innrit- ast yfirleitt thorneir nemshyendur sem uppfylla ekkikroumlfur um inntoumlku aacute aethrar brautir framhaldsshyskoacutela
Almennar brautir Starfsnaacutemsbtautir Stuacutedentsbrautir
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
Mynd 13 - Staetha nemenda sem innrituethust 2007 sex aacuterum siacuteethar
100
80
60
40
20
0 Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Almennar brautir
Lokieth starfsnaacutemsproacutefi Ekki lokieth neinu proacutefi
Lokieth stuacutedentsproacutefi
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
19
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
eldri (sjaacute mynd 14) THORNessi athugun aacute naacutemsferli eins aacutergangs og upplyacutesingar um aldur nemendagefa almennar viacutesbendingar um aeth naacutemsferill nemenda seacute oacuteliacutekur eftir thornviacute hvort thorneir hefja naacutem aacutestuacutedentsnaacutemsbrautum eetha starfsnaacutemsbrautum Margir sem hverfa fraacute naacutemi hefja siacuteethar naacutem aacutestarfsnaacutemsbrautum eftir aeth hafa verieth iacute vinnu Einnig er vitaeth aeth sumir sem ljuacuteka stuacutedentsproacutefi hefja siacuteethan starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi
Leietha maacute aeth thornviacute liacutekur aeth laacutegt hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi heacuter aacute landi geti aacutett raeligtur iacute baacutegum lesskilningi sem birtist ma iacutethornviacute hversu haacutett hlutfall thorneirra sem hefja naacutem aacutealmennum brautum (70) ljuacuteka ekki naacutemi THORNeirsem hefja naacutem aacute almennri braut hafa margirhverjir ekki naacuteeth fullnaeliggjandi aacuterangri iacute grunnskoacutela og virethast ekki foacuteta sig iacute framhaldsskoacutela Einnig verethur aeth teljast liacuteklegt aeth nemendur velji seacuterekki naacutemsbrautir vieth haeligfi Ofangreind atriethi eru oacutetviacuteraeligethar viacutesbendingar um alvarlegar brotalamir iacute skipulagi og uppbyggingu naacutemsins naacutemsraacuteethgjoumlf og vaeligntingum nemenda til sjaacutelfra siacuten og naacutemsins
Brotthvarf uacuter skoacutela er ekki skilgreint aacute sama haacutett iacute oumlllum loumlndum og stofnunum Iacute rannsoacutekn OECD aacute brautskraacuteningu nyacutenema aacute framhaldsskoacutelastigisem aacuteethur var minnst aacute var miethaeth vieth aeth thorneirnemendur sem ekki houmlfethu lokieth proacutefi sex aacuterum eftir innritun og ekki voru lengur skraacuteethir iacute skoacutela hefethuhorfieth uacuter naacutemi Aacute Iacuteslandi houmlfethu 29 thorneirra sem innrituethust ekki lokieth proacutefi eftir sex aacuter og voru ekki skraacuteethir iacute neinn skoacutela en 13 voru enn skraacuteethir iacute skoacutela eftir sex aacuter aacuten thorness aeth ljuacuteka naacutemi
Hagstofa Evroacutepusambandsins Eurostat safnarupplyacutesingum fraacute hagstofum Evroacutepulanda semkanna brotthvarf (e early school leavers) iacute vinnushymarkaethskoumlnnunum en thornar er brotthvarf skilgreint sem thornaeth hlutfall 18-24 aacutera foacutelks sem ekki hefur lokieth oumlethru naacutemi eftir grunnskoacutela og ekki hefur verieth iacute naacutemi eetha starfsthornjaacutelfun siacuteethustu fjoacuterar vikur aacuteethur en koumlnnunin er gereth
Goumlgn Hagstofu Evroacutepusambandsins benda til thorness aeth brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu seacuteeinna haeligst aacute Iacuteslandi eetha um 20 (sjaacute mynd 15)
Mynd 14 - Aldursdreifing nemenda aacute stuacutedents- og starfsnaacutemsbrautumhaustieth 2012
Meethalaldur nemenda aacute boacuteknaacutemsbrautum er 187 aacuter en 252 aacute starfsshynaacutemsbrautum
Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Meethalaldur
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuterInnu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
2500
2000
1500
1000
500
0 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
2020
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu er einna haeligst aacute Iacuteslandi
Ef litieth er til thorneirra landa thornar sem brotthvarfsshyhlutfallieth er haeligrra en aacute Iacuteslandi svo sem Spaacutenar Moumlltu Portuacutegals og Tyrklands maacute sjaacute aeth mun hraethar hefur gengieth iacute thornessum loumlndum aeth draga uacuter brotthvarfi uacuter naacutemi en heacuter aacute landi Samkvaeligmt goumlgnum Eurostat droacutest brotthvarf aacute Iacuteslandi aetheins saman um 12 aacute aacuterunum 2009-2012 og thornviacute er oacutehaeligtt aeth segja aeth thornoumlrf seacute aacute aacutehrifariacutekum aethgerethum ef Iacutesland aacute aeth eiga moumlguleika aacute aeth naacute thornviacute markmiethi sem flest Evroacutepuriacuteki hafa sett seacuter aeth brotthvarf verethi undir 10 aacuterieth 2020
Atvinnuthornaacutetttaka ungs foacutelks er mikil heacuter aacute landi (sjaacute mynd 16) sem kann aeth auka liacutekur aacute brotthvarfi og thornviacute aeth nemendum saeligkist naacutemieth seint Afleiethingar af haeliggri naacutemsframvindu iacute framhaldsskoacutela og miklu brotthvarfi eru ma thornaeligr aeth margir snuacutea aftur til naacutems eftir tviacutetugt THORNaeth seacutest td aacute thornviacute aeth meethalaldur starfsnaacutemsnemenda er um 25 aacuter en thornoacute ekki siacuteethur hinu aeth 30-40 fleiri stunda naacutem iacute dagskoacutela en vera aeligtti miethaeth vieth foacutelksfjoumllda iacute aacutergoumlngum aacute framhaldsskoacutelaaldri THORNoacute eru ekki taldir meeth thorneir sem stunda fjarnaacutem eetha saeligkja kvoumlldskoacutela
THORNessi haeligga naacutemsframvinda iacuteslenskra framhaldsshyskoacutelanema er afleiething margviacuteslegra galla aacute menntakerfinu iacute bland vieth feacutelagslega thornaeligtti THORNar maacute helst nefna oacutefullnaeliggjandi undirbuacutening stoacuters hoacuteps nemenda uacuter grunnskoacutela og aeth thorneir faacute ekki naacutem og thornjoacutenustu vieth haeligfi iacute framhaldsskoacutela sem aftur leiethir til brotthvarfs Vinna meeth skoacutela og naacutem meeth vinnuhleacuteum stuethlar einnig aeth haeliggarinaacutemsframvindu Loks maacute nefna aeth thorneir sem leggja stund aacute starfsnaacutem virethast flestir hefja thornaeth naacutem eftir tviacutetugt og meethalaldur thorneirra sem ljuacuteka starfsnaacutemi er haacuter
Kyacutepur 114 117
Eistland 139 105
Lettland 105 139
THORNyacuteskaland 105 111
Iacuterland 97 116
Danmoumlrk 91 113
Finnland 89 99
Holland 88109
77 Luacutexemborg 81
Austurriacuteki 76 87
Sviacutethornjoacuteeth 75 70
Lithaacuteen 65 87
Sviss 5591
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland 55
53
44
54
49
53 2012 ()2009 ()
Kroacuteatiacutea 42 39 Heimild Eurostat vinnumarkshy
aethskoumlnnun
Vieth umbaeligtur aacute menntakerfi thornarf aeth horfa til margra thornaacutetta Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir hins vegar svo ekki verethur um villst aeth thornaeth er oacuteskynsamlegt aeth reyna aeth vinna aeth of moumlrgum breytingum iacute einu Farsaeliglla er aeth einbeita seacuter aeth nokkrum houmlfueththornaacutettum sem liacuteklegastir eru til aeth skilamestum aacutevinningi baeligethi til lengri og skemmri tiacutema
Mynd 15 - Brotthvarf iacute Evroacutepuloumlndum2009 og 2012
443 Tyrkland 396 312Spaacutenn 249271 Malta 226 312Portuacutegal 208 213Iacutesland 201 192 Iacutetaliacutea 176 Hlutfall ungs foacutelks aacute 166 Ruacutemeniacutea 174 aldrinum 18-24 aacutera sem
Noregur 176 hefur hvorki lokieth proacutefi 148 157 uacuter framhaldsskoacutela neacute er
Bretland 135 143
skraacuteeth iacute skoacutela Aacute Iacuteslandi ESB 127 var thornetta hlutfall 20 Buacutelgariacutea 147 aacuterieth 2012 125
Belgiacutea 120 111
Makedoacuteniacutea 117 162
Frakkland 116 122
Ungverjaland 115112
Grikkland 114 144
21
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mynd 16 - Atvinnuthornaacutetttaka foacutelks aacute aldrinum 18-24 aacutera ndash miethaeth vieth fyrstaaacutersfjoacuterethung aacuter hvert
Vinna meeth skoacutela og thornaeth aeth ungt foacutelk hverfur tiacutemabundieth fraacute naacutemi til aeth stunda vinnu stuethlar ma aeth haeliggri naacutemsshyframvindu
Heimild Hagstofa Iacuteslands
80
75
70
65
60 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Mynd 17 ndash Hlutfall dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum af mannfjoumllda 16-20 aacutera
Haacutett hlutfall eldri nemenda skyacuterir aethfjoumlldi dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum er 30 haeligrri en mannfjoumlldi 16 - 20 aacutera
Heimild Hagstofa Iacuteslands
150
130
110
90
80 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
22
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacuteslendingar eru ekki einir um aeth vilja baeligta menntakerfi sitt og viacuteetha erlendis hefur skapast mikil reynsla og thornekking aacute thornroacuteun og umboacutetum aacute thornviacute sviethi THORNar hafa menn rannsakaeth menntakerfi iacute althornjoacuteethlegu samhengi og safnaeth miklum goumlgnum thornar aeth luacutetandi sem hefur gert fraeligethimoumlnnum kleift aeth bera saman hvaetha aethferethir gefast best og hvaetha thornaeligttir reynast oumlrethugastir viethureignar (UNESCOIIEP 2012)
THORNoacutett taka megi seacuter tiltekin menntakerfi til THORNjoacuteethverjar staethieth iacute thorneirri truacute aeth menntakerfi thorneirra fyrirmyndar verethur einnig aeth hafa misjafnar vaeligri meethal hinna bestu iacute heimi en niethurstoumlethur aethstaeligethur iacute huga og finna thornaacute leieth sem fellur aeth PISA syacutendu aeth aacuterangur thornyacuteskra nemenda iacute lestri menningu og stoumlethu skoacutelakerfisins iacute hverju landi var thornaacute undir meethaltali OECD riacutekja Aacuterangur thornyacuteskra Aacuteherslur eiga heldur ekki aeth vera hinar soumlmu thornegar nemenda iacute lesskilningi og oumlethrum greinum PISA reynt er aeth gera saeligmilegt menntakerfi miethlungi hefur batnaeth aeth miklum mun siacuteethan og er THORNyacuteskalandgott og thornegar menn vilja gera aacutegaeligtt menntakerfi nuacute vel yfir meethaltali OECD iacute oumlllum greinum framuacuterskarandi (McKinsey 2010)
Umbaeligtur aacute menntakerfi veretha ekki innleiddar og Iacuteslendingar geta margt af oumlethrum thornjoacuteethum laeligrt iacute byggethar aacute engu thornaeligr thornurfa traustan grundvoumlll sem thornessum efnum baeligethi thorneim sem standa iacute fremstu thornolir sliacutekar breytingar Skoacutelakerfi viacuteetha um heim roumleth iacute althornjoacuteethlegum samanburethi og einnig hinum hafa aeth miklu leyti buacuteieth vieth thornrotlaust tilraunastarf sem naacuteeth hafa aeth baeligta stoumlethu siacutena verulega Maacute thornar og thornroacuteun undanfarna aacuteratugi THORNar er Iacutesland engin nefna Asiacuteuloumlnd svo sem Singapuacuter Suethur-Koacutereu og undantekning Nuacute maacute halda thornviacute fram aeth thornaeth seacute Japan en einnig vestraelign loumlnd aacute boreth vieth Finnland merki um einlaeliggan aacutesetning yfirvalda og skoacutelafoacutelks THORNyacuteskaland Holland Poacutelland og sum fylki Kanada til umboacuteta en hitt verethur einnig aeth jaacuteta aeth thornetta Gjarna er viacutesaeth til thorness aacuterangurs sem naacuteethst hefur iacute starf hefur oft reynst sundurlaust yfirsyacutenin oacuteljoacutes Ontario-fylki iacute Kanada og verethur reynslan thornar gereth og aacuterangurinn eftir thornviacute aeth nokkru umtalsefni heacuter
Iacute leiethbeiningum UNESCO um framthornroacuteun mennta-Einnig maacute seacuterstaklega benda aacute breytingu til kerfis eru tilgreindir aacutetta lykilthornaeligttir aacuterangursriacutekra batnaethar iacute THORNyacuteskalandi thornar sem menn toacuteku til og varanlegra umboacuteta iacute menntamaacutelum Heacuter skal oacutespilltra maacutelanna eftir slaeligmar niethurstoumlethur uacuter fyrstu gereth stutt grein fyrir thorneim meeth daeligmum um PISA-koumlnnuninni aacuterieth 2000 Fram aeth thornviacute houmlfethu uacutetfaeligrslu thorneirra iacute oumlethrum loumlndum
23
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan voumlll
1 Faacute og metnaetharfull markmieth raunhaeligf vel iacutegrundueth og opinber
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og verkgreina jafnt sem liacutekamsraeligktar enda er thornaeth til skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki thorness fallieth aeth styrkja meginmarkmieth eins og laeligsi kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan Loks er mikilvaeliggt aeth muna aeth maeliglingarnar eru voumlll THORNessi markmieth aeligttu aeth hafa thornyacuteethingu fyrir gerethar til thorness aeth geta brugethist vieth ef umbaeligturnar almenning og menntakerfieth iacute heild og vera kynnt laacuteta aacute seacuter standa en ekki til thorness aeth refsa opinberlega Eins aeligttu thornau aeth vera maeliglanleg aacute viethkomandi skoacutelum einhvern haacutett svo aeth haeliggt vaeligri aeth fylgjast meeth thornviacute hvernig miethaethi og bregethast vieth THORNoacute skyldi Ontario-fylki setti seacuter tvouml maeliglanleg meginshyvarast aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute maeliglingarnar markmieth iacute umboacutetum sem hoacutefust thornar aacuterieth 2003 Aeth svo aeth thornaeligr fari ekki aeth raacuteetha foumlr td meeth thornviacute aeth 75 nemenda naeligethu aacutegaeligtisaacuterangri (e performing leggja houmlfuethaacuteherslu aacute aeth allir standist proacutef iacute staeth at high level) iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi iacute thorness aeth veita raungoacuteetha og varanlega menntun grunnskoacutelum og aeth 85 nemenda uacutetskrifuethust Ljoacutemandi aacuterangur aacute proacutefi er liacutetils virethi einn og seacuter uacuter framhaldsskoacutela (e high school) aacute tilsettum ef hann er ekki iacute goacuteethu samraeligmi vieth thornaeth sem aacute tiacutema Fyrra markmiethieth er maeliglt meeth samraeligmdum undan fer og eftir raunverulega haeligfni nemenda proacutefum iacute 3 og 6 bekk en hieth siacuteethara meeth uacutetskriftarshyog fjoumllbreytilega kennslu iacute samraeligmi vieth thornarfir og toumllum THORNraacutett fyrir aeth meginaacuteherslan vaeligri loumlgeth aacute aacutehuga nemendanna lestur og staeligrethfraeligethi var einnig loumlgeth aukin aacutehersla
aacute heilbrigethi og listir Nokkur haeligtta er aacute aeth thornegar til kastanna kemur einskorethist aacuteherslur skoacutela um of vieth thornessi faacuteu meginmarkmieth og aeth aethrir thornaeligttir skoacutelastarfs geti orethieth uacutet undan THORNviacute aeligtti aacutefram aeth leggja raeligkt vieth breidd iacute naacutemsframboethi td aacute sviethi list- og
2 Uppbyggilegar umbaeligtur fyrir alla iacute oumlllum skoacutelum
THORNegar raacuteethist er iacute nauethsynlegar umbaeligtur gaeligtir Jaacutekvaeligethni og hvatning uacutetilokar hins vegar ekki oft tilhneigingar til aeth gera thornaeth aacute neikvaeligethum gagnryacuteni Alltaf maacute gera betur og menntakerfieth forsendum skoacutelar kennarar og nemendur standi og einstakir skoacutelar aeligttu aeth meta aacutebendingar um sig illa og thornviacute neyethist stjoacuternvoumlld til thorness aeth griacutepa thornaeth sem betur maacute fara Einnig thornarf aeth gaeligta thorness iacute taumana Reynslan syacutenir aeth raunverulegum aeth umbaeligturnar taki til allra en verethi ekki aetheins iacute umboacutetum verethur ekki komieth aacute meeth miethstyacuterethum thorneim skoacutelum sem verr standa Iacute oumlllum skoacutelum eru breytingum eetha beinum fyrirmaeliglum aeth ofan Setja nemendur sem geta gert betur og leggja thornarf kapp aeligtti fram umboacutetaaacuteaeligtlun fyrir menntakerfieth og aacute aeth munur iacute frammistoumlethu verethi sem minnstur innleietha aacute thornann haacutett aeth skoacutelafoacutelk sjaacutei seacuter hag iacute henni hvort sem er milli kynja landsvaeligetha eetha uppruna og vilji vinna aeth framgangi hennar innan hvers skoacutela Ella kunna bestu aacuteform aeth veretha aeth engu
24
3 Uppbygging getu til breytinga
Til thorness aeth naacute fram breytingum thornarf thornekkingu og haeligfni fjaacutermagn og stuethning og einnig staethfastan vilja Til thorness aeth umbaeligtur naacuteist fram iacute hverjum skoacutela thornarf getan til sliacutekra breytinga aeth vera fyrir hendi innan thorneirra Hana getur thornurft aeth byggja upp samhlietha undirbuacuteningi aeth hinum eiginlegumarkmiethum
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter THORNviacute er auethvitaeth ekki thornannig farieth sjaacutelf stefnubreytingin leiethir ekki til framfara heldur hvernig tekst aeth vinna uacuter henni Efla thornarf aacutehuga getu og aacutebyrgethartilfinningu thorneirra sem iacute skoacutelum starfa til aeth naacute tilsettum aacuterangri THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth hvetja aacutefram til goacuteethra verka og veita stuethning Aetheins thornannig er haeliggt aeth gera kroumlfu um aacuterangur
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter
THORNaeth er lykilatriethi aeth kennarar faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra aeth vinna aeth umboacutetum aacute siacutenum heimavelli Sliacutek kunnaacutetta er margslungin og thornviacute thornarf uppbygging hennar aeth vera fjoumllbreytileg um leieth og stuethlaeth er aeth thornviacute aeth foacutelk laeligri hvaeth af oumlethru baeligethi innan skoacutela og meeth samvinnu milli skoacutela Starfsthornroacuteun iacute skoacutelakerfinu aeligtti aeth miethast vieth thornaeth aacuten thorness thornoacute aeth missa sjoacutenar aacute meginmarkmiethinu sem er aeligvinlega aeth naacute fram jaacutekvaeligethum breytingum hjaacute nemendum og betri aacuterangri thorneirra
Iacute breytingastarfinu iacute Ontario var mikil aacutehersla loumlgeth aacute aeth byggja upp thornekkingu og haeligfni iacute menntakerfinu og viacuteethtaeligkur stuethningur veittur vieth aeth baeligta kennslu meeth td starfsthornroacuteun kennara mati og leiethbeiningum vieth aacuteaeligtlanagereth og baeligttu naacutemsefni Komieth var aacute samstarfi milli skoacutela og fraeligethsluumdaeligma og samtoumlk kennara og skoacutelastjoacuternenda toacuteku thornar virkan thornaacutett
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
25
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast
4 Viacuteethtaeligkt samstarf innan menntakerfisins undir styrkri forystu
Til aeth naacute fram varanlegum umboacutetum skiptir maacuteli aeth foacutelk um menntakerfieth thornvert og endilangt seacute samstiga um thornaeligr Mikilvaeliggt er aeth viacuteethtaeligk eining riacuteki um umboacutetaaacuteaeligtlanirnar innleiethingu thorneirra og framkvaeligmd thornoacute svo aeth skoethanir kunni aeth vera skiptar um leiethirnar THORNannig thornarf oumlfluga talsmenn breytinganna innan sem utan skoacutelakerfisins THORNaeth er hvorki einfalt neacute fljoacutetlegt aeth afla aacuteformunum sliacuteks stuethnings iacute thornjoacuteethfeacutelaginu en thornaeth er braacuteethnauethsynlegt
Stjoacuternvoumlld thornurfa ljoacuteslega aeth hafa forystu iacute umboacutetastarfinu og stilla saman margviacuteslega strengi Jafnframt er nauethsynlegt aeth leita leiethtoga meethal kennara stjoacuternenda sveitarstjoacuternarmanna samtaka kennara nemenda og foreldra til aeth fylgja thornviacute eftir Stuethla thornarf aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett iacute umboacutetastarfinu
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast Aacuteaeligtlanir geta ekki komieth iacute staeth aethgeretha Meeth thornviacute aeth byggja markvisst upp forystu um umboacutetastarfieth er baeligethi stuethlaeth aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett og aeth thornaeth reynist langvinnt
Umboacutetamoumlnnum haeligttir oft til aeth truacutea thornviacute aeth allir hljoacuteti aeth vera sama sinnis og thorneir Sliacutekt er auethvitaeth ekki raunin foacutelk hefur misjoumlfn viethhorf og skilning aacute hlutunum Sameiginleg framtiacuteetharsyacuten sprettur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur thornarf aeth vinna aeth henni THORNviacute thornurfa stjoacuternvoumlld aeth eiga virk samskipti vieth alla thornaacute sem hlut eiga aeth maacuteli og gefa thorneim kost aacute aeth koma sjoacutenarmiethum siacutenum aacute framfaeligri Ekki er siacuteethur
mikilvaeliggt aeth naacute til almennings meeth upplyacutesingum um umboacutetaaacuteform faacute reglulega fram opinbera umraeligethu og viethhalda almennri saacutett um thornau
Sliacutek samskipti mega hvorki vera spuni neacute einhlietha aacutevarp hins opinbera heldur aeligttu thornau aeth snuacuteast um aeth draga fram oacuteliacutek sjoacutenarmieth og taka tillit til thorneirra Laeligra af thornviacute sem vel maeliglist fyrir og hvaeth thornykir ekki skila aacuterangri Reglulega (og eftir thornviacute sem tilefni gefast til) aeligtti svo aeth uacutetbuacutea og koma aacute framfaeligri upplyacutesingum til fjoumllmiethla og almennings THORNaeligr eiga ekki aetheins aeth luacuteta aeth umboacutetaaacuteaeligtluninniheldur einnig aeth oumlethrum thornaacutettum menntakerfisins thornannig maacute koma iacute veg fyrir aeth thorneir seacuteu vanraeligktir thornoacute aacuteherslan seacute aacute umbaeligturnar
Ekki maacute gleyma aethkomu kennara og samtaka thorneirra Umboacutetum iacute menntakerfinu verethur ekki komieth aacute nema meeth goacuteethum kennurum og er stuethningur thorneirra mikils virethi Maacuteli skiptir aeth goacuteethum kennurum bjoacuteethist goacuteeth laun og viethunandi starfsskilyrethi en jafnframt thornarf kennarasteacutettin aeth vera oumlflug iacute siacutenu fagi og njoacuteta trausts iacute samfeacutelaginu
Til thorness aeth naacute samstoumlethu um framgang umboacuteta var iacute Ontario settur aacute foacutet samraacuteethsvettvangur undir stjoacutern menntamaacutelaraacuteethherra sem helstu samstarfsaethilar aacutettu aethild aeth Aacuteethur en raacuteethist var iacute umbaeligturnar hafethi skorist iacute odda milli stjoacuternvalda og kennara en meeth thornviacute aeth leggja mikla raeligkt vieth samstarfieth og fela samtoumlkum kennara framkvaeligmd aacute tilteknum thornaacutettum umboacutetanna naacuteethist aeth endurvinna traust milli aethila Einnig var loumlgeth houmlfuethaacutehersla aacute aeth miethla upplyacutesingum um framgang umboacutetanna til almennings og koma aacute samstarfi vieth nemendur og foreldra
26
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim
5 Laeligrdoacutemar af nyacuteskoumlpun rannsoacuteknum og goumlgnum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim Sliacutek thornekking er grunnur goacuteethra breytinga og nyacutebreytni Samt er thornaeth svo aeth fjoumllmoumlrg thornroacuteunarverkefni hafa ekki verieth grundvoumlllueth aacute traustri thornekkingu hvorki um thornaeth sem fyrir er neacute hvaeth best hefur reynst annars staethar Eins er of sjaldan lagt mat aacute aacuterangurinn THORNraacutett fyrir aeth thornekking aacute umboacutetum iacute menntun hafi aukist hefur oft minna orethieth uacuter hagnyacutetingu hennar Iacute thornviacute samhengi skiptir td maacuteli aeth kennarasteacutettin nyacuteti seacuter rannsoacuteknir og afrakstur sprotaverkefna til aeth baeligta kennslu
Leggja aeligtti aukna aacuteherslu aacute aeth nyacuteta rannsoacuteknir og vel heppnaeth thornroacuteunarstarf til aeth breyta aacuteherslum iacute skoacutelastarfi Eins maacute nyacuteta betur goumlgn um naacutemsaacuterangur nemenda Ekki til thorness aeth refsa skoacutelum eetha daeligma nemendur heldur til thorness aeth vinna uacuter thorneim og nyacuteta til uacuterboacuteta thornar sem skoacuterinn kreppir THORNaeth aacute til daeligmis vieth um niethurstoumlethur skimunarproacutefa samraeligmdra proacutefa eetha niethurstoumlethur PISA
Til thorness aeth skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld taki aacutebyrgeth aacute aacuterangri nemenda er lagt til aeth fylgst seacute meeth
gt framvindu miethaeth vieth eigin getu og markmieth gt samanburethi vieth aethra skoacutela og sveitarfeacuteloumlg gt frammistoumlethu miethaeth vieth thornaeth sem best gerist
heima og erlendis
Siacuteethast en ekki siacutest aeligttu skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld aeth gefa thornviacute seacuterstakan gaum hvernig stuethla megi aeth thornviacute aeth fleiri nemendur naacutei viethunandi aacuterangri
Iacute oumlethrum loumlndum hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute aeth byggja upp goacuteeth upplyacutesingakerfi um nemendur en einnig leitast vieth aeth koma aacute samstarfi skoacutela og thorneirra sem stunda menntarannsoacuteknir
6 Aacutehersla aacute lykilaethgerethir aacuten thorness aeth thornaeth komi niethur aacute oumlethrum thornaacutettum
Reynslan syacutenir aeth til lengdar er mjoumlg erfitt aetheinbeita seacuter aeth afmoumlrkuethum lykilmarkmiethumhvort heldur horft er til einstakra skoacutela eetha menntakerfisins iacute heild THORNraacutett fyrir goacuteethan aacutesetning getur margt dreift huganum aacute langri leieth reglulega er skipt um poacutelitiacuteska forystu og samfeacutelagieth getur tekieth verulegum breytingum THORNviacute er mikilvaeliggt
aeth reyna aeth sjaacute fyrir hvaeth geti helst orethieth til aeth trufla thornaeth aeth menn haldi markaethri stefnu og gera raacuteethstafanir til aeth koma iacute veg fyrir aeth lykilstjoacuternendur missi sjoacutenar aacute henni Um leieth aeligtti aeth vera til farvegur fyrir aethra thornaeligtti skoacutelastarfsins og thornaeth sem ber aeth houmlndum svo aeth thornviacute megi sinna eins og thornoumlrf krefur
27
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu
7 Betri nyacuteting fjaacutermuna iacute menntakerfinu
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum vekja aacute thorneim athygli og skapa hvata en thorneim thornarf aeth verja af kostgaeligfni thornar sem thornoumlrf er aacute Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu Sem
8 Vandaeth til innleiethingar umboacuteta
Innleiething aethgeretha til aeth naacute settum markmiethumer oft vandasoumlm Huacuten maacute ekki vera oacutesveigjanleg framkvaeligmdaacuteaeligtlun heldur thornarf aeth taka tillit til aethstaeligethna og nauethsynlegra breytinga
Tveir thornaeligttir innleiethingarinnar eru seacuterstaklega mikilvaeliggir annars vegar almennur stuethningshyur vieth hana og hins vegar moumlguleikar menntashymaacutelayfirvalda til aeth veita henni forystu og styethja vieth hana Yfirleitt er sjoacutenum ekki beint naeliggjanlega aeth thornessum thornaacutettum
Stefnumoacutetunin sjaacutelf meeth viacuteethtaeligku samraacuteethi getur tekieth langan tiacutema en eftirfylgnin er oft takmoumlrkueth Til thorness aeth innleietha breytingar iacute menntakerfi thornurfa thorneir sem vinna aeth thornviacute verkefni aeth faacute goacuteethan stuethning THORNetta hefur viacuteetha verieth leyst meeth thornviacute aeth raacuteetha raacuteethgjafa og verkefnisstjoacutera og soumlmuleiethis meeth thornviacute aeth auka samstarf milli aethila kennara skoacutelastjoacuternenda og fraeligethsluyfirvalda
daeligmi um aacuteherslur af thornviacute taginu maacute nefna aukinn beinan stuethning vieth naacutem og kennslu og aeth komieth seacute aacute fjaacuterhagslegri umbun fyrir aacuterangur THORNannig er iacute sumum loumlndum miethaeth vieth aeth skoacutelar sem sinna nemendum meeth miklar thornarfir geti umbunaeth kennurum thorneirra seacuterstaklega og raacuteethieth til siacuten reynslumeiri kennara
Meeth thornviacute aeth vinna aeth umboacutetum meeth thornessum haeligtti toacutekst menntamaacutelayfirvoumlldum iacute Ontario aeth naacute verulegum aacuterangri aacute aacuterunum 2003-2009 THORNar voru sett markmieth um aeth 75 nemenda iacute 3 og 6 bekk grunnskoacutela aeligttu aeth naacute haacuteu stigi iacute lesskilningi og staeligrethfraeligethilaeligsi og aeth 85 framhaldsskoacutelanema brautskraacuteethust aacute tilskildum tiacutema Meeth samstilltu aacutetaki toacutekst aacute thornessum sex aacuterum aeth fjoumllga thorneim sem naacuteethu laacutegmarksviethmiethum iacute lestri ritun og laeligsi aacutestaeligrethfraeligethi uacuter 54 iacute 67 Aacute soumlmu aacuterum joacutekst hlutshyfall thorneirra sem luku framhaldsskoacutela uacuter 67 iacute 79
Heacuter hefur verieth stiklaeth aacute stoacuteru um thornaeligr aacuteherslur sem unnieth hefur verieth aeth iacute Ontario og viacuteethar thornar sem goacuteethur aacuterangur hefur naacuteethst iacute menntamaacutelum
Verethur nuacute vikieth aeth tilloumlgum um hvernig koma megi aacute umboacutetum heacuter aacute landi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
28
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Ef tekieth er mieth af reynslu annarra thornjoacuteetha er margt sem bendir til thorness aeth meeth skipulegum langtiacutemaaethgerethum verethi unnt aeth baeligta stoumlethu iacuteslensks menntakerfis
Smaeligeth landsins gerir thornaeth auethveldara aeth naacute Heacuter er lagt til aeth farieth verethi aeth reynslu annarra oumlllum hlutaetheigandi saman um sameiginleg thornjoacuteetha og sett faacute og skyacuter markmieth yacutett undir jaacutekvaeligeth markmieth og stilla saman strengi en innri viethhorf og getu til breytinga Jafnframt verethi haft styrkur menntakerfisins og nuacutetiacutemalegir innviethir viacuteethtaeligkt samstarf og stuethlaeth aeth thornviacute aeth forysta samfeacutelagsins auka einnig liacutekur aacute aeth sami aacuterangur um umbaeligturnar verethi oacuteskorueth Siacuteethast en ekki siacutest naacuteist vieth aeth mennta ungt foacutelk heacuter aacute landi og thornar verethi loumlgeth aacutehersla aacute rannsoacuteknir thornekkingarmiethlun og sem best tekst til erlendis stuethning vieth skoacutelastarf
Markmieth um lestur Hlutfall thorneirra sem naacute grunnviethmiethum (2 stig) iacute lesskilningi PISA fari uacuter 79 (2012) iacute 90 2018
Mikilvaeliggt er aeth skapa jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs og aeth allir geti naacuteeth aacuterangri iacute lestri Iacute thornviacute felst aeth ungt foacutelk seacute hvatt til aeth lesa fjoumllbreytilegt efni baeligethi heima og iacute skoacutela THORNaeth felur einnig iacute seacuter aeth thorneir sem annast lestrarkennslu beri aacutebyrgeth aacute aeth allir nemendur hafi vieth lok grunnskoacutela oumlethlast aacutekveethna grundvallarfaeligrni iacute lestri og lesskilningi THORNaeth aacute vieth um kennara og annaeth starfsfoacutelk skoacutela foreldra og skoacutelanefndir sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld menntamaacutela Um leieth er nauethsynlegt aeth innan menntakerfisins seacute haeliggt aeth koma til moacutets vieth misjafnar thornarfir nemenda og aeth rannsakaeth verethi meeth kerfisbundnum haeligtti hvaetha aethferethir skila bestum aacuterangri
Iacute skyacuterslu um lestrarkennslu iacute Evroacutepu er fjallaeth um thornaeth sem maacuteli skiptir til aeth baeligta lestur oglesskilning Oacutetalmargt utan skoacutela og innan hefur aacutehrif aacute lestur en aacute grundvelli althornjoacuteethlegra rannsoacutekna og samanburethar milli landa maacute greina mikilvaeliggustu thornaeligttina (Eurydice 2011)
Grunn aeth lestrarnaacutemi thornarf aeth leggja thornegar iacute leikskoacutela meeth skipulegri maacuteloumlrvun markvissum lestri fyrir boumlrnin umraeligethum um thornaeth sem lesieth er og meeth thornviacute aeth yacuteta undir aacutehuga aacute lestri Iacute grunnskoacutela
liggi fyrir skilgreind viethmieth sem komi skyacutert fram iacute aethalnaacutemskraacute eetha meeth oumlethrum haeligtti um lestrarhaeligfni og hvernig huacuten er dyacutepkueth jafnt og thorneacutett fram aacute unglingastig meeth fjoumllbreyttum haeligtti
Ekkert eykur faeligrni iacute lestri eins og thornaeth aeth lesa Eftir thornviacute sem nemendur lesa meira og fjoumllbreyttara efni eykst skilningur thorneirra og loumlngun til aeth lesa meira THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth fjoumllbreytt naacutemsefni seacute nyacutett vieth kennslu ss dagbloumleth tiacutemarit skaacuteldsoumlgur fraeligethirit og rafraelignn texti Ekki maacute heldur gleyma aeth heimilin gegna lykilhlutverki Mikilvaeliggt er aeth foreldrar lesi fyrir boumlrn en ekki siacuteethur aeth thorneir hvetji thornau til aeth lesa sjaacutelf og hjaacutelpi thorneim vieth thornaeth og seacuteugoacuteethar fyrirmyndir
Almenn hvatning um aeth foacutelk lesi meira er goacuteethra gjalda vereth Sliacutekt houmlfethar thornoacute fremur til thorneirra sem eru vel laeligsir en siacuteethur til hinna sem er stirt um lestur eetha hafa liacutetinn aacutehuga THORNaacute skiptir maacuteli aeth nyacuteta rafraelignt efni og nyacutemiethla og fjoumllbreytta framsetningu efnis sem houmlfethar frekar til yngri kynsloacuteethanna
Mikilvaeliggt er aeth greina moumlgulegan lestrarvanda barna snemma thornviacute aeth thorneim mun auethveldara
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
29
Heimild OECD Education at a Glance 2013
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute 1-7 bekk grunnskoacutela er hlutfall moacuteethurshymaacutelskennslu aacute Iacuteslandi mun laeliggra en iacute samanshyburetharloumlndum
verethur aeth vinda ofan af honum meeth seacutertaeligkum kennsluaethferethum og thornjaacutelfun THORNegar aacute leikskoacutelastigi er haeliggt aeth sjaacute viacutesbendingar um hugsanlegalestrarerfiethleika siacuteethar meir og um aeth gera aeth nyacuteta tiacutemann til thorness aeth afstyacutera thorneim meeth thornviacute aeth leggja raeligkt vieth hljoacuteethkerfisvitund nemenda
Iacutehlutun vegna lestraroumlrethugleika er oft oacutemarkviss Niethurstoumlethur PIRLS-koumlnnunar aacute lestri (2006) leiddu iacute ljoacutes aeth 44 nemenda iacute Evroacutepuloumlndum aacutettu kost aacute stuethningi aethstoetharfoacutelks vegna lestrarvanda en hins vegar aacutettu aetheins 25 nemenda kost aacute thornjoacutenustu seacuterfraeligethings iacute lestri Oft er loumlng bieth eftir thornjoacutenustu seacuterfraeligethings svo sem vegna maacutelroumlskunar en skjoacutet viethbroumlgeth vieth sliacutekum vanda skipta miklu maacuteli Meeth thornviacute aeth betrumbaeligta kunnaacutettu kennara til aeth greina og bregethast vieth lestrarvanda maacute naacute miklum aacuterangri THORNar geta skyacuter viethmieth um lestrarfaeligrni aacute hverju naacutemsstigi hjaacutelpaeth
Til thorness aeth baeligta lestrarfaeligrni og skilning unglinga aacute floacuteknari og seacuterhaeligfethari texta er mikilvaeliggt aeth thornjaacutelfa lesturinn iacute yacutemsum naacutemsgreinum Margt bendir aacute hinn boacuteginn til thorness aeth kennarar seacuteu mjoumlg misvel undir thornaeth buacutenir og thornviacute thornarf aeth stilla saman strengi iacute skoacutelum hvaeth thornennan thornaacutett varethar allt fraacute upphafi til loka grunnskoacutela
THORNegar horft er til kennslustunda iacute grunnskoacutelum er hlutfall moacuteethurmaacutelskennslu af heildinni mun laeliggra heacuter en iacute naacutegrannaloumlndunum Iacute nyacuterri aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela var hlutur iacuteslenskushykennslu nokkueth aukinn en thornraacutett fyrir thornaeth er huacuten hlutfallslega mun minni en moacuteethurmaacutelskennsla iacute samanburetharloumlndum
Mynd 18 - Moacuteethurmaacutelskennsla sem hlutfall af heildarkennslustundafjoumllda aacuteIacuteslandi og iacute samanburetharloumlndum 2011
35
30
25
20
15
10
5
0 Danmoumlrk Finnland Noregur ESBIacutesland
30
Moumlgulegar aethgerethir
1 Hlutur moacuteethurmaacutelskennslu iacute viethmiethunarshystundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela verethi aukinn
2 Sett verethi viethmieth um laacutegmarkshaeligfni iacute lestri aacute tilteknum stigum grunnskoacutelans thornmt lestrarhraetha lesskilning orethaforetha og ritfaeligrni iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacute
3 Reglubundnar maeliglingar aacute lesskilningi verethi samhaeligfethar meeth greinandi proacutefum allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela og niethurstoumlethurnar nyacutettar aacute markvissan haacutett Loumlgbundin samraeligmd koumlnnunarproacutef verethi nyacutett iacute sama skyni svo og laeligsisproacutef iacute framhaldsskoacutelum
4 Nemendur af erlendum uppruna njoacuteti seacuterstaks stuethnings meeth thornaeth fyrir augum aeth thorneir naacuteisoumlmu faeligrni iacute lesskilningi og aethrir nemendur
5 Hver leikskoacuteli og grunnskoacuteli geti brugethist jafnoacuteethum vieth viacutesbendingum um lestrarvanda einstakra nemenda Kennarar faacutei thornjaacutelfun og stuethning til thorness aeth bregethast vieth
6 Allir leikshy og grunnskoacutelar setji seacuter laeligsisstefnu iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacuter og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga
7 Yacutett verethi undir jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs iacute thornjoacuteethshyfeacutelaginu og nemendur hvattir til aeth lesa seacuter til aacutenaeliggju utan skoacutela
8 Foreldrar verethi virkjaethir til aeth vekja aacutehuga aacute lestri og styethja vieth lestrarnaacutem barna sinna
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
31
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Markmieth um naacutemsframvindu Hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi aacute tilskildum tiacutema fari uacuter 44 (2011) iacute 60 2018
Til aeth naacute thornessu markmiethi er lagt til aeth aacutehersla verethi loumlgeth aacute thornrjaacute thornaeligtti
gt Endurskipulagning naacutemstiacutema gt Aethgerethir gegn brotthvarfi gt Betri starfsmenntun
Endurskipulagning naacutemstiacutema
Iacutesland sker sig uacuter oumlethrum loumlndum thornegar kemur aeth lengd naacutems fram aeth haacuteskoacutela (sjaacute mynd 19) Aetheins um 44 thorneirra sem hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela uacutetskrifast um tviacutetugt eftir fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur nemenda sem hefja haacuteskoacutelanaacutem heacuter aacute landi er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
THORNaeth hversu faacuteir ljuacuteka framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema og hve naacutemsframvindan er misjoumlfn eftir naacutemsbrautum gefur til kynna aeth endurskoetha thornurfi naacutemsskipulag iacute framhaldsskoacutelum og thornar meeth lengd naacutemstiacutema og uppbyggingu naacutemsbrauta ekki siacutest iacute starfsmenntun
Meeth thornviacute aeth endurskipuleggja naacutemstiacutema iacute framshyhaldsskoacutelum og taka aukieth tillit til mismunandi thornarfa yacutemissa nemendahoacutepa maacute stuethla aeth thornviacute aeth fleiri ljuacuteki naacutemi aacute skilgreindum tiacutema Naacutemsferill nemenda iacute framhaldsskoacutela er mislangur baeligethi eftir thornviacute aacute hvaetha naacutemsbraut thorneir innritast og hvort thorneir hefja naacutem iacute bekkjar- eetha aacutefangaskoacutela Auk thorness koma nemendur misvel undirbuacutenir uacuter grunnskoacutela og sumir framhaldsskoacutelar velja nemendur inn eftir einkunnum iacute boacuteklegum greinum aacute meethan aethrir taka vieth oumlllum umsaeligkjendum
Meethalnaacutemstiacutemi thorneirra sem innritast aacute stuacutedentsshynaacutemsbrautir er iacute nokkueth foumlstum skorethum og aeth jafnaethi fjoumlgur aacuter hjaacute flestum Iacute aacutefangakerfinu er
meiri sveigjanleiki meeth naacutemslok Athygli vekur aeth 22 luku naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum iacute aacutefangaskoacutelum en sambaeligrilegt hlutfall var einungis 05 iacute bekkjarskoacutelum Iacute thorneim framhaldsskoacutelum thornar sem reynsla er fengin af thornriggja aacutera naacutemsbrautum hefur staeligrstur hluti nemenda kosieth aeth ljuacuteka naacutemi aacute thornremur aacuterum eetha 70 iacute Kvennaskoacutelanum og 57 iacute Menntaskoacutela Borgarfjarethar
Iacute Kvennaskoacutelanum byacuteethst nemendum hefethbundieth boacuteknaacutem til stuacutedentsproacutefs aacutesamt almennri braut Nemendum gefst kostur aacute aeth ljuacuteka naacutemi aacute 3 3frac12 eetha 4 aacuterum Samhlietha styttingu naacutemstiacutemavoru nyacutejar naacutemsbrautir settar aacute foacutet naacutemsmat var endurskoethaeth og gereth gangskoumlr aeth betri nyacutetingu aacute skoacutelaaacuterinu Aacutefangar kjarnagreina aacute stuacutedentsproacutefsbrautum eru skilgreindir fraacute 2 thornrepi og thornviacute er skoumlrun vieth naacutemsefni grunnskoacutela minni en aacuteethur var Menntaskoacuteli Borgarfjarethar hefur lengt skoacutelaaacuterieth meeth svipuethum haeligtti og Kvennaskoacutelinn og breytt nyacutetingu thorness aacutesamt thornviacute aeth naacutemsbrautir og naacutemsmat var endurskoethaeth
Nemendur sem innritast aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir bekkjarskoacutela ljuacuteka langflestir proacutefi aacute fjoacuterum aacuterum en miethaeth vieth reynslu Kvennaskoacutelans gaeligti stoacuter hluti thorneirra lokieth naacutemi aacute thornremur aacuterum Iacute nuacuteverandi kerfi lyacutekur nuacute thornegar um fimmtungur nemenda iacute aacutefangaskoacutelum naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum
Meeth thornviacute aeth endurskoetha uppbyggingu naacutemsbrauta og naacutemstiacutema aacute oacuteliacutekum brautum maeligtti baeligta naacutemsframvindu nemenda Einnig kemur til greina aeth setja skyacuterari moumlrk um naacutemstiacutema og aldur Iacute flestum oumlethrum loumlndum er miethaeth vieth aeth foacutelk ljuacuteki naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir tiltekinn aldur Iacute Noregi veretha nemendur td aeth hafa lokieth naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir 25 aacutera aldur en eftir thornaeth
32
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Iacuteslenskir nemendur sem hefja haacuteskoacutelanaacutem hafa aeth baki fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur thorneirra er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
er naacutem thorneirra skilgreint sem fullorethinsfraeligethsla og fer thornaacute fram iacute oumlethrum stofnunum Naacutem iacute framhaldsskoacutelum iacute Danmoumlrku tekur thornrjuacute aacuter Nemendur eldri en 25 aacutera eru skilgreindir sem bdquofullorethnirldquo og thornoacutett thorneir geti aacutefram stundaeth naacutem iacute framhaldsskoacutelum velja thorneir seacuterleiethir aeligtlaethar fullorethnum nemendum Iacute Sviacutethornjoacuteeth thornurfa nemendur aeth hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela iacute siacuteethasta lagi aacuterieth sem thorneir veretha tuttugu aacutera og hafa thornaacute thornrjuacute aacuter til thorness aeth ljuacuteka naacutemi Allir eiga siacuteethan reacutett aacute naacutemi iacute fullorethinsfraeligethslustofnunum sveitarfeacutelaga
Iacute nyacutelegum uacutettektum althornjoacuteethlegra aethila aacute efnahagsshylegri stoumlethu Iacuteslands (OECD 2013 McKinsey 2012) er einatt bent aacute aeth mikill aacutevinningur vaeligri af thornviacute aeth stytta naacutemstiacutema til stuacutedentsproacutefs um eitt eetha tvouml aacuter thornannig aeth hann vaeligri sambaeligrilegur vieth oumlnnur loumlnd Er bent aacute aeth stytta megi naacutemstiacutema baeligethi iacutegrunnskoacutelum og framhaldsskoacutelum um eitt aacuter
Iacute loumlgum um grunnskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacute grunnshyskoacutela hefur ekki verieth gert raacuteeth fyrir styttingu naacutemstiacutema aacute thornviacute skoacutelastigi Fremur hefur verieth horft til sveigjanlegra skila milli grunn- og framhaldsskoacutela thornannig aeth grunnskoacutelanemar geti stytt seacuter leieth annaethhvort meeth thornviacute aeth taka framhaldsskoacutelaaacutefanga aacute meethan thorneir eru enn iacute grunnskoacutela eetha meeth thornviacute aeth innritast iacute framhaldsskoacutela beint uacuter 9 bekk aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum sem eru skilgreind iacute aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela
Um thornessar mundir er verieth aeth gera uacutettekt aacute aacutehrifum stefnunnar um skoacutela aacuten aethgreiningar aacute grunnskoacutela og seacuterfraeligethithornjoacutenustu sveitarfeacutelaga iacute leik- og grunnskoacutelum Jafnframt mun Iacutesland taka thornaacutett iacute samanburetharuacutettekt OECD aacute nyacutetingu fjaacutermagns og annarra aethfanga iacute grunnskoacutelum miethaeth vieth aacuterangur THORNessar uacutettektir munu vafalaust skila gagnlegum upplyacutesingum um stoumlethu grunnskoacutelans
Mynd 19 - Lengd skoacutelagoumlngu aacute boacutekshynaacutemsbrautum framhaldsskoacutela iacute Evroacutepu
Aldur
14 15 16 17 18 19 20
Iacutesland Noregur
Danmoumlrk
Sviacutethornjoacuteeth
Finnland
THORNyacuteskaland
Iacutetaliacutea
Eistland
Lettland
Lithaacuteen
Luacutexemborg
Buacutelgariacutea
Ungverjaland
Poacutelland
Ruacutemeniacutea
Spaacutenn
Malta
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland
Sviss
Bretland
Iacuterland
Belgiacutea
Grikkland
Frakkland
Portuacutegal
Kyacutepur
Holland
Austurriacuteki Heimild Eurydice The structshyure of the European education systems 20132014
33
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lestur vieth lok grunnskoacutela
Til thorness aeth aacutetta sig betur aacute stoumlethu iacuteslensks menntakerfis skal augum beint seacutershystaklega aeth lestri Iacute PISA-koumlnnuninni er greint aacute milli thornrenns konar bdquolaeligsisldquo thorne lesskilnings eetha lesturs laeligsi aacute staeligrethfraeligethi og laeligsi aacute naacutettuacuterufraeligethi Litieth er svo aacute aeth lesskilningur seacute forsenda thorness aeth nemendur geti naacuteeth haeligfni til aeth foacuteta sig iacute samfeacutelaginu
Iacute kenningaramma PISA er lesskilningi skipt iacute fimm kennslu og taka virkan thornaacutett iacute samfeacutelaginu Hefur haeligfnithornrep Liacuteta maacute aacute thornrep 2 sem thornaacute laacutegmarksfaeligrni thornaeth gjarnan verieth nefnt bdquoaeth geta ekki lesieth seacuter til iacute lestri sem nemendur thornurfa aeth buacutea yfir svo aeth thorneir gagnsldquo geti naacuteeth aacuterangri iacute liacutefinu seinna meir THORNeir sem lenda thornar fyrir neethan eru ekki beinliacutenis oacutelaeligsir en lenda Eins og sjaacute maacute aacute mynd 7 hefur hlutfall thorneirra sem frekar iacute vandraeligethum aacute naeligsta skoacutelastigi og eiga eru undir thornrepi 2 iacute lesskilningi haeligkkaeth uacuter 15 aacuterieth erfitt meeth aeth tileinka seacuter naacutemsefni og nyacuteta seacuter 2000 iacute 21 aacuterieth 2012 Einnig er thornaeth aacutehyggjuefni aeth
14
35
Lestur vieth lok grunnskoacutela
hlutfall thorneirra sem eru iacute efstu tveimur thornrepunum iacute lesskilningi iacute PISA hefur laeligkkaeth uacuter 33 aacuterieth 2000 iacute 25 aacuterieth 2012 eetha um aacutetta proacutesentustig
Iacute Noregi og Danmoumlrku hefur tekist aeth faeligkka thorneim sem eru iacute laeliggsta haeligfnithornrepi lesskilnings iacute PISA Aacute Iacuteslandi og iacute Sviacutethornjoacuteeth hefur hins vegar sigieth aacute oacutegaeligfuhliethina og standa thornau nuacute lakast afNorethurloumlndunum aeth thornessu leyti (sjaacute mynd 8)
Hlutfall thorneirra sem ekki geta lesieth seacuter til gagns hefur haeligkkaeth uacuter 15 aacuterieth 2000 iacute 21 aacuterieth 2012
Iacute flestum loumlndum er toumlluverethur kynjamunur iacute lesskilningi og standa piltar verr aeth viacutegi en stuacutelkur Svo er einnig aacute Iacuteslandi og var hlutfall pilta iacute neethstu haeligfnithornrepunum aacuterieth 2009 24 en einungis 9 stuacutelkna Aacuterieth 2012 versnaethi staethan nokkueth og voru thornaacute 298 straacutekanna undir thornrepi 2 en 121 stelpnanna
Mynd 7 - Hlutfallsleg dreifing iacuteslenskra nemenda aacute haeligfnithornrep lesskilnings iacutePISA 2000-2012
PISA 2012
PISA 2009
PISA 2006
PISA 2003
PISA 2000
Undir thornrepi 1 () THORNrep 1 () THORNrep 2 () THORNrep 3 () THORNrep 4 () THORNrep 5 ()
8 13 25 30 19 6
5 12 22 2231 9
7 13 25 30 19 6
7 12 24 30 21 7
4 11 22 31 24 9 Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnshyun
Mynd 8 - Hlutfall straacuteka og stelpna aacute Norethurloumlndum sem ekki geta lesieth seacuter tilgagnslsquolsquo
30
25
20
15
10
5
0 Sviacutethornjoacuteeth Noregur Danmoumlrk Finnland
Iacutesland og Sviacutethornjoacuteeth standa nuacute lakast af Norethurshyloumlndum hvaeth lesskilning varethar
Straacutekar StelpurOECD meethaltal
Iacutesland Heimild OECD PISA-koumlnnun 2012 Naacutemsmatsstofnun
15
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Nokkur munur er eftir buacutesetu og undanfarin aacuter hefur lesskilningi hrakaeth meira viacuteethast hvar aacute landsbyggethinni en aacute houmlfuethborgarsvaeligethinu (sjaacute mynd 9) Vesturland er eina landsvaeligethieth sem baeligtir aacuterangur sinn iacute lesskilningi milli aacuteranna 2000 og 2012
Nemendum af erlendum uppruna hefur undanfarin aacuter fjoumllgaeth mjoumlg iacute grunnskoacutelum landsins THORNaeth er seacuterstakt aacutehyggjuefni aeth margir thorneirra virethast ekki naacute aeth foacuteta sig iacute grunnskoacutelum thornar sem aacuterangur thorneirra iacute lestri er mun lakari en hinna sem hafa iacuteslensku aeth moacuteethurmaacuteli
Af ofansoumlgethu maacute sjaacute aeth nauethsynlegt er aeth Iacuteslendingar athugi seacuterstaklega hvernig baeligta megi lesskilning og faeligkka thorneim sem bdquoekki geta lesieth seacuter til gagnsldquo THORNar er staetha drengja seacuterstakt aacutehyggjuefni Viethbroumlgethin thornurfa thornviacute aeth taka mieth af oacuteliacutekri stoumlethu kynjanna Soumlmuleiethis thornarf aeth huga aeth thornviacute hvernig baeligta megi frammistoumlethu nemenda aacute landsbyggethinni sem og innflytjenda
16
Lestur vieth lok grunnskoacutela
Mynd 9 - Meethaltalsaacuterangur iacute lesskilningi eftir landshlutum aacuterin 2000 til 2012
530
520
510
500
490
480
470
460
450
440 Reykjaviacutek Naacutegr Rvk Suethurnes Vesturland Vestfirethir Norethurlv Norethurle Austurland Suethurland -28 PISA stig -12 PISA stig -29 PISA stig +9 PISA stig -24 PISA stig -44 PISA stig -44 PISA stig -63 PISA stig -19 PISA stig
518
508
491 496
472
482 490 488
522 521
490
478
511
464 467
458
471
443
Mynd 10 - THORNroacuteun iacute lesskilningi hjaacute innfaeligddum og innflytjendum 2000 til 2012
Lesskilningi hefur hrakshyaeth meira viacuteethast hvar aacute landsbyggethinni ogmunurinn milli landsshybyggethar og houmlfuethshyborgarsvaeligethisins aukist
Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
Nemendum af erlendshy520 um uppruna hefur
undanfarin aacuter fjoumllgaeth
thorneirra virethast ekki naacute aeth foacuteta sig iacute grunnskoacutelum 460 thornar sem aacuterangur thorneirra iacute lestri er mun lakari en440 hinna sem hafa iacuteslensku aeth moacuteethurmaacuteli
420
Innfaeligddir 400 Landieth iacute heild Innflytjendur
380
500
480
mjoumlg iacute grunnskoacutelum landsins THORNaeth er seacuterstakt aacutehyggjuefni aeth margir
PISA 2000 PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009 PISA 2012 Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
17
722
721
709
699
694
688
104
71
679
159
146
Mynd 11 - Hlutfall thorneirra sem ljuacutekaproacutefi uacuter framhaldsskoacutela aacute skilgreind-um tiacutema
761 10
613 187
613
593 133
589 226
588 52
574 251
567 149
Greining aacute naacutemsframvindu eftir naacutemsbrautum syacutenir aeth naacutemstiacutemi er mjoumlg mismunandi eftir thornviacute aacute hvaetha braut nemandi hoacutef naacutem Koumlnnueth voru afdrif 4161 nemanda sem innritaethist iacute framhaldsskoacutela aacuterieth
Japan 928 2007 Nemendurnir skiptust aacute brautir eins og syacutent er aacute mynd 12
Sloacuteveniacutea
Poacutelland
Bandariacutekin
Iacuterland
Iacutesrael
Sloacutevakiacutea
762
795
868
87
881
855 27
Eins og fram kemur aacute myndinni innritast um 27 nemenda aacute almennar brautir um 60 nemenda innritast beint aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir en einungis 14 aacute starfsnaacutemsbrautir Til samanburethar maacute geta thorness aeth innan Evroacutepusambandsins innritast um 50 nemenda aacute starfsnaacutemsbrautir
Bretland
Ungverjaland
Meethaltal
Belgiacutea
Finnland
Austurriacuteki
Sviacutethornjoacuteeth
Kanada
Eistland Vorieth 2013 eftir sex skoacutelaaacuter skiptist hoacutepurinn eins og mynd 13 syacutenir Af thorneim 2441 sem innrituethust aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir framhaldsskoacutela haustieth 2007 luku 1879 naacutemi meeth stuacutedentsproacutefi eetha 769 Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 41 aacuter aeth meethaltali (hafa verethur iacute huga aeth nemendum var aetheins fylgt eftir iacute 6 aacuter til vors 2013) Af thorneim 1720 sem innrituethust aacute aethrar brautir en boacuteknaacutemsbrautir til stuacutedentsproacutefs luku 395 eetha 23 stuacutedentsproacutefi Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 47 aacuter Athygli vekur aeth naeligrri 70 thorneirra 1124 sem innrituethust aacute almennar brautir houmlfethu
Danmoumlrk
Holland ekki lokieth naacutemi sex aacuterum siacuteethar Um 55 thorneirra sem innrituethust aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth
Frakkland naacutemi aeth loknum sex skoacutelaaacuterum
Noregur
Spaacutenn
Nyacuteja Sjaacuteland Aldursdreifing nemenda iacute starfsnaacutemi og boacuteknaacutemi er afar oacuteliacutek enda ljuacuteka faeligrri iacute fyrrnefnda hoacutepnum naacutemi aacute tilsettum tiacutema Aacuterieth 2012 var meethalaldur
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Iacutesland sker sig uacuter hoacutepi helstu samanburetharlanda iacute thornviacute hversu faacuteir ljuacuteka naacutemi uacuter framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema Aetheins um 44 thorneirra sem innshyrituethust iacute framhaldsskoacutela haustieth 2003 houmlfethu lokieth naacutemi aacute skilgreindum naacutemstiacutema (sem aeth jafnaethi er fjoumlgur aacuter heacuter aacute landi) og tveimur aacuterum eftir thornann tiacutema houmlfethu einungis 58 brautskraacuteethst
Lokieth aacute skilgreindum naacutemstiacutema Lokieth tveimur aacuterum eftir skilgreindan naacutemstiacutema
Heimild OECD Education at a Glance 2013
54
451 292
442 141 IacuteslandLuacutexemborg
Mexiacutekoacute framhaldsskoacutelanema aacute boacuteknaacutemsbrautum 187 aacuter en 44 thorneirra voru 25 aacutera eetha eldri Iacute starfsnaacutemi er aldursdreifing allt oumlnnur meethalaldur nemenda var 252 aacuter en 355 voru 25 aacutera eetha
18
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Um 70 thorneirra sem innritast aacute almennar brautir og um 55 thorneirra sem innritast aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth naacutemi 6 aacuterum siacuteethar
Mynd 12 - Innritun nemenda uacuter 10 bekk grunnskoacutela aacutebrautir framhaldsskoacutela haust 2007
27
59
14
Meeth stuacutedentsbrautum er aacutett vieth brautir sem lyacutekshyur meeth stuacutedentsproacutefi Starfsnaacutemsbrautir veita undirbuacutening fyrir stoumlrf ss iacute iethn- eetha heilbrigethisshygreinum og fela yfirleitt iacute seacuter verklega thornjaacutelfun Aacute almenna braut innrit- ast yfirleitt thorneir nemshyendur sem uppfylla ekkikroumlfur um inntoumlku aacute aethrar brautir framhaldsshyskoacutela
Almennar brautir Starfsnaacutemsbtautir Stuacutedentsbrautir
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
Mynd 13 - Staetha nemenda sem innrituethust 2007 sex aacuterum siacuteethar
100
80
60
40
20
0 Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Almennar brautir
Lokieth starfsnaacutemsproacutefi Ekki lokieth neinu proacutefi
Lokieth stuacutedentsproacutefi
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
19
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
eldri (sjaacute mynd 14) THORNessi athugun aacute naacutemsferli eins aacutergangs og upplyacutesingar um aldur nemendagefa almennar viacutesbendingar um aeth naacutemsferill nemenda seacute oacuteliacutekur eftir thornviacute hvort thorneir hefja naacutem aacutestuacutedentsnaacutemsbrautum eetha starfsnaacutemsbrautum Margir sem hverfa fraacute naacutemi hefja siacuteethar naacutem aacutestarfsnaacutemsbrautum eftir aeth hafa verieth iacute vinnu Einnig er vitaeth aeth sumir sem ljuacuteka stuacutedentsproacutefi hefja siacuteethan starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi
Leietha maacute aeth thornviacute liacutekur aeth laacutegt hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi heacuter aacute landi geti aacutett raeligtur iacute baacutegum lesskilningi sem birtist ma iacutethornviacute hversu haacutett hlutfall thorneirra sem hefja naacutem aacutealmennum brautum (70) ljuacuteka ekki naacutemi THORNeirsem hefja naacutem aacute almennri braut hafa margirhverjir ekki naacuteeth fullnaeliggjandi aacuterangri iacute grunnskoacutela og virethast ekki foacuteta sig iacute framhaldsskoacutela Einnig verethur aeth teljast liacuteklegt aeth nemendur velji seacuterekki naacutemsbrautir vieth haeligfi Ofangreind atriethi eru oacutetviacuteraeligethar viacutesbendingar um alvarlegar brotalamir iacute skipulagi og uppbyggingu naacutemsins naacutemsraacuteethgjoumlf og vaeligntingum nemenda til sjaacutelfra siacuten og naacutemsins
Brotthvarf uacuter skoacutela er ekki skilgreint aacute sama haacutett iacute oumlllum loumlndum og stofnunum Iacute rannsoacutekn OECD aacute brautskraacuteningu nyacutenema aacute framhaldsskoacutelastigisem aacuteethur var minnst aacute var miethaeth vieth aeth thorneirnemendur sem ekki houmlfethu lokieth proacutefi sex aacuterum eftir innritun og ekki voru lengur skraacuteethir iacute skoacutela hefethuhorfieth uacuter naacutemi Aacute Iacuteslandi houmlfethu 29 thorneirra sem innrituethust ekki lokieth proacutefi eftir sex aacuter og voru ekki skraacuteethir iacute neinn skoacutela en 13 voru enn skraacuteethir iacute skoacutela eftir sex aacuter aacuten thorness aeth ljuacuteka naacutemi
Hagstofa Evroacutepusambandsins Eurostat safnarupplyacutesingum fraacute hagstofum Evroacutepulanda semkanna brotthvarf (e early school leavers) iacute vinnushymarkaethskoumlnnunum en thornar er brotthvarf skilgreint sem thornaeth hlutfall 18-24 aacutera foacutelks sem ekki hefur lokieth oumlethru naacutemi eftir grunnskoacutela og ekki hefur verieth iacute naacutemi eetha starfsthornjaacutelfun siacuteethustu fjoacuterar vikur aacuteethur en koumlnnunin er gereth
Goumlgn Hagstofu Evroacutepusambandsins benda til thorness aeth brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu seacuteeinna haeligst aacute Iacuteslandi eetha um 20 (sjaacute mynd 15)
Mynd 14 - Aldursdreifing nemenda aacute stuacutedents- og starfsnaacutemsbrautumhaustieth 2012
Meethalaldur nemenda aacute boacuteknaacutemsbrautum er 187 aacuter en 252 aacute starfsshynaacutemsbrautum
Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Meethalaldur
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuterInnu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
2500
2000
1500
1000
500
0 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
2020
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu er einna haeligst aacute Iacuteslandi
Ef litieth er til thorneirra landa thornar sem brotthvarfsshyhlutfallieth er haeligrra en aacute Iacuteslandi svo sem Spaacutenar Moumlltu Portuacutegals og Tyrklands maacute sjaacute aeth mun hraethar hefur gengieth iacute thornessum loumlndum aeth draga uacuter brotthvarfi uacuter naacutemi en heacuter aacute landi Samkvaeligmt goumlgnum Eurostat droacutest brotthvarf aacute Iacuteslandi aetheins saman um 12 aacute aacuterunum 2009-2012 og thornviacute er oacutehaeligtt aeth segja aeth thornoumlrf seacute aacute aacutehrifariacutekum aethgerethum ef Iacutesland aacute aeth eiga moumlguleika aacute aeth naacute thornviacute markmiethi sem flest Evroacutepuriacuteki hafa sett seacuter aeth brotthvarf verethi undir 10 aacuterieth 2020
Atvinnuthornaacutetttaka ungs foacutelks er mikil heacuter aacute landi (sjaacute mynd 16) sem kann aeth auka liacutekur aacute brotthvarfi og thornviacute aeth nemendum saeligkist naacutemieth seint Afleiethingar af haeliggri naacutemsframvindu iacute framhaldsskoacutela og miklu brotthvarfi eru ma thornaeligr aeth margir snuacutea aftur til naacutems eftir tviacutetugt THORNaeth seacutest td aacute thornviacute aeth meethalaldur starfsnaacutemsnemenda er um 25 aacuter en thornoacute ekki siacuteethur hinu aeth 30-40 fleiri stunda naacutem iacute dagskoacutela en vera aeligtti miethaeth vieth foacutelksfjoumllda iacute aacutergoumlngum aacute framhaldsskoacutelaaldri THORNoacute eru ekki taldir meeth thorneir sem stunda fjarnaacutem eetha saeligkja kvoumlldskoacutela
THORNessi haeligga naacutemsframvinda iacuteslenskra framhaldsshyskoacutelanema er afleiething margviacuteslegra galla aacute menntakerfinu iacute bland vieth feacutelagslega thornaeligtti THORNar maacute helst nefna oacutefullnaeliggjandi undirbuacutening stoacuters hoacuteps nemenda uacuter grunnskoacutela og aeth thorneir faacute ekki naacutem og thornjoacutenustu vieth haeligfi iacute framhaldsskoacutela sem aftur leiethir til brotthvarfs Vinna meeth skoacutela og naacutem meeth vinnuhleacuteum stuethlar einnig aeth haeliggarinaacutemsframvindu Loks maacute nefna aeth thorneir sem leggja stund aacute starfsnaacutem virethast flestir hefja thornaeth naacutem eftir tviacutetugt og meethalaldur thorneirra sem ljuacuteka starfsnaacutemi er haacuter
Kyacutepur 114 117
Eistland 139 105
Lettland 105 139
THORNyacuteskaland 105 111
Iacuterland 97 116
Danmoumlrk 91 113
Finnland 89 99
Holland 88109
77 Luacutexemborg 81
Austurriacuteki 76 87
Sviacutethornjoacuteeth 75 70
Lithaacuteen 65 87
Sviss 5591
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland 55
53
44
54
49
53 2012 ()2009 ()
Kroacuteatiacutea 42 39 Heimild Eurostat vinnumarkshy
aethskoumlnnun
Vieth umbaeligtur aacute menntakerfi thornarf aeth horfa til margra thornaacutetta Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir hins vegar svo ekki verethur um villst aeth thornaeth er oacuteskynsamlegt aeth reyna aeth vinna aeth of moumlrgum breytingum iacute einu Farsaeliglla er aeth einbeita seacuter aeth nokkrum houmlfueththornaacutettum sem liacuteklegastir eru til aeth skilamestum aacutevinningi baeligethi til lengri og skemmri tiacutema
Mynd 15 - Brotthvarf iacute Evroacutepuloumlndum2009 og 2012
443 Tyrkland 396 312Spaacutenn 249271 Malta 226 312Portuacutegal 208 213Iacutesland 201 192 Iacutetaliacutea 176 Hlutfall ungs foacutelks aacute 166 Ruacutemeniacutea 174 aldrinum 18-24 aacutera sem
Noregur 176 hefur hvorki lokieth proacutefi 148 157 uacuter framhaldsskoacutela neacute er
Bretland 135 143
skraacuteeth iacute skoacutela Aacute Iacuteslandi ESB 127 var thornetta hlutfall 20 Buacutelgariacutea 147 aacuterieth 2012 125
Belgiacutea 120 111
Makedoacuteniacutea 117 162
Frakkland 116 122
Ungverjaland 115112
Grikkland 114 144
21
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mynd 16 - Atvinnuthornaacutetttaka foacutelks aacute aldrinum 18-24 aacutera ndash miethaeth vieth fyrstaaacutersfjoacuterethung aacuter hvert
Vinna meeth skoacutela og thornaeth aeth ungt foacutelk hverfur tiacutemabundieth fraacute naacutemi til aeth stunda vinnu stuethlar ma aeth haeliggri naacutemsshyframvindu
Heimild Hagstofa Iacuteslands
80
75
70
65
60 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Mynd 17 ndash Hlutfall dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum af mannfjoumllda 16-20 aacutera
Haacutett hlutfall eldri nemenda skyacuterir aethfjoumlldi dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum er 30 haeligrri en mannfjoumlldi 16 - 20 aacutera
Heimild Hagstofa Iacuteslands
150
130
110
90
80 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
22
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacuteslendingar eru ekki einir um aeth vilja baeligta menntakerfi sitt og viacuteetha erlendis hefur skapast mikil reynsla og thornekking aacute thornroacuteun og umboacutetum aacute thornviacute sviethi THORNar hafa menn rannsakaeth menntakerfi iacute althornjoacuteethlegu samhengi og safnaeth miklum goumlgnum thornar aeth luacutetandi sem hefur gert fraeligethimoumlnnum kleift aeth bera saman hvaetha aethferethir gefast best og hvaetha thornaeligttir reynast oumlrethugastir viethureignar (UNESCOIIEP 2012)
THORNoacutett taka megi seacuter tiltekin menntakerfi til THORNjoacuteethverjar staethieth iacute thorneirri truacute aeth menntakerfi thorneirra fyrirmyndar verethur einnig aeth hafa misjafnar vaeligri meethal hinna bestu iacute heimi en niethurstoumlethur aethstaeligethur iacute huga og finna thornaacute leieth sem fellur aeth PISA syacutendu aeth aacuterangur thornyacuteskra nemenda iacute lestri menningu og stoumlethu skoacutelakerfisins iacute hverju landi var thornaacute undir meethaltali OECD riacutekja Aacuterangur thornyacuteskra Aacuteherslur eiga heldur ekki aeth vera hinar soumlmu thornegar nemenda iacute lesskilningi og oumlethrum greinum PISA reynt er aeth gera saeligmilegt menntakerfi miethlungi hefur batnaeth aeth miklum mun siacuteethan og er THORNyacuteskalandgott og thornegar menn vilja gera aacutegaeligtt menntakerfi nuacute vel yfir meethaltali OECD iacute oumlllum greinum framuacuterskarandi (McKinsey 2010)
Umbaeligtur aacute menntakerfi veretha ekki innleiddar og Iacuteslendingar geta margt af oumlethrum thornjoacuteethum laeligrt iacute byggethar aacute engu thornaeligr thornurfa traustan grundvoumlll sem thornessum efnum baeligethi thorneim sem standa iacute fremstu thornolir sliacutekar breytingar Skoacutelakerfi viacuteetha um heim roumleth iacute althornjoacuteethlegum samanburethi og einnig hinum hafa aeth miklu leyti buacuteieth vieth thornrotlaust tilraunastarf sem naacuteeth hafa aeth baeligta stoumlethu siacutena verulega Maacute thornar og thornroacuteun undanfarna aacuteratugi THORNar er Iacutesland engin nefna Asiacuteuloumlnd svo sem Singapuacuter Suethur-Koacutereu og undantekning Nuacute maacute halda thornviacute fram aeth thornaeth seacute Japan en einnig vestraelign loumlnd aacute boreth vieth Finnland merki um einlaeliggan aacutesetning yfirvalda og skoacutelafoacutelks THORNyacuteskaland Holland Poacutelland og sum fylki Kanada til umboacuteta en hitt verethur einnig aeth jaacuteta aeth thornetta Gjarna er viacutesaeth til thorness aacuterangurs sem naacuteethst hefur iacute starf hefur oft reynst sundurlaust yfirsyacutenin oacuteljoacutes Ontario-fylki iacute Kanada og verethur reynslan thornar gereth og aacuterangurinn eftir thornviacute aeth nokkru umtalsefni heacuter
Iacute leiethbeiningum UNESCO um framthornroacuteun mennta-Einnig maacute seacuterstaklega benda aacute breytingu til kerfis eru tilgreindir aacutetta lykilthornaeligttir aacuterangursriacutekra batnaethar iacute THORNyacuteskalandi thornar sem menn toacuteku til og varanlegra umboacuteta iacute menntamaacutelum Heacuter skal oacutespilltra maacutelanna eftir slaeligmar niethurstoumlethur uacuter fyrstu gereth stutt grein fyrir thorneim meeth daeligmum um PISA-koumlnnuninni aacuterieth 2000 Fram aeth thornviacute houmlfethu uacutetfaeligrslu thorneirra iacute oumlethrum loumlndum
23
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan voumlll
1 Faacute og metnaetharfull markmieth raunhaeligf vel iacutegrundueth og opinber
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og verkgreina jafnt sem liacutekamsraeligktar enda er thornaeth til skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki thorness fallieth aeth styrkja meginmarkmieth eins og laeligsi kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan Loks er mikilvaeliggt aeth muna aeth maeliglingarnar eru voumlll THORNessi markmieth aeligttu aeth hafa thornyacuteethingu fyrir gerethar til thorness aeth geta brugethist vieth ef umbaeligturnar almenning og menntakerfieth iacute heild og vera kynnt laacuteta aacute seacuter standa en ekki til thorness aeth refsa opinberlega Eins aeligttu thornau aeth vera maeliglanleg aacute viethkomandi skoacutelum einhvern haacutett svo aeth haeliggt vaeligri aeth fylgjast meeth thornviacute hvernig miethaethi og bregethast vieth THORNoacute skyldi Ontario-fylki setti seacuter tvouml maeliglanleg meginshyvarast aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute maeliglingarnar markmieth iacute umboacutetum sem hoacutefust thornar aacuterieth 2003 Aeth svo aeth thornaeligr fari ekki aeth raacuteetha foumlr td meeth thornviacute aeth 75 nemenda naeligethu aacutegaeligtisaacuterangri (e performing leggja houmlfuethaacuteherslu aacute aeth allir standist proacutef iacute staeth at high level) iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi iacute thorness aeth veita raungoacuteetha og varanlega menntun grunnskoacutelum og aeth 85 nemenda uacutetskrifuethust Ljoacutemandi aacuterangur aacute proacutefi er liacutetils virethi einn og seacuter uacuter framhaldsskoacutela (e high school) aacute tilsettum ef hann er ekki iacute goacuteethu samraeligmi vieth thornaeth sem aacute tiacutema Fyrra markmiethieth er maeliglt meeth samraeligmdum undan fer og eftir raunverulega haeligfni nemenda proacutefum iacute 3 og 6 bekk en hieth siacuteethara meeth uacutetskriftarshyog fjoumllbreytilega kennslu iacute samraeligmi vieth thornarfir og toumllum THORNraacutett fyrir aeth meginaacuteherslan vaeligri loumlgeth aacute aacutehuga nemendanna lestur og staeligrethfraeligethi var einnig loumlgeth aukin aacutehersla
aacute heilbrigethi og listir Nokkur haeligtta er aacute aeth thornegar til kastanna kemur einskorethist aacuteherslur skoacutela um of vieth thornessi faacuteu meginmarkmieth og aeth aethrir thornaeligttir skoacutelastarfs geti orethieth uacutet undan THORNviacute aeligtti aacutefram aeth leggja raeligkt vieth breidd iacute naacutemsframboethi td aacute sviethi list- og
2 Uppbyggilegar umbaeligtur fyrir alla iacute oumlllum skoacutelum
THORNegar raacuteethist er iacute nauethsynlegar umbaeligtur gaeligtir Jaacutekvaeligethni og hvatning uacutetilokar hins vegar ekki oft tilhneigingar til aeth gera thornaeth aacute neikvaeligethum gagnryacuteni Alltaf maacute gera betur og menntakerfieth forsendum skoacutelar kennarar og nemendur standi og einstakir skoacutelar aeligttu aeth meta aacutebendingar um sig illa og thornviacute neyethist stjoacuternvoumlld til thorness aeth griacutepa thornaeth sem betur maacute fara Einnig thornarf aeth gaeligta thorness iacute taumana Reynslan syacutenir aeth raunverulegum aeth umbaeligturnar taki til allra en verethi ekki aetheins iacute umboacutetum verethur ekki komieth aacute meeth miethstyacuterethum thorneim skoacutelum sem verr standa Iacute oumlllum skoacutelum eru breytingum eetha beinum fyrirmaeliglum aeth ofan Setja nemendur sem geta gert betur og leggja thornarf kapp aeligtti fram umboacutetaaacuteaeligtlun fyrir menntakerfieth og aacute aeth munur iacute frammistoumlethu verethi sem minnstur innleietha aacute thornann haacutett aeth skoacutelafoacutelk sjaacutei seacuter hag iacute henni hvort sem er milli kynja landsvaeligetha eetha uppruna og vilji vinna aeth framgangi hennar innan hvers skoacutela Ella kunna bestu aacuteform aeth veretha aeth engu
24
3 Uppbygging getu til breytinga
Til thorness aeth naacute fram breytingum thornarf thornekkingu og haeligfni fjaacutermagn og stuethning og einnig staethfastan vilja Til thorness aeth umbaeligtur naacuteist fram iacute hverjum skoacutela thornarf getan til sliacutekra breytinga aeth vera fyrir hendi innan thorneirra Hana getur thornurft aeth byggja upp samhlietha undirbuacuteningi aeth hinum eiginlegumarkmiethum
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter THORNviacute er auethvitaeth ekki thornannig farieth sjaacutelf stefnubreytingin leiethir ekki til framfara heldur hvernig tekst aeth vinna uacuter henni Efla thornarf aacutehuga getu og aacutebyrgethartilfinningu thorneirra sem iacute skoacutelum starfa til aeth naacute tilsettum aacuterangri THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth hvetja aacutefram til goacuteethra verka og veita stuethning Aetheins thornannig er haeliggt aeth gera kroumlfu um aacuterangur
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter
THORNaeth er lykilatriethi aeth kennarar faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra aeth vinna aeth umboacutetum aacute siacutenum heimavelli Sliacutek kunnaacutetta er margslungin og thornviacute thornarf uppbygging hennar aeth vera fjoumllbreytileg um leieth og stuethlaeth er aeth thornviacute aeth foacutelk laeligri hvaeth af oumlethru baeligethi innan skoacutela og meeth samvinnu milli skoacutela Starfsthornroacuteun iacute skoacutelakerfinu aeligtti aeth miethast vieth thornaeth aacuten thorness thornoacute aeth missa sjoacutenar aacute meginmarkmiethinu sem er aeligvinlega aeth naacute fram jaacutekvaeligethum breytingum hjaacute nemendum og betri aacuterangri thorneirra
Iacute breytingastarfinu iacute Ontario var mikil aacutehersla loumlgeth aacute aeth byggja upp thornekkingu og haeligfni iacute menntakerfinu og viacuteethtaeligkur stuethningur veittur vieth aeth baeligta kennslu meeth td starfsthornroacuteun kennara mati og leiethbeiningum vieth aacuteaeligtlanagereth og baeligttu naacutemsefni Komieth var aacute samstarfi milli skoacutela og fraeligethsluumdaeligma og samtoumlk kennara og skoacutelastjoacuternenda toacuteku thornar virkan thornaacutett
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
25
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast
4 Viacuteethtaeligkt samstarf innan menntakerfisins undir styrkri forystu
Til aeth naacute fram varanlegum umboacutetum skiptir maacuteli aeth foacutelk um menntakerfieth thornvert og endilangt seacute samstiga um thornaeligr Mikilvaeliggt er aeth viacuteethtaeligk eining riacuteki um umboacutetaaacuteaeligtlanirnar innleiethingu thorneirra og framkvaeligmd thornoacute svo aeth skoethanir kunni aeth vera skiptar um leiethirnar THORNannig thornarf oumlfluga talsmenn breytinganna innan sem utan skoacutelakerfisins THORNaeth er hvorki einfalt neacute fljoacutetlegt aeth afla aacuteformunum sliacuteks stuethnings iacute thornjoacuteethfeacutelaginu en thornaeth er braacuteethnauethsynlegt
Stjoacuternvoumlld thornurfa ljoacuteslega aeth hafa forystu iacute umboacutetastarfinu og stilla saman margviacuteslega strengi Jafnframt er nauethsynlegt aeth leita leiethtoga meethal kennara stjoacuternenda sveitarstjoacuternarmanna samtaka kennara nemenda og foreldra til aeth fylgja thornviacute eftir Stuethla thornarf aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett iacute umboacutetastarfinu
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast Aacuteaeligtlanir geta ekki komieth iacute staeth aethgeretha Meeth thornviacute aeth byggja markvisst upp forystu um umboacutetastarfieth er baeligethi stuethlaeth aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett og aeth thornaeth reynist langvinnt
Umboacutetamoumlnnum haeligttir oft til aeth truacutea thornviacute aeth allir hljoacuteti aeth vera sama sinnis og thorneir Sliacutekt er auethvitaeth ekki raunin foacutelk hefur misjoumlfn viethhorf og skilning aacute hlutunum Sameiginleg framtiacuteetharsyacuten sprettur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur thornarf aeth vinna aeth henni THORNviacute thornurfa stjoacuternvoumlld aeth eiga virk samskipti vieth alla thornaacute sem hlut eiga aeth maacuteli og gefa thorneim kost aacute aeth koma sjoacutenarmiethum siacutenum aacute framfaeligri Ekki er siacuteethur
mikilvaeliggt aeth naacute til almennings meeth upplyacutesingum um umboacutetaaacuteform faacute reglulega fram opinbera umraeligethu og viethhalda almennri saacutett um thornau
Sliacutek samskipti mega hvorki vera spuni neacute einhlietha aacutevarp hins opinbera heldur aeligttu thornau aeth snuacuteast um aeth draga fram oacuteliacutek sjoacutenarmieth og taka tillit til thorneirra Laeligra af thornviacute sem vel maeliglist fyrir og hvaeth thornykir ekki skila aacuterangri Reglulega (og eftir thornviacute sem tilefni gefast til) aeligtti svo aeth uacutetbuacutea og koma aacute framfaeligri upplyacutesingum til fjoumllmiethla og almennings THORNaeligr eiga ekki aetheins aeth luacuteta aeth umboacutetaaacuteaeligtluninniheldur einnig aeth oumlethrum thornaacutettum menntakerfisins thornannig maacute koma iacute veg fyrir aeth thorneir seacuteu vanraeligktir thornoacute aacuteherslan seacute aacute umbaeligturnar
Ekki maacute gleyma aethkomu kennara og samtaka thorneirra Umboacutetum iacute menntakerfinu verethur ekki komieth aacute nema meeth goacuteethum kennurum og er stuethningur thorneirra mikils virethi Maacuteli skiptir aeth goacuteethum kennurum bjoacuteethist goacuteeth laun og viethunandi starfsskilyrethi en jafnframt thornarf kennarasteacutettin aeth vera oumlflug iacute siacutenu fagi og njoacuteta trausts iacute samfeacutelaginu
Til thorness aeth naacute samstoumlethu um framgang umboacuteta var iacute Ontario settur aacute foacutet samraacuteethsvettvangur undir stjoacutern menntamaacutelaraacuteethherra sem helstu samstarfsaethilar aacutettu aethild aeth Aacuteethur en raacuteethist var iacute umbaeligturnar hafethi skorist iacute odda milli stjoacuternvalda og kennara en meeth thornviacute aeth leggja mikla raeligkt vieth samstarfieth og fela samtoumlkum kennara framkvaeligmd aacute tilteknum thornaacutettum umboacutetanna naacuteethist aeth endurvinna traust milli aethila Einnig var loumlgeth houmlfuethaacutehersla aacute aeth miethla upplyacutesingum um framgang umboacutetanna til almennings og koma aacute samstarfi vieth nemendur og foreldra
26
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim
5 Laeligrdoacutemar af nyacuteskoumlpun rannsoacuteknum og goumlgnum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim Sliacutek thornekking er grunnur goacuteethra breytinga og nyacutebreytni Samt er thornaeth svo aeth fjoumllmoumlrg thornroacuteunarverkefni hafa ekki verieth grundvoumlllueth aacute traustri thornekkingu hvorki um thornaeth sem fyrir er neacute hvaeth best hefur reynst annars staethar Eins er of sjaldan lagt mat aacute aacuterangurinn THORNraacutett fyrir aeth thornekking aacute umboacutetum iacute menntun hafi aukist hefur oft minna orethieth uacuter hagnyacutetingu hennar Iacute thornviacute samhengi skiptir td maacuteli aeth kennarasteacutettin nyacuteti seacuter rannsoacuteknir og afrakstur sprotaverkefna til aeth baeligta kennslu
Leggja aeligtti aukna aacuteherslu aacute aeth nyacuteta rannsoacuteknir og vel heppnaeth thornroacuteunarstarf til aeth breyta aacuteherslum iacute skoacutelastarfi Eins maacute nyacuteta betur goumlgn um naacutemsaacuterangur nemenda Ekki til thorness aeth refsa skoacutelum eetha daeligma nemendur heldur til thorness aeth vinna uacuter thorneim og nyacuteta til uacuterboacuteta thornar sem skoacuterinn kreppir THORNaeth aacute til daeligmis vieth um niethurstoumlethur skimunarproacutefa samraeligmdra proacutefa eetha niethurstoumlethur PISA
Til thorness aeth skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld taki aacutebyrgeth aacute aacuterangri nemenda er lagt til aeth fylgst seacute meeth
gt framvindu miethaeth vieth eigin getu og markmieth gt samanburethi vieth aethra skoacutela og sveitarfeacuteloumlg gt frammistoumlethu miethaeth vieth thornaeth sem best gerist
heima og erlendis
Siacuteethast en ekki siacutest aeligttu skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld aeth gefa thornviacute seacuterstakan gaum hvernig stuethla megi aeth thornviacute aeth fleiri nemendur naacutei viethunandi aacuterangri
Iacute oumlethrum loumlndum hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute aeth byggja upp goacuteeth upplyacutesingakerfi um nemendur en einnig leitast vieth aeth koma aacute samstarfi skoacutela og thorneirra sem stunda menntarannsoacuteknir
6 Aacutehersla aacute lykilaethgerethir aacuten thorness aeth thornaeth komi niethur aacute oumlethrum thornaacutettum
Reynslan syacutenir aeth til lengdar er mjoumlg erfitt aetheinbeita seacuter aeth afmoumlrkuethum lykilmarkmiethumhvort heldur horft er til einstakra skoacutela eetha menntakerfisins iacute heild THORNraacutett fyrir goacuteethan aacutesetning getur margt dreift huganum aacute langri leieth reglulega er skipt um poacutelitiacuteska forystu og samfeacutelagieth getur tekieth verulegum breytingum THORNviacute er mikilvaeliggt
aeth reyna aeth sjaacute fyrir hvaeth geti helst orethieth til aeth trufla thornaeth aeth menn haldi markaethri stefnu og gera raacuteethstafanir til aeth koma iacute veg fyrir aeth lykilstjoacuternendur missi sjoacutenar aacute henni Um leieth aeligtti aeth vera til farvegur fyrir aethra thornaeligtti skoacutelastarfsins og thornaeth sem ber aeth houmlndum svo aeth thornviacute megi sinna eins og thornoumlrf krefur
27
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu
7 Betri nyacuteting fjaacutermuna iacute menntakerfinu
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum vekja aacute thorneim athygli og skapa hvata en thorneim thornarf aeth verja af kostgaeligfni thornar sem thornoumlrf er aacute Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu Sem
8 Vandaeth til innleiethingar umboacuteta
Innleiething aethgeretha til aeth naacute settum markmiethumer oft vandasoumlm Huacuten maacute ekki vera oacutesveigjanleg framkvaeligmdaacuteaeligtlun heldur thornarf aeth taka tillit til aethstaeligethna og nauethsynlegra breytinga
Tveir thornaeligttir innleiethingarinnar eru seacuterstaklega mikilvaeliggir annars vegar almennur stuethningshyur vieth hana og hins vegar moumlguleikar menntashymaacutelayfirvalda til aeth veita henni forystu og styethja vieth hana Yfirleitt er sjoacutenum ekki beint naeliggjanlega aeth thornessum thornaacutettum
Stefnumoacutetunin sjaacutelf meeth viacuteethtaeligku samraacuteethi getur tekieth langan tiacutema en eftirfylgnin er oft takmoumlrkueth Til thorness aeth innleietha breytingar iacute menntakerfi thornurfa thorneir sem vinna aeth thornviacute verkefni aeth faacute goacuteethan stuethning THORNetta hefur viacuteetha verieth leyst meeth thornviacute aeth raacuteetha raacuteethgjafa og verkefnisstjoacutera og soumlmuleiethis meeth thornviacute aeth auka samstarf milli aethila kennara skoacutelastjoacuternenda og fraeligethsluyfirvalda
daeligmi um aacuteherslur af thornviacute taginu maacute nefna aukinn beinan stuethning vieth naacutem og kennslu og aeth komieth seacute aacute fjaacuterhagslegri umbun fyrir aacuterangur THORNannig er iacute sumum loumlndum miethaeth vieth aeth skoacutelar sem sinna nemendum meeth miklar thornarfir geti umbunaeth kennurum thorneirra seacuterstaklega og raacuteethieth til siacuten reynslumeiri kennara
Meeth thornviacute aeth vinna aeth umboacutetum meeth thornessum haeligtti toacutekst menntamaacutelayfirvoumlldum iacute Ontario aeth naacute verulegum aacuterangri aacute aacuterunum 2003-2009 THORNar voru sett markmieth um aeth 75 nemenda iacute 3 og 6 bekk grunnskoacutela aeligttu aeth naacute haacuteu stigi iacute lesskilningi og staeligrethfraeligethilaeligsi og aeth 85 framhaldsskoacutelanema brautskraacuteethust aacute tilskildum tiacutema Meeth samstilltu aacutetaki toacutekst aacute thornessum sex aacuterum aeth fjoumllga thorneim sem naacuteethu laacutegmarksviethmiethum iacute lestri ritun og laeligsi aacutestaeligrethfraeligethi uacuter 54 iacute 67 Aacute soumlmu aacuterum joacutekst hlutshyfall thorneirra sem luku framhaldsskoacutela uacuter 67 iacute 79
Heacuter hefur verieth stiklaeth aacute stoacuteru um thornaeligr aacuteherslur sem unnieth hefur verieth aeth iacute Ontario og viacuteethar thornar sem goacuteethur aacuterangur hefur naacuteethst iacute menntamaacutelum
Verethur nuacute vikieth aeth tilloumlgum um hvernig koma megi aacute umboacutetum heacuter aacute landi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
28
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Ef tekieth er mieth af reynslu annarra thornjoacuteetha er margt sem bendir til thorness aeth meeth skipulegum langtiacutemaaethgerethum verethi unnt aeth baeligta stoumlethu iacuteslensks menntakerfis
Smaeligeth landsins gerir thornaeth auethveldara aeth naacute Heacuter er lagt til aeth farieth verethi aeth reynslu annarra oumlllum hlutaetheigandi saman um sameiginleg thornjoacuteetha og sett faacute og skyacuter markmieth yacutett undir jaacutekvaeligeth markmieth og stilla saman strengi en innri viethhorf og getu til breytinga Jafnframt verethi haft styrkur menntakerfisins og nuacutetiacutemalegir innviethir viacuteethtaeligkt samstarf og stuethlaeth aeth thornviacute aeth forysta samfeacutelagsins auka einnig liacutekur aacute aeth sami aacuterangur um umbaeligturnar verethi oacuteskorueth Siacuteethast en ekki siacutest naacuteist vieth aeth mennta ungt foacutelk heacuter aacute landi og thornar verethi loumlgeth aacutehersla aacute rannsoacuteknir thornekkingarmiethlun og sem best tekst til erlendis stuethning vieth skoacutelastarf
Markmieth um lestur Hlutfall thorneirra sem naacute grunnviethmiethum (2 stig) iacute lesskilningi PISA fari uacuter 79 (2012) iacute 90 2018
Mikilvaeliggt er aeth skapa jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs og aeth allir geti naacuteeth aacuterangri iacute lestri Iacute thornviacute felst aeth ungt foacutelk seacute hvatt til aeth lesa fjoumllbreytilegt efni baeligethi heima og iacute skoacutela THORNaeth felur einnig iacute seacuter aeth thorneir sem annast lestrarkennslu beri aacutebyrgeth aacute aeth allir nemendur hafi vieth lok grunnskoacutela oumlethlast aacutekveethna grundvallarfaeligrni iacute lestri og lesskilningi THORNaeth aacute vieth um kennara og annaeth starfsfoacutelk skoacutela foreldra og skoacutelanefndir sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld menntamaacutela Um leieth er nauethsynlegt aeth innan menntakerfisins seacute haeliggt aeth koma til moacutets vieth misjafnar thornarfir nemenda og aeth rannsakaeth verethi meeth kerfisbundnum haeligtti hvaetha aethferethir skila bestum aacuterangri
Iacute skyacuterslu um lestrarkennslu iacute Evroacutepu er fjallaeth um thornaeth sem maacuteli skiptir til aeth baeligta lestur oglesskilning Oacutetalmargt utan skoacutela og innan hefur aacutehrif aacute lestur en aacute grundvelli althornjoacuteethlegra rannsoacutekna og samanburethar milli landa maacute greina mikilvaeliggustu thornaeligttina (Eurydice 2011)
Grunn aeth lestrarnaacutemi thornarf aeth leggja thornegar iacute leikskoacutela meeth skipulegri maacuteloumlrvun markvissum lestri fyrir boumlrnin umraeligethum um thornaeth sem lesieth er og meeth thornviacute aeth yacuteta undir aacutehuga aacute lestri Iacute grunnskoacutela
liggi fyrir skilgreind viethmieth sem komi skyacutert fram iacute aethalnaacutemskraacute eetha meeth oumlethrum haeligtti um lestrarhaeligfni og hvernig huacuten er dyacutepkueth jafnt og thorneacutett fram aacute unglingastig meeth fjoumllbreyttum haeligtti
Ekkert eykur faeligrni iacute lestri eins og thornaeth aeth lesa Eftir thornviacute sem nemendur lesa meira og fjoumllbreyttara efni eykst skilningur thorneirra og loumlngun til aeth lesa meira THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth fjoumllbreytt naacutemsefni seacute nyacutett vieth kennslu ss dagbloumleth tiacutemarit skaacuteldsoumlgur fraeligethirit og rafraelignn texti Ekki maacute heldur gleyma aeth heimilin gegna lykilhlutverki Mikilvaeliggt er aeth foreldrar lesi fyrir boumlrn en ekki siacuteethur aeth thorneir hvetji thornau til aeth lesa sjaacutelf og hjaacutelpi thorneim vieth thornaeth og seacuteugoacuteethar fyrirmyndir
Almenn hvatning um aeth foacutelk lesi meira er goacuteethra gjalda vereth Sliacutekt houmlfethar thornoacute fremur til thorneirra sem eru vel laeligsir en siacuteethur til hinna sem er stirt um lestur eetha hafa liacutetinn aacutehuga THORNaacute skiptir maacuteli aeth nyacuteta rafraelignt efni og nyacutemiethla og fjoumllbreytta framsetningu efnis sem houmlfethar frekar til yngri kynsloacuteethanna
Mikilvaeliggt er aeth greina moumlgulegan lestrarvanda barna snemma thornviacute aeth thorneim mun auethveldara
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
29
Heimild OECD Education at a Glance 2013
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute 1-7 bekk grunnskoacutela er hlutfall moacuteethurshymaacutelskennslu aacute Iacuteslandi mun laeliggra en iacute samanshyburetharloumlndum
verethur aeth vinda ofan af honum meeth seacutertaeligkum kennsluaethferethum og thornjaacutelfun THORNegar aacute leikskoacutelastigi er haeliggt aeth sjaacute viacutesbendingar um hugsanlegalestrarerfiethleika siacuteethar meir og um aeth gera aeth nyacuteta tiacutemann til thorness aeth afstyacutera thorneim meeth thornviacute aeth leggja raeligkt vieth hljoacuteethkerfisvitund nemenda
Iacutehlutun vegna lestraroumlrethugleika er oft oacutemarkviss Niethurstoumlethur PIRLS-koumlnnunar aacute lestri (2006) leiddu iacute ljoacutes aeth 44 nemenda iacute Evroacutepuloumlndum aacutettu kost aacute stuethningi aethstoetharfoacutelks vegna lestrarvanda en hins vegar aacutettu aetheins 25 nemenda kost aacute thornjoacutenustu seacuterfraeligethings iacute lestri Oft er loumlng bieth eftir thornjoacutenustu seacuterfraeligethings svo sem vegna maacutelroumlskunar en skjoacutet viethbroumlgeth vieth sliacutekum vanda skipta miklu maacuteli Meeth thornviacute aeth betrumbaeligta kunnaacutettu kennara til aeth greina og bregethast vieth lestrarvanda maacute naacute miklum aacuterangri THORNar geta skyacuter viethmieth um lestrarfaeligrni aacute hverju naacutemsstigi hjaacutelpaeth
Til thorness aeth baeligta lestrarfaeligrni og skilning unglinga aacute floacuteknari og seacuterhaeligfethari texta er mikilvaeliggt aeth thornjaacutelfa lesturinn iacute yacutemsum naacutemsgreinum Margt bendir aacute hinn boacuteginn til thorness aeth kennarar seacuteu mjoumlg misvel undir thornaeth buacutenir og thornviacute thornarf aeth stilla saman strengi iacute skoacutelum hvaeth thornennan thornaacutett varethar allt fraacute upphafi til loka grunnskoacutela
THORNegar horft er til kennslustunda iacute grunnskoacutelum er hlutfall moacuteethurmaacutelskennslu af heildinni mun laeliggra heacuter en iacute naacutegrannaloumlndunum Iacute nyacuterri aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela var hlutur iacuteslenskushykennslu nokkueth aukinn en thornraacutett fyrir thornaeth er huacuten hlutfallslega mun minni en moacuteethurmaacutelskennsla iacute samanburetharloumlndum
Mynd 18 - Moacuteethurmaacutelskennsla sem hlutfall af heildarkennslustundafjoumllda aacuteIacuteslandi og iacute samanburetharloumlndum 2011
35
30
25
20
15
10
5
0 Danmoumlrk Finnland Noregur ESBIacutesland
30
Moumlgulegar aethgerethir
1 Hlutur moacuteethurmaacutelskennslu iacute viethmiethunarshystundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela verethi aukinn
2 Sett verethi viethmieth um laacutegmarkshaeligfni iacute lestri aacute tilteknum stigum grunnskoacutelans thornmt lestrarhraetha lesskilning orethaforetha og ritfaeligrni iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacute
3 Reglubundnar maeliglingar aacute lesskilningi verethi samhaeligfethar meeth greinandi proacutefum allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela og niethurstoumlethurnar nyacutettar aacute markvissan haacutett Loumlgbundin samraeligmd koumlnnunarproacutef verethi nyacutett iacute sama skyni svo og laeligsisproacutef iacute framhaldsskoacutelum
4 Nemendur af erlendum uppruna njoacuteti seacuterstaks stuethnings meeth thornaeth fyrir augum aeth thorneir naacuteisoumlmu faeligrni iacute lesskilningi og aethrir nemendur
5 Hver leikskoacuteli og grunnskoacuteli geti brugethist jafnoacuteethum vieth viacutesbendingum um lestrarvanda einstakra nemenda Kennarar faacutei thornjaacutelfun og stuethning til thorness aeth bregethast vieth
6 Allir leikshy og grunnskoacutelar setji seacuter laeligsisstefnu iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacuter og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga
7 Yacutett verethi undir jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs iacute thornjoacuteethshyfeacutelaginu og nemendur hvattir til aeth lesa seacuter til aacutenaeliggju utan skoacutela
8 Foreldrar verethi virkjaethir til aeth vekja aacutehuga aacute lestri og styethja vieth lestrarnaacutem barna sinna
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
31
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Markmieth um naacutemsframvindu Hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi aacute tilskildum tiacutema fari uacuter 44 (2011) iacute 60 2018
Til aeth naacute thornessu markmiethi er lagt til aeth aacutehersla verethi loumlgeth aacute thornrjaacute thornaeligtti
gt Endurskipulagning naacutemstiacutema gt Aethgerethir gegn brotthvarfi gt Betri starfsmenntun
Endurskipulagning naacutemstiacutema
Iacutesland sker sig uacuter oumlethrum loumlndum thornegar kemur aeth lengd naacutems fram aeth haacuteskoacutela (sjaacute mynd 19) Aetheins um 44 thorneirra sem hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela uacutetskrifast um tviacutetugt eftir fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur nemenda sem hefja haacuteskoacutelanaacutem heacuter aacute landi er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
THORNaeth hversu faacuteir ljuacuteka framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema og hve naacutemsframvindan er misjoumlfn eftir naacutemsbrautum gefur til kynna aeth endurskoetha thornurfi naacutemsskipulag iacute framhaldsskoacutelum og thornar meeth lengd naacutemstiacutema og uppbyggingu naacutemsbrauta ekki siacutest iacute starfsmenntun
Meeth thornviacute aeth endurskipuleggja naacutemstiacutema iacute framshyhaldsskoacutelum og taka aukieth tillit til mismunandi thornarfa yacutemissa nemendahoacutepa maacute stuethla aeth thornviacute aeth fleiri ljuacuteki naacutemi aacute skilgreindum tiacutema Naacutemsferill nemenda iacute framhaldsskoacutela er mislangur baeligethi eftir thornviacute aacute hvaetha naacutemsbraut thorneir innritast og hvort thorneir hefja naacutem iacute bekkjar- eetha aacutefangaskoacutela Auk thorness koma nemendur misvel undirbuacutenir uacuter grunnskoacutela og sumir framhaldsskoacutelar velja nemendur inn eftir einkunnum iacute boacuteklegum greinum aacute meethan aethrir taka vieth oumlllum umsaeligkjendum
Meethalnaacutemstiacutemi thorneirra sem innritast aacute stuacutedentsshynaacutemsbrautir er iacute nokkueth foumlstum skorethum og aeth jafnaethi fjoumlgur aacuter hjaacute flestum Iacute aacutefangakerfinu er
meiri sveigjanleiki meeth naacutemslok Athygli vekur aeth 22 luku naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum iacute aacutefangaskoacutelum en sambaeligrilegt hlutfall var einungis 05 iacute bekkjarskoacutelum Iacute thorneim framhaldsskoacutelum thornar sem reynsla er fengin af thornriggja aacutera naacutemsbrautum hefur staeligrstur hluti nemenda kosieth aeth ljuacuteka naacutemi aacute thornremur aacuterum eetha 70 iacute Kvennaskoacutelanum og 57 iacute Menntaskoacutela Borgarfjarethar
Iacute Kvennaskoacutelanum byacuteethst nemendum hefethbundieth boacuteknaacutem til stuacutedentsproacutefs aacutesamt almennri braut Nemendum gefst kostur aacute aeth ljuacuteka naacutemi aacute 3 3frac12 eetha 4 aacuterum Samhlietha styttingu naacutemstiacutemavoru nyacutejar naacutemsbrautir settar aacute foacutet naacutemsmat var endurskoethaeth og gereth gangskoumlr aeth betri nyacutetingu aacute skoacutelaaacuterinu Aacutefangar kjarnagreina aacute stuacutedentsproacutefsbrautum eru skilgreindir fraacute 2 thornrepi og thornviacute er skoumlrun vieth naacutemsefni grunnskoacutela minni en aacuteethur var Menntaskoacuteli Borgarfjarethar hefur lengt skoacutelaaacuterieth meeth svipuethum haeligtti og Kvennaskoacutelinn og breytt nyacutetingu thorness aacutesamt thornviacute aeth naacutemsbrautir og naacutemsmat var endurskoethaeth
Nemendur sem innritast aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir bekkjarskoacutela ljuacuteka langflestir proacutefi aacute fjoacuterum aacuterum en miethaeth vieth reynslu Kvennaskoacutelans gaeligti stoacuter hluti thorneirra lokieth naacutemi aacute thornremur aacuterum Iacute nuacuteverandi kerfi lyacutekur nuacute thornegar um fimmtungur nemenda iacute aacutefangaskoacutelum naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum
Meeth thornviacute aeth endurskoetha uppbyggingu naacutemsbrauta og naacutemstiacutema aacute oacuteliacutekum brautum maeligtti baeligta naacutemsframvindu nemenda Einnig kemur til greina aeth setja skyacuterari moumlrk um naacutemstiacutema og aldur Iacute flestum oumlethrum loumlndum er miethaeth vieth aeth foacutelk ljuacuteki naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir tiltekinn aldur Iacute Noregi veretha nemendur td aeth hafa lokieth naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir 25 aacutera aldur en eftir thornaeth
32
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Iacuteslenskir nemendur sem hefja haacuteskoacutelanaacutem hafa aeth baki fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur thorneirra er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
er naacutem thorneirra skilgreint sem fullorethinsfraeligethsla og fer thornaacute fram iacute oumlethrum stofnunum Naacutem iacute framhaldsskoacutelum iacute Danmoumlrku tekur thornrjuacute aacuter Nemendur eldri en 25 aacutera eru skilgreindir sem bdquofullorethnirldquo og thornoacutett thorneir geti aacutefram stundaeth naacutem iacute framhaldsskoacutelum velja thorneir seacuterleiethir aeligtlaethar fullorethnum nemendum Iacute Sviacutethornjoacuteeth thornurfa nemendur aeth hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela iacute siacuteethasta lagi aacuterieth sem thorneir veretha tuttugu aacutera og hafa thornaacute thornrjuacute aacuter til thorness aeth ljuacuteka naacutemi Allir eiga siacuteethan reacutett aacute naacutemi iacute fullorethinsfraeligethslustofnunum sveitarfeacutelaga
Iacute nyacutelegum uacutettektum althornjoacuteethlegra aethila aacute efnahagsshylegri stoumlethu Iacuteslands (OECD 2013 McKinsey 2012) er einatt bent aacute aeth mikill aacutevinningur vaeligri af thornviacute aeth stytta naacutemstiacutema til stuacutedentsproacutefs um eitt eetha tvouml aacuter thornannig aeth hann vaeligri sambaeligrilegur vieth oumlnnur loumlnd Er bent aacute aeth stytta megi naacutemstiacutema baeligethi iacutegrunnskoacutelum og framhaldsskoacutelum um eitt aacuter
Iacute loumlgum um grunnskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacute grunnshyskoacutela hefur ekki verieth gert raacuteeth fyrir styttingu naacutemstiacutema aacute thornviacute skoacutelastigi Fremur hefur verieth horft til sveigjanlegra skila milli grunn- og framhaldsskoacutela thornannig aeth grunnskoacutelanemar geti stytt seacuter leieth annaethhvort meeth thornviacute aeth taka framhaldsskoacutelaaacutefanga aacute meethan thorneir eru enn iacute grunnskoacutela eetha meeth thornviacute aeth innritast iacute framhaldsskoacutela beint uacuter 9 bekk aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum sem eru skilgreind iacute aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela
Um thornessar mundir er verieth aeth gera uacutettekt aacute aacutehrifum stefnunnar um skoacutela aacuten aethgreiningar aacute grunnskoacutela og seacuterfraeligethithornjoacutenustu sveitarfeacutelaga iacute leik- og grunnskoacutelum Jafnframt mun Iacutesland taka thornaacutett iacute samanburetharuacutettekt OECD aacute nyacutetingu fjaacutermagns og annarra aethfanga iacute grunnskoacutelum miethaeth vieth aacuterangur THORNessar uacutettektir munu vafalaust skila gagnlegum upplyacutesingum um stoumlethu grunnskoacutelans
Mynd 19 - Lengd skoacutelagoumlngu aacute boacutekshynaacutemsbrautum framhaldsskoacutela iacute Evroacutepu
Aldur
14 15 16 17 18 19 20
Iacutesland Noregur
Danmoumlrk
Sviacutethornjoacuteeth
Finnland
THORNyacuteskaland
Iacutetaliacutea
Eistland
Lettland
Lithaacuteen
Luacutexemborg
Buacutelgariacutea
Ungverjaland
Poacutelland
Ruacutemeniacutea
Spaacutenn
Malta
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland
Sviss
Bretland
Iacuterland
Belgiacutea
Grikkland
Frakkland
Portuacutegal
Kyacutepur
Holland
Austurriacuteki Heimild Eurydice The structshyure of the European education systems 20132014
33
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
35
Lestur vieth lok grunnskoacutela
hlutfall thorneirra sem eru iacute efstu tveimur thornrepunum iacute lesskilningi iacute PISA hefur laeligkkaeth uacuter 33 aacuterieth 2000 iacute 25 aacuterieth 2012 eetha um aacutetta proacutesentustig
Iacute Noregi og Danmoumlrku hefur tekist aeth faeligkka thorneim sem eru iacute laeliggsta haeligfnithornrepi lesskilnings iacute PISA Aacute Iacuteslandi og iacute Sviacutethornjoacuteeth hefur hins vegar sigieth aacute oacutegaeligfuhliethina og standa thornau nuacute lakast afNorethurloumlndunum aeth thornessu leyti (sjaacute mynd 8)
Hlutfall thorneirra sem ekki geta lesieth seacuter til gagns hefur haeligkkaeth uacuter 15 aacuterieth 2000 iacute 21 aacuterieth 2012
Iacute flestum loumlndum er toumlluverethur kynjamunur iacute lesskilningi og standa piltar verr aeth viacutegi en stuacutelkur Svo er einnig aacute Iacuteslandi og var hlutfall pilta iacute neethstu haeligfnithornrepunum aacuterieth 2009 24 en einungis 9 stuacutelkna Aacuterieth 2012 versnaethi staethan nokkueth og voru thornaacute 298 straacutekanna undir thornrepi 2 en 121 stelpnanna
Mynd 7 - Hlutfallsleg dreifing iacuteslenskra nemenda aacute haeligfnithornrep lesskilnings iacutePISA 2000-2012
PISA 2012
PISA 2009
PISA 2006
PISA 2003
PISA 2000
Undir thornrepi 1 () THORNrep 1 () THORNrep 2 () THORNrep 3 () THORNrep 4 () THORNrep 5 ()
8 13 25 30 19 6
5 12 22 2231 9
7 13 25 30 19 6
7 12 24 30 21 7
4 11 22 31 24 9 Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnshyun
Mynd 8 - Hlutfall straacuteka og stelpna aacute Norethurloumlndum sem ekki geta lesieth seacuter tilgagnslsquolsquo
30
25
20
15
10
5
0 Sviacutethornjoacuteeth Noregur Danmoumlrk Finnland
Iacutesland og Sviacutethornjoacuteeth standa nuacute lakast af Norethurshyloumlndum hvaeth lesskilning varethar
Straacutekar StelpurOECD meethaltal
Iacutesland Heimild OECD PISA-koumlnnun 2012 Naacutemsmatsstofnun
15
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Nokkur munur er eftir buacutesetu og undanfarin aacuter hefur lesskilningi hrakaeth meira viacuteethast hvar aacute landsbyggethinni en aacute houmlfuethborgarsvaeligethinu (sjaacute mynd 9) Vesturland er eina landsvaeligethieth sem baeligtir aacuterangur sinn iacute lesskilningi milli aacuteranna 2000 og 2012
Nemendum af erlendum uppruna hefur undanfarin aacuter fjoumllgaeth mjoumlg iacute grunnskoacutelum landsins THORNaeth er seacuterstakt aacutehyggjuefni aeth margir thorneirra virethast ekki naacute aeth foacuteta sig iacute grunnskoacutelum thornar sem aacuterangur thorneirra iacute lestri er mun lakari en hinna sem hafa iacuteslensku aeth moacuteethurmaacuteli
Af ofansoumlgethu maacute sjaacute aeth nauethsynlegt er aeth Iacuteslendingar athugi seacuterstaklega hvernig baeligta megi lesskilning og faeligkka thorneim sem bdquoekki geta lesieth seacuter til gagnsldquo THORNar er staetha drengja seacuterstakt aacutehyggjuefni Viethbroumlgethin thornurfa thornviacute aeth taka mieth af oacuteliacutekri stoumlethu kynjanna Soumlmuleiethis thornarf aeth huga aeth thornviacute hvernig baeligta megi frammistoumlethu nemenda aacute landsbyggethinni sem og innflytjenda
16
Lestur vieth lok grunnskoacutela
Mynd 9 - Meethaltalsaacuterangur iacute lesskilningi eftir landshlutum aacuterin 2000 til 2012
530
520
510
500
490
480
470
460
450
440 Reykjaviacutek Naacutegr Rvk Suethurnes Vesturland Vestfirethir Norethurlv Norethurle Austurland Suethurland -28 PISA stig -12 PISA stig -29 PISA stig +9 PISA stig -24 PISA stig -44 PISA stig -44 PISA stig -63 PISA stig -19 PISA stig
518
508
491 496
472
482 490 488
522 521
490
478
511
464 467
458
471
443
Mynd 10 - THORNroacuteun iacute lesskilningi hjaacute innfaeligddum og innflytjendum 2000 til 2012
Lesskilningi hefur hrakshyaeth meira viacuteethast hvar aacute landsbyggethinni ogmunurinn milli landsshybyggethar og houmlfuethshyborgarsvaeligethisins aukist
Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
Nemendum af erlendshy520 um uppruna hefur
undanfarin aacuter fjoumllgaeth
thorneirra virethast ekki naacute aeth foacuteta sig iacute grunnskoacutelum 460 thornar sem aacuterangur thorneirra iacute lestri er mun lakari en440 hinna sem hafa iacuteslensku aeth moacuteethurmaacuteli
420
Innfaeligddir 400 Landieth iacute heild Innflytjendur
380
500
480
mjoumlg iacute grunnskoacutelum landsins THORNaeth er seacuterstakt aacutehyggjuefni aeth margir
PISA 2000 PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009 PISA 2012 Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
17
722
721
709
699
694
688
104
71
679
159
146
Mynd 11 - Hlutfall thorneirra sem ljuacutekaproacutefi uacuter framhaldsskoacutela aacute skilgreind-um tiacutema
761 10
613 187
613
593 133
589 226
588 52
574 251
567 149
Greining aacute naacutemsframvindu eftir naacutemsbrautum syacutenir aeth naacutemstiacutemi er mjoumlg mismunandi eftir thornviacute aacute hvaetha braut nemandi hoacutef naacutem Koumlnnueth voru afdrif 4161 nemanda sem innritaethist iacute framhaldsskoacutela aacuterieth
Japan 928 2007 Nemendurnir skiptust aacute brautir eins og syacutent er aacute mynd 12
Sloacuteveniacutea
Poacutelland
Bandariacutekin
Iacuterland
Iacutesrael
Sloacutevakiacutea
762
795
868
87
881
855 27
Eins og fram kemur aacute myndinni innritast um 27 nemenda aacute almennar brautir um 60 nemenda innritast beint aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir en einungis 14 aacute starfsnaacutemsbrautir Til samanburethar maacute geta thorness aeth innan Evroacutepusambandsins innritast um 50 nemenda aacute starfsnaacutemsbrautir
Bretland
Ungverjaland
Meethaltal
Belgiacutea
Finnland
Austurriacuteki
Sviacutethornjoacuteeth
Kanada
Eistland Vorieth 2013 eftir sex skoacutelaaacuter skiptist hoacutepurinn eins og mynd 13 syacutenir Af thorneim 2441 sem innrituethust aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir framhaldsskoacutela haustieth 2007 luku 1879 naacutemi meeth stuacutedentsproacutefi eetha 769 Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 41 aacuter aeth meethaltali (hafa verethur iacute huga aeth nemendum var aetheins fylgt eftir iacute 6 aacuter til vors 2013) Af thorneim 1720 sem innrituethust aacute aethrar brautir en boacuteknaacutemsbrautir til stuacutedentsproacutefs luku 395 eetha 23 stuacutedentsproacutefi Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 47 aacuter Athygli vekur aeth naeligrri 70 thorneirra 1124 sem innrituethust aacute almennar brautir houmlfethu
Danmoumlrk
Holland ekki lokieth naacutemi sex aacuterum siacuteethar Um 55 thorneirra sem innrituethust aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth
Frakkland naacutemi aeth loknum sex skoacutelaaacuterum
Noregur
Spaacutenn
Nyacuteja Sjaacuteland Aldursdreifing nemenda iacute starfsnaacutemi og boacuteknaacutemi er afar oacuteliacutek enda ljuacuteka faeligrri iacute fyrrnefnda hoacutepnum naacutemi aacute tilsettum tiacutema Aacuterieth 2012 var meethalaldur
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Iacutesland sker sig uacuter hoacutepi helstu samanburetharlanda iacute thornviacute hversu faacuteir ljuacuteka naacutemi uacuter framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema Aetheins um 44 thorneirra sem innshyrituethust iacute framhaldsskoacutela haustieth 2003 houmlfethu lokieth naacutemi aacute skilgreindum naacutemstiacutema (sem aeth jafnaethi er fjoumlgur aacuter heacuter aacute landi) og tveimur aacuterum eftir thornann tiacutema houmlfethu einungis 58 brautskraacuteethst
Lokieth aacute skilgreindum naacutemstiacutema Lokieth tveimur aacuterum eftir skilgreindan naacutemstiacutema
Heimild OECD Education at a Glance 2013
54
451 292
442 141 IacuteslandLuacutexemborg
Mexiacutekoacute framhaldsskoacutelanema aacute boacuteknaacutemsbrautum 187 aacuter en 44 thorneirra voru 25 aacutera eetha eldri Iacute starfsnaacutemi er aldursdreifing allt oumlnnur meethalaldur nemenda var 252 aacuter en 355 voru 25 aacutera eetha
18
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Um 70 thorneirra sem innritast aacute almennar brautir og um 55 thorneirra sem innritast aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth naacutemi 6 aacuterum siacuteethar
Mynd 12 - Innritun nemenda uacuter 10 bekk grunnskoacutela aacutebrautir framhaldsskoacutela haust 2007
27
59
14
Meeth stuacutedentsbrautum er aacutett vieth brautir sem lyacutekshyur meeth stuacutedentsproacutefi Starfsnaacutemsbrautir veita undirbuacutening fyrir stoumlrf ss iacute iethn- eetha heilbrigethisshygreinum og fela yfirleitt iacute seacuter verklega thornjaacutelfun Aacute almenna braut innrit- ast yfirleitt thorneir nemshyendur sem uppfylla ekkikroumlfur um inntoumlku aacute aethrar brautir framhaldsshyskoacutela
Almennar brautir Starfsnaacutemsbtautir Stuacutedentsbrautir
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
Mynd 13 - Staetha nemenda sem innrituethust 2007 sex aacuterum siacuteethar
100
80
60
40
20
0 Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Almennar brautir
Lokieth starfsnaacutemsproacutefi Ekki lokieth neinu proacutefi
Lokieth stuacutedentsproacutefi
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
19
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
eldri (sjaacute mynd 14) THORNessi athugun aacute naacutemsferli eins aacutergangs og upplyacutesingar um aldur nemendagefa almennar viacutesbendingar um aeth naacutemsferill nemenda seacute oacuteliacutekur eftir thornviacute hvort thorneir hefja naacutem aacutestuacutedentsnaacutemsbrautum eetha starfsnaacutemsbrautum Margir sem hverfa fraacute naacutemi hefja siacuteethar naacutem aacutestarfsnaacutemsbrautum eftir aeth hafa verieth iacute vinnu Einnig er vitaeth aeth sumir sem ljuacuteka stuacutedentsproacutefi hefja siacuteethan starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi
Leietha maacute aeth thornviacute liacutekur aeth laacutegt hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi heacuter aacute landi geti aacutett raeligtur iacute baacutegum lesskilningi sem birtist ma iacutethornviacute hversu haacutett hlutfall thorneirra sem hefja naacutem aacutealmennum brautum (70) ljuacuteka ekki naacutemi THORNeirsem hefja naacutem aacute almennri braut hafa margirhverjir ekki naacuteeth fullnaeliggjandi aacuterangri iacute grunnskoacutela og virethast ekki foacuteta sig iacute framhaldsskoacutela Einnig verethur aeth teljast liacuteklegt aeth nemendur velji seacuterekki naacutemsbrautir vieth haeligfi Ofangreind atriethi eru oacutetviacuteraeligethar viacutesbendingar um alvarlegar brotalamir iacute skipulagi og uppbyggingu naacutemsins naacutemsraacuteethgjoumlf og vaeligntingum nemenda til sjaacutelfra siacuten og naacutemsins
Brotthvarf uacuter skoacutela er ekki skilgreint aacute sama haacutett iacute oumlllum loumlndum og stofnunum Iacute rannsoacutekn OECD aacute brautskraacuteningu nyacutenema aacute framhaldsskoacutelastigisem aacuteethur var minnst aacute var miethaeth vieth aeth thorneirnemendur sem ekki houmlfethu lokieth proacutefi sex aacuterum eftir innritun og ekki voru lengur skraacuteethir iacute skoacutela hefethuhorfieth uacuter naacutemi Aacute Iacuteslandi houmlfethu 29 thorneirra sem innrituethust ekki lokieth proacutefi eftir sex aacuter og voru ekki skraacuteethir iacute neinn skoacutela en 13 voru enn skraacuteethir iacute skoacutela eftir sex aacuter aacuten thorness aeth ljuacuteka naacutemi
Hagstofa Evroacutepusambandsins Eurostat safnarupplyacutesingum fraacute hagstofum Evroacutepulanda semkanna brotthvarf (e early school leavers) iacute vinnushymarkaethskoumlnnunum en thornar er brotthvarf skilgreint sem thornaeth hlutfall 18-24 aacutera foacutelks sem ekki hefur lokieth oumlethru naacutemi eftir grunnskoacutela og ekki hefur verieth iacute naacutemi eetha starfsthornjaacutelfun siacuteethustu fjoacuterar vikur aacuteethur en koumlnnunin er gereth
Goumlgn Hagstofu Evroacutepusambandsins benda til thorness aeth brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu seacuteeinna haeligst aacute Iacuteslandi eetha um 20 (sjaacute mynd 15)
Mynd 14 - Aldursdreifing nemenda aacute stuacutedents- og starfsnaacutemsbrautumhaustieth 2012
Meethalaldur nemenda aacute boacuteknaacutemsbrautum er 187 aacuter en 252 aacute starfsshynaacutemsbrautum
Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Meethalaldur
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuterInnu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
2500
2000
1500
1000
500
0 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
2020
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu er einna haeligst aacute Iacuteslandi
Ef litieth er til thorneirra landa thornar sem brotthvarfsshyhlutfallieth er haeligrra en aacute Iacuteslandi svo sem Spaacutenar Moumlltu Portuacutegals og Tyrklands maacute sjaacute aeth mun hraethar hefur gengieth iacute thornessum loumlndum aeth draga uacuter brotthvarfi uacuter naacutemi en heacuter aacute landi Samkvaeligmt goumlgnum Eurostat droacutest brotthvarf aacute Iacuteslandi aetheins saman um 12 aacute aacuterunum 2009-2012 og thornviacute er oacutehaeligtt aeth segja aeth thornoumlrf seacute aacute aacutehrifariacutekum aethgerethum ef Iacutesland aacute aeth eiga moumlguleika aacute aeth naacute thornviacute markmiethi sem flest Evroacutepuriacuteki hafa sett seacuter aeth brotthvarf verethi undir 10 aacuterieth 2020
Atvinnuthornaacutetttaka ungs foacutelks er mikil heacuter aacute landi (sjaacute mynd 16) sem kann aeth auka liacutekur aacute brotthvarfi og thornviacute aeth nemendum saeligkist naacutemieth seint Afleiethingar af haeliggri naacutemsframvindu iacute framhaldsskoacutela og miklu brotthvarfi eru ma thornaeligr aeth margir snuacutea aftur til naacutems eftir tviacutetugt THORNaeth seacutest td aacute thornviacute aeth meethalaldur starfsnaacutemsnemenda er um 25 aacuter en thornoacute ekki siacuteethur hinu aeth 30-40 fleiri stunda naacutem iacute dagskoacutela en vera aeligtti miethaeth vieth foacutelksfjoumllda iacute aacutergoumlngum aacute framhaldsskoacutelaaldri THORNoacute eru ekki taldir meeth thorneir sem stunda fjarnaacutem eetha saeligkja kvoumlldskoacutela
THORNessi haeligga naacutemsframvinda iacuteslenskra framhaldsshyskoacutelanema er afleiething margviacuteslegra galla aacute menntakerfinu iacute bland vieth feacutelagslega thornaeligtti THORNar maacute helst nefna oacutefullnaeliggjandi undirbuacutening stoacuters hoacuteps nemenda uacuter grunnskoacutela og aeth thorneir faacute ekki naacutem og thornjoacutenustu vieth haeligfi iacute framhaldsskoacutela sem aftur leiethir til brotthvarfs Vinna meeth skoacutela og naacutem meeth vinnuhleacuteum stuethlar einnig aeth haeliggarinaacutemsframvindu Loks maacute nefna aeth thorneir sem leggja stund aacute starfsnaacutem virethast flestir hefja thornaeth naacutem eftir tviacutetugt og meethalaldur thorneirra sem ljuacuteka starfsnaacutemi er haacuter
Kyacutepur 114 117
Eistland 139 105
Lettland 105 139
THORNyacuteskaland 105 111
Iacuterland 97 116
Danmoumlrk 91 113
Finnland 89 99
Holland 88109
77 Luacutexemborg 81
Austurriacuteki 76 87
Sviacutethornjoacuteeth 75 70
Lithaacuteen 65 87
Sviss 5591
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland 55
53
44
54
49
53 2012 ()2009 ()
Kroacuteatiacutea 42 39 Heimild Eurostat vinnumarkshy
aethskoumlnnun
Vieth umbaeligtur aacute menntakerfi thornarf aeth horfa til margra thornaacutetta Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir hins vegar svo ekki verethur um villst aeth thornaeth er oacuteskynsamlegt aeth reyna aeth vinna aeth of moumlrgum breytingum iacute einu Farsaeliglla er aeth einbeita seacuter aeth nokkrum houmlfueththornaacutettum sem liacuteklegastir eru til aeth skilamestum aacutevinningi baeligethi til lengri og skemmri tiacutema
Mynd 15 - Brotthvarf iacute Evroacutepuloumlndum2009 og 2012
443 Tyrkland 396 312Spaacutenn 249271 Malta 226 312Portuacutegal 208 213Iacutesland 201 192 Iacutetaliacutea 176 Hlutfall ungs foacutelks aacute 166 Ruacutemeniacutea 174 aldrinum 18-24 aacutera sem
Noregur 176 hefur hvorki lokieth proacutefi 148 157 uacuter framhaldsskoacutela neacute er
Bretland 135 143
skraacuteeth iacute skoacutela Aacute Iacuteslandi ESB 127 var thornetta hlutfall 20 Buacutelgariacutea 147 aacuterieth 2012 125
Belgiacutea 120 111
Makedoacuteniacutea 117 162
Frakkland 116 122
Ungverjaland 115112
Grikkland 114 144
21
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mynd 16 - Atvinnuthornaacutetttaka foacutelks aacute aldrinum 18-24 aacutera ndash miethaeth vieth fyrstaaacutersfjoacuterethung aacuter hvert
Vinna meeth skoacutela og thornaeth aeth ungt foacutelk hverfur tiacutemabundieth fraacute naacutemi til aeth stunda vinnu stuethlar ma aeth haeliggri naacutemsshyframvindu
Heimild Hagstofa Iacuteslands
80
75
70
65
60 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Mynd 17 ndash Hlutfall dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum af mannfjoumllda 16-20 aacutera
Haacutett hlutfall eldri nemenda skyacuterir aethfjoumlldi dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum er 30 haeligrri en mannfjoumlldi 16 - 20 aacutera
Heimild Hagstofa Iacuteslands
150
130
110
90
80 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
22
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacuteslendingar eru ekki einir um aeth vilja baeligta menntakerfi sitt og viacuteetha erlendis hefur skapast mikil reynsla og thornekking aacute thornroacuteun og umboacutetum aacute thornviacute sviethi THORNar hafa menn rannsakaeth menntakerfi iacute althornjoacuteethlegu samhengi og safnaeth miklum goumlgnum thornar aeth luacutetandi sem hefur gert fraeligethimoumlnnum kleift aeth bera saman hvaetha aethferethir gefast best og hvaetha thornaeligttir reynast oumlrethugastir viethureignar (UNESCOIIEP 2012)
THORNoacutett taka megi seacuter tiltekin menntakerfi til THORNjoacuteethverjar staethieth iacute thorneirri truacute aeth menntakerfi thorneirra fyrirmyndar verethur einnig aeth hafa misjafnar vaeligri meethal hinna bestu iacute heimi en niethurstoumlethur aethstaeligethur iacute huga og finna thornaacute leieth sem fellur aeth PISA syacutendu aeth aacuterangur thornyacuteskra nemenda iacute lestri menningu og stoumlethu skoacutelakerfisins iacute hverju landi var thornaacute undir meethaltali OECD riacutekja Aacuterangur thornyacuteskra Aacuteherslur eiga heldur ekki aeth vera hinar soumlmu thornegar nemenda iacute lesskilningi og oumlethrum greinum PISA reynt er aeth gera saeligmilegt menntakerfi miethlungi hefur batnaeth aeth miklum mun siacuteethan og er THORNyacuteskalandgott og thornegar menn vilja gera aacutegaeligtt menntakerfi nuacute vel yfir meethaltali OECD iacute oumlllum greinum framuacuterskarandi (McKinsey 2010)
Umbaeligtur aacute menntakerfi veretha ekki innleiddar og Iacuteslendingar geta margt af oumlethrum thornjoacuteethum laeligrt iacute byggethar aacute engu thornaeligr thornurfa traustan grundvoumlll sem thornessum efnum baeligethi thorneim sem standa iacute fremstu thornolir sliacutekar breytingar Skoacutelakerfi viacuteetha um heim roumleth iacute althornjoacuteethlegum samanburethi og einnig hinum hafa aeth miklu leyti buacuteieth vieth thornrotlaust tilraunastarf sem naacuteeth hafa aeth baeligta stoumlethu siacutena verulega Maacute thornar og thornroacuteun undanfarna aacuteratugi THORNar er Iacutesland engin nefna Asiacuteuloumlnd svo sem Singapuacuter Suethur-Koacutereu og undantekning Nuacute maacute halda thornviacute fram aeth thornaeth seacute Japan en einnig vestraelign loumlnd aacute boreth vieth Finnland merki um einlaeliggan aacutesetning yfirvalda og skoacutelafoacutelks THORNyacuteskaland Holland Poacutelland og sum fylki Kanada til umboacuteta en hitt verethur einnig aeth jaacuteta aeth thornetta Gjarna er viacutesaeth til thorness aacuterangurs sem naacuteethst hefur iacute starf hefur oft reynst sundurlaust yfirsyacutenin oacuteljoacutes Ontario-fylki iacute Kanada og verethur reynslan thornar gereth og aacuterangurinn eftir thornviacute aeth nokkru umtalsefni heacuter
Iacute leiethbeiningum UNESCO um framthornroacuteun mennta-Einnig maacute seacuterstaklega benda aacute breytingu til kerfis eru tilgreindir aacutetta lykilthornaeligttir aacuterangursriacutekra batnaethar iacute THORNyacuteskalandi thornar sem menn toacuteku til og varanlegra umboacuteta iacute menntamaacutelum Heacuter skal oacutespilltra maacutelanna eftir slaeligmar niethurstoumlethur uacuter fyrstu gereth stutt grein fyrir thorneim meeth daeligmum um PISA-koumlnnuninni aacuterieth 2000 Fram aeth thornviacute houmlfethu uacutetfaeligrslu thorneirra iacute oumlethrum loumlndum
23
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan voumlll
1 Faacute og metnaetharfull markmieth raunhaeligf vel iacutegrundueth og opinber
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og verkgreina jafnt sem liacutekamsraeligktar enda er thornaeth til skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki thorness fallieth aeth styrkja meginmarkmieth eins og laeligsi kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan Loks er mikilvaeliggt aeth muna aeth maeliglingarnar eru voumlll THORNessi markmieth aeligttu aeth hafa thornyacuteethingu fyrir gerethar til thorness aeth geta brugethist vieth ef umbaeligturnar almenning og menntakerfieth iacute heild og vera kynnt laacuteta aacute seacuter standa en ekki til thorness aeth refsa opinberlega Eins aeligttu thornau aeth vera maeliglanleg aacute viethkomandi skoacutelum einhvern haacutett svo aeth haeliggt vaeligri aeth fylgjast meeth thornviacute hvernig miethaethi og bregethast vieth THORNoacute skyldi Ontario-fylki setti seacuter tvouml maeliglanleg meginshyvarast aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute maeliglingarnar markmieth iacute umboacutetum sem hoacutefust thornar aacuterieth 2003 Aeth svo aeth thornaeligr fari ekki aeth raacuteetha foumlr td meeth thornviacute aeth 75 nemenda naeligethu aacutegaeligtisaacuterangri (e performing leggja houmlfuethaacuteherslu aacute aeth allir standist proacutef iacute staeth at high level) iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi iacute thorness aeth veita raungoacuteetha og varanlega menntun grunnskoacutelum og aeth 85 nemenda uacutetskrifuethust Ljoacutemandi aacuterangur aacute proacutefi er liacutetils virethi einn og seacuter uacuter framhaldsskoacutela (e high school) aacute tilsettum ef hann er ekki iacute goacuteethu samraeligmi vieth thornaeth sem aacute tiacutema Fyrra markmiethieth er maeliglt meeth samraeligmdum undan fer og eftir raunverulega haeligfni nemenda proacutefum iacute 3 og 6 bekk en hieth siacuteethara meeth uacutetskriftarshyog fjoumllbreytilega kennslu iacute samraeligmi vieth thornarfir og toumllum THORNraacutett fyrir aeth meginaacuteherslan vaeligri loumlgeth aacute aacutehuga nemendanna lestur og staeligrethfraeligethi var einnig loumlgeth aukin aacutehersla
aacute heilbrigethi og listir Nokkur haeligtta er aacute aeth thornegar til kastanna kemur einskorethist aacuteherslur skoacutela um of vieth thornessi faacuteu meginmarkmieth og aeth aethrir thornaeligttir skoacutelastarfs geti orethieth uacutet undan THORNviacute aeligtti aacutefram aeth leggja raeligkt vieth breidd iacute naacutemsframboethi td aacute sviethi list- og
2 Uppbyggilegar umbaeligtur fyrir alla iacute oumlllum skoacutelum
THORNegar raacuteethist er iacute nauethsynlegar umbaeligtur gaeligtir Jaacutekvaeligethni og hvatning uacutetilokar hins vegar ekki oft tilhneigingar til aeth gera thornaeth aacute neikvaeligethum gagnryacuteni Alltaf maacute gera betur og menntakerfieth forsendum skoacutelar kennarar og nemendur standi og einstakir skoacutelar aeligttu aeth meta aacutebendingar um sig illa og thornviacute neyethist stjoacuternvoumlld til thorness aeth griacutepa thornaeth sem betur maacute fara Einnig thornarf aeth gaeligta thorness iacute taumana Reynslan syacutenir aeth raunverulegum aeth umbaeligturnar taki til allra en verethi ekki aetheins iacute umboacutetum verethur ekki komieth aacute meeth miethstyacuterethum thorneim skoacutelum sem verr standa Iacute oumlllum skoacutelum eru breytingum eetha beinum fyrirmaeliglum aeth ofan Setja nemendur sem geta gert betur og leggja thornarf kapp aeligtti fram umboacutetaaacuteaeligtlun fyrir menntakerfieth og aacute aeth munur iacute frammistoumlethu verethi sem minnstur innleietha aacute thornann haacutett aeth skoacutelafoacutelk sjaacutei seacuter hag iacute henni hvort sem er milli kynja landsvaeligetha eetha uppruna og vilji vinna aeth framgangi hennar innan hvers skoacutela Ella kunna bestu aacuteform aeth veretha aeth engu
24
3 Uppbygging getu til breytinga
Til thorness aeth naacute fram breytingum thornarf thornekkingu og haeligfni fjaacutermagn og stuethning og einnig staethfastan vilja Til thorness aeth umbaeligtur naacuteist fram iacute hverjum skoacutela thornarf getan til sliacutekra breytinga aeth vera fyrir hendi innan thorneirra Hana getur thornurft aeth byggja upp samhlietha undirbuacuteningi aeth hinum eiginlegumarkmiethum
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter THORNviacute er auethvitaeth ekki thornannig farieth sjaacutelf stefnubreytingin leiethir ekki til framfara heldur hvernig tekst aeth vinna uacuter henni Efla thornarf aacutehuga getu og aacutebyrgethartilfinningu thorneirra sem iacute skoacutelum starfa til aeth naacute tilsettum aacuterangri THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth hvetja aacutefram til goacuteethra verka og veita stuethning Aetheins thornannig er haeliggt aeth gera kroumlfu um aacuterangur
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter
THORNaeth er lykilatriethi aeth kennarar faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra aeth vinna aeth umboacutetum aacute siacutenum heimavelli Sliacutek kunnaacutetta er margslungin og thornviacute thornarf uppbygging hennar aeth vera fjoumllbreytileg um leieth og stuethlaeth er aeth thornviacute aeth foacutelk laeligri hvaeth af oumlethru baeligethi innan skoacutela og meeth samvinnu milli skoacutela Starfsthornroacuteun iacute skoacutelakerfinu aeligtti aeth miethast vieth thornaeth aacuten thorness thornoacute aeth missa sjoacutenar aacute meginmarkmiethinu sem er aeligvinlega aeth naacute fram jaacutekvaeligethum breytingum hjaacute nemendum og betri aacuterangri thorneirra
Iacute breytingastarfinu iacute Ontario var mikil aacutehersla loumlgeth aacute aeth byggja upp thornekkingu og haeligfni iacute menntakerfinu og viacuteethtaeligkur stuethningur veittur vieth aeth baeligta kennslu meeth td starfsthornroacuteun kennara mati og leiethbeiningum vieth aacuteaeligtlanagereth og baeligttu naacutemsefni Komieth var aacute samstarfi milli skoacutela og fraeligethsluumdaeligma og samtoumlk kennara og skoacutelastjoacuternenda toacuteku thornar virkan thornaacutett
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
25
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast
4 Viacuteethtaeligkt samstarf innan menntakerfisins undir styrkri forystu
Til aeth naacute fram varanlegum umboacutetum skiptir maacuteli aeth foacutelk um menntakerfieth thornvert og endilangt seacute samstiga um thornaeligr Mikilvaeliggt er aeth viacuteethtaeligk eining riacuteki um umboacutetaaacuteaeligtlanirnar innleiethingu thorneirra og framkvaeligmd thornoacute svo aeth skoethanir kunni aeth vera skiptar um leiethirnar THORNannig thornarf oumlfluga talsmenn breytinganna innan sem utan skoacutelakerfisins THORNaeth er hvorki einfalt neacute fljoacutetlegt aeth afla aacuteformunum sliacuteks stuethnings iacute thornjoacuteethfeacutelaginu en thornaeth er braacuteethnauethsynlegt
Stjoacuternvoumlld thornurfa ljoacuteslega aeth hafa forystu iacute umboacutetastarfinu og stilla saman margviacuteslega strengi Jafnframt er nauethsynlegt aeth leita leiethtoga meethal kennara stjoacuternenda sveitarstjoacuternarmanna samtaka kennara nemenda og foreldra til aeth fylgja thornviacute eftir Stuethla thornarf aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett iacute umboacutetastarfinu
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast Aacuteaeligtlanir geta ekki komieth iacute staeth aethgeretha Meeth thornviacute aeth byggja markvisst upp forystu um umboacutetastarfieth er baeligethi stuethlaeth aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett og aeth thornaeth reynist langvinnt
Umboacutetamoumlnnum haeligttir oft til aeth truacutea thornviacute aeth allir hljoacuteti aeth vera sama sinnis og thorneir Sliacutekt er auethvitaeth ekki raunin foacutelk hefur misjoumlfn viethhorf og skilning aacute hlutunum Sameiginleg framtiacuteetharsyacuten sprettur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur thornarf aeth vinna aeth henni THORNviacute thornurfa stjoacuternvoumlld aeth eiga virk samskipti vieth alla thornaacute sem hlut eiga aeth maacuteli og gefa thorneim kost aacute aeth koma sjoacutenarmiethum siacutenum aacute framfaeligri Ekki er siacuteethur
mikilvaeliggt aeth naacute til almennings meeth upplyacutesingum um umboacutetaaacuteform faacute reglulega fram opinbera umraeligethu og viethhalda almennri saacutett um thornau
Sliacutek samskipti mega hvorki vera spuni neacute einhlietha aacutevarp hins opinbera heldur aeligttu thornau aeth snuacuteast um aeth draga fram oacuteliacutek sjoacutenarmieth og taka tillit til thorneirra Laeligra af thornviacute sem vel maeliglist fyrir og hvaeth thornykir ekki skila aacuterangri Reglulega (og eftir thornviacute sem tilefni gefast til) aeligtti svo aeth uacutetbuacutea og koma aacute framfaeligri upplyacutesingum til fjoumllmiethla og almennings THORNaeligr eiga ekki aetheins aeth luacuteta aeth umboacutetaaacuteaeligtluninniheldur einnig aeth oumlethrum thornaacutettum menntakerfisins thornannig maacute koma iacute veg fyrir aeth thorneir seacuteu vanraeligktir thornoacute aacuteherslan seacute aacute umbaeligturnar
Ekki maacute gleyma aethkomu kennara og samtaka thorneirra Umboacutetum iacute menntakerfinu verethur ekki komieth aacute nema meeth goacuteethum kennurum og er stuethningur thorneirra mikils virethi Maacuteli skiptir aeth goacuteethum kennurum bjoacuteethist goacuteeth laun og viethunandi starfsskilyrethi en jafnframt thornarf kennarasteacutettin aeth vera oumlflug iacute siacutenu fagi og njoacuteta trausts iacute samfeacutelaginu
Til thorness aeth naacute samstoumlethu um framgang umboacuteta var iacute Ontario settur aacute foacutet samraacuteethsvettvangur undir stjoacutern menntamaacutelaraacuteethherra sem helstu samstarfsaethilar aacutettu aethild aeth Aacuteethur en raacuteethist var iacute umbaeligturnar hafethi skorist iacute odda milli stjoacuternvalda og kennara en meeth thornviacute aeth leggja mikla raeligkt vieth samstarfieth og fela samtoumlkum kennara framkvaeligmd aacute tilteknum thornaacutettum umboacutetanna naacuteethist aeth endurvinna traust milli aethila Einnig var loumlgeth houmlfuethaacutehersla aacute aeth miethla upplyacutesingum um framgang umboacutetanna til almennings og koma aacute samstarfi vieth nemendur og foreldra
26
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim
5 Laeligrdoacutemar af nyacuteskoumlpun rannsoacuteknum og goumlgnum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim Sliacutek thornekking er grunnur goacuteethra breytinga og nyacutebreytni Samt er thornaeth svo aeth fjoumllmoumlrg thornroacuteunarverkefni hafa ekki verieth grundvoumlllueth aacute traustri thornekkingu hvorki um thornaeth sem fyrir er neacute hvaeth best hefur reynst annars staethar Eins er of sjaldan lagt mat aacute aacuterangurinn THORNraacutett fyrir aeth thornekking aacute umboacutetum iacute menntun hafi aukist hefur oft minna orethieth uacuter hagnyacutetingu hennar Iacute thornviacute samhengi skiptir td maacuteli aeth kennarasteacutettin nyacuteti seacuter rannsoacuteknir og afrakstur sprotaverkefna til aeth baeligta kennslu
Leggja aeligtti aukna aacuteherslu aacute aeth nyacuteta rannsoacuteknir og vel heppnaeth thornroacuteunarstarf til aeth breyta aacuteherslum iacute skoacutelastarfi Eins maacute nyacuteta betur goumlgn um naacutemsaacuterangur nemenda Ekki til thorness aeth refsa skoacutelum eetha daeligma nemendur heldur til thorness aeth vinna uacuter thorneim og nyacuteta til uacuterboacuteta thornar sem skoacuterinn kreppir THORNaeth aacute til daeligmis vieth um niethurstoumlethur skimunarproacutefa samraeligmdra proacutefa eetha niethurstoumlethur PISA
Til thorness aeth skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld taki aacutebyrgeth aacute aacuterangri nemenda er lagt til aeth fylgst seacute meeth
gt framvindu miethaeth vieth eigin getu og markmieth gt samanburethi vieth aethra skoacutela og sveitarfeacuteloumlg gt frammistoumlethu miethaeth vieth thornaeth sem best gerist
heima og erlendis
Siacuteethast en ekki siacutest aeligttu skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld aeth gefa thornviacute seacuterstakan gaum hvernig stuethla megi aeth thornviacute aeth fleiri nemendur naacutei viethunandi aacuterangri
Iacute oumlethrum loumlndum hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute aeth byggja upp goacuteeth upplyacutesingakerfi um nemendur en einnig leitast vieth aeth koma aacute samstarfi skoacutela og thorneirra sem stunda menntarannsoacuteknir
6 Aacutehersla aacute lykilaethgerethir aacuten thorness aeth thornaeth komi niethur aacute oumlethrum thornaacutettum
Reynslan syacutenir aeth til lengdar er mjoumlg erfitt aetheinbeita seacuter aeth afmoumlrkuethum lykilmarkmiethumhvort heldur horft er til einstakra skoacutela eetha menntakerfisins iacute heild THORNraacutett fyrir goacuteethan aacutesetning getur margt dreift huganum aacute langri leieth reglulega er skipt um poacutelitiacuteska forystu og samfeacutelagieth getur tekieth verulegum breytingum THORNviacute er mikilvaeliggt
aeth reyna aeth sjaacute fyrir hvaeth geti helst orethieth til aeth trufla thornaeth aeth menn haldi markaethri stefnu og gera raacuteethstafanir til aeth koma iacute veg fyrir aeth lykilstjoacuternendur missi sjoacutenar aacute henni Um leieth aeligtti aeth vera til farvegur fyrir aethra thornaeligtti skoacutelastarfsins og thornaeth sem ber aeth houmlndum svo aeth thornviacute megi sinna eins og thornoumlrf krefur
27
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu
7 Betri nyacuteting fjaacutermuna iacute menntakerfinu
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum vekja aacute thorneim athygli og skapa hvata en thorneim thornarf aeth verja af kostgaeligfni thornar sem thornoumlrf er aacute Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu Sem
8 Vandaeth til innleiethingar umboacuteta
Innleiething aethgeretha til aeth naacute settum markmiethumer oft vandasoumlm Huacuten maacute ekki vera oacutesveigjanleg framkvaeligmdaacuteaeligtlun heldur thornarf aeth taka tillit til aethstaeligethna og nauethsynlegra breytinga
Tveir thornaeligttir innleiethingarinnar eru seacuterstaklega mikilvaeliggir annars vegar almennur stuethningshyur vieth hana og hins vegar moumlguleikar menntashymaacutelayfirvalda til aeth veita henni forystu og styethja vieth hana Yfirleitt er sjoacutenum ekki beint naeliggjanlega aeth thornessum thornaacutettum
Stefnumoacutetunin sjaacutelf meeth viacuteethtaeligku samraacuteethi getur tekieth langan tiacutema en eftirfylgnin er oft takmoumlrkueth Til thorness aeth innleietha breytingar iacute menntakerfi thornurfa thorneir sem vinna aeth thornviacute verkefni aeth faacute goacuteethan stuethning THORNetta hefur viacuteetha verieth leyst meeth thornviacute aeth raacuteetha raacuteethgjafa og verkefnisstjoacutera og soumlmuleiethis meeth thornviacute aeth auka samstarf milli aethila kennara skoacutelastjoacuternenda og fraeligethsluyfirvalda
daeligmi um aacuteherslur af thornviacute taginu maacute nefna aukinn beinan stuethning vieth naacutem og kennslu og aeth komieth seacute aacute fjaacuterhagslegri umbun fyrir aacuterangur THORNannig er iacute sumum loumlndum miethaeth vieth aeth skoacutelar sem sinna nemendum meeth miklar thornarfir geti umbunaeth kennurum thorneirra seacuterstaklega og raacuteethieth til siacuten reynslumeiri kennara
Meeth thornviacute aeth vinna aeth umboacutetum meeth thornessum haeligtti toacutekst menntamaacutelayfirvoumlldum iacute Ontario aeth naacute verulegum aacuterangri aacute aacuterunum 2003-2009 THORNar voru sett markmieth um aeth 75 nemenda iacute 3 og 6 bekk grunnskoacutela aeligttu aeth naacute haacuteu stigi iacute lesskilningi og staeligrethfraeligethilaeligsi og aeth 85 framhaldsskoacutelanema brautskraacuteethust aacute tilskildum tiacutema Meeth samstilltu aacutetaki toacutekst aacute thornessum sex aacuterum aeth fjoumllga thorneim sem naacuteethu laacutegmarksviethmiethum iacute lestri ritun og laeligsi aacutestaeligrethfraeligethi uacuter 54 iacute 67 Aacute soumlmu aacuterum joacutekst hlutshyfall thorneirra sem luku framhaldsskoacutela uacuter 67 iacute 79
Heacuter hefur verieth stiklaeth aacute stoacuteru um thornaeligr aacuteherslur sem unnieth hefur verieth aeth iacute Ontario og viacuteethar thornar sem goacuteethur aacuterangur hefur naacuteethst iacute menntamaacutelum
Verethur nuacute vikieth aeth tilloumlgum um hvernig koma megi aacute umboacutetum heacuter aacute landi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
28
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Ef tekieth er mieth af reynslu annarra thornjoacuteetha er margt sem bendir til thorness aeth meeth skipulegum langtiacutemaaethgerethum verethi unnt aeth baeligta stoumlethu iacuteslensks menntakerfis
Smaeligeth landsins gerir thornaeth auethveldara aeth naacute Heacuter er lagt til aeth farieth verethi aeth reynslu annarra oumlllum hlutaetheigandi saman um sameiginleg thornjoacuteetha og sett faacute og skyacuter markmieth yacutett undir jaacutekvaeligeth markmieth og stilla saman strengi en innri viethhorf og getu til breytinga Jafnframt verethi haft styrkur menntakerfisins og nuacutetiacutemalegir innviethir viacuteethtaeligkt samstarf og stuethlaeth aeth thornviacute aeth forysta samfeacutelagsins auka einnig liacutekur aacute aeth sami aacuterangur um umbaeligturnar verethi oacuteskorueth Siacuteethast en ekki siacutest naacuteist vieth aeth mennta ungt foacutelk heacuter aacute landi og thornar verethi loumlgeth aacutehersla aacute rannsoacuteknir thornekkingarmiethlun og sem best tekst til erlendis stuethning vieth skoacutelastarf
Markmieth um lestur Hlutfall thorneirra sem naacute grunnviethmiethum (2 stig) iacute lesskilningi PISA fari uacuter 79 (2012) iacute 90 2018
Mikilvaeliggt er aeth skapa jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs og aeth allir geti naacuteeth aacuterangri iacute lestri Iacute thornviacute felst aeth ungt foacutelk seacute hvatt til aeth lesa fjoumllbreytilegt efni baeligethi heima og iacute skoacutela THORNaeth felur einnig iacute seacuter aeth thorneir sem annast lestrarkennslu beri aacutebyrgeth aacute aeth allir nemendur hafi vieth lok grunnskoacutela oumlethlast aacutekveethna grundvallarfaeligrni iacute lestri og lesskilningi THORNaeth aacute vieth um kennara og annaeth starfsfoacutelk skoacutela foreldra og skoacutelanefndir sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld menntamaacutela Um leieth er nauethsynlegt aeth innan menntakerfisins seacute haeliggt aeth koma til moacutets vieth misjafnar thornarfir nemenda og aeth rannsakaeth verethi meeth kerfisbundnum haeligtti hvaetha aethferethir skila bestum aacuterangri
Iacute skyacuterslu um lestrarkennslu iacute Evroacutepu er fjallaeth um thornaeth sem maacuteli skiptir til aeth baeligta lestur oglesskilning Oacutetalmargt utan skoacutela og innan hefur aacutehrif aacute lestur en aacute grundvelli althornjoacuteethlegra rannsoacutekna og samanburethar milli landa maacute greina mikilvaeliggustu thornaeligttina (Eurydice 2011)
Grunn aeth lestrarnaacutemi thornarf aeth leggja thornegar iacute leikskoacutela meeth skipulegri maacuteloumlrvun markvissum lestri fyrir boumlrnin umraeligethum um thornaeth sem lesieth er og meeth thornviacute aeth yacuteta undir aacutehuga aacute lestri Iacute grunnskoacutela
liggi fyrir skilgreind viethmieth sem komi skyacutert fram iacute aethalnaacutemskraacute eetha meeth oumlethrum haeligtti um lestrarhaeligfni og hvernig huacuten er dyacutepkueth jafnt og thorneacutett fram aacute unglingastig meeth fjoumllbreyttum haeligtti
Ekkert eykur faeligrni iacute lestri eins og thornaeth aeth lesa Eftir thornviacute sem nemendur lesa meira og fjoumllbreyttara efni eykst skilningur thorneirra og loumlngun til aeth lesa meira THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth fjoumllbreytt naacutemsefni seacute nyacutett vieth kennslu ss dagbloumleth tiacutemarit skaacuteldsoumlgur fraeligethirit og rafraelignn texti Ekki maacute heldur gleyma aeth heimilin gegna lykilhlutverki Mikilvaeliggt er aeth foreldrar lesi fyrir boumlrn en ekki siacuteethur aeth thorneir hvetji thornau til aeth lesa sjaacutelf og hjaacutelpi thorneim vieth thornaeth og seacuteugoacuteethar fyrirmyndir
Almenn hvatning um aeth foacutelk lesi meira er goacuteethra gjalda vereth Sliacutekt houmlfethar thornoacute fremur til thorneirra sem eru vel laeligsir en siacuteethur til hinna sem er stirt um lestur eetha hafa liacutetinn aacutehuga THORNaacute skiptir maacuteli aeth nyacuteta rafraelignt efni og nyacutemiethla og fjoumllbreytta framsetningu efnis sem houmlfethar frekar til yngri kynsloacuteethanna
Mikilvaeliggt er aeth greina moumlgulegan lestrarvanda barna snemma thornviacute aeth thorneim mun auethveldara
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
29
Heimild OECD Education at a Glance 2013
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute 1-7 bekk grunnskoacutela er hlutfall moacuteethurshymaacutelskennslu aacute Iacuteslandi mun laeliggra en iacute samanshyburetharloumlndum
verethur aeth vinda ofan af honum meeth seacutertaeligkum kennsluaethferethum og thornjaacutelfun THORNegar aacute leikskoacutelastigi er haeliggt aeth sjaacute viacutesbendingar um hugsanlegalestrarerfiethleika siacuteethar meir og um aeth gera aeth nyacuteta tiacutemann til thorness aeth afstyacutera thorneim meeth thornviacute aeth leggja raeligkt vieth hljoacuteethkerfisvitund nemenda
Iacutehlutun vegna lestraroumlrethugleika er oft oacutemarkviss Niethurstoumlethur PIRLS-koumlnnunar aacute lestri (2006) leiddu iacute ljoacutes aeth 44 nemenda iacute Evroacutepuloumlndum aacutettu kost aacute stuethningi aethstoetharfoacutelks vegna lestrarvanda en hins vegar aacutettu aetheins 25 nemenda kost aacute thornjoacutenustu seacuterfraeligethings iacute lestri Oft er loumlng bieth eftir thornjoacutenustu seacuterfraeligethings svo sem vegna maacutelroumlskunar en skjoacutet viethbroumlgeth vieth sliacutekum vanda skipta miklu maacuteli Meeth thornviacute aeth betrumbaeligta kunnaacutettu kennara til aeth greina og bregethast vieth lestrarvanda maacute naacute miklum aacuterangri THORNar geta skyacuter viethmieth um lestrarfaeligrni aacute hverju naacutemsstigi hjaacutelpaeth
Til thorness aeth baeligta lestrarfaeligrni og skilning unglinga aacute floacuteknari og seacuterhaeligfethari texta er mikilvaeliggt aeth thornjaacutelfa lesturinn iacute yacutemsum naacutemsgreinum Margt bendir aacute hinn boacuteginn til thorness aeth kennarar seacuteu mjoumlg misvel undir thornaeth buacutenir og thornviacute thornarf aeth stilla saman strengi iacute skoacutelum hvaeth thornennan thornaacutett varethar allt fraacute upphafi til loka grunnskoacutela
THORNegar horft er til kennslustunda iacute grunnskoacutelum er hlutfall moacuteethurmaacutelskennslu af heildinni mun laeliggra heacuter en iacute naacutegrannaloumlndunum Iacute nyacuterri aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela var hlutur iacuteslenskushykennslu nokkueth aukinn en thornraacutett fyrir thornaeth er huacuten hlutfallslega mun minni en moacuteethurmaacutelskennsla iacute samanburetharloumlndum
Mynd 18 - Moacuteethurmaacutelskennsla sem hlutfall af heildarkennslustundafjoumllda aacuteIacuteslandi og iacute samanburetharloumlndum 2011
35
30
25
20
15
10
5
0 Danmoumlrk Finnland Noregur ESBIacutesland
30
Moumlgulegar aethgerethir
1 Hlutur moacuteethurmaacutelskennslu iacute viethmiethunarshystundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela verethi aukinn
2 Sett verethi viethmieth um laacutegmarkshaeligfni iacute lestri aacute tilteknum stigum grunnskoacutelans thornmt lestrarhraetha lesskilning orethaforetha og ritfaeligrni iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacute
3 Reglubundnar maeliglingar aacute lesskilningi verethi samhaeligfethar meeth greinandi proacutefum allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela og niethurstoumlethurnar nyacutettar aacute markvissan haacutett Loumlgbundin samraeligmd koumlnnunarproacutef verethi nyacutett iacute sama skyni svo og laeligsisproacutef iacute framhaldsskoacutelum
4 Nemendur af erlendum uppruna njoacuteti seacuterstaks stuethnings meeth thornaeth fyrir augum aeth thorneir naacuteisoumlmu faeligrni iacute lesskilningi og aethrir nemendur
5 Hver leikskoacuteli og grunnskoacuteli geti brugethist jafnoacuteethum vieth viacutesbendingum um lestrarvanda einstakra nemenda Kennarar faacutei thornjaacutelfun og stuethning til thorness aeth bregethast vieth
6 Allir leikshy og grunnskoacutelar setji seacuter laeligsisstefnu iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacuter og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga
7 Yacutett verethi undir jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs iacute thornjoacuteethshyfeacutelaginu og nemendur hvattir til aeth lesa seacuter til aacutenaeliggju utan skoacutela
8 Foreldrar verethi virkjaethir til aeth vekja aacutehuga aacute lestri og styethja vieth lestrarnaacutem barna sinna
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
31
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Markmieth um naacutemsframvindu Hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi aacute tilskildum tiacutema fari uacuter 44 (2011) iacute 60 2018
Til aeth naacute thornessu markmiethi er lagt til aeth aacutehersla verethi loumlgeth aacute thornrjaacute thornaeligtti
gt Endurskipulagning naacutemstiacutema gt Aethgerethir gegn brotthvarfi gt Betri starfsmenntun
Endurskipulagning naacutemstiacutema
Iacutesland sker sig uacuter oumlethrum loumlndum thornegar kemur aeth lengd naacutems fram aeth haacuteskoacutela (sjaacute mynd 19) Aetheins um 44 thorneirra sem hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela uacutetskrifast um tviacutetugt eftir fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur nemenda sem hefja haacuteskoacutelanaacutem heacuter aacute landi er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
THORNaeth hversu faacuteir ljuacuteka framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema og hve naacutemsframvindan er misjoumlfn eftir naacutemsbrautum gefur til kynna aeth endurskoetha thornurfi naacutemsskipulag iacute framhaldsskoacutelum og thornar meeth lengd naacutemstiacutema og uppbyggingu naacutemsbrauta ekki siacutest iacute starfsmenntun
Meeth thornviacute aeth endurskipuleggja naacutemstiacutema iacute framshyhaldsskoacutelum og taka aukieth tillit til mismunandi thornarfa yacutemissa nemendahoacutepa maacute stuethla aeth thornviacute aeth fleiri ljuacuteki naacutemi aacute skilgreindum tiacutema Naacutemsferill nemenda iacute framhaldsskoacutela er mislangur baeligethi eftir thornviacute aacute hvaetha naacutemsbraut thorneir innritast og hvort thorneir hefja naacutem iacute bekkjar- eetha aacutefangaskoacutela Auk thorness koma nemendur misvel undirbuacutenir uacuter grunnskoacutela og sumir framhaldsskoacutelar velja nemendur inn eftir einkunnum iacute boacuteklegum greinum aacute meethan aethrir taka vieth oumlllum umsaeligkjendum
Meethalnaacutemstiacutemi thorneirra sem innritast aacute stuacutedentsshynaacutemsbrautir er iacute nokkueth foumlstum skorethum og aeth jafnaethi fjoumlgur aacuter hjaacute flestum Iacute aacutefangakerfinu er
meiri sveigjanleiki meeth naacutemslok Athygli vekur aeth 22 luku naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum iacute aacutefangaskoacutelum en sambaeligrilegt hlutfall var einungis 05 iacute bekkjarskoacutelum Iacute thorneim framhaldsskoacutelum thornar sem reynsla er fengin af thornriggja aacutera naacutemsbrautum hefur staeligrstur hluti nemenda kosieth aeth ljuacuteka naacutemi aacute thornremur aacuterum eetha 70 iacute Kvennaskoacutelanum og 57 iacute Menntaskoacutela Borgarfjarethar
Iacute Kvennaskoacutelanum byacuteethst nemendum hefethbundieth boacuteknaacutem til stuacutedentsproacutefs aacutesamt almennri braut Nemendum gefst kostur aacute aeth ljuacuteka naacutemi aacute 3 3frac12 eetha 4 aacuterum Samhlietha styttingu naacutemstiacutemavoru nyacutejar naacutemsbrautir settar aacute foacutet naacutemsmat var endurskoethaeth og gereth gangskoumlr aeth betri nyacutetingu aacute skoacutelaaacuterinu Aacutefangar kjarnagreina aacute stuacutedentsproacutefsbrautum eru skilgreindir fraacute 2 thornrepi og thornviacute er skoumlrun vieth naacutemsefni grunnskoacutela minni en aacuteethur var Menntaskoacuteli Borgarfjarethar hefur lengt skoacutelaaacuterieth meeth svipuethum haeligtti og Kvennaskoacutelinn og breytt nyacutetingu thorness aacutesamt thornviacute aeth naacutemsbrautir og naacutemsmat var endurskoethaeth
Nemendur sem innritast aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir bekkjarskoacutela ljuacuteka langflestir proacutefi aacute fjoacuterum aacuterum en miethaeth vieth reynslu Kvennaskoacutelans gaeligti stoacuter hluti thorneirra lokieth naacutemi aacute thornremur aacuterum Iacute nuacuteverandi kerfi lyacutekur nuacute thornegar um fimmtungur nemenda iacute aacutefangaskoacutelum naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum
Meeth thornviacute aeth endurskoetha uppbyggingu naacutemsbrauta og naacutemstiacutema aacute oacuteliacutekum brautum maeligtti baeligta naacutemsframvindu nemenda Einnig kemur til greina aeth setja skyacuterari moumlrk um naacutemstiacutema og aldur Iacute flestum oumlethrum loumlndum er miethaeth vieth aeth foacutelk ljuacuteki naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir tiltekinn aldur Iacute Noregi veretha nemendur td aeth hafa lokieth naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir 25 aacutera aldur en eftir thornaeth
32
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Iacuteslenskir nemendur sem hefja haacuteskoacutelanaacutem hafa aeth baki fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur thorneirra er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
er naacutem thorneirra skilgreint sem fullorethinsfraeligethsla og fer thornaacute fram iacute oumlethrum stofnunum Naacutem iacute framhaldsskoacutelum iacute Danmoumlrku tekur thornrjuacute aacuter Nemendur eldri en 25 aacutera eru skilgreindir sem bdquofullorethnirldquo og thornoacutett thorneir geti aacutefram stundaeth naacutem iacute framhaldsskoacutelum velja thorneir seacuterleiethir aeligtlaethar fullorethnum nemendum Iacute Sviacutethornjoacuteeth thornurfa nemendur aeth hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela iacute siacuteethasta lagi aacuterieth sem thorneir veretha tuttugu aacutera og hafa thornaacute thornrjuacute aacuter til thorness aeth ljuacuteka naacutemi Allir eiga siacuteethan reacutett aacute naacutemi iacute fullorethinsfraeligethslustofnunum sveitarfeacutelaga
Iacute nyacutelegum uacutettektum althornjoacuteethlegra aethila aacute efnahagsshylegri stoumlethu Iacuteslands (OECD 2013 McKinsey 2012) er einatt bent aacute aeth mikill aacutevinningur vaeligri af thornviacute aeth stytta naacutemstiacutema til stuacutedentsproacutefs um eitt eetha tvouml aacuter thornannig aeth hann vaeligri sambaeligrilegur vieth oumlnnur loumlnd Er bent aacute aeth stytta megi naacutemstiacutema baeligethi iacutegrunnskoacutelum og framhaldsskoacutelum um eitt aacuter
Iacute loumlgum um grunnskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacute grunnshyskoacutela hefur ekki verieth gert raacuteeth fyrir styttingu naacutemstiacutema aacute thornviacute skoacutelastigi Fremur hefur verieth horft til sveigjanlegra skila milli grunn- og framhaldsskoacutela thornannig aeth grunnskoacutelanemar geti stytt seacuter leieth annaethhvort meeth thornviacute aeth taka framhaldsskoacutelaaacutefanga aacute meethan thorneir eru enn iacute grunnskoacutela eetha meeth thornviacute aeth innritast iacute framhaldsskoacutela beint uacuter 9 bekk aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum sem eru skilgreind iacute aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela
Um thornessar mundir er verieth aeth gera uacutettekt aacute aacutehrifum stefnunnar um skoacutela aacuten aethgreiningar aacute grunnskoacutela og seacuterfraeligethithornjoacutenustu sveitarfeacutelaga iacute leik- og grunnskoacutelum Jafnframt mun Iacutesland taka thornaacutett iacute samanburetharuacutettekt OECD aacute nyacutetingu fjaacutermagns og annarra aethfanga iacute grunnskoacutelum miethaeth vieth aacuterangur THORNessar uacutettektir munu vafalaust skila gagnlegum upplyacutesingum um stoumlethu grunnskoacutelans
Mynd 19 - Lengd skoacutelagoumlngu aacute boacutekshynaacutemsbrautum framhaldsskoacutela iacute Evroacutepu
Aldur
14 15 16 17 18 19 20
Iacutesland Noregur
Danmoumlrk
Sviacutethornjoacuteeth
Finnland
THORNyacuteskaland
Iacutetaliacutea
Eistland
Lettland
Lithaacuteen
Luacutexemborg
Buacutelgariacutea
Ungverjaland
Poacutelland
Ruacutemeniacutea
Spaacutenn
Malta
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland
Sviss
Bretland
Iacuterland
Belgiacutea
Grikkland
Frakkland
Portuacutegal
Kyacutepur
Holland
Austurriacuteki Heimild Eurydice The structshyure of the European education systems 20132014
33
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Nokkur munur er eftir buacutesetu og undanfarin aacuter hefur lesskilningi hrakaeth meira viacuteethast hvar aacute landsbyggethinni en aacute houmlfuethborgarsvaeligethinu (sjaacute mynd 9) Vesturland er eina landsvaeligethieth sem baeligtir aacuterangur sinn iacute lesskilningi milli aacuteranna 2000 og 2012
Nemendum af erlendum uppruna hefur undanfarin aacuter fjoumllgaeth mjoumlg iacute grunnskoacutelum landsins THORNaeth er seacuterstakt aacutehyggjuefni aeth margir thorneirra virethast ekki naacute aeth foacuteta sig iacute grunnskoacutelum thornar sem aacuterangur thorneirra iacute lestri er mun lakari en hinna sem hafa iacuteslensku aeth moacuteethurmaacuteli
Af ofansoumlgethu maacute sjaacute aeth nauethsynlegt er aeth Iacuteslendingar athugi seacuterstaklega hvernig baeligta megi lesskilning og faeligkka thorneim sem bdquoekki geta lesieth seacuter til gagnsldquo THORNar er staetha drengja seacuterstakt aacutehyggjuefni Viethbroumlgethin thornurfa thornviacute aeth taka mieth af oacuteliacutekri stoumlethu kynjanna Soumlmuleiethis thornarf aeth huga aeth thornviacute hvernig baeligta megi frammistoumlethu nemenda aacute landsbyggethinni sem og innflytjenda
16
Lestur vieth lok grunnskoacutela
Mynd 9 - Meethaltalsaacuterangur iacute lesskilningi eftir landshlutum aacuterin 2000 til 2012
530
520
510
500
490
480
470
460
450
440 Reykjaviacutek Naacutegr Rvk Suethurnes Vesturland Vestfirethir Norethurlv Norethurle Austurland Suethurland -28 PISA stig -12 PISA stig -29 PISA stig +9 PISA stig -24 PISA stig -44 PISA stig -44 PISA stig -63 PISA stig -19 PISA stig
518
508
491 496
472
482 490 488
522 521
490
478
511
464 467
458
471
443
Mynd 10 - THORNroacuteun iacute lesskilningi hjaacute innfaeligddum og innflytjendum 2000 til 2012
Lesskilningi hefur hrakshyaeth meira viacuteethast hvar aacute landsbyggethinni ogmunurinn milli landsshybyggethar og houmlfuethshyborgarsvaeligethisins aukist
Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
Nemendum af erlendshy520 um uppruna hefur
undanfarin aacuter fjoumllgaeth
thorneirra virethast ekki naacute aeth foacuteta sig iacute grunnskoacutelum 460 thornar sem aacuterangur thorneirra iacute lestri er mun lakari en440 hinna sem hafa iacuteslensku aeth moacuteethurmaacuteli
420
Innfaeligddir 400 Landieth iacute heild Innflytjendur
380
500
480
mjoumlg iacute grunnskoacutelum landsins THORNaeth er seacuterstakt aacutehyggjuefni aeth margir
PISA 2000 PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009 PISA 2012 Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
17
722
721
709
699
694
688
104
71
679
159
146
Mynd 11 - Hlutfall thorneirra sem ljuacutekaproacutefi uacuter framhaldsskoacutela aacute skilgreind-um tiacutema
761 10
613 187
613
593 133
589 226
588 52
574 251
567 149
Greining aacute naacutemsframvindu eftir naacutemsbrautum syacutenir aeth naacutemstiacutemi er mjoumlg mismunandi eftir thornviacute aacute hvaetha braut nemandi hoacutef naacutem Koumlnnueth voru afdrif 4161 nemanda sem innritaethist iacute framhaldsskoacutela aacuterieth
Japan 928 2007 Nemendurnir skiptust aacute brautir eins og syacutent er aacute mynd 12
Sloacuteveniacutea
Poacutelland
Bandariacutekin
Iacuterland
Iacutesrael
Sloacutevakiacutea
762
795
868
87
881
855 27
Eins og fram kemur aacute myndinni innritast um 27 nemenda aacute almennar brautir um 60 nemenda innritast beint aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir en einungis 14 aacute starfsnaacutemsbrautir Til samanburethar maacute geta thorness aeth innan Evroacutepusambandsins innritast um 50 nemenda aacute starfsnaacutemsbrautir
Bretland
Ungverjaland
Meethaltal
Belgiacutea
Finnland
Austurriacuteki
Sviacutethornjoacuteeth
Kanada
Eistland Vorieth 2013 eftir sex skoacutelaaacuter skiptist hoacutepurinn eins og mynd 13 syacutenir Af thorneim 2441 sem innrituethust aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir framhaldsskoacutela haustieth 2007 luku 1879 naacutemi meeth stuacutedentsproacutefi eetha 769 Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 41 aacuter aeth meethaltali (hafa verethur iacute huga aeth nemendum var aetheins fylgt eftir iacute 6 aacuter til vors 2013) Af thorneim 1720 sem innrituethust aacute aethrar brautir en boacuteknaacutemsbrautir til stuacutedentsproacutefs luku 395 eetha 23 stuacutedentsproacutefi Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 47 aacuter Athygli vekur aeth naeligrri 70 thorneirra 1124 sem innrituethust aacute almennar brautir houmlfethu
Danmoumlrk
Holland ekki lokieth naacutemi sex aacuterum siacuteethar Um 55 thorneirra sem innrituethust aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth
Frakkland naacutemi aeth loknum sex skoacutelaaacuterum
Noregur
Spaacutenn
Nyacuteja Sjaacuteland Aldursdreifing nemenda iacute starfsnaacutemi og boacuteknaacutemi er afar oacuteliacutek enda ljuacuteka faeligrri iacute fyrrnefnda hoacutepnum naacutemi aacute tilsettum tiacutema Aacuterieth 2012 var meethalaldur
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Iacutesland sker sig uacuter hoacutepi helstu samanburetharlanda iacute thornviacute hversu faacuteir ljuacuteka naacutemi uacuter framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema Aetheins um 44 thorneirra sem innshyrituethust iacute framhaldsskoacutela haustieth 2003 houmlfethu lokieth naacutemi aacute skilgreindum naacutemstiacutema (sem aeth jafnaethi er fjoumlgur aacuter heacuter aacute landi) og tveimur aacuterum eftir thornann tiacutema houmlfethu einungis 58 brautskraacuteethst
Lokieth aacute skilgreindum naacutemstiacutema Lokieth tveimur aacuterum eftir skilgreindan naacutemstiacutema
Heimild OECD Education at a Glance 2013
54
451 292
442 141 IacuteslandLuacutexemborg
Mexiacutekoacute framhaldsskoacutelanema aacute boacuteknaacutemsbrautum 187 aacuter en 44 thorneirra voru 25 aacutera eetha eldri Iacute starfsnaacutemi er aldursdreifing allt oumlnnur meethalaldur nemenda var 252 aacuter en 355 voru 25 aacutera eetha
18
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Um 70 thorneirra sem innritast aacute almennar brautir og um 55 thorneirra sem innritast aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth naacutemi 6 aacuterum siacuteethar
Mynd 12 - Innritun nemenda uacuter 10 bekk grunnskoacutela aacutebrautir framhaldsskoacutela haust 2007
27
59
14
Meeth stuacutedentsbrautum er aacutett vieth brautir sem lyacutekshyur meeth stuacutedentsproacutefi Starfsnaacutemsbrautir veita undirbuacutening fyrir stoumlrf ss iacute iethn- eetha heilbrigethisshygreinum og fela yfirleitt iacute seacuter verklega thornjaacutelfun Aacute almenna braut innrit- ast yfirleitt thorneir nemshyendur sem uppfylla ekkikroumlfur um inntoumlku aacute aethrar brautir framhaldsshyskoacutela
Almennar brautir Starfsnaacutemsbtautir Stuacutedentsbrautir
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
Mynd 13 - Staetha nemenda sem innrituethust 2007 sex aacuterum siacuteethar
100
80
60
40
20
0 Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Almennar brautir
Lokieth starfsnaacutemsproacutefi Ekki lokieth neinu proacutefi
Lokieth stuacutedentsproacutefi
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
19
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
eldri (sjaacute mynd 14) THORNessi athugun aacute naacutemsferli eins aacutergangs og upplyacutesingar um aldur nemendagefa almennar viacutesbendingar um aeth naacutemsferill nemenda seacute oacuteliacutekur eftir thornviacute hvort thorneir hefja naacutem aacutestuacutedentsnaacutemsbrautum eetha starfsnaacutemsbrautum Margir sem hverfa fraacute naacutemi hefja siacuteethar naacutem aacutestarfsnaacutemsbrautum eftir aeth hafa verieth iacute vinnu Einnig er vitaeth aeth sumir sem ljuacuteka stuacutedentsproacutefi hefja siacuteethan starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi
Leietha maacute aeth thornviacute liacutekur aeth laacutegt hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi heacuter aacute landi geti aacutett raeligtur iacute baacutegum lesskilningi sem birtist ma iacutethornviacute hversu haacutett hlutfall thorneirra sem hefja naacutem aacutealmennum brautum (70) ljuacuteka ekki naacutemi THORNeirsem hefja naacutem aacute almennri braut hafa margirhverjir ekki naacuteeth fullnaeliggjandi aacuterangri iacute grunnskoacutela og virethast ekki foacuteta sig iacute framhaldsskoacutela Einnig verethur aeth teljast liacuteklegt aeth nemendur velji seacuterekki naacutemsbrautir vieth haeligfi Ofangreind atriethi eru oacutetviacuteraeligethar viacutesbendingar um alvarlegar brotalamir iacute skipulagi og uppbyggingu naacutemsins naacutemsraacuteethgjoumlf og vaeligntingum nemenda til sjaacutelfra siacuten og naacutemsins
Brotthvarf uacuter skoacutela er ekki skilgreint aacute sama haacutett iacute oumlllum loumlndum og stofnunum Iacute rannsoacutekn OECD aacute brautskraacuteningu nyacutenema aacute framhaldsskoacutelastigisem aacuteethur var minnst aacute var miethaeth vieth aeth thorneirnemendur sem ekki houmlfethu lokieth proacutefi sex aacuterum eftir innritun og ekki voru lengur skraacuteethir iacute skoacutela hefethuhorfieth uacuter naacutemi Aacute Iacuteslandi houmlfethu 29 thorneirra sem innrituethust ekki lokieth proacutefi eftir sex aacuter og voru ekki skraacuteethir iacute neinn skoacutela en 13 voru enn skraacuteethir iacute skoacutela eftir sex aacuter aacuten thorness aeth ljuacuteka naacutemi
Hagstofa Evroacutepusambandsins Eurostat safnarupplyacutesingum fraacute hagstofum Evroacutepulanda semkanna brotthvarf (e early school leavers) iacute vinnushymarkaethskoumlnnunum en thornar er brotthvarf skilgreint sem thornaeth hlutfall 18-24 aacutera foacutelks sem ekki hefur lokieth oumlethru naacutemi eftir grunnskoacutela og ekki hefur verieth iacute naacutemi eetha starfsthornjaacutelfun siacuteethustu fjoacuterar vikur aacuteethur en koumlnnunin er gereth
Goumlgn Hagstofu Evroacutepusambandsins benda til thorness aeth brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu seacuteeinna haeligst aacute Iacuteslandi eetha um 20 (sjaacute mynd 15)
Mynd 14 - Aldursdreifing nemenda aacute stuacutedents- og starfsnaacutemsbrautumhaustieth 2012
Meethalaldur nemenda aacute boacuteknaacutemsbrautum er 187 aacuter en 252 aacute starfsshynaacutemsbrautum
Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Meethalaldur
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuterInnu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
2500
2000
1500
1000
500
0 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
2020
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu er einna haeligst aacute Iacuteslandi
Ef litieth er til thorneirra landa thornar sem brotthvarfsshyhlutfallieth er haeligrra en aacute Iacuteslandi svo sem Spaacutenar Moumlltu Portuacutegals og Tyrklands maacute sjaacute aeth mun hraethar hefur gengieth iacute thornessum loumlndum aeth draga uacuter brotthvarfi uacuter naacutemi en heacuter aacute landi Samkvaeligmt goumlgnum Eurostat droacutest brotthvarf aacute Iacuteslandi aetheins saman um 12 aacute aacuterunum 2009-2012 og thornviacute er oacutehaeligtt aeth segja aeth thornoumlrf seacute aacute aacutehrifariacutekum aethgerethum ef Iacutesland aacute aeth eiga moumlguleika aacute aeth naacute thornviacute markmiethi sem flest Evroacutepuriacuteki hafa sett seacuter aeth brotthvarf verethi undir 10 aacuterieth 2020
Atvinnuthornaacutetttaka ungs foacutelks er mikil heacuter aacute landi (sjaacute mynd 16) sem kann aeth auka liacutekur aacute brotthvarfi og thornviacute aeth nemendum saeligkist naacutemieth seint Afleiethingar af haeliggri naacutemsframvindu iacute framhaldsskoacutela og miklu brotthvarfi eru ma thornaeligr aeth margir snuacutea aftur til naacutems eftir tviacutetugt THORNaeth seacutest td aacute thornviacute aeth meethalaldur starfsnaacutemsnemenda er um 25 aacuter en thornoacute ekki siacuteethur hinu aeth 30-40 fleiri stunda naacutem iacute dagskoacutela en vera aeligtti miethaeth vieth foacutelksfjoumllda iacute aacutergoumlngum aacute framhaldsskoacutelaaldri THORNoacute eru ekki taldir meeth thorneir sem stunda fjarnaacutem eetha saeligkja kvoumlldskoacutela
THORNessi haeligga naacutemsframvinda iacuteslenskra framhaldsshyskoacutelanema er afleiething margviacuteslegra galla aacute menntakerfinu iacute bland vieth feacutelagslega thornaeligtti THORNar maacute helst nefna oacutefullnaeliggjandi undirbuacutening stoacuters hoacuteps nemenda uacuter grunnskoacutela og aeth thorneir faacute ekki naacutem og thornjoacutenustu vieth haeligfi iacute framhaldsskoacutela sem aftur leiethir til brotthvarfs Vinna meeth skoacutela og naacutem meeth vinnuhleacuteum stuethlar einnig aeth haeliggarinaacutemsframvindu Loks maacute nefna aeth thorneir sem leggja stund aacute starfsnaacutem virethast flestir hefja thornaeth naacutem eftir tviacutetugt og meethalaldur thorneirra sem ljuacuteka starfsnaacutemi er haacuter
Kyacutepur 114 117
Eistland 139 105
Lettland 105 139
THORNyacuteskaland 105 111
Iacuterland 97 116
Danmoumlrk 91 113
Finnland 89 99
Holland 88109
77 Luacutexemborg 81
Austurriacuteki 76 87
Sviacutethornjoacuteeth 75 70
Lithaacuteen 65 87
Sviss 5591
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland 55
53
44
54
49
53 2012 ()2009 ()
Kroacuteatiacutea 42 39 Heimild Eurostat vinnumarkshy
aethskoumlnnun
Vieth umbaeligtur aacute menntakerfi thornarf aeth horfa til margra thornaacutetta Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir hins vegar svo ekki verethur um villst aeth thornaeth er oacuteskynsamlegt aeth reyna aeth vinna aeth of moumlrgum breytingum iacute einu Farsaeliglla er aeth einbeita seacuter aeth nokkrum houmlfueththornaacutettum sem liacuteklegastir eru til aeth skilamestum aacutevinningi baeligethi til lengri og skemmri tiacutema
Mynd 15 - Brotthvarf iacute Evroacutepuloumlndum2009 og 2012
443 Tyrkland 396 312Spaacutenn 249271 Malta 226 312Portuacutegal 208 213Iacutesland 201 192 Iacutetaliacutea 176 Hlutfall ungs foacutelks aacute 166 Ruacutemeniacutea 174 aldrinum 18-24 aacutera sem
Noregur 176 hefur hvorki lokieth proacutefi 148 157 uacuter framhaldsskoacutela neacute er
Bretland 135 143
skraacuteeth iacute skoacutela Aacute Iacuteslandi ESB 127 var thornetta hlutfall 20 Buacutelgariacutea 147 aacuterieth 2012 125
Belgiacutea 120 111
Makedoacuteniacutea 117 162
Frakkland 116 122
Ungverjaland 115112
Grikkland 114 144
21
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mynd 16 - Atvinnuthornaacutetttaka foacutelks aacute aldrinum 18-24 aacutera ndash miethaeth vieth fyrstaaacutersfjoacuterethung aacuter hvert
Vinna meeth skoacutela og thornaeth aeth ungt foacutelk hverfur tiacutemabundieth fraacute naacutemi til aeth stunda vinnu stuethlar ma aeth haeliggri naacutemsshyframvindu
Heimild Hagstofa Iacuteslands
80
75
70
65
60 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Mynd 17 ndash Hlutfall dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum af mannfjoumllda 16-20 aacutera
Haacutett hlutfall eldri nemenda skyacuterir aethfjoumlldi dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum er 30 haeligrri en mannfjoumlldi 16 - 20 aacutera
Heimild Hagstofa Iacuteslands
150
130
110
90
80 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
22
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacuteslendingar eru ekki einir um aeth vilja baeligta menntakerfi sitt og viacuteetha erlendis hefur skapast mikil reynsla og thornekking aacute thornroacuteun og umboacutetum aacute thornviacute sviethi THORNar hafa menn rannsakaeth menntakerfi iacute althornjoacuteethlegu samhengi og safnaeth miklum goumlgnum thornar aeth luacutetandi sem hefur gert fraeligethimoumlnnum kleift aeth bera saman hvaetha aethferethir gefast best og hvaetha thornaeligttir reynast oumlrethugastir viethureignar (UNESCOIIEP 2012)
THORNoacutett taka megi seacuter tiltekin menntakerfi til THORNjoacuteethverjar staethieth iacute thorneirri truacute aeth menntakerfi thorneirra fyrirmyndar verethur einnig aeth hafa misjafnar vaeligri meethal hinna bestu iacute heimi en niethurstoumlethur aethstaeligethur iacute huga og finna thornaacute leieth sem fellur aeth PISA syacutendu aeth aacuterangur thornyacuteskra nemenda iacute lestri menningu og stoumlethu skoacutelakerfisins iacute hverju landi var thornaacute undir meethaltali OECD riacutekja Aacuterangur thornyacuteskra Aacuteherslur eiga heldur ekki aeth vera hinar soumlmu thornegar nemenda iacute lesskilningi og oumlethrum greinum PISA reynt er aeth gera saeligmilegt menntakerfi miethlungi hefur batnaeth aeth miklum mun siacuteethan og er THORNyacuteskalandgott og thornegar menn vilja gera aacutegaeligtt menntakerfi nuacute vel yfir meethaltali OECD iacute oumlllum greinum framuacuterskarandi (McKinsey 2010)
Umbaeligtur aacute menntakerfi veretha ekki innleiddar og Iacuteslendingar geta margt af oumlethrum thornjoacuteethum laeligrt iacute byggethar aacute engu thornaeligr thornurfa traustan grundvoumlll sem thornessum efnum baeligethi thorneim sem standa iacute fremstu thornolir sliacutekar breytingar Skoacutelakerfi viacuteetha um heim roumleth iacute althornjoacuteethlegum samanburethi og einnig hinum hafa aeth miklu leyti buacuteieth vieth thornrotlaust tilraunastarf sem naacuteeth hafa aeth baeligta stoumlethu siacutena verulega Maacute thornar og thornroacuteun undanfarna aacuteratugi THORNar er Iacutesland engin nefna Asiacuteuloumlnd svo sem Singapuacuter Suethur-Koacutereu og undantekning Nuacute maacute halda thornviacute fram aeth thornaeth seacute Japan en einnig vestraelign loumlnd aacute boreth vieth Finnland merki um einlaeliggan aacutesetning yfirvalda og skoacutelafoacutelks THORNyacuteskaland Holland Poacutelland og sum fylki Kanada til umboacuteta en hitt verethur einnig aeth jaacuteta aeth thornetta Gjarna er viacutesaeth til thorness aacuterangurs sem naacuteethst hefur iacute starf hefur oft reynst sundurlaust yfirsyacutenin oacuteljoacutes Ontario-fylki iacute Kanada og verethur reynslan thornar gereth og aacuterangurinn eftir thornviacute aeth nokkru umtalsefni heacuter
Iacute leiethbeiningum UNESCO um framthornroacuteun mennta-Einnig maacute seacuterstaklega benda aacute breytingu til kerfis eru tilgreindir aacutetta lykilthornaeligttir aacuterangursriacutekra batnaethar iacute THORNyacuteskalandi thornar sem menn toacuteku til og varanlegra umboacuteta iacute menntamaacutelum Heacuter skal oacutespilltra maacutelanna eftir slaeligmar niethurstoumlethur uacuter fyrstu gereth stutt grein fyrir thorneim meeth daeligmum um PISA-koumlnnuninni aacuterieth 2000 Fram aeth thornviacute houmlfethu uacutetfaeligrslu thorneirra iacute oumlethrum loumlndum
23
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan voumlll
1 Faacute og metnaetharfull markmieth raunhaeligf vel iacutegrundueth og opinber
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og verkgreina jafnt sem liacutekamsraeligktar enda er thornaeth til skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki thorness fallieth aeth styrkja meginmarkmieth eins og laeligsi kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan Loks er mikilvaeliggt aeth muna aeth maeliglingarnar eru voumlll THORNessi markmieth aeligttu aeth hafa thornyacuteethingu fyrir gerethar til thorness aeth geta brugethist vieth ef umbaeligturnar almenning og menntakerfieth iacute heild og vera kynnt laacuteta aacute seacuter standa en ekki til thorness aeth refsa opinberlega Eins aeligttu thornau aeth vera maeliglanleg aacute viethkomandi skoacutelum einhvern haacutett svo aeth haeliggt vaeligri aeth fylgjast meeth thornviacute hvernig miethaethi og bregethast vieth THORNoacute skyldi Ontario-fylki setti seacuter tvouml maeliglanleg meginshyvarast aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute maeliglingarnar markmieth iacute umboacutetum sem hoacutefust thornar aacuterieth 2003 Aeth svo aeth thornaeligr fari ekki aeth raacuteetha foumlr td meeth thornviacute aeth 75 nemenda naeligethu aacutegaeligtisaacuterangri (e performing leggja houmlfuethaacuteherslu aacute aeth allir standist proacutef iacute staeth at high level) iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi iacute thorness aeth veita raungoacuteetha og varanlega menntun grunnskoacutelum og aeth 85 nemenda uacutetskrifuethust Ljoacutemandi aacuterangur aacute proacutefi er liacutetils virethi einn og seacuter uacuter framhaldsskoacutela (e high school) aacute tilsettum ef hann er ekki iacute goacuteethu samraeligmi vieth thornaeth sem aacute tiacutema Fyrra markmiethieth er maeliglt meeth samraeligmdum undan fer og eftir raunverulega haeligfni nemenda proacutefum iacute 3 og 6 bekk en hieth siacuteethara meeth uacutetskriftarshyog fjoumllbreytilega kennslu iacute samraeligmi vieth thornarfir og toumllum THORNraacutett fyrir aeth meginaacuteherslan vaeligri loumlgeth aacute aacutehuga nemendanna lestur og staeligrethfraeligethi var einnig loumlgeth aukin aacutehersla
aacute heilbrigethi og listir Nokkur haeligtta er aacute aeth thornegar til kastanna kemur einskorethist aacuteherslur skoacutela um of vieth thornessi faacuteu meginmarkmieth og aeth aethrir thornaeligttir skoacutelastarfs geti orethieth uacutet undan THORNviacute aeligtti aacutefram aeth leggja raeligkt vieth breidd iacute naacutemsframboethi td aacute sviethi list- og
2 Uppbyggilegar umbaeligtur fyrir alla iacute oumlllum skoacutelum
THORNegar raacuteethist er iacute nauethsynlegar umbaeligtur gaeligtir Jaacutekvaeligethni og hvatning uacutetilokar hins vegar ekki oft tilhneigingar til aeth gera thornaeth aacute neikvaeligethum gagnryacuteni Alltaf maacute gera betur og menntakerfieth forsendum skoacutelar kennarar og nemendur standi og einstakir skoacutelar aeligttu aeth meta aacutebendingar um sig illa og thornviacute neyethist stjoacuternvoumlld til thorness aeth griacutepa thornaeth sem betur maacute fara Einnig thornarf aeth gaeligta thorness iacute taumana Reynslan syacutenir aeth raunverulegum aeth umbaeligturnar taki til allra en verethi ekki aetheins iacute umboacutetum verethur ekki komieth aacute meeth miethstyacuterethum thorneim skoacutelum sem verr standa Iacute oumlllum skoacutelum eru breytingum eetha beinum fyrirmaeliglum aeth ofan Setja nemendur sem geta gert betur og leggja thornarf kapp aeligtti fram umboacutetaaacuteaeligtlun fyrir menntakerfieth og aacute aeth munur iacute frammistoumlethu verethi sem minnstur innleietha aacute thornann haacutett aeth skoacutelafoacutelk sjaacutei seacuter hag iacute henni hvort sem er milli kynja landsvaeligetha eetha uppruna og vilji vinna aeth framgangi hennar innan hvers skoacutela Ella kunna bestu aacuteform aeth veretha aeth engu
24
3 Uppbygging getu til breytinga
Til thorness aeth naacute fram breytingum thornarf thornekkingu og haeligfni fjaacutermagn og stuethning og einnig staethfastan vilja Til thorness aeth umbaeligtur naacuteist fram iacute hverjum skoacutela thornarf getan til sliacutekra breytinga aeth vera fyrir hendi innan thorneirra Hana getur thornurft aeth byggja upp samhlietha undirbuacuteningi aeth hinum eiginlegumarkmiethum
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter THORNviacute er auethvitaeth ekki thornannig farieth sjaacutelf stefnubreytingin leiethir ekki til framfara heldur hvernig tekst aeth vinna uacuter henni Efla thornarf aacutehuga getu og aacutebyrgethartilfinningu thorneirra sem iacute skoacutelum starfa til aeth naacute tilsettum aacuterangri THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth hvetja aacutefram til goacuteethra verka og veita stuethning Aetheins thornannig er haeliggt aeth gera kroumlfu um aacuterangur
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter
THORNaeth er lykilatriethi aeth kennarar faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra aeth vinna aeth umboacutetum aacute siacutenum heimavelli Sliacutek kunnaacutetta er margslungin og thornviacute thornarf uppbygging hennar aeth vera fjoumllbreytileg um leieth og stuethlaeth er aeth thornviacute aeth foacutelk laeligri hvaeth af oumlethru baeligethi innan skoacutela og meeth samvinnu milli skoacutela Starfsthornroacuteun iacute skoacutelakerfinu aeligtti aeth miethast vieth thornaeth aacuten thorness thornoacute aeth missa sjoacutenar aacute meginmarkmiethinu sem er aeligvinlega aeth naacute fram jaacutekvaeligethum breytingum hjaacute nemendum og betri aacuterangri thorneirra
Iacute breytingastarfinu iacute Ontario var mikil aacutehersla loumlgeth aacute aeth byggja upp thornekkingu og haeligfni iacute menntakerfinu og viacuteethtaeligkur stuethningur veittur vieth aeth baeligta kennslu meeth td starfsthornroacuteun kennara mati og leiethbeiningum vieth aacuteaeligtlanagereth og baeligttu naacutemsefni Komieth var aacute samstarfi milli skoacutela og fraeligethsluumdaeligma og samtoumlk kennara og skoacutelastjoacuternenda toacuteku thornar virkan thornaacutett
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
25
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast
4 Viacuteethtaeligkt samstarf innan menntakerfisins undir styrkri forystu
Til aeth naacute fram varanlegum umboacutetum skiptir maacuteli aeth foacutelk um menntakerfieth thornvert og endilangt seacute samstiga um thornaeligr Mikilvaeliggt er aeth viacuteethtaeligk eining riacuteki um umboacutetaaacuteaeligtlanirnar innleiethingu thorneirra og framkvaeligmd thornoacute svo aeth skoethanir kunni aeth vera skiptar um leiethirnar THORNannig thornarf oumlfluga talsmenn breytinganna innan sem utan skoacutelakerfisins THORNaeth er hvorki einfalt neacute fljoacutetlegt aeth afla aacuteformunum sliacuteks stuethnings iacute thornjoacuteethfeacutelaginu en thornaeth er braacuteethnauethsynlegt
Stjoacuternvoumlld thornurfa ljoacuteslega aeth hafa forystu iacute umboacutetastarfinu og stilla saman margviacuteslega strengi Jafnframt er nauethsynlegt aeth leita leiethtoga meethal kennara stjoacuternenda sveitarstjoacuternarmanna samtaka kennara nemenda og foreldra til aeth fylgja thornviacute eftir Stuethla thornarf aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett iacute umboacutetastarfinu
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast Aacuteaeligtlanir geta ekki komieth iacute staeth aethgeretha Meeth thornviacute aeth byggja markvisst upp forystu um umboacutetastarfieth er baeligethi stuethlaeth aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett og aeth thornaeth reynist langvinnt
Umboacutetamoumlnnum haeligttir oft til aeth truacutea thornviacute aeth allir hljoacuteti aeth vera sama sinnis og thorneir Sliacutekt er auethvitaeth ekki raunin foacutelk hefur misjoumlfn viethhorf og skilning aacute hlutunum Sameiginleg framtiacuteetharsyacuten sprettur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur thornarf aeth vinna aeth henni THORNviacute thornurfa stjoacuternvoumlld aeth eiga virk samskipti vieth alla thornaacute sem hlut eiga aeth maacuteli og gefa thorneim kost aacute aeth koma sjoacutenarmiethum siacutenum aacute framfaeligri Ekki er siacuteethur
mikilvaeliggt aeth naacute til almennings meeth upplyacutesingum um umboacutetaaacuteform faacute reglulega fram opinbera umraeligethu og viethhalda almennri saacutett um thornau
Sliacutek samskipti mega hvorki vera spuni neacute einhlietha aacutevarp hins opinbera heldur aeligttu thornau aeth snuacuteast um aeth draga fram oacuteliacutek sjoacutenarmieth og taka tillit til thorneirra Laeligra af thornviacute sem vel maeliglist fyrir og hvaeth thornykir ekki skila aacuterangri Reglulega (og eftir thornviacute sem tilefni gefast til) aeligtti svo aeth uacutetbuacutea og koma aacute framfaeligri upplyacutesingum til fjoumllmiethla og almennings THORNaeligr eiga ekki aetheins aeth luacuteta aeth umboacutetaaacuteaeligtluninniheldur einnig aeth oumlethrum thornaacutettum menntakerfisins thornannig maacute koma iacute veg fyrir aeth thorneir seacuteu vanraeligktir thornoacute aacuteherslan seacute aacute umbaeligturnar
Ekki maacute gleyma aethkomu kennara og samtaka thorneirra Umboacutetum iacute menntakerfinu verethur ekki komieth aacute nema meeth goacuteethum kennurum og er stuethningur thorneirra mikils virethi Maacuteli skiptir aeth goacuteethum kennurum bjoacuteethist goacuteeth laun og viethunandi starfsskilyrethi en jafnframt thornarf kennarasteacutettin aeth vera oumlflug iacute siacutenu fagi og njoacuteta trausts iacute samfeacutelaginu
Til thorness aeth naacute samstoumlethu um framgang umboacuteta var iacute Ontario settur aacute foacutet samraacuteethsvettvangur undir stjoacutern menntamaacutelaraacuteethherra sem helstu samstarfsaethilar aacutettu aethild aeth Aacuteethur en raacuteethist var iacute umbaeligturnar hafethi skorist iacute odda milli stjoacuternvalda og kennara en meeth thornviacute aeth leggja mikla raeligkt vieth samstarfieth og fela samtoumlkum kennara framkvaeligmd aacute tilteknum thornaacutettum umboacutetanna naacuteethist aeth endurvinna traust milli aethila Einnig var loumlgeth houmlfuethaacutehersla aacute aeth miethla upplyacutesingum um framgang umboacutetanna til almennings og koma aacute samstarfi vieth nemendur og foreldra
26
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim
5 Laeligrdoacutemar af nyacuteskoumlpun rannsoacuteknum og goumlgnum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim Sliacutek thornekking er grunnur goacuteethra breytinga og nyacutebreytni Samt er thornaeth svo aeth fjoumllmoumlrg thornroacuteunarverkefni hafa ekki verieth grundvoumlllueth aacute traustri thornekkingu hvorki um thornaeth sem fyrir er neacute hvaeth best hefur reynst annars staethar Eins er of sjaldan lagt mat aacute aacuterangurinn THORNraacutett fyrir aeth thornekking aacute umboacutetum iacute menntun hafi aukist hefur oft minna orethieth uacuter hagnyacutetingu hennar Iacute thornviacute samhengi skiptir td maacuteli aeth kennarasteacutettin nyacuteti seacuter rannsoacuteknir og afrakstur sprotaverkefna til aeth baeligta kennslu
Leggja aeligtti aukna aacuteherslu aacute aeth nyacuteta rannsoacuteknir og vel heppnaeth thornroacuteunarstarf til aeth breyta aacuteherslum iacute skoacutelastarfi Eins maacute nyacuteta betur goumlgn um naacutemsaacuterangur nemenda Ekki til thorness aeth refsa skoacutelum eetha daeligma nemendur heldur til thorness aeth vinna uacuter thorneim og nyacuteta til uacuterboacuteta thornar sem skoacuterinn kreppir THORNaeth aacute til daeligmis vieth um niethurstoumlethur skimunarproacutefa samraeligmdra proacutefa eetha niethurstoumlethur PISA
Til thorness aeth skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld taki aacutebyrgeth aacute aacuterangri nemenda er lagt til aeth fylgst seacute meeth
gt framvindu miethaeth vieth eigin getu og markmieth gt samanburethi vieth aethra skoacutela og sveitarfeacuteloumlg gt frammistoumlethu miethaeth vieth thornaeth sem best gerist
heima og erlendis
Siacuteethast en ekki siacutest aeligttu skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld aeth gefa thornviacute seacuterstakan gaum hvernig stuethla megi aeth thornviacute aeth fleiri nemendur naacutei viethunandi aacuterangri
Iacute oumlethrum loumlndum hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute aeth byggja upp goacuteeth upplyacutesingakerfi um nemendur en einnig leitast vieth aeth koma aacute samstarfi skoacutela og thorneirra sem stunda menntarannsoacuteknir
6 Aacutehersla aacute lykilaethgerethir aacuten thorness aeth thornaeth komi niethur aacute oumlethrum thornaacutettum
Reynslan syacutenir aeth til lengdar er mjoumlg erfitt aetheinbeita seacuter aeth afmoumlrkuethum lykilmarkmiethumhvort heldur horft er til einstakra skoacutela eetha menntakerfisins iacute heild THORNraacutett fyrir goacuteethan aacutesetning getur margt dreift huganum aacute langri leieth reglulega er skipt um poacutelitiacuteska forystu og samfeacutelagieth getur tekieth verulegum breytingum THORNviacute er mikilvaeliggt
aeth reyna aeth sjaacute fyrir hvaeth geti helst orethieth til aeth trufla thornaeth aeth menn haldi markaethri stefnu og gera raacuteethstafanir til aeth koma iacute veg fyrir aeth lykilstjoacuternendur missi sjoacutenar aacute henni Um leieth aeligtti aeth vera til farvegur fyrir aethra thornaeligtti skoacutelastarfsins og thornaeth sem ber aeth houmlndum svo aeth thornviacute megi sinna eins og thornoumlrf krefur
27
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu
7 Betri nyacuteting fjaacutermuna iacute menntakerfinu
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum vekja aacute thorneim athygli og skapa hvata en thorneim thornarf aeth verja af kostgaeligfni thornar sem thornoumlrf er aacute Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu Sem
8 Vandaeth til innleiethingar umboacuteta
Innleiething aethgeretha til aeth naacute settum markmiethumer oft vandasoumlm Huacuten maacute ekki vera oacutesveigjanleg framkvaeligmdaacuteaeligtlun heldur thornarf aeth taka tillit til aethstaeligethna og nauethsynlegra breytinga
Tveir thornaeligttir innleiethingarinnar eru seacuterstaklega mikilvaeliggir annars vegar almennur stuethningshyur vieth hana og hins vegar moumlguleikar menntashymaacutelayfirvalda til aeth veita henni forystu og styethja vieth hana Yfirleitt er sjoacutenum ekki beint naeliggjanlega aeth thornessum thornaacutettum
Stefnumoacutetunin sjaacutelf meeth viacuteethtaeligku samraacuteethi getur tekieth langan tiacutema en eftirfylgnin er oft takmoumlrkueth Til thorness aeth innleietha breytingar iacute menntakerfi thornurfa thorneir sem vinna aeth thornviacute verkefni aeth faacute goacuteethan stuethning THORNetta hefur viacuteetha verieth leyst meeth thornviacute aeth raacuteetha raacuteethgjafa og verkefnisstjoacutera og soumlmuleiethis meeth thornviacute aeth auka samstarf milli aethila kennara skoacutelastjoacuternenda og fraeligethsluyfirvalda
daeligmi um aacuteherslur af thornviacute taginu maacute nefna aukinn beinan stuethning vieth naacutem og kennslu og aeth komieth seacute aacute fjaacuterhagslegri umbun fyrir aacuterangur THORNannig er iacute sumum loumlndum miethaeth vieth aeth skoacutelar sem sinna nemendum meeth miklar thornarfir geti umbunaeth kennurum thorneirra seacuterstaklega og raacuteethieth til siacuten reynslumeiri kennara
Meeth thornviacute aeth vinna aeth umboacutetum meeth thornessum haeligtti toacutekst menntamaacutelayfirvoumlldum iacute Ontario aeth naacute verulegum aacuterangri aacute aacuterunum 2003-2009 THORNar voru sett markmieth um aeth 75 nemenda iacute 3 og 6 bekk grunnskoacutela aeligttu aeth naacute haacuteu stigi iacute lesskilningi og staeligrethfraeligethilaeligsi og aeth 85 framhaldsskoacutelanema brautskraacuteethust aacute tilskildum tiacutema Meeth samstilltu aacutetaki toacutekst aacute thornessum sex aacuterum aeth fjoumllga thorneim sem naacuteethu laacutegmarksviethmiethum iacute lestri ritun og laeligsi aacutestaeligrethfraeligethi uacuter 54 iacute 67 Aacute soumlmu aacuterum joacutekst hlutshyfall thorneirra sem luku framhaldsskoacutela uacuter 67 iacute 79
Heacuter hefur verieth stiklaeth aacute stoacuteru um thornaeligr aacuteherslur sem unnieth hefur verieth aeth iacute Ontario og viacuteethar thornar sem goacuteethur aacuterangur hefur naacuteethst iacute menntamaacutelum
Verethur nuacute vikieth aeth tilloumlgum um hvernig koma megi aacute umboacutetum heacuter aacute landi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
28
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Ef tekieth er mieth af reynslu annarra thornjoacuteetha er margt sem bendir til thorness aeth meeth skipulegum langtiacutemaaethgerethum verethi unnt aeth baeligta stoumlethu iacuteslensks menntakerfis
Smaeligeth landsins gerir thornaeth auethveldara aeth naacute Heacuter er lagt til aeth farieth verethi aeth reynslu annarra oumlllum hlutaetheigandi saman um sameiginleg thornjoacuteetha og sett faacute og skyacuter markmieth yacutett undir jaacutekvaeligeth markmieth og stilla saman strengi en innri viethhorf og getu til breytinga Jafnframt verethi haft styrkur menntakerfisins og nuacutetiacutemalegir innviethir viacuteethtaeligkt samstarf og stuethlaeth aeth thornviacute aeth forysta samfeacutelagsins auka einnig liacutekur aacute aeth sami aacuterangur um umbaeligturnar verethi oacuteskorueth Siacuteethast en ekki siacutest naacuteist vieth aeth mennta ungt foacutelk heacuter aacute landi og thornar verethi loumlgeth aacutehersla aacute rannsoacuteknir thornekkingarmiethlun og sem best tekst til erlendis stuethning vieth skoacutelastarf
Markmieth um lestur Hlutfall thorneirra sem naacute grunnviethmiethum (2 stig) iacute lesskilningi PISA fari uacuter 79 (2012) iacute 90 2018
Mikilvaeliggt er aeth skapa jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs og aeth allir geti naacuteeth aacuterangri iacute lestri Iacute thornviacute felst aeth ungt foacutelk seacute hvatt til aeth lesa fjoumllbreytilegt efni baeligethi heima og iacute skoacutela THORNaeth felur einnig iacute seacuter aeth thorneir sem annast lestrarkennslu beri aacutebyrgeth aacute aeth allir nemendur hafi vieth lok grunnskoacutela oumlethlast aacutekveethna grundvallarfaeligrni iacute lestri og lesskilningi THORNaeth aacute vieth um kennara og annaeth starfsfoacutelk skoacutela foreldra og skoacutelanefndir sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld menntamaacutela Um leieth er nauethsynlegt aeth innan menntakerfisins seacute haeliggt aeth koma til moacutets vieth misjafnar thornarfir nemenda og aeth rannsakaeth verethi meeth kerfisbundnum haeligtti hvaetha aethferethir skila bestum aacuterangri
Iacute skyacuterslu um lestrarkennslu iacute Evroacutepu er fjallaeth um thornaeth sem maacuteli skiptir til aeth baeligta lestur oglesskilning Oacutetalmargt utan skoacutela og innan hefur aacutehrif aacute lestur en aacute grundvelli althornjoacuteethlegra rannsoacutekna og samanburethar milli landa maacute greina mikilvaeliggustu thornaeligttina (Eurydice 2011)
Grunn aeth lestrarnaacutemi thornarf aeth leggja thornegar iacute leikskoacutela meeth skipulegri maacuteloumlrvun markvissum lestri fyrir boumlrnin umraeligethum um thornaeth sem lesieth er og meeth thornviacute aeth yacuteta undir aacutehuga aacute lestri Iacute grunnskoacutela
liggi fyrir skilgreind viethmieth sem komi skyacutert fram iacute aethalnaacutemskraacute eetha meeth oumlethrum haeligtti um lestrarhaeligfni og hvernig huacuten er dyacutepkueth jafnt og thorneacutett fram aacute unglingastig meeth fjoumllbreyttum haeligtti
Ekkert eykur faeligrni iacute lestri eins og thornaeth aeth lesa Eftir thornviacute sem nemendur lesa meira og fjoumllbreyttara efni eykst skilningur thorneirra og loumlngun til aeth lesa meira THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth fjoumllbreytt naacutemsefni seacute nyacutett vieth kennslu ss dagbloumleth tiacutemarit skaacuteldsoumlgur fraeligethirit og rafraelignn texti Ekki maacute heldur gleyma aeth heimilin gegna lykilhlutverki Mikilvaeliggt er aeth foreldrar lesi fyrir boumlrn en ekki siacuteethur aeth thorneir hvetji thornau til aeth lesa sjaacutelf og hjaacutelpi thorneim vieth thornaeth og seacuteugoacuteethar fyrirmyndir
Almenn hvatning um aeth foacutelk lesi meira er goacuteethra gjalda vereth Sliacutekt houmlfethar thornoacute fremur til thorneirra sem eru vel laeligsir en siacuteethur til hinna sem er stirt um lestur eetha hafa liacutetinn aacutehuga THORNaacute skiptir maacuteli aeth nyacuteta rafraelignt efni og nyacutemiethla og fjoumllbreytta framsetningu efnis sem houmlfethar frekar til yngri kynsloacuteethanna
Mikilvaeliggt er aeth greina moumlgulegan lestrarvanda barna snemma thornviacute aeth thorneim mun auethveldara
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
29
Heimild OECD Education at a Glance 2013
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute 1-7 bekk grunnskoacutela er hlutfall moacuteethurshymaacutelskennslu aacute Iacuteslandi mun laeliggra en iacute samanshyburetharloumlndum
verethur aeth vinda ofan af honum meeth seacutertaeligkum kennsluaethferethum og thornjaacutelfun THORNegar aacute leikskoacutelastigi er haeliggt aeth sjaacute viacutesbendingar um hugsanlegalestrarerfiethleika siacuteethar meir og um aeth gera aeth nyacuteta tiacutemann til thorness aeth afstyacutera thorneim meeth thornviacute aeth leggja raeligkt vieth hljoacuteethkerfisvitund nemenda
Iacutehlutun vegna lestraroumlrethugleika er oft oacutemarkviss Niethurstoumlethur PIRLS-koumlnnunar aacute lestri (2006) leiddu iacute ljoacutes aeth 44 nemenda iacute Evroacutepuloumlndum aacutettu kost aacute stuethningi aethstoetharfoacutelks vegna lestrarvanda en hins vegar aacutettu aetheins 25 nemenda kost aacute thornjoacutenustu seacuterfraeligethings iacute lestri Oft er loumlng bieth eftir thornjoacutenustu seacuterfraeligethings svo sem vegna maacutelroumlskunar en skjoacutet viethbroumlgeth vieth sliacutekum vanda skipta miklu maacuteli Meeth thornviacute aeth betrumbaeligta kunnaacutettu kennara til aeth greina og bregethast vieth lestrarvanda maacute naacute miklum aacuterangri THORNar geta skyacuter viethmieth um lestrarfaeligrni aacute hverju naacutemsstigi hjaacutelpaeth
Til thorness aeth baeligta lestrarfaeligrni og skilning unglinga aacute floacuteknari og seacuterhaeligfethari texta er mikilvaeliggt aeth thornjaacutelfa lesturinn iacute yacutemsum naacutemsgreinum Margt bendir aacute hinn boacuteginn til thorness aeth kennarar seacuteu mjoumlg misvel undir thornaeth buacutenir og thornviacute thornarf aeth stilla saman strengi iacute skoacutelum hvaeth thornennan thornaacutett varethar allt fraacute upphafi til loka grunnskoacutela
THORNegar horft er til kennslustunda iacute grunnskoacutelum er hlutfall moacuteethurmaacutelskennslu af heildinni mun laeliggra heacuter en iacute naacutegrannaloumlndunum Iacute nyacuterri aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela var hlutur iacuteslenskushykennslu nokkueth aukinn en thornraacutett fyrir thornaeth er huacuten hlutfallslega mun minni en moacuteethurmaacutelskennsla iacute samanburetharloumlndum
Mynd 18 - Moacuteethurmaacutelskennsla sem hlutfall af heildarkennslustundafjoumllda aacuteIacuteslandi og iacute samanburetharloumlndum 2011
35
30
25
20
15
10
5
0 Danmoumlrk Finnland Noregur ESBIacutesland
30
Moumlgulegar aethgerethir
1 Hlutur moacuteethurmaacutelskennslu iacute viethmiethunarshystundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela verethi aukinn
2 Sett verethi viethmieth um laacutegmarkshaeligfni iacute lestri aacute tilteknum stigum grunnskoacutelans thornmt lestrarhraetha lesskilning orethaforetha og ritfaeligrni iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacute
3 Reglubundnar maeliglingar aacute lesskilningi verethi samhaeligfethar meeth greinandi proacutefum allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela og niethurstoumlethurnar nyacutettar aacute markvissan haacutett Loumlgbundin samraeligmd koumlnnunarproacutef verethi nyacutett iacute sama skyni svo og laeligsisproacutef iacute framhaldsskoacutelum
4 Nemendur af erlendum uppruna njoacuteti seacuterstaks stuethnings meeth thornaeth fyrir augum aeth thorneir naacuteisoumlmu faeligrni iacute lesskilningi og aethrir nemendur
5 Hver leikskoacuteli og grunnskoacuteli geti brugethist jafnoacuteethum vieth viacutesbendingum um lestrarvanda einstakra nemenda Kennarar faacutei thornjaacutelfun og stuethning til thorness aeth bregethast vieth
6 Allir leikshy og grunnskoacutelar setji seacuter laeligsisstefnu iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacuter og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga
7 Yacutett verethi undir jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs iacute thornjoacuteethshyfeacutelaginu og nemendur hvattir til aeth lesa seacuter til aacutenaeliggju utan skoacutela
8 Foreldrar verethi virkjaethir til aeth vekja aacutehuga aacute lestri og styethja vieth lestrarnaacutem barna sinna
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
31
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Markmieth um naacutemsframvindu Hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi aacute tilskildum tiacutema fari uacuter 44 (2011) iacute 60 2018
Til aeth naacute thornessu markmiethi er lagt til aeth aacutehersla verethi loumlgeth aacute thornrjaacute thornaeligtti
gt Endurskipulagning naacutemstiacutema gt Aethgerethir gegn brotthvarfi gt Betri starfsmenntun
Endurskipulagning naacutemstiacutema
Iacutesland sker sig uacuter oumlethrum loumlndum thornegar kemur aeth lengd naacutems fram aeth haacuteskoacutela (sjaacute mynd 19) Aetheins um 44 thorneirra sem hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela uacutetskrifast um tviacutetugt eftir fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur nemenda sem hefja haacuteskoacutelanaacutem heacuter aacute landi er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
THORNaeth hversu faacuteir ljuacuteka framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema og hve naacutemsframvindan er misjoumlfn eftir naacutemsbrautum gefur til kynna aeth endurskoetha thornurfi naacutemsskipulag iacute framhaldsskoacutelum og thornar meeth lengd naacutemstiacutema og uppbyggingu naacutemsbrauta ekki siacutest iacute starfsmenntun
Meeth thornviacute aeth endurskipuleggja naacutemstiacutema iacute framshyhaldsskoacutelum og taka aukieth tillit til mismunandi thornarfa yacutemissa nemendahoacutepa maacute stuethla aeth thornviacute aeth fleiri ljuacuteki naacutemi aacute skilgreindum tiacutema Naacutemsferill nemenda iacute framhaldsskoacutela er mislangur baeligethi eftir thornviacute aacute hvaetha naacutemsbraut thorneir innritast og hvort thorneir hefja naacutem iacute bekkjar- eetha aacutefangaskoacutela Auk thorness koma nemendur misvel undirbuacutenir uacuter grunnskoacutela og sumir framhaldsskoacutelar velja nemendur inn eftir einkunnum iacute boacuteklegum greinum aacute meethan aethrir taka vieth oumlllum umsaeligkjendum
Meethalnaacutemstiacutemi thorneirra sem innritast aacute stuacutedentsshynaacutemsbrautir er iacute nokkueth foumlstum skorethum og aeth jafnaethi fjoumlgur aacuter hjaacute flestum Iacute aacutefangakerfinu er
meiri sveigjanleiki meeth naacutemslok Athygli vekur aeth 22 luku naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum iacute aacutefangaskoacutelum en sambaeligrilegt hlutfall var einungis 05 iacute bekkjarskoacutelum Iacute thorneim framhaldsskoacutelum thornar sem reynsla er fengin af thornriggja aacutera naacutemsbrautum hefur staeligrstur hluti nemenda kosieth aeth ljuacuteka naacutemi aacute thornremur aacuterum eetha 70 iacute Kvennaskoacutelanum og 57 iacute Menntaskoacutela Borgarfjarethar
Iacute Kvennaskoacutelanum byacuteethst nemendum hefethbundieth boacuteknaacutem til stuacutedentsproacutefs aacutesamt almennri braut Nemendum gefst kostur aacute aeth ljuacuteka naacutemi aacute 3 3frac12 eetha 4 aacuterum Samhlietha styttingu naacutemstiacutemavoru nyacutejar naacutemsbrautir settar aacute foacutet naacutemsmat var endurskoethaeth og gereth gangskoumlr aeth betri nyacutetingu aacute skoacutelaaacuterinu Aacutefangar kjarnagreina aacute stuacutedentsproacutefsbrautum eru skilgreindir fraacute 2 thornrepi og thornviacute er skoumlrun vieth naacutemsefni grunnskoacutela minni en aacuteethur var Menntaskoacuteli Borgarfjarethar hefur lengt skoacutelaaacuterieth meeth svipuethum haeligtti og Kvennaskoacutelinn og breytt nyacutetingu thorness aacutesamt thornviacute aeth naacutemsbrautir og naacutemsmat var endurskoethaeth
Nemendur sem innritast aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir bekkjarskoacutela ljuacuteka langflestir proacutefi aacute fjoacuterum aacuterum en miethaeth vieth reynslu Kvennaskoacutelans gaeligti stoacuter hluti thorneirra lokieth naacutemi aacute thornremur aacuterum Iacute nuacuteverandi kerfi lyacutekur nuacute thornegar um fimmtungur nemenda iacute aacutefangaskoacutelum naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum
Meeth thornviacute aeth endurskoetha uppbyggingu naacutemsbrauta og naacutemstiacutema aacute oacuteliacutekum brautum maeligtti baeligta naacutemsframvindu nemenda Einnig kemur til greina aeth setja skyacuterari moumlrk um naacutemstiacutema og aldur Iacute flestum oumlethrum loumlndum er miethaeth vieth aeth foacutelk ljuacuteki naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir tiltekinn aldur Iacute Noregi veretha nemendur td aeth hafa lokieth naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir 25 aacutera aldur en eftir thornaeth
32
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Iacuteslenskir nemendur sem hefja haacuteskoacutelanaacutem hafa aeth baki fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur thorneirra er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
er naacutem thorneirra skilgreint sem fullorethinsfraeligethsla og fer thornaacute fram iacute oumlethrum stofnunum Naacutem iacute framhaldsskoacutelum iacute Danmoumlrku tekur thornrjuacute aacuter Nemendur eldri en 25 aacutera eru skilgreindir sem bdquofullorethnirldquo og thornoacutett thorneir geti aacutefram stundaeth naacutem iacute framhaldsskoacutelum velja thorneir seacuterleiethir aeligtlaethar fullorethnum nemendum Iacute Sviacutethornjoacuteeth thornurfa nemendur aeth hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela iacute siacuteethasta lagi aacuterieth sem thorneir veretha tuttugu aacutera og hafa thornaacute thornrjuacute aacuter til thorness aeth ljuacuteka naacutemi Allir eiga siacuteethan reacutett aacute naacutemi iacute fullorethinsfraeligethslustofnunum sveitarfeacutelaga
Iacute nyacutelegum uacutettektum althornjoacuteethlegra aethila aacute efnahagsshylegri stoumlethu Iacuteslands (OECD 2013 McKinsey 2012) er einatt bent aacute aeth mikill aacutevinningur vaeligri af thornviacute aeth stytta naacutemstiacutema til stuacutedentsproacutefs um eitt eetha tvouml aacuter thornannig aeth hann vaeligri sambaeligrilegur vieth oumlnnur loumlnd Er bent aacute aeth stytta megi naacutemstiacutema baeligethi iacutegrunnskoacutelum og framhaldsskoacutelum um eitt aacuter
Iacute loumlgum um grunnskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacute grunnshyskoacutela hefur ekki verieth gert raacuteeth fyrir styttingu naacutemstiacutema aacute thornviacute skoacutelastigi Fremur hefur verieth horft til sveigjanlegra skila milli grunn- og framhaldsskoacutela thornannig aeth grunnskoacutelanemar geti stytt seacuter leieth annaethhvort meeth thornviacute aeth taka framhaldsskoacutelaaacutefanga aacute meethan thorneir eru enn iacute grunnskoacutela eetha meeth thornviacute aeth innritast iacute framhaldsskoacutela beint uacuter 9 bekk aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum sem eru skilgreind iacute aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela
Um thornessar mundir er verieth aeth gera uacutettekt aacute aacutehrifum stefnunnar um skoacutela aacuten aethgreiningar aacute grunnskoacutela og seacuterfraeligethithornjoacutenustu sveitarfeacutelaga iacute leik- og grunnskoacutelum Jafnframt mun Iacutesland taka thornaacutett iacute samanburetharuacutettekt OECD aacute nyacutetingu fjaacutermagns og annarra aethfanga iacute grunnskoacutelum miethaeth vieth aacuterangur THORNessar uacutettektir munu vafalaust skila gagnlegum upplyacutesingum um stoumlethu grunnskoacutelans
Mynd 19 - Lengd skoacutelagoumlngu aacute boacutekshynaacutemsbrautum framhaldsskoacutela iacute Evroacutepu
Aldur
14 15 16 17 18 19 20
Iacutesland Noregur
Danmoumlrk
Sviacutethornjoacuteeth
Finnland
THORNyacuteskaland
Iacutetaliacutea
Eistland
Lettland
Lithaacuteen
Luacutexemborg
Buacutelgariacutea
Ungverjaland
Poacutelland
Ruacutemeniacutea
Spaacutenn
Malta
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland
Sviss
Bretland
Iacuterland
Belgiacutea
Grikkland
Frakkland
Portuacutegal
Kyacutepur
Holland
Austurriacuteki Heimild Eurydice The structshyure of the European education systems 20132014
33
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Lestur vieth lok grunnskoacutela
Mynd 9 - Meethaltalsaacuterangur iacute lesskilningi eftir landshlutum aacuterin 2000 til 2012
530
520
510
500
490
480
470
460
450
440 Reykjaviacutek Naacutegr Rvk Suethurnes Vesturland Vestfirethir Norethurlv Norethurle Austurland Suethurland -28 PISA stig -12 PISA stig -29 PISA stig +9 PISA stig -24 PISA stig -44 PISA stig -44 PISA stig -63 PISA stig -19 PISA stig
518
508
491 496
472
482 490 488
522 521
490
478
511
464 467
458
471
443
Mynd 10 - THORNroacuteun iacute lesskilningi hjaacute innfaeligddum og innflytjendum 2000 til 2012
Lesskilningi hefur hrakshyaeth meira viacuteethast hvar aacute landsbyggethinni ogmunurinn milli landsshybyggethar og houmlfuethshyborgarsvaeligethisins aukist
Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
Nemendum af erlendshy520 um uppruna hefur
undanfarin aacuter fjoumllgaeth
thorneirra virethast ekki naacute aeth foacuteta sig iacute grunnskoacutelum 460 thornar sem aacuterangur thorneirra iacute lestri er mun lakari en440 hinna sem hafa iacuteslensku aeth moacuteethurmaacuteli
420
Innfaeligddir 400 Landieth iacute heild Innflytjendur
380
500
480
mjoumlg iacute grunnskoacutelum landsins THORNaeth er seacuterstakt aacutehyggjuefni aeth margir
PISA 2000 PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009 PISA 2012 Heimild OECD PISA-koumlnnun 2000-2012 Naacutemsmatsstofnun
17
722
721
709
699
694
688
104
71
679
159
146
Mynd 11 - Hlutfall thorneirra sem ljuacutekaproacutefi uacuter framhaldsskoacutela aacute skilgreind-um tiacutema
761 10
613 187
613
593 133
589 226
588 52
574 251
567 149
Greining aacute naacutemsframvindu eftir naacutemsbrautum syacutenir aeth naacutemstiacutemi er mjoumlg mismunandi eftir thornviacute aacute hvaetha braut nemandi hoacutef naacutem Koumlnnueth voru afdrif 4161 nemanda sem innritaethist iacute framhaldsskoacutela aacuterieth
Japan 928 2007 Nemendurnir skiptust aacute brautir eins og syacutent er aacute mynd 12
Sloacuteveniacutea
Poacutelland
Bandariacutekin
Iacuterland
Iacutesrael
Sloacutevakiacutea
762
795
868
87
881
855 27
Eins og fram kemur aacute myndinni innritast um 27 nemenda aacute almennar brautir um 60 nemenda innritast beint aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir en einungis 14 aacute starfsnaacutemsbrautir Til samanburethar maacute geta thorness aeth innan Evroacutepusambandsins innritast um 50 nemenda aacute starfsnaacutemsbrautir
Bretland
Ungverjaland
Meethaltal
Belgiacutea
Finnland
Austurriacuteki
Sviacutethornjoacuteeth
Kanada
Eistland Vorieth 2013 eftir sex skoacutelaaacuter skiptist hoacutepurinn eins og mynd 13 syacutenir Af thorneim 2441 sem innrituethust aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir framhaldsskoacutela haustieth 2007 luku 1879 naacutemi meeth stuacutedentsproacutefi eetha 769 Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 41 aacuter aeth meethaltali (hafa verethur iacute huga aeth nemendum var aetheins fylgt eftir iacute 6 aacuter til vors 2013) Af thorneim 1720 sem innrituethust aacute aethrar brautir en boacuteknaacutemsbrautir til stuacutedentsproacutefs luku 395 eetha 23 stuacutedentsproacutefi Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 47 aacuter Athygli vekur aeth naeligrri 70 thorneirra 1124 sem innrituethust aacute almennar brautir houmlfethu
Danmoumlrk
Holland ekki lokieth naacutemi sex aacuterum siacuteethar Um 55 thorneirra sem innrituethust aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth
Frakkland naacutemi aeth loknum sex skoacutelaaacuterum
Noregur
Spaacutenn
Nyacuteja Sjaacuteland Aldursdreifing nemenda iacute starfsnaacutemi og boacuteknaacutemi er afar oacuteliacutek enda ljuacuteka faeligrri iacute fyrrnefnda hoacutepnum naacutemi aacute tilsettum tiacutema Aacuterieth 2012 var meethalaldur
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Iacutesland sker sig uacuter hoacutepi helstu samanburetharlanda iacute thornviacute hversu faacuteir ljuacuteka naacutemi uacuter framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema Aetheins um 44 thorneirra sem innshyrituethust iacute framhaldsskoacutela haustieth 2003 houmlfethu lokieth naacutemi aacute skilgreindum naacutemstiacutema (sem aeth jafnaethi er fjoumlgur aacuter heacuter aacute landi) og tveimur aacuterum eftir thornann tiacutema houmlfethu einungis 58 brautskraacuteethst
Lokieth aacute skilgreindum naacutemstiacutema Lokieth tveimur aacuterum eftir skilgreindan naacutemstiacutema
Heimild OECD Education at a Glance 2013
54
451 292
442 141 IacuteslandLuacutexemborg
Mexiacutekoacute framhaldsskoacutelanema aacute boacuteknaacutemsbrautum 187 aacuter en 44 thorneirra voru 25 aacutera eetha eldri Iacute starfsnaacutemi er aldursdreifing allt oumlnnur meethalaldur nemenda var 252 aacuter en 355 voru 25 aacutera eetha
18
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Um 70 thorneirra sem innritast aacute almennar brautir og um 55 thorneirra sem innritast aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth naacutemi 6 aacuterum siacuteethar
Mynd 12 - Innritun nemenda uacuter 10 bekk grunnskoacutela aacutebrautir framhaldsskoacutela haust 2007
27
59
14
Meeth stuacutedentsbrautum er aacutett vieth brautir sem lyacutekshyur meeth stuacutedentsproacutefi Starfsnaacutemsbrautir veita undirbuacutening fyrir stoumlrf ss iacute iethn- eetha heilbrigethisshygreinum og fela yfirleitt iacute seacuter verklega thornjaacutelfun Aacute almenna braut innrit- ast yfirleitt thorneir nemshyendur sem uppfylla ekkikroumlfur um inntoumlku aacute aethrar brautir framhaldsshyskoacutela
Almennar brautir Starfsnaacutemsbtautir Stuacutedentsbrautir
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
Mynd 13 - Staetha nemenda sem innrituethust 2007 sex aacuterum siacuteethar
100
80
60
40
20
0 Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Almennar brautir
Lokieth starfsnaacutemsproacutefi Ekki lokieth neinu proacutefi
Lokieth stuacutedentsproacutefi
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
19
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
eldri (sjaacute mynd 14) THORNessi athugun aacute naacutemsferli eins aacutergangs og upplyacutesingar um aldur nemendagefa almennar viacutesbendingar um aeth naacutemsferill nemenda seacute oacuteliacutekur eftir thornviacute hvort thorneir hefja naacutem aacutestuacutedentsnaacutemsbrautum eetha starfsnaacutemsbrautum Margir sem hverfa fraacute naacutemi hefja siacuteethar naacutem aacutestarfsnaacutemsbrautum eftir aeth hafa verieth iacute vinnu Einnig er vitaeth aeth sumir sem ljuacuteka stuacutedentsproacutefi hefja siacuteethan starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi
Leietha maacute aeth thornviacute liacutekur aeth laacutegt hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi heacuter aacute landi geti aacutett raeligtur iacute baacutegum lesskilningi sem birtist ma iacutethornviacute hversu haacutett hlutfall thorneirra sem hefja naacutem aacutealmennum brautum (70) ljuacuteka ekki naacutemi THORNeirsem hefja naacutem aacute almennri braut hafa margirhverjir ekki naacuteeth fullnaeliggjandi aacuterangri iacute grunnskoacutela og virethast ekki foacuteta sig iacute framhaldsskoacutela Einnig verethur aeth teljast liacuteklegt aeth nemendur velji seacuterekki naacutemsbrautir vieth haeligfi Ofangreind atriethi eru oacutetviacuteraeligethar viacutesbendingar um alvarlegar brotalamir iacute skipulagi og uppbyggingu naacutemsins naacutemsraacuteethgjoumlf og vaeligntingum nemenda til sjaacutelfra siacuten og naacutemsins
Brotthvarf uacuter skoacutela er ekki skilgreint aacute sama haacutett iacute oumlllum loumlndum og stofnunum Iacute rannsoacutekn OECD aacute brautskraacuteningu nyacutenema aacute framhaldsskoacutelastigisem aacuteethur var minnst aacute var miethaeth vieth aeth thorneirnemendur sem ekki houmlfethu lokieth proacutefi sex aacuterum eftir innritun og ekki voru lengur skraacuteethir iacute skoacutela hefethuhorfieth uacuter naacutemi Aacute Iacuteslandi houmlfethu 29 thorneirra sem innrituethust ekki lokieth proacutefi eftir sex aacuter og voru ekki skraacuteethir iacute neinn skoacutela en 13 voru enn skraacuteethir iacute skoacutela eftir sex aacuter aacuten thorness aeth ljuacuteka naacutemi
Hagstofa Evroacutepusambandsins Eurostat safnarupplyacutesingum fraacute hagstofum Evroacutepulanda semkanna brotthvarf (e early school leavers) iacute vinnushymarkaethskoumlnnunum en thornar er brotthvarf skilgreint sem thornaeth hlutfall 18-24 aacutera foacutelks sem ekki hefur lokieth oumlethru naacutemi eftir grunnskoacutela og ekki hefur verieth iacute naacutemi eetha starfsthornjaacutelfun siacuteethustu fjoacuterar vikur aacuteethur en koumlnnunin er gereth
Goumlgn Hagstofu Evroacutepusambandsins benda til thorness aeth brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu seacuteeinna haeligst aacute Iacuteslandi eetha um 20 (sjaacute mynd 15)
Mynd 14 - Aldursdreifing nemenda aacute stuacutedents- og starfsnaacutemsbrautumhaustieth 2012
Meethalaldur nemenda aacute boacuteknaacutemsbrautum er 187 aacuter en 252 aacute starfsshynaacutemsbrautum
Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Meethalaldur
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuterInnu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
2500
2000
1500
1000
500
0 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
2020
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu er einna haeligst aacute Iacuteslandi
Ef litieth er til thorneirra landa thornar sem brotthvarfsshyhlutfallieth er haeligrra en aacute Iacuteslandi svo sem Spaacutenar Moumlltu Portuacutegals og Tyrklands maacute sjaacute aeth mun hraethar hefur gengieth iacute thornessum loumlndum aeth draga uacuter brotthvarfi uacuter naacutemi en heacuter aacute landi Samkvaeligmt goumlgnum Eurostat droacutest brotthvarf aacute Iacuteslandi aetheins saman um 12 aacute aacuterunum 2009-2012 og thornviacute er oacutehaeligtt aeth segja aeth thornoumlrf seacute aacute aacutehrifariacutekum aethgerethum ef Iacutesland aacute aeth eiga moumlguleika aacute aeth naacute thornviacute markmiethi sem flest Evroacutepuriacuteki hafa sett seacuter aeth brotthvarf verethi undir 10 aacuterieth 2020
Atvinnuthornaacutetttaka ungs foacutelks er mikil heacuter aacute landi (sjaacute mynd 16) sem kann aeth auka liacutekur aacute brotthvarfi og thornviacute aeth nemendum saeligkist naacutemieth seint Afleiethingar af haeliggri naacutemsframvindu iacute framhaldsskoacutela og miklu brotthvarfi eru ma thornaeligr aeth margir snuacutea aftur til naacutems eftir tviacutetugt THORNaeth seacutest td aacute thornviacute aeth meethalaldur starfsnaacutemsnemenda er um 25 aacuter en thornoacute ekki siacuteethur hinu aeth 30-40 fleiri stunda naacutem iacute dagskoacutela en vera aeligtti miethaeth vieth foacutelksfjoumllda iacute aacutergoumlngum aacute framhaldsskoacutelaaldri THORNoacute eru ekki taldir meeth thorneir sem stunda fjarnaacutem eetha saeligkja kvoumlldskoacutela
THORNessi haeligga naacutemsframvinda iacuteslenskra framhaldsshyskoacutelanema er afleiething margviacuteslegra galla aacute menntakerfinu iacute bland vieth feacutelagslega thornaeligtti THORNar maacute helst nefna oacutefullnaeliggjandi undirbuacutening stoacuters hoacuteps nemenda uacuter grunnskoacutela og aeth thorneir faacute ekki naacutem og thornjoacutenustu vieth haeligfi iacute framhaldsskoacutela sem aftur leiethir til brotthvarfs Vinna meeth skoacutela og naacutem meeth vinnuhleacuteum stuethlar einnig aeth haeliggarinaacutemsframvindu Loks maacute nefna aeth thorneir sem leggja stund aacute starfsnaacutem virethast flestir hefja thornaeth naacutem eftir tviacutetugt og meethalaldur thorneirra sem ljuacuteka starfsnaacutemi er haacuter
Kyacutepur 114 117
Eistland 139 105
Lettland 105 139
THORNyacuteskaland 105 111
Iacuterland 97 116
Danmoumlrk 91 113
Finnland 89 99
Holland 88109
77 Luacutexemborg 81
Austurriacuteki 76 87
Sviacutethornjoacuteeth 75 70
Lithaacuteen 65 87
Sviss 5591
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland 55
53
44
54
49
53 2012 ()2009 ()
Kroacuteatiacutea 42 39 Heimild Eurostat vinnumarkshy
aethskoumlnnun
Vieth umbaeligtur aacute menntakerfi thornarf aeth horfa til margra thornaacutetta Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir hins vegar svo ekki verethur um villst aeth thornaeth er oacuteskynsamlegt aeth reyna aeth vinna aeth of moumlrgum breytingum iacute einu Farsaeliglla er aeth einbeita seacuter aeth nokkrum houmlfueththornaacutettum sem liacuteklegastir eru til aeth skilamestum aacutevinningi baeligethi til lengri og skemmri tiacutema
Mynd 15 - Brotthvarf iacute Evroacutepuloumlndum2009 og 2012
443 Tyrkland 396 312Spaacutenn 249271 Malta 226 312Portuacutegal 208 213Iacutesland 201 192 Iacutetaliacutea 176 Hlutfall ungs foacutelks aacute 166 Ruacutemeniacutea 174 aldrinum 18-24 aacutera sem
Noregur 176 hefur hvorki lokieth proacutefi 148 157 uacuter framhaldsskoacutela neacute er
Bretland 135 143
skraacuteeth iacute skoacutela Aacute Iacuteslandi ESB 127 var thornetta hlutfall 20 Buacutelgariacutea 147 aacuterieth 2012 125
Belgiacutea 120 111
Makedoacuteniacutea 117 162
Frakkland 116 122
Ungverjaland 115112
Grikkland 114 144
21
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mynd 16 - Atvinnuthornaacutetttaka foacutelks aacute aldrinum 18-24 aacutera ndash miethaeth vieth fyrstaaacutersfjoacuterethung aacuter hvert
Vinna meeth skoacutela og thornaeth aeth ungt foacutelk hverfur tiacutemabundieth fraacute naacutemi til aeth stunda vinnu stuethlar ma aeth haeliggri naacutemsshyframvindu
Heimild Hagstofa Iacuteslands
80
75
70
65
60 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Mynd 17 ndash Hlutfall dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum af mannfjoumllda 16-20 aacutera
Haacutett hlutfall eldri nemenda skyacuterir aethfjoumlldi dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum er 30 haeligrri en mannfjoumlldi 16 - 20 aacutera
Heimild Hagstofa Iacuteslands
150
130
110
90
80 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
22
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacuteslendingar eru ekki einir um aeth vilja baeligta menntakerfi sitt og viacuteetha erlendis hefur skapast mikil reynsla og thornekking aacute thornroacuteun og umboacutetum aacute thornviacute sviethi THORNar hafa menn rannsakaeth menntakerfi iacute althornjoacuteethlegu samhengi og safnaeth miklum goumlgnum thornar aeth luacutetandi sem hefur gert fraeligethimoumlnnum kleift aeth bera saman hvaetha aethferethir gefast best og hvaetha thornaeligttir reynast oumlrethugastir viethureignar (UNESCOIIEP 2012)
THORNoacutett taka megi seacuter tiltekin menntakerfi til THORNjoacuteethverjar staethieth iacute thorneirri truacute aeth menntakerfi thorneirra fyrirmyndar verethur einnig aeth hafa misjafnar vaeligri meethal hinna bestu iacute heimi en niethurstoumlethur aethstaeligethur iacute huga og finna thornaacute leieth sem fellur aeth PISA syacutendu aeth aacuterangur thornyacuteskra nemenda iacute lestri menningu og stoumlethu skoacutelakerfisins iacute hverju landi var thornaacute undir meethaltali OECD riacutekja Aacuterangur thornyacuteskra Aacuteherslur eiga heldur ekki aeth vera hinar soumlmu thornegar nemenda iacute lesskilningi og oumlethrum greinum PISA reynt er aeth gera saeligmilegt menntakerfi miethlungi hefur batnaeth aeth miklum mun siacuteethan og er THORNyacuteskalandgott og thornegar menn vilja gera aacutegaeligtt menntakerfi nuacute vel yfir meethaltali OECD iacute oumlllum greinum framuacuterskarandi (McKinsey 2010)
Umbaeligtur aacute menntakerfi veretha ekki innleiddar og Iacuteslendingar geta margt af oumlethrum thornjoacuteethum laeligrt iacute byggethar aacute engu thornaeligr thornurfa traustan grundvoumlll sem thornessum efnum baeligethi thorneim sem standa iacute fremstu thornolir sliacutekar breytingar Skoacutelakerfi viacuteetha um heim roumleth iacute althornjoacuteethlegum samanburethi og einnig hinum hafa aeth miklu leyti buacuteieth vieth thornrotlaust tilraunastarf sem naacuteeth hafa aeth baeligta stoumlethu siacutena verulega Maacute thornar og thornroacuteun undanfarna aacuteratugi THORNar er Iacutesland engin nefna Asiacuteuloumlnd svo sem Singapuacuter Suethur-Koacutereu og undantekning Nuacute maacute halda thornviacute fram aeth thornaeth seacute Japan en einnig vestraelign loumlnd aacute boreth vieth Finnland merki um einlaeliggan aacutesetning yfirvalda og skoacutelafoacutelks THORNyacuteskaland Holland Poacutelland og sum fylki Kanada til umboacuteta en hitt verethur einnig aeth jaacuteta aeth thornetta Gjarna er viacutesaeth til thorness aacuterangurs sem naacuteethst hefur iacute starf hefur oft reynst sundurlaust yfirsyacutenin oacuteljoacutes Ontario-fylki iacute Kanada og verethur reynslan thornar gereth og aacuterangurinn eftir thornviacute aeth nokkru umtalsefni heacuter
Iacute leiethbeiningum UNESCO um framthornroacuteun mennta-Einnig maacute seacuterstaklega benda aacute breytingu til kerfis eru tilgreindir aacutetta lykilthornaeligttir aacuterangursriacutekra batnaethar iacute THORNyacuteskalandi thornar sem menn toacuteku til og varanlegra umboacuteta iacute menntamaacutelum Heacuter skal oacutespilltra maacutelanna eftir slaeligmar niethurstoumlethur uacuter fyrstu gereth stutt grein fyrir thorneim meeth daeligmum um PISA-koumlnnuninni aacuterieth 2000 Fram aeth thornviacute houmlfethu uacutetfaeligrslu thorneirra iacute oumlethrum loumlndum
23
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan voumlll
1 Faacute og metnaetharfull markmieth raunhaeligf vel iacutegrundueth og opinber
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og verkgreina jafnt sem liacutekamsraeligktar enda er thornaeth til skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki thorness fallieth aeth styrkja meginmarkmieth eins og laeligsi kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan Loks er mikilvaeliggt aeth muna aeth maeliglingarnar eru voumlll THORNessi markmieth aeligttu aeth hafa thornyacuteethingu fyrir gerethar til thorness aeth geta brugethist vieth ef umbaeligturnar almenning og menntakerfieth iacute heild og vera kynnt laacuteta aacute seacuter standa en ekki til thorness aeth refsa opinberlega Eins aeligttu thornau aeth vera maeliglanleg aacute viethkomandi skoacutelum einhvern haacutett svo aeth haeliggt vaeligri aeth fylgjast meeth thornviacute hvernig miethaethi og bregethast vieth THORNoacute skyldi Ontario-fylki setti seacuter tvouml maeliglanleg meginshyvarast aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute maeliglingarnar markmieth iacute umboacutetum sem hoacutefust thornar aacuterieth 2003 Aeth svo aeth thornaeligr fari ekki aeth raacuteetha foumlr td meeth thornviacute aeth 75 nemenda naeligethu aacutegaeligtisaacuterangri (e performing leggja houmlfuethaacuteherslu aacute aeth allir standist proacutef iacute staeth at high level) iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi iacute thorness aeth veita raungoacuteetha og varanlega menntun grunnskoacutelum og aeth 85 nemenda uacutetskrifuethust Ljoacutemandi aacuterangur aacute proacutefi er liacutetils virethi einn og seacuter uacuter framhaldsskoacutela (e high school) aacute tilsettum ef hann er ekki iacute goacuteethu samraeligmi vieth thornaeth sem aacute tiacutema Fyrra markmiethieth er maeliglt meeth samraeligmdum undan fer og eftir raunverulega haeligfni nemenda proacutefum iacute 3 og 6 bekk en hieth siacuteethara meeth uacutetskriftarshyog fjoumllbreytilega kennslu iacute samraeligmi vieth thornarfir og toumllum THORNraacutett fyrir aeth meginaacuteherslan vaeligri loumlgeth aacute aacutehuga nemendanna lestur og staeligrethfraeligethi var einnig loumlgeth aukin aacutehersla
aacute heilbrigethi og listir Nokkur haeligtta er aacute aeth thornegar til kastanna kemur einskorethist aacuteherslur skoacutela um of vieth thornessi faacuteu meginmarkmieth og aeth aethrir thornaeligttir skoacutelastarfs geti orethieth uacutet undan THORNviacute aeligtti aacutefram aeth leggja raeligkt vieth breidd iacute naacutemsframboethi td aacute sviethi list- og
2 Uppbyggilegar umbaeligtur fyrir alla iacute oumlllum skoacutelum
THORNegar raacuteethist er iacute nauethsynlegar umbaeligtur gaeligtir Jaacutekvaeligethni og hvatning uacutetilokar hins vegar ekki oft tilhneigingar til aeth gera thornaeth aacute neikvaeligethum gagnryacuteni Alltaf maacute gera betur og menntakerfieth forsendum skoacutelar kennarar og nemendur standi og einstakir skoacutelar aeligttu aeth meta aacutebendingar um sig illa og thornviacute neyethist stjoacuternvoumlld til thorness aeth griacutepa thornaeth sem betur maacute fara Einnig thornarf aeth gaeligta thorness iacute taumana Reynslan syacutenir aeth raunverulegum aeth umbaeligturnar taki til allra en verethi ekki aetheins iacute umboacutetum verethur ekki komieth aacute meeth miethstyacuterethum thorneim skoacutelum sem verr standa Iacute oumlllum skoacutelum eru breytingum eetha beinum fyrirmaeliglum aeth ofan Setja nemendur sem geta gert betur og leggja thornarf kapp aeligtti fram umboacutetaaacuteaeligtlun fyrir menntakerfieth og aacute aeth munur iacute frammistoumlethu verethi sem minnstur innleietha aacute thornann haacutett aeth skoacutelafoacutelk sjaacutei seacuter hag iacute henni hvort sem er milli kynja landsvaeligetha eetha uppruna og vilji vinna aeth framgangi hennar innan hvers skoacutela Ella kunna bestu aacuteform aeth veretha aeth engu
24
3 Uppbygging getu til breytinga
Til thorness aeth naacute fram breytingum thornarf thornekkingu og haeligfni fjaacutermagn og stuethning og einnig staethfastan vilja Til thorness aeth umbaeligtur naacuteist fram iacute hverjum skoacutela thornarf getan til sliacutekra breytinga aeth vera fyrir hendi innan thorneirra Hana getur thornurft aeth byggja upp samhlietha undirbuacuteningi aeth hinum eiginlegumarkmiethum
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter THORNviacute er auethvitaeth ekki thornannig farieth sjaacutelf stefnubreytingin leiethir ekki til framfara heldur hvernig tekst aeth vinna uacuter henni Efla thornarf aacutehuga getu og aacutebyrgethartilfinningu thorneirra sem iacute skoacutelum starfa til aeth naacute tilsettum aacuterangri THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth hvetja aacutefram til goacuteethra verka og veita stuethning Aetheins thornannig er haeliggt aeth gera kroumlfu um aacuterangur
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter
THORNaeth er lykilatriethi aeth kennarar faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra aeth vinna aeth umboacutetum aacute siacutenum heimavelli Sliacutek kunnaacutetta er margslungin og thornviacute thornarf uppbygging hennar aeth vera fjoumllbreytileg um leieth og stuethlaeth er aeth thornviacute aeth foacutelk laeligri hvaeth af oumlethru baeligethi innan skoacutela og meeth samvinnu milli skoacutela Starfsthornroacuteun iacute skoacutelakerfinu aeligtti aeth miethast vieth thornaeth aacuten thorness thornoacute aeth missa sjoacutenar aacute meginmarkmiethinu sem er aeligvinlega aeth naacute fram jaacutekvaeligethum breytingum hjaacute nemendum og betri aacuterangri thorneirra
Iacute breytingastarfinu iacute Ontario var mikil aacutehersla loumlgeth aacute aeth byggja upp thornekkingu og haeligfni iacute menntakerfinu og viacuteethtaeligkur stuethningur veittur vieth aeth baeligta kennslu meeth td starfsthornroacuteun kennara mati og leiethbeiningum vieth aacuteaeligtlanagereth og baeligttu naacutemsefni Komieth var aacute samstarfi milli skoacutela og fraeligethsluumdaeligma og samtoumlk kennara og skoacutelastjoacuternenda toacuteku thornar virkan thornaacutett
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
25
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast
4 Viacuteethtaeligkt samstarf innan menntakerfisins undir styrkri forystu
Til aeth naacute fram varanlegum umboacutetum skiptir maacuteli aeth foacutelk um menntakerfieth thornvert og endilangt seacute samstiga um thornaeligr Mikilvaeliggt er aeth viacuteethtaeligk eining riacuteki um umboacutetaaacuteaeligtlanirnar innleiethingu thorneirra og framkvaeligmd thornoacute svo aeth skoethanir kunni aeth vera skiptar um leiethirnar THORNannig thornarf oumlfluga talsmenn breytinganna innan sem utan skoacutelakerfisins THORNaeth er hvorki einfalt neacute fljoacutetlegt aeth afla aacuteformunum sliacuteks stuethnings iacute thornjoacuteethfeacutelaginu en thornaeth er braacuteethnauethsynlegt
Stjoacuternvoumlld thornurfa ljoacuteslega aeth hafa forystu iacute umboacutetastarfinu og stilla saman margviacuteslega strengi Jafnframt er nauethsynlegt aeth leita leiethtoga meethal kennara stjoacuternenda sveitarstjoacuternarmanna samtaka kennara nemenda og foreldra til aeth fylgja thornviacute eftir Stuethla thornarf aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett iacute umboacutetastarfinu
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast Aacuteaeligtlanir geta ekki komieth iacute staeth aethgeretha Meeth thornviacute aeth byggja markvisst upp forystu um umboacutetastarfieth er baeligethi stuethlaeth aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett og aeth thornaeth reynist langvinnt
Umboacutetamoumlnnum haeligttir oft til aeth truacutea thornviacute aeth allir hljoacuteti aeth vera sama sinnis og thorneir Sliacutekt er auethvitaeth ekki raunin foacutelk hefur misjoumlfn viethhorf og skilning aacute hlutunum Sameiginleg framtiacuteetharsyacuten sprettur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur thornarf aeth vinna aeth henni THORNviacute thornurfa stjoacuternvoumlld aeth eiga virk samskipti vieth alla thornaacute sem hlut eiga aeth maacuteli og gefa thorneim kost aacute aeth koma sjoacutenarmiethum siacutenum aacute framfaeligri Ekki er siacuteethur
mikilvaeliggt aeth naacute til almennings meeth upplyacutesingum um umboacutetaaacuteform faacute reglulega fram opinbera umraeligethu og viethhalda almennri saacutett um thornau
Sliacutek samskipti mega hvorki vera spuni neacute einhlietha aacutevarp hins opinbera heldur aeligttu thornau aeth snuacuteast um aeth draga fram oacuteliacutek sjoacutenarmieth og taka tillit til thorneirra Laeligra af thornviacute sem vel maeliglist fyrir og hvaeth thornykir ekki skila aacuterangri Reglulega (og eftir thornviacute sem tilefni gefast til) aeligtti svo aeth uacutetbuacutea og koma aacute framfaeligri upplyacutesingum til fjoumllmiethla og almennings THORNaeligr eiga ekki aetheins aeth luacuteta aeth umboacutetaaacuteaeligtluninniheldur einnig aeth oumlethrum thornaacutettum menntakerfisins thornannig maacute koma iacute veg fyrir aeth thorneir seacuteu vanraeligktir thornoacute aacuteherslan seacute aacute umbaeligturnar
Ekki maacute gleyma aethkomu kennara og samtaka thorneirra Umboacutetum iacute menntakerfinu verethur ekki komieth aacute nema meeth goacuteethum kennurum og er stuethningur thorneirra mikils virethi Maacuteli skiptir aeth goacuteethum kennurum bjoacuteethist goacuteeth laun og viethunandi starfsskilyrethi en jafnframt thornarf kennarasteacutettin aeth vera oumlflug iacute siacutenu fagi og njoacuteta trausts iacute samfeacutelaginu
Til thorness aeth naacute samstoumlethu um framgang umboacuteta var iacute Ontario settur aacute foacutet samraacuteethsvettvangur undir stjoacutern menntamaacutelaraacuteethherra sem helstu samstarfsaethilar aacutettu aethild aeth Aacuteethur en raacuteethist var iacute umbaeligturnar hafethi skorist iacute odda milli stjoacuternvalda og kennara en meeth thornviacute aeth leggja mikla raeligkt vieth samstarfieth og fela samtoumlkum kennara framkvaeligmd aacute tilteknum thornaacutettum umboacutetanna naacuteethist aeth endurvinna traust milli aethila Einnig var loumlgeth houmlfuethaacutehersla aacute aeth miethla upplyacutesingum um framgang umboacutetanna til almennings og koma aacute samstarfi vieth nemendur og foreldra
26
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim
5 Laeligrdoacutemar af nyacuteskoumlpun rannsoacuteknum og goumlgnum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim Sliacutek thornekking er grunnur goacuteethra breytinga og nyacutebreytni Samt er thornaeth svo aeth fjoumllmoumlrg thornroacuteunarverkefni hafa ekki verieth grundvoumlllueth aacute traustri thornekkingu hvorki um thornaeth sem fyrir er neacute hvaeth best hefur reynst annars staethar Eins er of sjaldan lagt mat aacute aacuterangurinn THORNraacutett fyrir aeth thornekking aacute umboacutetum iacute menntun hafi aukist hefur oft minna orethieth uacuter hagnyacutetingu hennar Iacute thornviacute samhengi skiptir td maacuteli aeth kennarasteacutettin nyacuteti seacuter rannsoacuteknir og afrakstur sprotaverkefna til aeth baeligta kennslu
Leggja aeligtti aukna aacuteherslu aacute aeth nyacuteta rannsoacuteknir og vel heppnaeth thornroacuteunarstarf til aeth breyta aacuteherslum iacute skoacutelastarfi Eins maacute nyacuteta betur goumlgn um naacutemsaacuterangur nemenda Ekki til thorness aeth refsa skoacutelum eetha daeligma nemendur heldur til thorness aeth vinna uacuter thorneim og nyacuteta til uacuterboacuteta thornar sem skoacuterinn kreppir THORNaeth aacute til daeligmis vieth um niethurstoumlethur skimunarproacutefa samraeligmdra proacutefa eetha niethurstoumlethur PISA
Til thorness aeth skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld taki aacutebyrgeth aacute aacuterangri nemenda er lagt til aeth fylgst seacute meeth
gt framvindu miethaeth vieth eigin getu og markmieth gt samanburethi vieth aethra skoacutela og sveitarfeacuteloumlg gt frammistoumlethu miethaeth vieth thornaeth sem best gerist
heima og erlendis
Siacuteethast en ekki siacutest aeligttu skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld aeth gefa thornviacute seacuterstakan gaum hvernig stuethla megi aeth thornviacute aeth fleiri nemendur naacutei viethunandi aacuterangri
Iacute oumlethrum loumlndum hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute aeth byggja upp goacuteeth upplyacutesingakerfi um nemendur en einnig leitast vieth aeth koma aacute samstarfi skoacutela og thorneirra sem stunda menntarannsoacuteknir
6 Aacutehersla aacute lykilaethgerethir aacuten thorness aeth thornaeth komi niethur aacute oumlethrum thornaacutettum
Reynslan syacutenir aeth til lengdar er mjoumlg erfitt aetheinbeita seacuter aeth afmoumlrkuethum lykilmarkmiethumhvort heldur horft er til einstakra skoacutela eetha menntakerfisins iacute heild THORNraacutett fyrir goacuteethan aacutesetning getur margt dreift huganum aacute langri leieth reglulega er skipt um poacutelitiacuteska forystu og samfeacutelagieth getur tekieth verulegum breytingum THORNviacute er mikilvaeliggt
aeth reyna aeth sjaacute fyrir hvaeth geti helst orethieth til aeth trufla thornaeth aeth menn haldi markaethri stefnu og gera raacuteethstafanir til aeth koma iacute veg fyrir aeth lykilstjoacuternendur missi sjoacutenar aacute henni Um leieth aeligtti aeth vera til farvegur fyrir aethra thornaeligtti skoacutelastarfsins og thornaeth sem ber aeth houmlndum svo aeth thornviacute megi sinna eins og thornoumlrf krefur
27
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu
7 Betri nyacuteting fjaacutermuna iacute menntakerfinu
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum vekja aacute thorneim athygli og skapa hvata en thorneim thornarf aeth verja af kostgaeligfni thornar sem thornoumlrf er aacute Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu Sem
8 Vandaeth til innleiethingar umboacuteta
Innleiething aethgeretha til aeth naacute settum markmiethumer oft vandasoumlm Huacuten maacute ekki vera oacutesveigjanleg framkvaeligmdaacuteaeligtlun heldur thornarf aeth taka tillit til aethstaeligethna og nauethsynlegra breytinga
Tveir thornaeligttir innleiethingarinnar eru seacuterstaklega mikilvaeliggir annars vegar almennur stuethningshyur vieth hana og hins vegar moumlguleikar menntashymaacutelayfirvalda til aeth veita henni forystu og styethja vieth hana Yfirleitt er sjoacutenum ekki beint naeliggjanlega aeth thornessum thornaacutettum
Stefnumoacutetunin sjaacutelf meeth viacuteethtaeligku samraacuteethi getur tekieth langan tiacutema en eftirfylgnin er oft takmoumlrkueth Til thorness aeth innleietha breytingar iacute menntakerfi thornurfa thorneir sem vinna aeth thornviacute verkefni aeth faacute goacuteethan stuethning THORNetta hefur viacuteetha verieth leyst meeth thornviacute aeth raacuteetha raacuteethgjafa og verkefnisstjoacutera og soumlmuleiethis meeth thornviacute aeth auka samstarf milli aethila kennara skoacutelastjoacuternenda og fraeligethsluyfirvalda
daeligmi um aacuteherslur af thornviacute taginu maacute nefna aukinn beinan stuethning vieth naacutem og kennslu og aeth komieth seacute aacute fjaacuterhagslegri umbun fyrir aacuterangur THORNannig er iacute sumum loumlndum miethaeth vieth aeth skoacutelar sem sinna nemendum meeth miklar thornarfir geti umbunaeth kennurum thorneirra seacuterstaklega og raacuteethieth til siacuten reynslumeiri kennara
Meeth thornviacute aeth vinna aeth umboacutetum meeth thornessum haeligtti toacutekst menntamaacutelayfirvoumlldum iacute Ontario aeth naacute verulegum aacuterangri aacute aacuterunum 2003-2009 THORNar voru sett markmieth um aeth 75 nemenda iacute 3 og 6 bekk grunnskoacutela aeligttu aeth naacute haacuteu stigi iacute lesskilningi og staeligrethfraeligethilaeligsi og aeth 85 framhaldsskoacutelanema brautskraacuteethust aacute tilskildum tiacutema Meeth samstilltu aacutetaki toacutekst aacute thornessum sex aacuterum aeth fjoumllga thorneim sem naacuteethu laacutegmarksviethmiethum iacute lestri ritun og laeligsi aacutestaeligrethfraeligethi uacuter 54 iacute 67 Aacute soumlmu aacuterum joacutekst hlutshyfall thorneirra sem luku framhaldsskoacutela uacuter 67 iacute 79
Heacuter hefur verieth stiklaeth aacute stoacuteru um thornaeligr aacuteherslur sem unnieth hefur verieth aeth iacute Ontario og viacuteethar thornar sem goacuteethur aacuterangur hefur naacuteethst iacute menntamaacutelum
Verethur nuacute vikieth aeth tilloumlgum um hvernig koma megi aacute umboacutetum heacuter aacute landi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
28
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Ef tekieth er mieth af reynslu annarra thornjoacuteetha er margt sem bendir til thorness aeth meeth skipulegum langtiacutemaaethgerethum verethi unnt aeth baeligta stoumlethu iacuteslensks menntakerfis
Smaeligeth landsins gerir thornaeth auethveldara aeth naacute Heacuter er lagt til aeth farieth verethi aeth reynslu annarra oumlllum hlutaetheigandi saman um sameiginleg thornjoacuteetha og sett faacute og skyacuter markmieth yacutett undir jaacutekvaeligeth markmieth og stilla saman strengi en innri viethhorf og getu til breytinga Jafnframt verethi haft styrkur menntakerfisins og nuacutetiacutemalegir innviethir viacuteethtaeligkt samstarf og stuethlaeth aeth thornviacute aeth forysta samfeacutelagsins auka einnig liacutekur aacute aeth sami aacuterangur um umbaeligturnar verethi oacuteskorueth Siacuteethast en ekki siacutest naacuteist vieth aeth mennta ungt foacutelk heacuter aacute landi og thornar verethi loumlgeth aacutehersla aacute rannsoacuteknir thornekkingarmiethlun og sem best tekst til erlendis stuethning vieth skoacutelastarf
Markmieth um lestur Hlutfall thorneirra sem naacute grunnviethmiethum (2 stig) iacute lesskilningi PISA fari uacuter 79 (2012) iacute 90 2018
Mikilvaeliggt er aeth skapa jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs og aeth allir geti naacuteeth aacuterangri iacute lestri Iacute thornviacute felst aeth ungt foacutelk seacute hvatt til aeth lesa fjoumllbreytilegt efni baeligethi heima og iacute skoacutela THORNaeth felur einnig iacute seacuter aeth thorneir sem annast lestrarkennslu beri aacutebyrgeth aacute aeth allir nemendur hafi vieth lok grunnskoacutela oumlethlast aacutekveethna grundvallarfaeligrni iacute lestri og lesskilningi THORNaeth aacute vieth um kennara og annaeth starfsfoacutelk skoacutela foreldra og skoacutelanefndir sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld menntamaacutela Um leieth er nauethsynlegt aeth innan menntakerfisins seacute haeliggt aeth koma til moacutets vieth misjafnar thornarfir nemenda og aeth rannsakaeth verethi meeth kerfisbundnum haeligtti hvaetha aethferethir skila bestum aacuterangri
Iacute skyacuterslu um lestrarkennslu iacute Evroacutepu er fjallaeth um thornaeth sem maacuteli skiptir til aeth baeligta lestur oglesskilning Oacutetalmargt utan skoacutela og innan hefur aacutehrif aacute lestur en aacute grundvelli althornjoacuteethlegra rannsoacutekna og samanburethar milli landa maacute greina mikilvaeliggustu thornaeligttina (Eurydice 2011)
Grunn aeth lestrarnaacutemi thornarf aeth leggja thornegar iacute leikskoacutela meeth skipulegri maacuteloumlrvun markvissum lestri fyrir boumlrnin umraeligethum um thornaeth sem lesieth er og meeth thornviacute aeth yacuteta undir aacutehuga aacute lestri Iacute grunnskoacutela
liggi fyrir skilgreind viethmieth sem komi skyacutert fram iacute aethalnaacutemskraacute eetha meeth oumlethrum haeligtti um lestrarhaeligfni og hvernig huacuten er dyacutepkueth jafnt og thorneacutett fram aacute unglingastig meeth fjoumllbreyttum haeligtti
Ekkert eykur faeligrni iacute lestri eins og thornaeth aeth lesa Eftir thornviacute sem nemendur lesa meira og fjoumllbreyttara efni eykst skilningur thorneirra og loumlngun til aeth lesa meira THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth fjoumllbreytt naacutemsefni seacute nyacutett vieth kennslu ss dagbloumleth tiacutemarit skaacuteldsoumlgur fraeligethirit og rafraelignn texti Ekki maacute heldur gleyma aeth heimilin gegna lykilhlutverki Mikilvaeliggt er aeth foreldrar lesi fyrir boumlrn en ekki siacuteethur aeth thorneir hvetji thornau til aeth lesa sjaacutelf og hjaacutelpi thorneim vieth thornaeth og seacuteugoacuteethar fyrirmyndir
Almenn hvatning um aeth foacutelk lesi meira er goacuteethra gjalda vereth Sliacutekt houmlfethar thornoacute fremur til thorneirra sem eru vel laeligsir en siacuteethur til hinna sem er stirt um lestur eetha hafa liacutetinn aacutehuga THORNaacute skiptir maacuteli aeth nyacuteta rafraelignt efni og nyacutemiethla og fjoumllbreytta framsetningu efnis sem houmlfethar frekar til yngri kynsloacuteethanna
Mikilvaeliggt er aeth greina moumlgulegan lestrarvanda barna snemma thornviacute aeth thorneim mun auethveldara
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
29
Heimild OECD Education at a Glance 2013
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute 1-7 bekk grunnskoacutela er hlutfall moacuteethurshymaacutelskennslu aacute Iacuteslandi mun laeliggra en iacute samanshyburetharloumlndum
verethur aeth vinda ofan af honum meeth seacutertaeligkum kennsluaethferethum og thornjaacutelfun THORNegar aacute leikskoacutelastigi er haeliggt aeth sjaacute viacutesbendingar um hugsanlegalestrarerfiethleika siacuteethar meir og um aeth gera aeth nyacuteta tiacutemann til thorness aeth afstyacutera thorneim meeth thornviacute aeth leggja raeligkt vieth hljoacuteethkerfisvitund nemenda
Iacutehlutun vegna lestraroumlrethugleika er oft oacutemarkviss Niethurstoumlethur PIRLS-koumlnnunar aacute lestri (2006) leiddu iacute ljoacutes aeth 44 nemenda iacute Evroacutepuloumlndum aacutettu kost aacute stuethningi aethstoetharfoacutelks vegna lestrarvanda en hins vegar aacutettu aetheins 25 nemenda kost aacute thornjoacutenustu seacuterfraeligethings iacute lestri Oft er loumlng bieth eftir thornjoacutenustu seacuterfraeligethings svo sem vegna maacutelroumlskunar en skjoacutet viethbroumlgeth vieth sliacutekum vanda skipta miklu maacuteli Meeth thornviacute aeth betrumbaeligta kunnaacutettu kennara til aeth greina og bregethast vieth lestrarvanda maacute naacute miklum aacuterangri THORNar geta skyacuter viethmieth um lestrarfaeligrni aacute hverju naacutemsstigi hjaacutelpaeth
Til thorness aeth baeligta lestrarfaeligrni og skilning unglinga aacute floacuteknari og seacuterhaeligfethari texta er mikilvaeliggt aeth thornjaacutelfa lesturinn iacute yacutemsum naacutemsgreinum Margt bendir aacute hinn boacuteginn til thorness aeth kennarar seacuteu mjoumlg misvel undir thornaeth buacutenir og thornviacute thornarf aeth stilla saman strengi iacute skoacutelum hvaeth thornennan thornaacutett varethar allt fraacute upphafi til loka grunnskoacutela
THORNegar horft er til kennslustunda iacute grunnskoacutelum er hlutfall moacuteethurmaacutelskennslu af heildinni mun laeliggra heacuter en iacute naacutegrannaloumlndunum Iacute nyacuterri aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela var hlutur iacuteslenskushykennslu nokkueth aukinn en thornraacutett fyrir thornaeth er huacuten hlutfallslega mun minni en moacuteethurmaacutelskennsla iacute samanburetharloumlndum
Mynd 18 - Moacuteethurmaacutelskennsla sem hlutfall af heildarkennslustundafjoumllda aacuteIacuteslandi og iacute samanburetharloumlndum 2011
35
30
25
20
15
10
5
0 Danmoumlrk Finnland Noregur ESBIacutesland
30
Moumlgulegar aethgerethir
1 Hlutur moacuteethurmaacutelskennslu iacute viethmiethunarshystundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela verethi aukinn
2 Sett verethi viethmieth um laacutegmarkshaeligfni iacute lestri aacute tilteknum stigum grunnskoacutelans thornmt lestrarhraetha lesskilning orethaforetha og ritfaeligrni iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacute
3 Reglubundnar maeliglingar aacute lesskilningi verethi samhaeligfethar meeth greinandi proacutefum allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela og niethurstoumlethurnar nyacutettar aacute markvissan haacutett Loumlgbundin samraeligmd koumlnnunarproacutef verethi nyacutett iacute sama skyni svo og laeligsisproacutef iacute framhaldsskoacutelum
4 Nemendur af erlendum uppruna njoacuteti seacuterstaks stuethnings meeth thornaeth fyrir augum aeth thorneir naacuteisoumlmu faeligrni iacute lesskilningi og aethrir nemendur
5 Hver leikskoacuteli og grunnskoacuteli geti brugethist jafnoacuteethum vieth viacutesbendingum um lestrarvanda einstakra nemenda Kennarar faacutei thornjaacutelfun og stuethning til thorness aeth bregethast vieth
6 Allir leikshy og grunnskoacutelar setji seacuter laeligsisstefnu iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacuter og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga
7 Yacutett verethi undir jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs iacute thornjoacuteethshyfeacutelaginu og nemendur hvattir til aeth lesa seacuter til aacutenaeliggju utan skoacutela
8 Foreldrar verethi virkjaethir til aeth vekja aacutehuga aacute lestri og styethja vieth lestrarnaacutem barna sinna
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
31
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Markmieth um naacutemsframvindu Hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi aacute tilskildum tiacutema fari uacuter 44 (2011) iacute 60 2018
Til aeth naacute thornessu markmiethi er lagt til aeth aacutehersla verethi loumlgeth aacute thornrjaacute thornaeligtti
gt Endurskipulagning naacutemstiacutema gt Aethgerethir gegn brotthvarfi gt Betri starfsmenntun
Endurskipulagning naacutemstiacutema
Iacutesland sker sig uacuter oumlethrum loumlndum thornegar kemur aeth lengd naacutems fram aeth haacuteskoacutela (sjaacute mynd 19) Aetheins um 44 thorneirra sem hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela uacutetskrifast um tviacutetugt eftir fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur nemenda sem hefja haacuteskoacutelanaacutem heacuter aacute landi er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
THORNaeth hversu faacuteir ljuacuteka framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema og hve naacutemsframvindan er misjoumlfn eftir naacutemsbrautum gefur til kynna aeth endurskoetha thornurfi naacutemsskipulag iacute framhaldsskoacutelum og thornar meeth lengd naacutemstiacutema og uppbyggingu naacutemsbrauta ekki siacutest iacute starfsmenntun
Meeth thornviacute aeth endurskipuleggja naacutemstiacutema iacute framshyhaldsskoacutelum og taka aukieth tillit til mismunandi thornarfa yacutemissa nemendahoacutepa maacute stuethla aeth thornviacute aeth fleiri ljuacuteki naacutemi aacute skilgreindum tiacutema Naacutemsferill nemenda iacute framhaldsskoacutela er mislangur baeligethi eftir thornviacute aacute hvaetha naacutemsbraut thorneir innritast og hvort thorneir hefja naacutem iacute bekkjar- eetha aacutefangaskoacutela Auk thorness koma nemendur misvel undirbuacutenir uacuter grunnskoacutela og sumir framhaldsskoacutelar velja nemendur inn eftir einkunnum iacute boacuteklegum greinum aacute meethan aethrir taka vieth oumlllum umsaeligkjendum
Meethalnaacutemstiacutemi thorneirra sem innritast aacute stuacutedentsshynaacutemsbrautir er iacute nokkueth foumlstum skorethum og aeth jafnaethi fjoumlgur aacuter hjaacute flestum Iacute aacutefangakerfinu er
meiri sveigjanleiki meeth naacutemslok Athygli vekur aeth 22 luku naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum iacute aacutefangaskoacutelum en sambaeligrilegt hlutfall var einungis 05 iacute bekkjarskoacutelum Iacute thorneim framhaldsskoacutelum thornar sem reynsla er fengin af thornriggja aacutera naacutemsbrautum hefur staeligrstur hluti nemenda kosieth aeth ljuacuteka naacutemi aacute thornremur aacuterum eetha 70 iacute Kvennaskoacutelanum og 57 iacute Menntaskoacutela Borgarfjarethar
Iacute Kvennaskoacutelanum byacuteethst nemendum hefethbundieth boacuteknaacutem til stuacutedentsproacutefs aacutesamt almennri braut Nemendum gefst kostur aacute aeth ljuacuteka naacutemi aacute 3 3frac12 eetha 4 aacuterum Samhlietha styttingu naacutemstiacutemavoru nyacutejar naacutemsbrautir settar aacute foacutet naacutemsmat var endurskoethaeth og gereth gangskoumlr aeth betri nyacutetingu aacute skoacutelaaacuterinu Aacutefangar kjarnagreina aacute stuacutedentsproacutefsbrautum eru skilgreindir fraacute 2 thornrepi og thornviacute er skoumlrun vieth naacutemsefni grunnskoacutela minni en aacuteethur var Menntaskoacuteli Borgarfjarethar hefur lengt skoacutelaaacuterieth meeth svipuethum haeligtti og Kvennaskoacutelinn og breytt nyacutetingu thorness aacutesamt thornviacute aeth naacutemsbrautir og naacutemsmat var endurskoethaeth
Nemendur sem innritast aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir bekkjarskoacutela ljuacuteka langflestir proacutefi aacute fjoacuterum aacuterum en miethaeth vieth reynslu Kvennaskoacutelans gaeligti stoacuter hluti thorneirra lokieth naacutemi aacute thornremur aacuterum Iacute nuacuteverandi kerfi lyacutekur nuacute thornegar um fimmtungur nemenda iacute aacutefangaskoacutelum naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum
Meeth thornviacute aeth endurskoetha uppbyggingu naacutemsbrauta og naacutemstiacutema aacute oacuteliacutekum brautum maeligtti baeligta naacutemsframvindu nemenda Einnig kemur til greina aeth setja skyacuterari moumlrk um naacutemstiacutema og aldur Iacute flestum oumlethrum loumlndum er miethaeth vieth aeth foacutelk ljuacuteki naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir tiltekinn aldur Iacute Noregi veretha nemendur td aeth hafa lokieth naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir 25 aacutera aldur en eftir thornaeth
32
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Iacuteslenskir nemendur sem hefja haacuteskoacutelanaacutem hafa aeth baki fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur thorneirra er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
er naacutem thorneirra skilgreint sem fullorethinsfraeligethsla og fer thornaacute fram iacute oumlethrum stofnunum Naacutem iacute framhaldsskoacutelum iacute Danmoumlrku tekur thornrjuacute aacuter Nemendur eldri en 25 aacutera eru skilgreindir sem bdquofullorethnirldquo og thornoacutett thorneir geti aacutefram stundaeth naacutem iacute framhaldsskoacutelum velja thorneir seacuterleiethir aeligtlaethar fullorethnum nemendum Iacute Sviacutethornjoacuteeth thornurfa nemendur aeth hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela iacute siacuteethasta lagi aacuterieth sem thorneir veretha tuttugu aacutera og hafa thornaacute thornrjuacute aacuter til thorness aeth ljuacuteka naacutemi Allir eiga siacuteethan reacutett aacute naacutemi iacute fullorethinsfraeligethslustofnunum sveitarfeacutelaga
Iacute nyacutelegum uacutettektum althornjoacuteethlegra aethila aacute efnahagsshylegri stoumlethu Iacuteslands (OECD 2013 McKinsey 2012) er einatt bent aacute aeth mikill aacutevinningur vaeligri af thornviacute aeth stytta naacutemstiacutema til stuacutedentsproacutefs um eitt eetha tvouml aacuter thornannig aeth hann vaeligri sambaeligrilegur vieth oumlnnur loumlnd Er bent aacute aeth stytta megi naacutemstiacutema baeligethi iacutegrunnskoacutelum og framhaldsskoacutelum um eitt aacuter
Iacute loumlgum um grunnskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacute grunnshyskoacutela hefur ekki verieth gert raacuteeth fyrir styttingu naacutemstiacutema aacute thornviacute skoacutelastigi Fremur hefur verieth horft til sveigjanlegra skila milli grunn- og framhaldsskoacutela thornannig aeth grunnskoacutelanemar geti stytt seacuter leieth annaethhvort meeth thornviacute aeth taka framhaldsskoacutelaaacutefanga aacute meethan thorneir eru enn iacute grunnskoacutela eetha meeth thornviacute aeth innritast iacute framhaldsskoacutela beint uacuter 9 bekk aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum sem eru skilgreind iacute aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela
Um thornessar mundir er verieth aeth gera uacutettekt aacute aacutehrifum stefnunnar um skoacutela aacuten aethgreiningar aacute grunnskoacutela og seacuterfraeligethithornjoacutenustu sveitarfeacutelaga iacute leik- og grunnskoacutelum Jafnframt mun Iacutesland taka thornaacutett iacute samanburetharuacutettekt OECD aacute nyacutetingu fjaacutermagns og annarra aethfanga iacute grunnskoacutelum miethaeth vieth aacuterangur THORNessar uacutettektir munu vafalaust skila gagnlegum upplyacutesingum um stoumlethu grunnskoacutelans
Mynd 19 - Lengd skoacutelagoumlngu aacute boacutekshynaacutemsbrautum framhaldsskoacutela iacute Evroacutepu
Aldur
14 15 16 17 18 19 20
Iacutesland Noregur
Danmoumlrk
Sviacutethornjoacuteeth
Finnland
THORNyacuteskaland
Iacutetaliacutea
Eistland
Lettland
Lithaacuteen
Luacutexemborg
Buacutelgariacutea
Ungverjaland
Poacutelland
Ruacutemeniacutea
Spaacutenn
Malta
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland
Sviss
Bretland
Iacuterland
Belgiacutea
Grikkland
Frakkland
Portuacutegal
Kyacutepur
Holland
Austurriacuteki Heimild Eurydice The structshyure of the European education systems 20132014
33
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
722
721
709
699
694
688
104
71
679
159
146
Mynd 11 - Hlutfall thorneirra sem ljuacutekaproacutefi uacuter framhaldsskoacutela aacute skilgreind-um tiacutema
761 10
613 187
613
593 133
589 226
588 52
574 251
567 149
Greining aacute naacutemsframvindu eftir naacutemsbrautum syacutenir aeth naacutemstiacutemi er mjoumlg mismunandi eftir thornviacute aacute hvaetha braut nemandi hoacutef naacutem Koumlnnueth voru afdrif 4161 nemanda sem innritaethist iacute framhaldsskoacutela aacuterieth
Japan 928 2007 Nemendurnir skiptust aacute brautir eins og syacutent er aacute mynd 12
Sloacuteveniacutea
Poacutelland
Bandariacutekin
Iacuterland
Iacutesrael
Sloacutevakiacutea
762
795
868
87
881
855 27
Eins og fram kemur aacute myndinni innritast um 27 nemenda aacute almennar brautir um 60 nemenda innritast beint aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir en einungis 14 aacute starfsnaacutemsbrautir Til samanburethar maacute geta thorness aeth innan Evroacutepusambandsins innritast um 50 nemenda aacute starfsnaacutemsbrautir
Bretland
Ungverjaland
Meethaltal
Belgiacutea
Finnland
Austurriacuteki
Sviacutethornjoacuteeth
Kanada
Eistland Vorieth 2013 eftir sex skoacutelaaacuter skiptist hoacutepurinn eins og mynd 13 syacutenir Af thorneim 2441 sem innrituethust aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir framhaldsskoacutela haustieth 2007 luku 1879 naacutemi meeth stuacutedentsproacutefi eetha 769 Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 41 aacuter aeth meethaltali (hafa verethur iacute huga aeth nemendum var aetheins fylgt eftir iacute 6 aacuter til vors 2013) Af thorneim 1720 sem innrituethust aacute aethrar brautir en boacuteknaacutemsbrautir til stuacutedentsproacutefs luku 395 eetha 23 stuacutedentsproacutefi Naacutemstiacutemi thornessa hoacuteps var 47 aacuter Athygli vekur aeth naeligrri 70 thorneirra 1124 sem innrituethust aacute almennar brautir houmlfethu
Danmoumlrk
Holland ekki lokieth naacutemi sex aacuterum siacuteethar Um 55 thorneirra sem innrituethust aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth
Frakkland naacutemi aeth loknum sex skoacutelaaacuterum
Noregur
Spaacutenn
Nyacuteja Sjaacuteland Aldursdreifing nemenda iacute starfsnaacutemi og boacuteknaacutemi er afar oacuteliacutek enda ljuacuteka faeligrri iacute fyrrnefnda hoacutepnum naacutemi aacute tilsettum tiacutema Aacuterieth 2012 var meethalaldur
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Iacutesland sker sig uacuter hoacutepi helstu samanburetharlanda iacute thornviacute hversu faacuteir ljuacuteka naacutemi uacuter framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema Aetheins um 44 thorneirra sem innshyrituethust iacute framhaldsskoacutela haustieth 2003 houmlfethu lokieth naacutemi aacute skilgreindum naacutemstiacutema (sem aeth jafnaethi er fjoumlgur aacuter heacuter aacute landi) og tveimur aacuterum eftir thornann tiacutema houmlfethu einungis 58 brautskraacuteethst
Lokieth aacute skilgreindum naacutemstiacutema Lokieth tveimur aacuterum eftir skilgreindan naacutemstiacutema
Heimild OECD Education at a Glance 2013
54
451 292
442 141 IacuteslandLuacutexemborg
Mexiacutekoacute framhaldsskoacutelanema aacute boacuteknaacutemsbrautum 187 aacuter en 44 thorneirra voru 25 aacutera eetha eldri Iacute starfsnaacutemi er aldursdreifing allt oumlnnur meethalaldur nemenda var 252 aacuter en 355 voru 25 aacutera eetha
18
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Um 70 thorneirra sem innritast aacute almennar brautir og um 55 thorneirra sem innritast aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth naacutemi 6 aacuterum siacuteethar
Mynd 12 - Innritun nemenda uacuter 10 bekk grunnskoacutela aacutebrautir framhaldsskoacutela haust 2007
27
59
14
Meeth stuacutedentsbrautum er aacutett vieth brautir sem lyacutekshyur meeth stuacutedentsproacutefi Starfsnaacutemsbrautir veita undirbuacutening fyrir stoumlrf ss iacute iethn- eetha heilbrigethisshygreinum og fela yfirleitt iacute seacuter verklega thornjaacutelfun Aacute almenna braut innrit- ast yfirleitt thorneir nemshyendur sem uppfylla ekkikroumlfur um inntoumlku aacute aethrar brautir framhaldsshyskoacutela
Almennar brautir Starfsnaacutemsbtautir Stuacutedentsbrautir
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
Mynd 13 - Staetha nemenda sem innrituethust 2007 sex aacuterum siacuteethar
100
80
60
40
20
0 Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Almennar brautir
Lokieth starfsnaacutemsproacutefi Ekki lokieth neinu proacutefi
Lokieth stuacutedentsproacutefi
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
19
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
eldri (sjaacute mynd 14) THORNessi athugun aacute naacutemsferli eins aacutergangs og upplyacutesingar um aldur nemendagefa almennar viacutesbendingar um aeth naacutemsferill nemenda seacute oacuteliacutekur eftir thornviacute hvort thorneir hefja naacutem aacutestuacutedentsnaacutemsbrautum eetha starfsnaacutemsbrautum Margir sem hverfa fraacute naacutemi hefja siacuteethar naacutem aacutestarfsnaacutemsbrautum eftir aeth hafa verieth iacute vinnu Einnig er vitaeth aeth sumir sem ljuacuteka stuacutedentsproacutefi hefja siacuteethan starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi
Leietha maacute aeth thornviacute liacutekur aeth laacutegt hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi heacuter aacute landi geti aacutett raeligtur iacute baacutegum lesskilningi sem birtist ma iacutethornviacute hversu haacutett hlutfall thorneirra sem hefja naacutem aacutealmennum brautum (70) ljuacuteka ekki naacutemi THORNeirsem hefja naacutem aacute almennri braut hafa margirhverjir ekki naacuteeth fullnaeliggjandi aacuterangri iacute grunnskoacutela og virethast ekki foacuteta sig iacute framhaldsskoacutela Einnig verethur aeth teljast liacuteklegt aeth nemendur velji seacuterekki naacutemsbrautir vieth haeligfi Ofangreind atriethi eru oacutetviacuteraeligethar viacutesbendingar um alvarlegar brotalamir iacute skipulagi og uppbyggingu naacutemsins naacutemsraacuteethgjoumlf og vaeligntingum nemenda til sjaacutelfra siacuten og naacutemsins
Brotthvarf uacuter skoacutela er ekki skilgreint aacute sama haacutett iacute oumlllum loumlndum og stofnunum Iacute rannsoacutekn OECD aacute brautskraacuteningu nyacutenema aacute framhaldsskoacutelastigisem aacuteethur var minnst aacute var miethaeth vieth aeth thorneirnemendur sem ekki houmlfethu lokieth proacutefi sex aacuterum eftir innritun og ekki voru lengur skraacuteethir iacute skoacutela hefethuhorfieth uacuter naacutemi Aacute Iacuteslandi houmlfethu 29 thorneirra sem innrituethust ekki lokieth proacutefi eftir sex aacuter og voru ekki skraacuteethir iacute neinn skoacutela en 13 voru enn skraacuteethir iacute skoacutela eftir sex aacuter aacuten thorness aeth ljuacuteka naacutemi
Hagstofa Evroacutepusambandsins Eurostat safnarupplyacutesingum fraacute hagstofum Evroacutepulanda semkanna brotthvarf (e early school leavers) iacute vinnushymarkaethskoumlnnunum en thornar er brotthvarf skilgreint sem thornaeth hlutfall 18-24 aacutera foacutelks sem ekki hefur lokieth oumlethru naacutemi eftir grunnskoacutela og ekki hefur verieth iacute naacutemi eetha starfsthornjaacutelfun siacuteethustu fjoacuterar vikur aacuteethur en koumlnnunin er gereth
Goumlgn Hagstofu Evroacutepusambandsins benda til thorness aeth brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu seacuteeinna haeligst aacute Iacuteslandi eetha um 20 (sjaacute mynd 15)
Mynd 14 - Aldursdreifing nemenda aacute stuacutedents- og starfsnaacutemsbrautumhaustieth 2012
Meethalaldur nemenda aacute boacuteknaacutemsbrautum er 187 aacuter en 252 aacute starfsshynaacutemsbrautum
Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Meethalaldur
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuterInnu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
2500
2000
1500
1000
500
0 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
2020
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu er einna haeligst aacute Iacuteslandi
Ef litieth er til thorneirra landa thornar sem brotthvarfsshyhlutfallieth er haeligrra en aacute Iacuteslandi svo sem Spaacutenar Moumlltu Portuacutegals og Tyrklands maacute sjaacute aeth mun hraethar hefur gengieth iacute thornessum loumlndum aeth draga uacuter brotthvarfi uacuter naacutemi en heacuter aacute landi Samkvaeligmt goumlgnum Eurostat droacutest brotthvarf aacute Iacuteslandi aetheins saman um 12 aacute aacuterunum 2009-2012 og thornviacute er oacutehaeligtt aeth segja aeth thornoumlrf seacute aacute aacutehrifariacutekum aethgerethum ef Iacutesland aacute aeth eiga moumlguleika aacute aeth naacute thornviacute markmiethi sem flest Evroacutepuriacuteki hafa sett seacuter aeth brotthvarf verethi undir 10 aacuterieth 2020
Atvinnuthornaacutetttaka ungs foacutelks er mikil heacuter aacute landi (sjaacute mynd 16) sem kann aeth auka liacutekur aacute brotthvarfi og thornviacute aeth nemendum saeligkist naacutemieth seint Afleiethingar af haeliggri naacutemsframvindu iacute framhaldsskoacutela og miklu brotthvarfi eru ma thornaeligr aeth margir snuacutea aftur til naacutems eftir tviacutetugt THORNaeth seacutest td aacute thornviacute aeth meethalaldur starfsnaacutemsnemenda er um 25 aacuter en thornoacute ekki siacuteethur hinu aeth 30-40 fleiri stunda naacutem iacute dagskoacutela en vera aeligtti miethaeth vieth foacutelksfjoumllda iacute aacutergoumlngum aacute framhaldsskoacutelaaldri THORNoacute eru ekki taldir meeth thorneir sem stunda fjarnaacutem eetha saeligkja kvoumlldskoacutela
THORNessi haeligga naacutemsframvinda iacuteslenskra framhaldsshyskoacutelanema er afleiething margviacuteslegra galla aacute menntakerfinu iacute bland vieth feacutelagslega thornaeligtti THORNar maacute helst nefna oacutefullnaeliggjandi undirbuacutening stoacuters hoacuteps nemenda uacuter grunnskoacutela og aeth thorneir faacute ekki naacutem og thornjoacutenustu vieth haeligfi iacute framhaldsskoacutela sem aftur leiethir til brotthvarfs Vinna meeth skoacutela og naacutem meeth vinnuhleacuteum stuethlar einnig aeth haeliggarinaacutemsframvindu Loks maacute nefna aeth thorneir sem leggja stund aacute starfsnaacutem virethast flestir hefja thornaeth naacutem eftir tviacutetugt og meethalaldur thorneirra sem ljuacuteka starfsnaacutemi er haacuter
Kyacutepur 114 117
Eistland 139 105
Lettland 105 139
THORNyacuteskaland 105 111
Iacuterland 97 116
Danmoumlrk 91 113
Finnland 89 99
Holland 88109
77 Luacutexemborg 81
Austurriacuteki 76 87
Sviacutethornjoacuteeth 75 70
Lithaacuteen 65 87
Sviss 5591
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland 55
53
44
54
49
53 2012 ()2009 ()
Kroacuteatiacutea 42 39 Heimild Eurostat vinnumarkshy
aethskoumlnnun
Vieth umbaeligtur aacute menntakerfi thornarf aeth horfa til margra thornaacutetta Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir hins vegar svo ekki verethur um villst aeth thornaeth er oacuteskynsamlegt aeth reyna aeth vinna aeth of moumlrgum breytingum iacute einu Farsaeliglla er aeth einbeita seacuter aeth nokkrum houmlfueththornaacutettum sem liacuteklegastir eru til aeth skilamestum aacutevinningi baeligethi til lengri og skemmri tiacutema
Mynd 15 - Brotthvarf iacute Evroacutepuloumlndum2009 og 2012
443 Tyrkland 396 312Spaacutenn 249271 Malta 226 312Portuacutegal 208 213Iacutesland 201 192 Iacutetaliacutea 176 Hlutfall ungs foacutelks aacute 166 Ruacutemeniacutea 174 aldrinum 18-24 aacutera sem
Noregur 176 hefur hvorki lokieth proacutefi 148 157 uacuter framhaldsskoacutela neacute er
Bretland 135 143
skraacuteeth iacute skoacutela Aacute Iacuteslandi ESB 127 var thornetta hlutfall 20 Buacutelgariacutea 147 aacuterieth 2012 125
Belgiacutea 120 111
Makedoacuteniacutea 117 162
Frakkland 116 122
Ungverjaland 115112
Grikkland 114 144
21
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mynd 16 - Atvinnuthornaacutetttaka foacutelks aacute aldrinum 18-24 aacutera ndash miethaeth vieth fyrstaaacutersfjoacuterethung aacuter hvert
Vinna meeth skoacutela og thornaeth aeth ungt foacutelk hverfur tiacutemabundieth fraacute naacutemi til aeth stunda vinnu stuethlar ma aeth haeliggri naacutemsshyframvindu
Heimild Hagstofa Iacuteslands
80
75
70
65
60 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Mynd 17 ndash Hlutfall dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum af mannfjoumllda 16-20 aacutera
Haacutett hlutfall eldri nemenda skyacuterir aethfjoumlldi dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum er 30 haeligrri en mannfjoumlldi 16 - 20 aacutera
Heimild Hagstofa Iacuteslands
150
130
110
90
80 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
22
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacuteslendingar eru ekki einir um aeth vilja baeligta menntakerfi sitt og viacuteetha erlendis hefur skapast mikil reynsla og thornekking aacute thornroacuteun og umboacutetum aacute thornviacute sviethi THORNar hafa menn rannsakaeth menntakerfi iacute althornjoacuteethlegu samhengi og safnaeth miklum goumlgnum thornar aeth luacutetandi sem hefur gert fraeligethimoumlnnum kleift aeth bera saman hvaetha aethferethir gefast best og hvaetha thornaeligttir reynast oumlrethugastir viethureignar (UNESCOIIEP 2012)
THORNoacutett taka megi seacuter tiltekin menntakerfi til THORNjoacuteethverjar staethieth iacute thorneirri truacute aeth menntakerfi thorneirra fyrirmyndar verethur einnig aeth hafa misjafnar vaeligri meethal hinna bestu iacute heimi en niethurstoumlethur aethstaeligethur iacute huga og finna thornaacute leieth sem fellur aeth PISA syacutendu aeth aacuterangur thornyacuteskra nemenda iacute lestri menningu og stoumlethu skoacutelakerfisins iacute hverju landi var thornaacute undir meethaltali OECD riacutekja Aacuterangur thornyacuteskra Aacuteherslur eiga heldur ekki aeth vera hinar soumlmu thornegar nemenda iacute lesskilningi og oumlethrum greinum PISA reynt er aeth gera saeligmilegt menntakerfi miethlungi hefur batnaeth aeth miklum mun siacuteethan og er THORNyacuteskalandgott og thornegar menn vilja gera aacutegaeligtt menntakerfi nuacute vel yfir meethaltali OECD iacute oumlllum greinum framuacuterskarandi (McKinsey 2010)
Umbaeligtur aacute menntakerfi veretha ekki innleiddar og Iacuteslendingar geta margt af oumlethrum thornjoacuteethum laeligrt iacute byggethar aacute engu thornaeligr thornurfa traustan grundvoumlll sem thornessum efnum baeligethi thorneim sem standa iacute fremstu thornolir sliacutekar breytingar Skoacutelakerfi viacuteetha um heim roumleth iacute althornjoacuteethlegum samanburethi og einnig hinum hafa aeth miklu leyti buacuteieth vieth thornrotlaust tilraunastarf sem naacuteeth hafa aeth baeligta stoumlethu siacutena verulega Maacute thornar og thornroacuteun undanfarna aacuteratugi THORNar er Iacutesland engin nefna Asiacuteuloumlnd svo sem Singapuacuter Suethur-Koacutereu og undantekning Nuacute maacute halda thornviacute fram aeth thornaeth seacute Japan en einnig vestraelign loumlnd aacute boreth vieth Finnland merki um einlaeliggan aacutesetning yfirvalda og skoacutelafoacutelks THORNyacuteskaland Holland Poacutelland og sum fylki Kanada til umboacuteta en hitt verethur einnig aeth jaacuteta aeth thornetta Gjarna er viacutesaeth til thorness aacuterangurs sem naacuteethst hefur iacute starf hefur oft reynst sundurlaust yfirsyacutenin oacuteljoacutes Ontario-fylki iacute Kanada og verethur reynslan thornar gereth og aacuterangurinn eftir thornviacute aeth nokkru umtalsefni heacuter
Iacute leiethbeiningum UNESCO um framthornroacuteun mennta-Einnig maacute seacuterstaklega benda aacute breytingu til kerfis eru tilgreindir aacutetta lykilthornaeligttir aacuterangursriacutekra batnaethar iacute THORNyacuteskalandi thornar sem menn toacuteku til og varanlegra umboacuteta iacute menntamaacutelum Heacuter skal oacutespilltra maacutelanna eftir slaeligmar niethurstoumlethur uacuter fyrstu gereth stutt grein fyrir thorneim meeth daeligmum um PISA-koumlnnuninni aacuterieth 2000 Fram aeth thornviacute houmlfethu uacutetfaeligrslu thorneirra iacute oumlethrum loumlndum
23
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan voumlll
1 Faacute og metnaetharfull markmieth raunhaeligf vel iacutegrundueth og opinber
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og verkgreina jafnt sem liacutekamsraeligktar enda er thornaeth til skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki thorness fallieth aeth styrkja meginmarkmieth eins og laeligsi kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan Loks er mikilvaeliggt aeth muna aeth maeliglingarnar eru voumlll THORNessi markmieth aeligttu aeth hafa thornyacuteethingu fyrir gerethar til thorness aeth geta brugethist vieth ef umbaeligturnar almenning og menntakerfieth iacute heild og vera kynnt laacuteta aacute seacuter standa en ekki til thorness aeth refsa opinberlega Eins aeligttu thornau aeth vera maeliglanleg aacute viethkomandi skoacutelum einhvern haacutett svo aeth haeliggt vaeligri aeth fylgjast meeth thornviacute hvernig miethaethi og bregethast vieth THORNoacute skyldi Ontario-fylki setti seacuter tvouml maeliglanleg meginshyvarast aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute maeliglingarnar markmieth iacute umboacutetum sem hoacutefust thornar aacuterieth 2003 Aeth svo aeth thornaeligr fari ekki aeth raacuteetha foumlr td meeth thornviacute aeth 75 nemenda naeligethu aacutegaeligtisaacuterangri (e performing leggja houmlfuethaacuteherslu aacute aeth allir standist proacutef iacute staeth at high level) iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi iacute thorness aeth veita raungoacuteetha og varanlega menntun grunnskoacutelum og aeth 85 nemenda uacutetskrifuethust Ljoacutemandi aacuterangur aacute proacutefi er liacutetils virethi einn og seacuter uacuter framhaldsskoacutela (e high school) aacute tilsettum ef hann er ekki iacute goacuteethu samraeligmi vieth thornaeth sem aacute tiacutema Fyrra markmiethieth er maeliglt meeth samraeligmdum undan fer og eftir raunverulega haeligfni nemenda proacutefum iacute 3 og 6 bekk en hieth siacuteethara meeth uacutetskriftarshyog fjoumllbreytilega kennslu iacute samraeligmi vieth thornarfir og toumllum THORNraacutett fyrir aeth meginaacuteherslan vaeligri loumlgeth aacute aacutehuga nemendanna lestur og staeligrethfraeligethi var einnig loumlgeth aukin aacutehersla
aacute heilbrigethi og listir Nokkur haeligtta er aacute aeth thornegar til kastanna kemur einskorethist aacuteherslur skoacutela um of vieth thornessi faacuteu meginmarkmieth og aeth aethrir thornaeligttir skoacutelastarfs geti orethieth uacutet undan THORNviacute aeligtti aacutefram aeth leggja raeligkt vieth breidd iacute naacutemsframboethi td aacute sviethi list- og
2 Uppbyggilegar umbaeligtur fyrir alla iacute oumlllum skoacutelum
THORNegar raacuteethist er iacute nauethsynlegar umbaeligtur gaeligtir Jaacutekvaeligethni og hvatning uacutetilokar hins vegar ekki oft tilhneigingar til aeth gera thornaeth aacute neikvaeligethum gagnryacuteni Alltaf maacute gera betur og menntakerfieth forsendum skoacutelar kennarar og nemendur standi og einstakir skoacutelar aeligttu aeth meta aacutebendingar um sig illa og thornviacute neyethist stjoacuternvoumlld til thorness aeth griacutepa thornaeth sem betur maacute fara Einnig thornarf aeth gaeligta thorness iacute taumana Reynslan syacutenir aeth raunverulegum aeth umbaeligturnar taki til allra en verethi ekki aetheins iacute umboacutetum verethur ekki komieth aacute meeth miethstyacuterethum thorneim skoacutelum sem verr standa Iacute oumlllum skoacutelum eru breytingum eetha beinum fyrirmaeliglum aeth ofan Setja nemendur sem geta gert betur og leggja thornarf kapp aeligtti fram umboacutetaaacuteaeligtlun fyrir menntakerfieth og aacute aeth munur iacute frammistoumlethu verethi sem minnstur innleietha aacute thornann haacutett aeth skoacutelafoacutelk sjaacutei seacuter hag iacute henni hvort sem er milli kynja landsvaeligetha eetha uppruna og vilji vinna aeth framgangi hennar innan hvers skoacutela Ella kunna bestu aacuteform aeth veretha aeth engu
24
3 Uppbygging getu til breytinga
Til thorness aeth naacute fram breytingum thornarf thornekkingu og haeligfni fjaacutermagn og stuethning og einnig staethfastan vilja Til thorness aeth umbaeligtur naacuteist fram iacute hverjum skoacutela thornarf getan til sliacutekra breytinga aeth vera fyrir hendi innan thorneirra Hana getur thornurft aeth byggja upp samhlietha undirbuacuteningi aeth hinum eiginlegumarkmiethum
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter THORNviacute er auethvitaeth ekki thornannig farieth sjaacutelf stefnubreytingin leiethir ekki til framfara heldur hvernig tekst aeth vinna uacuter henni Efla thornarf aacutehuga getu og aacutebyrgethartilfinningu thorneirra sem iacute skoacutelum starfa til aeth naacute tilsettum aacuterangri THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth hvetja aacutefram til goacuteethra verka og veita stuethning Aetheins thornannig er haeliggt aeth gera kroumlfu um aacuterangur
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter
THORNaeth er lykilatriethi aeth kennarar faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra aeth vinna aeth umboacutetum aacute siacutenum heimavelli Sliacutek kunnaacutetta er margslungin og thornviacute thornarf uppbygging hennar aeth vera fjoumllbreytileg um leieth og stuethlaeth er aeth thornviacute aeth foacutelk laeligri hvaeth af oumlethru baeligethi innan skoacutela og meeth samvinnu milli skoacutela Starfsthornroacuteun iacute skoacutelakerfinu aeligtti aeth miethast vieth thornaeth aacuten thorness thornoacute aeth missa sjoacutenar aacute meginmarkmiethinu sem er aeligvinlega aeth naacute fram jaacutekvaeligethum breytingum hjaacute nemendum og betri aacuterangri thorneirra
Iacute breytingastarfinu iacute Ontario var mikil aacutehersla loumlgeth aacute aeth byggja upp thornekkingu og haeligfni iacute menntakerfinu og viacuteethtaeligkur stuethningur veittur vieth aeth baeligta kennslu meeth td starfsthornroacuteun kennara mati og leiethbeiningum vieth aacuteaeligtlanagereth og baeligttu naacutemsefni Komieth var aacute samstarfi milli skoacutela og fraeligethsluumdaeligma og samtoumlk kennara og skoacutelastjoacuternenda toacuteku thornar virkan thornaacutett
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
25
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast
4 Viacuteethtaeligkt samstarf innan menntakerfisins undir styrkri forystu
Til aeth naacute fram varanlegum umboacutetum skiptir maacuteli aeth foacutelk um menntakerfieth thornvert og endilangt seacute samstiga um thornaeligr Mikilvaeliggt er aeth viacuteethtaeligk eining riacuteki um umboacutetaaacuteaeligtlanirnar innleiethingu thorneirra og framkvaeligmd thornoacute svo aeth skoethanir kunni aeth vera skiptar um leiethirnar THORNannig thornarf oumlfluga talsmenn breytinganna innan sem utan skoacutelakerfisins THORNaeth er hvorki einfalt neacute fljoacutetlegt aeth afla aacuteformunum sliacuteks stuethnings iacute thornjoacuteethfeacutelaginu en thornaeth er braacuteethnauethsynlegt
Stjoacuternvoumlld thornurfa ljoacuteslega aeth hafa forystu iacute umboacutetastarfinu og stilla saman margviacuteslega strengi Jafnframt er nauethsynlegt aeth leita leiethtoga meethal kennara stjoacuternenda sveitarstjoacuternarmanna samtaka kennara nemenda og foreldra til aeth fylgja thornviacute eftir Stuethla thornarf aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett iacute umboacutetastarfinu
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast Aacuteaeligtlanir geta ekki komieth iacute staeth aethgeretha Meeth thornviacute aeth byggja markvisst upp forystu um umboacutetastarfieth er baeligethi stuethlaeth aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett og aeth thornaeth reynist langvinnt
Umboacutetamoumlnnum haeligttir oft til aeth truacutea thornviacute aeth allir hljoacuteti aeth vera sama sinnis og thorneir Sliacutekt er auethvitaeth ekki raunin foacutelk hefur misjoumlfn viethhorf og skilning aacute hlutunum Sameiginleg framtiacuteetharsyacuten sprettur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur thornarf aeth vinna aeth henni THORNviacute thornurfa stjoacuternvoumlld aeth eiga virk samskipti vieth alla thornaacute sem hlut eiga aeth maacuteli og gefa thorneim kost aacute aeth koma sjoacutenarmiethum siacutenum aacute framfaeligri Ekki er siacuteethur
mikilvaeliggt aeth naacute til almennings meeth upplyacutesingum um umboacutetaaacuteform faacute reglulega fram opinbera umraeligethu og viethhalda almennri saacutett um thornau
Sliacutek samskipti mega hvorki vera spuni neacute einhlietha aacutevarp hins opinbera heldur aeligttu thornau aeth snuacuteast um aeth draga fram oacuteliacutek sjoacutenarmieth og taka tillit til thorneirra Laeligra af thornviacute sem vel maeliglist fyrir og hvaeth thornykir ekki skila aacuterangri Reglulega (og eftir thornviacute sem tilefni gefast til) aeligtti svo aeth uacutetbuacutea og koma aacute framfaeligri upplyacutesingum til fjoumllmiethla og almennings THORNaeligr eiga ekki aetheins aeth luacuteta aeth umboacutetaaacuteaeligtluninniheldur einnig aeth oumlethrum thornaacutettum menntakerfisins thornannig maacute koma iacute veg fyrir aeth thorneir seacuteu vanraeligktir thornoacute aacuteherslan seacute aacute umbaeligturnar
Ekki maacute gleyma aethkomu kennara og samtaka thorneirra Umboacutetum iacute menntakerfinu verethur ekki komieth aacute nema meeth goacuteethum kennurum og er stuethningur thorneirra mikils virethi Maacuteli skiptir aeth goacuteethum kennurum bjoacuteethist goacuteeth laun og viethunandi starfsskilyrethi en jafnframt thornarf kennarasteacutettin aeth vera oumlflug iacute siacutenu fagi og njoacuteta trausts iacute samfeacutelaginu
Til thorness aeth naacute samstoumlethu um framgang umboacuteta var iacute Ontario settur aacute foacutet samraacuteethsvettvangur undir stjoacutern menntamaacutelaraacuteethherra sem helstu samstarfsaethilar aacutettu aethild aeth Aacuteethur en raacuteethist var iacute umbaeligturnar hafethi skorist iacute odda milli stjoacuternvalda og kennara en meeth thornviacute aeth leggja mikla raeligkt vieth samstarfieth og fela samtoumlkum kennara framkvaeligmd aacute tilteknum thornaacutettum umboacutetanna naacuteethist aeth endurvinna traust milli aethila Einnig var loumlgeth houmlfuethaacutehersla aacute aeth miethla upplyacutesingum um framgang umboacutetanna til almennings og koma aacute samstarfi vieth nemendur og foreldra
26
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim
5 Laeligrdoacutemar af nyacuteskoumlpun rannsoacuteknum og goumlgnum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim Sliacutek thornekking er grunnur goacuteethra breytinga og nyacutebreytni Samt er thornaeth svo aeth fjoumllmoumlrg thornroacuteunarverkefni hafa ekki verieth grundvoumlllueth aacute traustri thornekkingu hvorki um thornaeth sem fyrir er neacute hvaeth best hefur reynst annars staethar Eins er of sjaldan lagt mat aacute aacuterangurinn THORNraacutett fyrir aeth thornekking aacute umboacutetum iacute menntun hafi aukist hefur oft minna orethieth uacuter hagnyacutetingu hennar Iacute thornviacute samhengi skiptir td maacuteli aeth kennarasteacutettin nyacuteti seacuter rannsoacuteknir og afrakstur sprotaverkefna til aeth baeligta kennslu
Leggja aeligtti aukna aacuteherslu aacute aeth nyacuteta rannsoacuteknir og vel heppnaeth thornroacuteunarstarf til aeth breyta aacuteherslum iacute skoacutelastarfi Eins maacute nyacuteta betur goumlgn um naacutemsaacuterangur nemenda Ekki til thorness aeth refsa skoacutelum eetha daeligma nemendur heldur til thorness aeth vinna uacuter thorneim og nyacuteta til uacuterboacuteta thornar sem skoacuterinn kreppir THORNaeth aacute til daeligmis vieth um niethurstoumlethur skimunarproacutefa samraeligmdra proacutefa eetha niethurstoumlethur PISA
Til thorness aeth skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld taki aacutebyrgeth aacute aacuterangri nemenda er lagt til aeth fylgst seacute meeth
gt framvindu miethaeth vieth eigin getu og markmieth gt samanburethi vieth aethra skoacutela og sveitarfeacuteloumlg gt frammistoumlethu miethaeth vieth thornaeth sem best gerist
heima og erlendis
Siacuteethast en ekki siacutest aeligttu skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld aeth gefa thornviacute seacuterstakan gaum hvernig stuethla megi aeth thornviacute aeth fleiri nemendur naacutei viethunandi aacuterangri
Iacute oumlethrum loumlndum hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute aeth byggja upp goacuteeth upplyacutesingakerfi um nemendur en einnig leitast vieth aeth koma aacute samstarfi skoacutela og thorneirra sem stunda menntarannsoacuteknir
6 Aacutehersla aacute lykilaethgerethir aacuten thorness aeth thornaeth komi niethur aacute oumlethrum thornaacutettum
Reynslan syacutenir aeth til lengdar er mjoumlg erfitt aetheinbeita seacuter aeth afmoumlrkuethum lykilmarkmiethumhvort heldur horft er til einstakra skoacutela eetha menntakerfisins iacute heild THORNraacutett fyrir goacuteethan aacutesetning getur margt dreift huganum aacute langri leieth reglulega er skipt um poacutelitiacuteska forystu og samfeacutelagieth getur tekieth verulegum breytingum THORNviacute er mikilvaeliggt
aeth reyna aeth sjaacute fyrir hvaeth geti helst orethieth til aeth trufla thornaeth aeth menn haldi markaethri stefnu og gera raacuteethstafanir til aeth koma iacute veg fyrir aeth lykilstjoacuternendur missi sjoacutenar aacute henni Um leieth aeligtti aeth vera til farvegur fyrir aethra thornaeligtti skoacutelastarfsins og thornaeth sem ber aeth houmlndum svo aeth thornviacute megi sinna eins og thornoumlrf krefur
27
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu
7 Betri nyacuteting fjaacutermuna iacute menntakerfinu
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum vekja aacute thorneim athygli og skapa hvata en thorneim thornarf aeth verja af kostgaeligfni thornar sem thornoumlrf er aacute Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu Sem
8 Vandaeth til innleiethingar umboacuteta
Innleiething aethgeretha til aeth naacute settum markmiethumer oft vandasoumlm Huacuten maacute ekki vera oacutesveigjanleg framkvaeligmdaacuteaeligtlun heldur thornarf aeth taka tillit til aethstaeligethna og nauethsynlegra breytinga
Tveir thornaeligttir innleiethingarinnar eru seacuterstaklega mikilvaeliggir annars vegar almennur stuethningshyur vieth hana og hins vegar moumlguleikar menntashymaacutelayfirvalda til aeth veita henni forystu og styethja vieth hana Yfirleitt er sjoacutenum ekki beint naeliggjanlega aeth thornessum thornaacutettum
Stefnumoacutetunin sjaacutelf meeth viacuteethtaeligku samraacuteethi getur tekieth langan tiacutema en eftirfylgnin er oft takmoumlrkueth Til thorness aeth innleietha breytingar iacute menntakerfi thornurfa thorneir sem vinna aeth thornviacute verkefni aeth faacute goacuteethan stuethning THORNetta hefur viacuteetha verieth leyst meeth thornviacute aeth raacuteetha raacuteethgjafa og verkefnisstjoacutera og soumlmuleiethis meeth thornviacute aeth auka samstarf milli aethila kennara skoacutelastjoacuternenda og fraeligethsluyfirvalda
daeligmi um aacuteherslur af thornviacute taginu maacute nefna aukinn beinan stuethning vieth naacutem og kennslu og aeth komieth seacute aacute fjaacuterhagslegri umbun fyrir aacuterangur THORNannig er iacute sumum loumlndum miethaeth vieth aeth skoacutelar sem sinna nemendum meeth miklar thornarfir geti umbunaeth kennurum thorneirra seacuterstaklega og raacuteethieth til siacuten reynslumeiri kennara
Meeth thornviacute aeth vinna aeth umboacutetum meeth thornessum haeligtti toacutekst menntamaacutelayfirvoumlldum iacute Ontario aeth naacute verulegum aacuterangri aacute aacuterunum 2003-2009 THORNar voru sett markmieth um aeth 75 nemenda iacute 3 og 6 bekk grunnskoacutela aeligttu aeth naacute haacuteu stigi iacute lesskilningi og staeligrethfraeligethilaeligsi og aeth 85 framhaldsskoacutelanema brautskraacuteethust aacute tilskildum tiacutema Meeth samstilltu aacutetaki toacutekst aacute thornessum sex aacuterum aeth fjoumllga thorneim sem naacuteethu laacutegmarksviethmiethum iacute lestri ritun og laeligsi aacutestaeligrethfraeligethi uacuter 54 iacute 67 Aacute soumlmu aacuterum joacutekst hlutshyfall thorneirra sem luku framhaldsskoacutela uacuter 67 iacute 79
Heacuter hefur verieth stiklaeth aacute stoacuteru um thornaeligr aacuteherslur sem unnieth hefur verieth aeth iacute Ontario og viacuteethar thornar sem goacuteethur aacuterangur hefur naacuteethst iacute menntamaacutelum
Verethur nuacute vikieth aeth tilloumlgum um hvernig koma megi aacute umboacutetum heacuter aacute landi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
28
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Ef tekieth er mieth af reynslu annarra thornjoacuteetha er margt sem bendir til thorness aeth meeth skipulegum langtiacutemaaethgerethum verethi unnt aeth baeligta stoumlethu iacuteslensks menntakerfis
Smaeligeth landsins gerir thornaeth auethveldara aeth naacute Heacuter er lagt til aeth farieth verethi aeth reynslu annarra oumlllum hlutaetheigandi saman um sameiginleg thornjoacuteetha og sett faacute og skyacuter markmieth yacutett undir jaacutekvaeligeth markmieth og stilla saman strengi en innri viethhorf og getu til breytinga Jafnframt verethi haft styrkur menntakerfisins og nuacutetiacutemalegir innviethir viacuteethtaeligkt samstarf og stuethlaeth aeth thornviacute aeth forysta samfeacutelagsins auka einnig liacutekur aacute aeth sami aacuterangur um umbaeligturnar verethi oacuteskorueth Siacuteethast en ekki siacutest naacuteist vieth aeth mennta ungt foacutelk heacuter aacute landi og thornar verethi loumlgeth aacutehersla aacute rannsoacuteknir thornekkingarmiethlun og sem best tekst til erlendis stuethning vieth skoacutelastarf
Markmieth um lestur Hlutfall thorneirra sem naacute grunnviethmiethum (2 stig) iacute lesskilningi PISA fari uacuter 79 (2012) iacute 90 2018
Mikilvaeliggt er aeth skapa jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs og aeth allir geti naacuteeth aacuterangri iacute lestri Iacute thornviacute felst aeth ungt foacutelk seacute hvatt til aeth lesa fjoumllbreytilegt efni baeligethi heima og iacute skoacutela THORNaeth felur einnig iacute seacuter aeth thorneir sem annast lestrarkennslu beri aacutebyrgeth aacute aeth allir nemendur hafi vieth lok grunnskoacutela oumlethlast aacutekveethna grundvallarfaeligrni iacute lestri og lesskilningi THORNaeth aacute vieth um kennara og annaeth starfsfoacutelk skoacutela foreldra og skoacutelanefndir sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld menntamaacutela Um leieth er nauethsynlegt aeth innan menntakerfisins seacute haeliggt aeth koma til moacutets vieth misjafnar thornarfir nemenda og aeth rannsakaeth verethi meeth kerfisbundnum haeligtti hvaetha aethferethir skila bestum aacuterangri
Iacute skyacuterslu um lestrarkennslu iacute Evroacutepu er fjallaeth um thornaeth sem maacuteli skiptir til aeth baeligta lestur oglesskilning Oacutetalmargt utan skoacutela og innan hefur aacutehrif aacute lestur en aacute grundvelli althornjoacuteethlegra rannsoacutekna og samanburethar milli landa maacute greina mikilvaeliggustu thornaeligttina (Eurydice 2011)
Grunn aeth lestrarnaacutemi thornarf aeth leggja thornegar iacute leikskoacutela meeth skipulegri maacuteloumlrvun markvissum lestri fyrir boumlrnin umraeligethum um thornaeth sem lesieth er og meeth thornviacute aeth yacuteta undir aacutehuga aacute lestri Iacute grunnskoacutela
liggi fyrir skilgreind viethmieth sem komi skyacutert fram iacute aethalnaacutemskraacute eetha meeth oumlethrum haeligtti um lestrarhaeligfni og hvernig huacuten er dyacutepkueth jafnt og thorneacutett fram aacute unglingastig meeth fjoumllbreyttum haeligtti
Ekkert eykur faeligrni iacute lestri eins og thornaeth aeth lesa Eftir thornviacute sem nemendur lesa meira og fjoumllbreyttara efni eykst skilningur thorneirra og loumlngun til aeth lesa meira THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth fjoumllbreytt naacutemsefni seacute nyacutett vieth kennslu ss dagbloumleth tiacutemarit skaacuteldsoumlgur fraeligethirit og rafraelignn texti Ekki maacute heldur gleyma aeth heimilin gegna lykilhlutverki Mikilvaeliggt er aeth foreldrar lesi fyrir boumlrn en ekki siacuteethur aeth thorneir hvetji thornau til aeth lesa sjaacutelf og hjaacutelpi thorneim vieth thornaeth og seacuteugoacuteethar fyrirmyndir
Almenn hvatning um aeth foacutelk lesi meira er goacuteethra gjalda vereth Sliacutekt houmlfethar thornoacute fremur til thorneirra sem eru vel laeligsir en siacuteethur til hinna sem er stirt um lestur eetha hafa liacutetinn aacutehuga THORNaacute skiptir maacuteli aeth nyacuteta rafraelignt efni og nyacutemiethla og fjoumllbreytta framsetningu efnis sem houmlfethar frekar til yngri kynsloacuteethanna
Mikilvaeliggt er aeth greina moumlgulegan lestrarvanda barna snemma thornviacute aeth thorneim mun auethveldara
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
29
Heimild OECD Education at a Glance 2013
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute 1-7 bekk grunnskoacutela er hlutfall moacuteethurshymaacutelskennslu aacute Iacuteslandi mun laeliggra en iacute samanshyburetharloumlndum
verethur aeth vinda ofan af honum meeth seacutertaeligkum kennsluaethferethum og thornjaacutelfun THORNegar aacute leikskoacutelastigi er haeliggt aeth sjaacute viacutesbendingar um hugsanlegalestrarerfiethleika siacuteethar meir og um aeth gera aeth nyacuteta tiacutemann til thorness aeth afstyacutera thorneim meeth thornviacute aeth leggja raeligkt vieth hljoacuteethkerfisvitund nemenda
Iacutehlutun vegna lestraroumlrethugleika er oft oacutemarkviss Niethurstoumlethur PIRLS-koumlnnunar aacute lestri (2006) leiddu iacute ljoacutes aeth 44 nemenda iacute Evroacutepuloumlndum aacutettu kost aacute stuethningi aethstoetharfoacutelks vegna lestrarvanda en hins vegar aacutettu aetheins 25 nemenda kost aacute thornjoacutenustu seacuterfraeligethings iacute lestri Oft er loumlng bieth eftir thornjoacutenustu seacuterfraeligethings svo sem vegna maacutelroumlskunar en skjoacutet viethbroumlgeth vieth sliacutekum vanda skipta miklu maacuteli Meeth thornviacute aeth betrumbaeligta kunnaacutettu kennara til aeth greina og bregethast vieth lestrarvanda maacute naacute miklum aacuterangri THORNar geta skyacuter viethmieth um lestrarfaeligrni aacute hverju naacutemsstigi hjaacutelpaeth
Til thorness aeth baeligta lestrarfaeligrni og skilning unglinga aacute floacuteknari og seacuterhaeligfethari texta er mikilvaeliggt aeth thornjaacutelfa lesturinn iacute yacutemsum naacutemsgreinum Margt bendir aacute hinn boacuteginn til thorness aeth kennarar seacuteu mjoumlg misvel undir thornaeth buacutenir og thornviacute thornarf aeth stilla saman strengi iacute skoacutelum hvaeth thornennan thornaacutett varethar allt fraacute upphafi til loka grunnskoacutela
THORNegar horft er til kennslustunda iacute grunnskoacutelum er hlutfall moacuteethurmaacutelskennslu af heildinni mun laeliggra heacuter en iacute naacutegrannaloumlndunum Iacute nyacuterri aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela var hlutur iacuteslenskushykennslu nokkueth aukinn en thornraacutett fyrir thornaeth er huacuten hlutfallslega mun minni en moacuteethurmaacutelskennsla iacute samanburetharloumlndum
Mynd 18 - Moacuteethurmaacutelskennsla sem hlutfall af heildarkennslustundafjoumllda aacuteIacuteslandi og iacute samanburetharloumlndum 2011
35
30
25
20
15
10
5
0 Danmoumlrk Finnland Noregur ESBIacutesland
30
Moumlgulegar aethgerethir
1 Hlutur moacuteethurmaacutelskennslu iacute viethmiethunarshystundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela verethi aukinn
2 Sett verethi viethmieth um laacutegmarkshaeligfni iacute lestri aacute tilteknum stigum grunnskoacutelans thornmt lestrarhraetha lesskilning orethaforetha og ritfaeligrni iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacute
3 Reglubundnar maeliglingar aacute lesskilningi verethi samhaeligfethar meeth greinandi proacutefum allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela og niethurstoumlethurnar nyacutettar aacute markvissan haacutett Loumlgbundin samraeligmd koumlnnunarproacutef verethi nyacutett iacute sama skyni svo og laeligsisproacutef iacute framhaldsskoacutelum
4 Nemendur af erlendum uppruna njoacuteti seacuterstaks stuethnings meeth thornaeth fyrir augum aeth thorneir naacuteisoumlmu faeligrni iacute lesskilningi og aethrir nemendur
5 Hver leikskoacuteli og grunnskoacuteli geti brugethist jafnoacuteethum vieth viacutesbendingum um lestrarvanda einstakra nemenda Kennarar faacutei thornjaacutelfun og stuethning til thorness aeth bregethast vieth
6 Allir leikshy og grunnskoacutelar setji seacuter laeligsisstefnu iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacuter og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga
7 Yacutett verethi undir jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs iacute thornjoacuteethshyfeacutelaginu og nemendur hvattir til aeth lesa seacuter til aacutenaeliggju utan skoacutela
8 Foreldrar verethi virkjaethir til aeth vekja aacutehuga aacute lestri og styethja vieth lestrarnaacutem barna sinna
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
31
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Markmieth um naacutemsframvindu Hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi aacute tilskildum tiacutema fari uacuter 44 (2011) iacute 60 2018
Til aeth naacute thornessu markmiethi er lagt til aeth aacutehersla verethi loumlgeth aacute thornrjaacute thornaeligtti
gt Endurskipulagning naacutemstiacutema gt Aethgerethir gegn brotthvarfi gt Betri starfsmenntun
Endurskipulagning naacutemstiacutema
Iacutesland sker sig uacuter oumlethrum loumlndum thornegar kemur aeth lengd naacutems fram aeth haacuteskoacutela (sjaacute mynd 19) Aetheins um 44 thorneirra sem hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela uacutetskrifast um tviacutetugt eftir fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur nemenda sem hefja haacuteskoacutelanaacutem heacuter aacute landi er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
THORNaeth hversu faacuteir ljuacuteka framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema og hve naacutemsframvindan er misjoumlfn eftir naacutemsbrautum gefur til kynna aeth endurskoetha thornurfi naacutemsskipulag iacute framhaldsskoacutelum og thornar meeth lengd naacutemstiacutema og uppbyggingu naacutemsbrauta ekki siacutest iacute starfsmenntun
Meeth thornviacute aeth endurskipuleggja naacutemstiacutema iacute framshyhaldsskoacutelum og taka aukieth tillit til mismunandi thornarfa yacutemissa nemendahoacutepa maacute stuethla aeth thornviacute aeth fleiri ljuacuteki naacutemi aacute skilgreindum tiacutema Naacutemsferill nemenda iacute framhaldsskoacutela er mislangur baeligethi eftir thornviacute aacute hvaetha naacutemsbraut thorneir innritast og hvort thorneir hefja naacutem iacute bekkjar- eetha aacutefangaskoacutela Auk thorness koma nemendur misvel undirbuacutenir uacuter grunnskoacutela og sumir framhaldsskoacutelar velja nemendur inn eftir einkunnum iacute boacuteklegum greinum aacute meethan aethrir taka vieth oumlllum umsaeligkjendum
Meethalnaacutemstiacutemi thorneirra sem innritast aacute stuacutedentsshynaacutemsbrautir er iacute nokkueth foumlstum skorethum og aeth jafnaethi fjoumlgur aacuter hjaacute flestum Iacute aacutefangakerfinu er
meiri sveigjanleiki meeth naacutemslok Athygli vekur aeth 22 luku naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum iacute aacutefangaskoacutelum en sambaeligrilegt hlutfall var einungis 05 iacute bekkjarskoacutelum Iacute thorneim framhaldsskoacutelum thornar sem reynsla er fengin af thornriggja aacutera naacutemsbrautum hefur staeligrstur hluti nemenda kosieth aeth ljuacuteka naacutemi aacute thornremur aacuterum eetha 70 iacute Kvennaskoacutelanum og 57 iacute Menntaskoacutela Borgarfjarethar
Iacute Kvennaskoacutelanum byacuteethst nemendum hefethbundieth boacuteknaacutem til stuacutedentsproacutefs aacutesamt almennri braut Nemendum gefst kostur aacute aeth ljuacuteka naacutemi aacute 3 3frac12 eetha 4 aacuterum Samhlietha styttingu naacutemstiacutemavoru nyacutejar naacutemsbrautir settar aacute foacutet naacutemsmat var endurskoethaeth og gereth gangskoumlr aeth betri nyacutetingu aacute skoacutelaaacuterinu Aacutefangar kjarnagreina aacute stuacutedentsproacutefsbrautum eru skilgreindir fraacute 2 thornrepi og thornviacute er skoumlrun vieth naacutemsefni grunnskoacutela minni en aacuteethur var Menntaskoacuteli Borgarfjarethar hefur lengt skoacutelaaacuterieth meeth svipuethum haeligtti og Kvennaskoacutelinn og breytt nyacutetingu thorness aacutesamt thornviacute aeth naacutemsbrautir og naacutemsmat var endurskoethaeth
Nemendur sem innritast aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir bekkjarskoacutela ljuacuteka langflestir proacutefi aacute fjoacuterum aacuterum en miethaeth vieth reynslu Kvennaskoacutelans gaeligti stoacuter hluti thorneirra lokieth naacutemi aacute thornremur aacuterum Iacute nuacuteverandi kerfi lyacutekur nuacute thornegar um fimmtungur nemenda iacute aacutefangaskoacutelum naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum
Meeth thornviacute aeth endurskoetha uppbyggingu naacutemsbrauta og naacutemstiacutema aacute oacuteliacutekum brautum maeligtti baeligta naacutemsframvindu nemenda Einnig kemur til greina aeth setja skyacuterari moumlrk um naacutemstiacutema og aldur Iacute flestum oumlethrum loumlndum er miethaeth vieth aeth foacutelk ljuacuteki naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir tiltekinn aldur Iacute Noregi veretha nemendur td aeth hafa lokieth naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir 25 aacutera aldur en eftir thornaeth
32
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Iacuteslenskir nemendur sem hefja haacuteskoacutelanaacutem hafa aeth baki fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur thorneirra er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
er naacutem thorneirra skilgreint sem fullorethinsfraeligethsla og fer thornaacute fram iacute oumlethrum stofnunum Naacutem iacute framhaldsskoacutelum iacute Danmoumlrku tekur thornrjuacute aacuter Nemendur eldri en 25 aacutera eru skilgreindir sem bdquofullorethnirldquo og thornoacutett thorneir geti aacutefram stundaeth naacutem iacute framhaldsskoacutelum velja thorneir seacuterleiethir aeligtlaethar fullorethnum nemendum Iacute Sviacutethornjoacuteeth thornurfa nemendur aeth hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela iacute siacuteethasta lagi aacuterieth sem thorneir veretha tuttugu aacutera og hafa thornaacute thornrjuacute aacuter til thorness aeth ljuacuteka naacutemi Allir eiga siacuteethan reacutett aacute naacutemi iacute fullorethinsfraeligethslustofnunum sveitarfeacutelaga
Iacute nyacutelegum uacutettektum althornjoacuteethlegra aethila aacute efnahagsshylegri stoumlethu Iacuteslands (OECD 2013 McKinsey 2012) er einatt bent aacute aeth mikill aacutevinningur vaeligri af thornviacute aeth stytta naacutemstiacutema til stuacutedentsproacutefs um eitt eetha tvouml aacuter thornannig aeth hann vaeligri sambaeligrilegur vieth oumlnnur loumlnd Er bent aacute aeth stytta megi naacutemstiacutema baeligethi iacutegrunnskoacutelum og framhaldsskoacutelum um eitt aacuter
Iacute loumlgum um grunnskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacute grunnshyskoacutela hefur ekki verieth gert raacuteeth fyrir styttingu naacutemstiacutema aacute thornviacute skoacutelastigi Fremur hefur verieth horft til sveigjanlegra skila milli grunn- og framhaldsskoacutela thornannig aeth grunnskoacutelanemar geti stytt seacuter leieth annaethhvort meeth thornviacute aeth taka framhaldsskoacutelaaacutefanga aacute meethan thorneir eru enn iacute grunnskoacutela eetha meeth thornviacute aeth innritast iacute framhaldsskoacutela beint uacuter 9 bekk aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum sem eru skilgreind iacute aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela
Um thornessar mundir er verieth aeth gera uacutettekt aacute aacutehrifum stefnunnar um skoacutela aacuten aethgreiningar aacute grunnskoacutela og seacuterfraeligethithornjoacutenustu sveitarfeacutelaga iacute leik- og grunnskoacutelum Jafnframt mun Iacutesland taka thornaacutett iacute samanburetharuacutettekt OECD aacute nyacutetingu fjaacutermagns og annarra aethfanga iacute grunnskoacutelum miethaeth vieth aacuterangur THORNessar uacutettektir munu vafalaust skila gagnlegum upplyacutesingum um stoumlethu grunnskoacutelans
Mynd 19 - Lengd skoacutelagoumlngu aacute boacutekshynaacutemsbrautum framhaldsskoacutela iacute Evroacutepu
Aldur
14 15 16 17 18 19 20
Iacutesland Noregur
Danmoumlrk
Sviacutethornjoacuteeth
Finnland
THORNyacuteskaland
Iacutetaliacutea
Eistland
Lettland
Lithaacuteen
Luacutexemborg
Buacutelgariacutea
Ungverjaland
Poacutelland
Ruacutemeniacutea
Spaacutenn
Malta
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland
Sviss
Bretland
Iacuterland
Belgiacutea
Grikkland
Frakkland
Portuacutegal
Kyacutepur
Holland
Austurriacuteki Heimild Eurydice The structshyure of the European education systems 20132014
33
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Um 70 thorneirra sem innritast aacute almennar brautir og um 55 thorneirra sem innritast aacute starfsnaacutemsbrautir houmlfethu ekki lokieth naacutemi 6 aacuterum siacuteethar
Mynd 12 - Innritun nemenda uacuter 10 bekk grunnskoacutela aacutebrautir framhaldsskoacutela haust 2007
27
59
14
Meeth stuacutedentsbrautum er aacutett vieth brautir sem lyacutekshyur meeth stuacutedentsproacutefi Starfsnaacutemsbrautir veita undirbuacutening fyrir stoumlrf ss iacute iethn- eetha heilbrigethisshygreinum og fela yfirleitt iacute seacuter verklega thornjaacutelfun Aacute almenna braut innrit- ast yfirleitt thorneir nemshyendur sem uppfylla ekkikroumlfur um inntoumlku aacute aethrar brautir framhaldsshyskoacutela
Almennar brautir Starfsnaacutemsbtautir Stuacutedentsbrautir
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
Mynd 13 - Staetha nemenda sem innrituethust 2007 sex aacuterum siacuteethar
100
80
60
40
20
0 Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Almennar brautir
Lokieth starfsnaacutemsproacutefi Ekki lokieth neinu proacutefi
Lokieth stuacutedentsproacutefi
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuter Innu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
19
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
eldri (sjaacute mynd 14) THORNessi athugun aacute naacutemsferli eins aacutergangs og upplyacutesingar um aldur nemendagefa almennar viacutesbendingar um aeth naacutemsferill nemenda seacute oacuteliacutekur eftir thornviacute hvort thorneir hefja naacutem aacutestuacutedentsnaacutemsbrautum eetha starfsnaacutemsbrautum Margir sem hverfa fraacute naacutemi hefja siacuteethar naacutem aacutestarfsnaacutemsbrautum eftir aeth hafa verieth iacute vinnu Einnig er vitaeth aeth sumir sem ljuacuteka stuacutedentsproacutefi hefja siacuteethan starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi
Leietha maacute aeth thornviacute liacutekur aeth laacutegt hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi heacuter aacute landi geti aacutett raeligtur iacute baacutegum lesskilningi sem birtist ma iacutethornviacute hversu haacutett hlutfall thorneirra sem hefja naacutem aacutealmennum brautum (70) ljuacuteka ekki naacutemi THORNeirsem hefja naacutem aacute almennri braut hafa margirhverjir ekki naacuteeth fullnaeliggjandi aacuterangri iacute grunnskoacutela og virethast ekki foacuteta sig iacute framhaldsskoacutela Einnig verethur aeth teljast liacuteklegt aeth nemendur velji seacuterekki naacutemsbrautir vieth haeligfi Ofangreind atriethi eru oacutetviacuteraeligethar viacutesbendingar um alvarlegar brotalamir iacute skipulagi og uppbyggingu naacutemsins naacutemsraacuteethgjoumlf og vaeligntingum nemenda til sjaacutelfra siacuten og naacutemsins
Brotthvarf uacuter skoacutela er ekki skilgreint aacute sama haacutett iacute oumlllum loumlndum og stofnunum Iacute rannsoacutekn OECD aacute brautskraacuteningu nyacutenema aacute framhaldsskoacutelastigisem aacuteethur var minnst aacute var miethaeth vieth aeth thorneirnemendur sem ekki houmlfethu lokieth proacutefi sex aacuterum eftir innritun og ekki voru lengur skraacuteethir iacute skoacutela hefethuhorfieth uacuter naacutemi Aacute Iacuteslandi houmlfethu 29 thorneirra sem innrituethust ekki lokieth proacutefi eftir sex aacuter og voru ekki skraacuteethir iacute neinn skoacutela en 13 voru enn skraacuteethir iacute skoacutela eftir sex aacuter aacuten thorness aeth ljuacuteka naacutemi
Hagstofa Evroacutepusambandsins Eurostat safnarupplyacutesingum fraacute hagstofum Evroacutepulanda semkanna brotthvarf (e early school leavers) iacute vinnushymarkaethskoumlnnunum en thornar er brotthvarf skilgreint sem thornaeth hlutfall 18-24 aacutera foacutelks sem ekki hefur lokieth oumlethru naacutemi eftir grunnskoacutela og ekki hefur verieth iacute naacutemi eetha starfsthornjaacutelfun siacuteethustu fjoacuterar vikur aacuteethur en koumlnnunin er gereth
Goumlgn Hagstofu Evroacutepusambandsins benda til thorness aeth brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu seacuteeinna haeligst aacute Iacuteslandi eetha um 20 (sjaacute mynd 15)
Mynd 14 - Aldursdreifing nemenda aacute stuacutedents- og starfsnaacutemsbrautumhaustieth 2012
Meethalaldur nemenda aacute boacuteknaacutemsbrautum er 187 aacuter en 252 aacute starfsshynaacutemsbrautum
Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Meethalaldur
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuterInnu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
2500
2000
1500
1000
500
0 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
2020
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu er einna haeligst aacute Iacuteslandi
Ef litieth er til thorneirra landa thornar sem brotthvarfsshyhlutfallieth er haeligrra en aacute Iacuteslandi svo sem Spaacutenar Moumlltu Portuacutegals og Tyrklands maacute sjaacute aeth mun hraethar hefur gengieth iacute thornessum loumlndum aeth draga uacuter brotthvarfi uacuter naacutemi en heacuter aacute landi Samkvaeligmt goumlgnum Eurostat droacutest brotthvarf aacute Iacuteslandi aetheins saman um 12 aacute aacuterunum 2009-2012 og thornviacute er oacutehaeligtt aeth segja aeth thornoumlrf seacute aacute aacutehrifariacutekum aethgerethum ef Iacutesland aacute aeth eiga moumlguleika aacute aeth naacute thornviacute markmiethi sem flest Evroacutepuriacuteki hafa sett seacuter aeth brotthvarf verethi undir 10 aacuterieth 2020
Atvinnuthornaacutetttaka ungs foacutelks er mikil heacuter aacute landi (sjaacute mynd 16) sem kann aeth auka liacutekur aacute brotthvarfi og thornviacute aeth nemendum saeligkist naacutemieth seint Afleiethingar af haeliggri naacutemsframvindu iacute framhaldsskoacutela og miklu brotthvarfi eru ma thornaeligr aeth margir snuacutea aftur til naacutems eftir tviacutetugt THORNaeth seacutest td aacute thornviacute aeth meethalaldur starfsnaacutemsnemenda er um 25 aacuter en thornoacute ekki siacuteethur hinu aeth 30-40 fleiri stunda naacutem iacute dagskoacutela en vera aeligtti miethaeth vieth foacutelksfjoumllda iacute aacutergoumlngum aacute framhaldsskoacutelaaldri THORNoacute eru ekki taldir meeth thorneir sem stunda fjarnaacutem eetha saeligkja kvoumlldskoacutela
THORNessi haeligga naacutemsframvinda iacuteslenskra framhaldsshyskoacutelanema er afleiething margviacuteslegra galla aacute menntakerfinu iacute bland vieth feacutelagslega thornaeligtti THORNar maacute helst nefna oacutefullnaeliggjandi undirbuacutening stoacuters hoacuteps nemenda uacuter grunnskoacutela og aeth thorneir faacute ekki naacutem og thornjoacutenustu vieth haeligfi iacute framhaldsskoacutela sem aftur leiethir til brotthvarfs Vinna meeth skoacutela og naacutem meeth vinnuhleacuteum stuethlar einnig aeth haeliggarinaacutemsframvindu Loks maacute nefna aeth thorneir sem leggja stund aacute starfsnaacutem virethast flestir hefja thornaeth naacutem eftir tviacutetugt og meethalaldur thorneirra sem ljuacuteka starfsnaacutemi er haacuter
Kyacutepur 114 117
Eistland 139 105
Lettland 105 139
THORNyacuteskaland 105 111
Iacuterland 97 116
Danmoumlrk 91 113
Finnland 89 99
Holland 88109
77 Luacutexemborg 81
Austurriacuteki 76 87
Sviacutethornjoacuteeth 75 70
Lithaacuteen 65 87
Sviss 5591
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland 55
53
44
54
49
53 2012 ()2009 ()
Kroacuteatiacutea 42 39 Heimild Eurostat vinnumarkshy
aethskoumlnnun
Vieth umbaeligtur aacute menntakerfi thornarf aeth horfa til margra thornaacutetta Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir hins vegar svo ekki verethur um villst aeth thornaeth er oacuteskynsamlegt aeth reyna aeth vinna aeth of moumlrgum breytingum iacute einu Farsaeliglla er aeth einbeita seacuter aeth nokkrum houmlfueththornaacutettum sem liacuteklegastir eru til aeth skilamestum aacutevinningi baeligethi til lengri og skemmri tiacutema
Mynd 15 - Brotthvarf iacute Evroacutepuloumlndum2009 og 2012
443 Tyrkland 396 312Spaacutenn 249271 Malta 226 312Portuacutegal 208 213Iacutesland 201 192 Iacutetaliacutea 176 Hlutfall ungs foacutelks aacute 166 Ruacutemeniacutea 174 aldrinum 18-24 aacutera sem
Noregur 176 hefur hvorki lokieth proacutefi 148 157 uacuter framhaldsskoacutela neacute er
Bretland 135 143
skraacuteeth iacute skoacutela Aacute Iacuteslandi ESB 127 var thornetta hlutfall 20 Buacutelgariacutea 147 aacuterieth 2012 125
Belgiacutea 120 111
Makedoacuteniacutea 117 162
Frakkland 116 122
Ungverjaland 115112
Grikkland 114 144
21
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mynd 16 - Atvinnuthornaacutetttaka foacutelks aacute aldrinum 18-24 aacutera ndash miethaeth vieth fyrstaaacutersfjoacuterethung aacuter hvert
Vinna meeth skoacutela og thornaeth aeth ungt foacutelk hverfur tiacutemabundieth fraacute naacutemi til aeth stunda vinnu stuethlar ma aeth haeliggri naacutemsshyframvindu
Heimild Hagstofa Iacuteslands
80
75
70
65
60 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Mynd 17 ndash Hlutfall dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum af mannfjoumllda 16-20 aacutera
Haacutett hlutfall eldri nemenda skyacuterir aethfjoumlldi dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum er 30 haeligrri en mannfjoumlldi 16 - 20 aacutera
Heimild Hagstofa Iacuteslands
150
130
110
90
80 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
22
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacuteslendingar eru ekki einir um aeth vilja baeligta menntakerfi sitt og viacuteetha erlendis hefur skapast mikil reynsla og thornekking aacute thornroacuteun og umboacutetum aacute thornviacute sviethi THORNar hafa menn rannsakaeth menntakerfi iacute althornjoacuteethlegu samhengi og safnaeth miklum goumlgnum thornar aeth luacutetandi sem hefur gert fraeligethimoumlnnum kleift aeth bera saman hvaetha aethferethir gefast best og hvaetha thornaeligttir reynast oumlrethugastir viethureignar (UNESCOIIEP 2012)
THORNoacutett taka megi seacuter tiltekin menntakerfi til THORNjoacuteethverjar staethieth iacute thorneirri truacute aeth menntakerfi thorneirra fyrirmyndar verethur einnig aeth hafa misjafnar vaeligri meethal hinna bestu iacute heimi en niethurstoumlethur aethstaeligethur iacute huga og finna thornaacute leieth sem fellur aeth PISA syacutendu aeth aacuterangur thornyacuteskra nemenda iacute lestri menningu og stoumlethu skoacutelakerfisins iacute hverju landi var thornaacute undir meethaltali OECD riacutekja Aacuterangur thornyacuteskra Aacuteherslur eiga heldur ekki aeth vera hinar soumlmu thornegar nemenda iacute lesskilningi og oumlethrum greinum PISA reynt er aeth gera saeligmilegt menntakerfi miethlungi hefur batnaeth aeth miklum mun siacuteethan og er THORNyacuteskalandgott og thornegar menn vilja gera aacutegaeligtt menntakerfi nuacute vel yfir meethaltali OECD iacute oumlllum greinum framuacuterskarandi (McKinsey 2010)
Umbaeligtur aacute menntakerfi veretha ekki innleiddar og Iacuteslendingar geta margt af oumlethrum thornjoacuteethum laeligrt iacute byggethar aacute engu thornaeligr thornurfa traustan grundvoumlll sem thornessum efnum baeligethi thorneim sem standa iacute fremstu thornolir sliacutekar breytingar Skoacutelakerfi viacuteetha um heim roumleth iacute althornjoacuteethlegum samanburethi og einnig hinum hafa aeth miklu leyti buacuteieth vieth thornrotlaust tilraunastarf sem naacuteeth hafa aeth baeligta stoumlethu siacutena verulega Maacute thornar og thornroacuteun undanfarna aacuteratugi THORNar er Iacutesland engin nefna Asiacuteuloumlnd svo sem Singapuacuter Suethur-Koacutereu og undantekning Nuacute maacute halda thornviacute fram aeth thornaeth seacute Japan en einnig vestraelign loumlnd aacute boreth vieth Finnland merki um einlaeliggan aacutesetning yfirvalda og skoacutelafoacutelks THORNyacuteskaland Holland Poacutelland og sum fylki Kanada til umboacuteta en hitt verethur einnig aeth jaacuteta aeth thornetta Gjarna er viacutesaeth til thorness aacuterangurs sem naacuteethst hefur iacute starf hefur oft reynst sundurlaust yfirsyacutenin oacuteljoacutes Ontario-fylki iacute Kanada og verethur reynslan thornar gereth og aacuterangurinn eftir thornviacute aeth nokkru umtalsefni heacuter
Iacute leiethbeiningum UNESCO um framthornroacuteun mennta-Einnig maacute seacuterstaklega benda aacute breytingu til kerfis eru tilgreindir aacutetta lykilthornaeligttir aacuterangursriacutekra batnaethar iacute THORNyacuteskalandi thornar sem menn toacuteku til og varanlegra umboacuteta iacute menntamaacutelum Heacuter skal oacutespilltra maacutelanna eftir slaeligmar niethurstoumlethur uacuter fyrstu gereth stutt grein fyrir thorneim meeth daeligmum um PISA-koumlnnuninni aacuterieth 2000 Fram aeth thornviacute houmlfethu uacutetfaeligrslu thorneirra iacute oumlethrum loumlndum
23
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan voumlll
1 Faacute og metnaetharfull markmieth raunhaeligf vel iacutegrundueth og opinber
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og verkgreina jafnt sem liacutekamsraeligktar enda er thornaeth til skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki thorness fallieth aeth styrkja meginmarkmieth eins og laeligsi kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan Loks er mikilvaeliggt aeth muna aeth maeliglingarnar eru voumlll THORNessi markmieth aeligttu aeth hafa thornyacuteethingu fyrir gerethar til thorness aeth geta brugethist vieth ef umbaeligturnar almenning og menntakerfieth iacute heild og vera kynnt laacuteta aacute seacuter standa en ekki til thorness aeth refsa opinberlega Eins aeligttu thornau aeth vera maeliglanleg aacute viethkomandi skoacutelum einhvern haacutett svo aeth haeliggt vaeligri aeth fylgjast meeth thornviacute hvernig miethaethi og bregethast vieth THORNoacute skyldi Ontario-fylki setti seacuter tvouml maeliglanleg meginshyvarast aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute maeliglingarnar markmieth iacute umboacutetum sem hoacutefust thornar aacuterieth 2003 Aeth svo aeth thornaeligr fari ekki aeth raacuteetha foumlr td meeth thornviacute aeth 75 nemenda naeligethu aacutegaeligtisaacuterangri (e performing leggja houmlfuethaacuteherslu aacute aeth allir standist proacutef iacute staeth at high level) iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi iacute thorness aeth veita raungoacuteetha og varanlega menntun grunnskoacutelum og aeth 85 nemenda uacutetskrifuethust Ljoacutemandi aacuterangur aacute proacutefi er liacutetils virethi einn og seacuter uacuter framhaldsskoacutela (e high school) aacute tilsettum ef hann er ekki iacute goacuteethu samraeligmi vieth thornaeth sem aacute tiacutema Fyrra markmiethieth er maeliglt meeth samraeligmdum undan fer og eftir raunverulega haeligfni nemenda proacutefum iacute 3 og 6 bekk en hieth siacuteethara meeth uacutetskriftarshyog fjoumllbreytilega kennslu iacute samraeligmi vieth thornarfir og toumllum THORNraacutett fyrir aeth meginaacuteherslan vaeligri loumlgeth aacute aacutehuga nemendanna lestur og staeligrethfraeligethi var einnig loumlgeth aukin aacutehersla
aacute heilbrigethi og listir Nokkur haeligtta er aacute aeth thornegar til kastanna kemur einskorethist aacuteherslur skoacutela um of vieth thornessi faacuteu meginmarkmieth og aeth aethrir thornaeligttir skoacutelastarfs geti orethieth uacutet undan THORNviacute aeligtti aacutefram aeth leggja raeligkt vieth breidd iacute naacutemsframboethi td aacute sviethi list- og
2 Uppbyggilegar umbaeligtur fyrir alla iacute oumlllum skoacutelum
THORNegar raacuteethist er iacute nauethsynlegar umbaeligtur gaeligtir Jaacutekvaeligethni og hvatning uacutetilokar hins vegar ekki oft tilhneigingar til aeth gera thornaeth aacute neikvaeligethum gagnryacuteni Alltaf maacute gera betur og menntakerfieth forsendum skoacutelar kennarar og nemendur standi og einstakir skoacutelar aeligttu aeth meta aacutebendingar um sig illa og thornviacute neyethist stjoacuternvoumlld til thorness aeth griacutepa thornaeth sem betur maacute fara Einnig thornarf aeth gaeligta thorness iacute taumana Reynslan syacutenir aeth raunverulegum aeth umbaeligturnar taki til allra en verethi ekki aetheins iacute umboacutetum verethur ekki komieth aacute meeth miethstyacuterethum thorneim skoacutelum sem verr standa Iacute oumlllum skoacutelum eru breytingum eetha beinum fyrirmaeliglum aeth ofan Setja nemendur sem geta gert betur og leggja thornarf kapp aeligtti fram umboacutetaaacuteaeligtlun fyrir menntakerfieth og aacute aeth munur iacute frammistoumlethu verethi sem minnstur innleietha aacute thornann haacutett aeth skoacutelafoacutelk sjaacutei seacuter hag iacute henni hvort sem er milli kynja landsvaeligetha eetha uppruna og vilji vinna aeth framgangi hennar innan hvers skoacutela Ella kunna bestu aacuteform aeth veretha aeth engu
24
3 Uppbygging getu til breytinga
Til thorness aeth naacute fram breytingum thornarf thornekkingu og haeligfni fjaacutermagn og stuethning og einnig staethfastan vilja Til thorness aeth umbaeligtur naacuteist fram iacute hverjum skoacutela thornarf getan til sliacutekra breytinga aeth vera fyrir hendi innan thorneirra Hana getur thornurft aeth byggja upp samhlietha undirbuacuteningi aeth hinum eiginlegumarkmiethum
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter THORNviacute er auethvitaeth ekki thornannig farieth sjaacutelf stefnubreytingin leiethir ekki til framfara heldur hvernig tekst aeth vinna uacuter henni Efla thornarf aacutehuga getu og aacutebyrgethartilfinningu thorneirra sem iacute skoacutelum starfa til aeth naacute tilsettum aacuterangri THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth hvetja aacutefram til goacuteethra verka og veita stuethning Aetheins thornannig er haeliggt aeth gera kroumlfu um aacuterangur
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter
THORNaeth er lykilatriethi aeth kennarar faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra aeth vinna aeth umboacutetum aacute siacutenum heimavelli Sliacutek kunnaacutetta er margslungin og thornviacute thornarf uppbygging hennar aeth vera fjoumllbreytileg um leieth og stuethlaeth er aeth thornviacute aeth foacutelk laeligri hvaeth af oumlethru baeligethi innan skoacutela og meeth samvinnu milli skoacutela Starfsthornroacuteun iacute skoacutelakerfinu aeligtti aeth miethast vieth thornaeth aacuten thorness thornoacute aeth missa sjoacutenar aacute meginmarkmiethinu sem er aeligvinlega aeth naacute fram jaacutekvaeligethum breytingum hjaacute nemendum og betri aacuterangri thorneirra
Iacute breytingastarfinu iacute Ontario var mikil aacutehersla loumlgeth aacute aeth byggja upp thornekkingu og haeligfni iacute menntakerfinu og viacuteethtaeligkur stuethningur veittur vieth aeth baeligta kennslu meeth td starfsthornroacuteun kennara mati og leiethbeiningum vieth aacuteaeligtlanagereth og baeligttu naacutemsefni Komieth var aacute samstarfi milli skoacutela og fraeligethsluumdaeligma og samtoumlk kennara og skoacutelastjoacuternenda toacuteku thornar virkan thornaacutett
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
25
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast
4 Viacuteethtaeligkt samstarf innan menntakerfisins undir styrkri forystu
Til aeth naacute fram varanlegum umboacutetum skiptir maacuteli aeth foacutelk um menntakerfieth thornvert og endilangt seacute samstiga um thornaeligr Mikilvaeliggt er aeth viacuteethtaeligk eining riacuteki um umboacutetaaacuteaeligtlanirnar innleiethingu thorneirra og framkvaeligmd thornoacute svo aeth skoethanir kunni aeth vera skiptar um leiethirnar THORNannig thornarf oumlfluga talsmenn breytinganna innan sem utan skoacutelakerfisins THORNaeth er hvorki einfalt neacute fljoacutetlegt aeth afla aacuteformunum sliacuteks stuethnings iacute thornjoacuteethfeacutelaginu en thornaeth er braacuteethnauethsynlegt
Stjoacuternvoumlld thornurfa ljoacuteslega aeth hafa forystu iacute umboacutetastarfinu og stilla saman margviacuteslega strengi Jafnframt er nauethsynlegt aeth leita leiethtoga meethal kennara stjoacuternenda sveitarstjoacuternarmanna samtaka kennara nemenda og foreldra til aeth fylgja thornviacute eftir Stuethla thornarf aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett iacute umboacutetastarfinu
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast Aacuteaeligtlanir geta ekki komieth iacute staeth aethgeretha Meeth thornviacute aeth byggja markvisst upp forystu um umboacutetastarfieth er baeligethi stuethlaeth aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett og aeth thornaeth reynist langvinnt
Umboacutetamoumlnnum haeligttir oft til aeth truacutea thornviacute aeth allir hljoacuteti aeth vera sama sinnis og thorneir Sliacutekt er auethvitaeth ekki raunin foacutelk hefur misjoumlfn viethhorf og skilning aacute hlutunum Sameiginleg framtiacuteetharsyacuten sprettur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur thornarf aeth vinna aeth henni THORNviacute thornurfa stjoacuternvoumlld aeth eiga virk samskipti vieth alla thornaacute sem hlut eiga aeth maacuteli og gefa thorneim kost aacute aeth koma sjoacutenarmiethum siacutenum aacute framfaeligri Ekki er siacuteethur
mikilvaeliggt aeth naacute til almennings meeth upplyacutesingum um umboacutetaaacuteform faacute reglulega fram opinbera umraeligethu og viethhalda almennri saacutett um thornau
Sliacutek samskipti mega hvorki vera spuni neacute einhlietha aacutevarp hins opinbera heldur aeligttu thornau aeth snuacuteast um aeth draga fram oacuteliacutek sjoacutenarmieth og taka tillit til thorneirra Laeligra af thornviacute sem vel maeliglist fyrir og hvaeth thornykir ekki skila aacuterangri Reglulega (og eftir thornviacute sem tilefni gefast til) aeligtti svo aeth uacutetbuacutea og koma aacute framfaeligri upplyacutesingum til fjoumllmiethla og almennings THORNaeligr eiga ekki aetheins aeth luacuteta aeth umboacutetaaacuteaeligtluninniheldur einnig aeth oumlethrum thornaacutettum menntakerfisins thornannig maacute koma iacute veg fyrir aeth thorneir seacuteu vanraeligktir thornoacute aacuteherslan seacute aacute umbaeligturnar
Ekki maacute gleyma aethkomu kennara og samtaka thorneirra Umboacutetum iacute menntakerfinu verethur ekki komieth aacute nema meeth goacuteethum kennurum og er stuethningur thorneirra mikils virethi Maacuteli skiptir aeth goacuteethum kennurum bjoacuteethist goacuteeth laun og viethunandi starfsskilyrethi en jafnframt thornarf kennarasteacutettin aeth vera oumlflug iacute siacutenu fagi og njoacuteta trausts iacute samfeacutelaginu
Til thorness aeth naacute samstoumlethu um framgang umboacuteta var iacute Ontario settur aacute foacutet samraacuteethsvettvangur undir stjoacutern menntamaacutelaraacuteethherra sem helstu samstarfsaethilar aacutettu aethild aeth Aacuteethur en raacuteethist var iacute umbaeligturnar hafethi skorist iacute odda milli stjoacuternvalda og kennara en meeth thornviacute aeth leggja mikla raeligkt vieth samstarfieth og fela samtoumlkum kennara framkvaeligmd aacute tilteknum thornaacutettum umboacutetanna naacuteethist aeth endurvinna traust milli aethila Einnig var loumlgeth houmlfuethaacutehersla aacute aeth miethla upplyacutesingum um framgang umboacutetanna til almennings og koma aacute samstarfi vieth nemendur og foreldra
26
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim
5 Laeligrdoacutemar af nyacuteskoumlpun rannsoacuteknum og goumlgnum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim Sliacutek thornekking er grunnur goacuteethra breytinga og nyacutebreytni Samt er thornaeth svo aeth fjoumllmoumlrg thornroacuteunarverkefni hafa ekki verieth grundvoumlllueth aacute traustri thornekkingu hvorki um thornaeth sem fyrir er neacute hvaeth best hefur reynst annars staethar Eins er of sjaldan lagt mat aacute aacuterangurinn THORNraacutett fyrir aeth thornekking aacute umboacutetum iacute menntun hafi aukist hefur oft minna orethieth uacuter hagnyacutetingu hennar Iacute thornviacute samhengi skiptir td maacuteli aeth kennarasteacutettin nyacuteti seacuter rannsoacuteknir og afrakstur sprotaverkefna til aeth baeligta kennslu
Leggja aeligtti aukna aacuteherslu aacute aeth nyacuteta rannsoacuteknir og vel heppnaeth thornroacuteunarstarf til aeth breyta aacuteherslum iacute skoacutelastarfi Eins maacute nyacuteta betur goumlgn um naacutemsaacuterangur nemenda Ekki til thorness aeth refsa skoacutelum eetha daeligma nemendur heldur til thorness aeth vinna uacuter thorneim og nyacuteta til uacuterboacuteta thornar sem skoacuterinn kreppir THORNaeth aacute til daeligmis vieth um niethurstoumlethur skimunarproacutefa samraeligmdra proacutefa eetha niethurstoumlethur PISA
Til thorness aeth skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld taki aacutebyrgeth aacute aacuterangri nemenda er lagt til aeth fylgst seacute meeth
gt framvindu miethaeth vieth eigin getu og markmieth gt samanburethi vieth aethra skoacutela og sveitarfeacuteloumlg gt frammistoumlethu miethaeth vieth thornaeth sem best gerist
heima og erlendis
Siacuteethast en ekki siacutest aeligttu skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld aeth gefa thornviacute seacuterstakan gaum hvernig stuethla megi aeth thornviacute aeth fleiri nemendur naacutei viethunandi aacuterangri
Iacute oumlethrum loumlndum hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute aeth byggja upp goacuteeth upplyacutesingakerfi um nemendur en einnig leitast vieth aeth koma aacute samstarfi skoacutela og thorneirra sem stunda menntarannsoacuteknir
6 Aacutehersla aacute lykilaethgerethir aacuten thorness aeth thornaeth komi niethur aacute oumlethrum thornaacutettum
Reynslan syacutenir aeth til lengdar er mjoumlg erfitt aetheinbeita seacuter aeth afmoumlrkuethum lykilmarkmiethumhvort heldur horft er til einstakra skoacutela eetha menntakerfisins iacute heild THORNraacutett fyrir goacuteethan aacutesetning getur margt dreift huganum aacute langri leieth reglulega er skipt um poacutelitiacuteska forystu og samfeacutelagieth getur tekieth verulegum breytingum THORNviacute er mikilvaeliggt
aeth reyna aeth sjaacute fyrir hvaeth geti helst orethieth til aeth trufla thornaeth aeth menn haldi markaethri stefnu og gera raacuteethstafanir til aeth koma iacute veg fyrir aeth lykilstjoacuternendur missi sjoacutenar aacute henni Um leieth aeligtti aeth vera til farvegur fyrir aethra thornaeligtti skoacutelastarfsins og thornaeth sem ber aeth houmlndum svo aeth thornviacute megi sinna eins og thornoumlrf krefur
27
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu
7 Betri nyacuteting fjaacutermuna iacute menntakerfinu
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum vekja aacute thorneim athygli og skapa hvata en thorneim thornarf aeth verja af kostgaeligfni thornar sem thornoumlrf er aacute Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu Sem
8 Vandaeth til innleiethingar umboacuteta
Innleiething aethgeretha til aeth naacute settum markmiethumer oft vandasoumlm Huacuten maacute ekki vera oacutesveigjanleg framkvaeligmdaacuteaeligtlun heldur thornarf aeth taka tillit til aethstaeligethna og nauethsynlegra breytinga
Tveir thornaeligttir innleiethingarinnar eru seacuterstaklega mikilvaeliggir annars vegar almennur stuethningshyur vieth hana og hins vegar moumlguleikar menntashymaacutelayfirvalda til aeth veita henni forystu og styethja vieth hana Yfirleitt er sjoacutenum ekki beint naeliggjanlega aeth thornessum thornaacutettum
Stefnumoacutetunin sjaacutelf meeth viacuteethtaeligku samraacuteethi getur tekieth langan tiacutema en eftirfylgnin er oft takmoumlrkueth Til thorness aeth innleietha breytingar iacute menntakerfi thornurfa thorneir sem vinna aeth thornviacute verkefni aeth faacute goacuteethan stuethning THORNetta hefur viacuteetha verieth leyst meeth thornviacute aeth raacuteetha raacuteethgjafa og verkefnisstjoacutera og soumlmuleiethis meeth thornviacute aeth auka samstarf milli aethila kennara skoacutelastjoacuternenda og fraeligethsluyfirvalda
daeligmi um aacuteherslur af thornviacute taginu maacute nefna aukinn beinan stuethning vieth naacutem og kennslu og aeth komieth seacute aacute fjaacuterhagslegri umbun fyrir aacuterangur THORNannig er iacute sumum loumlndum miethaeth vieth aeth skoacutelar sem sinna nemendum meeth miklar thornarfir geti umbunaeth kennurum thorneirra seacuterstaklega og raacuteethieth til siacuten reynslumeiri kennara
Meeth thornviacute aeth vinna aeth umboacutetum meeth thornessum haeligtti toacutekst menntamaacutelayfirvoumlldum iacute Ontario aeth naacute verulegum aacuterangri aacute aacuterunum 2003-2009 THORNar voru sett markmieth um aeth 75 nemenda iacute 3 og 6 bekk grunnskoacutela aeligttu aeth naacute haacuteu stigi iacute lesskilningi og staeligrethfraeligethilaeligsi og aeth 85 framhaldsskoacutelanema brautskraacuteethust aacute tilskildum tiacutema Meeth samstilltu aacutetaki toacutekst aacute thornessum sex aacuterum aeth fjoumllga thorneim sem naacuteethu laacutegmarksviethmiethum iacute lestri ritun og laeligsi aacutestaeligrethfraeligethi uacuter 54 iacute 67 Aacute soumlmu aacuterum joacutekst hlutshyfall thorneirra sem luku framhaldsskoacutela uacuter 67 iacute 79
Heacuter hefur verieth stiklaeth aacute stoacuteru um thornaeligr aacuteherslur sem unnieth hefur verieth aeth iacute Ontario og viacuteethar thornar sem goacuteethur aacuterangur hefur naacuteethst iacute menntamaacutelum
Verethur nuacute vikieth aeth tilloumlgum um hvernig koma megi aacute umboacutetum heacuter aacute landi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
28
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Ef tekieth er mieth af reynslu annarra thornjoacuteetha er margt sem bendir til thorness aeth meeth skipulegum langtiacutemaaethgerethum verethi unnt aeth baeligta stoumlethu iacuteslensks menntakerfis
Smaeligeth landsins gerir thornaeth auethveldara aeth naacute Heacuter er lagt til aeth farieth verethi aeth reynslu annarra oumlllum hlutaetheigandi saman um sameiginleg thornjoacuteetha og sett faacute og skyacuter markmieth yacutett undir jaacutekvaeligeth markmieth og stilla saman strengi en innri viethhorf og getu til breytinga Jafnframt verethi haft styrkur menntakerfisins og nuacutetiacutemalegir innviethir viacuteethtaeligkt samstarf og stuethlaeth aeth thornviacute aeth forysta samfeacutelagsins auka einnig liacutekur aacute aeth sami aacuterangur um umbaeligturnar verethi oacuteskorueth Siacuteethast en ekki siacutest naacuteist vieth aeth mennta ungt foacutelk heacuter aacute landi og thornar verethi loumlgeth aacutehersla aacute rannsoacuteknir thornekkingarmiethlun og sem best tekst til erlendis stuethning vieth skoacutelastarf
Markmieth um lestur Hlutfall thorneirra sem naacute grunnviethmiethum (2 stig) iacute lesskilningi PISA fari uacuter 79 (2012) iacute 90 2018
Mikilvaeliggt er aeth skapa jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs og aeth allir geti naacuteeth aacuterangri iacute lestri Iacute thornviacute felst aeth ungt foacutelk seacute hvatt til aeth lesa fjoumllbreytilegt efni baeligethi heima og iacute skoacutela THORNaeth felur einnig iacute seacuter aeth thorneir sem annast lestrarkennslu beri aacutebyrgeth aacute aeth allir nemendur hafi vieth lok grunnskoacutela oumlethlast aacutekveethna grundvallarfaeligrni iacute lestri og lesskilningi THORNaeth aacute vieth um kennara og annaeth starfsfoacutelk skoacutela foreldra og skoacutelanefndir sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld menntamaacutela Um leieth er nauethsynlegt aeth innan menntakerfisins seacute haeliggt aeth koma til moacutets vieth misjafnar thornarfir nemenda og aeth rannsakaeth verethi meeth kerfisbundnum haeligtti hvaetha aethferethir skila bestum aacuterangri
Iacute skyacuterslu um lestrarkennslu iacute Evroacutepu er fjallaeth um thornaeth sem maacuteli skiptir til aeth baeligta lestur oglesskilning Oacutetalmargt utan skoacutela og innan hefur aacutehrif aacute lestur en aacute grundvelli althornjoacuteethlegra rannsoacutekna og samanburethar milli landa maacute greina mikilvaeliggustu thornaeligttina (Eurydice 2011)
Grunn aeth lestrarnaacutemi thornarf aeth leggja thornegar iacute leikskoacutela meeth skipulegri maacuteloumlrvun markvissum lestri fyrir boumlrnin umraeligethum um thornaeth sem lesieth er og meeth thornviacute aeth yacuteta undir aacutehuga aacute lestri Iacute grunnskoacutela
liggi fyrir skilgreind viethmieth sem komi skyacutert fram iacute aethalnaacutemskraacute eetha meeth oumlethrum haeligtti um lestrarhaeligfni og hvernig huacuten er dyacutepkueth jafnt og thorneacutett fram aacute unglingastig meeth fjoumllbreyttum haeligtti
Ekkert eykur faeligrni iacute lestri eins og thornaeth aeth lesa Eftir thornviacute sem nemendur lesa meira og fjoumllbreyttara efni eykst skilningur thorneirra og loumlngun til aeth lesa meira THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth fjoumllbreytt naacutemsefni seacute nyacutett vieth kennslu ss dagbloumleth tiacutemarit skaacuteldsoumlgur fraeligethirit og rafraelignn texti Ekki maacute heldur gleyma aeth heimilin gegna lykilhlutverki Mikilvaeliggt er aeth foreldrar lesi fyrir boumlrn en ekki siacuteethur aeth thorneir hvetji thornau til aeth lesa sjaacutelf og hjaacutelpi thorneim vieth thornaeth og seacuteugoacuteethar fyrirmyndir
Almenn hvatning um aeth foacutelk lesi meira er goacuteethra gjalda vereth Sliacutekt houmlfethar thornoacute fremur til thorneirra sem eru vel laeligsir en siacuteethur til hinna sem er stirt um lestur eetha hafa liacutetinn aacutehuga THORNaacute skiptir maacuteli aeth nyacuteta rafraelignt efni og nyacutemiethla og fjoumllbreytta framsetningu efnis sem houmlfethar frekar til yngri kynsloacuteethanna
Mikilvaeliggt er aeth greina moumlgulegan lestrarvanda barna snemma thornviacute aeth thorneim mun auethveldara
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
29
Heimild OECD Education at a Glance 2013
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute 1-7 bekk grunnskoacutela er hlutfall moacuteethurshymaacutelskennslu aacute Iacuteslandi mun laeliggra en iacute samanshyburetharloumlndum
verethur aeth vinda ofan af honum meeth seacutertaeligkum kennsluaethferethum og thornjaacutelfun THORNegar aacute leikskoacutelastigi er haeliggt aeth sjaacute viacutesbendingar um hugsanlegalestrarerfiethleika siacuteethar meir og um aeth gera aeth nyacuteta tiacutemann til thorness aeth afstyacutera thorneim meeth thornviacute aeth leggja raeligkt vieth hljoacuteethkerfisvitund nemenda
Iacutehlutun vegna lestraroumlrethugleika er oft oacutemarkviss Niethurstoumlethur PIRLS-koumlnnunar aacute lestri (2006) leiddu iacute ljoacutes aeth 44 nemenda iacute Evroacutepuloumlndum aacutettu kost aacute stuethningi aethstoetharfoacutelks vegna lestrarvanda en hins vegar aacutettu aetheins 25 nemenda kost aacute thornjoacutenustu seacuterfraeligethings iacute lestri Oft er loumlng bieth eftir thornjoacutenustu seacuterfraeligethings svo sem vegna maacutelroumlskunar en skjoacutet viethbroumlgeth vieth sliacutekum vanda skipta miklu maacuteli Meeth thornviacute aeth betrumbaeligta kunnaacutettu kennara til aeth greina og bregethast vieth lestrarvanda maacute naacute miklum aacuterangri THORNar geta skyacuter viethmieth um lestrarfaeligrni aacute hverju naacutemsstigi hjaacutelpaeth
Til thorness aeth baeligta lestrarfaeligrni og skilning unglinga aacute floacuteknari og seacuterhaeligfethari texta er mikilvaeliggt aeth thornjaacutelfa lesturinn iacute yacutemsum naacutemsgreinum Margt bendir aacute hinn boacuteginn til thorness aeth kennarar seacuteu mjoumlg misvel undir thornaeth buacutenir og thornviacute thornarf aeth stilla saman strengi iacute skoacutelum hvaeth thornennan thornaacutett varethar allt fraacute upphafi til loka grunnskoacutela
THORNegar horft er til kennslustunda iacute grunnskoacutelum er hlutfall moacuteethurmaacutelskennslu af heildinni mun laeliggra heacuter en iacute naacutegrannaloumlndunum Iacute nyacuterri aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela var hlutur iacuteslenskushykennslu nokkueth aukinn en thornraacutett fyrir thornaeth er huacuten hlutfallslega mun minni en moacuteethurmaacutelskennsla iacute samanburetharloumlndum
Mynd 18 - Moacuteethurmaacutelskennsla sem hlutfall af heildarkennslustundafjoumllda aacuteIacuteslandi og iacute samanburetharloumlndum 2011
35
30
25
20
15
10
5
0 Danmoumlrk Finnland Noregur ESBIacutesland
30
Moumlgulegar aethgerethir
1 Hlutur moacuteethurmaacutelskennslu iacute viethmiethunarshystundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela verethi aukinn
2 Sett verethi viethmieth um laacutegmarkshaeligfni iacute lestri aacute tilteknum stigum grunnskoacutelans thornmt lestrarhraetha lesskilning orethaforetha og ritfaeligrni iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacute
3 Reglubundnar maeliglingar aacute lesskilningi verethi samhaeligfethar meeth greinandi proacutefum allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela og niethurstoumlethurnar nyacutettar aacute markvissan haacutett Loumlgbundin samraeligmd koumlnnunarproacutef verethi nyacutett iacute sama skyni svo og laeligsisproacutef iacute framhaldsskoacutelum
4 Nemendur af erlendum uppruna njoacuteti seacuterstaks stuethnings meeth thornaeth fyrir augum aeth thorneir naacuteisoumlmu faeligrni iacute lesskilningi og aethrir nemendur
5 Hver leikskoacuteli og grunnskoacuteli geti brugethist jafnoacuteethum vieth viacutesbendingum um lestrarvanda einstakra nemenda Kennarar faacutei thornjaacutelfun og stuethning til thorness aeth bregethast vieth
6 Allir leikshy og grunnskoacutelar setji seacuter laeligsisstefnu iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacuter og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga
7 Yacutett verethi undir jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs iacute thornjoacuteethshyfeacutelaginu og nemendur hvattir til aeth lesa seacuter til aacutenaeliggju utan skoacutela
8 Foreldrar verethi virkjaethir til aeth vekja aacutehuga aacute lestri og styethja vieth lestrarnaacutem barna sinna
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
31
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Markmieth um naacutemsframvindu Hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi aacute tilskildum tiacutema fari uacuter 44 (2011) iacute 60 2018
Til aeth naacute thornessu markmiethi er lagt til aeth aacutehersla verethi loumlgeth aacute thornrjaacute thornaeligtti
gt Endurskipulagning naacutemstiacutema gt Aethgerethir gegn brotthvarfi gt Betri starfsmenntun
Endurskipulagning naacutemstiacutema
Iacutesland sker sig uacuter oumlethrum loumlndum thornegar kemur aeth lengd naacutems fram aeth haacuteskoacutela (sjaacute mynd 19) Aetheins um 44 thorneirra sem hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela uacutetskrifast um tviacutetugt eftir fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur nemenda sem hefja haacuteskoacutelanaacutem heacuter aacute landi er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
THORNaeth hversu faacuteir ljuacuteka framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema og hve naacutemsframvindan er misjoumlfn eftir naacutemsbrautum gefur til kynna aeth endurskoetha thornurfi naacutemsskipulag iacute framhaldsskoacutelum og thornar meeth lengd naacutemstiacutema og uppbyggingu naacutemsbrauta ekki siacutest iacute starfsmenntun
Meeth thornviacute aeth endurskipuleggja naacutemstiacutema iacute framshyhaldsskoacutelum og taka aukieth tillit til mismunandi thornarfa yacutemissa nemendahoacutepa maacute stuethla aeth thornviacute aeth fleiri ljuacuteki naacutemi aacute skilgreindum tiacutema Naacutemsferill nemenda iacute framhaldsskoacutela er mislangur baeligethi eftir thornviacute aacute hvaetha naacutemsbraut thorneir innritast og hvort thorneir hefja naacutem iacute bekkjar- eetha aacutefangaskoacutela Auk thorness koma nemendur misvel undirbuacutenir uacuter grunnskoacutela og sumir framhaldsskoacutelar velja nemendur inn eftir einkunnum iacute boacuteklegum greinum aacute meethan aethrir taka vieth oumlllum umsaeligkjendum
Meethalnaacutemstiacutemi thorneirra sem innritast aacute stuacutedentsshynaacutemsbrautir er iacute nokkueth foumlstum skorethum og aeth jafnaethi fjoumlgur aacuter hjaacute flestum Iacute aacutefangakerfinu er
meiri sveigjanleiki meeth naacutemslok Athygli vekur aeth 22 luku naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum iacute aacutefangaskoacutelum en sambaeligrilegt hlutfall var einungis 05 iacute bekkjarskoacutelum Iacute thorneim framhaldsskoacutelum thornar sem reynsla er fengin af thornriggja aacutera naacutemsbrautum hefur staeligrstur hluti nemenda kosieth aeth ljuacuteka naacutemi aacute thornremur aacuterum eetha 70 iacute Kvennaskoacutelanum og 57 iacute Menntaskoacutela Borgarfjarethar
Iacute Kvennaskoacutelanum byacuteethst nemendum hefethbundieth boacuteknaacutem til stuacutedentsproacutefs aacutesamt almennri braut Nemendum gefst kostur aacute aeth ljuacuteka naacutemi aacute 3 3frac12 eetha 4 aacuterum Samhlietha styttingu naacutemstiacutemavoru nyacutejar naacutemsbrautir settar aacute foacutet naacutemsmat var endurskoethaeth og gereth gangskoumlr aeth betri nyacutetingu aacute skoacutelaaacuterinu Aacutefangar kjarnagreina aacute stuacutedentsproacutefsbrautum eru skilgreindir fraacute 2 thornrepi og thornviacute er skoumlrun vieth naacutemsefni grunnskoacutela minni en aacuteethur var Menntaskoacuteli Borgarfjarethar hefur lengt skoacutelaaacuterieth meeth svipuethum haeligtti og Kvennaskoacutelinn og breytt nyacutetingu thorness aacutesamt thornviacute aeth naacutemsbrautir og naacutemsmat var endurskoethaeth
Nemendur sem innritast aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir bekkjarskoacutela ljuacuteka langflestir proacutefi aacute fjoacuterum aacuterum en miethaeth vieth reynslu Kvennaskoacutelans gaeligti stoacuter hluti thorneirra lokieth naacutemi aacute thornremur aacuterum Iacute nuacuteverandi kerfi lyacutekur nuacute thornegar um fimmtungur nemenda iacute aacutefangaskoacutelum naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum
Meeth thornviacute aeth endurskoetha uppbyggingu naacutemsbrauta og naacutemstiacutema aacute oacuteliacutekum brautum maeligtti baeligta naacutemsframvindu nemenda Einnig kemur til greina aeth setja skyacuterari moumlrk um naacutemstiacutema og aldur Iacute flestum oumlethrum loumlndum er miethaeth vieth aeth foacutelk ljuacuteki naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir tiltekinn aldur Iacute Noregi veretha nemendur td aeth hafa lokieth naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir 25 aacutera aldur en eftir thornaeth
32
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Iacuteslenskir nemendur sem hefja haacuteskoacutelanaacutem hafa aeth baki fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur thorneirra er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
er naacutem thorneirra skilgreint sem fullorethinsfraeligethsla og fer thornaacute fram iacute oumlethrum stofnunum Naacutem iacute framhaldsskoacutelum iacute Danmoumlrku tekur thornrjuacute aacuter Nemendur eldri en 25 aacutera eru skilgreindir sem bdquofullorethnirldquo og thornoacutett thorneir geti aacutefram stundaeth naacutem iacute framhaldsskoacutelum velja thorneir seacuterleiethir aeligtlaethar fullorethnum nemendum Iacute Sviacutethornjoacuteeth thornurfa nemendur aeth hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela iacute siacuteethasta lagi aacuterieth sem thorneir veretha tuttugu aacutera og hafa thornaacute thornrjuacute aacuter til thorness aeth ljuacuteka naacutemi Allir eiga siacuteethan reacutett aacute naacutemi iacute fullorethinsfraeligethslustofnunum sveitarfeacutelaga
Iacute nyacutelegum uacutettektum althornjoacuteethlegra aethila aacute efnahagsshylegri stoumlethu Iacuteslands (OECD 2013 McKinsey 2012) er einatt bent aacute aeth mikill aacutevinningur vaeligri af thornviacute aeth stytta naacutemstiacutema til stuacutedentsproacutefs um eitt eetha tvouml aacuter thornannig aeth hann vaeligri sambaeligrilegur vieth oumlnnur loumlnd Er bent aacute aeth stytta megi naacutemstiacutema baeligethi iacutegrunnskoacutelum og framhaldsskoacutelum um eitt aacuter
Iacute loumlgum um grunnskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacute grunnshyskoacutela hefur ekki verieth gert raacuteeth fyrir styttingu naacutemstiacutema aacute thornviacute skoacutelastigi Fremur hefur verieth horft til sveigjanlegra skila milli grunn- og framhaldsskoacutela thornannig aeth grunnskoacutelanemar geti stytt seacuter leieth annaethhvort meeth thornviacute aeth taka framhaldsskoacutelaaacutefanga aacute meethan thorneir eru enn iacute grunnskoacutela eetha meeth thornviacute aeth innritast iacute framhaldsskoacutela beint uacuter 9 bekk aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum sem eru skilgreind iacute aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela
Um thornessar mundir er verieth aeth gera uacutettekt aacute aacutehrifum stefnunnar um skoacutela aacuten aethgreiningar aacute grunnskoacutela og seacuterfraeligethithornjoacutenustu sveitarfeacutelaga iacute leik- og grunnskoacutelum Jafnframt mun Iacutesland taka thornaacutett iacute samanburetharuacutettekt OECD aacute nyacutetingu fjaacutermagns og annarra aethfanga iacute grunnskoacutelum miethaeth vieth aacuterangur THORNessar uacutettektir munu vafalaust skila gagnlegum upplyacutesingum um stoumlethu grunnskoacutelans
Mynd 19 - Lengd skoacutelagoumlngu aacute boacutekshynaacutemsbrautum framhaldsskoacutela iacute Evroacutepu
Aldur
14 15 16 17 18 19 20
Iacutesland Noregur
Danmoumlrk
Sviacutethornjoacuteeth
Finnland
THORNyacuteskaland
Iacutetaliacutea
Eistland
Lettland
Lithaacuteen
Luacutexemborg
Buacutelgariacutea
Ungverjaland
Poacutelland
Ruacutemeniacutea
Spaacutenn
Malta
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland
Sviss
Bretland
Iacuterland
Belgiacutea
Grikkland
Frakkland
Portuacutegal
Kyacutepur
Holland
Austurriacuteki Heimild Eurydice The structshyure of the European education systems 20132014
33
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
eldri (sjaacute mynd 14) THORNessi athugun aacute naacutemsferli eins aacutergangs og upplyacutesingar um aldur nemendagefa almennar viacutesbendingar um aeth naacutemsferill nemenda seacute oacuteliacutekur eftir thornviacute hvort thorneir hefja naacutem aacutestuacutedentsnaacutemsbrautum eetha starfsnaacutemsbrautum Margir sem hverfa fraacute naacutemi hefja siacuteethar naacutem aacutestarfsnaacutemsbrautum eftir aeth hafa verieth iacute vinnu Einnig er vitaeth aeth sumir sem ljuacuteka stuacutedentsproacutefi hefja siacuteethan starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi
Leietha maacute aeth thornviacute liacutekur aeth laacutegt hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi heacuter aacute landi geti aacutett raeligtur iacute baacutegum lesskilningi sem birtist ma iacutethornviacute hversu haacutett hlutfall thorneirra sem hefja naacutem aacutealmennum brautum (70) ljuacuteka ekki naacutemi THORNeirsem hefja naacutem aacute almennri braut hafa margirhverjir ekki naacuteeth fullnaeliggjandi aacuterangri iacute grunnskoacutela og virethast ekki foacuteta sig iacute framhaldsskoacutela Einnig verethur aeth teljast liacuteklegt aeth nemendur velji seacuterekki naacutemsbrautir vieth haeligfi Ofangreind atriethi eru oacutetviacuteraeligethar viacutesbendingar um alvarlegar brotalamir iacute skipulagi og uppbyggingu naacutemsins naacutemsraacuteethgjoumlf og vaeligntingum nemenda til sjaacutelfra siacuten og naacutemsins
Brotthvarf uacuter skoacutela er ekki skilgreint aacute sama haacutett iacute oumlllum loumlndum og stofnunum Iacute rannsoacutekn OECD aacute brautskraacuteningu nyacutenema aacute framhaldsskoacutelastigisem aacuteethur var minnst aacute var miethaeth vieth aeth thorneirnemendur sem ekki houmlfethu lokieth proacutefi sex aacuterum eftir innritun og ekki voru lengur skraacuteethir iacute skoacutela hefethuhorfieth uacuter naacutemi Aacute Iacuteslandi houmlfethu 29 thorneirra sem innrituethust ekki lokieth proacutefi eftir sex aacuter og voru ekki skraacuteethir iacute neinn skoacutela en 13 voru enn skraacuteethir iacute skoacutela eftir sex aacuter aacuten thorness aeth ljuacuteka naacutemi
Hagstofa Evroacutepusambandsins Eurostat safnarupplyacutesingum fraacute hagstofum Evroacutepulanda semkanna brotthvarf (e early school leavers) iacute vinnushymarkaethskoumlnnunum en thornar er brotthvarf skilgreint sem thornaeth hlutfall 18-24 aacutera foacutelks sem ekki hefur lokieth oumlethru naacutemi eftir grunnskoacutela og ekki hefur verieth iacute naacutemi eetha starfsthornjaacutelfun siacuteethustu fjoacuterar vikur aacuteethur en koumlnnunin er gereth
Goumlgn Hagstofu Evroacutepusambandsins benda til thorness aeth brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu seacuteeinna haeligst aacute Iacuteslandi eetha um 20 (sjaacute mynd 15)
Mynd 14 - Aldursdreifing nemenda aacute stuacutedents- og starfsnaacutemsbrautumhaustieth 2012
Meethalaldur nemenda aacute boacuteknaacutemsbrautum er 187 aacuter en 252 aacute starfsshynaacutemsbrautum
Stuacutedentsbrautir Starfsnaacutemsbrautir Meethalaldur
Heimild Mennta- og mennshyingarmaacutelaraacuteethuneyti goumlgn uacuterInnu upplyacutesingakerfi framshyhaldsskoacutela
2500
2000
1500
1000
500
0 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
2020
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu er einna haeligst aacute Iacuteslandi
Ef litieth er til thorneirra landa thornar sem brotthvarfsshyhlutfallieth er haeligrra en aacute Iacuteslandi svo sem Spaacutenar Moumlltu Portuacutegals og Tyrklands maacute sjaacute aeth mun hraethar hefur gengieth iacute thornessum loumlndum aeth draga uacuter brotthvarfi uacuter naacutemi en heacuter aacute landi Samkvaeligmt goumlgnum Eurostat droacutest brotthvarf aacute Iacuteslandi aetheins saman um 12 aacute aacuterunum 2009-2012 og thornviacute er oacutehaeligtt aeth segja aeth thornoumlrf seacute aacute aacutehrifariacutekum aethgerethum ef Iacutesland aacute aeth eiga moumlguleika aacute aeth naacute thornviacute markmiethi sem flest Evroacutepuriacuteki hafa sett seacuter aeth brotthvarf verethi undir 10 aacuterieth 2020
Atvinnuthornaacutetttaka ungs foacutelks er mikil heacuter aacute landi (sjaacute mynd 16) sem kann aeth auka liacutekur aacute brotthvarfi og thornviacute aeth nemendum saeligkist naacutemieth seint Afleiethingar af haeliggri naacutemsframvindu iacute framhaldsskoacutela og miklu brotthvarfi eru ma thornaeligr aeth margir snuacutea aftur til naacutems eftir tviacutetugt THORNaeth seacutest td aacute thornviacute aeth meethalaldur starfsnaacutemsnemenda er um 25 aacuter en thornoacute ekki siacuteethur hinu aeth 30-40 fleiri stunda naacutem iacute dagskoacutela en vera aeligtti miethaeth vieth foacutelksfjoumllda iacute aacutergoumlngum aacute framhaldsskoacutelaaldri THORNoacute eru ekki taldir meeth thorneir sem stunda fjarnaacutem eetha saeligkja kvoumlldskoacutela
THORNessi haeligga naacutemsframvinda iacuteslenskra framhaldsshyskoacutelanema er afleiething margviacuteslegra galla aacute menntakerfinu iacute bland vieth feacutelagslega thornaeligtti THORNar maacute helst nefna oacutefullnaeliggjandi undirbuacutening stoacuters hoacuteps nemenda uacuter grunnskoacutela og aeth thorneir faacute ekki naacutem og thornjoacutenustu vieth haeligfi iacute framhaldsskoacutela sem aftur leiethir til brotthvarfs Vinna meeth skoacutela og naacutem meeth vinnuhleacuteum stuethlar einnig aeth haeliggarinaacutemsframvindu Loks maacute nefna aeth thorneir sem leggja stund aacute starfsnaacutem virethast flestir hefja thornaeth naacutem eftir tviacutetugt og meethalaldur thorneirra sem ljuacuteka starfsnaacutemi er haacuter
Kyacutepur 114 117
Eistland 139 105
Lettland 105 139
THORNyacuteskaland 105 111
Iacuterland 97 116
Danmoumlrk 91 113
Finnland 89 99
Holland 88109
77 Luacutexemborg 81
Austurriacuteki 76 87
Sviacutethornjoacuteeth 75 70
Lithaacuteen 65 87
Sviss 5591
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland 55
53
44
54
49
53 2012 ()2009 ()
Kroacuteatiacutea 42 39 Heimild Eurostat vinnumarkshy
aethskoumlnnun
Vieth umbaeligtur aacute menntakerfi thornarf aeth horfa til margra thornaacutetta Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir hins vegar svo ekki verethur um villst aeth thornaeth er oacuteskynsamlegt aeth reyna aeth vinna aeth of moumlrgum breytingum iacute einu Farsaeliglla er aeth einbeita seacuter aeth nokkrum houmlfueththornaacutettum sem liacuteklegastir eru til aeth skilamestum aacutevinningi baeligethi til lengri og skemmri tiacutema
Mynd 15 - Brotthvarf iacute Evroacutepuloumlndum2009 og 2012
443 Tyrkland 396 312Spaacutenn 249271 Malta 226 312Portuacutegal 208 213Iacutesland 201 192 Iacutetaliacutea 176 Hlutfall ungs foacutelks aacute 166 Ruacutemeniacutea 174 aldrinum 18-24 aacutera sem
Noregur 176 hefur hvorki lokieth proacutefi 148 157 uacuter framhaldsskoacutela neacute er
Bretland 135 143
skraacuteeth iacute skoacutela Aacute Iacuteslandi ESB 127 var thornetta hlutfall 20 Buacutelgariacutea 147 aacuterieth 2012 125
Belgiacutea 120 111
Makedoacuteniacutea 117 162
Frakkland 116 122
Ungverjaland 115112
Grikkland 114 144
21
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mynd 16 - Atvinnuthornaacutetttaka foacutelks aacute aldrinum 18-24 aacutera ndash miethaeth vieth fyrstaaacutersfjoacuterethung aacuter hvert
Vinna meeth skoacutela og thornaeth aeth ungt foacutelk hverfur tiacutemabundieth fraacute naacutemi til aeth stunda vinnu stuethlar ma aeth haeliggri naacutemsshyframvindu
Heimild Hagstofa Iacuteslands
80
75
70
65
60 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Mynd 17 ndash Hlutfall dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum af mannfjoumllda 16-20 aacutera
Haacutett hlutfall eldri nemenda skyacuterir aethfjoumlldi dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum er 30 haeligrri en mannfjoumlldi 16 - 20 aacutera
Heimild Hagstofa Iacuteslands
150
130
110
90
80 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
22
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacuteslendingar eru ekki einir um aeth vilja baeligta menntakerfi sitt og viacuteetha erlendis hefur skapast mikil reynsla og thornekking aacute thornroacuteun og umboacutetum aacute thornviacute sviethi THORNar hafa menn rannsakaeth menntakerfi iacute althornjoacuteethlegu samhengi og safnaeth miklum goumlgnum thornar aeth luacutetandi sem hefur gert fraeligethimoumlnnum kleift aeth bera saman hvaetha aethferethir gefast best og hvaetha thornaeligttir reynast oumlrethugastir viethureignar (UNESCOIIEP 2012)
THORNoacutett taka megi seacuter tiltekin menntakerfi til THORNjoacuteethverjar staethieth iacute thorneirri truacute aeth menntakerfi thorneirra fyrirmyndar verethur einnig aeth hafa misjafnar vaeligri meethal hinna bestu iacute heimi en niethurstoumlethur aethstaeligethur iacute huga og finna thornaacute leieth sem fellur aeth PISA syacutendu aeth aacuterangur thornyacuteskra nemenda iacute lestri menningu og stoumlethu skoacutelakerfisins iacute hverju landi var thornaacute undir meethaltali OECD riacutekja Aacuterangur thornyacuteskra Aacuteherslur eiga heldur ekki aeth vera hinar soumlmu thornegar nemenda iacute lesskilningi og oumlethrum greinum PISA reynt er aeth gera saeligmilegt menntakerfi miethlungi hefur batnaeth aeth miklum mun siacuteethan og er THORNyacuteskalandgott og thornegar menn vilja gera aacutegaeligtt menntakerfi nuacute vel yfir meethaltali OECD iacute oumlllum greinum framuacuterskarandi (McKinsey 2010)
Umbaeligtur aacute menntakerfi veretha ekki innleiddar og Iacuteslendingar geta margt af oumlethrum thornjoacuteethum laeligrt iacute byggethar aacute engu thornaeligr thornurfa traustan grundvoumlll sem thornessum efnum baeligethi thorneim sem standa iacute fremstu thornolir sliacutekar breytingar Skoacutelakerfi viacuteetha um heim roumleth iacute althornjoacuteethlegum samanburethi og einnig hinum hafa aeth miklu leyti buacuteieth vieth thornrotlaust tilraunastarf sem naacuteeth hafa aeth baeligta stoumlethu siacutena verulega Maacute thornar og thornroacuteun undanfarna aacuteratugi THORNar er Iacutesland engin nefna Asiacuteuloumlnd svo sem Singapuacuter Suethur-Koacutereu og undantekning Nuacute maacute halda thornviacute fram aeth thornaeth seacute Japan en einnig vestraelign loumlnd aacute boreth vieth Finnland merki um einlaeliggan aacutesetning yfirvalda og skoacutelafoacutelks THORNyacuteskaland Holland Poacutelland og sum fylki Kanada til umboacuteta en hitt verethur einnig aeth jaacuteta aeth thornetta Gjarna er viacutesaeth til thorness aacuterangurs sem naacuteethst hefur iacute starf hefur oft reynst sundurlaust yfirsyacutenin oacuteljoacutes Ontario-fylki iacute Kanada og verethur reynslan thornar gereth og aacuterangurinn eftir thornviacute aeth nokkru umtalsefni heacuter
Iacute leiethbeiningum UNESCO um framthornroacuteun mennta-Einnig maacute seacuterstaklega benda aacute breytingu til kerfis eru tilgreindir aacutetta lykilthornaeligttir aacuterangursriacutekra batnaethar iacute THORNyacuteskalandi thornar sem menn toacuteku til og varanlegra umboacuteta iacute menntamaacutelum Heacuter skal oacutespilltra maacutelanna eftir slaeligmar niethurstoumlethur uacuter fyrstu gereth stutt grein fyrir thorneim meeth daeligmum um PISA-koumlnnuninni aacuterieth 2000 Fram aeth thornviacute houmlfethu uacutetfaeligrslu thorneirra iacute oumlethrum loumlndum
23
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan voumlll
1 Faacute og metnaetharfull markmieth raunhaeligf vel iacutegrundueth og opinber
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og verkgreina jafnt sem liacutekamsraeligktar enda er thornaeth til skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki thorness fallieth aeth styrkja meginmarkmieth eins og laeligsi kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan Loks er mikilvaeliggt aeth muna aeth maeliglingarnar eru voumlll THORNessi markmieth aeligttu aeth hafa thornyacuteethingu fyrir gerethar til thorness aeth geta brugethist vieth ef umbaeligturnar almenning og menntakerfieth iacute heild og vera kynnt laacuteta aacute seacuter standa en ekki til thorness aeth refsa opinberlega Eins aeligttu thornau aeth vera maeliglanleg aacute viethkomandi skoacutelum einhvern haacutett svo aeth haeliggt vaeligri aeth fylgjast meeth thornviacute hvernig miethaethi og bregethast vieth THORNoacute skyldi Ontario-fylki setti seacuter tvouml maeliglanleg meginshyvarast aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute maeliglingarnar markmieth iacute umboacutetum sem hoacutefust thornar aacuterieth 2003 Aeth svo aeth thornaeligr fari ekki aeth raacuteetha foumlr td meeth thornviacute aeth 75 nemenda naeligethu aacutegaeligtisaacuterangri (e performing leggja houmlfuethaacuteherslu aacute aeth allir standist proacutef iacute staeth at high level) iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi iacute thorness aeth veita raungoacuteetha og varanlega menntun grunnskoacutelum og aeth 85 nemenda uacutetskrifuethust Ljoacutemandi aacuterangur aacute proacutefi er liacutetils virethi einn og seacuter uacuter framhaldsskoacutela (e high school) aacute tilsettum ef hann er ekki iacute goacuteethu samraeligmi vieth thornaeth sem aacute tiacutema Fyrra markmiethieth er maeliglt meeth samraeligmdum undan fer og eftir raunverulega haeligfni nemenda proacutefum iacute 3 og 6 bekk en hieth siacuteethara meeth uacutetskriftarshyog fjoumllbreytilega kennslu iacute samraeligmi vieth thornarfir og toumllum THORNraacutett fyrir aeth meginaacuteherslan vaeligri loumlgeth aacute aacutehuga nemendanna lestur og staeligrethfraeligethi var einnig loumlgeth aukin aacutehersla
aacute heilbrigethi og listir Nokkur haeligtta er aacute aeth thornegar til kastanna kemur einskorethist aacuteherslur skoacutela um of vieth thornessi faacuteu meginmarkmieth og aeth aethrir thornaeligttir skoacutelastarfs geti orethieth uacutet undan THORNviacute aeligtti aacutefram aeth leggja raeligkt vieth breidd iacute naacutemsframboethi td aacute sviethi list- og
2 Uppbyggilegar umbaeligtur fyrir alla iacute oumlllum skoacutelum
THORNegar raacuteethist er iacute nauethsynlegar umbaeligtur gaeligtir Jaacutekvaeligethni og hvatning uacutetilokar hins vegar ekki oft tilhneigingar til aeth gera thornaeth aacute neikvaeligethum gagnryacuteni Alltaf maacute gera betur og menntakerfieth forsendum skoacutelar kennarar og nemendur standi og einstakir skoacutelar aeligttu aeth meta aacutebendingar um sig illa og thornviacute neyethist stjoacuternvoumlld til thorness aeth griacutepa thornaeth sem betur maacute fara Einnig thornarf aeth gaeligta thorness iacute taumana Reynslan syacutenir aeth raunverulegum aeth umbaeligturnar taki til allra en verethi ekki aetheins iacute umboacutetum verethur ekki komieth aacute meeth miethstyacuterethum thorneim skoacutelum sem verr standa Iacute oumlllum skoacutelum eru breytingum eetha beinum fyrirmaeliglum aeth ofan Setja nemendur sem geta gert betur og leggja thornarf kapp aeligtti fram umboacutetaaacuteaeligtlun fyrir menntakerfieth og aacute aeth munur iacute frammistoumlethu verethi sem minnstur innleietha aacute thornann haacutett aeth skoacutelafoacutelk sjaacutei seacuter hag iacute henni hvort sem er milli kynja landsvaeligetha eetha uppruna og vilji vinna aeth framgangi hennar innan hvers skoacutela Ella kunna bestu aacuteform aeth veretha aeth engu
24
3 Uppbygging getu til breytinga
Til thorness aeth naacute fram breytingum thornarf thornekkingu og haeligfni fjaacutermagn og stuethning og einnig staethfastan vilja Til thorness aeth umbaeligtur naacuteist fram iacute hverjum skoacutela thornarf getan til sliacutekra breytinga aeth vera fyrir hendi innan thorneirra Hana getur thornurft aeth byggja upp samhlietha undirbuacuteningi aeth hinum eiginlegumarkmiethum
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter THORNviacute er auethvitaeth ekki thornannig farieth sjaacutelf stefnubreytingin leiethir ekki til framfara heldur hvernig tekst aeth vinna uacuter henni Efla thornarf aacutehuga getu og aacutebyrgethartilfinningu thorneirra sem iacute skoacutelum starfa til aeth naacute tilsettum aacuterangri THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth hvetja aacutefram til goacuteethra verka og veita stuethning Aetheins thornannig er haeliggt aeth gera kroumlfu um aacuterangur
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter
THORNaeth er lykilatriethi aeth kennarar faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra aeth vinna aeth umboacutetum aacute siacutenum heimavelli Sliacutek kunnaacutetta er margslungin og thornviacute thornarf uppbygging hennar aeth vera fjoumllbreytileg um leieth og stuethlaeth er aeth thornviacute aeth foacutelk laeligri hvaeth af oumlethru baeligethi innan skoacutela og meeth samvinnu milli skoacutela Starfsthornroacuteun iacute skoacutelakerfinu aeligtti aeth miethast vieth thornaeth aacuten thorness thornoacute aeth missa sjoacutenar aacute meginmarkmiethinu sem er aeligvinlega aeth naacute fram jaacutekvaeligethum breytingum hjaacute nemendum og betri aacuterangri thorneirra
Iacute breytingastarfinu iacute Ontario var mikil aacutehersla loumlgeth aacute aeth byggja upp thornekkingu og haeligfni iacute menntakerfinu og viacuteethtaeligkur stuethningur veittur vieth aeth baeligta kennslu meeth td starfsthornroacuteun kennara mati og leiethbeiningum vieth aacuteaeligtlanagereth og baeligttu naacutemsefni Komieth var aacute samstarfi milli skoacutela og fraeligethsluumdaeligma og samtoumlk kennara og skoacutelastjoacuternenda toacuteku thornar virkan thornaacutett
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
25
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast
4 Viacuteethtaeligkt samstarf innan menntakerfisins undir styrkri forystu
Til aeth naacute fram varanlegum umboacutetum skiptir maacuteli aeth foacutelk um menntakerfieth thornvert og endilangt seacute samstiga um thornaeligr Mikilvaeliggt er aeth viacuteethtaeligk eining riacuteki um umboacutetaaacuteaeligtlanirnar innleiethingu thorneirra og framkvaeligmd thornoacute svo aeth skoethanir kunni aeth vera skiptar um leiethirnar THORNannig thornarf oumlfluga talsmenn breytinganna innan sem utan skoacutelakerfisins THORNaeth er hvorki einfalt neacute fljoacutetlegt aeth afla aacuteformunum sliacuteks stuethnings iacute thornjoacuteethfeacutelaginu en thornaeth er braacuteethnauethsynlegt
Stjoacuternvoumlld thornurfa ljoacuteslega aeth hafa forystu iacute umboacutetastarfinu og stilla saman margviacuteslega strengi Jafnframt er nauethsynlegt aeth leita leiethtoga meethal kennara stjoacuternenda sveitarstjoacuternarmanna samtaka kennara nemenda og foreldra til aeth fylgja thornviacute eftir Stuethla thornarf aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett iacute umboacutetastarfinu
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast Aacuteaeligtlanir geta ekki komieth iacute staeth aethgeretha Meeth thornviacute aeth byggja markvisst upp forystu um umboacutetastarfieth er baeligethi stuethlaeth aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett og aeth thornaeth reynist langvinnt
Umboacutetamoumlnnum haeligttir oft til aeth truacutea thornviacute aeth allir hljoacuteti aeth vera sama sinnis og thorneir Sliacutekt er auethvitaeth ekki raunin foacutelk hefur misjoumlfn viethhorf og skilning aacute hlutunum Sameiginleg framtiacuteetharsyacuten sprettur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur thornarf aeth vinna aeth henni THORNviacute thornurfa stjoacuternvoumlld aeth eiga virk samskipti vieth alla thornaacute sem hlut eiga aeth maacuteli og gefa thorneim kost aacute aeth koma sjoacutenarmiethum siacutenum aacute framfaeligri Ekki er siacuteethur
mikilvaeliggt aeth naacute til almennings meeth upplyacutesingum um umboacutetaaacuteform faacute reglulega fram opinbera umraeligethu og viethhalda almennri saacutett um thornau
Sliacutek samskipti mega hvorki vera spuni neacute einhlietha aacutevarp hins opinbera heldur aeligttu thornau aeth snuacuteast um aeth draga fram oacuteliacutek sjoacutenarmieth og taka tillit til thorneirra Laeligra af thornviacute sem vel maeliglist fyrir og hvaeth thornykir ekki skila aacuterangri Reglulega (og eftir thornviacute sem tilefni gefast til) aeligtti svo aeth uacutetbuacutea og koma aacute framfaeligri upplyacutesingum til fjoumllmiethla og almennings THORNaeligr eiga ekki aetheins aeth luacuteta aeth umboacutetaaacuteaeligtluninniheldur einnig aeth oumlethrum thornaacutettum menntakerfisins thornannig maacute koma iacute veg fyrir aeth thorneir seacuteu vanraeligktir thornoacute aacuteherslan seacute aacute umbaeligturnar
Ekki maacute gleyma aethkomu kennara og samtaka thorneirra Umboacutetum iacute menntakerfinu verethur ekki komieth aacute nema meeth goacuteethum kennurum og er stuethningur thorneirra mikils virethi Maacuteli skiptir aeth goacuteethum kennurum bjoacuteethist goacuteeth laun og viethunandi starfsskilyrethi en jafnframt thornarf kennarasteacutettin aeth vera oumlflug iacute siacutenu fagi og njoacuteta trausts iacute samfeacutelaginu
Til thorness aeth naacute samstoumlethu um framgang umboacuteta var iacute Ontario settur aacute foacutet samraacuteethsvettvangur undir stjoacutern menntamaacutelaraacuteethherra sem helstu samstarfsaethilar aacutettu aethild aeth Aacuteethur en raacuteethist var iacute umbaeligturnar hafethi skorist iacute odda milli stjoacuternvalda og kennara en meeth thornviacute aeth leggja mikla raeligkt vieth samstarfieth og fela samtoumlkum kennara framkvaeligmd aacute tilteknum thornaacutettum umboacutetanna naacuteethist aeth endurvinna traust milli aethila Einnig var loumlgeth houmlfuethaacutehersla aacute aeth miethla upplyacutesingum um framgang umboacutetanna til almennings og koma aacute samstarfi vieth nemendur og foreldra
26
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim
5 Laeligrdoacutemar af nyacuteskoumlpun rannsoacuteknum og goumlgnum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim Sliacutek thornekking er grunnur goacuteethra breytinga og nyacutebreytni Samt er thornaeth svo aeth fjoumllmoumlrg thornroacuteunarverkefni hafa ekki verieth grundvoumlllueth aacute traustri thornekkingu hvorki um thornaeth sem fyrir er neacute hvaeth best hefur reynst annars staethar Eins er of sjaldan lagt mat aacute aacuterangurinn THORNraacutett fyrir aeth thornekking aacute umboacutetum iacute menntun hafi aukist hefur oft minna orethieth uacuter hagnyacutetingu hennar Iacute thornviacute samhengi skiptir td maacuteli aeth kennarasteacutettin nyacuteti seacuter rannsoacuteknir og afrakstur sprotaverkefna til aeth baeligta kennslu
Leggja aeligtti aukna aacuteherslu aacute aeth nyacuteta rannsoacuteknir og vel heppnaeth thornroacuteunarstarf til aeth breyta aacuteherslum iacute skoacutelastarfi Eins maacute nyacuteta betur goumlgn um naacutemsaacuterangur nemenda Ekki til thorness aeth refsa skoacutelum eetha daeligma nemendur heldur til thorness aeth vinna uacuter thorneim og nyacuteta til uacuterboacuteta thornar sem skoacuterinn kreppir THORNaeth aacute til daeligmis vieth um niethurstoumlethur skimunarproacutefa samraeligmdra proacutefa eetha niethurstoumlethur PISA
Til thorness aeth skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld taki aacutebyrgeth aacute aacuterangri nemenda er lagt til aeth fylgst seacute meeth
gt framvindu miethaeth vieth eigin getu og markmieth gt samanburethi vieth aethra skoacutela og sveitarfeacuteloumlg gt frammistoumlethu miethaeth vieth thornaeth sem best gerist
heima og erlendis
Siacuteethast en ekki siacutest aeligttu skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld aeth gefa thornviacute seacuterstakan gaum hvernig stuethla megi aeth thornviacute aeth fleiri nemendur naacutei viethunandi aacuterangri
Iacute oumlethrum loumlndum hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute aeth byggja upp goacuteeth upplyacutesingakerfi um nemendur en einnig leitast vieth aeth koma aacute samstarfi skoacutela og thorneirra sem stunda menntarannsoacuteknir
6 Aacutehersla aacute lykilaethgerethir aacuten thorness aeth thornaeth komi niethur aacute oumlethrum thornaacutettum
Reynslan syacutenir aeth til lengdar er mjoumlg erfitt aetheinbeita seacuter aeth afmoumlrkuethum lykilmarkmiethumhvort heldur horft er til einstakra skoacutela eetha menntakerfisins iacute heild THORNraacutett fyrir goacuteethan aacutesetning getur margt dreift huganum aacute langri leieth reglulega er skipt um poacutelitiacuteska forystu og samfeacutelagieth getur tekieth verulegum breytingum THORNviacute er mikilvaeliggt
aeth reyna aeth sjaacute fyrir hvaeth geti helst orethieth til aeth trufla thornaeth aeth menn haldi markaethri stefnu og gera raacuteethstafanir til aeth koma iacute veg fyrir aeth lykilstjoacuternendur missi sjoacutenar aacute henni Um leieth aeligtti aeth vera til farvegur fyrir aethra thornaeligtti skoacutelastarfsins og thornaeth sem ber aeth houmlndum svo aeth thornviacute megi sinna eins og thornoumlrf krefur
27
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu
7 Betri nyacuteting fjaacutermuna iacute menntakerfinu
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum vekja aacute thorneim athygli og skapa hvata en thorneim thornarf aeth verja af kostgaeligfni thornar sem thornoumlrf er aacute Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu Sem
8 Vandaeth til innleiethingar umboacuteta
Innleiething aethgeretha til aeth naacute settum markmiethumer oft vandasoumlm Huacuten maacute ekki vera oacutesveigjanleg framkvaeligmdaacuteaeligtlun heldur thornarf aeth taka tillit til aethstaeligethna og nauethsynlegra breytinga
Tveir thornaeligttir innleiethingarinnar eru seacuterstaklega mikilvaeliggir annars vegar almennur stuethningshyur vieth hana og hins vegar moumlguleikar menntashymaacutelayfirvalda til aeth veita henni forystu og styethja vieth hana Yfirleitt er sjoacutenum ekki beint naeliggjanlega aeth thornessum thornaacutettum
Stefnumoacutetunin sjaacutelf meeth viacuteethtaeligku samraacuteethi getur tekieth langan tiacutema en eftirfylgnin er oft takmoumlrkueth Til thorness aeth innleietha breytingar iacute menntakerfi thornurfa thorneir sem vinna aeth thornviacute verkefni aeth faacute goacuteethan stuethning THORNetta hefur viacuteetha verieth leyst meeth thornviacute aeth raacuteetha raacuteethgjafa og verkefnisstjoacutera og soumlmuleiethis meeth thornviacute aeth auka samstarf milli aethila kennara skoacutelastjoacuternenda og fraeligethsluyfirvalda
daeligmi um aacuteherslur af thornviacute taginu maacute nefna aukinn beinan stuethning vieth naacutem og kennslu og aeth komieth seacute aacute fjaacuterhagslegri umbun fyrir aacuterangur THORNannig er iacute sumum loumlndum miethaeth vieth aeth skoacutelar sem sinna nemendum meeth miklar thornarfir geti umbunaeth kennurum thorneirra seacuterstaklega og raacuteethieth til siacuten reynslumeiri kennara
Meeth thornviacute aeth vinna aeth umboacutetum meeth thornessum haeligtti toacutekst menntamaacutelayfirvoumlldum iacute Ontario aeth naacute verulegum aacuterangri aacute aacuterunum 2003-2009 THORNar voru sett markmieth um aeth 75 nemenda iacute 3 og 6 bekk grunnskoacutela aeligttu aeth naacute haacuteu stigi iacute lesskilningi og staeligrethfraeligethilaeligsi og aeth 85 framhaldsskoacutelanema brautskraacuteethust aacute tilskildum tiacutema Meeth samstilltu aacutetaki toacutekst aacute thornessum sex aacuterum aeth fjoumllga thorneim sem naacuteethu laacutegmarksviethmiethum iacute lestri ritun og laeligsi aacutestaeligrethfraeligethi uacuter 54 iacute 67 Aacute soumlmu aacuterum joacutekst hlutshyfall thorneirra sem luku framhaldsskoacutela uacuter 67 iacute 79
Heacuter hefur verieth stiklaeth aacute stoacuteru um thornaeligr aacuteherslur sem unnieth hefur verieth aeth iacute Ontario og viacuteethar thornar sem goacuteethur aacuterangur hefur naacuteethst iacute menntamaacutelum
Verethur nuacute vikieth aeth tilloumlgum um hvernig koma megi aacute umboacutetum heacuter aacute landi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
28
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Ef tekieth er mieth af reynslu annarra thornjoacuteetha er margt sem bendir til thorness aeth meeth skipulegum langtiacutemaaethgerethum verethi unnt aeth baeligta stoumlethu iacuteslensks menntakerfis
Smaeligeth landsins gerir thornaeth auethveldara aeth naacute Heacuter er lagt til aeth farieth verethi aeth reynslu annarra oumlllum hlutaetheigandi saman um sameiginleg thornjoacuteetha og sett faacute og skyacuter markmieth yacutett undir jaacutekvaeligeth markmieth og stilla saman strengi en innri viethhorf og getu til breytinga Jafnframt verethi haft styrkur menntakerfisins og nuacutetiacutemalegir innviethir viacuteethtaeligkt samstarf og stuethlaeth aeth thornviacute aeth forysta samfeacutelagsins auka einnig liacutekur aacute aeth sami aacuterangur um umbaeligturnar verethi oacuteskorueth Siacuteethast en ekki siacutest naacuteist vieth aeth mennta ungt foacutelk heacuter aacute landi og thornar verethi loumlgeth aacutehersla aacute rannsoacuteknir thornekkingarmiethlun og sem best tekst til erlendis stuethning vieth skoacutelastarf
Markmieth um lestur Hlutfall thorneirra sem naacute grunnviethmiethum (2 stig) iacute lesskilningi PISA fari uacuter 79 (2012) iacute 90 2018
Mikilvaeliggt er aeth skapa jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs og aeth allir geti naacuteeth aacuterangri iacute lestri Iacute thornviacute felst aeth ungt foacutelk seacute hvatt til aeth lesa fjoumllbreytilegt efni baeligethi heima og iacute skoacutela THORNaeth felur einnig iacute seacuter aeth thorneir sem annast lestrarkennslu beri aacutebyrgeth aacute aeth allir nemendur hafi vieth lok grunnskoacutela oumlethlast aacutekveethna grundvallarfaeligrni iacute lestri og lesskilningi THORNaeth aacute vieth um kennara og annaeth starfsfoacutelk skoacutela foreldra og skoacutelanefndir sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld menntamaacutela Um leieth er nauethsynlegt aeth innan menntakerfisins seacute haeliggt aeth koma til moacutets vieth misjafnar thornarfir nemenda og aeth rannsakaeth verethi meeth kerfisbundnum haeligtti hvaetha aethferethir skila bestum aacuterangri
Iacute skyacuterslu um lestrarkennslu iacute Evroacutepu er fjallaeth um thornaeth sem maacuteli skiptir til aeth baeligta lestur oglesskilning Oacutetalmargt utan skoacutela og innan hefur aacutehrif aacute lestur en aacute grundvelli althornjoacuteethlegra rannsoacutekna og samanburethar milli landa maacute greina mikilvaeliggustu thornaeligttina (Eurydice 2011)
Grunn aeth lestrarnaacutemi thornarf aeth leggja thornegar iacute leikskoacutela meeth skipulegri maacuteloumlrvun markvissum lestri fyrir boumlrnin umraeligethum um thornaeth sem lesieth er og meeth thornviacute aeth yacuteta undir aacutehuga aacute lestri Iacute grunnskoacutela
liggi fyrir skilgreind viethmieth sem komi skyacutert fram iacute aethalnaacutemskraacute eetha meeth oumlethrum haeligtti um lestrarhaeligfni og hvernig huacuten er dyacutepkueth jafnt og thorneacutett fram aacute unglingastig meeth fjoumllbreyttum haeligtti
Ekkert eykur faeligrni iacute lestri eins og thornaeth aeth lesa Eftir thornviacute sem nemendur lesa meira og fjoumllbreyttara efni eykst skilningur thorneirra og loumlngun til aeth lesa meira THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth fjoumllbreytt naacutemsefni seacute nyacutett vieth kennslu ss dagbloumleth tiacutemarit skaacuteldsoumlgur fraeligethirit og rafraelignn texti Ekki maacute heldur gleyma aeth heimilin gegna lykilhlutverki Mikilvaeliggt er aeth foreldrar lesi fyrir boumlrn en ekki siacuteethur aeth thorneir hvetji thornau til aeth lesa sjaacutelf og hjaacutelpi thorneim vieth thornaeth og seacuteugoacuteethar fyrirmyndir
Almenn hvatning um aeth foacutelk lesi meira er goacuteethra gjalda vereth Sliacutekt houmlfethar thornoacute fremur til thorneirra sem eru vel laeligsir en siacuteethur til hinna sem er stirt um lestur eetha hafa liacutetinn aacutehuga THORNaacute skiptir maacuteli aeth nyacuteta rafraelignt efni og nyacutemiethla og fjoumllbreytta framsetningu efnis sem houmlfethar frekar til yngri kynsloacuteethanna
Mikilvaeliggt er aeth greina moumlgulegan lestrarvanda barna snemma thornviacute aeth thorneim mun auethveldara
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
29
Heimild OECD Education at a Glance 2013
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute 1-7 bekk grunnskoacutela er hlutfall moacuteethurshymaacutelskennslu aacute Iacuteslandi mun laeliggra en iacute samanshyburetharloumlndum
verethur aeth vinda ofan af honum meeth seacutertaeligkum kennsluaethferethum og thornjaacutelfun THORNegar aacute leikskoacutelastigi er haeliggt aeth sjaacute viacutesbendingar um hugsanlegalestrarerfiethleika siacuteethar meir og um aeth gera aeth nyacuteta tiacutemann til thorness aeth afstyacutera thorneim meeth thornviacute aeth leggja raeligkt vieth hljoacuteethkerfisvitund nemenda
Iacutehlutun vegna lestraroumlrethugleika er oft oacutemarkviss Niethurstoumlethur PIRLS-koumlnnunar aacute lestri (2006) leiddu iacute ljoacutes aeth 44 nemenda iacute Evroacutepuloumlndum aacutettu kost aacute stuethningi aethstoetharfoacutelks vegna lestrarvanda en hins vegar aacutettu aetheins 25 nemenda kost aacute thornjoacutenustu seacuterfraeligethings iacute lestri Oft er loumlng bieth eftir thornjoacutenustu seacuterfraeligethings svo sem vegna maacutelroumlskunar en skjoacutet viethbroumlgeth vieth sliacutekum vanda skipta miklu maacuteli Meeth thornviacute aeth betrumbaeligta kunnaacutettu kennara til aeth greina og bregethast vieth lestrarvanda maacute naacute miklum aacuterangri THORNar geta skyacuter viethmieth um lestrarfaeligrni aacute hverju naacutemsstigi hjaacutelpaeth
Til thorness aeth baeligta lestrarfaeligrni og skilning unglinga aacute floacuteknari og seacuterhaeligfethari texta er mikilvaeliggt aeth thornjaacutelfa lesturinn iacute yacutemsum naacutemsgreinum Margt bendir aacute hinn boacuteginn til thorness aeth kennarar seacuteu mjoumlg misvel undir thornaeth buacutenir og thornviacute thornarf aeth stilla saman strengi iacute skoacutelum hvaeth thornennan thornaacutett varethar allt fraacute upphafi til loka grunnskoacutela
THORNegar horft er til kennslustunda iacute grunnskoacutelum er hlutfall moacuteethurmaacutelskennslu af heildinni mun laeliggra heacuter en iacute naacutegrannaloumlndunum Iacute nyacuterri aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela var hlutur iacuteslenskushykennslu nokkueth aukinn en thornraacutett fyrir thornaeth er huacuten hlutfallslega mun minni en moacuteethurmaacutelskennsla iacute samanburetharloumlndum
Mynd 18 - Moacuteethurmaacutelskennsla sem hlutfall af heildarkennslustundafjoumllda aacuteIacuteslandi og iacute samanburetharloumlndum 2011
35
30
25
20
15
10
5
0 Danmoumlrk Finnland Noregur ESBIacutesland
30
Moumlgulegar aethgerethir
1 Hlutur moacuteethurmaacutelskennslu iacute viethmiethunarshystundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela verethi aukinn
2 Sett verethi viethmieth um laacutegmarkshaeligfni iacute lestri aacute tilteknum stigum grunnskoacutelans thornmt lestrarhraetha lesskilning orethaforetha og ritfaeligrni iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacute
3 Reglubundnar maeliglingar aacute lesskilningi verethi samhaeligfethar meeth greinandi proacutefum allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela og niethurstoumlethurnar nyacutettar aacute markvissan haacutett Loumlgbundin samraeligmd koumlnnunarproacutef verethi nyacutett iacute sama skyni svo og laeligsisproacutef iacute framhaldsskoacutelum
4 Nemendur af erlendum uppruna njoacuteti seacuterstaks stuethnings meeth thornaeth fyrir augum aeth thorneir naacuteisoumlmu faeligrni iacute lesskilningi og aethrir nemendur
5 Hver leikskoacuteli og grunnskoacuteli geti brugethist jafnoacuteethum vieth viacutesbendingum um lestrarvanda einstakra nemenda Kennarar faacutei thornjaacutelfun og stuethning til thorness aeth bregethast vieth
6 Allir leikshy og grunnskoacutelar setji seacuter laeligsisstefnu iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacuter og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga
7 Yacutett verethi undir jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs iacute thornjoacuteethshyfeacutelaginu og nemendur hvattir til aeth lesa seacuter til aacutenaeliggju utan skoacutela
8 Foreldrar verethi virkjaethir til aeth vekja aacutehuga aacute lestri og styethja vieth lestrarnaacutem barna sinna
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
31
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Markmieth um naacutemsframvindu Hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi aacute tilskildum tiacutema fari uacuter 44 (2011) iacute 60 2018
Til aeth naacute thornessu markmiethi er lagt til aeth aacutehersla verethi loumlgeth aacute thornrjaacute thornaeligtti
gt Endurskipulagning naacutemstiacutema gt Aethgerethir gegn brotthvarfi gt Betri starfsmenntun
Endurskipulagning naacutemstiacutema
Iacutesland sker sig uacuter oumlethrum loumlndum thornegar kemur aeth lengd naacutems fram aeth haacuteskoacutela (sjaacute mynd 19) Aetheins um 44 thorneirra sem hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela uacutetskrifast um tviacutetugt eftir fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur nemenda sem hefja haacuteskoacutelanaacutem heacuter aacute landi er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
THORNaeth hversu faacuteir ljuacuteka framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema og hve naacutemsframvindan er misjoumlfn eftir naacutemsbrautum gefur til kynna aeth endurskoetha thornurfi naacutemsskipulag iacute framhaldsskoacutelum og thornar meeth lengd naacutemstiacutema og uppbyggingu naacutemsbrauta ekki siacutest iacute starfsmenntun
Meeth thornviacute aeth endurskipuleggja naacutemstiacutema iacute framshyhaldsskoacutelum og taka aukieth tillit til mismunandi thornarfa yacutemissa nemendahoacutepa maacute stuethla aeth thornviacute aeth fleiri ljuacuteki naacutemi aacute skilgreindum tiacutema Naacutemsferill nemenda iacute framhaldsskoacutela er mislangur baeligethi eftir thornviacute aacute hvaetha naacutemsbraut thorneir innritast og hvort thorneir hefja naacutem iacute bekkjar- eetha aacutefangaskoacutela Auk thorness koma nemendur misvel undirbuacutenir uacuter grunnskoacutela og sumir framhaldsskoacutelar velja nemendur inn eftir einkunnum iacute boacuteklegum greinum aacute meethan aethrir taka vieth oumlllum umsaeligkjendum
Meethalnaacutemstiacutemi thorneirra sem innritast aacute stuacutedentsshynaacutemsbrautir er iacute nokkueth foumlstum skorethum og aeth jafnaethi fjoumlgur aacuter hjaacute flestum Iacute aacutefangakerfinu er
meiri sveigjanleiki meeth naacutemslok Athygli vekur aeth 22 luku naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum iacute aacutefangaskoacutelum en sambaeligrilegt hlutfall var einungis 05 iacute bekkjarskoacutelum Iacute thorneim framhaldsskoacutelum thornar sem reynsla er fengin af thornriggja aacutera naacutemsbrautum hefur staeligrstur hluti nemenda kosieth aeth ljuacuteka naacutemi aacute thornremur aacuterum eetha 70 iacute Kvennaskoacutelanum og 57 iacute Menntaskoacutela Borgarfjarethar
Iacute Kvennaskoacutelanum byacuteethst nemendum hefethbundieth boacuteknaacutem til stuacutedentsproacutefs aacutesamt almennri braut Nemendum gefst kostur aacute aeth ljuacuteka naacutemi aacute 3 3frac12 eetha 4 aacuterum Samhlietha styttingu naacutemstiacutemavoru nyacutejar naacutemsbrautir settar aacute foacutet naacutemsmat var endurskoethaeth og gereth gangskoumlr aeth betri nyacutetingu aacute skoacutelaaacuterinu Aacutefangar kjarnagreina aacute stuacutedentsproacutefsbrautum eru skilgreindir fraacute 2 thornrepi og thornviacute er skoumlrun vieth naacutemsefni grunnskoacutela minni en aacuteethur var Menntaskoacuteli Borgarfjarethar hefur lengt skoacutelaaacuterieth meeth svipuethum haeligtti og Kvennaskoacutelinn og breytt nyacutetingu thorness aacutesamt thornviacute aeth naacutemsbrautir og naacutemsmat var endurskoethaeth
Nemendur sem innritast aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir bekkjarskoacutela ljuacuteka langflestir proacutefi aacute fjoacuterum aacuterum en miethaeth vieth reynslu Kvennaskoacutelans gaeligti stoacuter hluti thorneirra lokieth naacutemi aacute thornremur aacuterum Iacute nuacuteverandi kerfi lyacutekur nuacute thornegar um fimmtungur nemenda iacute aacutefangaskoacutelum naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum
Meeth thornviacute aeth endurskoetha uppbyggingu naacutemsbrauta og naacutemstiacutema aacute oacuteliacutekum brautum maeligtti baeligta naacutemsframvindu nemenda Einnig kemur til greina aeth setja skyacuterari moumlrk um naacutemstiacutema og aldur Iacute flestum oumlethrum loumlndum er miethaeth vieth aeth foacutelk ljuacuteki naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir tiltekinn aldur Iacute Noregi veretha nemendur td aeth hafa lokieth naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir 25 aacutera aldur en eftir thornaeth
32
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Iacuteslenskir nemendur sem hefja haacuteskoacutelanaacutem hafa aeth baki fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur thorneirra er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
er naacutem thorneirra skilgreint sem fullorethinsfraeligethsla og fer thornaacute fram iacute oumlethrum stofnunum Naacutem iacute framhaldsskoacutelum iacute Danmoumlrku tekur thornrjuacute aacuter Nemendur eldri en 25 aacutera eru skilgreindir sem bdquofullorethnirldquo og thornoacutett thorneir geti aacutefram stundaeth naacutem iacute framhaldsskoacutelum velja thorneir seacuterleiethir aeligtlaethar fullorethnum nemendum Iacute Sviacutethornjoacuteeth thornurfa nemendur aeth hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela iacute siacuteethasta lagi aacuterieth sem thorneir veretha tuttugu aacutera og hafa thornaacute thornrjuacute aacuter til thorness aeth ljuacuteka naacutemi Allir eiga siacuteethan reacutett aacute naacutemi iacute fullorethinsfraeligethslustofnunum sveitarfeacutelaga
Iacute nyacutelegum uacutettektum althornjoacuteethlegra aethila aacute efnahagsshylegri stoumlethu Iacuteslands (OECD 2013 McKinsey 2012) er einatt bent aacute aeth mikill aacutevinningur vaeligri af thornviacute aeth stytta naacutemstiacutema til stuacutedentsproacutefs um eitt eetha tvouml aacuter thornannig aeth hann vaeligri sambaeligrilegur vieth oumlnnur loumlnd Er bent aacute aeth stytta megi naacutemstiacutema baeligethi iacutegrunnskoacutelum og framhaldsskoacutelum um eitt aacuter
Iacute loumlgum um grunnskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacute grunnshyskoacutela hefur ekki verieth gert raacuteeth fyrir styttingu naacutemstiacutema aacute thornviacute skoacutelastigi Fremur hefur verieth horft til sveigjanlegra skila milli grunn- og framhaldsskoacutela thornannig aeth grunnskoacutelanemar geti stytt seacuter leieth annaethhvort meeth thornviacute aeth taka framhaldsskoacutelaaacutefanga aacute meethan thorneir eru enn iacute grunnskoacutela eetha meeth thornviacute aeth innritast iacute framhaldsskoacutela beint uacuter 9 bekk aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum sem eru skilgreind iacute aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela
Um thornessar mundir er verieth aeth gera uacutettekt aacute aacutehrifum stefnunnar um skoacutela aacuten aethgreiningar aacute grunnskoacutela og seacuterfraeligethithornjoacutenustu sveitarfeacutelaga iacute leik- og grunnskoacutelum Jafnframt mun Iacutesland taka thornaacutett iacute samanburetharuacutettekt OECD aacute nyacutetingu fjaacutermagns og annarra aethfanga iacute grunnskoacutelum miethaeth vieth aacuterangur THORNessar uacutettektir munu vafalaust skila gagnlegum upplyacutesingum um stoumlethu grunnskoacutelans
Mynd 19 - Lengd skoacutelagoumlngu aacute boacutekshynaacutemsbrautum framhaldsskoacutela iacute Evroacutepu
Aldur
14 15 16 17 18 19 20
Iacutesland Noregur
Danmoumlrk
Sviacutethornjoacuteeth
Finnland
THORNyacuteskaland
Iacutetaliacutea
Eistland
Lettland
Lithaacuteen
Luacutexemborg
Buacutelgariacutea
Ungverjaland
Poacutelland
Ruacutemeniacutea
Spaacutenn
Malta
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland
Sviss
Bretland
Iacuterland
Belgiacutea
Grikkland
Frakkland
Portuacutegal
Kyacutepur
Holland
Austurriacuteki Heimild Eurydice The structshyure of the European education systems 20132014
33
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Naacutemstiacutemi iacute framhaldsskoacutelum
Brotthvarf aacute framhaldsskoacutelastigi iacute Evroacutepu er einna haeligst aacute Iacuteslandi
Ef litieth er til thorneirra landa thornar sem brotthvarfsshyhlutfallieth er haeligrra en aacute Iacuteslandi svo sem Spaacutenar Moumlltu Portuacutegals og Tyrklands maacute sjaacute aeth mun hraethar hefur gengieth iacute thornessum loumlndum aeth draga uacuter brotthvarfi uacuter naacutemi en heacuter aacute landi Samkvaeligmt goumlgnum Eurostat droacutest brotthvarf aacute Iacuteslandi aetheins saman um 12 aacute aacuterunum 2009-2012 og thornviacute er oacutehaeligtt aeth segja aeth thornoumlrf seacute aacute aacutehrifariacutekum aethgerethum ef Iacutesland aacute aeth eiga moumlguleika aacute aeth naacute thornviacute markmiethi sem flest Evroacutepuriacuteki hafa sett seacuter aeth brotthvarf verethi undir 10 aacuterieth 2020
Atvinnuthornaacutetttaka ungs foacutelks er mikil heacuter aacute landi (sjaacute mynd 16) sem kann aeth auka liacutekur aacute brotthvarfi og thornviacute aeth nemendum saeligkist naacutemieth seint Afleiethingar af haeliggri naacutemsframvindu iacute framhaldsskoacutela og miklu brotthvarfi eru ma thornaeligr aeth margir snuacutea aftur til naacutems eftir tviacutetugt THORNaeth seacutest td aacute thornviacute aeth meethalaldur starfsnaacutemsnemenda er um 25 aacuter en thornoacute ekki siacuteethur hinu aeth 30-40 fleiri stunda naacutem iacute dagskoacutela en vera aeligtti miethaeth vieth foacutelksfjoumllda iacute aacutergoumlngum aacute framhaldsskoacutelaaldri THORNoacute eru ekki taldir meeth thorneir sem stunda fjarnaacutem eetha saeligkja kvoumlldskoacutela
THORNessi haeligga naacutemsframvinda iacuteslenskra framhaldsshyskoacutelanema er afleiething margviacuteslegra galla aacute menntakerfinu iacute bland vieth feacutelagslega thornaeligtti THORNar maacute helst nefna oacutefullnaeliggjandi undirbuacutening stoacuters hoacuteps nemenda uacuter grunnskoacutela og aeth thorneir faacute ekki naacutem og thornjoacutenustu vieth haeligfi iacute framhaldsskoacutela sem aftur leiethir til brotthvarfs Vinna meeth skoacutela og naacutem meeth vinnuhleacuteum stuethlar einnig aeth haeliggarinaacutemsframvindu Loks maacute nefna aeth thorneir sem leggja stund aacute starfsnaacutem virethast flestir hefja thornaeth naacutem eftir tviacutetugt og meethalaldur thorneirra sem ljuacuteka starfsnaacutemi er haacuter
Kyacutepur 114 117
Eistland 139 105
Lettland 105 139
THORNyacuteskaland 105 111
Iacuterland 97 116
Danmoumlrk 91 113
Finnland 89 99
Holland 88109
77 Luacutexemborg 81
Austurriacuteki 76 87
Sviacutethornjoacuteeth 75 70
Lithaacuteen 65 87
Sviss 5591
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland 55
53
44
54
49
53 2012 ()2009 ()
Kroacuteatiacutea 42 39 Heimild Eurostat vinnumarkshy
aethskoumlnnun
Vieth umbaeligtur aacute menntakerfi thornarf aeth horfa til margra thornaacutetta Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir hins vegar svo ekki verethur um villst aeth thornaeth er oacuteskynsamlegt aeth reyna aeth vinna aeth of moumlrgum breytingum iacute einu Farsaeliglla er aeth einbeita seacuter aeth nokkrum houmlfueththornaacutettum sem liacuteklegastir eru til aeth skilamestum aacutevinningi baeligethi til lengri og skemmri tiacutema
Mynd 15 - Brotthvarf iacute Evroacutepuloumlndum2009 og 2012
443 Tyrkland 396 312Spaacutenn 249271 Malta 226 312Portuacutegal 208 213Iacutesland 201 192 Iacutetaliacutea 176 Hlutfall ungs foacutelks aacute 166 Ruacutemeniacutea 174 aldrinum 18-24 aacutera sem
Noregur 176 hefur hvorki lokieth proacutefi 148 157 uacuter framhaldsskoacutela neacute er
Bretland 135 143
skraacuteeth iacute skoacutela Aacute Iacuteslandi ESB 127 var thornetta hlutfall 20 Buacutelgariacutea 147 aacuterieth 2012 125
Belgiacutea 120 111
Makedoacuteniacutea 117 162
Frakkland 116 122
Ungverjaland 115112
Grikkland 114 144
21
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mynd 16 - Atvinnuthornaacutetttaka foacutelks aacute aldrinum 18-24 aacutera ndash miethaeth vieth fyrstaaacutersfjoacuterethung aacuter hvert
Vinna meeth skoacutela og thornaeth aeth ungt foacutelk hverfur tiacutemabundieth fraacute naacutemi til aeth stunda vinnu stuethlar ma aeth haeliggri naacutemsshyframvindu
Heimild Hagstofa Iacuteslands
80
75
70
65
60 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Mynd 17 ndash Hlutfall dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum af mannfjoumllda 16-20 aacutera
Haacutett hlutfall eldri nemenda skyacuterir aethfjoumlldi dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum er 30 haeligrri en mannfjoumlldi 16 - 20 aacutera
Heimild Hagstofa Iacuteslands
150
130
110
90
80 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
22
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacuteslendingar eru ekki einir um aeth vilja baeligta menntakerfi sitt og viacuteetha erlendis hefur skapast mikil reynsla og thornekking aacute thornroacuteun og umboacutetum aacute thornviacute sviethi THORNar hafa menn rannsakaeth menntakerfi iacute althornjoacuteethlegu samhengi og safnaeth miklum goumlgnum thornar aeth luacutetandi sem hefur gert fraeligethimoumlnnum kleift aeth bera saman hvaetha aethferethir gefast best og hvaetha thornaeligttir reynast oumlrethugastir viethureignar (UNESCOIIEP 2012)
THORNoacutett taka megi seacuter tiltekin menntakerfi til THORNjoacuteethverjar staethieth iacute thorneirri truacute aeth menntakerfi thorneirra fyrirmyndar verethur einnig aeth hafa misjafnar vaeligri meethal hinna bestu iacute heimi en niethurstoumlethur aethstaeligethur iacute huga og finna thornaacute leieth sem fellur aeth PISA syacutendu aeth aacuterangur thornyacuteskra nemenda iacute lestri menningu og stoumlethu skoacutelakerfisins iacute hverju landi var thornaacute undir meethaltali OECD riacutekja Aacuterangur thornyacuteskra Aacuteherslur eiga heldur ekki aeth vera hinar soumlmu thornegar nemenda iacute lesskilningi og oumlethrum greinum PISA reynt er aeth gera saeligmilegt menntakerfi miethlungi hefur batnaeth aeth miklum mun siacuteethan og er THORNyacuteskalandgott og thornegar menn vilja gera aacutegaeligtt menntakerfi nuacute vel yfir meethaltali OECD iacute oumlllum greinum framuacuterskarandi (McKinsey 2010)
Umbaeligtur aacute menntakerfi veretha ekki innleiddar og Iacuteslendingar geta margt af oumlethrum thornjoacuteethum laeligrt iacute byggethar aacute engu thornaeligr thornurfa traustan grundvoumlll sem thornessum efnum baeligethi thorneim sem standa iacute fremstu thornolir sliacutekar breytingar Skoacutelakerfi viacuteetha um heim roumleth iacute althornjoacuteethlegum samanburethi og einnig hinum hafa aeth miklu leyti buacuteieth vieth thornrotlaust tilraunastarf sem naacuteeth hafa aeth baeligta stoumlethu siacutena verulega Maacute thornar og thornroacuteun undanfarna aacuteratugi THORNar er Iacutesland engin nefna Asiacuteuloumlnd svo sem Singapuacuter Suethur-Koacutereu og undantekning Nuacute maacute halda thornviacute fram aeth thornaeth seacute Japan en einnig vestraelign loumlnd aacute boreth vieth Finnland merki um einlaeliggan aacutesetning yfirvalda og skoacutelafoacutelks THORNyacuteskaland Holland Poacutelland og sum fylki Kanada til umboacuteta en hitt verethur einnig aeth jaacuteta aeth thornetta Gjarna er viacutesaeth til thorness aacuterangurs sem naacuteethst hefur iacute starf hefur oft reynst sundurlaust yfirsyacutenin oacuteljoacutes Ontario-fylki iacute Kanada og verethur reynslan thornar gereth og aacuterangurinn eftir thornviacute aeth nokkru umtalsefni heacuter
Iacute leiethbeiningum UNESCO um framthornroacuteun mennta-Einnig maacute seacuterstaklega benda aacute breytingu til kerfis eru tilgreindir aacutetta lykilthornaeligttir aacuterangursriacutekra batnaethar iacute THORNyacuteskalandi thornar sem menn toacuteku til og varanlegra umboacuteta iacute menntamaacutelum Heacuter skal oacutespilltra maacutelanna eftir slaeligmar niethurstoumlethur uacuter fyrstu gereth stutt grein fyrir thorneim meeth daeligmum um PISA-koumlnnuninni aacuterieth 2000 Fram aeth thornviacute houmlfethu uacutetfaeligrslu thorneirra iacute oumlethrum loumlndum
23
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan voumlll
1 Faacute og metnaetharfull markmieth raunhaeligf vel iacutegrundueth og opinber
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og verkgreina jafnt sem liacutekamsraeligktar enda er thornaeth til skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki thorness fallieth aeth styrkja meginmarkmieth eins og laeligsi kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan Loks er mikilvaeliggt aeth muna aeth maeliglingarnar eru voumlll THORNessi markmieth aeligttu aeth hafa thornyacuteethingu fyrir gerethar til thorness aeth geta brugethist vieth ef umbaeligturnar almenning og menntakerfieth iacute heild og vera kynnt laacuteta aacute seacuter standa en ekki til thorness aeth refsa opinberlega Eins aeligttu thornau aeth vera maeliglanleg aacute viethkomandi skoacutelum einhvern haacutett svo aeth haeliggt vaeligri aeth fylgjast meeth thornviacute hvernig miethaethi og bregethast vieth THORNoacute skyldi Ontario-fylki setti seacuter tvouml maeliglanleg meginshyvarast aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute maeliglingarnar markmieth iacute umboacutetum sem hoacutefust thornar aacuterieth 2003 Aeth svo aeth thornaeligr fari ekki aeth raacuteetha foumlr td meeth thornviacute aeth 75 nemenda naeligethu aacutegaeligtisaacuterangri (e performing leggja houmlfuethaacuteherslu aacute aeth allir standist proacutef iacute staeth at high level) iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi iacute thorness aeth veita raungoacuteetha og varanlega menntun grunnskoacutelum og aeth 85 nemenda uacutetskrifuethust Ljoacutemandi aacuterangur aacute proacutefi er liacutetils virethi einn og seacuter uacuter framhaldsskoacutela (e high school) aacute tilsettum ef hann er ekki iacute goacuteethu samraeligmi vieth thornaeth sem aacute tiacutema Fyrra markmiethieth er maeliglt meeth samraeligmdum undan fer og eftir raunverulega haeligfni nemenda proacutefum iacute 3 og 6 bekk en hieth siacuteethara meeth uacutetskriftarshyog fjoumllbreytilega kennslu iacute samraeligmi vieth thornarfir og toumllum THORNraacutett fyrir aeth meginaacuteherslan vaeligri loumlgeth aacute aacutehuga nemendanna lestur og staeligrethfraeligethi var einnig loumlgeth aukin aacutehersla
aacute heilbrigethi og listir Nokkur haeligtta er aacute aeth thornegar til kastanna kemur einskorethist aacuteherslur skoacutela um of vieth thornessi faacuteu meginmarkmieth og aeth aethrir thornaeligttir skoacutelastarfs geti orethieth uacutet undan THORNviacute aeligtti aacutefram aeth leggja raeligkt vieth breidd iacute naacutemsframboethi td aacute sviethi list- og
2 Uppbyggilegar umbaeligtur fyrir alla iacute oumlllum skoacutelum
THORNegar raacuteethist er iacute nauethsynlegar umbaeligtur gaeligtir Jaacutekvaeligethni og hvatning uacutetilokar hins vegar ekki oft tilhneigingar til aeth gera thornaeth aacute neikvaeligethum gagnryacuteni Alltaf maacute gera betur og menntakerfieth forsendum skoacutelar kennarar og nemendur standi og einstakir skoacutelar aeligttu aeth meta aacutebendingar um sig illa og thornviacute neyethist stjoacuternvoumlld til thorness aeth griacutepa thornaeth sem betur maacute fara Einnig thornarf aeth gaeligta thorness iacute taumana Reynslan syacutenir aeth raunverulegum aeth umbaeligturnar taki til allra en verethi ekki aetheins iacute umboacutetum verethur ekki komieth aacute meeth miethstyacuterethum thorneim skoacutelum sem verr standa Iacute oumlllum skoacutelum eru breytingum eetha beinum fyrirmaeliglum aeth ofan Setja nemendur sem geta gert betur og leggja thornarf kapp aeligtti fram umboacutetaaacuteaeligtlun fyrir menntakerfieth og aacute aeth munur iacute frammistoumlethu verethi sem minnstur innleietha aacute thornann haacutett aeth skoacutelafoacutelk sjaacutei seacuter hag iacute henni hvort sem er milli kynja landsvaeligetha eetha uppruna og vilji vinna aeth framgangi hennar innan hvers skoacutela Ella kunna bestu aacuteform aeth veretha aeth engu
24
3 Uppbygging getu til breytinga
Til thorness aeth naacute fram breytingum thornarf thornekkingu og haeligfni fjaacutermagn og stuethning og einnig staethfastan vilja Til thorness aeth umbaeligtur naacuteist fram iacute hverjum skoacutela thornarf getan til sliacutekra breytinga aeth vera fyrir hendi innan thorneirra Hana getur thornurft aeth byggja upp samhlietha undirbuacuteningi aeth hinum eiginlegumarkmiethum
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter THORNviacute er auethvitaeth ekki thornannig farieth sjaacutelf stefnubreytingin leiethir ekki til framfara heldur hvernig tekst aeth vinna uacuter henni Efla thornarf aacutehuga getu og aacutebyrgethartilfinningu thorneirra sem iacute skoacutelum starfa til aeth naacute tilsettum aacuterangri THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth hvetja aacutefram til goacuteethra verka og veita stuethning Aetheins thornannig er haeliggt aeth gera kroumlfu um aacuterangur
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter
THORNaeth er lykilatriethi aeth kennarar faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra aeth vinna aeth umboacutetum aacute siacutenum heimavelli Sliacutek kunnaacutetta er margslungin og thornviacute thornarf uppbygging hennar aeth vera fjoumllbreytileg um leieth og stuethlaeth er aeth thornviacute aeth foacutelk laeligri hvaeth af oumlethru baeligethi innan skoacutela og meeth samvinnu milli skoacutela Starfsthornroacuteun iacute skoacutelakerfinu aeligtti aeth miethast vieth thornaeth aacuten thorness thornoacute aeth missa sjoacutenar aacute meginmarkmiethinu sem er aeligvinlega aeth naacute fram jaacutekvaeligethum breytingum hjaacute nemendum og betri aacuterangri thorneirra
Iacute breytingastarfinu iacute Ontario var mikil aacutehersla loumlgeth aacute aeth byggja upp thornekkingu og haeligfni iacute menntakerfinu og viacuteethtaeligkur stuethningur veittur vieth aeth baeligta kennslu meeth td starfsthornroacuteun kennara mati og leiethbeiningum vieth aacuteaeligtlanagereth og baeligttu naacutemsefni Komieth var aacute samstarfi milli skoacutela og fraeligethsluumdaeligma og samtoumlk kennara og skoacutelastjoacuternenda toacuteku thornar virkan thornaacutett
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
25
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast
4 Viacuteethtaeligkt samstarf innan menntakerfisins undir styrkri forystu
Til aeth naacute fram varanlegum umboacutetum skiptir maacuteli aeth foacutelk um menntakerfieth thornvert og endilangt seacute samstiga um thornaeligr Mikilvaeliggt er aeth viacuteethtaeligk eining riacuteki um umboacutetaaacuteaeligtlanirnar innleiethingu thorneirra og framkvaeligmd thornoacute svo aeth skoethanir kunni aeth vera skiptar um leiethirnar THORNannig thornarf oumlfluga talsmenn breytinganna innan sem utan skoacutelakerfisins THORNaeth er hvorki einfalt neacute fljoacutetlegt aeth afla aacuteformunum sliacuteks stuethnings iacute thornjoacuteethfeacutelaginu en thornaeth er braacuteethnauethsynlegt
Stjoacuternvoumlld thornurfa ljoacuteslega aeth hafa forystu iacute umboacutetastarfinu og stilla saman margviacuteslega strengi Jafnframt er nauethsynlegt aeth leita leiethtoga meethal kennara stjoacuternenda sveitarstjoacuternarmanna samtaka kennara nemenda og foreldra til aeth fylgja thornviacute eftir Stuethla thornarf aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett iacute umboacutetastarfinu
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast Aacuteaeligtlanir geta ekki komieth iacute staeth aethgeretha Meeth thornviacute aeth byggja markvisst upp forystu um umboacutetastarfieth er baeligethi stuethlaeth aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett og aeth thornaeth reynist langvinnt
Umboacutetamoumlnnum haeligttir oft til aeth truacutea thornviacute aeth allir hljoacuteti aeth vera sama sinnis og thorneir Sliacutekt er auethvitaeth ekki raunin foacutelk hefur misjoumlfn viethhorf og skilning aacute hlutunum Sameiginleg framtiacuteetharsyacuten sprettur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur thornarf aeth vinna aeth henni THORNviacute thornurfa stjoacuternvoumlld aeth eiga virk samskipti vieth alla thornaacute sem hlut eiga aeth maacuteli og gefa thorneim kost aacute aeth koma sjoacutenarmiethum siacutenum aacute framfaeligri Ekki er siacuteethur
mikilvaeliggt aeth naacute til almennings meeth upplyacutesingum um umboacutetaaacuteform faacute reglulega fram opinbera umraeligethu og viethhalda almennri saacutett um thornau
Sliacutek samskipti mega hvorki vera spuni neacute einhlietha aacutevarp hins opinbera heldur aeligttu thornau aeth snuacuteast um aeth draga fram oacuteliacutek sjoacutenarmieth og taka tillit til thorneirra Laeligra af thornviacute sem vel maeliglist fyrir og hvaeth thornykir ekki skila aacuterangri Reglulega (og eftir thornviacute sem tilefni gefast til) aeligtti svo aeth uacutetbuacutea og koma aacute framfaeligri upplyacutesingum til fjoumllmiethla og almennings THORNaeligr eiga ekki aetheins aeth luacuteta aeth umboacutetaaacuteaeligtluninniheldur einnig aeth oumlethrum thornaacutettum menntakerfisins thornannig maacute koma iacute veg fyrir aeth thorneir seacuteu vanraeligktir thornoacute aacuteherslan seacute aacute umbaeligturnar
Ekki maacute gleyma aethkomu kennara og samtaka thorneirra Umboacutetum iacute menntakerfinu verethur ekki komieth aacute nema meeth goacuteethum kennurum og er stuethningur thorneirra mikils virethi Maacuteli skiptir aeth goacuteethum kennurum bjoacuteethist goacuteeth laun og viethunandi starfsskilyrethi en jafnframt thornarf kennarasteacutettin aeth vera oumlflug iacute siacutenu fagi og njoacuteta trausts iacute samfeacutelaginu
Til thorness aeth naacute samstoumlethu um framgang umboacuteta var iacute Ontario settur aacute foacutet samraacuteethsvettvangur undir stjoacutern menntamaacutelaraacuteethherra sem helstu samstarfsaethilar aacutettu aethild aeth Aacuteethur en raacuteethist var iacute umbaeligturnar hafethi skorist iacute odda milli stjoacuternvalda og kennara en meeth thornviacute aeth leggja mikla raeligkt vieth samstarfieth og fela samtoumlkum kennara framkvaeligmd aacute tilteknum thornaacutettum umboacutetanna naacuteethist aeth endurvinna traust milli aethila Einnig var loumlgeth houmlfuethaacutehersla aacute aeth miethla upplyacutesingum um framgang umboacutetanna til almennings og koma aacute samstarfi vieth nemendur og foreldra
26
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim
5 Laeligrdoacutemar af nyacuteskoumlpun rannsoacuteknum og goumlgnum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim Sliacutek thornekking er grunnur goacuteethra breytinga og nyacutebreytni Samt er thornaeth svo aeth fjoumllmoumlrg thornroacuteunarverkefni hafa ekki verieth grundvoumlllueth aacute traustri thornekkingu hvorki um thornaeth sem fyrir er neacute hvaeth best hefur reynst annars staethar Eins er of sjaldan lagt mat aacute aacuterangurinn THORNraacutett fyrir aeth thornekking aacute umboacutetum iacute menntun hafi aukist hefur oft minna orethieth uacuter hagnyacutetingu hennar Iacute thornviacute samhengi skiptir td maacuteli aeth kennarasteacutettin nyacuteti seacuter rannsoacuteknir og afrakstur sprotaverkefna til aeth baeligta kennslu
Leggja aeligtti aukna aacuteherslu aacute aeth nyacuteta rannsoacuteknir og vel heppnaeth thornroacuteunarstarf til aeth breyta aacuteherslum iacute skoacutelastarfi Eins maacute nyacuteta betur goumlgn um naacutemsaacuterangur nemenda Ekki til thorness aeth refsa skoacutelum eetha daeligma nemendur heldur til thorness aeth vinna uacuter thorneim og nyacuteta til uacuterboacuteta thornar sem skoacuterinn kreppir THORNaeth aacute til daeligmis vieth um niethurstoumlethur skimunarproacutefa samraeligmdra proacutefa eetha niethurstoumlethur PISA
Til thorness aeth skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld taki aacutebyrgeth aacute aacuterangri nemenda er lagt til aeth fylgst seacute meeth
gt framvindu miethaeth vieth eigin getu og markmieth gt samanburethi vieth aethra skoacutela og sveitarfeacuteloumlg gt frammistoumlethu miethaeth vieth thornaeth sem best gerist
heima og erlendis
Siacuteethast en ekki siacutest aeligttu skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld aeth gefa thornviacute seacuterstakan gaum hvernig stuethla megi aeth thornviacute aeth fleiri nemendur naacutei viethunandi aacuterangri
Iacute oumlethrum loumlndum hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute aeth byggja upp goacuteeth upplyacutesingakerfi um nemendur en einnig leitast vieth aeth koma aacute samstarfi skoacutela og thorneirra sem stunda menntarannsoacuteknir
6 Aacutehersla aacute lykilaethgerethir aacuten thorness aeth thornaeth komi niethur aacute oumlethrum thornaacutettum
Reynslan syacutenir aeth til lengdar er mjoumlg erfitt aetheinbeita seacuter aeth afmoumlrkuethum lykilmarkmiethumhvort heldur horft er til einstakra skoacutela eetha menntakerfisins iacute heild THORNraacutett fyrir goacuteethan aacutesetning getur margt dreift huganum aacute langri leieth reglulega er skipt um poacutelitiacuteska forystu og samfeacutelagieth getur tekieth verulegum breytingum THORNviacute er mikilvaeliggt
aeth reyna aeth sjaacute fyrir hvaeth geti helst orethieth til aeth trufla thornaeth aeth menn haldi markaethri stefnu og gera raacuteethstafanir til aeth koma iacute veg fyrir aeth lykilstjoacuternendur missi sjoacutenar aacute henni Um leieth aeligtti aeth vera til farvegur fyrir aethra thornaeligtti skoacutelastarfsins og thornaeth sem ber aeth houmlndum svo aeth thornviacute megi sinna eins og thornoumlrf krefur
27
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu
7 Betri nyacuteting fjaacutermuna iacute menntakerfinu
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum vekja aacute thorneim athygli og skapa hvata en thorneim thornarf aeth verja af kostgaeligfni thornar sem thornoumlrf er aacute Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu Sem
8 Vandaeth til innleiethingar umboacuteta
Innleiething aethgeretha til aeth naacute settum markmiethumer oft vandasoumlm Huacuten maacute ekki vera oacutesveigjanleg framkvaeligmdaacuteaeligtlun heldur thornarf aeth taka tillit til aethstaeligethna og nauethsynlegra breytinga
Tveir thornaeligttir innleiethingarinnar eru seacuterstaklega mikilvaeliggir annars vegar almennur stuethningshyur vieth hana og hins vegar moumlguleikar menntashymaacutelayfirvalda til aeth veita henni forystu og styethja vieth hana Yfirleitt er sjoacutenum ekki beint naeliggjanlega aeth thornessum thornaacutettum
Stefnumoacutetunin sjaacutelf meeth viacuteethtaeligku samraacuteethi getur tekieth langan tiacutema en eftirfylgnin er oft takmoumlrkueth Til thorness aeth innleietha breytingar iacute menntakerfi thornurfa thorneir sem vinna aeth thornviacute verkefni aeth faacute goacuteethan stuethning THORNetta hefur viacuteetha verieth leyst meeth thornviacute aeth raacuteetha raacuteethgjafa og verkefnisstjoacutera og soumlmuleiethis meeth thornviacute aeth auka samstarf milli aethila kennara skoacutelastjoacuternenda og fraeligethsluyfirvalda
daeligmi um aacuteherslur af thornviacute taginu maacute nefna aukinn beinan stuethning vieth naacutem og kennslu og aeth komieth seacute aacute fjaacuterhagslegri umbun fyrir aacuterangur THORNannig er iacute sumum loumlndum miethaeth vieth aeth skoacutelar sem sinna nemendum meeth miklar thornarfir geti umbunaeth kennurum thorneirra seacuterstaklega og raacuteethieth til siacuten reynslumeiri kennara
Meeth thornviacute aeth vinna aeth umboacutetum meeth thornessum haeligtti toacutekst menntamaacutelayfirvoumlldum iacute Ontario aeth naacute verulegum aacuterangri aacute aacuterunum 2003-2009 THORNar voru sett markmieth um aeth 75 nemenda iacute 3 og 6 bekk grunnskoacutela aeligttu aeth naacute haacuteu stigi iacute lesskilningi og staeligrethfraeligethilaeligsi og aeth 85 framhaldsskoacutelanema brautskraacuteethust aacute tilskildum tiacutema Meeth samstilltu aacutetaki toacutekst aacute thornessum sex aacuterum aeth fjoumllga thorneim sem naacuteethu laacutegmarksviethmiethum iacute lestri ritun og laeligsi aacutestaeligrethfraeligethi uacuter 54 iacute 67 Aacute soumlmu aacuterum joacutekst hlutshyfall thorneirra sem luku framhaldsskoacutela uacuter 67 iacute 79
Heacuter hefur verieth stiklaeth aacute stoacuteru um thornaeligr aacuteherslur sem unnieth hefur verieth aeth iacute Ontario og viacuteethar thornar sem goacuteethur aacuterangur hefur naacuteethst iacute menntamaacutelum
Verethur nuacute vikieth aeth tilloumlgum um hvernig koma megi aacute umboacutetum heacuter aacute landi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
28
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Ef tekieth er mieth af reynslu annarra thornjoacuteetha er margt sem bendir til thorness aeth meeth skipulegum langtiacutemaaethgerethum verethi unnt aeth baeligta stoumlethu iacuteslensks menntakerfis
Smaeligeth landsins gerir thornaeth auethveldara aeth naacute Heacuter er lagt til aeth farieth verethi aeth reynslu annarra oumlllum hlutaetheigandi saman um sameiginleg thornjoacuteetha og sett faacute og skyacuter markmieth yacutett undir jaacutekvaeligeth markmieth og stilla saman strengi en innri viethhorf og getu til breytinga Jafnframt verethi haft styrkur menntakerfisins og nuacutetiacutemalegir innviethir viacuteethtaeligkt samstarf og stuethlaeth aeth thornviacute aeth forysta samfeacutelagsins auka einnig liacutekur aacute aeth sami aacuterangur um umbaeligturnar verethi oacuteskorueth Siacuteethast en ekki siacutest naacuteist vieth aeth mennta ungt foacutelk heacuter aacute landi og thornar verethi loumlgeth aacutehersla aacute rannsoacuteknir thornekkingarmiethlun og sem best tekst til erlendis stuethning vieth skoacutelastarf
Markmieth um lestur Hlutfall thorneirra sem naacute grunnviethmiethum (2 stig) iacute lesskilningi PISA fari uacuter 79 (2012) iacute 90 2018
Mikilvaeliggt er aeth skapa jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs og aeth allir geti naacuteeth aacuterangri iacute lestri Iacute thornviacute felst aeth ungt foacutelk seacute hvatt til aeth lesa fjoumllbreytilegt efni baeligethi heima og iacute skoacutela THORNaeth felur einnig iacute seacuter aeth thorneir sem annast lestrarkennslu beri aacutebyrgeth aacute aeth allir nemendur hafi vieth lok grunnskoacutela oumlethlast aacutekveethna grundvallarfaeligrni iacute lestri og lesskilningi THORNaeth aacute vieth um kennara og annaeth starfsfoacutelk skoacutela foreldra og skoacutelanefndir sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld menntamaacutela Um leieth er nauethsynlegt aeth innan menntakerfisins seacute haeliggt aeth koma til moacutets vieth misjafnar thornarfir nemenda og aeth rannsakaeth verethi meeth kerfisbundnum haeligtti hvaetha aethferethir skila bestum aacuterangri
Iacute skyacuterslu um lestrarkennslu iacute Evroacutepu er fjallaeth um thornaeth sem maacuteli skiptir til aeth baeligta lestur oglesskilning Oacutetalmargt utan skoacutela og innan hefur aacutehrif aacute lestur en aacute grundvelli althornjoacuteethlegra rannsoacutekna og samanburethar milli landa maacute greina mikilvaeliggustu thornaeligttina (Eurydice 2011)
Grunn aeth lestrarnaacutemi thornarf aeth leggja thornegar iacute leikskoacutela meeth skipulegri maacuteloumlrvun markvissum lestri fyrir boumlrnin umraeligethum um thornaeth sem lesieth er og meeth thornviacute aeth yacuteta undir aacutehuga aacute lestri Iacute grunnskoacutela
liggi fyrir skilgreind viethmieth sem komi skyacutert fram iacute aethalnaacutemskraacute eetha meeth oumlethrum haeligtti um lestrarhaeligfni og hvernig huacuten er dyacutepkueth jafnt og thorneacutett fram aacute unglingastig meeth fjoumllbreyttum haeligtti
Ekkert eykur faeligrni iacute lestri eins og thornaeth aeth lesa Eftir thornviacute sem nemendur lesa meira og fjoumllbreyttara efni eykst skilningur thorneirra og loumlngun til aeth lesa meira THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth fjoumllbreytt naacutemsefni seacute nyacutett vieth kennslu ss dagbloumleth tiacutemarit skaacuteldsoumlgur fraeligethirit og rafraelignn texti Ekki maacute heldur gleyma aeth heimilin gegna lykilhlutverki Mikilvaeliggt er aeth foreldrar lesi fyrir boumlrn en ekki siacuteethur aeth thorneir hvetji thornau til aeth lesa sjaacutelf og hjaacutelpi thorneim vieth thornaeth og seacuteugoacuteethar fyrirmyndir
Almenn hvatning um aeth foacutelk lesi meira er goacuteethra gjalda vereth Sliacutekt houmlfethar thornoacute fremur til thorneirra sem eru vel laeligsir en siacuteethur til hinna sem er stirt um lestur eetha hafa liacutetinn aacutehuga THORNaacute skiptir maacuteli aeth nyacuteta rafraelignt efni og nyacutemiethla og fjoumllbreytta framsetningu efnis sem houmlfethar frekar til yngri kynsloacuteethanna
Mikilvaeliggt er aeth greina moumlgulegan lestrarvanda barna snemma thornviacute aeth thorneim mun auethveldara
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
29
Heimild OECD Education at a Glance 2013
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute 1-7 bekk grunnskoacutela er hlutfall moacuteethurshymaacutelskennslu aacute Iacuteslandi mun laeliggra en iacute samanshyburetharloumlndum
verethur aeth vinda ofan af honum meeth seacutertaeligkum kennsluaethferethum og thornjaacutelfun THORNegar aacute leikskoacutelastigi er haeliggt aeth sjaacute viacutesbendingar um hugsanlegalestrarerfiethleika siacuteethar meir og um aeth gera aeth nyacuteta tiacutemann til thorness aeth afstyacutera thorneim meeth thornviacute aeth leggja raeligkt vieth hljoacuteethkerfisvitund nemenda
Iacutehlutun vegna lestraroumlrethugleika er oft oacutemarkviss Niethurstoumlethur PIRLS-koumlnnunar aacute lestri (2006) leiddu iacute ljoacutes aeth 44 nemenda iacute Evroacutepuloumlndum aacutettu kost aacute stuethningi aethstoetharfoacutelks vegna lestrarvanda en hins vegar aacutettu aetheins 25 nemenda kost aacute thornjoacutenustu seacuterfraeligethings iacute lestri Oft er loumlng bieth eftir thornjoacutenustu seacuterfraeligethings svo sem vegna maacutelroumlskunar en skjoacutet viethbroumlgeth vieth sliacutekum vanda skipta miklu maacuteli Meeth thornviacute aeth betrumbaeligta kunnaacutettu kennara til aeth greina og bregethast vieth lestrarvanda maacute naacute miklum aacuterangri THORNar geta skyacuter viethmieth um lestrarfaeligrni aacute hverju naacutemsstigi hjaacutelpaeth
Til thorness aeth baeligta lestrarfaeligrni og skilning unglinga aacute floacuteknari og seacuterhaeligfethari texta er mikilvaeliggt aeth thornjaacutelfa lesturinn iacute yacutemsum naacutemsgreinum Margt bendir aacute hinn boacuteginn til thorness aeth kennarar seacuteu mjoumlg misvel undir thornaeth buacutenir og thornviacute thornarf aeth stilla saman strengi iacute skoacutelum hvaeth thornennan thornaacutett varethar allt fraacute upphafi til loka grunnskoacutela
THORNegar horft er til kennslustunda iacute grunnskoacutelum er hlutfall moacuteethurmaacutelskennslu af heildinni mun laeliggra heacuter en iacute naacutegrannaloumlndunum Iacute nyacuterri aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela var hlutur iacuteslenskushykennslu nokkueth aukinn en thornraacutett fyrir thornaeth er huacuten hlutfallslega mun minni en moacuteethurmaacutelskennsla iacute samanburetharloumlndum
Mynd 18 - Moacuteethurmaacutelskennsla sem hlutfall af heildarkennslustundafjoumllda aacuteIacuteslandi og iacute samanburetharloumlndum 2011
35
30
25
20
15
10
5
0 Danmoumlrk Finnland Noregur ESBIacutesland
30
Moumlgulegar aethgerethir
1 Hlutur moacuteethurmaacutelskennslu iacute viethmiethunarshystundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela verethi aukinn
2 Sett verethi viethmieth um laacutegmarkshaeligfni iacute lestri aacute tilteknum stigum grunnskoacutelans thornmt lestrarhraetha lesskilning orethaforetha og ritfaeligrni iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacute
3 Reglubundnar maeliglingar aacute lesskilningi verethi samhaeligfethar meeth greinandi proacutefum allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela og niethurstoumlethurnar nyacutettar aacute markvissan haacutett Loumlgbundin samraeligmd koumlnnunarproacutef verethi nyacutett iacute sama skyni svo og laeligsisproacutef iacute framhaldsskoacutelum
4 Nemendur af erlendum uppruna njoacuteti seacuterstaks stuethnings meeth thornaeth fyrir augum aeth thorneir naacuteisoumlmu faeligrni iacute lesskilningi og aethrir nemendur
5 Hver leikskoacuteli og grunnskoacuteli geti brugethist jafnoacuteethum vieth viacutesbendingum um lestrarvanda einstakra nemenda Kennarar faacutei thornjaacutelfun og stuethning til thorness aeth bregethast vieth
6 Allir leikshy og grunnskoacutelar setji seacuter laeligsisstefnu iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacuter og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga
7 Yacutett verethi undir jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs iacute thornjoacuteethshyfeacutelaginu og nemendur hvattir til aeth lesa seacuter til aacutenaeliggju utan skoacutela
8 Foreldrar verethi virkjaethir til aeth vekja aacutehuga aacute lestri og styethja vieth lestrarnaacutem barna sinna
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
31
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Markmieth um naacutemsframvindu Hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi aacute tilskildum tiacutema fari uacuter 44 (2011) iacute 60 2018
Til aeth naacute thornessu markmiethi er lagt til aeth aacutehersla verethi loumlgeth aacute thornrjaacute thornaeligtti
gt Endurskipulagning naacutemstiacutema gt Aethgerethir gegn brotthvarfi gt Betri starfsmenntun
Endurskipulagning naacutemstiacutema
Iacutesland sker sig uacuter oumlethrum loumlndum thornegar kemur aeth lengd naacutems fram aeth haacuteskoacutela (sjaacute mynd 19) Aetheins um 44 thorneirra sem hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela uacutetskrifast um tviacutetugt eftir fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur nemenda sem hefja haacuteskoacutelanaacutem heacuter aacute landi er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
THORNaeth hversu faacuteir ljuacuteka framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema og hve naacutemsframvindan er misjoumlfn eftir naacutemsbrautum gefur til kynna aeth endurskoetha thornurfi naacutemsskipulag iacute framhaldsskoacutelum og thornar meeth lengd naacutemstiacutema og uppbyggingu naacutemsbrauta ekki siacutest iacute starfsmenntun
Meeth thornviacute aeth endurskipuleggja naacutemstiacutema iacute framshyhaldsskoacutelum og taka aukieth tillit til mismunandi thornarfa yacutemissa nemendahoacutepa maacute stuethla aeth thornviacute aeth fleiri ljuacuteki naacutemi aacute skilgreindum tiacutema Naacutemsferill nemenda iacute framhaldsskoacutela er mislangur baeligethi eftir thornviacute aacute hvaetha naacutemsbraut thorneir innritast og hvort thorneir hefja naacutem iacute bekkjar- eetha aacutefangaskoacutela Auk thorness koma nemendur misvel undirbuacutenir uacuter grunnskoacutela og sumir framhaldsskoacutelar velja nemendur inn eftir einkunnum iacute boacuteklegum greinum aacute meethan aethrir taka vieth oumlllum umsaeligkjendum
Meethalnaacutemstiacutemi thorneirra sem innritast aacute stuacutedentsshynaacutemsbrautir er iacute nokkueth foumlstum skorethum og aeth jafnaethi fjoumlgur aacuter hjaacute flestum Iacute aacutefangakerfinu er
meiri sveigjanleiki meeth naacutemslok Athygli vekur aeth 22 luku naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum iacute aacutefangaskoacutelum en sambaeligrilegt hlutfall var einungis 05 iacute bekkjarskoacutelum Iacute thorneim framhaldsskoacutelum thornar sem reynsla er fengin af thornriggja aacutera naacutemsbrautum hefur staeligrstur hluti nemenda kosieth aeth ljuacuteka naacutemi aacute thornremur aacuterum eetha 70 iacute Kvennaskoacutelanum og 57 iacute Menntaskoacutela Borgarfjarethar
Iacute Kvennaskoacutelanum byacuteethst nemendum hefethbundieth boacuteknaacutem til stuacutedentsproacutefs aacutesamt almennri braut Nemendum gefst kostur aacute aeth ljuacuteka naacutemi aacute 3 3frac12 eetha 4 aacuterum Samhlietha styttingu naacutemstiacutemavoru nyacutejar naacutemsbrautir settar aacute foacutet naacutemsmat var endurskoethaeth og gereth gangskoumlr aeth betri nyacutetingu aacute skoacutelaaacuterinu Aacutefangar kjarnagreina aacute stuacutedentsproacutefsbrautum eru skilgreindir fraacute 2 thornrepi og thornviacute er skoumlrun vieth naacutemsefni grunnskoacutela minni en aacuteethur var Menntaskoacuteli Borgarfjarethar hefur lengt skoacutelaaacuterieth meeth svipuethum haeligtti og Kvennaskoacutelinn og breytt nyacutetingu thorness aacutesamt thornviacute aeth naacutemsbrautir og naacutemsmat var endurskoethaeth
Nemendur sem innritast aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir bekkjarskoacutela ljuacuteka langflestir proacutefi aacute fjoacuterum aacuterum en miethaeth vieth reynslu Kvennaskoacutelans gaeligti stoacuter hluti thorneirra lokieth naacutemi aacute thornremur aacuterum Iacute nuacuteverandi kerfi lyacutekur nuacute thornegar um fimmtungur nemenda iacute aacutefangaskoacutelum naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum
Meeth thornviacute aeth endurskoetha uppbyggingu naacutemsbrauta og naacutemstiacutema aacute oacuteliacutekum brautum maeligtti baeligta naacutemsframvindu nemenda Einnig kemur til greina aeth setja skyacuterari moumlrk um naacutemstiacutema og aldur Iacute flestum oumlethrum loumlndum er miethaeth vieth aeth foacutelk ljuacuteki naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir tiltekinn aldur Iacute Noregi veretha nemendur td aeth hafa lokieth naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir 25 aacutera aldur en eftir thornaeth
32
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Iacuteslenskir nemendur sem hefja haacuteskoacutelanaacutem hafa aeth baki fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur thorneirra er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
er naacutem thorneirra skilgreint sem fullorethinsfraeligethsla og fer thornaacute fram iacute oumlethrum stofnunum Naacutem iacute framhaldsskoacutelum iacute Danmoumlrku tekur thornrjuacute aacuter Nemendur eldri en 25 aacutera eru skilgreindir sem bdquofullorethnirldquo og thornoacutett thorneir geti aacutefram stundaeth naacutem iacute framhaldsskoacutelum velja thorneir seacuterleiethir aeligtlaethar fullorethnum nemendum Iacute Sviacutethornjoacuteeth thornurfa nemendur aeth hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela iacute siacuteethasta lagi aacuterieth sem thorneir veretha tuttugu aacutera og hafa thornaacute thornrjuacute aacuter til thorness aeth ljuacuteka naacutemi Allir eiga siacuteethan reacutett aacute naacutemi iacute fullorethinsfraeligethslustofnunum sveitarfeacutelaga
Iacute nyacutelegum uacutettektum althornjoacuteethlegra aethila aacute efnahagsshylegri stoumlethu Iacuteslands (OECD 2013 McKinsey 2012) er einatt bent aacute aeth mikill aacutevinningur vaeligri af thornviacute aeth stytta naacutemstiacutema til stuacutedentsproacutefs um eitt eetha tvouml aacuter thornannig aeth hann vaeligri sambaeligrilegur vieth oumlnnur loumlnd Er bent aacute aeth stytta megi naacutemstiacutema baeligethi iacutegrunnskoacutelum og framhaldsskoacutelum um eitt aacuter
Iacute loumlgum um grunnskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacute grunnshyskoacutela hefur ekki verieth gert raacuteeth fyrir styttingu naacutemstiacutema aacute thornviacute skoacutelastigi Fremur hefur verieth horft til sveigjanlegra skila milli grunn- og framhaldsskoacutela thornannig aeth grunnskoacutelanemar geti stytt seacuter leieth annaethhvort meeth thornviacute aeth taka framhaldsskoacutelaaacutefanga aacute meethan thorneir eru enn iacute grunnskoacutela eetha meeth thornviacute aeth innritast iacute framhaldsskoacutela beint uacuter 9 bekk aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum sem eru skilgreind iacute aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela
Um thornessar mundir er verieth aeth gera uacutettekt aacute aacutehrifum stefnunnar um skoacutela aacuten aethgreiningar aacute grunnskoacutela og seacuterfraeligethithornjoacutenustu sveitarfeacutelaga iacute leik- og grunnskoacutelum Jafnframt mun Iacutesland taka thornaacutett iacute samanburetharuacutettekt OECD aacute nyacutetingu fjaacutermagns og annarra aethfanga iacute grunnskoacutelum miethaeth vieth aacuterangur THORNessar uacutettektir munu vafalaust skila gagnlegum upplyacutesingum um stoumlethu grunnskoacutelans
Mynd 19 - Lengd skoacutelagoumlngu aacute boacutekshynaacutemsbrautum framhaldsskoacutela iacute Evroacutepu
Aldur
14 15 16 17 18 19 20
Iacutesland Noregur
Danmoumlrk
Sviacutethornjoacuteeth
Finnland
THORNyacuteskaland
Iacutetaliacutea
Eistland
Lettland
Lithaacuteen
Luacutexemborg
Buacutelgariacutea
Ungverjaland
Poacutelland
Ruacutemeniacutea
Spaacutenn
Malta
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland
Sviss
Bretland
Iacuterland
Belgiacutea
Grikkland
Frakkland
Portuacutegal
Kyacutepur
Holland
Austurriacuteki Heimild Eurydice The structshyure of the European education systems 20132014
33
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mynd 16 - Atvinnuthornaacutetttaka foacutelks aacute aldrinum 18-24 aacutera ndash miethaeth vieth fyrstaaacutersfjoacuterethung aacuter hvert
Vinna meeth skoacutela og thornaeth aeth ungt foacutelk hverfur tiacutemabundieth fraacute naacutemi til aeth stunda vinnu stuethlar ma aeth haeliggri naacutemsshyframvindu
Heimild Hagstofa Iacuteslands
80
75
70
65
60 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Mynd 17 ndash Hlutfall dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum af mannfjoumllda 16-20 aacutera
Haacutett hlutfall eldri nemenda skyacuterir aethfjoumlldi dagskoacutelanema iacute framhaldsskoacutelum er 30 haeligrri en mannfjoumlldi 16 - 20 aacutera
Heimild Hagstofa Iacuteslands
150
130
110
90
80 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
22
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacuteslendingar eru ekki einir um aeth vilja baeligta menntakerfi sitt og viacuteetha erlendis hefur skapast mikil reynsla og thornekking aacute thornroacuteun og umboacutetum aacute thornviacute sviethi THORNar hafa menn rannsakaeth menntakerfi iacute althornjoacuteethlegu samhengi og safnaeth miklum goumlgnum thornar aeth luacutetandi sem hefur gert fraeligethimoumlnnum kleift aeth bera saman hvaetha aethferethir gefast best og hvaetha thornaeligttir reynast oumlrethugastir viethureignar (UNESCOIIEP 2012)
THORNoacutett taka megi seacuter tiltekin menntakerfi til THORNjoacuteethverjar staethieth iacute thorneirri truacute aeth menntakerfi thorneirra fyrirmyndar verethur einnig aeth hafa misjafnar vaeligri meethal hinna bestu iacute heimi en niethurstoumlethur aethstaeligethur iacute huga og finna thornaacute leieth sem fellur aeth PISA syacutendu aeth aacuterangur thornyacuteskra nemenda iacute lestri menningu og stoumlethu skoacutelakerfisins iacute hverju landi var thornaacute undir meethaltali OECD riacutekja Aacuterangur thornyacuteskra Aacuteherslur eiga heldur ekki aeth vera hinar soumlmu thornegar nemenda iacute lesskilningi og oumlethrum greinum PISA reynt er aeth gera saeligmilegt menntakerfi miethlungi hefur batnaeth aeth miklum mun siacuteethan og er THORNyacuteskalandgott og thornegar menn vilja gera aacutegaeligtt menntakerfi nuacute vel yfir meethaltali OECD iacute oumlllum greinum framuacuterskarandi (McKinsey 2010)
Umbaeligtur aacute menntakerfi veretha ekki innleiddar og Iacuteslendingar geta margt af oumlethrum thornjoacuteethum laeligrt iacute byggethar aacute engu thornaeligr thornurfa traustan grundvoumlll sem thornessum efnum baeligethi thorneim sem standa iacute fremstu thornolir sliacutekar breytingar Skoacutelakerfi viacuteetha um heim roumleth iacute althornjoacuteethlegum samanburethi og einnig hinum hafa aeth miklu leyti buacuteieth vieth thornrotlaust tilraunastarf sem naacuteeth hafa aeth baeligta stoumlethu siacutena verulega Maacute thornar og thornroacuteun undanfarna aacuteratugi THORNar er Iacutesland engin nefna Asiacuteuloumlnd svo sem Singapuacuter Suethur-Koacutereu og undantekning Nuacute maacute halda thornviacute fram aeth thornaeth seacute Japan en einnig vestraelign loumlnd aacute boreth vieth Finnland merki um einlaeliggan aacutesetning yfirvalda og skoacutelafoacutelks THORNyacuteskaland Holland Poacutelland og sum fylki Kanada til umboacuteta en hitt verethur einnig aeth jaacuteta aeth thornetta Gjarna er viacutesaeth til thorness aacuterangurs sem naacuteethst hefur iacute starf hefur oft reynst sundurlaust yfirsyacutenin oacuteljoacutes Ontario-fylki iacute Kanada og verethur reynslan thornar gereth og aacuterangurinn eftir thornviacute aeth nokkru umtalsefni heacuter
Iacute leiethbeiningum UNESCO um framthornroacuteun mennta-Einnig maacute seacuterstaklega benda aacute breytingu til kerfis eru tilgreindir aacutetta lykilthornaeligttir aacuterangursriacutekra batnaethar iacute THORNyacuteskalandi thornar sem menn toacuteku til og varanlegra umboacuteta iacute menntamaacutelum Heacuter skal oacutespilltra maacutelanna eftir slaeligmar niethurstoumlethur uacuter fyrstu gereth stutt grein fyrir thorneim meeth daeligmum um PISA-koumlnnuninni aacuterieth 2000 Fram aeth thornviacute houmlfethu uacutetfaeligrslu thorneirra iacute oumlethrum loumlndum
23
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan voumlll
1 Faacute og metnaetharfull markmieth raunhaeligf vel iacutegrundueth og opinber
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og verkgreina jafnt sem liacutekamsraeligktar enda er thornaeth til skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki thorness fallieth aeth styrkja meginmarkmieth eins og laeligsi kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan Loks er mikilvaeliggt aeth muna aeth maeliglingarnar eru voumlll THORNessi markmieth aeligttu aeth hafa thornyacuteethingu fyrir gerethar til thorness aeth geta brugethist vieth ef umbaeligturnar almenning og menntakerfieth iacute heild og vera kynnt laacuteta aacute seacuter standa en ekki til thorness aeth refsa opinberlega Eins aeligttu thornau aeth vera maeliglanleg aacute viethkomandi skoacutelum einhvern haacutett svo aeth haeliggt vaeligri aeth fylgjast meeth thornviacute hvernig miethaethi og bregethast vieth THORNoacute skyldi Ontario-fylki setti seacuter tvouml maeliglanleg meginshyvarast aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute maeliglingarnar markmieth iacute umboacutetum sem hoacutefust thornar aacuterieth 2003 Aeth svo aeth thornaeligr fari ekki aeth raacuteetha foumlr td meeth thornviacute aeth 75 nemenda naeligethu aacutegaeligtisaacuterangri (e performing leggja houmlfuethaacuteherslu aacute aeth allir standist proacutef iacute staeth at high level) iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi iacute thorness aeth veita raungoacuteetha og varanlega menntun grunnskoacutelum og aeth 85 nemenda uacutetskrifuethust Ljoacutemandi aacuterangur aacute proacutefi er liacutetils virethi einn og seacuter uacuter framhaldsskoacutela (e high school) aacute tilsettum ef hann er ekki iacute goacuteethu samraeligmi vieth thornaeth sem aacute tiacutema Fyrra markmiethieth er maeliglt meeth samraeligmdum undan fer og eftir raunverulega haeligfni nemenda proacutefum iacute 3 og 6 bekk en hieth siacuteethara meeth uacutetskriftarshyog fjoumllbreytilega kennslu iacute samraeligmi vieth thornarfir og toumllum THORNraacutett fyrir aeth meginaacuteherslan vaeligri loumlgeth aacute aacutehuga nemendanna lestur og staeligrethfraeligethi var einnig loumlgeth aukin aacutehersla
aacute heilbrigethi og listir Nokkur haeligtta er aacute aeth thornegar til kastanna kemur einskorethist aacuteherslur skoacutela um of vieth thornessi faacuteu meginmarkmieth og aeth aethrir thornaeligttir skoacutelastarfs geti orethieth uacutet undan THORNviacute aeligtti aacutefram aeth leggja raeligkt vieth breidd iacute naacutemsframboethi td aacute sviethi list- og
2 Uppbyggilegar umbaeligtur fyrir alla iacute oumlllum skoacutelum
THORNegar raacuteethist er iacute nauethsynlegar umbaeligtur gaeligtir Jaacutekvaeligethni og hvatning uacutetilokar hins vegar ekki oft tilhneigingar til aeth gera thornaeth aacute neikvaeligethum gagnryacuteni Alltaf maacute gera betur og menntakerfieth forsendum skoacutelar kennarar og nemendur standi og einstakir skoacutelar aeligttu aeth meta aacutebendingar um sig illa og thornviacute neyethist stjoacuternvoumlld til thorness aeth griacutepa thornaeth sem betur maacute fara Einnig thornarf aeth gaeligta thorness iacute taumana Reynslan syacutenir aeth raunverulegum aeth umbaeligturnar taki til allra en verethi ekki aetheins iacute umboacutetum verethur ekki komieth aacute meeth miethstyacuterethum thorneim skoacutelum sem verr standa Iacute oumlllum skoacutelum eru breytingum eetha beinum fyrirmaeliglum aeth ofan Setja nemendur sem geta gert betur og leggja thornarf kapp aeligtti fram umboacutetaaacuteaeligtlun fyrir menntakerfieth og aacute aeth munur iacute frammistoumlethu verethi sem minnstur innleietha aacute thornann haacutett aeth skoacutelafoacutelk sjaacutei seacuter hag iacute henni hvort sem er milli kynja landsvaeligetha eetha uppruna og vilji vinna aeth framgangi hennar innan hvers skoacutela Ella kunna bestu aacuteform aeth veretha aeth engu
24
3 Uppbygging getu til breytinga
Til thorness aeth naacute fram breytingum thornarf thornekkingu og haeligfni fjaacutermagn og stuethning og einnig staethfastan vilja Til thorness aeth umbaeligtur naacuteist fram iacute hverjum skoacutela thornarf getan til sliacutekra breytinga aeth vera fyrir hendi innan thorneirra Hana getur thornurft aeth byggja upp samhlietha undirbuacuteningi aeth hinum eiginlegumarkmiethum
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter THORNviacute er auethvitaeth ekki thornannig farieth sjaacutelf stefnubreytingin leiethir ekki til framfara heldur hvernig tekst aeth vinna uacuter henni Efla thornarf aacutehuga getu og aacutebyrgethartilfinningu thorneirra sem iacute skoacutelum starfa til aeth naacute tilsettum aacuterangri THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth hvetja aacutefram til goacuteethra verka og veita stuethning Aetheins thornannig er haeliggt aeth gera kroumlfu um aacuterangur
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter
THORNaeth er lykilatriethi aeth kennarar faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra aeth vinna aeth umboacutetum aacute siacutenum heimavelli Sliacutek kunnaacutetta er margslungin og thornviacute thornarf uppbygging hennar aeth vera fjoumllbreytileg um leieth og stuethlaeth er aeth thornviacute aeth foacutelk laeligri hvaeth af oumlethru baeligethi innan skoacutela og meeth samvinnu milli skoacutela Starfsthornroacuteun iacute skoacutelakerfinu aeligtti aeth miethast vieth thornaeth aacuten thorness thornoacute aeth missa sjoacutenar aacute meginmarkmiethinu sem er aeligvinlega aeth naacute fram jaacutekvaeligethum breytingum hjaacute nemendum og betri aacuterangri thorneirra
Iacute breytingastarfinu iacute Ontario var mikil aacutehersla loumlgeth aacute aeth byggja upp thornekkingu og haeligfni iacute menntakerfinu og viacuteethtaeligkur stuethningur veittur vieth aeth baeligta kennslu meeth td starfsthornroacuteun kennara mati og leiethbeiningum vieth aacuteaeligtlanagereth og baeligttu naacutemsefni Komieth var aacute samstarfi milli skoacutela og fraeligethsluumdaeligma og samtoumlk kennara og skoacutelastjoacuternenda toacuteku thornar virkan thornaacutett
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
25
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast
4 Viacuteethtaeligkt samstarf innan menntakerfisins undir styrkri forystu
Til aeth naacute fram varanlegum umboacutetum skiptir maacuteli aeth foacutelk um menntakerfieth thornvert og endilangt seacute samstiga um thornaeligr Mikilvaeliggt er aeth viacuteethtaeligk eining riacuteki um umboacutetaaacuteaeligtlanirnar innleiethingu thorneirra og framkvaeligmd thornoacute svo aeth skoethanir kunni aeth vera skiptar um leiethirnar THORNannig thornarf oumlfluga talsmenn breytinganna innan sem utan skoacutelakerfisins THORNaeth er hvorki einfalt neacute fljoacutetlegt aeth afla aacuteformunum sliacuteks stuethnings iacute thornjoacuteethfeacutelaginu en thornaeth er braacuteethnauethsynlegt
Stjoacuternvoumlld thornurfa ljoacuteslega aeth hafa forystu iacute umboacutetastarfinu og stilla saman margviacuteslega strengi Jafnframt er nauethsynlegt aeth leita leiethtoga meethal kennara stjoacuternenda sveitarstjoacuternarmanna samtaka kennara nemenda og foreldra til aeth fylgja thornviacute eftir Stuethla thornarf aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett iacute umboacutetastarfinu
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast Aacuteaeligtlanir geta ekki komieth iacute staeth aethgeretha Meeth thornviacute aeth byggja markvisst upp forystu um umboacutetastarfieth er baeligethi stuethlaeth aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett og aeth thornaeth reynist langvinnt
Umboacutetamoumlnnum haeligttir oft til aeth truacutea thornviacute aeth allir hljoacuteti aeth vera sama sinnis og thorneir Sliacutekt er auethvitaeth ekki raunin foacutelk hefur misjoumlfn viethhorf og skilning aacute hlutunum Sameiginleg framtiacuteetharsyacuten sprettur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur thornarf aeth vinna aeth henni THORNviacute thornurfa stjoacuternvoumlld aeth eiga virk samskipti vieth alla thornaacute sem hlut eiga aeth maacuteli og gefa thorneim kost aacute aeth koma sjoacutenarmiethum siacutenum aacute framfaeligri Ekki er siacuteethur
mikilvaeliggt aeth naacute til almennings meeth upplyacutesingum um umboacutetaaacuteform faacute reglulega fram opinbera umraeligethu og viethhalda almennri saacutett um thornau
Sliacutek samskipti mega hvorki vera spuni neacute einhlietha aacutevarp hins opinbera heldur aeligttu thornau aeth snuacuteast um aeth draga fram oacuteliacutek sjoacutenarmieth og taka tillit til thorneirra Laeligra af thornviacute sem vel maeliglist fyrir og hvaeth thornykir ekki skila aacuterangri Reglulega (og eftir thornviacute sem tilefni gefast til) aeligtti svo aeth uacutetbuacutea og koma aacute framfaeligri upplyacutesingum til fjoumllmiethla og almennings THORNaeligr eiga ekki aetheins aeth luacuteta aeth umboacutetaaacuteaeligtluninniheldur einnig aeth oumlethrum thornaacutettum menntakerfisins thornannig maacute koma iacute veg fyrir aeth thorneir seacuteu vanraeligktir thornoacute aacuteherslan seacute aacute umbaeligturnar
Ekki maacute gleyma aethkomu kennara og samtaka thorneirra Umboacutetum iacute menntakerfinu verethur ekki komieth aacute nema meeth goacuteethum kennurum og er stuethningur thorneirra mikils virethi Maacuteli skiptir aeth goacuteethum kennurum bjoacuteethist goacuteeth laun og viethunandi starfsskilyrethi en jafnframt thornarf kennarasteacutettin aeth vera oumlflug iacute siacutenu fagi og njoacuteta trausts iacute samfeacutelaginu
Til thorness aeth naacute samstoumlethu um framgang umboacuteta var iacute Ontario settur aacute foacutet samraacuteethsvettvangur undir stjoacutern menntamaacutelaraacuteethherra sem helstu samstarfsaethilar aacutettu aethild aeth Aacuteethur en raacuteethist var iacute umbaeligturnar hafethi skorist iacute odda milli stjoacuternvalda og kennara en meeth thornviacute aeth leggja mikla raeligkt vieth samstarfieth og fela samtoumlkum kennara framkvaeligmd aacute tilteknum thornaacutettum umboacutetanna naacuteethist aeth endurvinna traust milli aethila Einnig var loumlgeth houmlfuethaacutehersla aacute aeth miethla upplyacutesingum um framgang umboacutetanna til almennings og koma aacute samstarfi vieth nemendur og foreldra
26
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim
5 Laeligrdoacutemar af nyacuteskoumlpun rannsoacuteknum og goumlgnum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim Sliacutek thornekking er grunnur goacuteethra breytinga og nyacutebreytni Samt er thornaeth svo aeth fjoumllmoumlrg thornroacuteunarverkefni hafa ekki verieth grundvoumlllueth aacute traustri thornekkingu hvorki um thornaeth sem fyrir er neacute hvaeth best hefur reynst annars staethar Eins er of sjaldan lagt mat aacute aacuterangurinn THORNraacutett fyrir aeth thornekking aacute umboacutetum iacute menntun hafi aukist hefur oft minna orethieth uacuter hagnyacutetingu hennar Iacute thornviacute samhengi skiptir td maacuteli aeth kennarasteacutettin nyacuteti seacuter rannsoacuteknir og afrakstur sprotaverkefna til aeth baeligta kennslu
Leggja aeligtti aukna aacuteherslu aacute aeth nyacuteta rannsoacuteknir og vel heppnaeth thornroacuteunarstarf til aeth breyta aacuteherslum iacute skoacutelastarfi Eins maacute nyacuteta betur goumlgn um naacutemsaacuterangur nemenda Ekki til thorness aeth refsa skoacutelum eetha daeligma nemendur heldur til thorness aeth vinna uacuter thorneim og nyacuteta til uacuterboacuteta thornar sem skoacuterinn kreppir THORNaeth aacute til daeligmis vieth um niethurstoumlethur skimunarproacutefa samraeligmdra proacutefa eetha niethurstoumlethur PISA
Til thorness aeth skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld taki aacutebyrgeth aacute aacuterangri nemenda er lagt til aeth fylgst seacute meeth
gt framvindu miethaeth vieth eigin getu og markmieth gt samanburethi vieth aethra skoacutela og sveitarfeacuteloumlg gt frammistoumlethu miethaeth vieth thornaeth sem best gerist
heima og erlendis
Siacuteethast en ekki siacutest aeligttu skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld aeth gefa thornviacute seacuterstakan gaum hvernig stuethla megi aeth thornviacute aeth fleiri nemendur naacutei viethunandi aacuterangri
Iacute oumlethrum loumlndum hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute aeth byggja upp goacuteeth upplyacutesingakerfi um nemendur en einnig leitast vieth aeth koma aacute samstarfi skoacutela og thorneirra sem stunda menntarannsoacuteknir
6 Aacutehersla aacute lykilaethgerethir aacuten thorness aeth thornaeth komi niethur aacute oumlethrum thornaacutettum
Reynslan syacutenir aeth til lengdar er mjoumlg erfitt aetheinbeita seacuter aeth afmoumlrkuethum lykilmarkmiethumhvort heldur horft er til einstakra skoacutela eetha menntakerfisins iacute heild THORNraacutett fyrir goacuteethan aacutesetning getur margt dreift huganum aacute langri leieth reglulega er skipt um poacutelitiacuteska forystu og samfeacutelagieth getur tekieth verulegum breytingum THORNviacute er mikilvaeliggt
aeth reyna aeth sjaacute fyrir hvaeth geti helst orethieth til aeth trufla thornaeth aeth menn haldi markaethri stefnu og gera raacuteethstafanir til aeth koma iacute veg fyrir aeth lykilstjoacuternendur missi sjoacutenar aacute henni Um leieth aeligtti aeth vera til farvegur fyrir aethra thornaeligtti skoacutelastarfsins og thornaeth sem ber aeth houmlndum svo aeth thornviacute megi sinna eins og thornoumlrf krefur
27
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu
7 Betri nyacuteting fjaacutermuna iacute menntakerfinu
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum vekja aacute thorneim athygli og skapa hvata en thorneim thornarf aeth verja af kostgaeligfni thornar sem thornoumlrf er aacute Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu Sem
8 Vandaeth til innleiethingar umboacuteta
Innleiething aethgeretha til aeth naacute settum markmiethumer oft vandasoumlm Huacuten maacute ekki vera oacutesveigjanleg framkvaeligmdaacuteaeligtlun heldur thornarf aeth taka tillit til aethstaeligethna og nauethsynlegra breytinga
Tveir thornaeligttir innleiethingarinnar eru seacuterstaklega mikilvaeliggir annars vegar almennur stuethningshyur vieth hana og hins vegar moumlguleikar menntashymaacutelayfirvalda til aeth veita henni forystu og styethja vieth hana Yfirleitt er sjoacutenum ekki beint naeliggjanlega aeth thornessum thornaacutettum
Stefnumoacutetunin sjaacutelf meeth viacuteethtaeligku samraacuteethi getur tekieth langan tiacutema en eftirfylgnin er oft takmoumlrkueth Til thorness aeth innleietha breytingar iacute menntakerfi thornurfa thorneir sem vinna aeth thornviacute verkefni aeth faacute goacuteethan stuethning THORNetta hefur viacuteetha verieth leyst meeth thornviacute aeth raacuteetha raacuteethgjafa og verkefnisstjoacutera og soumlmuleiethis meeth thornviacute aeth auka samstarf milli aethila kennara skoacutelastjoacuternenda og fraeligethsluyfirvalda
daeligmi um aacuteherslur af thornviacute taginu maacute nefna aukinn beinan stuethning vieth naacutem og kennslu og aeth komieth seacute aacute fjaacuterhagslegri umbun fyrir aacuterangur THORNannig er iacute sumum loumlndum miethaeth vieth aeth skoacutelar sem sinna nemendum meeth miklar thornarfir geti umbunaeth kennurum thorneirra seacuterstaklega og raacuteethieth til siacuten reynslumeiri kennara
Meeth thornviacute aeth vinna aeth umboacutetum meeth thornessum haeligtti toacutekst menntamaacutelayfirvoumlldum iacute Ontario aeth naacute verulegum aacuterangri aacute aacuterunum 2003-2009 THORNar voru sett markmieth um aeth 75 nemenda iacute 3 og 6 bekk grunnskoacutela aeligttu aeth naacute haacuteu stigi iacute lesskilningi og staeligrethfraeligethilaeligsi og aeth 85 framhaldsskoacutelanema brautskraacuteethust aacute tilskildum tiacutema Meeth samstilltu aacutetaki toacutekst aacute thornessum sex aacuterum aeth fjoumllga thorneim sem naacuteethu laacutegmarksviethmiethum iacute lestri ritun og laeligsi aacutestaeligrethfraeligethi uacuter 54 iacute 67 Aacute soumlmu aacuterum joacutekst hlutshyfall thorneirra sem luku framhaldsskoacutela uacuter 67 iacute 79
Heacuter hefur verieth stiklaeth aacute stoacuteru um thornaeligr aacuteherslur sem unnieth hefur verieth aeth iacute Ontario og viacuteethar thornar sem goacuteethur aacuterangur hefur naacuteethst iacute menntamaacutelum
Verethur nuacute vikieth aeth tilloumlgum um hvernig koma megi aacute umboacutetum heacuter aacute landi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
28
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Ef tekieth er mieth af reynslu annarra thornjoacuteetha er margt sem bendir til thorness aeth meeth skipulegum langtiacutemaaethgerethum verethi unnt aeth baeligta stoumlethu iacuteslensks menntakerfis
Smaeligeth landsins gerir thornaeth auethveldara aeth naacute Heacuter er lagt til aeth farieth verethi aeth reynslu annarra oumlllum hlutaetheigandi saman um sameiginleg thornjoacuteetha og sett faacute og skyacuter markmieth yacutett undir jaacutekvaeligeth markmieth og stilla saman strengi en innri viethhorf og getu til breytinga Jafnframt verethi haft styrkur menntakerfisins og nuacutetiacutemalegir innviethir viacuteethtaeligkt samstarf og stuethlaeth aeth thornviacute aeth forysta samfeacutelagsins auka einnig liacutekur aacute aeth sami aacuterangur um umbaeligturnar verethi oacuteskorueth Siacuteethast en ekki siacutest naacuteist vieth aeth mennta ungt foacutelk heacuter aacute landi og thornar verethi loumlgeth aacutehersla aacute rannsoacuteknir thornekkingarmiethlun og sem best tekst til erlendis stuethning vieth skoacutelastarf
Markmieth um lestur Hlutfall thorneirra sem naacute grunnviethmiethum (2 stig) iacute lesskilningi PISA fari uacuter 79 (2012) iacute 90 2018
Mikilvaeliggt er aeth skapa jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs og aeth allir geti naacuteeth aacuterangri iacute lestri Iacute thornviacute felst aeth ungt foacutelk seacute hvatt til aeth lesa fjoumllbreytilegt efni baeligethi heima og iacute skoacutela THORNaeth felur einnig iacute seacuter aeth thorneir sem annast lestrarkennslu beri aacutebyrgeth aacute aeth allir nemendur hafi vieth lok grunnskoacutela oumlethlast aacutekveethna grundvallarfaeligrni iacute lestri og lesskilningi THORNaeth aacute vieth um kennara og annaeth starfsfoacutelk skoacutela foreldra og skoacutelanefndir sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld menntamaacutela Um leieth er nauethsynlegt aeth innan menntakerfisins seacute haeliggt aeth koma til moacutets vieth misjafnar thornarfir nemenda og aeth rannsakaeth verethi meeth kerfisbundnum haeligtti hvaetha aethferethir skila bestum aacuterangri
Iacute skyacuterslu um lestrarkennslu iacute Evroacutepu er fjallaeth um thornaeth sem maacuteli skiptir til aeth baeligta lestur oglesskilning Oacutetalmargt utan skoacutela og innan hefur aacutehrif aacute lestur en aacute grundvelli althornjoacuteethlegra rannsoacutekna og samanburethar milli landa maacute greina mikilvaeliggustu thornaeligttina (Eurydice 2011)
Grunn aeth lestrarnaacutemi thornarf aeth leggja thornegar iacute leikskoacutela meeth skipulegri maacuteloumlrvun markvissum lestri fyrir boumlrnin umraeligethum um thornaeth sem lesieth er og meeth thornviacute aeth yacuteta undir aacutehuga aacute lestri Iacute grunnskoacutela
liggi fyrir skilgreind viethmieth sem komi skyacutert fram iacute aethalnaacutemskraacute eetha meeth oumlethrum haeligtti um lestrarhaeligfni og hvernig huacuten er dyacutepkueth jafnt og thorneacutett fram aacute unglingastig meeth fjoumllbreyttum haeligtti
Ekkert eykur faeligrni iacute lestri eins og thornaeth aeth lesa Eftir thornviacute sem nemendur lesa meira og fjoumllbreyttara efni eykst skilningur thorneirra og loumlngun til aeth lesa meira THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth fjoumllbreytt naacutemsefni seacute nyacutett vieth kennslu ss dagbloumleth tiacutemarit skaacuteldsoumlgur fraeligethirit og rafraelignn texti Ekki maacute heldur gleyma aeth heimilin gegna lykilhlutverki Mikilvaeliggt er aeth foreldrar lesi fyrir boumlrn en ekki siacuteethur aeth thorneir hvetji thornau til aeth lesa sjaacutelf og hjaacutelpi thorneim vieth thornaeth og seacuteugoacuteethar fyrirmyndir
Almenn hvatning um aeth foacutelk lesi meira er goacuteethra gjalda vereth Sliacutekt houmlfethar thornoacute fremur til thorneirra sem eru vel laeligsir en siacuteethur til hinna sem er stirt um lestur eetha hafa liacutetinn aacutehuga THORNaacute skiptir maacuteli aeth nyacuteta rafraelignt efni og nyacutemiethla og fjoumllbreytta framsetningu efnis sem houmlfethar frekar til yngri kynsloacuteethanna
Mikilvaeliggt er aeth greina moumlgulegan lestrarvanda barna snemma thornviacute aeth thorneim mun auethveldara
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
29
Heimild OECD Education at a Glance 2013
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute 1-7 bekk grunnskoacutela er hlutfall moacuteethurshymaacutelskennslu aacute Iacuteslandi mun laeliggra en iacute samanshyburetharloumlndum
verethur aeth vinda ofan af honum meeth seacutertaeligkum kennsluaethferethum og thornjaacutelfun THORNegar aacute leikskoacutelastigi er haeliggt aeth sjaacute viacutesbendingar um hugsanlegalestrarerfiethleika siacuteethar meir og um aeth gera aeth nyacuteta tiacutemann til thorness aeth afstyacutera thorneim meeth thornviacute aeth leggja raeligkt vieth hljoacuteethkerfisvitund nemenda
Iacutehlutun vegna lestraroumlrethugleika er oft oacutemarkviss Niethurstoumlethur PIRLS-koumlnnunar aacute lestri (2006) leiddu iacute ljoacutes aeth 44 nemenda iacute Evroacutepuloumlndum aacutettu kost aacute stuethningi aethstoetharfoacutelks vegna lestrarvanda en hins vegar aacutettu aetheins 25 nemenda kost aacute thornjoacutenustu seacuterfraeligethings iacute lestri Oft er loumlng bieth eftir thornjoacutenustu seacuterfraeligethings svo sem vegna maacutelroumlskunar en skjoacutet viethbroumlgeth vieth sliacutekum vanda skipta miklu maacuteli Meeth thornviacute aeth betrumbaeligta kunnaacutettu kennara til aeth greina og bregethast vieth lestrarvanda maacute naacute miklum aacuterangri THORNar geta skyacuter viethmieth um lestrarfaeligrni aacute hverju naacutemsstigi hjaacutelpaeth
Til thorness aeth baeligta lestrarfaeligrni og skilning unglinga aacute floacuteknari og seacuterhaeligfethari texta er mikilvaeliggt aeth thornjaacutelfa lesturinn iacute yacutemsum naacutemsgreinum Margt bendir aacute hinn boacuteginn til thorness aeth kennarar seacuteu mjoumlg misvel undir thornaeth buacutenir og thornviacute thornarf aeth stilla saman strengi iacute skoacutelum hvaeth thornennan thornaacutett varethar allt fraacute upphafi til loka grunnskoacutela
THORNegar horft er til kennslustunda iacute grunnskoacutelum er hlutfall moacuteethurmaacutelskennslu af heildinni mun laeliggra heacuter en iacute naacutegrannaloumlndunum Iacute nyacuterri aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela var hlutur iacuteslenskushykennslu nokkueth aukinn en thornraacutett fyrir thornaeth er huacuten hlutfallslega mun minni en moacuteethurmaacutelskennsla iacute samanburetharloumlndum
Mynd 18 - Moacuteethurmaacutelskennsla sem hlutfall af heildarkennslustundafjoumllda aacuteIacuteslandi og iacute samanburetharloumlndum 2011
35
30
25
20
15
10
5
0 Danmoumlrk Finnland Noregur ESBIacutesland
30
Moumlgulegar aethgerethir
1 Hlutur moacuteethurmaacutelskennslu iacute viethmiethunarshystundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela verethi aukinn
2 Sett verethi viethmieth um laacutegmarkshaeligfni iacute lestri aacute tilteknum stigum grunnskoacutelans thornmt lestrarhraetha lesskilning orethaforetha og ritfaeligrni iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacute
3 Reglubundnar maeliglingar aacute lesskilningi verethi samhaeligfethar meeth greinandi proacutefum allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela og niethurstoumlethurnar nyacutettar aacute markvissan haacutett Loumlgbundin samraeligmd koumlnnunarproacutef verethi nyacutett iacute sama skyni svo og laeligsisproacutef iacute framhaldsskoacutelum
4 Nemendur af erlendum uppruna njoacuteti seacuterstaks stuethnings meeth thornaeth fyrir augum aeth thorneir naacuteisoumlmu faeligrni iacute lesskilningi og aethrir nemendur
5 Hver leikskoacuteli og grunnskoacuteli geti brugethist jafnoacuteethum vieth viacutesbendingum um lestrarvanda einstakra nemenda Kennarar faacutei thornjaacutelfun og stuethning til thorness aeth bregethast vieth
6 Allir leikshy og grunnskoacutelar setji seacuter laeligsisstefnu iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacuter og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga
7 Yacutett verethi undir jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs iacute thornjoacuteethshyfeacutelaginu og nemendur hvattir til aeth lesa seacuter til aacutenaeliggju utan skoacutela
8 Foreldrar verethi virkjaethir til aeth vekja aacutehuga aacute lestri og styethja vieth lestrarnaacutem barna sinna
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
31
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Markmieth um naacutemsframvindu Hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi aacute tilskildum tiacutema fari uacuter 44 (2011) iacute 60 2018
Til aeth naacute thornessu markmiethi er lagt til aeth aacutehersla verethi loumlgeth aacute thornrjaacute thornaeligtti
gt Endurskipulagning naacutemstiacutema gt Aethgerethir gegn brotthvarfi gt Betri starfsmenntun
Endurskipulagning naacutemstiacutema
Iacutesland sker sig uacuter oumlethrum loumlndum thornegar kemur aeth lengd naacutems fram aeth haacuteskoacutela (sjaacute mynd 19) Aetheins um 44 thorneirra sem hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela uacutetskrifast um tviacutetugt eftir fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur nemenda sem hefja haacuteskoacutelanaacutem heacuter aacute landi er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
THORNaeth hversu faacuteir ljuacuteka framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema og hve naacutemsframvindan er misjoumlfn eftir naacutemsbrautum gefur til kynna aeth endurskoetha thornurfi naacutemsskipulag iacute framhaldsskoacutelum og thornar meeth lengd naacutemstiacutema og uppbyggingu naacutemsbrauta ekki siacutest iacute starfsmenntun
Meeth thornviacute aeth endurskipuleggja naacutemstiacutema iacute framshyhaldsskoacutelum og taka aukieth tillit til mismunandi thornarfa yacutemissa nemendahoacutepa maacute stuethla aeth thornviacute aeth fleiri ljuacuteki naacutemi aacute skilgreindum tiacutema Naacutemsferill nemenda iacute framhaldsskoacutela er mislangur baeligethi eftir thornviacute aacute hvaetha naacutemsbraut thorneir innritast og hvort thorneir hefja naacutem iacute bekkjar- eetha aacutefangaskoacutela Auk thorness koma nemendur misvel undirbuacutenir uacuter grunnskoacutela og sumir framhaldsskoacutelar velja nemendur inn eftir einkunnum iacute boacuteklegum greinum aacute meethan aethrir taka vieth oumlllum umsaeligkjendum
Meethalnaacutemstiacutemi thorneirra sem innritast aacute stuacutedentsshynaacutemsbrautir er iacute nokkueth foumlstum skorethum og aeth jafnaethi fjoumlgur aacuter hjaacute flestum Iacute aacutefangakerfinu er
meiri sveigjanleiki meeth naacutemslok Athygli vekur aeth 22 luku naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum iacute aacutefangaskoacutelum en sambaeligrilegt hlutfall var einungis 05 iacute bekkjarskoacutelum Iacute thorneim framhaldsskoacutelum thornar sem reynsla er fengin af thornriggja aacutera naacutemsbrautum hefur staeligrstur hluti nemenda kosieth aeth ljuacuteka naacutemi aacute thornremur aacuterum eetha 70 iacute Kvennaskoacutelanum og 57 iacute Menntaskoacutela Borgarfjarethar
Iacute Kvennaskoacutelanum byacuteethst nemendum hefethbundieth boacuteknaacutem til stuacutedentsproacutefs aacutesamt almennri braut Nemendum gefst kostur aacute aeth ljuacuteka naacutemi aacute 3 3frac12 eetha 4 aacuterum Samhlietha styttingu naacutemstiacutemavoru nyacutejar naacutemsbrautir settar aacute foacutet naacutemsmat var endurskoethaeth og gereth gangskoumlr aeth betri nyacutetingu aacute skoacutelaaacuterinu Aacutefangar kjarnagreina aacute stuacutedentsproacutefsbrautum eru skilgreindir fraacute 2 thornrepi og thornviacute er skoumlrun vieth naacutemsefni grunnskoacutela minni en aacuteethur var Menntaskoacuteli Borgarfjarethar hefur lengt skoacutelaaacuterieth meeth svipuethum haeligtti og Kvennaskoacutelinn og breytt nyacutetingu thorness aacutesamt thornviacute aeth naacutemsbrautir og naacutemsmat var endurskoethaeth
Nemendur sem innritast aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir bekkjarskoacutela ljuacuteka langflestir proacutefi aacute fjoacuterum aacuterum en miethaeth vieth reynslu Kvennaskoacutelans gaeligti stoacuter hluti thorneirra lokieth naacutemi aacute thornremur aacuterum Iacute nuacuteverandi kerfi lyacutekur nuacute thornegar um fimmtungur nemenda iacute aacutefangaskoacutelum naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum
Meeth thornviacute aeth endurskoetha uppbyggingu naacutemsbrauta og naacutemstiacutema aacute oacuteliacutekum brautum maeligtti baeligta naacutemsframvindu nemenda Einnig kemur til greina aeth setja skyacuterari moumlrk um naacutemstiacutema og aldur Iacute flestum oumlethrum loumlndum er miethaeth vieth aeth foacutelk ljuacuteki naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir tiltekinn aldur Iacute Noregi veretha nemendur td aeth hafa lokieth naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir 25 aacutera aldur en eftir thornaeth
32
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Iacuteslenskir nemendur sem hefja haacuteskoacutelanaacutem hafa aeth baki fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur thorneirra er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
er naacutem thorneirra skilgreint sem fullorethinsfraeligethsla og fer thornaacute fram iacute oumlethrum stofnunum Naacutem iacute framhaldsskoacutelum iacute Danmoumlrku tekur thornrjuacute aacuter Nemendur eldri en 25 aacutera eru skilgreindir sem bdquofullorethnirldquo og thornoacutett thorneir geti aacutefram stundaeth naacutem iacute framhaldsskoacutelum velja thorneir seacuterleiethir aeligtlaethar fullorethnum nemendum Iacute Sviacutethornjoacuteeth thornurfa nemendur aeth hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela iacute siacuteethasta lagi aacuterieth sem thorneir veretha tuttugu aacutera og hafa thornaacute thornrjuacute aacuter til thorness aeth ljuacuteka naacutemi Allir eiga siacuteethan reacutett aacute naacutemi iacute fullorethinsfraeligethslustofnunum sveitarfeacutelaga
Iacute nyacutelegum uacutettektum althornjoacuteethlegra aethila aacute efnahagsshylegri stoumlethu Iacuteslands (OECD 2013 McKinsey 2012) er einatt bent aacute aeth mikill aacutevinningur vaeligri af thornviacute aeth stytta naacutemstiacutema til stuacutedentsproacutefs um eitt eetha tvouml aacuter thornannig aeth hann vaeligri sambaeligrilegur vieth oumlnnur loumlnd Er bent aacute aeth stytta megi naacutemstiacutema baeligethi iacutegrunnskoacutelum og framhaldsskoacutelum um eitt aacuter
Iacute loumlgum um grunnskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacute grunnshyskoacutela hefur ekki verieth gert raacuteeth fyrir styttingu naacutemstiacutema aacute thornviacute skoacutelastigi Fremur hefur verieth horft til sveigjanlegra skila milli grunn- og framhaldsskoacutela thornannig aeth grunnskoacutelanemar geti stytt seacuter leieth annaethhvort meeth thornviacute aeth taka framhaldsskoacutelaaacutefanga aacute meethan thorneir eru enn iacute grunnskoacutela eetha meeth thornviacute aeth innritast iacute framhaldsskoacutela beint uacuter 9 bekk aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum sem eru skilgreind iacute aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela
Um thornessar mundir er verieth aeth gera uacutettekt aacute aacutehrifum stefnunnar um skoacutela aacuten aethgreiningar aacute grunnskoacutela og seacuterfraeligethithornjoacutenustu sveitarfeacutelaga iacute leik- og grunnskoacutelum Jafnframt mun Iacutesland taka thornaacutett iacute samanburetharuacutettekt OECD aacute nyacutetingu fjaacutermagns og annarra aethfanga iacute grunnskoacutelum miethaeth vieth aacuterangur THORNessar uacutettektir munu vafalaust skila gagnlegum upplyacutesingum um stoumlethu grunnskoacutelans
Mynd 19 - Lengd skoacutelagoumlngu aacute boacutekshynaacutemsbrautum framhaldsskoacutela iacute Evroacutepu
Aldur
14 15 16 17 18 19 20
Iacutesland Noregur
Danmoumlrk
Sviacutethornjoacuteeth
Finnland
THORNyacuteskaland
Iacutetaliacutea
Eistland
Lettland
Lithaacuteen
Luacutexemborg
Buacutelgariacutea
Ungverjaland
Poacutelland
Ruacutemeniacutea
Spaacutenn
Malta
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland
Sviss
Bretland
Iacuterland
Belgiacutea
Grikkland
Frakkland
Portuacutegal
Kyacutepur
Holland
Austurriacuteki Heimild Eurydice The structshyure of the European education systems 20132014
33
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacuteslendingar eru ekki einir um aeth vilja baeligta menntakerfi sitt og viacuteetha erlendis hefur skapast mikil reynsla og thornekking aacute thornroacuteun og umboacutetum aacute thornviacute sviethi THORNar hafa menn rannsakaeth menntakerfi iacute althornjoacuteethlegu samhengi og safnaeth miklum goumlgnum thornar aeth luacutetandi sem hefur gert fraeligethimoumlnnum kleift aeth bera saman hvaetha aethferethir gefast best og hvaetha thornaeligttir reynast oumlrethugastir viethureignar (UNESCOIIEP 2012)
THORNoacutett taka megi seacuter tiltekin menntakerfi til THORNjoacuteethverjar staethieth iacute thorneirri truacute aeth menntakerfi thorneirra fyrirmyndar verethur einnig aeth hafa misjafnar vaeligri meethal hinna bestu iacute heimi en niethurstoumlethur aethstaeligethur iacute huga og finna thornaacute leieth sem fellur aeth PISA syacutendu aeth aacuterangur thornyacuteskra nemenda iacute lestri menningu og stoumlethu skoacutelakerfisins iacute hverju landi var thornaacute undir meethaltali OECD riacutekja Aacuterangur thornyacuteskra Aacuteherslur eiga heldur ekki aeth vera hinar soumlmu thornegar nemenda iacute lesskilningi og oumlethrum greinum PISA reynt er aeth gera saeligmilegt menntakerfi miethlungi hefur batnaeth aeth miklum mun siacuteethan og er THORNyacuteskalandgott og thornegar menn vilja gera aacutegaeligtt menntakerfi nuacute vel yfir meethaltali OECD iacute oumlllum greinum framuacuterskarandi (McKinsey 2010)
Umbaeligtur aacute menntakerfi veretha ekki innleiddar og Iacuteslendingar geta margt af oumlethrum thornjoacuteethum laeligrt iacute byggethar aacute engu thornaeligr thornurfa traustan grundvoumlll sem thornessum efnum baeligethi thorneim sem standa iacute fremstu thornolir sliacutekar breytingar Skoacutelakerfi viacuteetha um heim roumleth iacute althornjoacuteethlegum samanburethi og einnig hinum hafa aeth miklu leyti buacuteieth vieth thornrotlaust tilraunastarf sem naacuteeth hafa aeth baeligta stoumlethu siacutena verulega Maacute thornar og thornroacuteun undanfarna aacuteratugi THORNar er Iacutesland engin nefna Asiacuteuloumlnd svo sem Singapuacuter Suethur-Koacutereu og undantekning Nuacute maacute halda thornviacute fram aeth thornaeth seacute Japan en einnig vestraelign loumlnd aacute boreth vieth Finnland merki um einlaeliggan aacutesetning yfirvalda og skoacutelafoacutelks THORNyacuteskaland Holland Poacutelland og sum fylki Kanada til umboacuteta en hitt verethur einnig aeth jaacuteta aeth thornetta Gjarna er viacutesaeth til thorness aacuterangurs sem naacuteethst hefur iacute starf hefur oft reynst sundurlaust yfirsyacutenin oacuteljoacutes Ontario-fylki iacute Kanada og verethur reynslan thornar gereth og aacuterangurinn eftir thornviacute aeth nokkru umtalsefni heacuter
Iacute leiethbeiningum UNESCO um framthornroacuteun mennta-Einnig maacute seacuterstaklega benda aacute breytingu til kerfis eru tilgreindir aacutetta lykilthornaeligttir aacuterangursriacutekra batnaethar iacute THORNyacuteskalandi thornar sem menn toacuteku til og varanlegra umboacuteta iacute menntamaacutelum Heacuter skal oacutespilltra maacutelanna eftir slaeligmar niethurstoumlethur uacuter fyrstu gereth stutt grein fyrir thorneim meeth daeligmum um PISA-koumlnnuninni aacuterieth 2000 Fram aeth thornviacute houmlfethu uacutetfaeligrslu thorneirra iacute oumlethrum loumlndum
23
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan voumlll
1 Faacute og metnaetharfull markmieth raunhaeligf vel iacutegrundueth og opinber
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og verkgreina jafnt sem liacutekamsraeligktar enda er thornaeth til skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki thorness fallieth aeth styrkja meginmarkmieth eins og laeligsi kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan Loks er mikilvaeliggt aeth muna aeth maeliglingarnar eru voumlll THORNessi markmieth aeligttu aeth hafa thornyacuteethingu fyrir gerethar til thorness aeth geta brugethist vieth ef umbaeligturnar almenning og menntakerfieth iacute heild og vera kynnt laacuteta aacute seacuter standa en ekki til thorness aeth refsa opinberlega Eins aeligttu thornau aeth vera maeliglanleg aacute viethkomandi skoacutelum einhvern haacutett svo aeth haeliggt vaeligri aeth fylgjast meeth thornviacute hvernig miethaethi og bregethast vieth THORNoacute skyldi Ontario-fylki setti seacuter tvouml maeliglanleg meginshyvarast aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute maeliglingarnar markmieth iacute umboacutetum sem hoacutefust thornar aacuterieth 2003 Aeth svo aeth thornaeligr fari ekki aeth raacuteetha foumlr td meeth thornviacute aeth 75 nemenda naeligethu aacutegaeligtisaacuterangri (e performing leggja houmlfuethaacuteherslu aacute aeth allir standist proacutef iacute staeth at high level) iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi iacute thorness aeth veita raungoacuteetha og varanlega menntun grunnskoacutelum og aeth 85 nemenda uacutetskrifuethust Ljoacutemandi aacuterangur aacute proacutefi er liacutetils virethi einn og seacuter uacuter framhaldsskoacutela (e high school) aacute tilsettum ef hann er ekki iacute goacuteethu samraeligmi vieth thornaeth sem aacute tiacutema Fyrra markmiethieth er maeliglt meeth samraeligmdum undan fer og eftir raunverulega haeligfni nemenda proacutefum iacute 3 og 6 bekk en hieth siacuteethara meeth uacutetskriftarshyog fjoumllbreytilega kennslu iacute samraeligmi vieth thornarfir og toumllum THORNraacutett fyrir aeth meginaacuteherslan vaeligri loumlgeth aacute aacutehuga nemendanna lestur og staeligrethfraeligethi var einnig loumlgeth aukin aacutehersla
aacute heilbrigethi og listir Nokkur haeligtta er aacute aeth thornegar til kastanna kemur einskorethist aacuteherslur skoacutela um of vieth thornessi faacuteu meginmarkmieth og aeth aethrir thornaeligttir skoacutelastarfs geti orethieth uacutet undan THORNviacute aeligtti aacutefram aeth leggja raeligkt vieth breidd iacute naacutemsframboethi td aacute sviethi list- og
2 Uppbyggilegar umbaeligtur fyrir alla iacute oumlllum skoacutelum
THORNegar raacuteethist er iacute nauethsynlegar umbaeligtur gaeligtir Jaacutekvaeligethni og hvatning uacutetilokar hins vegar ekki oft tilhneigingar til aeth gera thornaeth aacute neikvaeligethum gagnryacuteni Alltaf maacute gera betur og menntakerfieth forsendum skoacutelar kennarar og nemendur standi og einstakir skoacutelar aeligttu aeth meta aacutebendingar um sig illa og thornviacute neyethist stjoacuternvoumlld til thorness aeth griacutepa thornaeth sem betur maacute fara Einnig thornarf aeth gaeligta thorness iacute taumana Reynslan syacutenir aeth raunverulegum aeth umbaeligturnar taki til allra en verethi ekki aetheins iacute umboacutetum verethur ekki komieth aacute meeth miethstyacuterethum thorneim skoacutelum sem verr standa Iacute oumlllum skoacutelum eru breytingum eetha beinum fyrirmaeliglum aeth ofan Setja nemendur sem geta gert betur og leggja thornarf kapp aeligtti fram umboacutetaaacuteaeligtlun fyrir menntakerfieth og aacute aeth munur iacute frammistoumlethu verethi sem minnstur innleietha aacute thornann haacutett aeth skoacutelafoacutelk sjaacutei seacuter hag iacute henni hvort sem er milli kynja landsvaeligetha eetha uppruna og vilji vinna aeth framgangi hennar innan hvers skoacutela Ella kunna bestu aacuteform aeth veretha aeth engu
24
3 Uppbygging getu til breytinga
Til thorness aeth naacute fram breytingum thornarf thornekkingu og haeligfni fjaacutermagn og stuethning og einnig staethfastan vilja Til thorness aeth umbaeligtur naacuteist fram iacute hverjum skoacutela thornarf getan til sliacutekra breytinga aeth vera fyrir hendi innan thorneirra Hana getur thornurft aeth byggja upp samhlietha undirbuacuteningi aeth hinum eiginlegumarkmiethum
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter THORNviacute er auethvitaeth ekki thornannig farieth sjaacutelf stefnubreytingin leiethir ekki til framfara heldur hvernig tekst aeth vinna uacuter henni Efla thornarf aacutehuga getu og aacutebyrgethartilfinningu thorneirra sem iacute skoacutelum starfa til aeth naacute tilsettum aacuterangri THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth hvetja aacutefram til goacuteethra verka og veita stuethning Aetheins thornannig er haeliggt aeth gera kroumlfu um aacuterangur
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter
THORNaeth er lykilatriethi aeth kennarar faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra aeth vinna aeth umboacutetum aacute siacutenum heimavelli Sliacutek kunnaacutetta er margslungin og thornviacute thornarf uppbygging hennar aeth vera fjoumllbreytileg um leieth og stuethlaeth er aeth thornviacute aeth foacutelk laeligri hvaeth af oumlethru baeligethi innan skoacutela og meeth samvinnu milli skoacutela Starfsthornroacuteun iacute skoacutelakerfinu aeligtti aeth miethast vieth thornaeth aacuten thorness thornoacute aeth missa sjoacutenar aacute meginmarkmiethinu sem er aeligvinlega aeth naacute fram jaacutekvaeligethum breytingum hjaacute nemendum og betri aacuterangri thorneirra
Iacute breytingastarfinu iacute Ontario var mikil aacutehersla loumlgeth aacute aeth byggja upp thornekkingu og haeligfni iacute menntakerfinu og viacuteethtaeligkur stuethningur veittur vieth aeth baeligta kennslu meeth td starfsthornroacuteun kennara mati og leiethbeiningum vieth aacuteaeligtlanagereth og baeligttu naacutemsefni Komieth var aacute samstarfi milli skoacutela og fraeligethsluumdaeligma og samtoumlk kennara og skoacutelastjoacuternenda toacuteku thornar virkan thornaacutett
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
25
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast
4 Viacuteethtaeligkt samstarf innan menntakerfisins undir styrkri forystu
Til aeth naacute fram varanlegum umboacutetum skiptir maacuteli aeth foacutelk um menntakerfieth thornvert og endilangt seacute samstiga um thornaeligr Mikilvaeliggt er aeth viacuteethtaeligk eining riacuteki um umboacutetaaacuteaeligtlanirnar innleiethingu thorneirra og framkvaeligmd thornoacute svo aeth skoethanir kunni aeth vera skiptar um leiethirnar THORNannig thornarf oumlfluga talsmenn breytinganna innan sem utan skoacutelakerfisins THORNaeth er hvorki einfalt neacute fljoacutetlegt aeth afla aacuteformunum sliacuteks stuethnings iacute thornjoacuteethfeacutelaginu en thornaeth er braacuteethnauethsynlegt
Stjoacuternvoumlld thornurfa ljoacuteslega aeth hafa forystu iacute umboacutetastarfinu og stilla saman margviacuteslega strengi Jafnframt er nauethsynlegt aeth leita leiethtoga meethal kennara stjoacuternenda sveitarstjoacuternarmanna samtaka kennara nemenda og foreldra til aeth fylgja thornviacute eftir Stuethla thornarf aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett iacute umboacutetastarfinu
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast Aacuteaeligtlanir geta ekki komieth iacute staeth aethgeretha Meeth thornviacute aeth byggja markvisst upp forystu um umboacutetastarfieth er baeligethi stuethlaeth aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett og aeth thornaeth reynist langvinnt
Umboacutetamoumlnnum haeligttir oft til aeth truacutea thornviacute aeth allir hljoacuteti aeth vera sama sinnis og thorneir Sliacutekt er auethvitaeth ekki raunin foacutelk hefur misjoumlfn viethhorf og skilning aacute hlutunum Sameiginleg framtiacuteetharsyacuten sprettur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur thornarf aeth vinna aeth henni THORNviacute thornurfa stjoacuternvoumlld aeth eiga virk samskipti vieth alla thornaacute sem hlut eiga aeth maacuteli og gefa thorneim kost aacute aeth koma sjoacutenarmiethum siacutenum aacute framfaeligri Ekki er siacuteethur
mikilvaeliggt aeth naacute til almennings meeth upplyacutesingum um umboacutetaaacuteform faacute reglulega fram opinbera umraeligethu og viethhalda almennri saacutett um thornau
Sliacutek samskipti mega hvorki vera spuni neacute einhlietha aacutevarp hins opinbera heldur aeligttu thornau aeth snuacuteast um aeth draga fram oacuteliacutek sjoacutenarmieth og taka tillit til thorneirra Laeligra af thornviacute sem vel maeliglist fyrir og hvaeth thornykir ekki skila aacuterangri Reglulega (og eftir thornviacute sem tilefni gefast til) aeligtti svo aeth uacutetbuacutea og koma aacute framfaeligri upplyacutesingum til fjoumllmiethla og almennings THORNaeligr eiga ekki aetheins aeth luacuteta aeth umboacutetaaacuteaeligtluninniheldur einnig aeth oumlethrum thornaacutettum menntakerfisins thornannig maacute koma iacute veg fyrir aeth thorneir seacuteu vanraeligktir thornoacute aacuteherslan seacute aacute umbaeligturnar
Ekki maacute gleyma aethkomu kennara og samtaka thorneirra Umboacutetum iacute menntakerfinu verethur ekki komieth aacute nema meeth goacuteethum kennurum og er stuethningur thorneirra mikils virethi Maacuteli skiptir aeth goacuteethum kennurum bjoacuteethist goacuteeth laun og viethunandi starfsskilyrethi en jafnframt thornarf kennarasteacutettin aeth vera oumlflug iacute siacutenu fagi og njoacuteta trausts iacute samfeacutelaginu
Til thorness aeth naacute samstoumlethu um framgang umboacuteta var iacute Ontario settur aacute foacutet samraacuteethsvettvangur undir stjoacutern menntamaacutelaraacuteethherra sem helstu samstarfsaethilar aacutettu aethild aeth Aacuteethur en raacuteethist var iacute umbaeligturnar hafethi skorist iacute odda milli stjoacuternvalda og kennara en meeth thornviacute aeth leggja mikla raeligkt vieth samstarfieth og fela samtoumlkum kennara framkvaeligmd aacute tilteknum thornaacutettum umboacutetanna naacuteethist aeth endurvinna traust milli aethila Einnig var loumlgeth houmlfuethaacutehersla aacute aeth miethla upplyacutesingum um framgang umboacutetanna til almennings og koma aacute samstarfi vieth nemendur og foreldra
26
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim
5 Laeligrdoacutemar af nyacuteskoumlpun rannsoacuteknum og goumlgnum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim Sliacutek thornekking er grunnur goacuteethra breytinga og nyacutebreytni Samt er thornaeth svo aeth fjoumllmoumlrg thornroacuteunarverkefni hafa ekki verieth grundvoumlllueth aacute traustri thornekkingu hvorki um thornaeth sem fyrir er neacute hvaeth best hefur reynst annars staethar Eins er of sjaldan lagt mat aacute aacuterangurinn THORNraacutett fyrir aeth thornekking aacute umboacutetum iacute menntun hafi aukist hefur oft minna orethieth uacuter hagnyacutetingu hennar Iacute thornviacute samhengi skiptir td maacuteli aeth kennarasteacutettin nyacuteti seacuter rannsoacuteknir og afrakstur sprotaverkefna til aeth baeligta kennslu
Leggja aeligtti aukna aacuteherslu aacute aeth nyacuteta rannsoacuteknir og vel heppnaeth thornroacuteunarstarf til aeth breyta aacuteherslum iacute skoacutelastarfi Eins maacute nyacuteta betur goumlgn um naacutemsaacuterangur nemenda Ekki til thorness aeth refsa skoacutelum eetha daeligma nemendur heldur til thorness aeth vinna uacuter thorneim og nyacuteta til uacuterboacuteta thornar sem skoacuterinn kreppir THORNaeth aacute til daeligmis vieth um niethurstoumlethur skimunarproacutefa samraeligmdra proacutefa eetha niethurstoumlethur PISA
Til thorness aeth skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld taki aacutebyrgeth aacute aacuterangri nemenda er lagt til aeth fylgst seacute meeth
gt framvindu miethaeth vieth eigin getu og markmieth gt samanburethi vieth aethra skoacutela og sveitarfeacuteloumlg gt frammistoumlethu miethaeth vieth thornaeth sem best gerist
heima og erlendis
Siacuteethast en ekki siacutest aeligttu skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld aeth gefa thornviacute seacuterstakan gaum hvernig stuethla megi aeth thornviacute aeth fleiri nemendur naacutei viethunandi aacuterangri
Iacute oumlethrum loumlndum hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute aeth byggja upp goacuteeth upplyacutesingakerfi um nemendur en einnig leitast vieth aeth koma aacute samstarfi skoacutela og thorneirra sem stunda menntarannsoacuteknir
6 Aacutehersla aacute lykilaethgerethir aacuten thorness aeth thornaeth komi niethur aacute oumlethrum thornaacutettum
Reynslan syacutenir aeth til lengdar er mjoumlg erfitt aetheinbeita seacuter aeth afmoumlrkuethum lykilmarkmiethumhvort heldur horft er til einstakra skoacutela eetha menntakerfisins iacute heild THORNraacutett fyrir goacuteethan aacutesetning getur margt dreift huganum aacute langri leieth reglulega er skipt um poacutelitiacuteska forystu og samfeacutelagieth getur tekieth verulegum breytingum THORNviacute er mikilvaeliggt
aeth reyna aeth sjaacute fyrir hvaeth geti helst orethieth til aeth trufla thornaeth aeth menn haldi markaethri stefnu og gera raacuteethstafanir til aeth koma iacute veg fyrir aeth lykilstjoacuternendur missi sjoacutenar aacute henni Um leieth aeligtti aeth vera til farvegur fyrir aethra thornaeligtti skoacutelastarfsins og thornaeth sem ber aeth houmlndum svo aeth thornviacute megi sinna eins og thornoumlrf krefur
27
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu
7 Betri nyacuteting fjaacutermuna iacute menntakerfinu
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum vekja aacute thorneim athygli og skapa hvata en thorneim thornarf aeth verja af kostgaeligfni thornar sem thornoumlrf er aacute Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu Sem
8 Vandaeth til innleiethingar umboacuteta
Innleiething aethgeretha til aeth naacute settum markmiethumer oft vandasoumlm Huacuten maacute ekki vera oacutesveigjanleg framkvaeligmdaacuteaeligtlun heldur thornarf aeth taka tillit til aethstaeligethna og nauethsynlegra breytinga
Tveir thornaeligttir innleiethingarinnar eru seacuterstaklega mikilvaeliggir annars vegar almennur stuethningshyur vieth hana og hins vegar moumlguleikar menntashymaacutelayfirvalda til aeth veita henni forystu og styethja vieth hana Yfirleitt er sjoacutenum ekki beint naeliggjanlega aeth thornessum thornaacutettum
Stefnumoacutetunin sjaacutelf meeth viacuteethtaeligku samraacuteethi getur tekieth langan tiacutema en eftirfylgnin er oft takmoumlrkueth Til thorness aeth innleietha breytingar iacute menntakerfi thornurfa thorneir sem vinna aeth thornviacute verkefni aeth faacute goacuteethan stuethning THORNetta hefur viacuteetha verieth leyst meeth thornviacute aeth raacuteetha raacuteethgjafa og verkefnisstjoacutera og soumlmuleiethis meeth thornviacute aeth auka samstarf milli aethila kennara skoacutelastjoacuternenda og fraeligethsluyfirvalda
daeligmi um aacuteherslur af thornviacute taginu maacute nefna aukinn beinan stuethning vieth naacutem og kennslu og aeth komieth seacute aacute fjaacuterhagslegri umbun fyrir aacuterangur THORNannig er iacute sumum loumlndum miethaeth vieth aeth skoacutelar sem sinna nemendum meeth miklar thornarfir geti umbunaeth kennurum thorneirra seacuterstaklega og raacuteethieth til siacuten reynslumeiri kennara
Meeth thornviacute aeth vinna aeth umboacutetum meeth thornessum haeligtti toacutekst menntamaacutelayfirvoumlldum iacute Ontario aeth naacute verulegum aacuterangri aacute aacuterunum 2003-2009 THORNar voru sett markmieth um aeth 75 nemenda iacute 3 og 6 bekk grunnskoacutela aeligttu aeth naacute haacuteu stigi iacute lesskilningi og staeligrethfraeligethilaeligsi og aeth 85 framhaldsskoacutelanema brautskraacuteethust aacute tilskildum tiacutema Meeth samstilltu aacutetaki toacutekst aacute thornessum sex aacuterum aeth fjoumllga thorneim sem naacuteethu laacutegmarksviethmiethum iacute lestri ritun og laeligsi aacutestaeligrethfraeligethi uacuter 54 iacute 67 Aacute soumlmu aacuterum joacutekst hlutshyfall thorneirra sem luku framhaldsskoacutela uacuter 67 iacute 79
Heacuter hefur verieth stiklaeth aacute stoacuteru um thornaeligr aacuteherslur sem unnieth hefur verieth aeth iacute Ontario og viacuteethar thornar sem goacuteethur aacuterangur hefur naacuteethst iacute menntamaacutelum
Verethur nuacute vikieth aeth tilloumlgum um hvernig koma megi aacute umboacutetum heacuter aacute landi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
28
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Ef tekieth er mieth af reynslu annarra thornjoacuteetha er margt sem bendir til thorness aeth meeth skipulegum langtiacutemaaethgerethum verethi unnt aeth baeligta stoumlethu iacuteslensks menntakerfis
Smaeligeth landsins gerir thornaeth auethveldara aeth naacute Heacuter er lagt til aeth farieth verethi aeth reynslu annarra oumlllum hlutaetheigandi saman um sameiginleg thornjoacuteetha og sett faacute og skyacuter markmieth yacutett undir jaacutekvaeligeth markmieth og stilla saman strengi en innri viethhorf og getu til breytinga Jafnframt verethi haft styrkur menntakerfisins og nuacutetiacutemalegir innviethir viacuteethtaeligkt samstarf og stuethlaeth aeth thornviacute aeth forysta samfeacutelagsins auka einnig liacutekur aacute aeth sami aacuterangur um umbaeligturnar verethi oacuteskorueth Siacuteethast en ekki siacutest naacuteist vieth aeth mennta ungt foacutelk heacuter aacute landi og thornar verethi loumlgeth aacutehersla aacute rannsoacuteknir thornekkingarmiethlun og sem best tekst til erlendis stuethning vieth skoacutelastarf
Markmieth um lestur Hlutfall thorneirra sem naacute grunnviethmiethum (2 stig) iacute lesskilningi PISA fari uacuter 79 (2012) iacute 90 2018
Mikilvaeliggt er aeth skapa jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs og aeth allir geti naacuteeth aacuterangri iacute lestri Iacute thornviacute felst aeth ungt foacutelk seacute hvatt til aeth lesa fjoumllbreytilegt efni baeligethi heima og iacute skoacutela THORNaeth felur einnig iacute seacuter aeth thorneir sem annast lestrarkennslu beri aacutebyrgeth aacute aeth allir nemendur hafi vieth lok grunnskoacutela oumlethlast aacutekveethna grundvallarfaeligrni iacute lestri og lesskilningi THORNaeth aacute vieth um kennara og annaeth starfsfoacutelk skoacutela foreldra og skoacutelanefndir sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld menntamaacutela Um leieth er nauethsynlegt aeth innan menntakerfisins seacute haeliggt aeth koma til moacutets vieth misjafnar thornarfir nemenda og aeth rannsakaeth verethi meeth kerfisbundnum haeligtti hvaetha aethferethir skila bestum aacuterangri
Iacute skyacuterslu um lestrarkennslu iacute Evroacutepu er fjallaeth um thornaeth sem maacuteli skiptir til aeth baeligta lestur oglesskilning Oacutetalmargt utan skoacutela og innan hefur aacutehrif aacute lestur en aacute grundvelli althornjoacuteethlegra rannsoacutekna og samanburethar milli landa maacute greina mikilvaeliggustu thornaeligttina (Eurydice 2011)
Grunn aeth lestrarnaacutemi thornarf aeth leggja thornegar iacute leikskoacutela meeth skipulegri maacuteloumlrvun markvissum lestri fyrir boumlrnin umraeligethum um thornaeth sem lesieth er og meeth thornviacute aeth yacuteta undir aacutehuga aacute lestri Iacute grunnskoacutela
liggi fyrir skilgreind viethmieth sem komi skyacutert fram iacute aethalnaacutemskraacute eetha meeth oumlethrum haeligtti um lestrarhaeligfni og hvernig huacuten er dyacutepkueth jafnt og thorneacutett fram aacute unglingastig meeth fjoumllbreyttum haeligtti
Ekkert eykur faeligrni iacute lestri eins og thornaeth aeth lesa Eftir thornviacute sem nemendur lesa meira og fjoumllbreyttara efni eykst skilningur thorneirra og loumlngun til aeth lesa meira THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth fjoumllbreytt naacutemsefni seacute nyacutett vieth kennslu ss dagbloumleth tiacutemarit skaacuteldsoumlgur fraeligethirit og rafraelignn texti Ekki maacute heldur gleyma aeth heimilin gegna lykilhlutverki Mikilvaeliggt er aeth foreldrar lesi fyrir boumlrn en ekki siacuteethur aeth thorneir hvetji thornau til aeth lesa sjaacutelf og hjaacutelpi thorneim vieth thornaeth og seacuteugoacuteethar fyrirmyndir
Almenn hvatning um aeth foacutelk lesi meira er goacuteethra gjalda vereth Sliacutekt houmlfethar thornoacute fremur til thorneirra sem eru vel laeligsir en siacuteethur til hinna sem er stirt um lestur eetha hafa liacutetinn aacutehuga THORNaacute skiptir maacuteli aeth nyacuteta rafraelignt efni og nyacutemiethla og fjoumllbreytta framsetningu efnis sem houmlfethar frekar til yngri kynsloacuteethanna
Mikilvaeliggt er aeth greina moumlgulegan lestrarvanda barna snemma thornviacute aeth thorneim mun auethveldara
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
29
Heimild OECD Education at a Glance 2013
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute 1-7 bekk grunnskoacutela er hlutfall moacuteethurshymaacutelskennslu aacute Iacuteslandi mun laeliggra en iacute samanshyburetharloumlndum
verethur aeth vinda ofan af honum meeth seacutertaeligkum kennsluaethferethum og thornjaacutelfun THORNegar aacute leikskoacutelastigi er haeliggt aeth sjaacute viacutesbendingar um hugsanlegalestrarerfiethleika siacuteethar meir og um aeth gera aeth nyacuteta tiacutemann til thorness aeth afstyacutera thorneim meeth thornviacute aeth leggja raeligkt vieth hljoacuteethkerfisvitund nemenda
Iacutehlutun vegna lestraroumlrethugleika er oft oacutemarkviss Niethurstoumlethur PIRLS-koumlnnunar aacute lestri (2006) leiddu iacute ljoacutes aeth 44 nemenda iacute Evroacutepuloumlndum aacutettu kost aacute stuethningi aethstoetharfoacutelks vegna lestrarvanda en hins vegar aacutettu aetheins 25 nemenda kost aacute thornjoacutenustu seacuterfraeligethings iacute lestri Oft er loumlng bieth eftir thornjoacutenustu seacuterfraeligethings svo sem vegna maacutelroumlskunar en skjoacutet viethbroumlgeth vieth sliacutekum vanda skipta miklu maacuteli Meeth thornviacute aeth betrumbaeligta kunnaacutettu kennara til aeth greina og bregethast vieth lestrarvanda maacute naacute miklum aacuterangri THORNar geta skyacuter viethmieth um lestrarfaeligrni aacute hverju naacutemsstigi hjaacutelpaeth
Til thorness aeth baeligta lestrarfaeligrni og skilning unglinga aacute floacuteknari og seacuterhaeligfethari texta er mikilvaeliggt aeth thornjaacutelfa lesturinn iacute yacutemsum naacutemsgreinum Margt bendir aacute hinn boacuteginn til thorness aeth kennarar seacuteu mjoumlg misvel undir thornaeth buacutenir og thornviacute thornarf aeth stilla saman strengi iacute skoacutelum hvaeth thornennan thornaacutett varethar allt fraacute upphafi til loka grunnskoacutela
THORNegar horft er til kennslustunda iacute grunnskoacutelum er hlutfall moacuteethurmaacutelskennslu af heildinni mun laeliggra heacuter en iacute naacutegrannaloumlndunum Iacute nyacuterri aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela var hlutur iacuteslenskushykennslu nokkueth aukinn en thornraacutett fyrir thornaeth er huacuten hlutfallslega mun minni en moacuteethurmaacutelskennsla iacute samanburetharloumlndum
Mynd 18 - Moacuteethurmaacutelskennsla sem hlutfall af heildarkennslustundafjoumllda aacuteIacuteslandi og iacute samanburetharloumlndum 2011
35
30
25
20
15
10
5
0 Danmoumlrk Finnland Noregur ESBIacutesland
30
Moumlgulegar aethgerethir
1 Hlutur moacuteethurmaacutelskennslu iacute viethmiethunarshystundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela verethi aukinn
2 Sett verethi viethmieth um laacutegmarkshaeligfni iacute lestri aacute tilteknum stigum grunnskoacutelans thornmt lestrarhraetha lesskilning orethaforetha og ritfaeligrni iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacute
3 Reglubundnar maeliglingar aacute lesskilningi verethi samhaeligfethar meeth greinandi proacutefum allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela og niethurstoumlethurnar nyacutettar aacute markvissan haacutett Loumlgbundin samraeligmd koumlnnunarproacutef verethi nyacutett iacute sama skyni svo og laeligsisproacutef iacute framhaldsskoacutelum
4 Nemendur af erlendum uppruna njoacuteti seacuterstaks stuethnings meeth thornaeth fyrir augum aeth thorneir naacuteisoumlmu faeligrni iacute lesskilningi og aethrir nemendur
5 Hver leikskoacuteli og grunnskoacuteli geti brugethist jafnoacuteethum vieth viacutesbendingum um lestrarvanda einstakra nemenda Kennarar faacutei thornjaacutelfun og stuethning til thorness aeth bregethast vieth
6 Allir leikshy og grunnskoacutelar setji seacuter laeligsisstefnu iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacuter og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga
7 Yacutett verethi undir jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs iacute thornjoacuteethshyfeacutelaginu og nemendur hvattir til aeth lesa seacuter til aacutenaeliggju utan skoacutela
8 Foreldrar verethi virkjaethir til aeth vekja aacutehuga aacute lestri og styethja vieth lestrarnaacutem barna sinna
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
31
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Markmieth um naacutemsframvindu Hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi aacute tilskildum tiacutema fari uacuter 44 (2011) iacute 60 2018
Til aeth naacute thornessu markmiethi er lagt til aeth aacutehersla verethi loumlgeth aacute thornrjaacute thornaeligtti
gt Endurskipulagning naacutemstiacutema gt Aethgerethir gegn brotthvarfi gt Betri starfsmenntun
Endurskipulagning naacutemstiacutema
Iacutesland sker sig uacuter oumlethrum loumlndum thornegar kemur aeth lengd naacutems fram aeth haacuteskoacutela (sjaacute mynd 19) Aetheins um 44 thorneirra sem hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela uacutetskrifast um tviacutetugt eftir fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur nemenda sem hefja haacuteskoacutelanaacutem heacuter aacute landi er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
THORNaeth hversu faacuteir ljuacuteka framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema og hve naacutemsframvindan er misjoumlfn eftir naacutemsbrautum gefur til kynna aeth endurskoetha thornurfi naacutemsskipulag iacute framhaldsskoacutelum og thornar meeth lengd naacutemstiacutema og uppbyggingu naacutemsbrauta ekki siacutest iacute starfsmenntun
Meeth thornviacute aeth endurskipuleggja naacutemstiacutema iacute framshyhaldsskoacutelum og taka aukieth tillit til mismunandi thornarfa yacutemissa nemendahoacutepa maacute stuethla aeth thornviacute aeth fleiri ljuacuteki naacutemi aacute skilgreindum tiacutema Naacutemsferill nemenda iacute framhaldsskoacutela er mislangur baeligethi eftir thornviacute aacute hvaetha naacutemsbraut thorneir innritast og hvort thorneir hefja naacutem iacute bekkjar- eetha aacutefangaskoacutela Auk thorness koma nemendur misvel undirbuacutenir uacuter grunnskoacutela og sumir framhaldsskoacutelar velja nemendur inn eftir einkunnum iacute boacuteklegum greinum aacute meethan aethrir taka vieth oumlllum umsaeligkjendum
Meethalnaacutemstiacutemi thorneirra sem innritast aacute stuacutedentsshynaacutemsbrautir er iacute nokkueth foumlstum skorethum og aeth jafnaethi fjoumlgur aacuter hjaacute flestum Iacute aacutefangakerfinu er
meiri sveigjanleiki meeth naacutemslok Athygli vekur aeth 22 luku naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum iacute aacutefangaskoacutelum en sambaeligrilegt hlutfall var einungis 05 iacute bekkjarskoacutelum Iacute thorneim framhaldsskoacutelum thornar sem reynsla er fengin af thornriggja aacutera naacutemsbrautum hefur staeligrstur hluti nemenda kosieth aeth ljuacuteka naacutemi aacute thornremur aacuterum eetha 70 iacute Kvennaskoacutelanum og 57 iacute Menntaskoacutela Borgarfjarethar
Iacute Kvennaskoacutelanum byacuteethst nemendum hefethbundieth boacuteknaacutem til stuacutedentsproacutefs aacutesamt almennri braut Nemendum gefst kostur aacute aeth ljuacuteka naacutemi aacute 3 3frac12 eetha 4 aacuterum Samhlietha styttingu naacutemstiacutemavoru nyacutejar naacutemsbrautir settar aacute foacutet naacutemsmat var endurskoethaeth og gereth gangskoumlr aeth betri nyacutetingu aacute skoacutelaaacuterinu Aacutefangar kjarnagreina aacute stuacutedentsproacutefsbrautum eru skilgreindir fraacute 2 thornrepi og thornviacute er skoumlrun vieth naacutemsefni grunnskoacutela minni en aacuteethur var Menntaskoacuteli Borgarfjarethar hefur lengt skoacutelaaacuterieth meeth svipuethum haeligtti og Kvennaskoacutelinn og breytt nyacutetingu thorness aacutesamt thornviacute aeth naacutemsbrautir og naacutemsmat var endurskoethaeth
Nemendur sem innritast aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir bekkjarskoacutela ljuacuteka langflestir proacutefi aacute fjoacuterum aacuterum en miethaeth vieth reynslu Kvennaskoacutelans gaeligti stoacuter hluti thorneirra lokieth naacutemi aacute thornremur aacuterum Iacute nuacuteverandi kerfi lyacutekur nuacute thornegar um fimmtungur nemenda iacute aacutefangaskoacutelum naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum
Meeth thornviacute aeth endurskoetha uppbyggingu naacutemsbrauta og naacutemstiacutema aacute oacuteliacutekum brautum maeligtti baeligta naacutemsframvindu nemenda Einnig kemur til greina aeth setja skyacuterari moumlrk um naacutemstiacutema og aldur Iacute flestum oumlethrum loumlndum er miethaeth vieth aeth foacutelk ljuacuteki naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir tiltekinn aldur Iacute Noregi veretha nemendur td aeth hafa lokieth naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir 25 aacutera aldur en eftir thornaeth
32
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Iacuteslenskir nemendur sem hefja haacuteskoacutelanaacutem hafa aeth baki fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur thorneirra er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
er naacutem thorneirra skilgreint sem fullorethinsfraeligethsla og fer thornaacute fram iacute oumlethrum stofnunum Naacutem iacute framhaldsskoacutelum iacute Danmoumlrku tekur thornrjuacute aacuter Nemendur eldri en 25 aacutera eru skilgreindir sem bdquofullorethnirldquo og thornoacutett thorneir geti aacutefram stundaeth naacutem iacute framhaldsskoacutelum velja thorneir seacuterleiethir aeligtlaethar fullorethnum nemendum Iacute Sviacutethornjoacuteeth thornurfa nemendur aeth hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela iacute siacuteethasta lagi aacuterieth sem thorneir veretha tuttugu aacutera og hafa thornaacute thornrjuacute aacuter til thorness aeth ljuacuteka naacutemi Allir eiga siacuteethan reacutett aacute naacutemi iacute fullorethinsfraeligethslustofnunum sveitarfeacutelaga
Iacute nyacutelegum uacutettektum althornjoacuteethlegra aethila aacute efnahagsshylegri stoumlethu Iacuteslands (OECD 2013 McKinsey 2012) er einatt bent aacute aeth mikill aacutevinningur vaeligri af thornviacute aeth stytta naacutemstiacutema til stuacutedentsproacutefs um eitt eetha tvouml aacuter thornannig aeth hann vaeligri sambaeligrilegur vieth oumlnnur loumlnd Er bent aacute aeth stytta megi naacutemstiacutema baeligethi iacutegrunnskoacutelum og framhaldsskoacutelum um eitt aacuter
Iacute loumlgum um grunnskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacute grunnshyskoacutela hefur ekki verieth gert raacuteeth fyrir styttingu naacutemstiacutema aacute thornviacute skoacutelastigi Fremur hefur verieth horft til sveigjanlegra skila milli grunn- og framhaldsskoacutela thornannig aeth grunnskoacutelanemar geti stytt seacuter leieth annaethhvort meeth thornviacute aeth taka framhaldsskoacutelaaacutefanga aacute meethan thorneir eru enn iacute grunnskoacutela eetha meeth thornviacute aeth innritast iacute framhaldsskoacutela beint uacuter 9 bekk aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum sem eru skilgreind iacute aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela
Um thornessar mundir er verieth aeth gera uacutettekt aacute aacutehrifum stefnunnar um skoacutela aacuten aethgreiningar aacute grunnskoacutela og seacuterfraeligethithornjoacutenustu sveitarfeacutelaga iacute leik- og grunnskoacutelum Jafnframt mun Iacutesland taka thornaacutett iacute samanburetharuacutettekt OECD aacute nyacutetingu fjaacutermagns og annarra aethfanga iacute grunnskoacutelum miethaeth vieth aacuterangur THORNessar uacutettektir munu vafalaust skila gagnlegum upplyacutesingum um stoumlethu grunnskoacutelans
Mynd 19 - Lengd skoacutelagoumlngu aacute boacutekshynaacutemsbrautum framhaldsskoacutela iacute Evroacutepu
Aldur
14 15 16 17 18 19 20
Iacutesland Noregur
Danmoumlrk
Sviacutethornjoacuteeth
Finnland
THORNyacuteskaland
Iacutetaliacutea
Eistland
Lettland
Lithaacuteen
Luacutexemborg
Buacutelgariacutea
Ungverjaland
Poacutelland
Ruacutemeniacutea
Spaacutenn
Malta
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland
Sviss
Bretland
Iacuterland
Belgiacutea
Grikkland
Frakkland
Portuacutegal
Kyacutepur
Holland
Austurriacuteki Heimild Eurydice The structshyure of the European education systems 20132014
33
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan voumlll
1 Faacute og metnaetharfull markmieth raunhaeligf vel iacutegrundueth og opinber
AEligskilegt er aeth stjoacuternvoumlld setji faacute einfoumlld og verkgreina jafnt sem liacutekamsraeligktar enda er thornaeth til skyacuter meginmarkmieth til thorness aeth dreifa ekki thorness fallieth aeth styrkja meginmarkmieth eins og laeligsi kroumlftum siacutenum og samfeacutelagsins uacutet um viacuteethan Loks er mikilvaeliggt aeth muna aeth maeliglingarnar eru voumlll THORNessi markmieth aeligttu aeth hafa thornyacuteethingu fyrir gerethar til thorness aeth geta brugethist vieth ef umbaeligturnar almenning og menntakerfieth iacute heild og vera kynnt laacuteta aacute seacuter standa en ekki til thorness aeth refsa opinberlega Eins aeligttu thornau aeth vera maeliglanleg aacute viethkomandi skoacutelum einhvern haacutett svo aeth haeliggt vaeligri aeth fylgjast meeth thornviacute hvernig miethaethi og bregethast vieth THORNoacute skyldi Ontario-fylki setti seacuter tvouml maeliglanleg meginshyvarast aeth leggja of mikla aacuteherslu aacute maeliglingarnar markmieth iacute umboacutetum sem hoacutefust thornar aacuterieth 2003 Aeth svo aeth thornaeligr fari ekki aeth raacuteetha foumlr td meeth thornviacute aeth 75 nemenda naeligethu aacutegaeligtisaacuterangri (e performing leggja houmlfuethaacuteherslu aacute aeth allir standist proacutef iacute staeth at high level) iacute lesskilningi og laeligsi aacute staeligrethfraeligethi iacute thorness aeth veita raungoacuteetha og varanlega menntun grunnskoacutelum og aeth 85 nemenda uacutetskrifuethust Ljoacutemandi aacuterangur aacute proacutefi er liacutetils virethi einn og seacuter uacuter framhaldsskoacutela (e high school) aacute tilsettum ef hann er ekki iacute goacuteethu samraeligmi vieth thornaeth sem aacute tiacutema Fyrra markmiethieth er maeliglt meeth samraeligmdum undan fer og eftir raunverulega haeligfni nemenda proacutefum iacute 3 og 6 bekk en hieth siacuteethara meeth uacutetskriftarshyog fjoumllbreytilega kennslu iacute samraeligmi vieth thornarfir og toumllum THORNraacutett fyrir aeth meginaacuteherslan vaeligri loumlgeth aacute aacutehuga nemendanna lestur og staeligrethfraeligethi var einnig loumlgeth aukin aacutehersla
aacute heilbrigethi og listir Nokkur haeligtta er aacute aeth thornegar til kastanna kemur einskorethist aacuteherslur skoacutela um of vieth thornessi faacuteu meginmarkmieth og aeth aethrir thornaeligttir skoacutelastarfs geti orethieth uacutet undan THORNviacute aeligtti aacutefram aeth leggja raeligkt vieth breidd iacute naacutemsframboethi td aacute sviethi list- og
2 Uppbyggilegar umbaeligtur fyrir alla iacute oumlllum skoacutelum
THORNegar raacuteethist er iacute nauethsynlegar umbaeligtur gaeligtir Jaacutekvaeligethni og hvatning uacutetilokar hins vegar ekki oft tilhneigingar til aeth gera thornaeth aacute neikvaeligethum gagnryacuteni Alltaf maacute gera betur og menntakerfieth forsendum skoacutelar kennarar og nemendur standi og einstakir skoacutelar aeligttu aeth meta aacutebendingar um sig illa og thornviacute neyethist stjoacuternvoumlld til thorness aeth griacutepa thornaeth sem betur maacute fara Einnig thornarf aeth gaeligta thorness iacute taumana Reynslan syacutenir aeth raunverulegum aeth umbaeligturnar taki til allra en verethi ekki aetheins iacute umboacutetum verethur ekki komieth aacute meeth miethstyacuterethum thorneim skoacutelum sem verr standa Iacute oumlllum skoacutelum eru breytingum eetha beinum fyrirmaeliglum aeth ofan Setja nemendur sem geta gert betur og leggja thornarf kapp aeligtti fram umboacutetaaacuteaeligtlun fyrir menntakerfieth og aacute aeth munur iacute frammistoumlethu verethi sem minnstur innleietha aacute thornann haacutett aeth skoacutelafoacutelk sjaacutei seacuter hag iacute henni hvort sem er milli kynja landsvaeligetha eetha uppruna og vilji vinna aeth framgangi hennar innan hvers skoacutela Ella kunna bestu aacuteform aeth veretha aeth engu
24
3 Uppbygging getu til breytinga
Til thorness aeth naacute fram breytingum thornarf thornekkingu og haeligfni fjaacutermagn og stuethning og einnig staethfastan vilja Til thorness aeth umbaeligtur naacuteist fram iacute hverjum skoacutela thornarf getan til sliacutekra breytinga aeth vera fyrir hendi innan thorneirra Hana getur thornurft aeth byggja upp samhlietha undirbuacuteningi aeth hinum eiginlegumarkmiethum
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter THORNviacute er auethvitaeth ekki thornannig farieth sjaacutelf stefnubreytingin leiethir ekki til framfara heldur hvernig tekst aeth vinna uacuter henni Efla thornarf aacutehuga getu og aacutebyrgethartilfinningu thorneirra sem iacute skoacutelum starfa til aeth naacute tilsettum aacuterangri THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth hvetja aacutefram til goacuteethra verka og veita stuethning Aetheins thornannig er haeliggt aeth gera kroumlfu um aacuterangur
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter
THORNaeth er lykilatriethi aeth kennarar faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra aeth vinna aeth umboacutetum aacute siacutenum heimavelli Sliacutek kunnaacutetta er margslungin og thornviacute thornarf uppbygging hennar aeth vera fjoumllbreytileg um leieth og stuethlaeth er aeth thornviacute aeth foacutelk laeligri hvaeth af oumlethru baeligethi innan skoacutela og meeth samvinnu milli skoacutela Starfsthornroacuteun iacute skoacutelakerfinu aeligtti aeth miethast vieth thornaeth aacuten thorness thornoacute aeth missa sjoacutenar aacute meginmarkmiethinu sem er aeligvinlega aeth naacute fram jaacutekvaeligethum breytingum hjaacute nemendum og betri aacuterangri thorneirra
Iacute breytingastarfinu iacute Ontario var mikil aacutehersla loumlgeth aacute aeth byggja upp thornekkingu og haeligfni iacute menntakerfinu og viacuteethtaeligkur stuethningur veittur vieth aeth baeligta kennslu meeth td starfsthornroacuteun kennara mati og leiethbeiningum vieth aacuteaeligtlanagereth og baeligttu naacutemsefni Komieth var aacute samstarfi milli skoacutela og fraeligethsluumdaeligma og samtoumlk kennara og skoacutelastjoacuternenda toacuteku thornar virkan thornaacutett
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
25
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast
4 Viacuteethtaeligkt samstarf innan menntakerfisins undir styrkri forystu
Til aeth naacute fram varanlegum umboacutetum skiptir maacuteli aeth foacutelk um menntakerfieth thornvert og endilangt seacute samstiga um thornaeligr Mikilvaeliggt er aeth viacuteethtaeligk eining riacuteki um umboacutetaaacuteaeligtlanirnar innleiethingu thorneirra og framkvaeligmd thornoacute svo aeth skoethanir kunni aeth vera skiptar um leiethirnar THORNannig thornarf oumlfluga talsmenn breytinganna innan sem utan skoacutelakerfisins THORNaeth er hvorki einfalt neacute fljoacutetlegt aeth afla aacuteformunum sliacuteks stuethnings iacute thornjoacuteethfeacutelaginu en thornaeth er braacuteethnauethsynlegt
Stjoacuternvoumlld thornurfa ljoacuteslega aeth hafa forystu iacute umboacutetastarfinu og stilla saman margviacuteslega strengi Jafnframt er nauethsynlegt aeth leita leiethtoga meethal kennara stjoacuternenda sveitarstjoacuternarmanna samtaka kennara nemenda og foreldra til aeth fylgja thornviacute eftir Stuethla thornarf aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett iacute umboacutetastarfinu
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast Aacuteaeligtlanir geta ekki komieth iacute staeth aethgeretha Meeth thornviacute aeth byggja markvisst upp forystu um umboacutetastarfieth er baeligethi stuethlaeth aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett og aeth thornaeth reynist langvinnt
Umboacutetamoumlnnum haeligttir oft til aeth truacutea thornviacute aeth allir hljoacuteti aeth vera sama sinnis og thorneir Sliacutekt er auethvitaeth ekki raunin foacutelk hefur misjoumlfn viethhorf og skilning aacute hlutunum Sameiginleg framtiacuteetharsyacuten sprettur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur thornarf aeth vinna aeth henni THORNviacute thornurfa stjoacuternvoumlld aeth eiga virk samskipti vieth alla thornaacute sem hlut eiga aeth maacuteli og gefa thorneim kost aacute aeth koma sjoacutenarmiethum siacutenum aacute framfaeligri Ekki er siacuteethur
mikilvaeliggt aeth naacute til almennings meeth upplyacutesingum um umboacutetaaacuteform faacute reglulega fram opinbera umraeligethu og viethhalda almennri saacutett um thornau
Sliacutek samskipti mega hvorki vera spuni neacute einhlietha aacutevarp hins opinbera heldur aeligttu thornau aeth snuacuteast um aeth draga fram oacuteliacutek sjoacutenarmieth og taka tillit til thorneirra Laeligra af thornviacute sem vel maeliglist fyrir og hvaeth thornykir ekki skila aacuterangri Reglulega (og eftir thornviacute sem tilefni gefast til) aeligtti svo aeth uacutetbuacutea og koma aacute framfaeligri upplyacutesingum til fjoumllmiethla og almennings THORNaeligr eiga ekki aetheins aeth luacuteta aeth umboacutetaaacuteaeligtluninniheldur einnig aeth oumlethrum thornaacutettum menntakerfisins thornannig maacute koma iacute veg fyrir aeth thorneir seacuteu vanraeligktir thornoacute aacuteherslan seacute aacute umbaeligturnar
Ekki maacute gleyma aethkomu kennara og samtaka thorneirra Umboacutetum iacute menntakerfinu verethur ekki komieth aacute nema meeth goacuteethum kennurum og er stuethningur thorneirra mikils virethi Maacuteli skiptir aeth goacuteethum kennurum bjoacuteethist goacuteeth laun og viethunandi starfsskilyrethi en jafnframt thornarf kennarasteacutettin aeth vera oumlflug iacute siacutenu fagi og njoacuteta trausts iacute samfeacutelaginu
Til thorness aeth naacute samstoumlethu um framgang umboacuteta var iacute Ontario settur aacute foacutet samraacuteethsvettvangur undir stjoacutern menntamaacutelaraacuteethherra sem helstu samstarfsaethilar aacutettu aethild aeth Aacuteethur en raacuteethist var iacute umbaeligturnar hafethi skorist iacute odda milli stjoacuternvalda og kennara en meeth thornviacute aeth leggja mikla raeligkt vieth samstarfieth og fela samtoumlkum kennara framkvaeligmd aacute tilteknum thornaacutettum umboacutetanna naacuteethist aeth endurvinna traust milli aethila Einnig var loumlgeth houmlfuethaacutehersla aacute aeth miethla upplyacutesingum um framgang umboacutetanna til almennings og koma aacute samstarfi vieth nemendur og foreldra
26
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim
5 Laeligrdoacutemar af nyacuteskoumlpun rannsoacuteknum og goumlgnum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim Sliacutek thornekking er grunnur goacuteethra breytinga og nyacutebreytni Samt er thornaeth svo aeth fjoumllmoumlrg thornroacuteunarverkefni hafa ekki verieth grundvoumlllueth aacute traustri thornekkingu hvorki um thornaeth sem fyrir er neacute hvaeth best hefur reynst annars staethar Eins er of sjaldan lagt mat aacute aacuterangurinn THORNraacutett fyrir aeth thornekking aacute umboacutetum iacute menntun hafi aukist hefur oft minna orethieth uacuter hagnyacutetingu hennar Iacute thornviacute samhengi skiptir td maacuteli aeth kennarasteacutettin nyacuteti seacuter rannsoacuteknir og afrakstur sprotaverkefna til aeth baeligta kennslu
Leggja aeligtti aukna aacuteherslu aacute aeth nyacuteta rannsoacuteknir og vel heppnaeth thornroacuteunarstarf til aeth breyta aacuteherslum iacute skoacutelastarfi Eins maacute nyacuteta betur goumlgn um naacutemsaacuterangur nemenda Ekki til thorness aeth refsa skoacutelum eetha daeligma nemendur heldur til thorness aeth vinna uacuter thorneim og nyacuteta til uacuterboacuteta thornar sem skoacuterinn kreppir THORNaeth aacute til daeligmis vieth um niethurstoumlethur skimunarproacutefa samraeligmdra proacutefa eetha niethurstoumlethur PISA
Til thorness aeth skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld taki aacutebyrgeth aacute aacuterangri nemenda er lagt til aeth fylgst seacute meeth
gt framvindu miethaeth vieth eigin getu og markmieth gt samanburethi vieth aethra skoacutela og sveitarfeacuteloumlg gt frammistoumlethu miethaeth vieth thornaeth sem best gerist
heima og erlendis
Siacuteethast en ekki siacutest aeligttu skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld aeth gefa thornviacute seacuterstakan gaum hvernig stuethla megi aeth thornviacute aeth fleiri nemendur naacutei viethunandi aacuterangri
Iacute oumlethrum loumlndum hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute aeth byggja upp goacuteeth upplyacutesingakerfi um nemendur en einnig leitast vieth aeth koma aacute samstarfi skoacutela og thorneirra sem stunda menntarannsoacuteknir
6 Aacutehersla aacute lykilaethgerethir aacuten thorness aeth thornaeth komi niethur aacute oumlethrum thornaacutettum
Reynslan syacutenir aeth til lengdar er mjoumlg erfitt aetheinbeita seacuter aeth afmoumlrkuethum lykilmarkmiethumhvort heldur horft er til einstakra skoacutela eetha menntakerfisins iacute heild THORNraacutett fyrir goacuteethan aacutesetning getur margt dreift huganum aacute langri leieth reglulega er skipt um poacutelitiacuteska forystu og samfeacutelagieth getur tekieth verulegum breytingum THORNviacute er mikilvaeliggt
aeth reyna aeth sjaacute fyrir hvaeth geti helst orethieth til aeth trufla thornaeth aeth menn haldi markaethri stefnu og gera raacuteethstafanir til aeth koma iacute veg fyrir aeth lykilstjoacuternendur missi sjoacutenar aacute henni Um leieth aeligtti aeth vera til farvegur fyrir aethra thornaeligtti skoacutelastarfsins og thornaeth sem ber aeth houmlndum svo aeth thornviacute megi sinna eins og thornoumlrf krefur
27
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu
7 Betri nyacuteting fjaacutermuna iacute menntakerfinu
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum vekja aacute thorneim athygli og skapa hvata en thorneim thornarf aeth verja af kostgaeligfni thornar sem thornoumlrf er aacute Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu Sem
8 Vandaeth til innleiethingar umboacuteta
Innleiething aethgeretha til aeth naacute settum markmiethumer oft vandasoumlm Huacuten maacute ekki vera oacutesveigjanleg framkvaeligmdaacuteaeligtlun heldur thornarf aeth taka tillit til aethstaeligethna og nauethsynlegra breytinga
Tveir thornaeligttir innleiethingarinnar eru seacuterstaklega mikilvaeliggir annars vegar almennur stuethningshyur vieth hana og hins vegar moumlguleikar menntashymaacutelayfirvalda til aeth veita henni forystu og styethja vieth hana Yfirleitt er sjoacutenum ekki beint naeliggjanlega aeth thornessum thornaacutettum
Stefnumoacutetunin sjaacutelf meeth viacuteethtaeligku samraacuteethi getur tekieth langan tiacutema en eftirfylgnin er oft takmoumlrkueth Til thorness aeth innleietha breytingar iacute menntakerfi thornurfa thorneir sem vinna aeth thornviacute verkefni aeth faacute goacuteethan stuethning THORNetta hefur viacuteetha verieth leyst meeth thornviacute aeth raacuteetha raacuteethgjafa og verkefnisstjoacutera og soumlmuleiethis meeth thornviacute aeth auka samstarf milli aethila kennara skoacutelastjoacuternenda og fraeligethsluyfirvalda
daeligmi um aacuteherslur af thornviacute taginu maacute nefna aukinn beinan stuethning vieth naacutem og kennslu og aeth komieth seacute aacute fjaacuterhagslegri umbun fyrir aacuterangur THORNannig er iacute sumum loumlndum miethaeth vieth aeth skoacutelar sem sinna nemendum meeth miklar thornarfir geti umbunaeth kennurum thorneirra seacuterstaklega og raacuteethieth til siacuten reynslumeiri kennara
Meeth thornviacute aeth vinna aeth umboacutetum meeth thornessum haeligtti toacutekst menntamaacutelayfirvoumlldum iacute Ontario aeth naacute verulegum aacuterangri aacute aacuterunum 2003-2009 THORNar voru sett markmieth um aeth 75 nemenda iacute 3 og 6 bekk grunnskoacutela aeligttu aeth naacute haacuteu stigi iacute lesskilningi og staeligrethfraeligethilaeligsi og aeth 85 framhaldsskoacutelanema brautskraacuteethust aacute tilskildum tiacutema Meeth samstilltu aacutetaki toacutekst aacute thornessum sex aacuterum aeth fjoumllga thorneim sem naacuteethu laacutegmarksviethmiethum iacute lestri ritun og laeligsi aacutestaeligrethfraeligethi uacuter 54 iacute 67 Aacute soumlmu aacuterum joacutekst hlutshyfall thorneirra sem luku framhaldsskoacutela uacuter 67 iacute 79
Heacuter hefur verieth stiklaeth aacute stoacuteru um thornaeligr aacuteherslur sem unnieth hefur verieth aeth iacute Ontario og viacuteethar thornar sem goacuteethur aacuterangur hefur naacuteethst iacute menntamaacutelum
Verethur nuacute vikieth aeth tilloumlgum um hvernig koma megi aacute umboacutetum heacuter aacute landi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
28
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Ef tekieth er mieth af reynslu annarra thornjoacuteetha er margt sem bendir til thorness aeth meeth skipulegum langtiacutemaaethgerethum verethi unnt aeth baeligta stoumlethu iacuteslensks menntakerfis
Smaeligeth landsins gerir thornaeth auethveldara aeth naacute Heacuter er lagt til aeth farieth verethi aeth reynslu annarra oumlllum hlutaetheigandi saman um sameiginleg thornjoacuteetha og sett faacute og skyacuter markmieth yacutett undir jaacutekvaeligeth markmieth og stilla saman strengi en innri viethhorf og getu til breytinga Jafnframt verethi haft styrkur menntakerfisins og nuacutetiacutemalegir innviethir viacuteethtaeligkt samstarf og stuethlaeth aeth thornviacute aeth forysta samfeacutelagsins auka einnig liacutekur aacute aeth sami aacuterangur um umbaeligturnar verethi oacuteskorueth Siacuteethast en ekki siacutest naacuteist vieth aeth mennta ungt foacutelk heacuter aacute landi og thornar verethi loumlgeth aacutehersla aacute rannsoacuteknir thornekkingarmiethlun og sem best tekst til erlendis stuethning vieth skoacutelastarf
Markmieth um lestur Hlutfall thorneirra sem naacute grunnviethmiethum (2 stig) iacute lesskilningi PISA fari uacuter 79 (2012) iacute 90 2018
Mikilvaeliggt er aeth skapa jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs og aeth allir geti naacuteeth aacuterangri iacute lestri Iacute thornviacute felst aeth ungt foacutelk seacute hvatt til aeth lesa fjoumllbreytilegt efni baeligethi heima og iacute skoacutela THORNaeth felur einnig iacute seacuter aeth thorneir sem annast lestrarkennslu beri aacutebyrgeth aacute aeth allir nemendur hafi vieth lok grunnskoacutela oumlethlast aacutekveethna grundvallarfaeligrni iacute lestri og lesskilningi THORNaeth aacute vieth um kennara og annaeth starfsfoacutelk skoacutela foreldra og skoacutelanefndir sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld menntamaacutela Um leieth er nauethsynlegt aeth innan menntakerfisins seacute haeliggt aeth koma til moacutets vieth misjafnar thornarfir nemenda og aeth rannsakaeth verethi meeth kerfisbundnum haeligtti hvaetha aethferethir skila bestum aacuterangri
Iacute skyacuterslu um lestrarkennslu iacute Evroacutepu er fjallaeth um thornaeth sem maacuteli skiptir til aeth baeligta lestur oglesskilning Oacutetalmargt utan skoacutela og innan hefur aacutehrif aacute lestur en aacute grundvelli althornjoacuteethlegra rannsoacutekna og samanburethar milli landa maacute greina mikilvaeliggustu thornaeligttina (Eurydice 2011)
Grunn aeth lestrarnaacutemi thornarf aeth leggja thornegar iacute leikskoacutela meeth skipulegri maacuteloumlrvun markvissum lestri fyrir boumlrnin umraeligethum um thornaeth sem lesieth er og meeth thornviacute aeth yacuteta undir aacutehuga aacute lestri Iacute grunnskoacutela
liggi fyrir skilgreind viethmieth sem komi skyacutert fram iacute aethalnaacutemskraacute eetha meeth oumlethrum haeligtti um lestrarhaeligfni og hvernig huacuten er dyacutepkueth jafnt og thorneacutett fram aacute unglingastig meeth fjoumllbreyttum haeligtti
Ekkert eykur faeligrni iacute lestri eins og thornaeth aeth lesa Eftir thornviacute sem nemendur lesa meira og fjoumllbreyttara efni eykst skilningur thorneirra og loumlngun til aeth lesa meira THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth fjoumllbreytt naacutemsefni seacute nyacutett vieth kennslu ss dagbloumleth tiacutemarit skaacuteldsoumlgur fraeligethirit og rafraelignn texti Ekki maacute heldur gleyma aeth heimilin gegna lykilhlutverki Mikilvaeliggt er aeth foreldrar lesi fyrir boumlrn en ekki siacuteethur aeth thorneir hvetji thornau til aeth lesa sjaacutelf og hjaacutelpi thorneim vieth thornaeth og seacuteugoacuteethar fyrirmyndir
Almenn hvatning um aeth foacutelk lesi meira er goacuteethra gjalda vereth Sliacutekt houmlfethar thornoacute fremur til thorneirra sem eru vel laeligsir en siacuteethur til hinna sem er stirt um lestur eetha hafa liacutetinn aacutehuga THORNaacute skiptir maacuteli aeth nyacuteta rafraelignt efni og nyacutemiethla og fjoumllbreytta framsetningu efnis sem houmlfethar frekar til yngri kynsloacuteethanna
Mikilvaeliggt er aeth greina moumlgulegan lestrarvanda barna snemma thornviacute aeth thorneim mun auethveldara
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
29
Heimild OECD Education at a Glance 2013
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute 1-7 bekk grunnskoacutela er hlutfall moacuteethurshymaacutelskennslu aacute Iacuteslandi mun laeliggra en iacute samanshyburetharloumlndum
verethur aeth vinda ofan af honum meeth seacutertaeligkum kennsluaethferethum og thornjaacutelfun THORNegar aacute leikskoacutelastigi er haeliggt aeth sjaacute viacutesbendingar um hugsanlegalestrarerfiethleika siacuteethar meir og um aeth gera aeth nyacuteta tiacutemann til thorness aeth afstyacutera thorneim meeth thornviacute aeth leggja raeligkt vieth hljoacuteethkerfisvitund nemenda
Iacutehlutun vegna lestraroumlrethugleika er oft oacutemarkviss Niethurstoumlethur PIRLS-koumlnnunar aacute lestri (2006) leiddu iacute ljoacutes aeth 44 nemenda iacute Evroacutepuloumlndum aacutettu kost aacute stuethningi aethstoetharfoacutelks vegna lestrarvanda en hins vegar aacutettu aetheins 25 nemenda kost aacute thornjoacutenustu seacuterfraeligethings iacute lestri Oft er loumlng bieth eftir thornjoacutenustu seacuterfraeligethings svo sem vegna maacutelroumlskunar en skjoacutet viethbroumlgeth vieth sliacutekum vanda skipta miklu maacuteli Meeth thornviacute aeth betrumbaeligta kunnaacutettu kennara til aeth greina og bregethast vieth lestrarvanda maacute naacute miklum aacuterangri THORNar geta skyacuter viethmieth um lestrarfaeligrni aacute hverju naacutemsstigi hjaacutelpaeth
Til thorness aeth baeligta lestrarfaeligrni og skilning unglinga aacute floacuteknari og seacuterhaeligfethari texta er mikilvaeliggt aeth thornjaacutelfa lesturinn iacute yacutemsum naacutemsgreinum Margt bendir aacute hinn boacuteginn til thorness aeth kennarar seacuteu mjoumlg misvel undir thornaeth buacutenir og thornviacute thornarf aeth stilla saman strengi iacute skoacutelum hvaeth thornennan thornaacutett varethar allt fraacute upphafi til loka grunnskoacutela
THORNegar horft er til kennslustunda iacute grunnskoacutelum er hlutfall moacuteethurmaacutelskennslu af heildinni mun laeliggra heacuter en iacute naacutegrannaloumlndunum Iacute nyacuterri aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela var hlutur iacuteslenskushykennslu nokkueth aukinn en thornraacutett fyrir thornaeth er huacuten hlutfallslega mun minni en moacuteethurmaacutelskennsla iacute samanburetharloumlndum
Mynd 18 - Moacuteethurmaacutelskennsla sem hlutfall af heildarkennslustundafjoumllda aacuteIacuteslandi og iacute samanburetharloumlndum 2011
35
30
25
20
15
10
5
0 Danmoumlrk Finnland Noregur ESBIacutesland
30
Moumlgulegar aethgerethir
1 Hlutur moacuteethurmaacutelskennslu iacute viethmiethunarshystundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela verethi aukinn
2 Sett verethi viethmieth um laacutegmarkshaeligfni iacute lestri aacute tilteknum stigum grunnskoacutelans thornmt lestrarhraetha lesskilning orethaforetha og ritfaeligrni iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacute
3 Reglubundnar maeliglingar aacute lesskilningi verethi samhaeligfethar meeth greinandi proacutefum allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela og niethurstoumlethurnar nyacutettar aacute markvissan haacutett Loumlgbundin samraeligmd koumlnnunarproacutef verethi nyacutett iacute sama skyni svo og laeligsisproacutef iacute framhaldsskoacutelum
4 Nemendur af erlendum uppruna njoacuteti seacuterstaks stuethnings meeth thornaeth fyrir augum aeth thorneir naacuteisoumlmu faeligrni iacute lesskilningi og aethrir nemendur
5 Hver leikskoacuteli og grunnskoacuteli geti brugethist jafnoacuteethum vieth viacutesbendingum um lestrarvanda einstakra nemenda Kennarar faacutei thornjaacutelfun og stuethning til thorness aeth bregethast vieth
6 Allir leikshy og grunnskoacutelar setji seacuter laeligsisstefnu iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacuter og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga
7 Yacutett verethi undir jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs iacute thornjoacuteethshyfeacutelaginu og nemendur hvattir til aeth lesa seacuter til aacutenaeliggju utan skoacutela
8 Foreldrar verethi virkjaethir til aeth vekja aacutehuga aacute lestri og styethja vieth lestrarnaacutem barna sinna
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
31
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Markmieth um naacutemsframvindu Hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi aacute tilskildum tiacutema fari uacuter 44 (2011) iacute 60 2018
Til aeth naacute thornessu markmiethi er lagt til aeth aacutehersla verethi loumlgeth aacute thornrjaacute thornaeligtti
gt Endurskipulagning naacutemstiacutema gt Aethgerethir gegn brotthvarfi gt Betri starfsmenntun
Endurskipulagning naacutemstiacutema
Iacutesland sker sig uacuter oumlethrum loumlndum thornegar kemur aeth lengd naacutems fram aeth haacuteskoacutela (sjaacute mynd 19) Aetheins um 44 thorneirra sem hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela uacutetskrifast um tviacutetugt eftir fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur nemenda sem hefja haacuteskoacutelanaacutem heacuter aacute landi er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
THORNaeth hversu faacuteir ljuacuteka framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema og hve naacutemsframvindan er misjoumlfn eftir naacutemsbrautum gefur til kynna aeth endurskoetha thornurfi naacutemsskipulag iacute framhaldsskoacutelum og thornar meeth lengd naacutemstiacutema og uppbyggingu naacutemsbrauta ekki siacutest iacute starfsmenntun
Meeth thornviacute aeth endurskipuleggja naacutemstiacutema iacute framshyhaldsskoacutelum og taka aukieth tillit til mismunandi thornarfa yacutemissa nemendahoacutepa maacute stuethla aeth thornviacute aeth fleiri ljuacuteki naacutemi aacute skilgreindum tiacutema Naacutemsferill nemenda iacute framhaldsskoacutela er mislangur baeligethi eftir thornviacute aacute hvaetha naacutemsbraut thorneir innritast og hvort thorneir hefja naacutem iacute bekkjar- eetha aacutefangaskoacutela Auk thorness koma nemendur misvel undirbuacutenir uacuter grunnskoacutela og sumir framhaldsskoacutelar velja nemendur inn eftir einkunnum iacute boacuteklegum greinum aacute meethan aethrir taka vieth oumlllum umsaeligkjendum
Meethalnaacutemstiacutemi thorneirra sem innritast aacute stuacutedentsshynaacutemsbrautir er iacute nokkueth foumlstum skorethum og aeth jafnaethi fjoumlgur aacuter hjaacute flestum Iacute aacutefangakerfinu er
meiri sveigjanleiki meeth naacutemslok Athygli vekur aeth 22 luku naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum iacute aacutefangaskoacutelum en sambaeligrilegt hlutfall var einungis 05 iacute bekkjarskoacutelum Iacute thorneim framhaldsskoacutelum thornar sem reynsla er fengin af thornriggja aacutera naacutemsbrautum hefur staeligrstur hluti nemenda kosieth aeth ljuacuteka naacutemi aacute thornremur aacuterum eetha 70 iacute Kvennaskoacutelanum og 57 iacute Menntaskoacutela Borgarfjarethar
Iacute Kvennaskoacutelanum byacuteethst nemendum hefethbundieth boacuteknaacutem til stuacutedentsproacutefs aacutesamt almennri braut Nemendum gefst kostur aacute aeth ljuacuteka naacutemi aacute 3 3frac12 eetha 4 aacuterum Samhlietha styttingu naacutemstiacutemavoru nyacutejar naacutemsbrautir settar aacute foacutet naacutemsmat var endurskoethaeth og gereth gangskoumlr aeth betri nyacutetingu aacute skoacutelaaacuterinu Aacutefangar kjarnagreina aacute stuacutedentsproacutefsbrautum eru skilgreindir fraacute 2 thornrepi og thornviacute er skoumlrun vieth naacutemsefni grunnskoacutela minni en aacuteethur var Menntaskoacuteli Borgarfjarethar hefur lengt skoacutelaaacuterieth meeth svipuethum haeligtti og Kvennaskoacutelinn og breytt nyacutetingu thorness aacutesamt thornviacute aeth naacutemsbrautir og naacutemsmat var endurskoethaeth
Nemendur sem innritast aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir bekkjarskoacutela ljuacuteka langflestir proacutefi aacute fjoacuterum aacuterum en miethaeth vieth reynslu Kvennaskoacutelans gaeligti stoacuter hluti thorneirra lokieth naacutemi aacute thornremur aacuterum Iacute nuacuteverandi kerfi lyacutekur nuacute thornegar um fimmtungur nemenda iacute aacutefangaskoacutelum naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum
Meeth thornviacute aeth endurskoetha uppbyggingu naacutemsbrauta og naacutemstiacutema aacute oacuteliacutekum brautum maeligtti baeligta naacutemsframvindu nemenda Einnig kemur til greina aeth setja skyacuterari moumlrk um naacutemstiacutema og aldur Iacute flestum oumlethrum loumlndum er miethaeth vieth aeth foacutelk ljuacuteki naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir tiltekinn aldur Iacute Noregi veretha nemendur td aeth hafa lokieth naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir 25 aacutera aldur en eftir thornaeth
32
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Iacuteslenskir nemendur sem hefja haacuteskoacutelanaacutem hafa aeth baki fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur thorneirra er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
er naacutem thorneirra skilgreint sem fullorethinsfraeligethsla og fer thornaacute fram iacute oumlethrum stofnunum Naacutem iacute framhaldsskoacutelum iacute Danmoumlrku tekur thornrjuacute aacuter Nemendur eldri en 25 aacutera eru skilgreindir sem bdquofullorethnirldquo og thornoacutett thorneir geti aacutefram stundaeth naacutem iacute framhaldsskoacutelum velja thorneir seacuterleiethir aeligtlaethar fullorethnum nemendum Iacute Sviacutethornjoacuteeth thornurfa nemendur aeth hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela iacute siacuteethasta lagi aacuterieth sem thorneir veretha tuttugu aacutera og hafa thornaacute thornrjuacute aacuter til thorness aeth ljuacuteka naacutemi Allir eiga siacuteethan reacutett aacute naacutemi iacute fullorethinsfraeligethslustofnunum sveitarfeacutelaga
Iacute nyacutelegum uacutettektum althornjoacuteethlegra aethila aacute efnahagsshylegri stoumlethu Iacuteslands (OECD 2013 McKinsey 2012) er einatt bent aacute aeth mikill aacutevinningur vaeligri af thornviacute aeth stytta naacutemstiacutema til stuacutedentsproacutefs um eitt eetha tvouml aacuter thornannig aeth hann vaeligri sambaeligrilegur vieth oumlnnur loumlnd Er bent aacute aeth stytta megi naacutemstiacutema baeligethi iacutegrunnskoacutelum og framhaldsskoacutelum um eitt aacuter
Iacute loumlgum um grunnskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacute grunnshyskoacutela hefur ekki verieth gert raacuteeth fyrir styttingu naacutemstiacutema aacute thornviacute skoacutelastigi Fremur hefur verieth horft til sveigjanlegra skila milli grunn- og framhaldsskoacutela thornannig aeth grunnskoacutelanemar geti stytt seacuter leieth annaethhvort meeth thornviacute aeth taka framhaldsskoacutelaaacutefanga aacute meethan thorneir eru enn iacute grunnskoacutela eetha meeth thornviacute aeth innritast iacute framhaldsskoacutela beint uacuter 9 bekk aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum sem eru skilgreind iacute aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela
Um thornessar mundir er verieth aeth gera uacutettekt aacute aacutehrifum stefnunnar um skoacutela aacuten aethgreiningar aacute grunnskoacutela og seacuterfraeligethithornjoacutenustu sveitarfeacutelaga iacute leik- og grunnskoacutelum Jafnframt mun Iacutesland taka thornaacutett iacute samanburetharuacutettekt OECD aacute nyacutetingu fjaacutermagns og annarra aethfanga iacute grunnskoacutelum miethaeth vieth aacuterangur THORNessar uacutettektir munu vafalaust skila gagnlegum upplyacutesingum um stoumlethu grunnskoacutelans
Mynd 19 - Lengd skoacutelagoumlngu aacute boacutekshynaacutemsbrautum framhaldsskoacutela iacute Evroacutepu
Aldur
14 15 16 17 18 19 20
Iacutesland Noregur
Danmoumlrk
Sviacutethornjoacuteeth
Finnland
THORNyacuteskaland
Iacutetaliacutea
Eistland
Lettland
Lithaacuteen
Luacutexemborg
Buacutelgariacutea
Ungverjaland
Poacutelland
Ruacutemeniacutea
Spaacutenn
Malta
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland
Sviss
Bretland
Iacuterland
Belgiacutea
Grikkland
Frakkland
Portuacutegal
Kyacutepur
Holland
Austurriacuteki Heimild Eurydice The structshyure of the European education systems 20132014
33
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
3 Uppbygging getu til breytinga
Til thorness aeth naacute fram breytingum thornarf thornekkingu og haeligfni fjaacutermagn og stuethning og einnig staethfastan vilja Til thorness aeth umbaeligtur naacuteist fram iacute hverjum skoacutela thornarf getan til sliacutekra breytinga aeth vera fyrir hendi innan thorneirra Hana getur thornurft aeth byggja upp samhlietha undirbuacuteningi aeth hinum eiginlegumarkmiethum
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter THORNviacute er auethvitaeth ekki thornannig farieth sjaacutelf stefnubreytingin leiethir ekki til framfara heldur hvernig tekst aeth vinna uacuter henni Efla thornarf aacutehuga getu og aacutebyrgethartilfinningu thorneirra sem iacute skoacutelum starfa til aeth naacute tilsettum aacuterangri THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth hvetja aacutefram til goacuteethra verka og veita stuethning Aetheins thornannig er haeliggt aeth gera kroumlfu um aacuterangur
THORNeirrar tilhneigingar gaeligtir stundum aeth noacuteg seacute aeth moacuteta nyacuteja stefnu liacutekt og huacuten muni einhvern veginn komast til framkvaeligmda af sjaacutelfu seacuter
THORNaeth er lykilatriethi aeth kennarar faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra aeth vinna aeth umboacutetum aacute siacutenum heimavelli Sliacutek kunnaacutetta er margslungin og thornviacute thornarf uppbygging hennar aeth vera fjoumllbreytileg um leieth og stuethlaeth er aeth thornviacute aeth foacutelk laeligri hvaeth af oumlethru baeligethi innan skoacutela og meeth samvinnu milli skoacutela Starfsthornroacuteun iacute skoacutelakerfinu aeligtti aeth miethast vieth thornaeth aacuten thorness thornoacute aeth missa sjoacutenar aacute meginmarkmiethinu sem er aeligvinlega aeth naacute fram jaacutekvaeligethum breytingum hjaacute nemendum og betri aacuterangri thorneirra
Iacute breytingastarfinu iacute Ontario var mikil aacutehersla loumlgeth aacute aeth byggja upp thornekkingu og haeligfni iacute menntakerfinu og viacuteethtaeligkur stuethningur veittur vieth aeth baeligta kennslu meeth td starfsthornroacuteun kennara mati og leiethbeiningum vieth aacuteaeligtlanagereth og baeligttu naacutemsefni Komieth var aacute samstarfi milli skoacutela og fraeligethsluumdaeligma og samtoumlk kennara og skoacutelastjoacuternenda toacuteku thornar virkan thornaacutett
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
25
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast
4 Viacuteethtaeligkt samstarf innan menntakerfisins undir styrkri forystu
Til aeth naacute fram varanlegum umboacutetum skiptir maacuteli aeth foacutelk um menntakerfieth thornvert og endilangt seacute samstiga um thornaeligr Mikilvaeliggt er aeth viacuteethtaeligk eining riacuteki um umboacutetaaacuteaeligtlanirnar innleiethingu thorneirra og framkvaeligmd thornoacute svo aeth skoethanir kunni aeth vera skiptar um leiethirnar THORNannig thornarf oumlfluga talsmenn breytinganna innan sem utan skoacutelakerfisins THORNaeth er hvorki einfalt neacute fljoacutetlegt aeth afla aacuteformunum sliacuteks stuethnings iacute thornjoacuteethfeacutelaginu en thornaeth er braacuteethnauethsynlegt
Stjoacuternvoumlld thornurfa ljoacuteslega aeth hafa forystu iacute umboacutetastarfinu og stilla saman margviacuteslega strengi Jafnframt er nauethsynlegt aeth leita leiethtoga meethal kennara stjoacuternenda sveitarstjoacuternarmanna samtaka kennara nemenda og foreldra til aeth fylgja thornviacute eftir Stuethla thornarf aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett iacute umboacutetastarfinu
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast Aacuteaeligtlanir geta ekki komieth iacute staeth aethgeretha Meeth thornviacute aeth byggja markvisst upp forystu um umboacutetastarfieth er baeligethi stuethlaeth aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett og aeth thornaeth reynist langvinnt
Umboacutetamoumlnnum haeligttir oft til aeth truacutea thornviacute aeth allir hljoacuteti aeth vera sama sinnis og thorneir Sliacutekt er auethvitaeth ekki raunin foacutelk hefur misjoumlfn viethhorf og skilning aacute hlutunum Sameiginleg framtiacuteetharsyacuten sprettur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur thornarf aeth vinna aeth henni THORNviacute thornurfa stjoacuternvoumlld aeth eiga virk samskipti vieth alla thornaacute sem hlut eiga aeth maacuteli og gefa thorneim kost aacute aeth koma sjoacutenarmiethum siacutenum aacute framfaeligri Ekki er siacuteethur
mikilvaeliggt aeth naacute til almennings meeth upplyacutesingum um umboacutetaaacuteform faacute reglulega fram opinbera umraeligethu og viethhalda almennri saacutett um thornau
Sliacutek samskipti mega hvorki vera spuni neacute einhlietha aacutevarp hins opinbera heldur aeligttu thornau aeth snuacuteast um aeth draga fram oacuteliacutek sjoacutenarmieth og taka tillit til thorneirra Laeligra af thornviacute sem vel maeliglist fyrir og hvaeth thornykir ekki skila aacuterangri Reglulega (og eftir thornviacute sem tilefni gefast til) aeligtti svo aeth uacutetbuacutea og koma aacute framfaeligri upplyacutesingum til fjoumllmiethla og almennings THORNaeligr eiga ekki aetheins aeth luacuteta aeth umboacutetaaacuteaeligtluninniheldur einnig aeth oumlethrum thornaacutettum menntakerfisins thornannig maacute koma iacute veg fyrir aeth thorneir seacuteu vanraeligktir thornoacute aacuteherslan seacute aacute umbaeligturnar
Ekki maacute gleyma aethkomu kennara og samtaka thorneirra Umboacutetum iacute menntakerfinu verethur ekki komieth aacute nema meeth goacuteethum kennurum og er stuethningur thorneirra mikils virethi Maacuteli skiptir aeth goacuteethum kennurum bjoacuteethist goacuteeth laun og viethunandi starfsskilyrethi en jafnframt thornarf kennarasteacutettin aeth vera oumlflug iacute siacutenu fagi og njoacuteta trausts iacute samfeacutelaginu
Til thorness aeth naacute samstoumlethu um framgang umboacuteta var iacute Ontario settur aacute foacutet samraacuteethsvettvangur undir stjoacutern menntamaacutelaraacuteethherra sem helstu samstarfsaethilar aacutettu aethild aeth Aacuteethur en raacuteethist var iacute umbaeligturnar hafethi skorist iacute odda milli stjoacuternvalda og kennara en meeth thornviacute aeth leggja mikla raeligkt vieth samstarfieth og fela samtoumlkum kennara framkvaeligmd aacute tilteknum thornaacutettum umboacutetanna naacuteethist aeth endurvinna traust milli aethila Einnig var loumlgeth houmlfuethaacutehersla aacute aeth miethla upplyacutesingum um framgang umboacutetanna til almennings og koma aacute samstarfi vieth nemendur og foreldra
26
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim
5 Laeligrdoacutemar af nyacuteskoumlpun rannsoacuteknum og goumlgnum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim Sliacutek thornekking er grunnur goacuteethra breytinga og nyacutebreytni Samt er thornaeth svo aeth fjoumllmoumlrg thornroacuteunarverkefni hafa ekki verieth grundvoumlllueth aacute traustri thornekkingu hvorki um thornaeth sem fyrir er neacute hvaeth best hefur reynst annars staethar Eins er of sjaldan lagt mat aacute aacuterangurinn THORNraacutett fyrir aeth thornekking aacute umboacutetum iacute menntun hafi aukist hefur oft minna orethieth uacuter hagnyacutetingu hennar Iacute thornviacute samhengi skiptir td maacuteli aeth kennarasteacutettin nyacuteti seacuter rannsoacuteknir og afrakstur sprotaverkefna til aeth baeligta kennslu
Leggja aeligtti aukna aacuteherslu aacute aeth nyacuteta rannsoacuteknir og vel heppnaeth thornroacuteunarstarf til aeth breyta aacuteherslum iacute skoacutelastarfi Eins maacute nyacuteta betur goumlgn um naacutemsaacuterangur nemenda Ekki til thorness aeth refsa skoacutelum eetha daeligma nemendur heldur til thorness aeth vinna uacuter thorneim og nyacuteta til uacuterboacuteta thornar sem skoacuterinn kreppir THORNaeth aacute til daeligmis vieth um niethurstoumlethur skimunarproacutefa samraeligmdra proacutefa eetha niethurstoumlethur PISA
Til thorness aeth skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld taki aacutebyrgeth aacute aacuterangri nemenda er lagt til aeth fylgst seacute meeth
gt framvindu miethaeth vieth eigin getu og markmieth gt samanburethi vieth aethra skoacutela og sveitarfeacuteloumlg gt frammistoumlethu miethaeth vieth thornaeth sem best gerist
heima og erlendis
Siacuteethast en ekki siacutest aeligttu skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld aeth gefa thornviacute seacuterstakan gaum hvernig stuethla megi aeth thornviacute aeth fleiri nemendur naacutei viethunandi aacuterangri
Iacute oumlethrum loumlndum hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute aeth byggja upp goacuteeth upplyacutesingakerfi um nemendur en einnig leitast vieth aeth koma aacute samstarfi skoacutela og thorneirra sem stunda menntarannsoacuteknir
6 Aacutehersla aacute lykilaethgerethir aacuten thorness aeth thornaeth komi niethur aacute oumlethrum thornaacutettum
Reynslan syacutenir aeth til lengdar er mjoumlg erfitt aetheinbeita seacuter aeth afmoumlrkuethum lykilmarkmiethumhvort heldur horft er til einstakra skoacutela eetha menntakerfisins iacute heild THORNraacutett fyrir goacuteethan aacutesetning getur margt dreift huganum aacute langri leieth reglulega er skipt um poacutelitiacuteska forystu og samfeacutelagieth getur tekieth verulegum breytingum THORNviacute er mikilvaeliggt
aeth reyna aeth sjaacute fyrir hvaeth geti helst orethieth til aeth trufla thornaeth aeth menn haldi markaethri stefnu og gera raacuteethstafanir til aeth koma iacute veg fyrir aeth lykilstjoacuternendur missi sjoacutenar aacute henni Um leieth aeligtti aeth vera til farvegur fyrir aethra thornaeligtti skoacutelastarfsins og thornaeth sem ber aeth houmlndum svo aeth thornviacute megi sinna eins og thornoumlrf krefur
27
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu
7 Betri nyacuteting fjaacutermuna iacute menntakerfinu
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum vekja aacute thorneim athygli og skapa hvata en thorneim thornarf aeth verja af kostgaeligfni thornar sem thornoumlrf er aacute Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu Sem
8 Vandaeth til innleiethingar umboacuteta
Innleiething aethgeretha til aeth naacute settum markmiethumer oft vandasoumlm Huacuten maacute ekki vera oacutesveigjanleg framkvaeligmdaacuteaeligtlun heldur thornarf aeth taka tillit til aethstaeligethna og nauethsynlegra breytinga
Tveir thornaeligttir innleiethingarinnar eru seacuterstaklega mikilvaeliggir annars vegar almennur stuethningshyur vieth hana og hins vegar moumlguleikar menntashymaacutelayfirvalda til aeth veita henni forystu og styethja vieth hana Yfirleitt er sjoacutenum ekki beint naeliggjanlega aeth thornessum thornaacutettum
Stefnumoacutetunin sjaacutelf meeth viacuteethtaeligku samraacuteethi getur tekieth langan tiacutema en eftirfylgnin er oft takmoumlrkueth Til thorness aeth innleietha breytingar iacute menntakerfi thornurfa thorneir sem vinna aeth thornviacute verkefni aeth faacute goacuteethan stuethning THORNetta hefur viacuteetha verieth leyst meeth thornviacute aeth raacuteetha raacuteethgjafa og verkefnisstjoacutera og soumlmuleiethis meeth thornviacute aeth auka samstarf milli aethila kennara skoacutelastjoacuternenda og fraeligethsluyfirvalda
daeligmi um aacuteherslur af thornviacute taginu maacute nefna aukinn beinan stuethning vieth naacutem og kennslu og aeth komieth seacute aacute fjaacuterhagslegri umbun fyrir aacuterangur THORNannig er iacute sumum loumlndum miethaeth vieth aeth skoacutelar sem sinna nemendum meeth miklar thornarfir geti umbunaeth kennurum thorneirra seacuterstaklega og raacuteethieth til siacuten reynslumeiri kennara
Meeth thornviacute aeth vinna aeth umboacutetum meeth thornessum haeligtti toacutekst menntamaacutelayfirvoumlldum iacute Ontario aeth naacute verulegum aacuterangri aacute aacuterunum 2003-2009 THORNar voru sett markmieth um aeth 75 nemenda iacute 3 og 6 bekk grunnskoacutela aeligttu aeth naacute haacuteu stigi iacute lesskilningi og staeligrethfraeligethilaeligsi og aeth 85 framhaldsskoacutelanema brautskraacuteethust aacute tilskildum tiacutema Meeth samstilltu aacutetaki toacutekst aacute thornessum sex aacuterum aeth fjoumllga thorneim sem naacuteethu laacutegmarksviethmiethum iacute lestri ritun og laeligsi aacutestaeligrethfraeligethi uacuter 54 iacute 67 Aacute soumlmu aacuterum joacutekst hlutshyfall thorneirra sem luku framhaldsskoacutela uacuter 67 iacute 79
Heacuter hefur verieth stiklaeth aacute stoacuteru um thornaeligr aacuteherslur sem unnieth hefur verieth aeth iacute Ontario og viacuteethar thornar sem goacuteethur aacuterangur hefur naacuteethst iacute menntamaacutelum
Verethur nuacute vikieth aeth tilloumlgum um hvernig koma megi aacute umboacutetum heacuter aacute landi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
28
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Ef tekieth er mieth af reynslu annarra thornjoacuteetha er margt sem bendir til thorness aeth meeth skipulegum langtiacutemaaethgerethum verethi unnt aeth baeligta stoumlethu iacuteslensks menntakerfis
Smaeligeth landsins gerir thornaeth auethveldara aeth naacute Heacuter er lagt til aeth farieth verethi aeth reynslu annarra oumlllum hlutaetheigandi saman um sameiginleg thornjoacuteetha og sett faacute og skyacuter markmieth yacutett undir jaacutekvaeligeth markmieth og stilla saman strengi en innri viethhorf og getu til breytinga Jafnframt verethi haft styrkur menntakerfisins og nuacutetiacutemalegir innviethir viacuteethtaeligkt samstarf og stuethlaeth aeth thornviacute aeth forysta samfeacutelagsins auka einnig liacutekur aacute aeth sami aacuterangur um umbaeligturnar verethi oacuteskorueth Siacuteethast en ekki siacutest naacuteist vieth aeth mennta ungt foacutelk heacuter aacute landi og thornar verethi loumlgeth aacutehersla aacute rannsoacuteknir thornekkingarmiethlun og sem best tekst til erlendis stuethning vieth skoacutelastarf
Markmieth um lestur Hlutfall thorneirra sem naacute grunnviethmiethum (2 stig) iacute lesskilningi PISA fari uacuter 79 (2012) iacute 90 2018
Mikilvaeliggt er aeth skapa jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs og aeth allir geti naacuteeth aacuterangri iacute lestri Iacute thornviacute felst aeth ungt foacutelk seacute hvatt til aeth lesa fjoumllbreytilegt efni baeligethi heima og iacute skoacutela THORNaeth felur einnig iacute seacuter aeth thorneir sem annast lestrarkennslu beri aacutebyrgeth aacute aeth allir nemendur hafi vieth lok grunnskoacutela oumlethlast aacutekveethna grundvallarfaeligrni iacute lestri og lesskilningi THORNaeth aacute vieth um kennara og annaeth starfsfoacutelk skoacutela foreldra og skoacutelanefndir sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld menntamaacutela Um leieth er nauethsynlegt aeth innan menntakerfisins seacute haeliggt aeth koma til moacutets vieth misjafnar thornarfir nemenda og aeth rannsakaeth verethi meeth kerfisbundnum haeligtti hvaetha aethferethir skila bestum aacuterangri
Iacute skyacuterslu um lestrarkennslu iacute Evroacutepu er fjallaeth um thornaeth sem maacuteli skiptir til aeth baeligta lestur oglesskilning Oacutetalmargt utan skoacutela og innan hefur aacutehrif aacute lestur en aacute grundvelli althornjoacuteethlegra rannsoacutekna og samanburethar milli landa maacute greina mikilvaeliggustu thornaeligttina (Eurydice 2011)
Grunn aeth lestrarnaacutemi thornarf aeth leggja thornegar iacute leikskoacutela meeth skipulegri maacuteloumlrvun markvissum lestri fyrir boumlrnin umraeligethum um thornaeth sem lesieth er og meeth thornviacute aeth yacuteta undir aacutehuga aacute lestri Iacute grunnskoacutela
liggi fyrir skilgreind viethmieth sem komi skyacutert fram iacute aethalnaacutemskraacute eetha meeth oumlethrum haeligtti um lestrarhaeligfni og hvernig huacuten er dyacutepkueth jafnt og thorneacutett fram aacute unglingastig meeth fjoumllbreyttum haeligtti
Ekkert eykur faeligrni iacute lestri eins og thornaeth aeth lesa Eftir thornviacute sem nemendur lesa meira og fjoumllbreyttara efni eykst skilningur thorneirra og loumlngun til aeth lesa meira THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth fjoumllbreytt naacutemsefni seacute nyacutett vieth kennslu ss dagbloumleth tiacutemarit skaacuteldsoumlgur fraeligethirit og rafraelignn texti Ekki maacute heldur gleyma aeth heimilin gegna lykilhlutverki Mikilvaeliggt er aeth foreldrar lesi fyrir boumlrn en ekki siacuteethur aeth thorneir hvetji thornau til aeth lesa sjaacutelf og hjaacutelpi thorneim vieth thornaeth og seacuteugoacuteethar fyrirmyndir
Almenn hvatning um aeth foacutelk lesi meira er goacuteethra gjalda vereth Sliacutekt houmlfethar thornoacute fremur til thorneirra sem eru vel laeligsir en siacuteethur til hinna sem er stirt um lestur eetha hafa liacutetinn aacutehuga THORNaacute skiptir maacuteli aeth nyacuteta rafraelignt efni og nyacutemiethla og fjoumllbreytta framsetningu efnis sem houmlfethar frekar til yngri kynsloacuteethanna
Mikilvaeliggt er aeth greina moumlgulegan lestrarvanda barna snemma thornviacute aeth thorneim mun auethveldara
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
29
Heimild OECD Education at a Glance 2013
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute 1-7 bekk grunnskoacutela er hlutfall moacuteethurshymaacutelskennslu aacute Iacuteslandi mun laeliggra en iacute samanshyburetharloumlndum
verethur aeth vinda ofan af honum meeth seacutertaeligkum kennsluaethferethum og thornjaacutelfun THORNegar aacute leikskoacutelastigi er haeliggt aeth sjaacute viacutesbendingar um hugsanlegalestrarerfiethleika siacuteethar meir og um aeth gera aeth nyacuteta tiacutemann til thorness aeth afstyacutera thorneim meeth thornviacute aeth leggja raeligkt vieth hljoacuteethkerfisvitund nemenda
Iacutehlutun vegna lestraroumlrethugleika er oft oacutemarkviss Niethurstoumlethur PIRLS-koumlnnunar aacute lestri (2006) leiddu iacute ljoacutes aeth 44 nemenda iacute Evroacutepuloumlndum aacutettu kost aacute stuethningi aethstoetharfoacutelks vegna lestrarvanda en hins vegar aacutettu aetheins 25 nemenda kost aacute thornjoacutenustu seacuterfraeligethings iacute lestri Oft er loumlng bieth eftir thornjoacutenustu seacuterfraeligethings svo sem vegna maacutelroumlskunar en skjoacutet viethbroumlgeth vieth sliacutekum vanda skipta miklu maacuteli Meeth thornviacute aeth betrumbaeligta kunnaacutettu kennara til aeth greina og bregethast vieth lestrarvanda maacute naacute miklum aacuterangri THORNar geta skyacuter viethmieth um lestrarfaeligrni aacute hverju naacutemsstigi hjaacutelpaeth
Til thorness aeth baeligta lestrarfaeligrni og skilning unglinga aacute floacuteknari og seacuterhaeligfethari texta er mikilvaeliggt aeth thornjaacutelfa lesturinn iacute yacutemsum naacutemsgreinum Margt bendir aacute hinn boacuteginn til thorness aeth kennarar seacuteu mjoumlg misvel undir thornaeth buacutenir og thornviacute thornarf aeth stilla saman strengi iacute skoacutelum hvaeth thornennan thornaacutett varethar allt fraacute upphafi til loka grunnskoacutela
THORNegar horft er til kennslustunda iacute grunnskoacutelum er hlutfall moacuteethurmaacutelskennslu af heildinni mun laeliggra heacuter en iacute naacutegrannaloumlndunum Iacute nyacuterri aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela var hlutur iacuteslenskushykennslu nokkueth aukinn en thornraacutett fyrir thornaeth er huacuten hlutfallslega mun minni en moacuteethurmaacutelskennsla iacute samanburetharloumlndum
Mynd 18 - Moacuteethurmaacutelskennsla sem hlutfall af heildarkennslustundafjoumllda aacuteIacuteslandi og iacute samanburetharloumlndum 2011
35
30
25
20
15
10
5
0 Danmoumlrk Finnland Noregur ESBIacutesland
30
Moumlgulegar aethgerethir
1 Hlutur moacuteethurmaacutelskennslu iacute viethmiethunarshystundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela verethi aukinn
2 Sett verethi viethmieth um laacutegmarkshaeligfni iacute lestri aacute tilteknum stigum grunnskoacutelans thornmt lestrarhraetha lesskilning orethaforetha og ritfaeligrni iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacute
3 Reglubundnar maeliglingar aacute lesskilningi verethi samhaeligfethar meeth greinandi proacutefum allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela og niethurstoumlethurnar nyacutettar aacute markvissan haacutett Loumlgbundin samraeligmd koumlnnunarproacutef verethi nyacutett iacute sama skyni svo og laeligsisproacutef iacute framhaldsskoacutelum
4 Nemendur af erlendum uppruna njoacuteti seacuterstaks stuethnings meeth thornaeth fyrir augum aeth thorneir naacuteisoumlmu faeligrni iacute lesskilningi og aethrir nemendur
5 Hver leikskoacuteli og grunnskoacuteli geti brugethist jafnoacuteethum vieth viacutesbendingum um lestrarvanda einstakra nemenda Kennarar faacutei thornjaacutelfun og stuethning til thorness aeth bregethast vieth
6 Allir leikshy og grunnskoacutelar setji seacuter laeligsisstefnu iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacuter og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga
7 Yacutett verethi undir jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs iacute thornjoacuteethshyfeacutelaginu og nemendur hvattir til aeth lesa seacuter til aacutenaeliggju utan skoacutela
8 Foreldrar verethi virkjaethir til aeth vekja aacutehuga aacute lestri og styethja vieth lestrarnaacutem barna sinna
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
31
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Markmieth um naacutemsframvindu Hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi aacute tilskildum tiacutema fari uacuter 44 (2011) iacute 60 2018
Til aeth naacute thornessu markmiethi er lagt til aeth aacutehersla verethi loumlgeth aacute thornrjaacute thornaeligtti
gt Endurskipulagning naacutemstiacutema gt Aethgerethir gegn brotthvarfi gt Betri starfsmenntun
Endurskipulagning naacutemstiacutema
Iacutesland sker sig uacuter oumlethrum loumlndum thornegar kemur aeth lengd naacutems fram aeth haacuteskoacutela (sjaacute mynd 19) Aetheins um 44 thorneirra sem hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela uacutetskrifast um tviacutetugt eftir fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur nemenda sem hefja haacuteskoacutelanaacutem heacuter aacute landi er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
THORNaeth hversu faacuteir ljuacuteka framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema og hve naacutemsframvindan er misjoumlfn eftir naacutemsbrautum gefur til kynna aeth endurskoetha thornurfi naacutemsskipulag iacute framhaldsskoacutelum og thornar meeth lengd naacutemstiacutema og uppbyggingu naacutemsbrauta ekki siacutest iacute starfsmenntun
Meeth thornviacute aeth endurskipuleggja naacutemstiacutema iacute framshyhaldsskoacutelum og taka aukieth tillit til mismunandi thornarfa yacutemissa nemendahoacutepa maacute stuethla aeth thornviacute aeth fleiri ljuacuteki naacutemi aacute skilgreindum tiacutema Naacutemsferill nemenda iacute framhaldsskoacutela er mislangur baeligethi eftir thornviacute aacute hvaetha naacutemsbraut thorneir innritast og hvort thorneir hefja naacutem iacute bekkjar- eetha aacutefangaskoacutela Auk thorness koma nemendur misvel undirbuacutenir uacuter grunnskoacutela og sumir framhaldsskoacutelar velja nemendur inn eftir einkunnum iacute boacuteklegum greinum aacute meethan aethrir taka vieth oumlllum umsaeligkjendum
Meethalnaacutemstiacutemi thorneirra sem innritast aacute stuacutedentsshynaacutemsbrautir er iacute nokkueth foumlstum skorethum og aeth jafnaethi fjoumlgur aacuter hjaacute flestum Iacute aacutefangakerfinu er
meiri sveigjanleiki meeth naacutemslok Athygli vekur aeth 22 luku naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum iacute aacutefangaskoacutelum en sambaeligrilegt hlutfall var einungis 05 iacute bekkjarskoacutelum Iacute thorneim framhaldsskoacutelum thornar sem reynsla er fengin af thornriggja aacutera naacutemsbrautum hefur staeligrstur hluti nemenda kosieth aeth ljuacuteka naacutemi aacute thornremur aacuterum eetha 70 iacute Kvennaskoacutelanum og 57 iacute Menntaskoacutela Borgarfjarethar
Iacute Kvennaskoacutelanum byacuteethst nemendum hefethbundieth boacuteknaacutem til stuacutedentsproacutefs aacutesamt almennri braut Nemendum gefst kostur aacute aeth ljuacuteka naacutemi aacute 3 3frac12 eetha 4 aacuterum Samhlietha styttingu naacutemstiacutemavoru nyacutejar naacutemsbrautir settar aacute foacutet naacutemsmat var endurskoethaeth og gereth gangskoumlr aeth betri nyacutetingu aacute skoacutelaaacuterinu Aacutefangar kjarnagreina aacute stuacutedentsproacutefsbrautum eru skilgreindir fraacute 2 thornrepi og thornviacute er skoumlrun vieth naacutemsefni grunnskoacutela minni en aacuteethur var Menntaskoacuteli Borgarfjarethar hefur lengt skoacutelaaacuterieth meeth svipuethum haeligtti og Kvennaskoacutelinn og breytt nyacutetingu thorness aacutesamt thornviacute aeth naacutemsbrautir og naacutemsmat var endurskoethaeth
Nemendur sem innritast aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir bekkjarskoacutela ljuacuteka langflestir proacutefi aacute fjoacuterum aacuterum en miethaeth vieth reynslu Kvennaskoacutelans gaeligti stoacuter hluti thorneirra lokieth naacutemi aacute thornremur aacuterum Iacute nuacuteverandi kerfi lyacutekur nuacute thornegar um fimmtungur nemenda iacute aacutefangaskoacutelum naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum
Meeth thornviacute aeth endurskoetha uppbyggingu naacutemsbrauta og naacutemstiacutema aacute oacuteliacutekum brautum maeligtti baeligta naacutemsframvindu nemenda Einnig kemur til greina aeth setja skyacuterari moumlrk um naacutemstiacutema og aldur Iacute flestum oumlethrum loumlndum er miethaeth vieth aeth foacutelk ljuacuteki naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir tiltekinn aldur Iacute Noregi veretha nemendur td aeth hafa lokieth naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir 25 aacutera aldur en eftir thornaeth
32
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Iacuteslenskir nemendur sem hefja haacuteskoacutelanaacutem hafa aeth baki fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur thorneirra er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
er naacutem thorneirra skilgreint sem fullorethinsfraeligethsla og fer thornaacute fram iacute oumlethrum stofnunum Naacutem iacute framhaldsskoacutelum iacute Danmoumlrku tekur thornrjuacute aacuter Nemendur eldri en 25 aacutera eru skilgreindir sem bdquofullorethnirldquo og thornoacutett thorneir geti aacutefram stundaeth naacutem iacute framhaldsskoacutelum velja thorneir seacuterleiethir aeligtlaethar fullorethnum nemendum Iacute Sviacutethornjoacuteeth thornurfa nemendur aeth hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela iacute siacuteethasta lagi aacuterieth sem thorneir veretha tuttugu aacutera og hafa thornaacute thornrjuacute aacuter til thorness aeth ljuacuteka naacutemi Allir eiga siacuteethan reacutett aacute naacutemi iacute fullorethinsfraeligethslustofnunum sveitarfeacutelaga
Iacute nyacutelegum uacutettektum althornjoacuteethlegra aethila aacute efnahagsshylegri stoumlethu Iacuteslands (OECD 2013 McKinsey 2012) er einatt bent aacute aeth mikill aacutevinningur vaeligri af thornviacute aeth stytta naacutemstiacutema til stuacutedentsproacutefs um eitt eetha tvouml aacuter thornannig aeth hann vaeligri sambaeligrilegur vieth oumlnnur loumlnd Er bent aacute aeth stytta megi naacutemstiacutema baeligethi iacutegrunnskoacutelum og framhaldsskoacutelum um eitt aacuter
Iacute loumlgum um grunnskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacute grunnshyskoacutela hefur ekki verieth gert raacuteeth fyrir styttingu naacutemstiacutema aacute thornviacute skoacutelastigi Fremur hefur verieth horft til sveigjanlegra skila milli grunn- og framhaldsskoacutela thornannig aeth grunnskoacutelanemar geti stytt seacuter leieth annaethhvort meeth thornviacute aeth taka framhaldsskoacutelaaacutefanga aacute meethan thorneir eru enn iacute grunnskoacutela eetha meeth thornviacute aeth innritast iacute framhaldsskoacutela beint uacuter 9 bekk aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum sem eru skilgreind iacute aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela
Um thornessar mundir er verieth aeth gera uacutettekt aacute aacutehrifum stefnunnar um skoacutela aacuten aethgreiningar aacute grunnskoacutela og seacuterfraeligethithornjoacutenustu sveitarfeacutelaga iacute leik- og grunnskoacutelum Jafnframt mun Iacutesland taka thornaacutett iacute samanburetharuacutettekt OECD aacute nyacutetingu fjaacutermagns og annarra aethfanga iacute grunnskoacutelum miethaeth vieth aacuterangur THORNessar uacutettektir munu vafalaust skila gagnlegum upplyacutesingum um stoumlethu grunnskoacutelans
Mynd 19 - Lengd skoacutelagoumlngu aacute boacutekshynaacutemsbrautum framhaldsskoacutela iacute Evroacutepu
Aldur
14 15 16 17 18 19 20
Iacutesland Noregur
Danmoumlrk
Sviacutethornjoacuteeth
Finnland
THORNyacuteskaland
Iacutetaliacutea
Eistland
Lettland
Lithaacuteen
Luacutexemborg
Buacutelgariacutea
Ungverjaland
Poacutelland
Ruacutemeniacutea
Spaacutenn
Malta
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland
Sviss
Bretland
Iacuterland
Belgiacutea
Grikkland
Frakkland
Portuacutegal
Kyacutepur
Holland
Austurriacuteki Heimild Eurydice The structshyure of the European education systems 20132014
33
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast
4 Viacuteethtaeligkt samstarf innan menntakerfisins undir styrkri forystu
Til aeth naacute fram varanlegum umboacutetum skiptir maacuteli aeth foacutelk um menntakerfieth thornvert og endilangt seacute samstiga um thornaeligr Mikilvaeliggt er aeth viacuteethtaeligk eining riacuteki um umboacutetaaacuteaeligtlanirnar innleiethingu thorneirra og framkvaeligmd thornoacute svo aeth skoethanir kunni aeth vera skiptar um leiethirnar THORNannig thornarf oumlfluga talsmenn breytinganna innan sem utan skoacutelakerfisins THORNaeth er hvorki einfalt neacute fljoacutetlegt aeth afla aacuteformunum sliacuteks stuethnings iacute thornjoacuteethfeacutelaginu en thornaeth er braacuteethnauethsynlegt
Stjoacuternvoumlld thornurfa ljoacuteslega aeth hafa forystu iacute umboacutetastarfinu og stilla saman margviacuteslega strengi Jafnframt er nauethsynlegt aeth leita leiethtoga meethal kennara stjoacuternenda sveitarstjoacuternarmanna samtaka kennara nemenda og foreldra til aeth fylgja thornviacute eftir Stuethla thornarf aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett iacute umboacutetastarfinu
Iacute staeth thorness aeth eyetha loumlngum tiacutema iacute aeth skipuleggja umbaeligturnar uacutet iacute houmlrgul aeligtti frekar aeth leggja aacuteherslu aacute aeth hrinda thorneim skjoacutett iacute verk en buacutea svo um hnuacuteta aeth menn dragi jafnoacuteethum laeligrdoacutem af thornviacute sem vel er gert og thornviacute sem kann aeth mistakast Aacuteaeligtlanir geta ekki komieth iacute staeth aethgeretha Meeth thornviacute aeth byggja markvisst upp forystu um umboacutetastarfieth er baeligethi stuethlaeth aeth thornviacute aeth margir taki thornaacutett og aeth thornaeth reynist langvinnt
Umboacutetamoumlnnum haeligttir oft til aeth truacutea thornviacute aeth allir hljoacuteti aeth vera sama sinnis og thorneir Sliacutekt er auethvitaeth ekki raunin foacutelk hefur misjoumlfn viethhorf og skilning aacute hlutunum Sameiginleg framtiacuteetharsyacuten sprettur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur thornarf aeth vinna aeth henni THORNviacute thornurfa stjoacuternvoumlld aeth eiga virk samskipti vieth alla thornaacute sem hlut eiga aeth maacuteli og gefa thorneim kost aacute aeth koma sjoacutenarmiethum siacutenum aacute framfaeligri Ekki er siacuteethur
mikilvaeliggt aeth naacute til almennings meeth upplyacutesingum um umboacutetaaacuteform faacute reglulega fram opinbera umraeligethu og viethhalda almennri saacutett um thornau
Sliacutek samskipti mega hvorki vera spuni neacute einhlietha aacutevarp hins opinbera heldur aeligttu thornau aeth snuacuteast um aeth draga fram oacuteliacutek sjoacutenarmieth og taka tillit til thorneirra Laeligra af thornviacute sem vel maeliglist fyrir og hvaeth thornykir ekki skila aacuterangri Reglulega (og eftir thornviacute sem tilefni gefast til) aeligtti svo aeth uacutetbuacutea og koma aacute framfaeligri upplyacutesingum til fjoumllmiethla og almennings THORNaeligr eiga ekki aetheins aeth luacuteta aeth umboacutetaaacuteaeligtluninniheldur einnig aeth oumlethrum thornaacutettum menntakerfisins thornannig maacute koma iacute veg fyrir aeth thorneir seacuteu vanraeligktir thornoacute aacuteherslan seacute aacute umbaeligturnar
Ekki maacute gleyma aethkomu kennara og samtaka thorneirra Umboacutetum iacute menntakerfinu verethur ekki komieth aacute nema meeth goacuteethum kennurum og er stuethningur thorneirra mikils virethi Maacuteli skiptir aeth goacuteethum kennurum bjoacuteethist goacuteeth laun og viethunandi starfsskilyrethi en jafnframt thornarf kennarasteacutettin aeth vera oumlflug iacute siacutenu fagi og njoacuteta trausts iacute samfeacutelaginu
Til thorness aeth naacute samstoumlethu um framgang umboacuteta var iacute Ontario settur aacute foacutet samraacuteethsvettvangur undir stjoacutern menntamaacutelaraacuteethherra sem helstu samstarfsaethilar aacutettu aethild aeth Aacuteethur en raacuteethist var iacute umbaeligturnar hafethi skorist iacute odda milli stjoacuternvalda og kennara en meeth thornviacute aeth leggja mikla raeligkt vieth samstarfieth og fela samtoumlkum kennara framkvaeligmd aacute tilteknum thornaacutettum umboacutetanna naacuteethist aeth endurvinna traust milli aethila Einnig var loumlgeth houmlfuethaacutehersla aacute aeth miethla upplyacutesingum um framgang umboacutetanna til almennings og koma aacute samstarfi vieth nemendur og foreldra
26
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim
5 Laeligrdoacutemar af nyacuteskoumlpun rannsoacuteknum og goumlgnum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim Sliacutek thornekking er grunnur goacuteethra breytinga og nyacutebreytni Samt er thornaeth svo aeth fjoumllmoumlrg thornroacuteunarverkefni hafa ekki verieth grundvoumlllueth aacute traustri thornekkingu hvorki um thornaeth sem fyrir er neacute hvaeth best hefur reynst annars staethar Eins er of sjaldan lagt mat aacute aacuterangurinn THORNraacutett fyrir aeth thornekking aacute umboacutetum iacute menntun hafi aukist hefur oft minna orethieth uacuter hagnyacutetingu hennar Iacute thornviacute samhengi skiptir td maacuteli aeth kennarasteacutettin nyacuteti seacuter rannsoacuteknir og afrakstur sprotaverkefna til aeth baeligta kennslu
Leggja aeligtti aukna aacuteherslu aacute aeth nyacuteta rannsoacuteknir og vel heppnaeth thornroacuteunarstarf til aeth breyta aacuteherslum iacute skoacutelastarfi Eins maacute nyacuteta betur goumlgn um naacutemsaacuterangur nemenda Ekki til thorness aeth refsa skoacutelum eetha daeligma nemendur heldur til thorness aeth vinna uacuter thorneim og nyacuteta til uacuterboacuteta thornar sem skoacuterinn kreppir THORNaeth aacute til daeligmis vieth um niethurstoumlethur skimunarproacutefa samraeligmdra proacutefa eetha niethurstoumlethur PISA
Til thorness aeth skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld taki aacutebyrgeth aacute aacuterangri nemenda er lagt til aeth fylgst seacute meeth
gt framvindu miethaeth vieth eigin getu og markmieth gt samanburethi vieth aethra skoacutela og sveitarfeacuteloumlg gt frammistoumlethu miethaeth vieth thornaeth sem best gerist
heima og erlendis
Siacuteethast en ekki siacutest aeligttu skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld aeth gefa thornviacute seacuterstakan gaum hvernig stuethla megi aeth thornviacute aeth fleiri nemendur naacutei viethunandi aacuterangri
Iacute oumlethrum loumlndum hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute aeth byggja upp goacuteeth upplyacutesingakerfi um nemendur en einnig leitast vieth aeth koma aacute samstarfi skoacutela og thorneirra sem stunda menntarannsoacuteknir
6 Aacutehersla aacute lykilaethgerethir aacuten thorness aeth thornaeth komi niethur aacute oumlethrum thornaacutettum
Reynslan syacutenir aeth til lengdar er mjoumlg erfitt aetheinbeita seacuter aeth afmoumlrkuethum lykilmarkmiethumhvort heldur horft er til einstakra skoacutela eetha menntakerfisins iacute heild THORNraacutett fyrir goacuteethan aacutesetning getur margt dreift huganum aacute langri leieth reglulega er skipt um poacutelitiacuteska forystu og samfeacutelagieth getur tekieth verulegum breytingum THORNviacute er mikilvaeliggt
aeth reyna aeth sjaacute fyrir hvaeth geti helst orethieth til aeth trufla thornaeth aeth menn haldi markaethri stefnu og gera raacuteethstafanir til aeth koma iacute veg fyrir aeth lykilstjoacuternendur missi sjoacutenar aacute henni Um leieth aeligtti aeth vera til farvegur fyrir aethra thornaeligtti skoacutelastarfsins og thornaeth sem ber aeth houmlndum svo aeth thornviacute megi sinna eins og thornoumlrf krefur
27
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu
7 Betri nyacuteting fjaacutermuna iacute menntakerfinu
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum vekja aacute thorneim athygli og skapa hvata en thorneim thornarf aeth verja af kostgaeligfni thornar sem thornoumlrf er aacute Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu Sem
8 Vandaeth til innleiethingar umboacuteta
Innleiething aethgeretha til aeth naacute settum markmiethumer oft vandasoumlm Huacuten maacute ekki vera oacutesveigjanleg framkvaeligmdaacuteaeligtlun heldur thornarf aeth taka tillit til aethstaeligethna og nauethsynlegra breytinga
Tveir thornaeligttir innleiethingarinnar eru seacuterstaklega mikilvaeliggir annars vegar almennur stuethningshyur vieth hana og hins vegar moumlguleikar menntashymaacutelayfirvalda til aeth veita henni forystu og styethja vieth hana Yfirleitt er sjoacutenum ekki beint naeliggjanlega aeth thornessum thornaacutettum
Stefnumoacutetunin sjaacutelf meeth viacuteethtaeligku samraacuteethi getur tekieth langan tiacutema en eftirfylgnin er oft takmoumlrkueth Til thorness aeth innleietha breytingar iacute menntakerfi thornurfa thorneir sem vinna aeth thornviacute verkefni aeth faacute goacuteethan stuethning THORNetta hefur viacuteetha verieth leyst meeth thornviacute aeth raacuteetha raacuteethgjafa og verkefnisstjoacutera og soumlmuleiethis meeth thornviacute aeth auka samstarf milli aethila kennara skoacutelastjoacuternenda og fraeligethsluyfirvalda
daeligmi um aacuteherslur af thornviacute taginu maacute nefna aukinn beinan stuethning vieth naacutem og kennslu og aeth komieth seacute aacute fjaacuterhagslegri umbun fyrir aacuterangur THORNannig er iacute sumum loumlndum miethaeth vieth aeth skoacutelar sem sinna nemendum meeth miklar thornarfir geti umbunaeth kennurum thorneirra seacuterstaklega og raacuteethieth til siacuten reynslumeiri kennara
Meeth thornviacute aeth vinna aeth umboacutetum meeth thornessum haeligtti toacutekst menntamaacutelayfirvoumlldum iacute Ontario aeth naacute verulegum aacuterangri aacute aacuterunum 2003-2009 THORNar voru sett markmieth um aeth 75 nemenda iacute 3 og 6 bekk grunnskoacutela aeligttu aeth naacute haacuteu stigi iacute lesskilningi og staeligrethfraeligethilaeligsi og aeth 85 framhaldsskoacutelanema brautskraacuteethust aacute tilskildum tiacutema Meeth samstilltu aacutetaki toacutekst aacute thornessum sex aacuterum aeth fjoumllga thorneim sem naacuteethu laacutegmarksviethmiethum iacute lestri ritun og laeligsi aacutestaeligrethfraeligethi uacuter 54 iacute 67 Aacute soumlmu aacuterum joacutekst hlutshyfall thorneirra sem luku framhaldsskoacutela uacuter 67 iacute 79
Heacuter hefur verieth stiklaeth aacute stoacuteru um thornaeligr aacuteherslur sem unnieth hefur verieth aeth iacute Ontario og viacuteethar thornar sem goacuteethur aacuterangur hefur naacuteethst iacute menntamaacutelum
Verethur nuacute vikieth aeth tilloumlgum um hvernig koma megi aacute umboacutetum heacuter aacute landi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
28
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Ef tekieth er mieth af reynslu annarra thornjoacuteetha er margt sem bendir til thorness aeth meeth skipulegum langtiacutemaaethgerethum verethi unnt aeth baeligta stoumlethu iacuteslensks menntakerfis
Smaeligeth landsins gerir thornaeth auethveldara aeth naacute Heacuter er lagt til aeth farieth verethi aeth reynslu annarra oumlllum hlutaetheigandi saman um sameiginleg thornjoacuteetha og sett faacute og skyacuter markmieth yacutett undir jaacutekvaeligeth markmieth og stilla saman strengi en innri viethhorf og getu til breytinga Jafnframt verethi haft styrkur menntakerfisins og nuacutetiacutemalegir innviethir viacuteethtaeligkt samstarf og stuethlaeth aeth thornviacute aeth forysta samfeacutelagsins auka einnig liacutekur aacute aeth sami aacuterangur um umbaeligturnar verethi oacuteskorueth Siacuteethast en ekki siacutest naacuteist vieth aeth mennta ungt foacutelk heacuter aacute landi og thornar verethi loumlgeth aacutehersla aacute rannsoacuteknir thornekkingarmiethlun og sem best tekst til erlendis stuethning vieth skoacutelastarf
Markmieth um lestur Hlutfall thorneirra sem naacute grunnviethmiethum (2 stig) iacute lesskilningi PISA fari uacuter 79 (2012) iacute 90 2018
Mikilvaeliggt er aeth skapa jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs og aeth allir geti naacuteeth aacuterangri iacute lestri Iacute thornviacute felst aeth ungt foacutelk seacute hvatt til aeth lesa fjoumllbreytilegt efni baeligethi heima og iacute skoacutela THORNaeth felur einnig iacute seacuter aeth thorneir sem annast lestrarkennslu beri aacutebyrgeth aacute aeth allir nemendur hafi vieth lok grunnskoacutela oumlethlast aacutekveethna grundvallarfaeligrni iacute lestri og lesskilningi THORNaeth aacute vieth um kennara og annaeth starfsfoacutelk skoacutela foreldra og skoacutelanefndir sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld menntamaacutela Um leieth er nauethsynlegt aeth innan menntakerfisins seacute haeliggt aeth koma til moacutets vieth misjafnar thornarfir nemenda og aeth rannsakaeth verethi meeth kerfisbundnum haeligtti hvaetha aethferethir skila bestum aacuterangri
Iacute skyacuterslu um lestrarkennslu iacute Evroacutepu er fjallaeth um thornaeth sem maacuteli skiptir til aeth baeligta lestur oglesskilning Oacutetalmargt utan skoacutela og innan hefur aacutehrif aacute lestur en aacute grundvelli althornjoacuteethlegra rannsoacutekna og samanburethar milli landa maacute greina mikilvaeliggustu thornaeligttina (Eurydice 2011)
Grunn aeth lestrarnaacutemi thornarf aeth leggja thornegar iacute leikskoacutela meeth skipulegri maacuteloumlrvun markvissum lestri fyrir boumlrnin umraeligethum um thornaeth sem lesieth er og meeth thornviacute aeth yacuteta undir aacutehuga aacute lestri Iacute grunnskoacutela
liggi fyrir skilgreind viethmieth sem komi skyacutert fram iacute aethalnaacutemskraacute eetha meeth oumlethrum haeligtti um lestrarhaeligfni og hvernig huacuten er dyacutepkueth jafnt og thorneacutett fram aacute unglingastig meeth fjoumllbreyttum haeligtti
Ekkert eykur faeligrni iacute lestri eins og thornaeth aeth lesa Eftir thornviacute sem nemendur lesa meira og fjoumllbreyttara efni eykst skilningur thorneirra og loumlngun til aeth lesa meira THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth fjoumllbreytt naacutemsefni seacute nyacutett vieth kennslu ss dagbloumleth tiacutemarit skaacuteldsoumlgur fraeligethirit og rafraelignn texti Ekki maacute heldur gleyma aeth heimilin gegna lykilhlutverki Mikilvaeliggt er aeth foreldrar lesi fyrir boumlrn en ekki siacuteethur aeth thorneir hvetji thornau til aeth lesa sjaacutelf og hjaacutelpi thorneim vieth thornaeth og seacuteugoacuteethar fyrirmyndir
Almenn hvatning um aeth foacutelk lesi meira er goacuteethra gjalda vereth Sliacutekt houmlfethar thornoacute fremur til thorneirra sem eru vel laeligsir en siacuteethur til hinna sem er stirt um lestur eetha hafa liacutetinn aacutehuga THORNaacute skiptir maacuteli aeth nyacuteta rafraelignt efni og nyacutemiethla og fjoumllbreytta framsetningu efnis sem houmlfethar frekar til yngri kynsloacuteethanna
Mikilvaeliggt er aeth greina moumlgulegan lestrarvanda barna snemma thornviacute aeth thorneim mun auethveldara
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
29
Heimild OECD Education at a Glance 2013
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute 1-7 bekk grunnskoacutela er hlutfall moacuteethurshymaacutelskennslu aacute Iacuteslandi mun laeliggra en iacute samanshyburetharloumlndum
verethur aeth vinda ofan af honum meeth seacutertaeligkum kennsluaethferethum og thornjaacutelfun THORNegar aacute leikskoacutelastigi er haeliggt aeth sjaacute viacutesbendingar um hugsanlegalestrarerfiethleika siacuteethar meir og um aeth gera aeth nyacuteta tiacutemann til thorness aeth afstyacutera thorneim meeth thornviacute aeth leggja raeligkt vieth hljoacuteethkerfisvitund nemenda
Iacutehlutun vegna lestraroumlrethugleika er oft oacutemarkviss Niethurstoumlethur PIRLS-koumlnnunar aacute lestri (2006) leiddu iacute ljoacutes aeth 44 nemenda iacute Evroacutepuloumlndum aacutettu kost aacute stuethningi aethstoetharfoacutelks vegna lestrarvanda en hins vegar aacutettu aetheins 25 nemenda kost aacute thornjoacutenustu seacuterfraeligethings iacute lestri Oft er loumlng bieth eftir thornjoacutenustu seacuterfraeligethings svo sem vegna maacutelroumlskunar en skjoacutet viethbroumlgeth vieth sliacutekum vanda skipta miklu maacuteli Meeth thornviacute aeth betrumbaeligta kunnaacutettu kennara til aeth greina og bregethast vieth lestrarvanda maacute naacute miklum aacuterangri THORNar geta skyacuter viethmieth um lestrarfaeligrni aacute hverju naacutemsstigi hjaacutelpaeth
Til thorness aeth baeligta lestrarfaeligrni og skilning unglinga aacute floacuteknari og seacuterhaeligfethari texta er mikilvaeliggt aeth thornjaacutelfa lesturinn iacute yacutemsum naacutemsgreinum Margt bendir aacute hinn boacuteginn til thorness aeth kennarar seacuteu mjoumlg misvel undir thornaeth buacutenir og thornviacute thornarf aeth stilla saman strengi iacute skoacutelum hvaeth thornennan thornaacutett varethar allt fraacute upphafi til loka grunnskoacutela
THORNegar horft er til kennslustunda iacute grunnskoacutelum er hlutfall moacuteethurmaacutelskennslu af heildinni mun laeliggra heacuter en iacute naacutegrannaloumlndunum Iacute nyacuterri aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela var hlutur iacuteslenskushykennslu nokkueth aukinn en thornraacutett fyrir thornaeth er huacuten hlutfallslega mun minni en moacuteethurmaacutelskennsla iacute samanburetharloumlndum
Mynd 18 - Moacuteethurmaacutelskennsla sem hlutfall af heildarkennslustundafjoumllda aacuteIacuteslandi og iacute samanburetharloumlndum 2011
35
30
25
20
15
10
5
0 Danmoumlrk Finnland Noregur ESBIacutesland
30
Moumlgulegar aethgerethir
1 Hlutur moacuteethurmaacutelskennslu iacute viethmiethunarshystundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela verethi aukinn
2 Sett verethi viethmieth um laacutegmarkshaeligfni iacute lestri aacute tilteknum stigum grunnskoacutelans thornmt lestrarhraetha lesskilning orethaforetha og ritfaeligrni iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacute
3 Reglubundnar maeliglingar aacute lesskilningi verethi samhaeligfethar meeth greinandi proacutefum allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela og niethurstoumlethurnar nyacutettar aacute markvissan haacutett Loumlgbundin samraeligmd koumlnnunarproacutef verethi nyacutett iacute sama skyni svo og laeligsisproacutef iacute framhaldsskoacutelum
4 Nemendur af erlendum uppruna njoacuteti seacuterstaks stuethnings meeth thornaeth fyrir augum aeth thorneir naacuteisoumlmu faeligrni iacute lesskilningi og aethrir nemendur
5 Hver leikskoacuteli og grunnskoacuteli geti brugethist jafnoacuteethum vieth viacutesbendingum um lestrarvanda einstakra nemenda Kennarar faacutei thornjaacutelfun og stuethning til thorness aeth bregethast vieth
6 Allir leikshy og grunnskoacutelar setji seacuter laeligsisstefnu iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacuter og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga
7 Yacutett verethi undir jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs iacute thornjoacuteethshyfeacutelaginu og nemendur hvattir til aeth lesa seacuter til aacutenaeliggju utan skoacutela
8 Foreldrar verethi virkjaethir til aeth vekja aacutehuga aacute lestri og styethja vieth lestrarnaacutem barna sinna
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
31
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Markmieth um naacutemsframvindu Hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi aacute tilskildum tiacutema fari uacuter 44 (2011) iacute 60 2018
Til aeth naacute thornessu markmiethi er lagt til aeth aacutehersla verethi loumlgeth aacute thornrjaacute thornaeligtti
gt Endurskipulagning naacutemstiacutema gt Aethgerethir gegn brotthvarfi gt Betri starfsmenntun
Endurskipulagning naacutemstiacutema
Iacutesland sker sig uacuter oumlethrum loumlndum thornegar kemur aeth lengd naacutems fram aeth haacuteskoacutela (sjaacute mynd 19) Aetheins um 44 thorneirra sem hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela uacutetskrifast um tviacutetugt eftir fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur nemenda sem hefja haacuteskoacutelanaacutem heacuter aacute landi er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
THORNaeth hversu faacuteir ljuacuteka framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema og hve naacutemsframvindan er misjoumlfn eftir naacutemsbrautum gefur til kynna aeth endurskoetha thornurfi naacutemsskipulag iacute framhaldsskoacutelum og thornar meeth lengd naacutemstiacutema og uppbyggingu naacutemsbrauta ekki siacutest iacute starfsmenntun
Meeth thornviacute aeth endurskipuleggja naacutemstiacutema iacute framshyhaldsskoacutelum og taka aukieth tillit til mismunandi thornarfa yacutemissa nemendahoacutepa maacute stuethla aeth thornviacute aeth fleiri ljuacuteki naacutemi aacute skilgreindum tiacutema Naacutemsferill nemenda iacute framhaldsskoacutela er mislangur baeligethi eftir thornviacute aacute hvaetha naacutemsbraut thorneir innritast og hvort thorneir hefja naacutem iacute bekkjar- eetha aacutefangaskoacutela Auk thorness koma nemendur misvel undirbuacutenir uacuter grunnskoacutela og sumir framhaldsskoacutelar velja nemendur inn eftir einkunnum iacute boacuteklegum greinum aacute meethan aethrir taka vieth oumlllum umsaeligkjendum
Meethalnaacutemstiacutemi thorneirra sem innritast aacute stuacutedentsshynaacutemsbrautir er iacute nokkueth foumlstum skorethum og aeth jafnaethi fjoumlgur aacuter hjaacute flestum Iacute aacutefangakerfinu er
meiri sveigjanleiki meeth naacutemslok Athygli vekur aeth 22 luku naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum iacute aacutefangaskoacutelum en sambaeligrilegt hlutfall var einungis 05 iacute bekkjarskoacutelum Iacute thorneim framhaldsskoacutelum thornar sem reynsla er fengin af thornriggja aacutera naacutemsbrautum hefur staeligrstur hluti nemenda kosieth aeth ljuacuteka naacutemi aacute thornremur aacuterum eetha 70 iacute Kvennaskoacutelanum og 57 iacute Menntaskoacutela Borgarfjarethar
Iacute Kvennaskoacutelanum byacuteethst nemendum hefethbundieth boacuteknaacutem til stuacutedentsproacutefs aacutesamt almennri braut Nemendum gefst kostur aacute aeth ljuacuteka naacutemi aacute 3 3frac12 eetha 4 aacuterum Samhlietha styttingu naacutemstiacutemavoru nyacutejar naacutemsbrautir settar aacute foacutet naacutemsmat var endurskoethaeth og gereth gangskoumlr aeth betri nyacutetingu aacute skoacutelaaacuterinu Aacutefangar kjarnagreina aacute stuacutedentsproacutefsbrautum eru skilgreindir fraacute 2 thornrepi og thornviacute er skoumlrun vieth naacutemsefni grunnskoacutela minni en aacuteethur var Menntaskoacuteli Borgarfjarethar hefur lengt skoacutelaaacuterieth meeth svipuethum haeligtti og Kvennaskoacutelinn og breytt nyacutetingu thorness aacutesamt thornviacute aeth naacutemsbrautir og naacutemsmat var endurskoethaeth
Nemendur sem innritast aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir bekkjarskoacutela ljuacuteka langflestir proacutefi aacute fjoacuterum aacuterum en miethaeth vieth reynslu Kvennaskoacutelans gaeligti stoacuter hluti thorneirra lokieth naacutemi aacute thornremur aacuterum Iacute nuacuteverandi kerfi lyacutekur nuacute thornegar um fimmtungur nemenda iacute aacutefangaskoacutelum naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum
Meeth thornviacute aeth endurskoetha uppbyggingu naacutemsbrauta og naacutemstiacutema aacute oacuteliacutekum brautum maeligtti baeligta naacutemsframvindu nemenda Einnig kemur til greina aeth setja skyacuterari moumlrk um naacutemstiacutema og aldur Iacute flestum oumlethrum loumlndum er miethaeth vieth aeth foacutelk ljuacuteki naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir tiltekinn aldur Iacute Noregi veretha nemendur td aeth hafa lokieth naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir 25 aacutera aldur en eftir thornaeth
32
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Iacuteslenskir nemendur sem hefja haacuteskoacutelanaacutem hafa aeth baki fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur thorneirra er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
er naacutem thorneirra skilgreint sem fullorethinsfraeligethsla og fer thornaacute fram iacute oumlethrum stofnunum Naacutem iacute framhaldsskoacutelum iacute Danmoumlrku tekur thornrjuacute aacuter Nemendur eldri en 25 aacutera eru skilgreindir sem bdquofullorethnirldquo og thornoacutett thorneir geti aacutefram stundaeth naacutem iacute framhaldsskoacutelum velja thorneir seacuterleiethir aeligtlaethar fullorethnum nemendum Iacute Sviacutethornjoacuteeth thornurfa nemendur aeth hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela iacute siacuteethasta lagi aacuterieth sem thorneir veretha tuttugu aacutera og hafa thornaacute thornrjuacute aacuter til thorness aeth ljuacuteka naacutemi Allir eiga siacuteethan reacutett aacute naacutemi iacute fullorethinsfraeligethslustofnunum sveitarfeacutelaga
Iacute nyacutelegum uacutettektum althornjoacuteethlegra aethila aacute efnahagsshylegri stoumlethu Iacuteslands (OECD 2013 McKinsey 2012) er einatt bent aacute aeth mikill aacutevinningur vaeligri af thornviacute aeth stytta naacutemstiacutema til stuacutedentsproacutefs um eitt eetha tvouml aacuter thornannig aeth hann vaeligri sambaeligrilegur vieth oumlnnur loumlnd Er bent aacute aeth stytta megi naacutemstiacutema baeligethi iacutegrunnskoacutelum og framhaldsskoacutelum um eitt aacuter
Iacute loumlgum um grunnskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacute grunnshyskoacutela hefur ekki verieth gert raacuteeth fyrir styttingu naacutemstiacutema aacute thornviacute skoacutelastigi Fremur hefur verieth horft til sveigjanlegra skila milli grunn- og framhaldsskoacutela thornannig aeth grunnskoacutelanemar geti stytt seacuter leieth annaethhvort meeth thornviacute aeth taka framhaldsskoacutelaaacutefanga aacute meethan thorneir eru enn iacute grunnskoacutela eetha meeth thornviacute aeth innritast iacute framhaldsskoacutela beint uacuter 9 bekk aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum sem eru skilgreind iacute aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela
Um thornessar mundir er verieth aeth gera uacutettekt aacute aacutehrifum stefnunnar um skoacutela aacuten aethgreiningar aacute grunnskoacutela og seacuterfraeligethithornjoacutenustu sveitarfeacutelaga iacute leik- og grunnskoacutelum Jafnframt mun Iacutesland taka thornaacutett iacute samanburetharuacutettekt OECD aacute nyacutetingu fjaacutermagns og annarra aethfanga iacute grunnskoacutelum miethaeth vieth aacuterangur THORNessar uacutettektir munu vafalaust skila gagnlegum upplyacutesingum um stoumlethu grunnskoacutelans
Mynd 19 - Lengd skoacutelagoumlngu aacute boacutekshynaacutemsbrautum framhaldsskoacutela iacute Evroacutepu
Aldur
14 15 16 17 18 19 20
Iacutesland Noregur
Danmoumlrk
Sviacutethornjoacuteeth
Finnland
THORNyacuteskaland
Iacutetaliacutea
Eistland
Lettland
Lithaacuteen
Luacutexemborg
Buacutelgariacutea
Ungverjaland
Poacutelland
Ruacutemeniacutea
Spaacutenn
Malta
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland
Sviss
Bretland
Iacuterland
Belgiacutea
Grikkland
Frakkland
Portuacutegal
Kyacutepur
Holland
Austurriacuteki Heimild Eurydice The structshyure of the European education systems 20132014
33
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Althornjoacuteethleg reynsla af umboacutetum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim
5 Laeligrdoacutemar af nyacuteskoumlpun rannsoacuteknum og goumlgnum
Iacute menntakerfi sem naeligr goacuteethum aacuterangri hafa menn aacutereiethanlegar upplyacutesingar til thorness aeth aacutetta sig aacute stoumlethu maacutela og draga aacutelyktanir af thorneim Sliacutek thornekking er grunnur goacuteethra breytinga og nyacutebreytni Samt er thornaeth svo aeth fjoumllmoumlrg thornroacuteunarverkefni hafa ekki verieth grundvoumlllueth aacute traustri thornekkingu hvorki um thornaeth sem fyrir er neacute hvaeth best hefur reynst annars staethar Eins er of sjaldan lagt mat aacute aacuterangurinn THORNraacutett fyrir aeth thornekking aacute umboacutetum iacute menntun hafi aukist hefur oft minna orethieth uacuter hagnyacutetingu hennar Iacute thornviacute samhengi skiptir td maacuteli aeth kennarasteacutettin nyacuteti seacuter rannsoacuteknir og afrakstur sprotaverkefna til aeth baeligta kennslu
Leggja aeligtti aukna aacuteherslu aacute aeth nyacuteta rannsoacuteknir og vel heppnaeth thornroacuteunarstarf til aeth breyta aacuteherslum iacute skoacutelastarfi Eins maacute nyacuteta betur goumlgn um naacutemsaacuterangur nemenda Ekki til thorness aeth refsa skoacutelum eetha daeligma nemendur heldur til thorness aeth vinna uacuter thorneim og nyacuteta til uacuterboacuteta thornar sem skoacuterinn kreppir THORNaeth aacute til daeligmis vieth um niethurstoumlethur skimunarproacutefa samraeligmdra proacutefa eetha niethurstoumlethur PISA
Til thorness aeth skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld taki aacutebyrgeth aacute aacuterangri nemenda er lagt til aeth fylgst seacute meeth
gt framvindu miethaeth vieth eigin getu og markmieth gt samanburethi vieth aethra skoacutela og sveitarfeacuteloumlg gt frammistoumlethu miethaeth vieth thornaeth sem best gerist
heima og erlendis
Siacuteethast en ekki siacutest aeligttu skoacutelar sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld aeth gefa thornviacute seacuterstakan gaum hvernig stuethla megi aeth thornviacute aeth fleiri nemendur naacutei viethunandi aacuterangri
Iacute oumlethrum loumlndum hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute aeth byggja upp goacuteeth upplyacutesingakerfi um nemendur en einnig leitast vieth aeth koma aacute samstarfi skoacutela og thorneirra sem stunda menntarannsoacuteknir
6 Aacutehersla aacute lykilaethgerethir aacuten thorness aeth thornaeth komi niethur aacute oumlethrum thornaacutettum
Reynslan syacutenir aeth til lengdar er mjoumlg erfitt aetheinbeita seacuter aeth afmoumlrkuethum lykilmarkmiethumhvort heldur horft er til einstakra skoacutela eetha menntakerfisins iacute heild THORNraacutett fyrir goacuteethan aacutesetning getur margt dreift huganum aacute langri leieth reglulega er skipt um poacutelitiacuteska forystu og samfeacutelagieth getur tekieth verulegum breytingum THORNviacute er mikilvaeliggt
aeth reyna aeth sjaacute fyrir hvaeth geti helst orethieth til aeth trufla thornaeth aeth menn haldi markaethri stefnu og gera raacuteethstafanir til aeth koma iacute veg fyrir aeth lykilstjoacuternendur missi sjoacutenar aacute henni Um leieth aeligtti aeth vera til farvegur fyrir aethra thornaeligtti skoacutelastarfsins og thornaeth sem ber aeth houmlndum svo aeth thornviacute megi sinna eins og thornoumlrf krefur
27
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu
7 Betri nyacuteting fjaacutermuna iacute menntakerfinu
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum vekja aacute thorneim athygli og skapa hvata en thorneim thornarf aeth verja af kostgaeligfni thornar sem thornoumlrf er aacute Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu Sem
8 Vandaeth til innleiethingar umboacuteta
Innleiething aethgeretha til aeth naacute settum markmiethumer oft vandasoumlm Huacuten maacute ekki vera oacutesveigjanleg framkvaeligmdaacuteaeligtlun heldur thornarf aeth taka tillit til aethstaeligethna og nauethsynlegra breytinga
Tveir thornaeligttir innleiethingarinnar eru seacuterstaklega mikilvaeliggir annars vegar almennur stuethningshyur vieth hana og hins vegar moumlguleikar menntashymaacutelayfirvalda til aeth veita henni forystu og styethja vieth hana Yfirleitt er sjoacutenum ekki beint naeliggjanlega aeth thornessum thornaacutettum
Stefnumoacutetunin sjaacutelf meeth viacuteethtaeligku samraacuteethi getur tekieth langan tiacutema en eftirfylgnin er oft takmoumlrkueth Til thorness aeth innleietha breytingar iacute menntakerfi thornurfa thorneir sem vinna aeth thornviacute verkefni aeth faacute goacuteethan stuethning THORNetta hefur viacuteetha verieth leyst meeth thornviacute aeth raacuteetha raacuteethgjafa og verkefnisstjoacutera og soumlmuleiethis meeth thornviacute aeth auka samstarf milli aethila kennara skoacutelastjoacuternenda og fraeligethsluyfirvalda
daeligmi um aacuteherslur af thornviacute taginu maacute nefna aukinn beinan stuethning vieth naacutem og kennslu og aeth komieth seacute aacute fjaacuterhagslegri umbun fyrir aacuterangur THORNannig er iacute sumum loumlndum miethaeth vieth aeth skoacutelar sem sinna nemendum meeth miklar thornarfir geti umbunaeth kennurum thorneirra seacuterstaklega og raacuteethieth til siacuten reynslumeiri kennara
Meeth thornviacute aeth vinna aeth umboacutetum meeth thornessum haeligtti toacutekst menntamaacutelayfirvoumlldum iacute Ontario aeth naacute verulegum aacuterangri aacute aacuterunum 2003-2009 THORNar voru sett markmieth um aeth 75 nemenda iacute 3 og 6 bekk grunnskoacutela aeligttu aeth naacute haacuteu stigi iacute lesskilningi og staeligrethfraeligethilaeligsi og aeth 85 framhaldsskoacutelanema brautskraacuteethust aacute tilskildum tiacutema Meeth samstilltu aacutetaki toacutekst aacute thornessum sex aacuterum aeth fjoumllga thorneim sem naacuteethu laacutegmarksviethmiethum iacute lestri ritun og laeligsi aacutestaeligrethfraeligethi uacuter 54 iacute 67 Aacute soumlmu aacuterum joacutekst hlutshyfall thorneirra sem luku framhaldsskoacutela uacuter 67 iacute 79
Heacuter hefur verieth stiklaeth aacute stoacuteru um thornaeligr aacuteherslur sem unnieth hefur verieth aeth iacute Ontario og viacuteethar thornar sem goacuteethur aacuterangur hefur naacuteethst iacute menntamaacutelum
Verethur nuacute vikieth aeth tilloumlgum um hvernig koma megi aacute umboacutetum heacuter aacute landi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
28
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Ef tekieth er mieth af reynslu annarra thornjoacuteetha er margt sem bendir til thorness aeth meeth skipulegum langtiacutemaaethgerethum verethi unnt aeth baeligta stoumlethu iacuteslensks menntakerfis
Smaeligeth landsins gerir thornaeth auethveldara aeth naacute Heacuter er lagt til aeth farieth verethi aeth reynslu annarra oumlllum hlutaetheigandi saman um sameiginleg thornjoacuteetha og sett faacute og skyacuter markmieth yacutett undir jaacutekvaeligeth markmieth og stilla saman strengi en innri viethhorf og getu til breytinga Jafnframt verethi haft styrkur menntakerfisins og nuacutetiacutemalegir innviethir viacuteethtaeligkt samstarf og stuethlaeth aeth thornviacute aeth forysta samfeacutelagsins auka einnig liacutekur aacute aeth sami aacuterangur um umbaeligturnar verethi oacuteskorueth Siacuteethast en ekki siacutest naacuteist vieth aeth mennta ungt foacutelk heacuter aacute landi og thornar verethi loumlgeth aacutehersla aacute rannsoacuteknir thornekkingarmiethlun og sem best tekst til erlendis stuethning vieth skoacutelastarf
Markmieth um lestur Hlutfall thorneirra sem naacute grunnviethmiethum (2 stig) iacute lesskilningi PISA fari uacuter 79 (2012) iacute 90 2018
Mikilvaeliggt er aeth skapa jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs og aeth allir geti naacuteeth aacuterangri iacute lestri Iacute thornviacute felst aeth ungt foacutelk seacute hvatt til aeth lesa fjoumllbreytilegt efni baeligethi heima og iacute skoacutela THORNaeth felur einnig iacute seacuter aeth thorneir sem annast lestrarkennslu beri aacutebyrgeth aacute aeth allir nemendur hafi vieth lok grunnskoacutela oumlethlast aacutekveethna grundvallarfaeligrni iacute lestri og lesskilningi THORNaeth aacute vieth um kennara og annaeth starfsfoacutelk skoacutela foreldra og skoacutelanefndir sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld menntamaacutela Um leieth er nauethsynlegt aeth innan menntakerfisins seacute haeliggt aeth koma til moacutets vieth misjafnar thornarfir nemenda og aeth rannsakaeth verethi meeth kerfisbundnum haeligtti hvaetha aethferethir skila bestum aacuterangri
Iacute skyacuterslu um lestrarkennslu iacute Evroacutepu er fjallaeth um thornaeth sem maacuteli skiptir til aeth baeligta lestur oglesskilning Oacutetalmargt utan skoacutela og innan hefur aacutehrif aacute lestur en aacute grundvelli althornjoacuteethlegra rannsoacutekna og samanburethar milli landa maacute greina mikilvaeliggustu thornaeligttina (Eurydice 2011)
Grunn aeth lestrarnaacutemi thornarf aeth leggja thornegar iacute leikskoacutela meeth skipulegri maacuteloumlrvun markvissum lestri fyrir boumlrnin umraeligethum um thornaeth sem lesieth er og meeth thornviacute aeth yacuteta undir aacutehuga aacute lestri Iacute grunnskoacutela
liggi fyrir skilgreind viethmieth sem komi skyacutert fram iacute aethalnaacutemskraacute eetha meeth oumlethrum haeligtti um lestrarhaeligfni og hvernig huacuten er dyacutepkueth jafnt og thorneacutett fram aacute unglingastig meeth fjoumllbreyttum haeligtti
Ekkert eykur faeligrni iacute lestri eins og thornaeth aeth lesa Eftir thornviacute sem nemendur lesa meira og fjoumllbreyttara efni eykst skilningur thorneirra og loumlngun til aeth lesa meira THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth fjoumllbreytt naacutemsefni seacute nyacutett vieth kennslu ss dagbloumleth tiacutemarit skaacuteldsoumlgur fraeligethirit og rafraelignn texti Ekki maacute heldur gleyma aeth heimilin gegna lykilhlutverki Mikilvaeliggt er aeth foreldrar lesi fyrir boumlrn en ekki siacuteethur aeth thorneir hvetji thornau til aeth lesa sjaacutelf og hjaacutelpi thorneim vieth thornaeth og seacuteugoacuteethar fyrirmyndir
Almenn hvatning um aeth foacutelk lesi meira er goacuteethra gjalda vereth Sliacutekt houmlfethar thornoacute fremur til thorneirra sem eru vel laeligsir en siacuteethur til hinna sem er stirt um lestur eetha hafa liacutetinn aacutehuga THORNaacute skiptir maacuteli aeth nyacuteta rafraelignt efni og nyacutemiethla og fjoumllbreytta framsetningu efnis sem houmlfethar frekar til yngri kynsloacuteethanna
Mikilvaeliggt er aeth greina moumlgulegan lestrarvanda barna snemma thornviacute aeth thorneim mun auethveldara
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
29
Heimild OECD Education at a Glance 2013
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute 1-7 bekk grunnskoacutela er hlutfall moacuteethurshymaacutelskennslu aacute Iacuteslandi mun laeliggra en iacute samanshyburetharloumlndum
verethur aeth vinda ofan af honum meeth seacutertaeligkum kennsluaethferethum og thornjaacutelfun THORNegar aacute leikskoacutelastigi er haeliggt aeth sjaacute viacutesbendingar um hugsanlegalestrarerfiethleika siacuteethar meir og um aeth gera aeth nyacuteta tiacutemann til thorness aeth afstyacutera thorneim meeth thornviacute aeth leggja raeligkt vieth hljoacuteethkerfisvitund nemenda
Iacutehlutun vegna lestraroumlrethugleika er oft oacutemarkviss Niethurstoumlethur PIRLS-koumlnnunar aacute lestri (2006) leiddu iacute ljoacutes aeth 44 nemenda iacute Evroacutepuloumlndum aacutettu kost aacute stuethningi aethstoetharfoacutelks vegna lestrarvanda en hins vegar aacutettu aetheins 25 nemenda kost aacute thornjoacutenustu seacuterfraeligethings iacute lestri Oft er loumlng bieth eftir thornjoacutenustu seacuterfraeligethings svo sem vegna maacutelroumlskunar en skjoacutet viethbroumlgeth vieth sliacutekum vanda skipta miklu maacuteli Meeth thornviacute aeth betrumbaeligta kunnaacutettu kennara til aeth greina og bregethast vieth lestrarvanda maacute naacute miklum aacuterangri THORNar geta skyacuter viethmieth um lestrarfaeligrni aacute hverju naacutemsstigi hjaacutelpaeth
Til thorness aeth baeligta lestrarfaeligrni og skilning unglinga aacute floacuteknari og seacuterhaeligfethari texta er mikilvaeliggt aeth thornjaacutelfa lesturinn iacute yacutemsum naacutemsgreinum Margt bendir aacute hinn boacuteginn til thorness aeth kennarar seacuteu mjoumlg misvel undir thornaeth buacutenir og thornviacute thornarf aeth stilla saman strengi iacute skoacutelum hvaeth thornennan thornaacutett varethar allt fraacute upphafi til loka grunnskoacutela
THORNegar horft er til kennslustunda iacute grunnskoacutelum er hlutfall moacuteethurmaacutelskennslu af heildinni mun laeliggra heacuter en iacute naacutegrannaloumlndunum Iacute nyacuterri aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela var hlutur iacuteslenskushykennslu nokkueth aukinn en thornraacutett fyrir thornaeth er huacuten hlutfallslega mun minni en moacuteethurmaacutelskennsla iacute samanburetharloumlndum
Mynd 18 - Moacuteethurmaacutelskennsla sem hlutfall af heildarkennslustundafjoumllda aacuteIacuteslandi og iacute samanburetharloumlndum 2011
35
30
25
20
15
10
5
0 Danmoumlrk Finnland Noregur ESBIacutesland
30
Moumlgulegar aethgerethir
1 Hlutur moacuteethurmaacutelskennslu iacute viethmiethunarshystundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela verethi aukinn
2 Sett verethi viethmieth um laacutegmarkshaeligfni iacute lestri aacute tilteknum stigum grunnskoacutelans thornmt lestrarhraetha lesskilning orethaforetha og ritfaeligrni iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacute
3 Reglubundnar maeliglingar aacute lesskilningi verethi samhaeligfethar meeth greinandi proacutefum allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela og niethurstoumlethurnar nyacutettar aacute markvissan haacutett Loumlgbundin samraeligmd koumlnnunarproacutef verethi nyacutett iacute sama skyni svo og laeligsisproacutef iacute framhaldsskoacutelum
4 Nemendur af erlendum uppruna njoacuteti seacuterstaks stuethnings meeth thornaeth fyrir augum aeth thorneir naacuteisoumlmu faeligrni iacute lesskilningi og aethrir nemendur
5 Hver leikskoacuteli og grunnskoacuteli geti brugethist jafnoacuteethum vieth viacutesbendingum um lestrarvanda einstakra nemenda Kennarar faacutei thornjaacutelfun og stuethning til thorness aeth bregethast vieth
6 Allir leikshy og grunnskoacutelar setji seacuter laeligsisstefnu iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacuter og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga
7 Yacutett verethi undir jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs iacute thornjoacuteethshyfeacutelaginu og nemendur hvattir til aeth lesa seacuter til aacutenaeliggju utan skoacutela
8 Foreldrar verethi virkjaethir til aeth vekja aacutehuga aacute lestri og styethja vieth lestrarnaacutem barna sinna
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
31
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Markmieth um naacutemsframvindu Hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi aacute tilskildum tiacutema fari uacuter 44 (2011) iacute 60 2018
Til aeth naacute thornessu markmiethi er lagt til aeth aacutehersla verethi loumlgeth aacute thornrjaacute thornaeligtti
gt Endurskipulagning naacutemstiacutema gt Aethgerethir gegn brotthvarfi gt Betri starfsmenntun
Endurskipulagning naacutemstiacutema
Iacutesland sker sig uacuter oumlethrum loumlndum thornegar kemur aeth lengd naacutems fram aeth haacuteskoacutela (sjaacute mynd 19) Aetheins um 44 thorneirra sem hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela uacutetskrifast um tviacutetugt eftir fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur nemenda sem hefja haacuteskoacutelanaacutem heacuter aacute landi er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
THORNaeth hversu faacuteir ljuacuteka framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema og hve naacutemsframvindan er misjoumlfn eftir naacutemsbrautum gefur til kynna aeth endurskoetha thornurfi naacutemsskipulag iacute framhaldsskoacutelum og thornar meeth lengd naacutemstiacutema og uppbyggingu naacutemsbrauta ekki siacutest iacute starfsmenntun
Meeth thornviacute aeth endurskipuleggja naacutemstiacutema iacute framshyhaldsskoacutelum og taka aukieth tillit til mismunandi thornarfa yacutemissa nemendahoacutepa maacute stuethla aeth thornviacute aeth fleiri ljuacuteki naacutemi aacute skilgreindum tiacutema Naacutemsferill nemenda iacute framhaldsskoacutela er mislangur baeligethi eftir thornviacute aacute hvaetha naacutemsbraut thorneir innritast og hvort thorneir hefja naacutem iacute bekkjar- eetha aacutefangaskoacutela Auk thorness koma nemendur misvel undirbuacutenir uacuter grunnskoacutela og sumir framhaldsskoacutelar velja nemendur inn eftir einkunnum iacute boacuteklegum greinum aacute meethan aethrir taka vieth oumlllum umsaeligkjendum
Meethalnaacutemstiacutemi thorneirra sem innritast aacute stuacutedentsshynaacutemsbrautir er iacute nokkueth foumlstum skorethum og aeth jafnaethi fjoumlgur aacuter hjaacute flestum Iacute aacutefangakerfinu er
meiri sveigjanleiki meeth naacutemslok Athygli vekur aeth 22 luku naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum iacute aacutefangaskoacutelum en sambaeligrilegt hlutfall var einungis 05 iacute bekkjarskoacutelum Iacute thorneim framhaldsskoacutelum thornar sem reynsla er fengin af thornriggja aacutera naacutemsbrautum hefur staeligrstur hluti nemenda kosieth aeth ljuacuteka naacutemi aacute thornremur aacuterum eetha 70 iacute Kvennaskoacutelanum og 57 iacute Menntaskoacutela Borgarfjarethar
Iacute Kvennaskoacutelanum byacuteethst nemendum hefethbundieth boacuteknaacutem til stuacutedentsproacutefs aacutesamt almennri braut Nemendum gefst kostur aacute aeth ljuacuteka naacutemi aacute 3 3frac12 eetha 4 aacuterum Samhlietha styttingu naacutemstiacutemavoru nyacutejar naacutemsbrautir settar aacute foacutet naacutemsmat var endurskoethaeth og gereth gangskoumlr aeth betri nyacutetingu aacute skoacutelaaacuterinu Aacutefangar kjarnagreina aacute stuacutedentsproacutefsbrautum eru skilgreindir fraacute 2 thornrepi og thornviacute er skoumlrun vieth naacutemsefni grunnskoacutela minni en aacuteethur var Menntaskoacuteli Borgarfjarethar hefur lengt skoacutelaaacuterieth meeth svipuethum haeligtti og Kvennaskoacutelinn og breytt nyacutetingu thorness aacutesamt thornviacute aeth naacutemsbrautir og naacutemsmat var endurskoethaeth
Nemendur sem innritast aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir bekkjarskoacutela ljuacuteka langflestir proacutefi aacute fjoacuterum aacuterum en miethaeth vieth reynslu Kvennaskoacutelans gaeligti stoacuter hluti thorneirra lokieth naacutemi aacute thornremur aacuterum Iacute nuacuteverandi kerfi lyacutekur nuacute thornegar um fimmtungur nemenda iacute aacutefangaskoacutelum naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum
Meeth thornviacute aeth endurskoetha uppbyggingu naacutemsbrauta og naacutemstiacutema aacute oacuteliacutekum brautum maeligtti baeligta naacutemsframvindu nemenda Einnig kemur til greina aeth setja skyacuterari moumlrk um naacutemstiacutema og aldur Iacute flestum oumlethrum loumlndum er miethaeth vieth aeth foacutelk ljuacuteki naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir tiltekinn aldur Iacute Noregi veretha nemendur td aeth hafa lokieth naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir 25 aacutera aldur en eftir thornaeth
32
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Iacuteslenskir nemendur sem hefja haacuteskoacutelanaacutem hafa aeth baki fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur thorneirra er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
er naacutem thorneirra skilgreint sem fullorethinsfraeligethsla og fer thornaacute fram iacute oumlethrum stofnunum Naacutem iacute framhaldsskoacutelum iacute Danmoumlrku tekur thornrjuacute aacuter Nemendur eldri en 25 aacutera eru skilgreindir sem bdquofullorethnirldquo og thornoacutett thorneir geti aacutefram stundaeth naacutem iacute framhaldsskoacutelum velja thorneir seacuterleiethir aeligtlaethar fullorethnum nemendum Iacute Sviacutethornjoacuteeth thornurfa nemendur aeth hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela iacute siacuteethasta lagi aacuterieth sem thorneir veretha tuttugu aacutera og hafa thornaacute thornrjuacute aacuter til thorness aeth ljuacuteka naacutemi Allir eiga siacuteethan reacutett aacute naacutemi iacute fullorethinsfraeligethslustofnunum sveitarfeacutelaga
Iacute nyacutelegum uacutettektum althornjoacuteethlegra aethila aacute efnahagsshylegri stoumlethu Iacuteslands (OECD 2013 McKinsey 2012) er einatt bent aacute aeth mikill aacutevinningur vaeligri af thornviacute aeth stytta naacutemstiacutema til stuacutedentsproacutefs um eitt eetha tvouml aacuter thornannig aeth hann vaeligri sambaeligrilegur vieth oumlnnur loumlnd Er bent aacute aeth stytta megi naacutemstiacutema baeligethi iacutegrunnskoacutelum og framhaldsskoacutelum um eitt aacuter
Iacute loumlgum um grunnskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacute grunnshyskoacutela hefur ekki verieth gert raacuteeth fyrir styttingu naacutemstiacutema aacute thornviacute skoacutelastigi Fremur hefur verieth horft til sveigjanlegra skila milli grunn- og framhaldsskoacutela thornannig aeth grunnskoacutelanemar geti stytt seacuter leieth annaethhvort meeth thornviacute aeth taka framhaldsskoacutelaaacutefanga aacute meethan thorneir eru enn iacute grunnskoacutela eetha meeth thornviacute aeth innritast iacute framhaldsskoacutela beint uacuter 9 bekk aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum sem eru skilgreind iacute aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela
Um thornessar mundir er verieth aeth gera uacutettekt aacute aacutehrifum stefnunnar um skoacutela aacuten aethgreiningar aacute grunnskoacutela og seacuterfraeligethithornjoacutenustu sveitarfeacutelaga iacute leik- og grunnskoacutelum Jafnframt mun Iacutesland taka thornaacutett iacute samanburetharuacutettekt OECD aacute nyacutetingu fjaacutermagns og annarra aethfanga iacute grunnskoacutelum miethaeth vieth aacuterangur THORNessar uacutettektir munu vafalaust skila gagnlegum upplyacutesingum um stoumlethu grunnskoacutelans
Mynd 19 - Lengd skoacutelagoumlngu aacute boacutekshynaacutemsbrautum framhaldsskoacutela iacute Evroacutepu
Aldur
14 15 16 17 18 19 20
Iacutesland Noregur
Danmoumlrk
Sviacutethornjoacuteeth
Finnland
THORNyacuteskaland
Iacutetaliacutea
Eistland
Lettland
Lithaacuteen
Luacutexemborg
Buacutelgariacutea
Ungverjaland
Poacutelland
Ruacutemeniacutea
Spaacutenn
Malta
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland
Sviss
Bretland
Iacuterland
Belgiacutea
Grikkland
Frakkland
Portuacutegal
Kyacutepur
Holland
Austurriacuteki Heimild Eurydice The structshyure of the European education systems 20132014
33
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu
7 Betri nyacuteting fjaacutermuna iacute menntakerfinu
Moumlnnum haeligttir stundum til aeth leggja auknar fjaacuterveitingar og umbaeligtur aeth joumlfnu Meiri peningar geta vissulega riethieth baggamuninn til aeth naacute fram breytingum vekja aacute thorneim athygli og skapa hvata en thorneim thornarf aeth verja af kostgaeligfni thornar sem thornoumlrf er aacute Ekki siacuteethur er thornoacute mikilvaeliggt aeth hagnyacuteta betur thornaeth fjaacutermagn sem fyrir er iacute menntakerfinu Sem
8 Vandaeth til innleiethingar umboacuteta
Innleiething aethgeretha til aeth naacute settum markmiethumer oft vandasoumlm Huacuten maacute ekki vera oacutesveigjanleg framkvaeligmdaacuteaeligtlun heldur thornarf aeth taka tillit til aethstaeligethna og nauethsynlegra breytinga
Tveir thornaeligttir innleiethingarinnar eru seacuterstaklega mikilvaeliggir annars vegar almennur stuethningshyur vieth hana og hins vegar moumlguleikar menntashymaacutelayfirvalda til aeth veita henni forystu og styethja vieth hana Yfirleitt er sjoacutenum ekki beint naeliggjanlega aeth thornessum thornaacutettum
Stefnumoacutetunin sjaacutelf meeth viacuteethtaeligku samraacuteethi getur tekieth langan tiacutema en eftirfylgnin er oft takmoumlrkueth Til thorness aeth innleietha breytingar iacute menntakerfi thornurfa thorneir sem vinna aeth thornviacute verkefni aeth faacute goacuteethan stuethning THORNetta hefur viacuteetha verieth leyst meeth thornviacute aeth raacuteetha raacuteethgjafa og verkefnisstjoacutera og soumlmuleiethis meeth thornviacute aeth auka samstarf milli aethila kennara skoacutelastjoacuternenda og fraeligethsluyfirvalda
daeligmi um aacuteherslur af thornviacute taginu maacute nefna aukinn beinan stuethning vieth naacutem og kennslu og aeth komieth seacute aacute fjaacuterhagslegri umbun fyrir aacuterangur THORNannig er iacute sumum loumlndum miethaeth vieth aeth skoacutelar sem sinna nemendum meeth miklar thornarfir geti umbunaeth kennurum thorneirra seacuterstaklega og raacuteethieth til siacuten reynslumeiri kennara
Meeth thornviacute aeth vinna aeth umboacutetum meeth thornessum haeligtti toacutekst menntamaacutelayfirvoumlldum iacute Ontario aeth naacute verulegum aacuterangri aacute aacuterunum 2003-2009 THORNar voru sett markmieth um aeth 75 nemenda iacute 3 og 6 bekk grunnskoacutela aeligttu aeth naacute haacuteu stigi iacute lesskilningi og staeligrethfraeligethilaeligsi og aeth 85 framhaldsskoacutelanema brautskraacuteethust aacute tilskildum tiacutema Meeth samstilltu aacutetaki toacutekst aacute thornessum sex aacuterum aeth fjoumllga thorneim sem naacuteethu laacutegmarksviethmiethum iacute lestri ritun og laeligsi aacutestaeligrethfraeligethi uacuter 54 iacute 67 Aacute soumlmu aacuterum joacutekst hlutshyfall thorneirra sem luku framhaldsskoacutela uacuter 67 iacute 79
Heacuter hefur verieth stiklaeth aacute stoacuteru um thornaeligr aacuteherslur sem unnieth hefur verieth aeth iacute Ontario og viacuteethar thornar sem goacuteethur aacuterangur hefur naacuteethst iacute menntamaacutelum
Verethur nuacute vikieth aeth tilloumlgum um hvernig koma megi aacute umboacutetum heacuter aacute landi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
28
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Ef tekieth er mieth af reynslu annarra thornjoacuteetha er margt sem bendir til thorness aeth meeth skipulegum langtiacutemaaethgerethum verethi unnt aeth baeligta stoumlethu iacuteslensks menntakerfis
Smaeligeth landsins gerir thornaeth auethveldara aeth naacute Heacuter er lagt til aeth farieth verethi aeth reynslu annarra oumlllum hlutaetheigandi saman um sameiginleg thornjoacuteetha og sett faacute og skyacuter markmieth yacutett undir jaacutekvaeligeth markmieth og stilla saman strengi en innri viethhorf og getu til breytinga Jafnframt verethi haft styrkur menntakerfisins og nuacutetiacutemalegir innviethir viacuteethtaeligkt samstarf og stuethlaeth aeth thornviacute aeth forysta samfeacutelagsins auka einnig liacutekur aacute aeth sami aacuterangur um umbaeligturnar verethi oacuteskorueth Siacuteethast en ekki siacutest naacuteist vieth aeth mennta ungt foacutelk heacuter aacute landi og thornar verethi loumlgeth aacutehersla aacute rannsoacuteknir thornekkingarmiethlun og sem best tekst til erlendis stuethning vieth skoacutelastarf
Markmieth um lestur Hlutfall thorneirra sem naacute grunnviethmiethum (2 stig) iacute lesskilningi PISA fari uacuter 79 (2012) iacute 90 2018
Mikilvaeliggt er aeth skapa jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs og aeth allir geti naacuteeth aacuterangri iacute lestri Iacute thornviacute felst aeth ungt foacutelk seacute hvatt til aeth lesa fjoumllbreytilegt efni baeligethi heima og iacute skoacutela THORNaeth felur einnig iacute seacuter aeth thorneir sem annast lestrarkennslu beri aacutebyrgeth aacute aeth allir nemendur hafi vieth lok grunnskoacutela oumlethlast aacutekveethna grundvallarfaeligrni iacute lestri og lesskilningi THORNaeth aacute vieth um kennara og annaeth starfsfoacutelk skoacutela foreldra og skoacutelanefndir sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld menntamaacutela Um leieth er nauethsynlegt aeth innan menntakerfisins seacute haeliggt aeth koma til moacutets vieth misjafnar thornarfir nemenda og aeth rannsakaeth verethi meeth kerfisbundnum haeligtti hvaetha aethferethir skila bestum aacuterangri
Iacute skyacuterslu um lestrarkennslu iacute Evroacutepu er fjallaeth um thornaeth sem maacuteli skiptir til aeth baeligta lestur oglesskilning Oacutetalmargt utan skoacutela og innan hefur aacutehrif aacute lestur en aacute grundvelli althornjoacuteethlegra rannsoacutekna og samanburethar milli landa maacute greina mikilvaeliggustu thornaeligttina (Eurydice 2011)
Grunn aeth lestrarnaacutemi thornarf aeth leggja thornegar iacute leikskoacutela meeth skipulegri maacuteloumlrvun markvissum lestri fyrir boumlrnin umraeligethum um thornaeth sem lesieth er og meeth thornviacute aeth yacuteta undir aacutehuga aacute lestri Iacute grunnskoacutela
liggi fyrir skilgreind viethmieth sem komi skyacutert fram iacute aethalnaacutemskraacute eetha meeth oumlethrum haeligtti um lestrarhaeligfni og hvernig huacuten er dyacutepkueth jafnt og thorneacutett fram aacute unglingastig meeth fjoumllbreyttum haeligtti
Ekkert eykur faeligrni iacute lestri eins og thornaeth aeth lesa Eftir thornviacute sem nemendur lesa meira og fjoumllbreyttara efni eykst skilningur thorneirra og loumlngun til aeth lesa meira THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth fjoumllbreytt naacutemsefni seacute nyacutett vieth kennslu ss dagbloumleth tiacutemarit skaacuteldsoumlgur fraeligethirit og rafraelignn texti Ekki maacute heldur gleyma aeth heimilin gegna lykilhlutverki Mikilvaeliggt er aeth foreldrar lesi fyrir boumlrn en ekki siacuteethur aeth thorneir hvetji thornau til aeth lesa sjaacutelf og hjaacutelpi thorneim vieth thornaeth og seacuteugoacuteethar fyrirmyndir
Almenn hvatning um aeth foacutelk lesi meira er goacuteethra gjalda vereth Sliacutekt houmlfethar thornoacute fremur til thorneirra sem eru vel laeligsir en siacuteethur til hinna sem er stirt um lestur eetha hafa liacutetinn aacutehuga THORNaacute skiptir maacuteli aeth nyacuteta rafraelignt efni og nyacutemiethla og fjoumllbreytta framsetningu efnis sem houmlfethar frekar til yngri kynsloacuteethanna
Mikilvaeliggt er aeth greina moumlgulegan lestrarvanda barna snemma thornviacute aeth thorneim mun auethveldara
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
29
Heimild OECD Education at a Glance 2013
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute 1-7 bekk grunnskoacutela er hlutfall moacuteethurshymaacutelskennslu aacute Iacuteslandi mun laeliggra en iacute samanshyburetharloumlndum
verethur aeth vinda ofan af honum meeth seacutertaeligkum kennsluaethferethum og thornjaacutelfun THORNegar aacute leikskoacutelastigi er haeliggt aeth sjaacute viacutesbendingar um hugsanlegalestrarerfiethleika siacuteethar meir og um aeth gera aeth nyacuteta tiacutemann til thorness aeth afstyacutera thorneim meeth thornviacute aeth leggja raeligkt vieth hljoacuteethkerfisvitund nemenda
Iacutehlutun vegna lestraroumlrethugleika er oft oacutemarkviss Niethurstoumlethur PIRLS-koumlnnunar aacute lestri (2006) leiddu iacute ljoacutes aeth 44 nemenda iacute Evroacutepuloumlndum aacutettu kost aacute stuethningi aethstoetharfoacutelks vegna lestrarvanda en hins vegar aacutettu aetheins 25 nemenda kost aacute thornjoacutenustu seacuterfraeligethings iacute lestri Oft er loumlng bieth eftir thornjoacutenustu seacuterfraeligethings svo sem vegna maacutelroumlskunar en skjoacutet viethbroumlgeth vieth sliacutekum vanda skipta miklu maacuteli Meeth thornviacute aeth betrumbaeligta kunnaacutettu kennara til aeth greina og bregethast vieth lestrarvanda maacute naacute miklum aacuterangri THORNar geta skyacuter viethmieth um lestrarfaeligrni aacute hverju naacutemsstigi hjaacutelpaeth
Til thorness aeth baeligta lestrarfaeligrni og skilning unglinga aacute floacuteknari og seacuterhaeligfethari texta er mikilvaeliggt aeth thornjaacutelfa lesturinn iacute yacutemsum naacutemsgreinum Margt bendir aacute hinn boacuteginn til thorness aeth kennarar seacuteu mjoumlg misvel undir thornaeth buacutenir og thornviacute thornarf aeth stilla saman strengi iacute skoacutelum hvaeth thornennan thornaacutett varethar allt fraacute upphafi til loka grunnskoacutela
THORNegar horft er til kennslustunda iacute grunnskoacutelum er hlutfall moacuteethurmaacutelskennslu af heildinni mun laeliggra heacuter en iacute naacutegrannaloumlndunum Iacute nyacuterri aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela var hlutur iacuteslenskushykennslu nokkueth aukinn en thornraacutett fyrir thornaeth er huacuten hlutfallslega mun minni en moacuteethurmaacutelskennsla iacute samanburetharloumlndum
Mynd 18 - Moacuteethurmaacutelskennsla sem hlutfall af heildarkennslustundafjoumllda aacuteIacuteslandi og iacute samanburetharloumlndum 2011
35
30
25
20
15
10
5
0 Danmoumlrk Finnland Noregur ESBIacutesland
30
Moumlgulegar aethgerethir
1 Hlutur moacuteethurmaacutelskennslu iacute viethmiethunarshystundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela verethi aukinn
2 Sett verethi viethmieth um laacutegmarkshaeligfni iacute lestri aacute tilteknum stigum grunnskoacutelans thornmt lestrarhraetha lesskilning orethaforetha og ritfaeligrni iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacute
3 Reglubundnar maeliglingar aacute lesskilningi verethi samhaeligfethar meeth greinandi proacutefum allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela og niethurstoumlethurnar nyacutettar aacute markvissan haacutett Loumlgbundin samraeligmd koumlnnunarproacutef verethi nyacutett iacute sama skyni svo og laeligsisproacutef iacute framhaldsskoacutelum
4 Nemendur af erlendum uppruna njoacuteti seacuterstaks stuethnings meeth thornaeth fyrir augum aeth thorneir naacuteisoumlmu faeligrni iacute lesskilningi og aethrir nemendur
5 Hver leikskoacuteli og grunnskoacuteli geti brugethist jafnoacuteethum vieth viacutesbendingum um lestrarvanda einstakra nemenda Kennarar faacutei thornjaacutelfun og stuethning til thorness aeth bregethast vieth
6 Allir leikshy og grunnskoacutelar setji seacuter laeligsisstefnu iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacuter og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga
7 Yacutett verethi undir jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs iacute thornjoacuteethshyfeacutelaginu og nemendur hvattir til aeth lesa seacuter til aacutenaeliggju utan skoacutela
8 Foreldrar verethi virkjaethir til aeth vekja aacutehuga aacute lestri og styethja vieth lestrarnaacutem barna sinna
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
31
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Markmieth um naacutemsframvindu Hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi aacute tilskildum tiacutema fari uacuter 44 (2011) iacute 60 2018
Til aeth naacute thornessu markmiethi er lagt til aeth aacutehersla verethi loumlgeth aacute thornrjaacute thornaeligtti
gt Endurskipulagning naacutemstiacutema gt Aethgerethir gegn brotthvarfi gt Betri starfsmenntun
Endurskipulagning naacutemstiacutema
Iacutesland sker sig uacuter oumlethrum loumlndum thornegar kemur aeth lengd naacutems fram aeth haacuteskoacutela (sjaacute mynd 19) Aetheins um 44 thorneirra sem hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela uacutetskrifast um tviacutetugt eftir fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur nemenda sem hefja haacuteskoacutelanaacutem heacuter aacute landi er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
THORNaeth hversu faacuteir ljuacuteka framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema og hve naacutemsframvindan er misjoumlfn eftir naacutemsbrautum gefur til kynna aeth endurskoetha thornurfi naacutemsskipulag iacute framhaldsskoacutelum og thornar meeth lengd naacutemstiacutema og uppbyggingu naacutemsbrauta ekki siacutest iacute starfsmenntun
Meeth thornviacute aeth endurskipuleggja naacutemstiacutema iacute framshyhaldsskoacutelum og taka aukieth tillit til mismunandi thornarfa yacutemissa nemendahoacutepa maacute stuethla aeth thornviacute aeth fleiri ljuacuteki naacutemi aacute skilgreindum tiacutema Naacutemsferill nemenda iacute framhaldsskoacutela er mislangur baeligethi eftir thornviacute aacute hvaetha naacutemsbraut thorneir innritast og hvort thorneir hefja naacutem iacute bekkjar- eetha aacutefangaskoacutela Auk thorness koma nemendur misvel undirbuacutenir uacuter grunnskoacutela og sumir framhaldsskoacutelar velja nemendur inn eftir einkunnum iacute boacuteklegum greinum aacute meethan aethrir taka vieth oumlllum umsaeligkjendum
Meethalnaacutemstiacutemi thorneirra sem innritast aacute stuacutedentsshynaacutemsbrautir er iacute nokkueth foumlstum skorethum og aeth jafnaethi fjoumlgur aacuter hjaacute flestum Iacute aacutefangakerfinu er
meiri sveigjanleiki meeth naacutemslok Athygli vekur aeth 22 luku naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum iacute aacutefangaskoacutelum en sambaeligrilegt hlutfall var einungis 05 iacute bekkjarskoacutelum Iacute thorneim framhaldsskoacutelum thornar sem reynsla er fengin af thornriggja aacutera naacutemsbrautum hefur staeligrstur hluti nemenda kosieth aeth ljuacuteka naacutemi aacute thornremur aacuterum eetha 70 iacute Kvennaskoacutelanum og 57 iacute Menntaskoacutela Borgarfjarethar
Iacute Kvennaskoacutelanum byacuteethst nemendum hefethbundieth boacuteknaacutem til stuacutedentsproacutefs aacutesamt almennri braut Nemendum gefst kostur aacute aeth ljuacuteka naacutemi aacute 3 3frac12 eetha 4 aacuterum Samhlietha styttingu naacutemstiacutemavoru nyacutejar naacutemsbrautir settar aacute foacutet naacutemsmat var endurskoethaeth og gereth gangskoumlr aeth betri nyacutetingu aacute skoacutelaaacuterinu Aacutefangar kjarnagreina aacute stuacutedentsproacutefsbrautum eru skilgreindir fraacute 2 thornrepi og thornviacute er skoumlrun vieth naacutemsefni grunnskoacutela minni en aacuteethur var Menntaskoacuteli Borgarfjarethar hefur lengt skoacutelaaacuterieth meeth svipuethum haeligtti og Kvennaskoacutelinn og breytt nyacutetingu thorness aacutesamt thornviacute aeth naacutemsbrautir og naacutemsmat var endurskoethaeth
Nemendur sem innritast aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir bekkjarskoacutela ljuacuteka langflestir proacutefi aacute fjoacuterum aacuterum en miethaeth vieth reynslu Kvennaskoacutelans gaeligti stoacuter hluti thorneirra lokieth naacutemi aacute thornremur aacuterum Iacute nuacuteverandi kerfi lyacutekur nuacute thornegar um fimmtungur nemenda iacute aacutefangaskoacutelum naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum
Meeth thornviacute aeth endurskoetha uppbyggingu naacutemsbrauta og naacutemstiacutema aacute oacuteliacutekum brautum maeligtti baeligta naacutemsframvindu nemenda Einnig kemur til greina aeth setja skyacuterari moumlrk um naacutemstiacutema og aldur Iacute flestum oumlethrum loumlndum er miethaeth vieth aeth foacutelk ljuacuteki naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir tiltekinn aldur Iacute Noregi veretha nemendur td aeth hafa lokieth naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir 25 aacutera aldur en eftir thornaeth
32
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Iacuteslenskir nemendur sem hefja haacuteskoacutelanaacutem hafa aeth baki fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur thorneirra er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
er naacutem thorneirra skilgreint sem fullorethinsfraeligethsla og fer thornaacute fram iacute oumlethrum stofnunum Naacutem iacute framhaldsskoacutelum iacute Danmoumlrku tekur thornrjuacute aacuter Nemendur eldri en 25 aacutera eru skilgreindir sem bdquofullorethnirldquo og thornoacutett thorneir geti aacutefram stundaeth naacutem iacute framhaldsskoacutelum velja thorneir seacuterleiethir aeligtlaethar fullorethnum nemendum Iacute Sviacutethornjoacuteeth thornurfa nemendur aeth hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela iacute siacuteethasta lagi aacuterieth sem thorneir veretha tuttugu aacutera og hafa thornaacute thornrjuacute aacuter til thorness aeth ljuacuteka naacutemi Allir eiga siacuteethan reacutett aacute naacutemi iacute fullorethinsfraeligethslustofnunum sveitarfeacutelaga
Iacute nyacutelegum uacutettektum althornjoacuteethlegra aethila aacute efnahagsshylegri stoumlethu Iacuteslands (OECD 2013 McKinsey 2012) er einatt bent aacute aeth mikill aacutevinningur vaeligri af thornviacute aeth stytta naacutemstiacutema til stuacutedentsproacutefs um eitt eetha tvouml aacuter thornannig aeth hann vaeligri sambaeligrilegur vieth oumlnnur loumlnd Er bent aacute aeth stytta megi naacutemstiacutema baeligethi iacutegrunnskoacutelum og framhaldsskoacutelum um eitt aacuter
Iacute loumlgum um grunnskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacute grunnshyskoacutela hefur ekki verieth gert raacuteeth fyrir styttingu naacutemstiacutema aacute thornviacute skoacutelastigi Fremur hefur verieth horft til sveigjanlegra skila milli grunn- og framhaldsskoacutela thornannig aeth grunnskoacutelanemar geti stytt seacuter leieth annaethhvort meeth thornviacute aeth taka framhaldsskoacutelaaacutefanga aacute meethan thorneir eru enn iacute grunnskoacutela eetha meeth thornviacute aeth innritast iacute framhaldsskoacutela beint uacuter 9 bekk aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum sem eru skilgreind iacute aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela
Um thornessar mundir er verieth aeth gera uacutettekt aacute aacutehrifum stefnunnar um skoacutela aacuten aethgreiningar aacute grunnskoacutela og seacuterfraeligethithornjoacutenustu sveitarfeacutelaga iacute leik- og grunnskoacutelum Jafnframt mun Iacutesland taka thornaacutett iacute samanburetharuacutettekt OECD aacute nyacutetingu fjaacutermagns og annarra aethfanga iacute grunnskoacutelum miethaeth vieth aacuterangur THORNessar uacutettektir munu vafalaust skila gagnlegum upplyacutesingum um stoumlethu grunnskoacutelans
Mynd 19 - Lengd skoacutelagoumlngu aacute boacutekshynaacutemsbrautum framhaldsskoacutela iacute Evroacutepu
Aldur
14 15 16 17 18 19 20
Iacutesland Noregur
Danmoumlrk
Sviacutethornjoacuteeth
Finnland
THORNyacuteskaland
Iacutetaliacutea
Eistland
Lettland
Lithaacuteen
Luacutexemborg
Buacutelgariacutea
Ungverjaland
Poacutelland
Ruacutemeniacutea
Spaacutenn
Malta
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland
Sviss
Bretland
Iacuterland
Belgiacutea
Grikkland
Frakkland
Portuacutegal
Kyacutepur
Holland
Austurriacuteki Heimild Eurydice The structshyure of the European education systems 20132014
33
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Ef tekieth er mieth af reynslu annarra thornjoacuteetha er margt sem bendir til thorness aeth meeth skipulegum langtiacutemaaethgerethum verethi unnt aeth baeligta stoumlethu iacuteslensks menntakerfis
Smaeligeth landsins gerir thornaeth auethveldara aeth naacute Heacuter er lagt til aeth farieth verethi aeth reynslu annarra oumlllum hlutaetheigandi saman um sameiginleg thornjoacuteetha og sett faacute og skyacuter markmieth yacutett undir jaacutekvaeligeth markmieth og stilla saman strengi en innri viethhorf og getu til breytinga Jafnframt verethi haft styrkur menntakerfisins og nuacutetiacutemalegir innviethir viacuteethtaeligkt samstarf og stuethlaeth aeth thornviacute aeth forysta samfeacutelagsins auka einnig liacutekur aacute aeth sami aacuterangur um umbaeligturnar verethi oacuteskorueth Siacuteethast en ekki siacutest naacuteist vieth aeth mennta ungt foacutelk heacuter aacute landi og thornar verethi loumlgeth aacutehersla aacute rannsoacuteknir thornekkingarmiethlun og sem best tekst til erlendis stuethning vieth skoacutelastarf
Markmieth um lestur Hlutfall thorneirra sem naacute grunnviethmiethum (2 stig) iacute lesskilningi PISA fari uacuter 79 (2012) iacute 90 2018
Mikilvaeliggt er aeth skapa jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs og aeth allir geti naacuteeth aacuterangri iacute lestri Iacute thornviacute felst aeth ungt foacutelk seacute hvatt til aeth lesa fjoumllbreytilegt efni baeligethi heima og iacute skoacutela THORNaeth felur einnig iacute seacuter aeth thorneir sem annast lestrarkennslu beri aacutebyrgeth aacute aeth allir nemendur hafi vieth lok grunnskoacutela oumlethlast aacutekveethna grundvallarfaeligrni iacute lestri og lesskilningi THORNaeth aacute vieth um kennara og annaeth starfsfoacutelk skoacutela foreldra og skoacutelanefndir sveitarfeacuteloumlg og stjoacuternvoumlld menntamaacutela Um leieth er nauethsynlegt aeth innan menntakerfisins seacute haeliggt aeth koma til moacutets vieth misjafnar thornarfir nemenda og aeth rannsakaeth verethi meeth kerfisbundnum haeligtti hvaetha aethferethir skila bestum aacuterangri
Iacute skyacuterslu um lestrarkennslu iacute Evroacutepu er fjallaeth um thornaeth sem maacuteli skiptir til aeth baeligta lestur oglesskilning Oacutetalmargt utan skoacutela og innan hefur aacutehrif aacute lestur en aacute grundvelli althornjoacuteethlegra rannsoacutekna og samanburethar milli landa maacute greina mikilvaeliggustu thornaeligttina (Eurydice 2011)
Grunn aeth lestrarnaacutemi thornarf aeth leggja thornegar iacute leikskoacutela meeth skipulegri maacuteloumlrvun markvissum lestri fyrir boumlrnin umraeligethum um thornaeth sem lesieth er og meeth thornviacute aeth yacuteta undir aacutehuga aacute lestri Iacute grunnskoacutela
liggi fyrir skilgreind viethmieth sem komi skyacutert fram iacute aethalnaacutemskraacute eetha meeth oumlethrum haeligtti um lestrarhaeligfni og hvernig huacuten er dyacutepkueth jafnt og thorneacutett fram aacute unglingastig meeth fjoumllbreyttum haeligtti
Ekkert eykur faeligrni iacute lestri eins og thornaeth aeth lesa Eftir thornviacute sem nemendur lesa meira og fjoumllbreyttara efni eykst skilningur thorneirra og loumlngun til aeth lesa meira THORNess vegna er mikilvaeliggt aeth fjoumllbreytt naacutemsefni seacute nyacutett vieth kennslu ss dagbloumleth tiacutemarit skaacuteldsoumlgur fraeligethirit og rafraelignn texti Ekki maacute heldur gleyma aeth heimilin gegna lykilhlutverki Mikilvaeliggt er aeth foreldrar lesi fyrir boumlrn en ekki siacuteethur aeth thorneir hvetji thornau til aeth lesa sjaacutelf og hjaacutelpi thorneim vieth thornaeth og seacuteugoacuteethar fyrirmyndir
Almenn hvatning um aeth foacutelk lesi meira er goacuteethra gjalda vereth Sliacutekt houmlfethar thornoacute fremur til thorneirra sem eru vel laeligsir en siacuteethur til hinna sem er stirt um lestur eetha hafa liacutetinn aacutehuga THORNaacute skiptir maacuteli aeth nyacuteta rafraelignt efni og nyacutemiethla og fjoumllbreytta framsetningu efnis sem houmlfethar frekar til yngri kynsloacuteethanna
Mikilvaeliggt er aeth greina moumlgulegan lestrarvanda barna snemma thornviacute aeth thorneim mun auethveldara
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
29
Heimild OECD Education at a Glance 2013
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute 1-7 bekk grunnskoacutela er hlutfall moacuteethurshymaacutelskennslu aacute Iacuteslandi mun laeliggra en iacute samanshyburetharloumlndum
verethur aeth vinda ofan af honum meeth seacutertaeligkum kennsluaethferethum og thornjaacutelfun THORNegar aacute leikskoacutelastigi er haeliggt aeth sjaacute viacutesbendingar um hugsanlegalestrarerfiethleika siacuteethar meir og um aeth gera aeth nyacuteta tiacutemann til thorness aeth afstyacutera thorneim meeth thornviacute aeth leggja raeligkt vieth hljoacuteethkerfisvitund nemenda
Iacutehlutun vegna lestraroumlrethugleika er oft oacutemarkviss Niethurstoumlethur PIRLS-koumlnnunar aacute lestri (2006) leiddu iacute ljoacutes aeth 44 nemenda iacute Evroacutepuloumlndum aacutettu kost aacute stuethningi aethstoetharfoacutelks vegna lestrarvanda en hins vegar aacutettu aetheins 25 nemenda kost aacute thornjoacutenustu seacuterfraeligethings iacute lestri Oft er loumlng bieth eftir thornjoacutenustu seacuterfraeligethings svo sem vegna maacutelroumlskunar en skjoacutet viethbroumlgeth vieth sliacutekum vanda skipta miklu maacuteli Meeth thornviacute aeth betrumbaeligta kunnaacutettu kennara til aeth greina og bregethast vieth lestrarvanda maacute naacute miklum aacuterangri THORNar geta skyacuter viethmieth um lestrarfaeligrni aacute hverju naacutemsstigi hjaacutelpaeth
Til thorness aeth baeligta lestrarfaeligrni og skilning unglinga aacute floacuteknari og seacuterhaeligfethari texta er mikilvaeliggt aeth thornjaacutelfa lesturinn iacute yacutemsum naacutemsgreinum Margt bendir aacute hinn boacuteginn til thorness aeth kennarar seacuteu mjoumlg misvel undir thornaeth buacutenir og thornviacute thornarf aeth stilla saman strengi iacute skoacutelum hvaeth thornennan thornaacutett varethar allt fraacute upphafi til loka grunnskoacutela
THORNegar horft er til kennslustunda iacute grunnskoacutelum er hlutfall moacuteethurmaacutelskennslu af heildinni mun laeliggra heacuter en iacute naacutegrannaloumlndunum Iacute nyacuterri aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela var hlutur iacuteslenskushykennslu nokkueth aukinn en thornraacutett fyrir thornaeth er huacuten hlutfallslega mun minni en moacuteethurmaacutelskennsla iacute samanburetharloumlndum
Mynd 18 - Moacuteethurmaacutelskennsla sem hlutfall af heildarkennslustundafjoumllda aacuteIacuteslandi og iacute samanburetharloumlndum 2011
35
30
25
20
15
10
5
0 Danmoumlrk Finnland Noregur ESBIacutesland
30
Moumlgulegar aethgerethir
1 Hlutur moacuteethurmaacutelskennslu iacute viethmiethunarshystundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela verethi aukinn
2 Sett verethi viethmieth um laacutegmarkshaeligfni iacute lestri aacute tilteknum stigum grunnskoacutelans thornmt lestrarhraetha lesskilning orethaforetha og ritfaeligrni iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacute
3 Reglubundnar maeliglingar aacute lesskilningi verethi samhaeligfethar meeth greinandi proacutefum allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela og niethurstoumlethurnar nyacutettar aacute markvissan haacutett Loumlgbundin samraeligmd koumlnnunarproacutef verethi nyacutett iacute sama skyni svo og laeligsisproacutef iacute framhaldsskoacutelum
4 Nemendur af erlendum uppruna njoacuteti seacuterstaks stuethnings meeth thornaeth fyrir augum aeth thorneir naacuteisoumlmu faeligrni iacute lesskilningi og aethrir nemendur
5 Hver leikskoacuteli og grunnskoacuteli geti brugethist jafnoacuteethum vieth viacutesbendingum um lestrarvanda einstakra nemenda Kennarar faacutei thornjaacutelfun og stuethning til thorness aeth bregethast vieth
6 Allir leikshy og grunnskoacutelar setji seacuter laeligsisstefnu iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacuter og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga
7 Yacutett verethi undir jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs iacute thornjoacuteethshyfeacutelaginu og nemendur hvattir til aeth lesa seacuter til aacutenaeliggju utan skoacutela
8 Foreldrar verethi virkjaethir til aeth vekja aacutehuga aacute lestri og styethja vieth lestrarnaacutem barna sinna
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
31
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Markmieth um naacutemsframvindu Hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi aacute tilskildum tiacutema fari uacuter 44 (2011) iacute 60 2018
Til aeth naacute thornessu markmiethi er lagt til aeth aacutehersla verethi loumlgeth aacute thornrjaacute thornaeligtti
gt Endurskipulagning naacutemstiacutema gt Aethgerethir gegn brotthvarfi gt Betri starfsmenntun
Endurskipulagning naacutemstiacutema
Iacutesland sker sig uacuter oumlethrum loumlndum thornegar kemur aeth lengd naacutems fram aeth haacuteskoacutela (sjaacute mynd 19) Aetheins um 44 thorneirra sem hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela uacutetskrifast um tviacutetugt eftir fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur nemenda sem hefja haacuteskoacutelanaacutem heacuter aacute landi er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
THORNaeth hversu faacuteir ljuacuteka framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema og hve naacutemsframvindan er misjoumlfn eftir naacutemsbrautum gefur til kynna aeth endurskoetha thornurfi naacutemsskipulag iacute framhaldsskoacutelum og thornar meeth lengd naacutemstiacutema og uppbyggingu naacutemsbrauta ekki siacutest iacute starfsmenntun
Meeth thornviacute aeth endurskipuleggja naacutemstiacutema iacute framshyhaldsskoacutelum og taka aukieth tillit til mismunandi thornarfa yacutemissa nemendahoacutepa maacute stuethla aeth thornviacute aeth fleiri ljuacuteki naacutemi aacute skilgreindum tiacutema Naacutemsferill nemenda iacute framhaldsskoacutela er mislangur baeligethi eftir thornviacute aacute hvaetha naacutemsbraut thorneir innritast og hvort thorneir hefja naacutem iacute bekkjar- eetha aacutefangaskoacutela Auk thorness koma nemendur misvel undirbuacutenir uacuter grunnskoacutela og sumir framhaldsskoacutelar velja nemendur inn eftir einkunnum iacute boacuteklegum greinum aacute meethan aethrir taka vieth oumlllum umsaeligkjendum
Meethalnaacutemstiacutemi thorneirra sem innritast aacute stuacutedentsshynaacutemsbrautir er iacute nokkueth foumlstum skorethum og aeth jafnaethi fjoumlgur aacuter hjaacute flestum Iacute aacutefangakerfinu er
meiri sveigjanleiki meeth naacutemslok Athygli vekur aeth 22 luku naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum iacute aacutefangaskoacutelum en sambaeligrilegt hlutfall var einungis 05 iacute bekkjarskoacutelum Iacute thorneim framhaldsskoacutelum thornar sem reynsla er fengin af thornriggja aacutera naacutemsbrautum hefur staeligrstur hluti nemenda kosieth aeth ljuacuteka naacutemi aacute thornremur aacuterum eetha 70 iacute Kvennaskoacutelanum og 57 iacute Menntaskoacutela Borgarfjarethar
Iacute Kvennaskoacutelanum byacuteethst nemendum hefethbundieth boacuteknaacutem til stuacutedentsproacutefs aacutesamt almennri braut Nemendum gefst kostur aacute aeth ljuacuteka naacutemi aacute 3 3frac12 eetha 4 aacuterum Samhlietha styttingu naacutemstiacutemavoru nyacutejar naacutemsbrautir settar aacute foacutet naacutemsmat var endurskoethaeth og gereth gangskoumlr aeth betri nyacutetingu aacute skoacutelaaacuterinu Aacutefangar kjarnagreina aacute stuacutedentsproacutefsbrautum eru skilgreindir fraacute 2 thornrepi og thornviacute er skoumlrun vieth naacutemsefni grunnskoacutela minni en aacuteethur var Menntaskoacuteli Borgarfjarethar hefur lengt skoacutelaaacuterieth meeth svipuethum haeligtti og Kvennaskoacutelinn og breytt nyacutetingu thorness aacutesamt thornviacute aeth naacutemsbrautir og naacutemsmat var endurskoethaeth
Nemendur sem innritast aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir bekkjarskoacutela ljuacuteka langflestir proacutefi aacute fjoacuterum aacuterum en miethaeth vieth reynslu Kvennaskoacutelans gaeligti stoacuter hluti thorneirra lokieth naacutemi aacute thornremur aacuterum Iacute nuacuteverandi kerfi lyacutekur nuacute thornegar um fimmtungur nemenda iacute aacutefangaskoacutelum naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum
Meeth thornviacute aeth endurskoetha uppbyggingu naacutemsbrauta og naacutemstiacutema aacute oacuteliacutekum brautum maeligtti baeligta naacutemsframvindu nemenda Einnig kemur til greina aeth setja skyacuterari moumlrk um naacutemstiacutema og aldur Iacute flestum oumlethrum loumlndum er miethaeth vieth aeth foacutelk ljuacuteki naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir tiltekinn aldur Iacute Noregi veretha nemendur td aeth hafa lokieth naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir 25 aacutera aldur en eftir thornaeth
32
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Iacuteslenskir nemendur sem hefja haacuteskoacutelanaacutem hafa aeth baki fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur thorneirra er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
er naacutem thorneirra skilgreint sem fullorethinsfraeligethsla og fer thornaacute fram iacute oumlethrum stofnunum Naacutem iacute framhaldsskoacutelum iacute Danmoumlrku tekur thornrjuacute aacuter Nemendur eldri en 25 aacutera eru skilgreindir sem bdquofullorethnirldquo og thornoacutett thorneir geti aacutefram stundaeth naacutem iacute framhaldsskoacutelum velja thorneir seacuterleiethir aeligtlaethar fullorethnum nemendum Iacute Sviacutethornjoacuteeth thornurfa nemendur aeth hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela iacute siacuteethasta lagi aacuterieth sem thorneir veretha tuttugu aacutera og hafa thornaacute thornrjuacute aacuter til thorness aeth ljuacuteka naacutemi Allir eiga siacuteethan reacutett aacute naacutemi iacute fullorethinsfraeligethslustofnunum sveitarfeacutelaga
Iacute nyacutelegum uacutettektum althornjoacuteethlegra aethila aacute efnahagsshylegri stoumlethu Iacuteslands (OECD 2013 McKinsey 2012) er einatt bent aacute aeth mikill aacutevinningur vaeligri af thornviacute aeth stytta naacutemstiacutema til stuacutedentsproacutefs um eitt eetha tvouml aacuter thornannig aeth hann vaeligri sambaeligrilegur vieth oumlnnur loumlnd Er bent aacute aeth stytta megi naacutemstiacutema baeligethi iacutegrunnskoacutelum og framhaldsskoacutelum um eitt aacuter
Iacute loumlgum um grunnskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacute grunnshyskoacutela hefur ekki verieth gert raacuteeth fyrir styttingu naacutemstiacutema aacute thornviacute skoacutelastigi Fremur hefur verieth horft til sveigjanlegra skila milli grunn- og framhaldsskoacutela thornannig aeth grunnskoacutelanemar geti stytt seacuter leieth annaethhvort meeth thornviacute aeth taka framhaldsskoacutelaaacutefanga aacute meethan thorneir eru enn iacute grunnskoacutela eetha meeth thornviacute aeth innritast iacute framhaldsskoacutela beint uacuter 9 bekk aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum sem eru skilgreind iacute aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela
Um thornessar mundir er verieth aeth gera uacutettekt aacute aacutehrifum stefnunnar um skoacutela aacuten aethgreiningar aacute grunnskoacutela og seacuterfraeligethithornjoacutenustu sveitarfeacutelaga iacute leik- og grunnskoacutelum Jafnframt mun Iacutesland taka thornaacutett iacute samanburetharuacutettekt OECD aacute nyacutetingu fjaacutermagns og annarra aethfanga iacute grunnskoacutelum miethaeth vieth aacuterangur THORNessar uacutettektir munu vafalaust skila gagnlegum upplyacutesingum um stoumlethu grunnskoacutelans
Mynd 19 - Lengd skoacutelagoumlngu aacute boacutekshynaacutemsbrautum framhaldsskoacutela iacute Evroacutepu
Aldur
14 15 16 17 18 19 20
Iacutesland Noregur
Danmoumlrk
Sviacutethornjoacuteeth
Finnland
THORNyacuteskaland
Iacutetaliacutea
Eistland
Lettland
Lithaacuteen
Luacutexemborg
Buacutelgariacutea
Ungverjaland
Poacutelland
Ruacutemeniacutea
Spaacutenn
Malta
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland
Sviss
Bretland
Iacuterland
Belgiacutea
Grikkland
Frakkland
Portuacutegal
Kyacutepur
Holland
Austurriacuteki Heimild Eurydice The structshyure of the European education systems 20132014
33
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Heimild OECD Education at a Glance 2013
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Iacute 1-7 bekk grunnskoacutela er hlutfall moacuteethurshymaacutelskennslu aacute Iacuteslandi mun laeliggra en iacute samanshyburetharloumlndum
verethur aeth vinda ofan af honum meeth seacutertaeligkum kennsluaethferethum og thornjaacutelfun THORNegar aacute leikskoacutelastigi er haeliggt aeth sjaacute viacutesbendingar um hugsanlegalestrarerfiethleika siacuteethar meir og um aeth gera aeth nyacuteta tiacutemann til thorness aeth afstyacutera thorneim meeth thornviacute aeth leggja raeligkt vieth hljoacuteethkerfisvitund nemenda
Iacutehlutun vegna lestraroumlrethugleika er oft oacutemarkviss Niethurstoumlethur PIRLS-koumlnnunar aacute lestri (2006) leiddu iacute ljoacutes aeth 44 nemenda iacute Evroacutepuloumlndum aacutettu kost aacute stuethningi aethstoetharfoacutelks vegna lestrarvanda en hins vegar aacutettu aetheins 25 nemenda kost aacute thornjoacutenustu seacuterfraeligethings iacute lestri Oft er loumlng bieth eftir thornjoacutenustu seacuterfraeligethings svo sem vegna maacutelroumlskunar en skjoacutet viethbroumlgeth vieth sliacutekum vanda skipta miklu maacuteli Meeth thornviacute aeth betrumbaeligta kunnaacutettu kennara til aeth greina og bregethast vieth lestrarvanda maacute naacute miklum aacuterangri THORNar geta skyacuter viethmieth um lestrarfaeligrni aacute hverju naacutemsstigi hjaacutelpaeth
Til thorness aeth baeligta lestrarfaeligrni og skilning unglinga aacute floacuteknari og seacuterhaeligfethari texta er mikilvaeliggt aeth thornjaacutelfa lesturinn iacute yacutemsum naacutemsgreinum Margt bendir aacute hinn boacuteginn til thorness aeth kennarar seacuteu mjoumlg misvel undir thornaeth buacutenir og thornviacute thornarf aeth stilla saman strengi iacute skoacutelum hvaeth thornennan thornaacutett varethar allt fraacute upphafi til loka grunnskoacutela
THORNegar horft er til kennslustunda iacute grunnskoacutelum er hlutfall moacuteethurmaacutelskennslu af heildinni mun laeliggra heacuter en iacute naacutegrannaloumlndunum Iacute nyacuterri aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela var hlutur iacuteslenskushykennslu nokkueth aukinn en thornraacutett fyrir thornaeth er huacuten hlutfallslega mun minni en moacuteethurmaacutelskennsla iacute samanburetharloumlndum
Mynd 18 - Moacuteethurmaacutelskennsla sem hlutfall af heildarkennslustundafjoumllda aacuteIacuteslandi og iacute samanburetharloumlndum 2011
35
30
25
20
15
10
5
0 Danmoumlrk Finnland Noregur ESBIacutesland
30
Moumlgulegar aethgerethir
1 Hlutur moacuteethurmaacutelskennslu iacute viethmiethunarshystundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela verethi aukinn
2 Sett verethi viethmieth um laacutegmarkshaeligfni iacute lestri aacute tilteknum stigum grunnskoacutelans thornmt lestrarhraetha lesskilning orethaforetha og ritfaeligrni iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacute
3 Reglubundnar maeliglingar aacute lesskilningi verethi samhaeligfethar meeth greinandi proacutefum allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela og niethurstoumlethurnar nyacutettar aacute markvissan haacutett Loumlgbundin samraeligmd koumlnnunarproacutef verethi nyacutett iacute sama skyni svo og laeligsisproacutef iacute framhaldsskoacutelum
4 Nemendur af erlendum uppruna njoacuteti seacuterstaks stuethnings meeth thornaeth fyrir augum aeth thorneir naacuteisoumlmu faeligrni iacute lesskilningi og aethrir nemendur
5 Hver leikskoacuteli og grunnskoacuteli geti brugethist jafnoacuteethum vieth viacutesbendingum um lestrarvanda einstakra nemenda Kennarar faacutei thornjaacutelfun og stuethning til thorness aeth bregethast vieth
6 Allir leikshy og grunnskoacutelar setji seacuter laeligsisstefnu iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacuter og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga
7 Yacutett verethi undir jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs iacute thornjoacuteethshyfeacutelaginu og nemendur hvattir til aeth lesa seacuter til aacutenaeliggju utan skoacutela
8 Foreldrar verethi virkjaethir til aeth vekja aacutehuga aacute lestri og styethja vieth lestrarnaacutem barna sinna
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
31
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Markmieth um naacutemsframvindu Hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi aacute tilskildum tiacutema fari uacuter 44 (2011) iacute 60 2018
Til aeth naacute thornessu markmiethi er lagt til aeth aacutehersla verethi loumlgeth aacute thornrjaacute thornaeligtti
gt Endurskipulagning naacutemstiacutema gt Aethgerethir gegn brotthvarfi gt Betri starfsmenntun
Endurskipulagning naacutemstiacutema
Iacutesland sker sig uacuter oumlethrum loumlndum thornegar kemur aeth lengd naacutems fram aeth haacuteskoacutela (sjaacute mynd 19) Aetheins um 44 thorneirra sem hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela uacutetskrifast um tviacutetugt eftir fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur nemenda sem hefja haacuteskoacutelanaacutem heacuter aacute landi er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
THORNaeth hversu faacuteir ljuacuteka framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema og hve naacutemsframvindan er misjoumlfn eftir naacutemsbrautum gefur til kynna aeth endurskoetha thornurfi naacutemsskipulag iacute framhaldsskoacutelum og thornar meeth lengd naacutemstiacutema og uppbyggingu naacutemsbrauta ekki siacutest iacute starfsmenntun
Meeth thornviacute aeth endurskipuleggja naacutemstiacutema iacute framshyhaldsskoacutelum og taka aukieth tillit til mismunandi thornarfa yacutemissa nemendahoacutepa maacute stuethla aeth thornviacute aeth fleiri ljuacuteki naacutemi aacute skilgreindum tiacutema Naacutemsferill nemenda iacute framhaldsskoacutela er mislangur baeligethi eftir thornviacute aacute hvaetha naacutemsbraut thorneir innritast og hvort thorneir hefja naacutem iacute bekkjar- eetha aacutefangaskoacutela Auk thorness koma nemendur misvel undirbuacutenir uacuter grunnskoacutela og sumir framhaldsskoacutelar velja nemendur inn eftir einkunnum iacute boacuteklegum greinum aacute meethan aethrir taka vieth oumlllum umsaeligkjendum
Meethalnaacutemstiacutemi thorneirra sem innritast aacute stuacutedentsshynaacutemsbrautir er iacute nokkueth foumlstum skorethum og aeth jafnaethi fjoumlgur aacuter hjaacute flestum Iacute aacutefangakerfinu er
meiri sveigjanleiki meeth naacutemslok Athygli vekur aeth 22 luku naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum iacute aacutefangaskoacutelum en sambaeligrilegt hlutfall var einungis 05 iacute bekkjarskoacutelum Iacute thorneim framhaldsskoacutelum thornar sem reynsla er fengin af thornriggja aacutera naacutemsbrautum hefur staeligrstur hluti nemenda kosieth aeth ljuacuteka naacutemi aacute thornremur aacuterum eetha 70 iacute Kvennaskoacutelanum og 57 iacute Menntaskoacutela Borgarfjarethar
Iacute Kvennaskoacutelanum byacuteethst nemendum hefethbundieth boacuteknaacutem til stuacutedentsproacutefs aacutesamt almennri braut Nemendum gefst kostur aacute aeth ljuacuteka naacutemi aacute 3 3frac12 eetha 4 aacuterum Samhlietha styttingu naacutemstiacutemavoru nyacutejar naacutemsbrautir settar aacute foacutet naacutemsmat var endurskoethaeth og gereth gangskoumlr aeth betri nyacutetingu aacute skoacutelaaacuterinu Aacutefangar kjarnagreina aacute stuacutedentsproacutefsbrautum eru skilgreindir fraacute 2 thornrepi og thornviacute er skoumlrun vieth naacutemsefni grunnskoacutela minni en aacuteethur var Menntaskoacuteli Borgarfjarethar hefur lengt skoacutelaaacuterieth meeth svipuethum haeligtti og Kvennaskoacutelinn og breytt nyacutetingu thorness aacutesamt thornviacute aeth naacutemsbrautir og naacutemsmat var endurskoethaeth
Nemendur sem innritast aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir bekkjarskoacutela ljuacuteka langflestir proacutefi aacute fjoacuterum aacuterum en miethaeth vieth reynslu Kvennaskoacutelans gaeligti stoacuter hluti thorneirra lokieth naacutemi aacute thornremur aacuterum Iacute nuacuteverandi kerfi lyacutekur nuacute thornegar um fimmtungur nemenda iacute aacutefangaskoacutelum naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum
Meeth thornviacute aeth endurskoetha uppbyggingu naacutemsbrauta og naacutemstiacutema aacute oacuteliacutekum brautum maeligtti baeligta naacutemsframvindu nemenda Einnig kemur til greina aeth setja skyacuterari moumlrk um naacutemstiacutema og aldur Iacute flestum oumlethrum loumlndum er miethaeth vieth aeth foacutelk ljuacuteki naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir tiltekinn aldur Iacute Noregi veretha nemendur td aeth hafa lokieth naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir 25 aacutera aldur en eftir thornaeth
32
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Iacuteslenskir nemendur sem hefja haacuteskoacutelanaacutem hafa aeth baki fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur thorneirra er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
er naacutem thorneirra skilgreint sem fullorethinsfraeligethsla og fer thornaacute fram iacute oumlethrum stofnunum Naacutem iacute framhaldsskoacutelum iacute Danmoumlrku tekur thornrjuacute aacuter Nemendur eldri en 25 aacutera eru skilgreindir sem bdquofullorethnirldquo og thornoacutett thorneir geti aacutefram stundaeth naacutem iacute framhaldsskoacutelum velja thorneir seacuterleiethir aeligtlaethar fullorethnum nemendum Iacute Sviacutethornjoacuteeth thornurfa nemendur aeth hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela iacute siacuteethasta lagi aacuterieth sem thorneir veretha tuttugu aacutera og hafa thornaacute thornrjuacute aacuter til thorness aeth ljuacuteka naacutemi Allir eiga siacuteethan reacutett aacute naacutemi iacute fullorethinsfraeligethslustofnunum sveitarfeacutelaga
Iacute nyacutelegum uacutettektum althornjoacuteethlegra aethila aacute efnahagsshylegri stoumlethu Iacuteslands (OECD 2013 McKinsey 2012) er einatt bent aacute aeth mikill aacutevinningur vaeligri af thornviacute aeth stytta naacutemstiacutema til stuacutedentsproacutefs um eitt eetha tvouml aacuter thornannig aeth hann vaeligri sambaeligrilegur vieth oumlnnur loumlnd Er bent aacute aeth stytta megi naacutemstiacutema baeligethi iacutegrunnskoacutelum og framhaldsskoacutelum um eitt aacuter
Iacute loumlgum um grunnskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacute grunnshyskoacutela hefur ekki verieth gert raacuteeth fyrir styttingu naacutemstiacutema aacute thornviacute skoacutelastigi Fremur hefur verieth horft til sveigjanlegra skila milli grunn- og framhaldsskoacutela thornannig aeth grunnskoacutelanemar geti stytt seacuter leieth annaethhvort meeth thornviacute aeth taka framhaldsskoacutelaaacutefanga aacute meethan thorneir eru enn iacute grunnskoacutela eetha meeth thornviacute aeth innritast iacute framhaldsskoacutela beint uacuter 9 bekk aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum sem eru skilgreind iacute aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela
Um thornessar mundir er verieth aeth gera uacutettekt aacute aacutehrifum stefnunnar um skoacutela aacuten aethgreiningar aacute grunnskoacutela og seacuterfraeligethithornjoacutenustu sveitarfeacutelaga iacute leik- og grunnskoacutelum Jafnframt mun Iacutesland taka thornaacutett iacute samanburetharuacutettekt OECD aacute nyacutetingu fjaacutermagns og annarra aethfanga iacute grunnskoacutelum miethaeth vieth aacuterangur THORNessar uacutettektir munu vafalaust skila gagnlegum upplyacutesingum um stoumlethu grunnskoacutelans
Mynd 19 - Lengd skoacutelagoumlngu aacute boacutekshynaacutemsbrautum framhaldsskoacutela iacute Evroacutepu
Aldur
14 15 16 17 18 19 20
Iacutesland Noregur
Danmoumlrk
Sviacutethornjoacuteeth
Finnland
THORNyacuteskaland
Iacutetaliacutea
Eistland
Lettland
Lithaacuteen
Luacutexemborg
Buacutelgariacutea
Ungverjaland
Poacutelland
Ruacutemeniacutea
Spaacutenn
Malta
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland
Sviss
Bretland
Iacuterland
Belgiacutea
Grikkland
Frakkland
Portuacutegal
Kyacutepur
Holland
Austurriacuteki Heimild Eurydice The structshyure of the European education systems 20132014
33
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Moumlgulegar aethgerethir
1 Hlutur moacuteethurmaacutelskennslu iacute viethmiethunarshystundaskraacute aethalnaacutemskraacuter grunnskoacutela verethi aukinn
2 Sett verethi viethmieth um laacutegmarkshaeligfni iacute lestri aacute tilteknum stigum grunnskoacutelans thornmt lestrarhraetha lesskilning orethaforetha og ritfaeligrni iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacute
3 Reglubundnar maeliglingar aacute lesskilningi verethi samhaeligfethar meeth greinandi proacutefum allt fraacute leikskoacutelastigi til loka grunnskoacutela og niethurstoumlethurnar nyacutettar aacute markvissan haacutett Loumlgbundin samraeligmd koumlnnunarproacutef verethi nyacutett iacute sama skyni svo og laeligsisproacutef iacute framhaldsskoacutelum
4 Nemendur af erlendum uppruna njoacuteti seacuterstaks stuethnings meeth thornaeth fyrir augum aeth thorneir naacuteisoumlmu faeligrni iacute lesskilningi og aethrir nemendur
5 Hver leikskoacuteli og grunnskoacuteli geti brugethist jafnoacuteethum vieth viacutesbendingum um lestrarvanda einstakra nemenda Kennarar faacutei thornjaacutelfun og stuethning til thorness aeth bregethast vieth
6 Allir leikshy og grunnskoacutelar setji seacuter laeligsisstefnu iacute samraeligmi vieth aethalnaacutemskraacuter og skoacutelastefnu sveitarfeacutelaga
7 Yacutett verethi undir jaacutekvaeligeth viethhorf til lesturs iacute thornjoacuteethshyfeacutelaginu og nemendur hvattir til aeth lesa seacuter til aacutenaeliggju utan skoacutela
8 Foreldrar verethi virkjaethir til aeth vekja aacutehuga aacute lestri og styethja vieth lestrarnaacutem barna sinna
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
31
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Markmieth um naacutemsframvindu Hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi aacute tilskildum tiacutema fari uacuter 44 (2011) iacute 60 2018
Til aeth naacute thornessu markmiethi er lagt til aeth aacutehersla verethi loumlgeth aacute thornrjaacute thornaeligtti
gt Endurskipulagning naacutemstiacutema gt Aethgerethir gegn brotthvarfi gt Betri starfsmenntun
Endurskipulagning naacutemstiacutema
Iacutesland sker sig uacuter oumlethrum loumlndum thornegar kemur aeth lengd naacutems fram aeth haacuteskoacutela (sjaacute mynd 19) Aetheins um 44 thorneirra sem hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela uacutetskrifast um tviacutetugt eftir fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur nemenda sem hefja haacuteskoacutelanaacutem heacuter aacute landi er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
THORNaeth hversu faacuteir ljuacuteka framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema og hve naacutemsframvindan er misjoumlfn eftir naacutemsbrautum gefur til kynna aeth endurskoetha thornurfi naacutemsskipulag iacute framhaldsskoacutelum og thornar meeth lengd naacutemstiacutema og uppbyggingu naacutemsbrauta ekki siacutest iacute starfsmenntun
Meeth thornviacute aeth endurskipuleggja naacutemstiacutema iacute framshyhaldsskoacutelum og taka aukieth tillit til mismunandi thornarfa yacutemissa nemendahoacutepa maacute stuethla aeth thornviacute aeth fleiri ljuacuteki naacutemi aacute skilgreindum tiacutema Naacutemsferill nemenda iacute framhaldsskoacutela er mislangur baeligethi eftir thornviacute aacute hvaetha naacutemsbraut thorneir innritast og hvort thorneir hefja naacutem iacute bekkjar- eetha aacutefangaskoacutela Auk thorness koma nemendur misvel undirbuacutenir uacuter grunnskoacutela og sumir framhaldsskoacutelar velja nemendur inn eftir einkunnum iacute boacuteklegum greinum aacute meethan aethrir taka vieth oumlllum umsaeligkjendum
Meethalnaacutemstiacutemi thorneirra sem innritast aacute stuacutedentsshynaacutemsbrautir er iacute nokkueth foumlstum skorethum og aeth jafnaethi fjoumlgur aacuter hjaacute flestum Iacute aacutefangakerfinu er
meiri sveigjanleiki meeth naacutemslok Athygli vekur aeth 22 luku naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum iacute aacutefangaskoacutelum en sambaeligrilegt hlutfall var einungis 05 iacute bekkjarskoacutelum Iacute thorneim framhaldsskoacutelum thornar sem reynsla er fengin af thornriggja aacutera naacutemsbrautum hefur staeligrstur hluti nemenda kosieth aeth ljuacuteka naacutemi aacute thornremur aacuterum eetha 70 iacute Kvennaskoacutelanum og 57 iacute Menntaskoacutela Borgarfjarethar
Iacute Kvennaskoacutelanum byacuteethst nemendum hefethbundieth boacuteknaacutem til stuacutedentsproacutefs aacutesamt almennri braut Nemendum gefst kostur aacute aeth ljuacuteka naacutemi aacute 3 3frac12 eetha 4 aacuterum Samhlietha styttingu naacutemstiacutemavoru nyacutejar naacutemsbrautir settar aacute foacutet naacutemsmat var endurskoethaeth og gereth gangskoumlr aeth betri nyacutetingu aacute skoacutelaaacuterinu Aacutefangar kjarnagreina aacute stuacutedentsproacutefsbrautum eru skilgreindir fraacute 2 thornrepi og thornviacute er skoumlrun vieth naacutemsefni grunnskoacutela minni en aacuteethur var Menntaskoacuteli Borgarfjarethar hefur lengt skoacutelaaacuterieth meeth svipuethum haeligtti og Kvennaskoacutelinn og breytt nyacutetingu thorness aacutesamt thornviacute aeth naacutemsbrautir og naacutemsmat var endurskoethaeth
Nemendur sem innritast aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir bekkjarskoacutela ljuacuteka langflestir proacutefi aacute fjoacuterum aacuterum en miethaeth vieth reynslu Kvennaskoacutelans gaeligti stoacuter hluti thorneirra lokieth naacutemi aacute thornremur aacuterum Iacute nuacuteverandi kerfi lyacutekur nuacute thornegar um fimmtungur nemenda iacute aacutefangaskoacutelum naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum
Meeth thornviacute aeth endurskoetha uppbyggingu naacutemsbrauta og naacutemstiacutema aacute oacuteliacutekum brautum maeligtti baeligta naacutemsframvindu nemenda Einnig kemur til greina aeth setja skyacuterari moumlrk um naacutemstiacutema og aldur Iacute flestum oumlethrum loumlndum er miethaeth vieth aeth foacutelk ljuacuteki naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir tiltekinn aldur Iacute Noregi veretha nemendur td aeth hafa lokieth naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir 25 aacutera aldur en eftir thornaeth
32
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Iacuteslenskir nemendur sem hefja haacuteskoacutelanaacutem hafa aeth baki fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur thorneirra er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
er naacutem thorneirra skilgreint sem fullorethinsfraeligethsla og fer thornaacute fram iacute oumlethrum stofnunum Naacutem iacute framhaldsskoacutelum iacute Danmoumlrku tekur thornrjuacute aacuter Nemendur eldri en 25 aacutera eru skilgreindir sem bdquofullorethnirldquo og thornoacutett thorneir geti aacutefram stundaeth naacutem iacute framhaldsskoacutelum velja thorneir seacuterleiethir aeligtlaethar fullorethnum nemendum Iacute Sviacutethornjoacuteeth thornurfa nemendur aeth hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela iacute siacuteethasta lagi aacuterieth sem thorneir veretha tuttugu aacutera og hafa thornaacute thornrjuacute aacuter til thorness aeth ljuacuteka naacutemi Allir eiga siacuteethan reacutett aacute naacutemi iacute fullorethinsfraeligethslustofnunum sveitarfeacutelaga
Iacute nyacutelegum uacutettektum althornjoacuteethlegra aethila aacute efnahagsshylegri stoumlethu Iacuteslands (OECD 2013 McKinsey 2012) er einatt bent aacute aeth mikill aacutevinningur vaeligri af thornviacute aeth stytta naacutemstiacutema til stuacutedentsproacutefs um eitt eetha tvouml aacuter thornannig aeth hann vaeligri sambaeligrilegur vieth oumlnnur loumlnd Er bent aacute aeth stytta megi naacutemstiacutema baeligethi iacutegrunnskoacutelum og framhaldsskoacutelum um eitt aacuter
Iacute loumlgum um grunnskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacute grunnshyskoacutela hefur ekki verieth gert raacuteeth fyrir styttingu naacutemstiacutema aacute thornviacute skoacutelastigi Fremur hefur verieth horft til sveigjanlegra skila milli grunn- og framhaldsskoacutela thornannig aeth grunnskoacutelanemar geti stytt seacuter leieth annaethhvort meeth thornviacute aeth taka framhaldsskoacutelaaacutefanga aacute meethan thorneir eru enn iacute grunnskoacutela eetha meeth thornviacute aeth innritast iacute framhaldsskoacutela beint uacuter 9 bekk aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum sem eru skilgreind iacute aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela
Um thornessar mundir er verieth aeth gera uacutettekt aacute aacutehrifum stefnunnar um skoacutela aacuten aethgreiningar aacute grunnskoacutela og seacuterfraeligethithornjoacutenustu sveitarfeacutelaga iacute leik- og grunnskoacutelum Jafnframt mun Iacutesland taka thornaacutett iacute samanburetharuacutettekt OECD aacute nyacutetingu fjaacutermagns og annarra aethfanga iacute grunnskoacutelum miethaeth vieth aacuterangur THORNessar uacutettektir munu vafalaust skila gagnlegum upplyacutesingum um stoumlethu grunnskoacutelans
Mynd 19 - Lengd skoacutelagoumlngu aacute boacutekshynaacutemsbrautum framhaldsskoacutela iacute Evroacutepu
Aldur
14 15 16 17 18 19 20
Iacutesland Noregur
Danmoumlrk
Sviacutethornjoacuteeth
Finnland
THORNyacuteskaland
Iacutetaliacutea
Eistland
Lettland
Lithaacuteen
Luacutexemborg
Buacutelgariacutea
Ungverjaland
Poacutelland
Ruacutemeniacutea
Spaacutenn
Malta
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland
Sviss
Bretland
Iacuterland
Belgiacutea
Grikkland
Frakkland
Portuacutegal
Kyacutepur
Holland
Austurriacuteki Heimild Eurydice The structshyure of the European education systems 20132014
33
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Markmieth um naacutemsframvindu Hlutfall thorneirra sem ljuacuteka framhaldsskoacutelaproacutefi aacute tilskildum tiacutema fari uacuter 44 (2011) iacute 60 2018
Til aeth naacute thornessu markmiethi er lagt til aeth aacutehersla verethi loumlgeth aacute thornrjaacute thornaeligtti
gt Endurskipulagning naacutemstiacutema gt Aethgerethir gegn brotthvarfi gt Betri starfsmenntun
Endurskipulagning naacutemstiacutema
Iacutesland sker sig uacuter oumlethrum loumlndum thornegar kemur aeth lengd naacutems fram aeth haacuteskoacutela (sjaacute mynd 19) Aetheins um 44 thorneirra sem hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela uacutetskrifast um tviacutetugt eftir fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur nemenda sem hefja haacuteskoacutelanaacutem heacuter aacute landi er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
THORNaeth hversu faacuteir ljuacuteka framhaldsskoacutela aacute tilskildum tiacutema og hve naacutemsframvindan er misjoumlfn eftir naacutemsbrautum gefur til kynna aeth endurskoetha thornurfi naacutemsskipulag iacute framhaldsskoacutelum og thornar meeth lengd naacutemstiacutema og uppbyggingu naacutemsbrauta ekki siacutest iacute starfsmenntun
Meeth thornviacute aeth endurskipuleggja naacutemstiacutema iacute framshyhaldsskoacutelum og taka aukieth tillit til mismunandi thornarfa yacutemissa nemendahoacutepa maacute stuethla aeth thornviacute aeth fleiri ljuacuteki naacutemi aacute skilgreindum tiacutema Naacutemsferill nemenda iacute framhaldsskoacutela er mislangur baeligethi eftir thornviacute aacute hvaetha naacutemsbraut thorneir innritast og hvort thorneir hefja naacutem iacute bekkjar- eetha aacutefangaskoacutela Auk thorness koma nemendur misvel undirbuacutenir uacuter grunnskoacutela og sumir framhaldsskoacutelar velja nemendur inn eftir einkunnum iacute boacuteklegum greinum aacute meethan aethrir taka vieth oumlllum umsaeligkjendum
Meethalnaacutemstiacutemi thorneirra sem innritast aacute stuacutedentsshynaacutemsbrautir er iacute nokkueth foumlstum skorethum og aeth jafnaethi fjoumlgur aacuter hjaacute flestum Iacute aacutefangakerfinu er
meiri sveigjanleiki meeth naacutemslok Athygli vekur aeth 22 luku naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum iacute aacutefangaskoacutelum en sambaeligrilegt hlutfall var einungis 05 iacute bekkjarskoacutelum Iacute thorneim framhaldsskoacutelum thornar sem reynsla er fengin af thornriggja aacutera naacutemsbrautum hefur staeligrstur hluti nemenda kosieth aeth ljuacuteka naacutemi aacute thornremur aacuterum eetha 70 iacute Kvennaskoacutelanum og 57 iacute Menntaskoacutela Borgarfjarethar
Iacute Kvennaskoacutelanum byacuteethst nemendum hefethbundieth boacuteknaacutem til stuacutedentsproacutefs aacutesamt almennri braut Nemendum gefst kostur aacute aeth ljuacuteka naacutemi aacute 3 3frac12 eetha 4 aacuterum Samhlietha styttingu naacutemstiacutemavoru nyacutejar naacutemsbrautir settar aacute foacutet naacutemsmat var endurskoethaeth og gereth gangskoumlr aeth betri nyacutetingu aacute skoacutelaaacuterinu Aacutefangar kjarnagreina aacute stuacutedentsproacutefsbrautum eru skilgreindir fraacute 2 thornrepi og thornviacute er skoumlrun vieth naacutemsefni grunnskoacutela minni en aacuteethur var Menntaskoacuteli Borgarfjarethar hefur lengt skoacutelaaacuterieth meeth svipuethum haeligtti og Kvennaskoacutelinn og breytt nyacutetingu thorness aacutesamt thornviacute aeth naacutemsbrautir og naacutemsmat var endurskoethaeth
Nemendur sem innritast aacute stuacutedentsnaacutemsbrautir bekkjarskoacutela ljuacuteka langflestir proacutefi aacute fjoacuterum aacuterum en miethaeth vieth reynslu Kvennaskoacutelans gaeligti stoacuter hluti thorneirra lokieth naacutemi aacute thornremur aacuterum Iacute nuacuteverandi kerfi lyacutekur nuacute thornegar um fimmtungur nemenda iacute aacutefangaskoacutelum naacutemi aacute skemmri tiacutema en fjoacuterum aacuterum
Meeth thornviacute aeth endurskoetha uppbyggingu naacutemsbrauta og naacutemstiacutema aacute oacuteliacutekum brautum maeligtti baeligta naacutemsframvindu nemenda Einnig kemur til greina aeth setja skyacuterari moumlrk um naacutemstiacutema og aldur Iacute flestum oumlethrum loumlndum er miethaeth vieth aeth foacutelk ljuacuteki naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir tiltekinn aldur Iacute Noregi veretha nemendur td aeth hafa lokieth naacutemi iacute framhaldsskoacutela fyrir 25 aacutera aldur en eftir thornaeth
32
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Iacuteslenskir nemendur sem hefja haacuteskoacutelanaacutem hafa aeth baki fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur thorneirra er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
er naacutem thorneirra skilgreint sem fullorethinsfraeligethsla og fer thornaacute fram iacute oumlethrum stofnunum Naacutem iacute framhaldsskoacutelum iacute Danmoumlrku tekur thornrjuacute aacuter Nemendur eldri en 25 aacutera eru skilgreindir sem bdquofullorethnirldquo og thornoacutett thorneir geti aacutefram stundaeth naacutem iacute framhaldsskoacutelum velja thorneir seacuterleiethir aeligtlaethar fullorethnum nemendum Iacute Sviacutethornjoacuteeth thornurfa nemendur aeth hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela iacute siacuteethasta lagi aacuterieth sem thorneir veretha tuttugu aacutera og hafa thornaacute thornrjuacute aacuter til thorness aeth ljuacuteka naacutemi Allir eiga siacuteethan reacutett aacute naacutemi iacute fullorethinsfraeligethslustofnunum sveitarfeacutelaga
Iacute nyacutelegum uacutettektum althornjoacuteethlegra aethila aacute efnahagsshylegri stoumlethu Iacuteslands (OECD 2013 McKinsey 2012) er einatt bent aacute aeth mikill aacutevinningur vaeligri af thornviacute aeth stytta naacutemstiacutema til stuacutedentsproacutefs um eitt eetha tvouml aacuter thornannig aeth hann vaeligri sambaeligrilegur vieth oumlnnur loumlnd Er bent aacute aeth stytta megi naacutemstiacutema baeligethi iacutegrunnskoacutelum og framhaldsskoacutelum um eitt aacuter
Iacute loumlgum um grunnskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacute grunnshyskoacutela hefur ekki verieth gert raacuteeth fyrir styttingu naacutemstiacutema aacute thornviacute skoacutelastigi Fremur hefur verieth horft til sveigjanlegra skila milli grunn- og framhaldsskoacutela thornannig aeth grunnskoacutelanemar geti stytt seacuter leieth annaethhvort meeth thornviacute aeth taka framhaldsskoacutelaaacutefanga aacute meethan thorneir eru enn iacute grunnskoacutela eetha meeth thornviacute aeth innritast iacute framhaldsskoacutela beint uacuter 9 bekk aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum sem eru skilgreind iacute aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela
Um thornessar mundir er verieth aeth gera uacutettekt aacute aacutehrifum stefnunnar um skoacutela aacuten aethgreiningar aacute grunnskoacutela og seacuterfraeligethithornjoacutenustu sveitarfeacutelaga iacute leik- og grunnskoacutelum Jafnframt mun Iacutesland taka thornaacutett iacute samanburetharuacutettekt OECD aacute nyacutetingu fjaacutermagns og annarra aethfanga iacute grunnskoacutelum miethaeth vieth aacuterangur THORNessar uacutettektir munu vafalaust skila gagnlegum upplyacutesingum um stoumlethu grunnskoacutelans
Mynd 19 - Lengd skoacutelagoumlngu aacute boacutekshynaacutemsbrautum framhaldsskoacutela iacute Evroacutepu
Aldur
14 15 16 17 18 19 20
Iacutesland Noregur
Danmoumlrk
Sviacutethornjoacuteeth
Finnland
THORNyacuteskaland
Iacutetaliacutea
Eistland
Lettland
Lithaacuteen
Luacutexemborg
Buacutelgariacutea
Ungverjaland
Poacutelland
Ruacutemeniacutea
Spaacutenn
Malta
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland
Sviss
Bretland
Iacuterland
Belgiacutea
Grikkland
Frakkland
Portuacutegal
Kyacutepur
Holland
Austurriacuteki Heimild Eurydice The structshyure of the European education systems 20132014
33
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
Iacuteslenskir nemendur sem hefja haacuteskoacutelanaacutem hafa aeth baki fjoacutertaacuten aacutera formlega skoacutelagoumlngu Aldur thorneirra er thornar af leiethandi haeligstur af OECD loumlndunum oumlllum
er naacutem thorneirra skilgreint sem fullorethinsfraeligethsla og fer thornaacute fram iacute oumlethrum stofnunum Naacutem iacute framhaldsskoacutelum iacute Danmoumlrku tekur thornrjuacute aacuter Nemendur eldri en 25 aacutera eru skilgreindir sem bdquofullorethnirldquo og thornoacutett thorneir geti aacutefram stundaeth naacutem iacute framhaldsskoacutelum velja thorneir seacuterleiethir aeligtlaethar fullorethnum nemendum Iacute Sviacutethornjoacuteeth thornurfa nemendur aeth hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela iacute siacuteethasta lagi aacuterieth sem thorneir veretha tuttugu aacutera og hafa thornaacute thornrjuacute aacuter til thorness aeth ljuacuteka naacutemi Allir eiga siacuteethan reacutett aacute naacutemi iacute fullorethinsfraeligethslustofnunum sveitarfeacutelaga
Iacute nyacutelegum uacutettektum althornjoacuteethlegra aethila aacute efnahagsshylegri stoumlethu Iacuteslands (OECD 2013 McKinsey 2012) er einatt bent aacute aeth mikill aacutevinningur vaeligri af thornviacute aeth stytta naacutemstiacutema til stuacutedentsproacutefs um eitt eetha tvouml aacuter thornannig aeth hann vaeligri sambaeligrilegur vieth oumlnnur loumlnd Er bent aacute aeth stytta megi naacutemstiacutema baeligethi iacutegrunnskoacutelum og framhaldsskoacutelum um eitt aacuter
Iacute loumlgum um grunnskoacutela og iacute aethalnaacutemskraacute grunnshyskoacutela hefur ekki verieth gert raacuteeth fyrir styttingu naacutemstiacutema aacute thornviacute skoacutelastigi Fremur hefur verieth horft til sveigjanlegra skila milli grunn- og framhaldsskoacutela thornannig aeth grunnskoacutelanemar geti stytt seacuter leieth annaethhvort meeth thornviacute aeth taka framhaldsskoacutelaaacutefanga aacute meethan thorneir eru enn iacute grunnskoacutela eetha meeth thornviacute aeth innritast iacute framhaldsskoacutela beint uacuter 9 bekk aeth uppfylltum tilteknum skilyrethum sem eru skilgreind iacute aethalnaacutemskraacute grunnskoacutela
Um thornessar mundir er verieth aeth gera uacutettekt aacute aacutehrifum stefnunnar um skoacutela aacuten aethgreiningar aacute grunnskoacutela og seacuterfraeligethithornjoacutenustu sveitarfeacutelaga iacute leik- og grunnskoacutelum Jafnframt mun Iacutesland taka thornaacutett iacute samanburetharuacutettekt OECD aacute nyacutetingu fjaacutermagns og annarra aethfanga iacute grunnskoacutelum miethaeth vieth aacuterangur THORNessar uacutettektir munu vafalaust skila gagnlegum upplyacutesingum um stoumlethu grunnskoacutelans
Mynd 19 - Lengd skoacutelagoumlngu aacute boacutekshynaacutemsbrautum framhaldsskoacutela iacute Evroacutepu
Aldur
14 15 16 17 18 19 20
Iacutesland Noregur
Danmoumlrk
Sviacutethornjoacuteeth
Finnland
THORNyacuteskaland
Iacutetaliacutea
Eistland
Lettland
Lithaacuteen
Luacutexemborg
Buacutelgariacutea
Ungverjaland
Poacutelland
Ruacutemeniacutea
Spaacutenn
Malta
Sloacuteveniacutea
Sloacutevakiacutea
Teacutekkland
Sviss
Bretland
Iacuterland
Belgiacutea
Grikkland
Frakkland
Portuacutegal
Kyacutepur
Holland
Austurriacuteki Heimild Eurydice The structshyure of the European education systems 20132014
33
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela
hvaeth megi betur fara vieth nyacutetingu fjaacutermagns og hvernig einstoumlk sveitarfeacuteloumlg eru iacute stakk buacutein til aeth veita oumlllum nemendum vietheigandi thornjoacutenustu styethja vieth uppbyggingu og vanda skoacutelastarfieth Aftur aacute moacuteti hefur ekki verieth athugaeth hver aacutehrifin eru aacute fjoumllskyldur thornar sem ekki er framhaldsskoacuteli iacute heimabyggeth ef boumlrn fara aacuteri fyrr iacute framhaldsskoacutela
Aethalatriethieth er aeth skipulag grunnskoacutelans styethji vieth aethgerethir til aeth efla lestur og lesskilning THORNegar reynsla verethur komin aacute thornaeligr fyrirhuguethu aethgerethir sem heacuter eru boethaethar verethur tiacutemabaeligrt aeth skoetha betur heildarnaacutemstiacutemann allt fraacute upphafi leikskoacutela til loka framhaldsskoacutela og hvort eetha meeth hvaetha haeligtti raacuteethast eigi iacute breytingar
Aethgerethir gegn brotthvarfi
Aacute aacuterunum 2011-2012 var gereth skyacutersla aacute vegum OECD um brotthvarf uacuter skoacutela aacute Iacuteslandi og moumlgulegar aethgerethir til thorness aeth sporna vieth thornviacute (OECD 2012a) Seacuterfraeligethingar OECD greindu aacutestaeligethur brotthvarfs iacute tvennt annars vegar hinar stofnanalegu sem luacuteta aeth skipulagi skoacutelakerfisins og skoacutelastarfs og hins vegar hinar einstaklingsbundnu svo sem hvernig gengur iacute naacuteminu feacutelagsstoumlethu og thornaacutetttoumlku aacute vinnumarkaethi
Seacuterfraeligethingar OECD leggja til aeth betur verethi hugaeth aeth oacuteliacutekri naacutemsstoumlethu nemenda thornegar thorneir hefja naacutem iacute framhaldsskoacutela naacutemsbrautir verethi faeligrri og hnitmiethaethri og aeth huga thornurfi aeth thornviacute hvort of auethvelt seacute aeth hverfa fraacute naacutemi og koma aftur siacuteethar THORNaacute thornurfi aeth athuga hvort starfsmenntun seacute iacute takt vieth thornarfir atvinnuliacutefsins Loks er vikieth aeth vinnumarkaethnum og bent aacute aeth laun og feacutelagsbaeligtur thornyrftu aeth stuethla frekar aeth thornviacute aeth nemendur ljuacuteki naacutemi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skipulag stuacutedentsnaacutemsbrauta miethist vieth thornriggja aacutera naacutemstiacutema aeth jafnaethi Um leieth verethi unnieth aeth styttingu starfsnaacutems
2 Skoethueth verethi viethmieth um haacutemark naacutemstiacutema iacute framhaldsskoacutelum meeth hliethsjoacuten af skipulagi fullorethinsfraeligethslu
3 Uppbygging starfsnaacutems verethi endurskoethueth
4 Uacutetgoumlnguleiethum uacuter framhaldsskoacutela verethi fjoumllgaeth iacute samraeligmi vieth markmieth aethalnaacutemskraacuter
Aacutemoacuteta aacutebendingar maacute finna iacute nyacutelegri skyacuterslu Evroacutepusambandsins um aethgerethir gegn brotthvarfi uacuter skoacutela THORNar er bent aacute nokkur atriethi sem gefa thornurfi seacuterstakan gaum
gt Aacute hvaetha aldri brotthvarfieth eigi seacuter staeth gt Tengslum brotthvarfs og slaeligmrar maeligtingar gt Mismun aacute brotthvarfi eftir kyni naacutemsaacuterangri og
menntastoumlethu gt Feacutelagsstoumlethu nemenda eetha viacutesbendingum um
aacutehrif hennar gt Stoumlethu innflytjenda minnihlutahoacutepa og thorneirra
sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel
Lagt er til aeth gagna verethi aflaeth um thornessa thornaeligtti og thornau gereth aethgengileg Stefnu og greiningu thornurfi svo aeth fylgja eftir meeth aethgerethum sem luacuteta aeth forvoumlrnum iacutehlutun og stuethningi vieth thornaacute sem vilja snuacutea aftur til naacutems
34
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Niethurstoumlethur thornessara skyacuterslna OECD og Evroacutepushysambandsins hafa verieth nyacutettar nuacute thornegar iacute aacuteaeligtlun sem raacuteethuneytieth vinnur aeth til aeth draga uacuter brotthvarfi THORNegar er hafin skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs uacuter oumlllum framhaldsskoacutelum og iacute thornremur skoacutelum er nuacute iacute tilraunaskyni skimaeth fyrir nemendum iacute brotthvarfshaeligttu meeth seacuterstoumlkum proacutefum Lagethur er spurningalisti fyrir nyacutenema iacute skoacutelunum iacute thornviacute skyni aeth finna nemendur iacute brotthvarfshaeligttu veita thorneim vietheigandi stuethning og auka thornannig liacutekur aacute thornviacute aeth thorneir haldist iacute naacutemi
THORNegar litieth er til niethurstaethna koumlnnunar aacute aacutestaeligethum brotthvarfs blasir vieth aeth skoacutelunum mun reynast oumlrethugt aeth takast aacute vieth yacutemsar aacutestaeligethur thorness aeth nemendur hverfa fraacute naacutemi Nokkueth margir eetha 18 nemenda haeligttu til daeligmis iacute naacutemi vegna liacutekamlegra eetha andlegra veikinda Til thorness aeth skoacutelar geti betur komieth til moacutets vieth thornarfir nemenda sem gliacutema vieth yacutemis andleg veikindi thornarf aeth vera samstarf aacute milli velferethar- heilbrigethis- og menntakerfis THORNaeth vekur einnig athygli aeth langflestir haeligttu eetha var viacutesaeth uacuter skoacutela vegna slakrar maeligtingar
Stefnumoacutetun aacute sviethi naacutems- og starfsraacuteethgjafar er nyacutehafin aacute vegum raacuteethuneytisins AEligtlunin er aeth moacuteta heildstaeligetha stefnu og sammaeliglast um framtiacuteetharverkefni
Framhaldsfraeligethsla hefur aacute liethnum aacuterum orethieth raunhaeligfur kostur fyrir eldri nemendur sem horfieth hafa fraacute naacutemi iacute framhaldsskoacutelum THORNar hafa thorneir fundieth stuethning til aeth snuacutea aftur iacute naacutem og aethstoeth til aeth naacute aacuterangri iacute thornviacute Huga verethur aeth thornjoacutenustu vieth eldri nemendur sem siacutemenntunarmiethstoumlethvar viacuteeths vegar um landieth geta veitt samkvaeligmt stefnu raacuteethuneytisins um naacutem alla aeligvi Einnig thornarf aeth samraeligma starf yacutemissa fraeligethsluaethila thornannig aeth naacutem iacute einu kerfi seacute metieth aeth verethleikum iacute oumlethrum vilji nemendur ljuacuteka proacutefi aacute framhaldsskoacutelastigi
Moumlgulegar aethgerethir
1 Skraacutening aacute aacutestaeligethum brotthvarfs verethi thornroacuteueth frekar og reglubundieth iacute oumlllum framhaldsskoacutelum
2 Skimun fyrir aacutehaeligttuthornaacutettum brotthvarfs fari fram iacute oumlllum framhaldsskoacutelum og efstu bekkjum grunnskoacutela
3 Samstarfi verethi komieth aacute milli skoacutela og heilbrigethisshy og feacutelagsthornjoacutenustu um iacutehlutun vegna nemenda iacute brotthvarfshaeligttu
4 Skoacutelar sem sinna nemendum iacute brotthvarfsshyhaeligttu faacutei seacuterstakan stuethning og fjaacuterveitingar
5 Unnieth verethi meeth aethilum sem bjoacuteetha upp aacute framhaldsfraeligethslu til aeth veita thorneim sem hafa horfieth fraacute naacutemi raacuteethgjoumlf og uacuterraeligethi
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
35
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth
Breytingar aacute starfsmenntun
Nyacutelega voru birtar niethurstoumlethur uacutettektar aacute starfsshymenntun heacuter aacute landi sem gereth var iacute tengslum vieth rannsoacutekn OECD Leikni aeth loknum skoacutela (Skills beyond School) Meginmarkmieth hennar var aeth greina thornaeth helsta sem leggja maeligtti til grundvallar vieth moacutetun iacuteslenskrar starfsmenntastefnu Raacuteethuneytieth gekkst jafnframt fyrir viacuteethtaeligkri stefnumoacutetun meeth hagsmunaaethilum viacuteetha um land
Aeth mati OECD er baeligethi styacuteringu aacute naacutemsframboethi og raacuteethgjoumlf til stjoacuternvalda um starfsmenntun aacuteboacutetavant Nuacuteverandi starfsgreinanefnd er samkvaeligmt loumlgum aeligtlaeth aeth vera til samhaeligfingar fyrir starfsgreinaraacuteeth og raacuteethherra til raacuteethgjafar um starfsmenntun aacute framhaldsskoacutelastigi Samsetning nefndarinnar thornoacutetti ekki til thorness fallin aeth veita heildarsyacuten aacute thornroacuteun starfsmenntunar og stoumlrf hennar vaeligru einskorethueth vieth starfsnaacutem aacute framhaldsskoacutelastigi Fyrir vikieth gaeligti huacuten ekki sinnt samraeligmingu milli skoacutelastiga sem ma er lykilatriethi vegna naacutemsframvindu fraacute framhaldsskoacutelastigi yfir aacute haacuteskoacutelastig
Maeliglt var meeth stofnun vettvangs (td starfsshymenntaraacuteeths) meeth stjoacuternendum raacuteethuneyta samtaka iacute atvinnuliacutefi og skoacutela sem hefethi stefnumoacutetun og samhaeligfingu starfsnaacutems iacute landinu aacute sinni koumlnnu Aacute thorneim vettvangi maeligtti forgangsraetha iacute uppbyggingu starfsnaacutems ma aacute grundvelli mannaflathornarfar skipulags grunn- og framhaldsnaacutems iacute starfsmenntun og fyrirkomulags vinnustaethanaacutems Um leieth vaeligri naacutems- og gaeligethamat iacute starfsmenntun samraeligmt og eflt OECD bendir aacute eftirfarandi vanda iacute skipulagi grunnnaacutems iacute starfsmenntun heacuter aacute landi
Baeligethi thorneir sem hafa aacutehuga aacute starfsnaacutemi og hinir sem hafa thornegar innritaeth sig eiga erfitt meeth aeth aacutetta sig aacute floacuteknum og fjoumllbreytilegum naacutemssviethum og naacutemstilboethum sem keppa hvert vieth annaeth Starfsraacuteethgjoumlf hefur aeth mati OECD nokkueth akademiacuteska slagsiacuteethu og skortir stundum alvegAtvinnurekendur gera seacuter illa grein fyrir hvaetha haeligfniskroumlfur nemendum er aeligtlaeth aeth uppfylla vieth uacutetskrift uacuter starfsnaacutemi
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
36
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Ef starfsnaacutem miethast ekki vieth thornarfir atvinnuliacutefsins er haeligtta aacute aeth thornaeth endurspegli aethallega getu starfsmenntastofnana (sem kunna aeth hneigjast til oacutedyacuterustu brautanna sem thornegar eru fyrir hendi) og misvel grundvallaethar oacuteskir nemenda
Vinnustaethanaacutem aacute starfsnaacutemsbrautum framhaldsskoacutela er aacutekaflega mislangt eetha fraacute thornremur vikum upp iacute 126 vikur Starfsthornjaacutelfun aacute vinnustaeth er hins vegar ekki naeliggilega viethamikill thornaacutettur iacute naacutemstilboethum framhaldsskoacutelans thornoacutett huacuten seacute hagnyacutet og njoacuteti mikillar viethurkenningar iacute iethnnaacutemi Vinnustaethanaacutem maeligtti thornroacutea aacute fleiri sviethum en iacute hefethbundnum iethngreinum og virkja thornannig thornetta aacutehrifariacuteka naacutemsfyrirkomulag
Iacute skyacuterslu OECD er vakin athygli aacute aeth breytinga seacute thornoumlrf aacute framhaldsnaacutemi starfsnaacutems thornegar naacutemi iacute framhaldsskoacutela sleppir THORNoacutett thornaeth seacute haeligpieth aeth stoacuter hluti nemenda sem ljuacuteka starfsnaacutemi haldi aacutefram naacutemi aacute haacuteskoacutelastigi gera siacuteauknar menntunarkroumlfur iacute atvinnuliacutefinu thornaeth aeth verkum aeth opna thornarf leiethir til starfsnaacutems aacute haacuteskoacutelastigi eins og kostur er
Tengsl starfsnaacutemsbrauta iacute framhaldsskoacutelum vieth starfsnaacutem aacute haacuteskoacutelastigi eru veik aacute Iacuteslandi aeth mati OECD THORNess eru daeligmi aeth meta maeligtti framhaldsskoacutelaaacutefanga til haacuteskoacutelaeininga en sliacutekar einingar eru alla jafna ekki viethurkenndar af haacuteskoacutelum sem er ekki til thorness fallieth aeth greietha goumltu thorneirra nemenda sem vilja mennta sig frekar
Aeth stjoacuternsyacuteslu starfsmenntamaacutela starfa nuacute aacute vegum mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis sjoumltiacuteu nefndir alls og iacute thorneim eru hartnaeligrthornrjuacute hundrueth og fimmtiacuteu manns Maacute thornarnefna starfsgreinaraacuteeth starfsgreinanefnd nemaleyfisnefndir og sveinsproacutefsnefndir Samieth hefur verieth vieth einkaaethila mdash Iethuna fraeligethslusetur ehf og Fraeligethslumiethstoumleth rafiethnaetharins ses mdash um aeth annast umsyacuteslu margra thornessara nefnda og raacuteetha aacutesamt samningum um vinnustaethanaacutem
og viethurkenningu starfsmenntunar en verkefnin eru aeth hluta til stjoacuternsyacutesla Iacute athugun er aethendurskoetha thornetta fyrirkomulag
Aacutekveethieth hefur verieth aeth efna til formlegs samraacuteeths milli mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis og aethila vinnumarkaetharins um frekari stefnumoacutetun um starfsnaacutem og hvernig staethieth verethur aeth innshyleiethingu breytingaIacute thornviacute starfi verethur seacuterstaklega horft til eftirfarandi atrietha
1 Endurskipulagningar naacutems aacute starfsmenntashybrautum meeth einfaldara grunnnaacutem aeth leietharljoacutesi thornrepaskiptingu haeligfnikroumlfum og styttingu naacutemstiacutema
2 Aeth allt starfsnaacutem feli iacute seacuter vinnustaethanaacutem en gaeligethamat aacutebyrgeth og fjaacutermoumlgnun vinnustaethanaacutems verethi endurskoethueth
3 Aeth lagashy og stofnanaumgjoumlreth starfsnaacutems eftir framhaldsskoacutela verethi endurskoethueth og afstaetha tekin til thorness hvort stofna skuli seacuterstakt faghaacuteskoacutelastig
4 Baeligttrar styacuteringar og stjoacuternsyacuteslu starfsmenntashymaacutela meeth thornviacute aeth endurmeta hlutverk nefnda og raacuteetha og skilgreina hlutverk aethila aacute thornviacute sviethi
5 Aeth naacutemsshy og starfsraacuteethgjoumlf og starfsfraeligethsla verethi efld baeligethi iacute efstu bekkjum grunnskoacutela og aacute fyrsta aacuteri framhaldsskoacutela og yacutett verethi undir aeth fleiri nemendur velji seacuter starfsnaacutem
Umbaeligtur aacute Iacuteslandi
37
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeligr thornjoacuteethir sem til fyrirmyndar teljast iacute umboacutetum aacute menntakerfi siacutenu hafa lagt aacuteherslu aacute nokkur meginatriethi (McKinsey 2010 UNESCOIIEP 2012 Hargreaves and Shirley 2012) Aethstaeligethur thornjoacuteetha eru vissulega oacuteliacutekar og menn hafa valieth yacutemsar leiethir til umboacuteta en alls staethar buacutea aeth baki sameiginlegar grunnstoethir sem thornarf aeth styrkja ef vel aacute til aeth takast Iacute thornessum kafla verethur vikieth aeth alshymennum aethgerethum sem nauethsynlegar eru til aeth styrkja grunnstoethir iacuteslenska menntakerfisins og byggja upp getu til breytinga
Menntun og starf kennara
Iacute viethamikilli greiningu aacute thornviacute hvaetha einstoumlku thornaeligttir hefethu mest aacutehrif aacute frammistoumlethu menntakerfis komst McKinsey (2007) aeth thornviacute aeth thornaeth vaeligru menntun og stoumlrf kennara Soumlmu niethurstoumlethu maacute viacuteethar finna iacute nyacutelegum fraeligethiritum (Hargreaves og Fullan 2012)
Eigi okkur aeth takast aeth undirbuacutea ungt foacutelk fyrir liacutef og stoumlrf aacute 21 oumlld thornarf menntun og haeligfni kennara aeth endurspegla thornaacute menntun og haeligfni sem vieth viljum aeth nemendur thorneirra tileinki seacuter THORNviacute er mikilshyvaeliggt aeth setja skyacuter viethmieth um haeligfni kennara thornekkingu thorneirra faeligrni og viethhorf sem byggjast aacute markmiethum um menntun nemenda (OECD 2005)
Aacute Iacuteslandi vinna samtals um toacutelf thornuacutesund manns vieth kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum fram aeth haacuteskoacutelastigi Taeligplega 1900 iacute framhaldsskoacutelum um 4800 iacute grunnskoacutelum og liethlega 5500 iacute leikskoacutelum Aacute oumlllum thornessum skoacutelastigum er nyacuteliethun liacutetil Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettarinnar haeligtta stoumlrfum soumlkum aldurs Nuacute er riacuteflega helmingur framhaldsshyskoacutelakennara yfir fimmtugu (sjaacute mynd 20) og thornoacute svo aeth hlutfallieth iacute thornessum aldurshoacutepi seacute laeliggra hjaacute leikskoacutela- og grunnskoacutelakennurum fjoumllgar ekki iacute yngsta aldurshoacutepnum THORNannig voru 71 leikskoacutelashykennara 29 aacutera og yngri aacuterieth 2012 og iacute hoacutepi grunnshyskoacutelakennara var thornetta hlutfall aacute sama aacuteri um 56
Mikil endurnyacutejun thornarf oacutehjaacutekvaeligmilega aeth eiga seacuter staeth iacute iacuteslenskri kennarasteacutett aacute naeligstu aacuterum THORNaacute gefst
gullieth taeligkifaeligri til aeth leggja nyacutejar liacutenur um menntshyun og stoumlrf kennara til samraeligmis vieth umboacutetashyaacuteaeligtlunina Hieth sama aacute vieth um siacutemenntun ogstarfsthornroacuteun kennara
Meeth loumlgum nr 932008 um menntun og raacuteethningu kennara og skoacutelastjoacuternenda vieth leikskoacutela grunnshyskoacutela og framhaldsskoacutela var naacutem til almennra kennarareacutettinda lengt iacute fimm aacuter og er meistarashygraacuteethu nuacute krafist til kennslu aacute oumlllum skoacutelastigum Reglugereth um inntak menntunar leik- grunn- og framhaldsskoacutelakennara 8722009 er mjoumlg opin og veitir haacuteskoacutelum mikieth svigruacutem til aeth skipuleggja nyacutejar naacutemsbrautir kennaranaacutems Enn er thornoacute yacutemsum aacutelitamaacutelum oacutesvaraeth um inntak starfsmenntunar kennara kjarnagreinar iacute kennaranaacutemi vettvangsshynaacutem gildissvieth leyfisbreacutefa seacuterstoumlethu skoacutelastiga og kennslureacutettindi thornvert aacute skoacutelastig
Nyacutelega var sett aacute foacutet fagraacuteeth um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara Raacuteethinu er aeligtlaeth aeth setja fram hugmyndir og aacuteherslur um hvernig megi mennta og styethja vieth kennara iacute starfi og thornroacutea nyacutejar kennsluaethferethir Einnig hefur verieth komieth aacute samraacuteethi mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytis vieth kennaramenntunarstofnanir um inntak kennaranaacutems og aukieth samstarf aacute thornessu sviethi THORNegar er hafieth samstarfsverkefni heacuter aacute landi um eflingu leikskoacutelans ma meeth thornaeth iacute huga aeth fjoumllga nemendum iacute leikskoacutelakennaranaacutemi
38
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Til greina kemur aeth stofna formlega samstarfsshynefnd um kennaramenntun til aeth stuethla aeth samraeligmi iacute skipulagi og framkvaeligmd menntunarshyinnar og tengsla hennar vieth siacutemenntun og starfsshythornroacuteun kennara Einnig kemur til aacutelita aeth endurskoetha reglugereth til aeth skyacutera yacutemis aacutekvaeligethi um inntak kennaramenntunar og um kennslureacutettindi oacuteliacutekra hoacutepa Heacuter maacute nefna vaeliggi tiltekinna naacutemsgreina seacuterhaeligfingu kennaraefna og seacuterstaklega vaeliggi og skipulag vettvangsnaacutems Mikilvaeliggt er aeth tengja sliacutekt starf vieth aacuteherslur fagraacuteeths um siacutemenntun og starfsthornroacuteun kennara
Aacuteaeligtlaeth var aeth lenging starfsnaacutems kennara myndi ma birtast iacute lengra vettvangsnaacutemi iacute skoacutelum meeth starfsthornjaacutelfun betra skipulagi aeligfingakennslu og raunhaeligfum rannsoacuteknum kennaraefna aacute skoacutelashystarfi naacutemi og kennslu Meeth thornviacute aeth kennaranemar oumlethlist afmoumlrkueth starfsreacutettindi eftir aeth thorneir naacute tilteknum naacutemsaacutefoumlngum maeligtti baeligta starfsthornjaacutelfshyun og tengja skoacutela og kennaramenntunarstofnanir naacutenari boumlndum
Mynd 20 - Aldursdreifing framhaldsskoacutelakennara 2000 og 2012
40 Aacute naeligsta aacuteratug mun stoacuter hluti kennarasteacutettshyarinnar haeligtta stoumlrfum
30 vegna aldurs
20
10
2000 20120
29 aacutera og yngri 30-39 aacutera 40-49 aacutera 50-59 aacutera 60 aacutera og eldri Heimild Hagstofa Iacuteslands
39
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Kennsluhaeligttir og naacutemsefni
Ef sett eru lykilmarkmieth um menntun og haeligfninemenda er nauethsynlegt aeth skoetha hvernig kennslu og naacutemi er haacutettaeth og hvaetha naacutemsefni stendur til boetha Vieth blasir aeth liacutef og starf mun iacute aelig riacutekari maeligli moacutetast af stafraelignni taeligkni og nyacutejum og floacuteknum viethfangsefnum Naacutem og kennsla thornarf augljoacuteslega aeth miethast vieth thornaeth sem vieth tekur aeth lokinni skoacutelagoumlngu
bdquoNyacute kennslufraeligethildquo (e new pedagogy) er hugtak sem fraeligethimenn hafa varpaeth fram sem svari vieth thornessum aethsteethjandi vanda iacute skoacutelastarfi ( Michael Fullan 2013) THORNaeth hljoacuteti aeth kalla aacute viethbroumlgeth af haacutelfu kennarans ef nemendur eru aacutehugalausir og laacuteta seacuter leiethast iacute skoacutelanum Ljoacutest seacute aeth laga thornurfi nyacuteja og oacutemoacutetstaeligethilega stafraeligna taeligkni aeth skoacutelastarfinu
Lausnin felist iacute roacutettaeligkum breytingum aacute kennslushyhaacutettum og naacutemsefni iacute naacuteinni framtiacuteeth sem byggist aacute auknu samstarfi kennara og nemenda
Nyacuteting stafraelignnar taeligkni til naacutems og skemmtunar hefur vaxieth hroumlethum skrefum en aeth staeligrstum hluta utan skoacutelanna Haeligtt er vieth aeth viethbroumlgethin vieth thornessari taeligknibyltingu verethi tilraunir til aeth halda aftur af nemendum eetha aeth yacuteta kennurum til hliethar og setja taeligknina iacute oumlndvegi Hvorug leiethin gengur upp og thornviacute thornarf aeth hugsa kennsluhaeligtti og nyacutetingu fjoumllbreytts naacutemsefnis fraacute grunni Nyacuteta thornarf thornekkingu og faeligrni nemenda til aeth leiethbeina kennurum siacutenum og samnemendum Jafnframt er aelig fjoumllbreyttara kennsluefni nuacute aethgengilegt aacute netinu allan soacutelarhringinn sem opnar margar
Mynd 21 ndash Viethhorf kennara til kennsluhaacutetta ndash hugsmiacuteethahyggja og yfirfaeligrsla
Iacuteslenskir kennarar skera sig uacuter hvaeth varethar aacuteherslur aacute aeth leiethbeina nemendum iacute eigin thornekkshyingarleit
060
040
020
000
-020
-040
-060
Hugsmiacuteethahyggja Bein yfirfaeligrsla
Heimild OECD TALIS-koumlnnun
Iacutesla
nd
Aust
urriacutek
i
Aacutestr
aliacutea
Danm
oumlrk
Eist
land
Belg
iacutea (F
l)
Mal
ta
Koacutere
a
Sloacutev
eniacutea
Sloacutev
akiacutea
Nore
gur
Poacutella
nd
Tyrk
land
Ungv
erja
land
Mex
iacutekoacute
Iacuterlan
d
Lith
aacuteen
Bras
iliacutea
Port
uacutegal
Spaacuten
n
Buacutelg
ariacutea
Mal
asiacutea
Iacutetaliacutea
40
2008
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
nyacutejar leiethir Nyacuteja kennslufraeligethin aacute aeth miethast vieth aeth virkja nemendur til aeth nyacuteta seacuter thornessa moumlguleika iacute samvinnu vieth kennara ma til aeth efla margs konar lestur og lesskilning
Iacute TALIS-koumlnnun OECD aacute starfshaacutettum og viethhorfum kennara sem gereth var aacuterieth 2008 eru kennsluhaeligttir ekki metnir meeth beinum haeligtti en iacute niethurstoumlethum maacute thornoacute finna viacutesbendingar um thornaacute Iacute koumlnnuninni voru viethhorf kennara til kennsluhaacutetta koumlnnueth og borin saman svokoumlllueth bdquobein yfirfaeligrslaldquo (e direct transmission) annars vegar thornar sem kennarinn miethlar thornekkingu til nemenda og hugsmiacuteethahyggjaldquo (e constructivism) thornar sem nemandanum er leiethbeint iacute eigin thornekkingarleit Athygli vekur aeth iacuteslenskir kennarar aethhyllast samkvaeligmt TALIS hugsmiacuteethahyggju iacute mun riacutekari maeligli en kennarar iacute samanburetharloumlndum (sjaacute mynd 21)
Iacute samanburetharrannsoacutekn aacute staeligrethfraeligethikennslu iacute Finnlandi og aacute Iacuteslandi toacutek Lasse Savola (2010) kennslustundir iacute thornessum tveimur loumlndum upp aacute myndband og greindi kennsluhaeligtti samkvaeligmt aacutekveethnum stoumlethlum Tilgangur hans var aeth bera saman kennsluhaeligtti iacute norraelignum loumlndum thornar sem annaeth staeligethi vel iacute PISA Finnland en aacuterangur hins hefethi farieth dalandi thorneas aacute Iacuteslandi Savola bendir aacute aeth aacutehersla aacute einstaklingsbundieth naacutem hafi verieth riacutekjandi aacute Iacuteslandi aacute siacuteethari aacuterum en thornaeth kunni aeth hafa komieth iacute veg fyrir dyacutepri og efnismeiri umraeligethu um staeligrethfraeligethileg hugtoumlk og aeth kennarinn leiethbeini nemendum meeth sterkum og beinum haeligtti Hvort tveggja er hins vegar meira aacuteberandi iacute kennslu iacute Finnlandi
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
THORNaeth er oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfiog thornroacuteunar naacutemsgagna
Niethurstoumlethur uacuter TALIS-koumlnnuninni aacute viethhorfum kennara heacuter aacute landi og rannsoacutekn Savola aacute staeligrethshyfraeligethikennslu veita einungis viacutesbendingar um kennsluhaeligtti heacuter aacute landi Mikilvaeliggt er aeth skoetha thornaeligr frekar og athuga hvernig haeliggt er aeth baeligta kennslu
Naacutemsgoumlgn hafa aacutehrif aacute kennsluhaeligtti og moumlguleika kennara og nemenda til aeth beita fjoumllbreytilegum aethferethum vieth naacutem og kennslu Iacute uacutettekt aacute rafraelignum naacutemsgoumlgnum og hvernig thorneim hefur verieth beitt vieth nyacuteskoumlpun aacute Iacuteslandi (OECD 2008) var bent aacute aeth thornaeth vaeligri oumlgrandi viethfangsefni fyrir litla eythornjoacuteeth aeth halda iacute vieth aethrar thornjoacuteethir aacute sviethi nyacutebreytni iacute skoacutelastarfi og thornroacuteunar naacutemsgagna THORNroacuteunarverkefni vaeligru borin uppi af faacuteum einstaklingum en mat eftirfylgni og stoethkerfi vaeligru veikburetha Haacutett hlutfall kennara aacute Iacuteslandi saeligi ekki gildi thorness aeth nyacuteta toumllvur vieth kennslu og iacutehaldssemi gaeligtti gagnvart breytingum og nyacuteskoumlpun Maeliglt var meeth thornviacute aeth Iacuteslendingar leituethust vieth aeth laeligra af oumlethrum thornjoacuteethum og nyacutettu seacuter hugmyndir og reynslu annarra vieth thornroacuteun og nyacutetingu naacutemsgagna
Iacute uacutettektinni var einnig bent aacute aeth markaethur fyrir naacutemsgoumlgn heacuter aacute landi vaeligri afar smaacuter og einshykenndist af faacutekeppni Til thorness aeth auka fjoumllbreytni iacute nyacutetingu upplyacutesinga- og samskiptataeligkni iacute naacutemi ogkennslu var maeliglt meeth samstarfi opinberra aethila svo sem Naacutemsgagnastofnunar og einkaaethila um umboacutetaverkefni og kerfisbundna nyacutetingu taeligknshyinnar
41
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkshyefnieth af oumlethru sem ekki eiga seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta
Mat og rannsoacuteknir
THORNegar sett eru markmieth er mikilvaeliggt aeth hafa skyacuter og maeliglanleg viethmieth um aacuterangur og reacutettu taeligkin til aeth maeligla hann Iacute skyacuterslu McKinsey fraacute 2010 er bent aacute aeth misjafnt seacute hversu langt thornjoacuteethir gangi iacute aeth setja foumlst viethmieth og maeligla aacuterangur meeth samraeligmdum proacutefum Alls staethar thornar sem baeligta hefur thornurft stoumlethu skoacutela iacute grundvallarfaeligrni svo sem iacute lestri hafa verieth sett skyacuter viethmieth og samraeligmdar maeliglingar til aeth naacute thorneim THORNannig voru iacute THORNyacuteskalandi sett sameiginleg viethmieth iacute tilteknum greinum iacute 4 og 10 bekk grunnskoacutela og vieth lok framhaldsskoacutela Viethmiethin voru sniethin aeth althornjoacuteethlegum maeliglikvoumlrethum og maeligldu soumlmu thornaeligtti og iacute PISA THORNessum viethmiethum var fylgt eftir meeth proacutefum sem loumlgeth voru fyrir uacutertak nemenda iacute oumlllum loumlndum thornyacuteska sambandsriacutekisins en loumlndin thornurfa einnig aeth leggja fyrir sjaacutelfstaeligeth proacutef
Iacute Ontario var farin svipueth leieth meeth samraeligmdum proacutefum Proacutef iacute lestri og staeligrethfraeligethi eru loumlgeth fyrir 3 og 6 bekk grunnskoacutela Iacute fyrstu tveimur bekkjum framhaldsskoacutela eru proacutef loumlgeth fyrir iacute staeligrethfraeligethi og lestri og auk thorness er viacuteethtaeligkt laeligsisproacutef lagt fyrir alla 17 aacutera nemendur iacute framhaldsskoacutelum Seacuterstoumlk stofnun seacuter um proacutefin og mikil aacutehersla er loumlgeth aacute aeth miethla niethurstoumlethum thorneirra til skoacutelanefnda skoacutela og foreldra thornannig aeth taka megi mieth af thorneim vieth mat aacute umboacutetum
Ytra mat aacute gaeligethum skoacutelastarfs og naacutemsmat er nauethsynlegt til thorness aeth haeliggt verethi aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntakerfinu heacuter aacute landi Samraeligmd koumlnnunarproacutef hafa verieth loumlgeth fyrir iacute 4 7 og 10 bekk grunnskoacutela iacute iacuteslensku og staeligrethfraeligethi og iacute ensku iacute 10 bekk THORNar sem spurningarnar hafa verieth gerethar opinberar og einungis nyacutettar einu sinni er ekki haeliggt aeth bera saman niethurstoumlethurnar milli aacutera Meeth thornviacute hins vegar aeth laga proacutefin aeth haeligfniviethmiethum aethalnaacutemskraacuter og thorneim haeligfnithornaacutettum iacute lesskilningi sem gereth er krafa um verethur haeliggt aeth nyacuteta
thornau til aeth meta aacuterangur umboacutetaaethgerethanna og veita nemendum kennurum og stjoacuternendum upplyacutesingar um stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra Tilgangur proacutefanna og aacutevinningur thornarf einnig aeth vera ljoacutes
Aeth sama skapi getur ytra mat aacute skoacutelum gert gagn vieth endurskoethun og mat aacute umboacutetum Mikilvaeliggt er aeth iacute upphafi seacuteu sett viethmieth um mat aacute thorneimaethgerethum sem skilgreindar veretha og leitaeth aethstoethar oacutehaacuteethra erlendra aethila vieth gereth thorness
Iacute skyacuterslu UNESCOIIEP um umbaeligtur iacute menntakerfi er loumlgeth aacutehersla aacute nauethsyn markvissra rannsoacutekna aacute stoumlethu og aacuterangri kerfisins og hverju thornurfi aeth breyta til aeth naacute aacuterangri Af sliacutekum rannsoacuteknum spretti nyacuteskoumlpun Skipuloumlgeth nyacuteskoumlpun byggist aacute fyrri reynslu og thornekkingu og draga thornarf laeligrdoacutem af thornviacute sem gert hefur verieth Alltof oft er farieth af staeth meeth hvert tilraunaverkefnieth af oumlethru sem ekki aacute seacuter stoeth iacute neinum rannsoacuteknum og ekki er dreginn laeligrdoacutemur af fyrri verkefnum aacuteethur en lagt er af staeth iacute hieth naeligsta Meeth thornviacute aeth skipuleggja verkefni sem vel iacutegrundaetha tilraun og skoetha niethurstoumlethurnar maacute baeligethi baeligta stefnuna og framkvaeligmd hennar
Iacute greinargereth aacute vegum menntamaacutelaraacuteethuneytis Ontario-fylkis (Zegarac og Franz 2007) var fjallaeth um mikilvaeliggi rannsoacutekna og gagna vieth umbaeligtur iacute menntamaacutelum THORNar sagethi aeth thornar sem miklu skiptiaeth vel taeligkist til hefethi thornaeth viethhorf rutt seacuter til ruacutems aeth stefnumoumlrkun og innleiething skyldi byggjast aacute sannreynanlegum goumlgnum (e evidence based policy) THORNetta viethhorf eetha venja naacuteethi ekki einungis til raacuteethuneytisins heldur einnig til skoacutelanefnda skoacutela og inn iacute kennslustofur og aacutevann seacuter sess aacute frekar skoumlmmum tiacutema THORNessi uacutetbreidda hagnyacuteting rannsoacutekna mats og toumllfraeligethilegra viacutesbenda vareth til thorness aeth menn tileinkuethu seacuter sameiginlegt tungutak eftir thornveru og endiloumlngu menntakerfinu
42
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Almennar aethgerethir tilstyrktar umboacutetum
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsshygagnastofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutshyverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum
THORNannig vareth oumlll umraeligetha upplyacutestari og traust goumlgn laacutegu til grundvallar hverri aacutekvoumlrethun Forkoacutelfarnir fengu hvatningu til daacuteetha og heiethurinn af aacuterangri nemenda deildist meethal allra thorneirra sem unnu aeth stefnumoacutetuninni thorneas stjoacuternenda kennara foreldra og naeligrsamfeacutelags Jaacutekvaeligeth viethhorf til thorness aeth kalla eftir og nyacuteta aacutereiethanleg goumlgn og rannsoacuteknarniethurstoumlethur voru lykillinn aeth thornviacute hversu vel toacutekst til vieth umbaeligtur iacute menntakerfinu iacute heild
Iacute uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslushymaacutela (Ranniacutes og menntamaacutelaraacuteethuneyti 2005) kom fram aeth heacuter aacute landi staeligethu fjoumllmargir aethilar aeth rannsoacuteknum og uacutettektum iacute menntamaacutelum Auk haacuteskoacutela maacute nefna raacuteethuneyti sveitarfeacuteloumlg skoacutelaskrifstofur og rannsoacuteknarstofnanir aacute boreth vieth Naacutemsmatsstofnun Einnig standa skoacutelar fyrir yacutemsum koumlnnunum og athugunum aacute innra starfi siacutenu Loks maacute nefna aeth samtoumlk hagsmunaaethila og stofnanir sem thorneim tengjast standa einatt fyrir rannsoacuteknum og koumlnnunum iacute menntamaacutelum
Efling stoeththornjoacutenustu meeth nyacuterri stofnun
Sameining Naacutemsmatsstofnunar og Naacutemsgagnashystofnunar stendur nuacute fyrir dyrum og gert er raacuteeth fyrir aeth nyacute stofnun gegni mikilvaeliggu hlutverki iacute eflingu stoeththornjoacutenustu vieth menntakerfieth vieth aeth treysta gaeligetha- og naacutemsmat afla gagna um menntakerfieth og miethla sannreyndum goumlgnum Huacuten mun einnig vinna aeth thornroacuteun naacutemskraacuter og naacutemsgagna og sjaacute um umsyacuteslu tengda starfsmenntun
Miethaeth er vieth aeth verkefni Naacutemsmatsstofnunar um samraeligmd proacutef og kannanir iacute grunnskoacutelum haldist aeth mestu oacutebreytt thornoacutett fyrirkomulag proacutefanna
Iacute ofannefndri uacutettekt aacute rannsoacuteknum iacute menntamaacutelum var maeliglt meeth thornviacute aeth komieth yrethi aacute vettvangi allra thornessara aethila thornar sem fjalla maeligtti um forgangsshyroumlethun iacute menntarannsoacuteknum fjaacutermoumlgnun rannshysoacutekna miethlun niethurstaethna og nyacutetingu THORNannig maeligtti koma aacute samraacuteethi aacute milli rannsakenda skoacutela og stjoacuternvalda um aacuteherslur og nyacutetingu rannsoacutekna vieth mat aacute aacuterangri Feacutelag um menntarannsoacuteknir og Samtoumlk aacutehugafoacutelks um skoacutelathornroacuteun hafa aacute undanfoumlrnum aacuterum unnieth gott starf vieth aeth vekja athygli aacute menntarannsoacuteknum og niethurstoumlethum sprotaverkefna
Til thorness aeth fylgja eftir umboacutetum iacute menntamaacutelum er mikilvaeliggt aeth fyrir liggi gagnasoumlfn sem geri skoacutelum og sveitarfeacuteloumlgum kleift aeth meta stoumlethu siacutena iacute samanburethi vieth aethra og fylgjast meeth aacuterangri umboacutetaaethgeretha
kunni aeth breytast iacute takt vieth nyacutejar aacuteherslur THORNaeth meginverkefni Naacutemsgagnastofnunar aeth uacutetvega grunnskoacutelum naacutemsefni iacute skyldunaacutemi verethur oacutebreytt og thornar verethur framtiacuteetharstefna um naacutemsgoumlgn moacutetueth Markmiethieth er aeth nyacuteta stafraelignt efni iacute auknum maeligli og auka uacuterval naacutemsefnis fyrir nemendur Gert er raacuteeth fyrir aeth aacute fyrri hluta aacuters 2014 verethi framkvaeligmdathornaacutettur nyacuterrar stofnunar raacuteethgerethur og hafist handa vieth smiacuteethi frumvarps um stofnunina sem lagt verethur fyrir Althorningi aacute haustthorningi Miethaeth er vieth aeth stofnunin geti formlega tekieth til starfa iacute upphafi aacuters 2015
43
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Lokaoreth
Faacutett snertir mannfoacutelkieth meira en menntun Suacute menntun sem boumlrn okkar oumlethlast iacute skoacutelunum hefur moacutetandi aacutehrif aacute liacutef thorneirra og hvernig thorneim vegnar aacute thornroskashygoumlngu sinni Gaeligethi menntunar varetha okkur oumlll og huacuten hefur gildi fyrir samfeacutelagshyieth iacute heild og lyacuteethraeligethislega og efnahagslega thornroacuteun
Stjoacuternmaacutelamenn samtoumlk iacute atvinnuliacutefi og foreldrar naacutemsgoumlgnum gaeligetha- og naacutemsmati og iacuteaeth skoacutelafoacutelki oacutegleymdu laacuteta sig umbaeligtur iacute menntarannsoacuteknum og skoacutelathornroacuteun Iacute thorneim efnum menntun aelig meira varetha THORNar eru riacutekir og naacutenir thornarf aeth hugsa til langframa og laeligra af thorneim thornjoacuteethum hagsmunir iacute huacutefi og thornar meeth skoethanir oft skiptar og sem fremstar standa iacute menntun umraeligethur heitar Afar mikilvaeliggt er aeth naacute samstoumlethu um meginsjoacutenarmieth og vinna sameiginlega og Iacute framhaldi af uacutetgaacutefu thornessarar hviacutetboacutekar verethur samhent aeth thorneim komieth aacute viacuteethtaeligku samraacuteethi vieth hagsmunaaethila
THORNar veretha kallaethir aeth borethinu allir thorneir sem laacuteta sig Iacute thornessari hviacutetboacutek hafa verieth sett fram markmieth um menntun varetha og vilja vinna aeth thornroacuteun hennar aeth aacuterieth 2018 naacutei 90 iacuteslenskra grunnskoacutelanema Gert er raacuteeth fyrir aeth myndaethir verethi verkefnahoacutepar laacutegmarksviethmiethum iacute lestri og lesskilningi iacute staeth 79 um tiltekin svieth umboacuteta og aacute vettvangi thornessa nuacute og aeth 60 ljuacuteki framhaldsskoacutela aacute tilsettum tiacutema samraacuteeths verethi unnin aacuteaeligtlun um aethgerethir til iacute staeth 44 nuacute Forsenda thorness aeth haeliggt verethi aeth naacute lengri og skemmri tiacutema sem samstaetha naeligst um thornessum markmiethum er aeth um thornau naacuteist viacuteethtaeligk Loumlgeth verethur aacutehersla aacute aeth naacute til thorneirra sem starfa saacutett og aeth thorneir fjoumllmoumlrgu aethilar sem aeth menntun iacute skoacutelunum og naeligrsamfeacutelags skoacutelanna skapa koma seacuteu reiethubuacutenir aeth vinna thorneim brautargengi thorneim svigruacutem og vietheigandi stuethning til aeth takast
aacute vieth umbaeligturnar Hjaacute oumlllum aethilum munu koma Nauethsynlegt er aeth stjoacuternvoumlld tali skyacuteru maacuteli fram hugmyndir um lausnir sem reyna thornarf meta um umbaeligturnar svo sem um aukieth vaeliggi og miethla til annarra THORNar munu sprotaverkefni moacuteethurmaacutelskennslu iacute aethalnaacutemskraacutem og aacuteherslu aacute starfsthornroacuteun kennara mat og rannsoacuteknir leika stoacutert lestur og lesskilning endurskipulagningu naacutemstiacutema hlutverk meeth styttingu naacutems iacute framhaldsskoacutelum og breytingar aacute uppbyggingu starfsnaacutems Leitast THORNaeligr breytingar aacute iacuteslensku menntakerfi sem heacuter hefur verieth vieth aeth roumlkstyethja af hverju talieth er hafa verieth boethaethar eru umfangsmiklar og munu nauethsynlegt aeth griacutepa til thorneirra aethgeretha meeth viacutesan taka langan tiacutema iacute framkvaeligmd THORNviacute er nauethsynlegt iacute goumlgn althornjoacuteethlegan samanbureth og reynslu annarra aeth samstaetha naacuteist um hvernig unnieth verethi aeth thornjoacuteetha Um einhverjar thornessara aacuteherslna kunna aeth umboacutetum til lengri tiacutema en nemur einu kjoumlrtiacutemabilivera deildar meiningar sem thornaacute thornarf aeth raeligetha frekar Aacuteaeligtlaeth er aeth leita til erlendra seacuterfraeligethinga sem veitt en mikilvaeliggt er aeth thornaeth seacute gert aacute grundvelli gagna geta aethstoeth vieth aeth moacuteta frekari aethgerethir og raacuteethgjoumlf og vel studdra roumlksemda THORNessari hviacutetboacutek er aeligtlaeth um framkvaeligmd thorneirra Hlutverk thorneirra verethur aeth vera innlegg iacute thornaacute umraeligethu einnig aeth leggja oacutehaacuteeth mat aacute aacuterangur thorneirra aethgeretha
sem raacuteethist verethur iacute Enn aacute eftir aeth uacutetfaeligra margt iacute thorneim tilloumlgum sem heacuter eru settar fram Aacute thornaeth ekki siacutest vieth um almennar umbaeligtur iacute kennaramenntun kennsluhaacutettum
44
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Lokaoreth
Iacuteslendingar geta eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemashysamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Reynsla annarra thornjoacuteetha syacutenir aeth unnt er aeth naacute goacuteethum aacuterangri iacute umboacutetum iacute menntamaacutelum aacute nokkrum aacuterum ef samstaetha naeligst um markmiethin og vinnu vieth framgang thorneirra THORNannig eru daeligmi um riacuteki meeth margfalt staeligrri og floacuteknari menntakerfi en hieth iacuteslenska sem tekist hefur aeth baeligta aacuterangur og naacutemsframvindu nemenda sinna jafnt og thorneacutett Sliacutekur aacuterangur kemur ekki af sjaacutelfu seacuter heldur er hann afsprengi samstilltrar vinnu margra aethila til lengri tiacutema
Iacuteslendingar hafa einnig syacutent aeth thorneir geta naacuteeth goacuteethum aacuterangri iacute aeth baeligta stoumlethu ungs foacutelks meeth markvissum og samhentum haeligtti THORNannig hefur
50
40
30
20
10
Mynd 22 - Viacutemuefnaneysla 15-16 aacutera unglinga
tekist aeth draga stoacuterlega uacuter viacutemuefnaneyslu 15 aacutera unglinga heacuter aacute landi Eins og sjaacute maacute aacute mynd 22 hefur neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacute thornessara viacutemuefna en aacuteethur THORNetta naacuteethist meeth thornviacute aeth faacute breiethan hoacutep foacutelks til aeth vinna sameiginlega aeth skyacuteru markmiethi iacutelangan tiacutema stuethst var vieth rannsoacuteknir og aacuterangur aethgeretha metinn jafnharethan Meeth sama haeligtti getaIacuteslendingar eflt menntun ungs foacutelks heacuter aacute landi svo aeth thornaeth hafi soumlmu moumlguleika og jafnaldrar thorneirra iacute oumlethrum loumlndum til aeth lifa og starfa iacute nuacutetiacutemasamfeacutelagi og takast aacute vieth aacuteskoranir iacute framtiacuteethinni aacute aacuterangursriacutekan og skapandi haacutett
Neysla aacute aacutefengi toacutebaki og hassi hefur stoumlethugt dregist saman fraacute aacuterinu 1998 og margfalt faeligrri unglingar neyta nuacutethornessara viacutemuefna en aacuteethur
Drukkieth aacutefengi siacuteethustu 30 daga Reykir daglegaNeytt hass einu sinni eetha oftar
Heimild Rannsoacuteknir og1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 greining
45
0
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Heimildaskraacute
Currie C ofl (ritstj)(2012) Social Determinants of Health and Well-Being among Young People Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study International Report from the 20092010 Survey Copenhagen WHO Regional Office for Europe (Health Policy for Children and Adolescents No 6) Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwweurowhoint__dataassetspdf_file0003163857Social-determinantsshyof-health-and-well-being-among-young-peoplepdf
Eurydice (2011) Teaching Reading in Europe Contexts Policies and Practices Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpeaceaeceuropaeueducationeurydicedocumentsthematic_reports130en pdf
Fullan M (2013) The New Pedagogy Students and Teachers as Learning Partners Learning Landscapes 6(2) 23-29
Guethmundur Finnbogason (1994 [1903]) Lyacuteethmenntun Rannsoacuteknarstofnun Kennarahaacuteskoacutela Iacuteslands Reykjaviacutek
Hargreaves A og Fullan M (2012) Professional Capital Transforming Teaching in Every School Teacherslsquo College Press NY USA
Hargreaves A og Shirley DL (2012) The Global Fourth Way The Quest for Educational Excellence Corwin a Sage Company CA USA
McKinsey amp Company (2007) How the Worldlsquos Best-performing School Systems Come Out on Top Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationWorlds_School_ Systems_Finalpdf
McKinsey amp Company (2010) How the Worldrsquos Most Improved School Systems Keep Getting Better Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpmckinseyonsocietycomdownloadsreportsEducationHow-the-WorldsshyMost-Improved-School-Systems-Keep-Getting-Better_Download-version_Finalpdf
McKinsey amp Company (2012) Charting a Growth Path for Iceland Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwmckinseycomlocationsCopenhagenour_workHow_We_Work~mediaImagesPage_ImagesOfficesCopenhagenICELAND_Report_2012ashx
OECD (2013a) Skills Outlook 2013 First Results from the Survey of Adult Skills OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264204256-en
OECD (2013b) OECD Economic Surveys Iceland 2013 OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg101787eco_surveys-isl-2013-en
OECD (2013c) OECD Reviews of Vocational Education and Training a Skills Beyond School Commentary on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeduskills-beyond-schoolASkillsBeyondSchoolCommentaryOnI celandpdf
46
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Heimildaskraacute
OECD (2012a) OECD-Iceland Improving Schools Review Preventing Dropout in Upper Secondary Education in Iceland Preliminary Analysis OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorg iceland49451462pdf
OECD (2011) Germany Once Weak International Standing Prompts Strong Nationwide Reforms for Rapid Improvement OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdf
OECD (2008) OECD Study on Digital Learning Resources as Systemic Innovation Country Case Study Report on Iceland OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisapisaproducts46581323pdfhttpwwwoecdorgedu ceri41848715pdf
OECD (2005a) The Definition and Selection of Key Competencies Executive Summary OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgpisa35070367pdf
OECD (2005b) Attracting Developing and Retaining Effective Teachers - Final Report Teachers Matter OECD Publishing Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwoecdorgeducationschoolattractingdevelopingandretainingeffectiveteachers-finalreportteachersmatterhtm
RANNIacuteS ( 2005) Uacutettekt aacute rannsoacuteknum aacute sviethi mennta- og fraeligethslumaacutela Lokaskyacutersla Soacutett 15 januacutear 2014 af httpwwwrannisisrannsoknir-menntamal
UNESCOIIEP og IAE (2012) System-wide improvement in education Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwiiepunescoorgfileadminuser_uploadInfo_Services_Publicationspdf2012EdPol_13pdf
Zegarac G og Franz R Ontario Ministry of Education (2007) Secondary School Reform in Ontario and the Role of Research Evaluation and Indicator Data Soacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpwwwedugovoncaengresearchssreformpdf
Vieluf S ofl (2012b) Teaching Practices and Pedagogical Innovation Evidence from TALIS OECD PublishingSoacutett 6 juacuteniacute 2014 af httpdxdoiorg1017879789264123540-en
47
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9
Hviacutetboacutek um umbaeligtur iacute menntun
Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiJuacuteniacute 2014
Uacutetgefandi Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneytiSoumllvhoacutelsgoumltu 4
101 Reykjaviacutek Siacutemi 545 9500 Breacutefasiacutemi 562 3068 Netfang posturmrnis Veffang wwwmenntamalaraduneytiis
Umbrot og textavinnsla Joacutensson amp Lemacks
Kaacutepuhoumlnnun Joacutensson amp Lemacks
Prentun Litroacutef umhverfisvottueth prentsmiethja
copy 2014 Mennta- og menningarmaacutelaraacuteethuneyti
ISBN 978-9935-436-39-9