Hyrje ne TI

Bashkim Sylaj, BSc, MSc cand.

Hyrje

Shkenca e cila studion mënyrat e formimit bartjes,

regjistrimit, përpunimit dhe të shfrytëzimit të

informacioneve quhet Informatikë.

INFORMacion + AutomATIK

› Paraqitja dhe zhvillimi i informatikes jane te

lidhura me aplikimin e kompjutereve.

Paraqet një bashkësi të organizuar të pajisjeve dhe

programeve të cilat bashkërisht bëjnë përpunimin e të

dhënave.

Të dhënat dhe informacionet

Sistemi kompjuterik

Të dhënat kanë të bëjnë me përshkrimin e një dukurie,

Informacioni paraqet të dhënat e përpunuara.

Konceptet themelore

Performacat e kompjuterit

Komponentet e sistemit

PC, Hardware-i, Software-i, Lifeware-i, Orgware-i

Pajisjet Hyrëse / Dalëse / Hyrëse - Dalëse

Pajisjet për ruajtjen e të dhënave

Hardware-i – pjesa e fortë e kompjuterit.

› Miu, monitori, tastiera etj.

Software-i - pjesa e cila e bënë kompjuterin që tëpunojë, ndërlidhja e pjesës së fortë.

› Sistemi operativ, MS office etj.

Konceptet themelore

Lifeware-i – pjesa e ekspertëve;

› Shfrytëzuesit, operatorët, programerët etj.

Orgware-i - përfshinë pjesët organizative.

› Ndërlidhja e tri komponentëve në një tërësi

Nderlidhja e sistemit

kompjuterik

Sistemi Teknik

Kompjuteri

Pajisjet hyrje/dalje

Hardware

Sistemi i Programeve

Pajisjet per Programe

Software

Sistemi kompjuterik

Kapaciteti

› Shumë i fuqishëm

Shpejtësia

› Shumë i shpejtë

Kostoja

› I Shtrenjtë

Shfrytëzimi

› Kompanitë e mëdha

Mainframe

ENIAC I me 1946 nga IBM

Personal Computer – PC

› IBM 1981

› DOS (Disk Operating System)

› Microsoft windows (XP, Vista, Win 7 & 8)

Kapaciteti

› Hard disk (HDD) & RAM Memorie

Shpejtësia

› GHz

Kostoja

› I lirë

Shfrytëzimi

› Shtëpiak, Zyre etj.

Kompjuteri

Apple Mac

Nuk është PC

Shfrytëzon sistem operativ tjeter

I shpejt në rrjet,

Duhej kohe per të mësuar

Apple Mac e kundërta me PC.

Tani shume te afert ne perdorim

Laptop

Kompjuterë lëvizës me bateri

› Ekran special VDU (Visual Display Units)

Kapaciteti

› Hard disk (HDD) & RAM Memorie

Shpejtësia

› GHz

Kostoja

› Me te shtrejt se PC-t

Shfrytëzimi

› Biznes, njerez ne levizje, etj.

Touch screen – laps special,

Mund te kyqen ne internet me lidhje pa tela Wi-Fi.

Janë ndërtuar për përdorimin e kalkulatorit, kalendarit,

video incizime, adresar, GPS etj.

Kapaciteti

› Hapësirë e vogël.

Shpejtësia & Kostoja

› Te ngadalshem dhe te shtrejt

Shfrytëzimi

› Biznesmenet

PDA-Personal Digital Assistant

Kombinim i telefonit dhe PDA (minikompjuter)

Kyqje ne internet Wiereless,

Leximin e fajllave Word, Pdf etj

IBM Simon (1992)

Nokia communicator 9000 (1996)

Ericson R380 (2000)

BlackBerry (1990)

Apple Iphone (2007)

Smartphone –Telefonat e mençur

Të ngadalshëm,

Hapsirë të vogël dhe

Të shtrenjtë.

Kompjuter personal me te gjitha opcionet,

me te vegjel se laptopet,

Touchscreen,

Windows & Linux

Palmtop & Tablet PC

Kopmonentet e sistemit

ModemiKartela e rrjetitVideo kartelaAudio kartelaMonitoriTouchscreenPortet

- Monitorët- Altoparlantët- Shtypësit-Projektori-Plotter-i

- Miu- Tastiera- Skanerët-Joystick- Tracker ball- Lightpen- Mikrofoni- Web Kamera

Pllaka amëProcesoriRAM memorjaROM memorjaRom biosiHard diskuFloppy disqetFlash disk-uCD-romPower supply

Komponentete sistemit

Motherboard – Pllaka amë

› Vendosja e të gjitha pjesëve vitale

Procesori

› CPU (central processor unit)

› I kryen të gjitha operacionet

• Paisjet hyrëse - i japin urdhera per pune

• Paisjet dalese - i plason të dhënat

…vazhdim…

Memoria – ruhen të dhënat

› RAM, ROM, ROM-BIOS

RAM – Random Access Memory

› Memoria kryesore punuese,

› Të dhënat janë të paqëndrueshme.

Ekzistojnë dy grupe kryesore të RAM-it.

› DRAM-I (Dynamic Random Access Memory) dhe

› SRAM-I (Static Random Access Memory).

…vazhdim…

ROM (Read Only Memory – Memoria vetem per lexim)

› Është nje çipit special që permban software,

› Të dhënat mund vetem të lexohet,

› Vendosen informatave startuese të sistemit kompjuterik.

› Nuk e humb përmbajtjen.

ROM-BIOSI (Read Only Memory – Basic Input

Output System) -

› Është chip i vedosur në pllakën amë që përmban

software-in e nevojshëm në menyrë që kompjuteri të

punoj në sistemin operativ pas verifikimit paraprak

te tijë.

…vazhdim…

Hard Disku –HDD

› Ruajtja e të dhënave dhe modifikimi i tyre.

› Shpejtësia e leximit është mjaft e shpejt,

› Njësi matëse është Byte,

Floppy disqet

› Të njohura edhe si disketa

› Janë shum të ngadalshme në krahasim me hardsiqet

› Kapacitet të vogël 1.44mb.

Flash disku

› Paisje të jashtme të njohure si USB,

› Kapaciteti nga 128 MB deri 256 GB.

…vazhdim…

CD – ROM (Compact Disc-Read Only Memory )

› Është paisje e cila bëne leximin dhe shënimin e të

dhënave në cd-e (cd-writer),

› Hapësira nga 700 -800 Mb,

› CD-të janë rishkruese CD-RW (CD-Rewritable)

DVD (Digital Versatile Disc)

› Janë të njejta me CD-të

› Kapaciteti nga 4.7 GB deri 25 GB.

Power supply – Trafo elektrike

› Furnizues me energji elektrike.

…vazhdim

Miu

› Mundëson shëtitje nga njëra anë në tjetrën.

› Selektim, kapje dhe leshim të ikonave

Tastiera

› Mundëson futjen e informacioneve në kompjuter

› Tastet janë të grupuara në tri pjesë:

• pjesa kryesore,

• pjesa për lëvizje nëpër ekran dhe

• pjesa numerike elektronikë.

Paisjet hyrëse

Skanerët

› Lexojnë të dhënat nga letra dhe i përkthejnë në një formë

që është e njohur për kompjuterin.

Mikrofoni

› Është mjeti që shëndron zërin në sinjal të përpunueshëm për

kompjuterin.

Web camera – kamera e internetit

› Dergimi i videove dhe zërit në të njejten kohe

…vazhdim

Monitori

› Është lidhja më e rëndësishme në mes të kompjuterit dhe

përdoruesit.

› Rezolucioni i ekranit matet në piksela per inç

› Ekranet e 17 inçëve zakonisht kanë 1024 me 768 piksela

› Mund të paraqesin më shumë se 16milion ngjyra të

ndryshme.

› Madhësit e ekranit klasifikohen për nga gjatësia

diagonale, të shprehura në inç.

Paisjet dalëse

Altoparlantët

› shërbejnë për të përmirsuar performancën

Shtypësit

› Të dhënat në ekran i shtypin në letër.

› Kanë memorien e vet.

› Ekzistojnë lloje të ndryshme të shtypësve:

• Shtypësit Laserikë,

• Shtypësit Ink-Jet,

• Shtypësit Matricorë,

• Vizatuesi i Vijave (plotteri)etj.

…vazhdim

Modemi

› LAN/WAN

Kartela e rrjetit

Video kartela

Audio kartela

Monitori touchscreen

Portet

› Serik

› Paralel

› USB

› FireWire

Paisjet hyrëse-dalëse

Kompjuteri punon me procesimin e numrave binare 0 dhe 1

Binary Digit = Bit = 0 1 (PO JO)

B – Byte: › Përbëhet prej 8 bit-eve

KB - Kilobyte: › Përmban afërsisht 1024 B

MB - Megabyte: › Përmban afërsisht 1 000 000 B apo 1024 KB

GB - Gigabyte: › Përmban afërsisht 1 000 000 000 B apo 1024 MB

TB - Terabyte: › Përmban afërsisht bilion B 1024 GB.

Madhësia

y=2n

y=numri i kombinimeve

n= numri i biteve

CPU – taktet e punes

› Shpejtesia e kompjuterit dhe matet me MHz ose GHz.

› 1 MHz = me 1 milion cikle per sekond.

RAM – matet me MB

› Sa me e madhe aq me shpejt punon

HDD – ruajtje e te dhenave

› Shpejtesia e punes matet me shpejtesin e rrotullimit

deri 5700RPM (10 000 deri 15 000 RPM),

› Hapesira matet me GB (giga bajt) deri TB (Tera

bajt)

Performanca

Mbledhja e udhezimeve te cilat e bejne kompjuterin qe

te punoj.

› Ruhet në HDD, CD-ROM, DVD, USB etj.

› Nga HDD ngarkohet ne PC me anë të RAM-it

Software - Programi

Lloj i veçant programi i cili ngarkohet automatikisht.

Lejon përdorimin e kompjuterit pa patur nevoj për ti

mësuar të gjitha detajet.

Ka lloje të ndryshme të sistemeve operative

› DOS (Disk Operation System)

› OS/2 nga IBM

› Microsoft Windows 1,0 deri te Windows 7

› Mac OS X nga Apple

› Unix

› Linux - Ubuntu

Sistemi operativ

Lloj programi që përdoret pas ngarkimit të sistemit

operativ.

› Për përpunimin e e tekstit, për llogaritje, organizim të të

dhënave, për lojra përpunimin e fotove etj.

Veçojmë disa prej tyre:

› WORD

› EXCEL

› ACCESS

› POWER POINT

› OUTLOOK

Programet aplikative

› INTERNET EXPLORER

› PHOTO EDITOR

› LOJRA KOMPJUTERIKE

Sistemi operativ punon ngusht me pjesën hardverike.

Programet aplikative punojnë mbi sistemin operativ dhe

përdorin funksionet kryesore të tij.

Programet aplikative janë specifike për një detyrë të

veçant.

Diferenca mes sistemit operativ

dhe programeve aplikative

LAN (Local Area Network)

› Distanca e vogël

› Resurset e përbashkëta

WAN (Wide Area Network)

› Distancë e madhe

Klient/Server

› Server – Ofruesi

• Ofrimi i web faqeve

› Klienti – Kërkuesi

• Kërkimi i një web faqeje

Rrjetat kompjuterike

Dizajnuar dhe krijuar për ushtrinë Amerikane,

Rrjetë e kompjterëve në mbarë botën

Adaptuar për nevojat edukative,

Së fundmi për nevoja komerciale.

Rrjet global

Përdoret shumë për marketing

Interneti

Interneti – përfshinë WWW, protocolin për transferimin

e fajllave (FTP), e-mailat, newsgroups etj

WWW – World Wide Web – është vetëm një pjesë e

vogël e internetit.

Është pamja e tekstit dhe e fotove të cilat shihen në

shfletuesin e internetit (browser) si;

› Internet explorer,

› Mozilla Firefox

› Google Chrom,

› Safari

WWW dhe interneti