ĐÁI THÁO ĐƯỜNGDƯỢC SI ĐẠI HỌC

ThS.BS. Nguyễn Duy Tài

BỆNH HỌCBỆNH HỌC

BÀI 14BÀI 14

1

MỤC TIÊU HỌC TẬPSau khi học xong bài này,sinh viên có khả năng

Định nghĩa được bệnh Đái tháo đường.Định nghĩa được bệnh Đái tháo đường.1

Trình bày được nguyên nhân gây bệnh Đái tháo đường. Trình bày được nguyên nhân gây bệnh Đái tháo đường. 2

Liệt kê được yếu tố nguy cơ gây gây bệnh Đái tháo đường. Liệt kê được yếu tố nguy cơ gây gây bệnh Đái tháo đường. 3

Trình bày được triệu chứng LS và CLS của gây bệnh Đái tháo đường. Trình bày được triệu chứng LS và CLS của gây bệnh Đái tháo đường. 4

Trình bày nguyên tắc điều trị gây bệnh Đái tháo đường.5

2

Bệnh mạn

tính

Bệnh mạn

tính

ĐTĐ

1 – 2.5%

dân số

± insulin± insulin

Hydrat cacbonHydrat cacbon

[G/máu]

tăng mạn và

các rối loạn

chuyển hóa.

[G/máu]

tăng mạn và

các rối loạn

chuyển hóa.

3

TB β tiết insulin.

TUYẾN TỤY

Tự miễn xảy ra ở đảo Langerhans chống lại các tế bào β.Tự miễn xảy ra ở đảo Langerhans chống lại các tế bào β.

4

VAI TRÒ CỦA TỤY

5

ĐẠI CƯƠNG

11 Được tổng hợp từ TB β tuyến Tụy.Được tổng hợp từ TB β tuyến Tụy.

22Insulin được dự trữ ở các hạt ở tuyến Tụy dưới

dạng proinsulin (chưa có hoạt tính).

Insulin được dự trữ ở các hạt ở tuyến Tụy dưới

dạng proinsulin (chưa có hoạt tính).

33 [Glucose]/máu : tăng Insulin được bài tiết.[Glucose]/máu : tăng Insulin được bài tiết.

6

SỰ BÀI TIẾT

1UI/giờ1UI/giờ Liên tục trong 24h.Liên tục trong 24h.

Sau bữa

ăn

Sau bữa

ăninsulin được tiết thành 2 pha.insulin được tiết thành 2 pha.

Pha 1: ngắn, trong 1 phút (glucose máu tăng)Pha 1: ngắn, trong 1 phút (glucose máu tăng)

Pha 2: 5 UI/giờ, sau 45 phút.Pha 2: 5 UI/giờ, sau 45 phút.

7

THỤ THỂ

Thụ thể có ái lực với insulin.

8

TÁC DỤNG

Nhanh: trong một số mô (cơ), insulin tạo điều kiện thuận lợi để vận

chuyên aa và glucose từ máu qua màng TB vào trong TB để dự trữ.

Trung gian: trong tất cả TB, insulin thúc đẩy hoạt động của các men

chuyển glucose, aa, AB thành các dạng dự trữ ổn định.

Kéo dài: do làm tăng tổng hợp pr nên insulin thúc đẩy sự phát triển

của cơ thể.

9

TIẾT INSULIN

10

VẬN CHUYỂN GLUCOSE

Glucose vào TB qua

màng và phụ thuộc bơm.

Ở mô cơ và mô mỡ, chất

vận chuyển là GLUT4 (

insulin tác dụng GLUT4

để đưa Glucose vào TB).

11

TÁC DỤNG TRÊN CHUYỂN HÓACỦA INSULIN

Sau bữa ăn,

glucose được

hấp thu từ

đường tiêu hóa

vào máu và

được insulin vận

chuyển vào TB.

12

TÁC DỤNG TRÊN CHUYỂN HÓACỦA INSULIN

Ở gan: Insulin

thúc đẩy glucose

glycogen.

- Lipid máu

(VLDL) dự

trữ ở mô mỡ.

- Giải phóng

glucose vào

máu: (-).

13

TÁC DỤNG TRÊN CHUYỂN HÓACỦA INSULIN

Ở mô mỡ:

- Phân giải AB: (-).

- Thu nạp Glucose: (+).

Ở mô cơ:

- Hoạt hóa AB: (-).

- Tổng hợp glycogen: (+).

- Nhập aa vào TB cơ.

14

TÁC DỤNG CỦA HORMON DỊ HÓA

Khi nhiễm khuẩn, chấn thương nặng:

- Glucose máu tăng nhanh E.

- Chất béoAB tự do OXH E.

- Gan tạo acetyl coemzymA tạo thể ceton (E cao

nhưng các mô dùng lượng ít).

Nếu thiếu insulin thể ceton tăng nhiễm toan.

15

DỊCH TỄ

Tỷ lệ mắc bệnh ĐTĐ là 4% (1995) và dự tính lên

đến 5.4% (2025)

Việt Nam: 3.5%

Mỹ: 9%(2005)

16

NGUYÊN NHÂN

NGUYÊN

NHÂN

TYP 1 TYP 2

Yếu tố nguy cơ HLA-DR3

HLA-DR4

Tiền sử gia đình,

ăn nhiều, ít vận

động thể lực

Yếu tố khởi phát Nhiễm virus

stress

Béo phì

stress

Yếu tố bệnh sinh Tiểu đảo tụy bị

phá hủy

TB tụy bị thoái

hóa

Giảm thụ thể

insulin.

17

PHÂN LOẠI

ĐTĐ typ 1: phụ thuộc insulin

ĐTĐ typ 2: không phụ thuộc insulin.

ĐTĐ thai kỳ: khoảng 1-2% phụ nữ mang thai có hiện

tượng giảm dung nạp glucose . 50% số đó trở thành

ĐTĐ trong 5-10 năm sau.

18

PHÂN LOẠI

Giảm dung nạp glucose

Tăng đường huyết lúc đói

Loại khác

19

SO SÁNH TYP1 & TYP 2

ĐẶC ĐIỂM TYP 1 TYP 2

Thiếu hụt insulin Tuyệt đối Tương đối hay 1 phần

Kháng insulin Không Có thể có

Tổn thương đảo Tụy Nghiêm trọng Nhẹ / trung bình

Tuổi khởi phát <30 40

Thể trạng Gầy Mập

Insulin máu Thấp hoặc không đo được Bình thường

Tiền sử ĐTĐ không Có

Triệu chứng Khởi phát đột ngộtHC tăng đường huyết rầm rộ.

Tiến triển và khởi phát âm thầm

Biến chứng cấp tính Nhiễm toan ceton Hôn mê do tăng áp lực thẩm thấu máu

Điều trị Phụ thuộc insulin Không phụ thuộc insulin

20

CƠ CHẾ BỆNH SINHĐTĐ typ 1

TB β bị phá hủy gần

hoàn toàn do quá trình

tự miễn.

Cơ địa: nhạy cảm (KN

HLA-DR4 và HLA-

DR3)

Yếu tố môi trường:

khởi động quá trình

bệnh lý. 21

CƠ CHẾ BỆNH SINHĐTĐ typ 2

Kháng insulin:

Giảm số lượng thụ thể insulin ở

TB hoặc giảm khả năng kết

dính của insulin vào thụ thể

giảm tác dụng insulin

trong sử dụng Glucose.

Rối loạn tiết insulin:

Tăng insulin máu bù trừ.

Tăng proinsulin

Mất tính chất tiết insulin theo

từng đợt.

22

ĐTĐ typ 1

GIẢM

INSULIN

TRONG MÁU

GIẢM

GLUCOSE DO

INSULIN GIẢM

CƠ CÓ THỂ SỬ DỤNG GLUCOSE KHI

INSULIN GIẢM

GLUCOSE&PROTEI

N BỊ PHÁ VỠ

23

ĐTĐ typ 2

24

25

LÂM SÀNG

26

LÂM SÀNG

Hậu quả của tăng glucose máu:

Tiểu nhiều, lượng nước tiểu tăng, tiểu đêm.

Khát nhiều.

Rối loạn thị giác

Viêm âm đạo, niệu đạo.

Hậu quả của rối loạn chuyển hóa glucose:

Yếu, mệt, giảm cân (thiếu glucose trong TB)

Nhiễm toan ceton (tăng chuyển hóa mỡ)

27

CẬN LÂM SÀNG

HbA1C: có giá trị theo dõi, không phải là tiêu chuẩn

chẩn đoán.

28

TIÊU CHUẨN CHẨN ĐOÁN ĐTĐ

ĐƯỜNG HUYẾT

LÚC ĐÓI

ĐƯỜNG HUYẾT 2H SAU

UỐNG GLUCOSE 29

BIẾN CHỨNG

Biến chứng cấp tính:

Nhiễm toan

Hôn mê do tăng áp lực thẩm thấu máu.

Hạ đường huyết.

30

BIẾN CHỨNG

Biến chứng mạch máu lớn:

Bệnh mạch vành.

Tăng huyết áp

Rối loạn lipid máu.

31

BIẾN CHỨNG

Biến chứng mạch máu nhỏ:

Bệnh lý võng mạc.

Bệnh lý Thận

Bệnh lý thần kinh

32

ĐIỀU TRỊ

33

MỤC TIÊU

Kiểm soát đường huyết.

Điều trị hay ngăn ngừa các biến chứng.

34

KHÔNG DÙNG THUỐC

Chế độ ăn:

Vận động thể lực

Kiểm soát đường huyết

Giáo dục bệnh nhân

Khám định kỳ

35

DÙNG INSULIN

CĐ:

-bệnh nhân ĐTĐ typ 1.

-Bệnh nhân ĐTĐ typ 2 không kiểm soát

được đường huyết.

36

DÙNG INSULINDÙNG INSULIN

Sử dụng rộng rãi.

Chi phí hợp lý.

Ít dị ứng

Insulin khác nhau: khởi phát, đỉnh tác dụng và

thời gian đáp ứng.

Các loại insulin có thể được sử dụng cho điều

trị phối hợp.

Sử dụng rộng rãi.

Chi phí hợp lý.

Ít dị ứng

Insulin khác nhau: khởi phát, đỉnh tác dụng và

thời gian đáp ứng.

Các loại insulin có thể được sử dụng cho điều

trị phối hợp.

37

CÁC THÀNH PHẨM CỦA INSULIN

38

CÁC THÀNH PHẨM CỦA INSULIN

39

CÁC THÀNH PHẨM CỦA INSULIN

40

Vị trí tiêm

41

DÙNG THUỐC

TZD = thiazolidinedione; FFA = free fatty acid; AGI = α-glucosidase inhibitor42

DÙNG THUỐC

THUỐC HẠ ÁP:

Sulfonylurea: bn thừa cân nhẹ hoặc

bình thường.

Biguanid: bn béo phì.

43

NGUYÊN TẮC DÙNG THUỐC

Thuốc uống trước ăn 15 phút.

Khởi đầu từ liều thấp.

Liều tối đa: 4 viên.

Phối hợp với Biguanid (Metformin: 500-

850g)

44

NGUYÊN TẮC DÙNG THUỐC

Dùng thuốc không khỏi thì mới dùng

insulin.

Khi dùng với insulin thì thay dần dần

thuốc uống.

45

DÙNG THUỐC

MỤC ĐÍCH VỊ TRÍ NHÓM THUỐC

Giảm/ chậm hấp

thu glucose

Ruột Ức chế alpha

glucosidase

Acarbose

Kích thích bài tiết

insulin

Tụy Sulfonulurea

Meglitinides

Tolbutamide

glipizide.,

glimepiride

Tăng tác dụng

insulin

Giảm tân tạo

glucose

Thụ thể ngoại vi

Gan

Biguanid Metformin

Giảm kháng

insulin

Thụ thể ngoại vi Thiazolidinedione Rosiglitazone,pio

glitazone

46

DÙNG THUỐC

THUỐC LIỀU

(mg/ngày)

Thải trừ

Sulfonylurea

Tolbutamid 500-3000 Thận

Chlorpropamid 100-1000 Thận

Glipizid 5-20 Thận 80%. Mật 20%

Glimeperid 1-8 Thận 60% .Mật 40%

Diamicron MR 30-60 Gan

Biguanid

Metformin 1-2g Gan, Thận

Thiazolidinedion

Rosiglitazon 15-45 Gan

47