II Grupa Pitanja

7/28/2019 II Grupa Pitanja

1/21

II GRUPA PITANJA

20. PRIPREMA PROIZVODNJE

Osnovne postavke savremene proizvodnje su da se obezbijedi to bolja proizvodnja(obim,struktura i kvalitet) uz minimalna ulaganja i to manje zivog rada. Da bi se toobezbijedilo neophodno je da se jasno definiu metode (nain) i tehnologija gradjenjaobjekta. Pod metodom rada podrazumijevamo nain na koji e se taj rad izvritit. Cilj jeizbor optimalne metode rada koja e adekvatno uposliti raspoloive kapacitete preduzea,zadovoljiti uslove propisane u tehnikom projektu i dati najbolje ekonomske rezultate.Izbor metoda rada je preduslov za utvrdjivanje tehnoloskog procesa. Tehnoloki proces jeskup radnih operacija koje treba da se izvre, po izabranoj metodi, po odgovarajuemredosledu koji obezbjedjuje racionalno korienje materijala, energije i informacija itransformie ih u gotovi proizvod. Svaki tehnoloki proces ima odredjen broj elementarnihprocesa tj. operacija: rad operacija) na radnom mjestu; unutranji transport; kontrola;skladitenje (i zastoji). Uz ovo svaki tehnoloki proces prati i odgovarajui broj prateihprocesa bez kojih ga nije mogue odrati, a medju njima najvaniji su: preventivna zatitana radu; preventivno odravanje mehanizacije i sredstava rada; obezbjedjenje energije ivode idr.Studija tehnolokog procesa predstavlja osnov:-za odredjivanje optimalnog redosleda izvravanja pojedinih operacija u tehn. procesu-za iri izbor odgovarajuih maina za izvravanje pojedinih operacija-za iri izbor maina za prenos i dizanje materijala (za definisanje unutranjeg transporta)-za uspostavljanje sistema kontrole izvrsavanja pojedinih operacija u prostoru i vremenu-za izbor odgovarajue radne snage prema zanimanjima i kvalifikacijama-za raspored skladitenja pojedinih materijala, poluproizvoda i elemenata-za definisanje prostornog i vremenskog razmjetaja materijala,mehanizacije i rad.snage-za uskladjivanje svih operacija u jedinstvenu tehno-ekonomsku cjelinu-za praenje izvravanja pojedinih operacija i ostalih aktivnosti sa tendencijom stalnogpoboljanja i usavravanja tehnolokoh procesaMetode studije tehnolokog procesa:1.metoda dijagrama toka

Dijagramom toka tehnolokog procesa se ucrtavanjem prikazuje proizvodni kapaciteti,njihov medjusobni raspored, odgovarajua povezanost kapaciteta, nain i pravac kretanjamaterijala, poluproizvoda, elemenata i sredstava rada u toku njegovog odvijanja. Radipotpune preglednosti dijagram toka predstavlja objekte ili radove na crteima u osnovi(situacije) i u presjeku. Na tim crteima se u pogodnoj razmjeri prikazuju proizvodnipogoni, maine, vozila, materijali, poluproizvodi, elementi i radnici sa odgovarajuimematskim prikazima koji omoguavaju raspoznavanje pojedinih sadraja na dijagramutoka. Uz ovo daju se odgovarajue oznake, tumaenja i objanjenja. Dijagram toka jepogodan a prikazivanjetehnolokih procesa koji se jedanput uspostavljaju za duivremenski period.2.metoda karte procesa

Kod karte procesa koristimo odgovarajue simbole kojima na apstraktan nainpredstavljamo tehnoloki proces. Imamo dvije vrste simbola. Prosti i kombinovani. Prostisimboli predstavljaju niz aktivnosti: operacije, prenos, kontrolu, skladitenje i ekanje. Akose ove aktivnosti izvravaju istovremeno ili na istom radnom mjestu onda te aktivnostipredstavljamo kombinovanim simbolima. Kartom procesa se grafiki prikazuje redosledsvih aktivnosti u jednom ili vie medjusobno povezanih tehnolokih procesa. Njome semogu prikazati najsloeniji tehnoloki procesi.U povezivanju pojedinih simbola stvarni tokmaterijala predstavlja se punom linijom,dok se zamiljeni tok materijla (u sluaju kada seradnici i maine kreu po objektu) oznaavaju isprkidanom linijom.


2/21

21. MJERENJE, NORMIRANJE I PLAANJE RADA

22. PREDMJER RADOVA, ANALIZE CIJENA I PREDRAUN RADOVA

23. OSNOVNI PRINCIPI I FAZE PLANIRANJA I STATIKI PLANOVI

24. DINAMIKI PLANOVIZa razliku od statikih planova dinamiki planovi imaju komponentu vremena. Dinamikimplanom treba odrediti u kom vremenskom periodu e se obavljati neka aktivnost. Dinamiki

planovi su osnov za organizovan, sistematian i ekonomian rad.- Sa aspekta sadraja dinamiki planovi mogu biti:a) Dinamiki planovi izvrenja radova koji se mogu raditi odvojeno za pripremne,prethodne i glavne radove ili zajedniki za sve. Oni se mogu raditi za objekat, fazu rada iliza odredjen dio radova.b) Dinamiki planovi radne snage i resursa (materijala, prefabrikovanih elemenata, sitnoginventara i opreme, mehanizacije, transportnih sredatava, finansijskih sredstava) Osnov zaizradu ovih planova su dinamiki planovi izvrenja radova pa ih zato oni moraju pratiti tj.treba ih raditi za objekat, fazu rada ili odredjeni dio radova zavisno od toga kako jenapravljen dinamiki plan izvrenja radova.- Sa aspekta dinamizma, dinamiki planovi mogu biti:

a) Osnovni dinamiki planovi koji mogu biti viegodinji, godinji, viemjeseni, zavisnood toga koliko se planira izgradnja objekta ( faze ili radova)b) Operativni dinamiki planovikoji mogu biti mjeseni, dekadni i dnevni. Osnov za izraduovih planova suosnovni dinamiki planovi.

Prilikom izrade dinamikih planova treba se pridravati sledeih osnovnihprincipa:- planovi moraju biti realni,tj. moraju biti prilagodjeni uslovima rada i mogunostimaobezbjedjenja radne snage i resursa koji su potrebni za izvodjenje radova;- planovi moraju biti prilagodjeni ugovorenim ili trinim uslovima ( rokovi i dr.);- mora se predpostaviti postupno ukljuivanje i iskljuivanje radne snage i sredstava zarad, ime se olakava organizacija rada i postie bolja ekonominost;- treba izbjei tzv. Vrnu proizvodnju koja uslovljava pojavu piceva kod angaovanja

radne snage, materijala i mehanizacije;- treba teiti to veoj paralelizaciji u izvodjenju radova ime se skrauje rok gradjenja atime smanjuju trokovi reije;- treba planirati proizvodnju u vie smjena ime se ubrzava izgradnja, sredstva seracionalnije koriste, a smanjuju se trokovi reije;- treba se starati da se usklade kapaciteti svih uesnika u izgradnji radi ostvarivanjakontinuiteta u radu i boljeg korienja sredstava;- treba to vie koristiti naune i savremene metode organizacije rada, te svoja iskustva,iskustva drugih slinih i lokalnih preduzea.Postupak izrade dinamikih planovaPrvo se mora uraditi dinamiki plan izvrenja radova, a zatim na osnovu njegovih

elemenata i ostali dinamiki planovi ( radne snage, mehanizacije, transporta, materijala,poluproizvoda, finansijskih sredstava). Postupak izvrenja radova uslovljken je izabranommetodom rada i tehnologijom gradjenja, podjelom objekta na faze, izabranommehanizacijom i drugim prouenim i utvrdjenim uslovima.Vrijeme trajanja radova je osnovni pokazatelj dinamikog plana. Od duine trajanjapojedine vrste radova zavisi rok zavretka objekta. Matematiki izraz za proraun trajanjaradova je: T = QxN / SxD (jedinica vremena)Q (m3, kg, m i sl.) koliina rada koju treba izvriti ( obim)N ( h/m3, h/kg, h/m' i sl.) normirano vrijeme potrebno za izvrenje jedinice proizvodaS ( broj maina, radnika) broj angaovanih radnika i / ili mainaD ( h/dan i sl.) duina angaovanja radnika i/ ili maine u toku jedne vremenske jedinice


3/21

Metode za izradu dinamikih planova moemo svrstati u 4 grupe:a) Numerika ili brojana metoda;b) Grafike metode: paralelni planovi ili gantogrami i ortogonalni planovi;c) Ciklogramska metoda;d) Tehnika mrenog planiranja.

25. NUMERIKA I GRAFIKE METODE IZRADE DINAMIKIH PLANOVA

Numeriki (brojani) planovi su najstarija metoda izrade dinamikih planova. Oni su inajprostiji za izradu. Kod njih se planirane koliine radova ili koliine resursi za odredjenivremenski period prikazuju brojevima. Ovu metodu koristimo za izradu dinamikih planovaizvravanja radova i za dinamike planove resursi. Kod dinamikih planova izvrenjaradova mana je u tome to blie ne reguliupoetak i zavretak radova i to ne pokazujuintenzitet njihovog izvravanja. Praktini su za izradu dinamikih planova materijala, amogu se koristiti i za izradu dinamikih planova ostalih resursi. Praenje izvrenja plana jeveoma lako. Obino se praktikuje da se ispod planirane koliine upisuje realizovanakoliina i izraunava procenat izvrenja za dotini mjesec. To se isto moe raditi ikumulativno, kako bi se pratio cio tok realizacije. Ovakvo praenje iziskuje relativno dostaprostora pa je i to jedna od mana ove metode.Grafiki (paralelni gantogrami) planovi Paralelni planovi spadaju u grafike metodeplaniranja. Dobili su ime po nainu prikazivanja toka izvrenja radova koji se prikazujuparalelnim linijama. Duina linija oznaava vrijeme trajanja radova. Intenzitet radova, tj.koliina rada u jedinici vremena moe se prikazati debljinom linije. Veoma su praktini jerse lako moe prikazati taan datum poetka i zavretka radova koji se upisuje u posebnimkolonama ili na poetku i kraju paralelnih linija. Uz ovo za svaki mjesec se upisujeplanirana koliina i na taj nain moemo raunati dnevni ili asovni intenzitet radova.Pregled ostvarivanja plana isto tako prikazujemo paralelnim linijama (najee u drugojboji) a na njima upisujemo stvarno izvrene koliine. Ovi planovi su pogodni za sve vrsteobjekata kod kojih se ne ponavljaju iste vrste radova. Primjenljivi su i praktini zarazudjene objekte i po horizontali i po vertikali. Nijesu praktini kod objekata koji imajuizduenu jednu dimenziju i kod kojih se isti radovi ciklino ponavljaju zbog potrebe velikogcrtanja.

26.CIKLOGRAMSKA METODA PLANIRANJA:UOPTE, VRSTA I TERMINOLOGIJA

Ciklogrami spadaju u grafike metode planiranja. To je specifina vrsta ortogonalnihplanova koja je prilagodjena za planiranje radova koji se odvijaju cikliki. Planiranje se vriu koordinatnom sistemu pri emu se vrste radova prikazuju pravim i izlomljenim linijama.Na apscisu se nanosi vrijeme a na ordinatu podaci za prostorne djelove ili dimenzijeobjekta. Ova metoda planiranja moe se uspjeno primjenjivati kod objekata kod kojih seradni procesi odvijaju cikliki, tj. sa ponavljanjem. Ovo predpostavlja da se objekat moepodijeliti na vei broj jednakih ili priblino jednakih djelova. Primjenljiva je kod objekatakod kojih je posebno izraena visina ili duina objekta, ili kada je u pitanju vei broj istihobjekata. Prednosti: mogue je postii paralelizaciju odvijanja radova, daje jasno izraenintenzitet izvodjenja svakog toka, daje preglednost povezanosti pojedinih vrsta radova,

jednostavan uvid u stanje radova, mogu se veoma brzo vidjeti odstupanja od planiranihtokova,omoguava postupno ukljuivanje i iskljuivanje sredstava rada u procesproizvodnje, relativno su jednostavni za izradu, primjenu i korekciju. Nedostatak jeogranienost broje planiranihradnih procesa-tokova, jer unoenjem veeg broja tokovagubi se preglednost plana.Vrste ciklograma


4/21

Zavisno od naina prikazivanja radnih tokova i naina grafikog predstavljanja, ciklogramemoemo podijeliti na sledee vrste:- linijski ciklogrami kod kojih se radni procesi prikazuju kosim linijama- kruni ciklogrami kod kojih se radni procesi prikazuju u koncentrinim krunimprstenovima- vektorski ciklogrami koji predstavljaju vezu izmedju ciklogramskog i mrenog planiranja

Terminologija

1. Zahvat (m) radna etapa je dio objekta koji je podjelom odredjen kao dio cjeline na komese odvijaju radovi u odredjenom vremenskom periodu i sa odredjenim brojem radnika,sredstava rada i odgovarajuim materijalom.2. Elementarni taktni tok (n) predstavlja se jednom linijom koja odgovara jednoj aktivnosti vrsti rada. Ta linija pokazuje tok odvijanja jedne odredjene vrste rada u prostoru i vremenu.3. Proizvodni taktni tok predstavlja zbir elementarnih taktnih tokova (n) odnosno svihaktivnosti- vrsta radova koje su tehnoloki povezane u jednu cjelinu. On je prikazansistemom vie linija koje predstavljaju elementarne taktne tokove.4. Front rada (vrijeme ulaza) predstavlja potrebno vrijeme ukljuivanja svih elementarnihtaktnih tokova jednog proizvodnog toka. Vrijeme ulaza tj. ukljuivanja svih elementarnih

taktnih tokova, ako se radi o n tokova i m zahvata,izraunava se To = k(n-1) + tp gdjeje k-modul elementarnog taktnog toka, tp-tehnoloka pauza5. Tehnoloka pauza (tp) predstavlja vremenski razmak koji je potreban radi stvrdnjavanjabetona, suenja boja i drugih tehnolokih i hemijskih procesa koji se ne mogu izbjei.6. Vodei taktni tokje onaj elementarni taktni tok koji odredjuje brzinu izvravanja radova ucijelom proizvodnom taktnom toku. To je obino ona aktivnost koja se izvrava kljunommainom ili najveim brojem radne snage.7. Modul ritminosti ili ritam toka (k) je vrijeme izvodjenja jednog elementarnog toka na

jednom zahvatu i predstavlja ritam rada.8. Korak toka (ko) je vrijeme ukljuivanja narednog elementarnog tok. Po pravilu, ritamrada (k) i korak toka (ko) treba da budu jednaki, medjutim mogu nastupiti tri sluaja

k=ko;kko Za sva tri sluaja modul ritminosti tj ritam rada k za elementarne radnetokove je konstantan kroz sve zahvate.9. Vrijeme izlaza (iskljuivanja Ti) predstavlja vremenski period od momenta kada je prvielementarni tok proao kroz sve zahvate pa do momenta kada je poslednji elementarni tokproao kroz sve zahvate.10. Vrijeme stabilizacionog toka (Ts) odnosno paralelizacije, poinje od momenta kada susvi elementarni tokovi poeli sa realizacijom (puno zaposlenje proizvodnog kapaciteta), pado momenta kada je prvi elementarni tok proao kroz sve zahvate.11. Ukupno vrijeme trajanja proizvodnog taktnog toka (Tu) predstavlja vrijeme izvodjenjaradova na nekom objektu odnosno na svim zahvatima.12. ema proizvodnog toka predstavlja prostorni prolaz proizvodnog toka tj. odredjuje

pravce kretanja proizvodnje. Ovo predpostavlja utvrdjivanje pravaca kretanja radnihbrigada i sredstava rada sa jednog na drugi zahvat. To je ustvari utvrdjivanje redosledaodvijanja radova koji moe biti razliit ( horizontalni pravac, horizontalno penjajui pravac,horizontalno padajui pravac, vertikalno penjajui pravac, vertikalno padajui pravac).13. Ritmiki proizvodni taktni tok je onaj tok kod kojeg je svaki elementarni tok ritmian,koji mogu imati isti ili razliiti modul ritminosti (k). Ako su razliiti moduli ritminostinjihov odnos mora biti cijeli broj.14. Aritmiki elementarni taktni tok je onaj kod koga je modul ritminosti promjenljiv tj.kconstante. To predpostavlja neujednaenost odvijanja odredjene vrste rada kako povremenu, tako i u prostoru.15.Aritmiki proizvodni taktni tokje onaj tok kod koga su elementarni tokovi aritmiki.


5/21

16. Stabilizovani taktni tok je skup elementarnih tokova, koji ine neki proizvodni tok, kodkoga je vrijeme stabilizovanog toka Ts>0 To znai da je vrijeme punog kapaciteta iparalelizacije vee od nule.17. Nestabilizovani taktni tok je skup elementarnih tokova kod kojih je postignut punkapacitet, ali nema perioda paralelizacije i stabilizacije ve odmah nastupa periodiskljuivanja. Ts = 0 Moe nastupiti i drugi sluaj Ts


6/21

racionalnost . Prilagodjavanje elementarnih tokova (izmedju sebe ili sa vodeim tokom)moe se izvriti na razne naine: uskladjivanje uvodjenjem vie radnih brigada; uzpromjenu koliine resursa; uvodjenjem vie smjena; uz uvodjenje pauza; uz promjenuritma tj.zadravanje iste koliine resursa; uvodjenjem fiktivnog ekvivalentnog toka.Izrada poboljane varijante Radi se nakon izvrene kontrole i usaglaavanja tokova.Ukoliko se radi o manjim korekcijama to moemo uraditi na ve nacrtanom ciklogramu, akosu izmjene vee onda je potrebno nacrtati novi ciklogram.28. KRUNI I VEKTORSKI CIKLOGRAMI

Kruni ciklogramiKruni ciklogram je ustvari dnevni operativni plan. Aktivnosti vrste radova se prikazuju upolarnom koordinatnom sistemu, tj. u koncentrinim krunim prstenovima. Vrijeme senanosi po obodu krunice, s tim to se krug koji predstavlja jedan radni dan podijeliradijalno na smjene, asove i djelove asova. Kruni ciklogrami se najvie koriste kaodnevni operativni plan montae. U centarlni krug (I) upisuje se datum i ematski predstavljaobjekat ili objekti; u II krug se upisuje nomenklatura i koliine proizvodnje koja se ostvarujedan ranije; u III krug se upisuje asovna podjela (od 1 do 24); u IV krug se upisuje dinamikatransporta sa ostalim potrebnim podacima (vrsta vozila, vrijeme utovara, vrijeme vonjetereta, vrijeme istovara, vrijeme povratka praznog vozila); u V krug se upisuje vrijememontae svakog elementa, pri emu se svaki as dijeli na 6 djelova tj. na 10 minuta; u VI

krug se ucrtavaju pojedine sekcije objekta na kojima se u planiranom vremenu vrimontaa. Kruni ciklogram omoguava planiranje pune sinhronizacije procesa proizvodnje,utovara, transporta i montae elemenata. Uz ovo oni daju punu preglednost i preciznost uplaniranju gradjevinske proizvodnje. Mana im je u tome to omoguavaju prikazivanjesamo malog broja tokova radnih procesa i to u ogranienom vremenu.Vektorski ciklogramiVektorski ciklogram moemo primijeniti kod svih objekata kod kojih se moe primijeniti ilinijski ciklogram. Pored prednosti linijskog ciklograma, dobra osobina vektorskogciklograma je u tome to objedinjuje sve dobre strane obinog ciklograma i mrenogdijagrama. Vektorski ciklogram se u osnovi izradjuje kao svaki mreni dijagram. Postojeodredjena pravila i principi kojih se ovdje moramo prilagodjavati:

- vektorski ciklogram se konstruie u pravouglom koordinatnom sistemu;- kod objekata visokogradnje na ordinati se nanose zahvati - radne etape, a na apscisitokovi radnog procesa, a kod objekata niskogradnje obrnuto;- vertikala (puna linija) sa dva kruga ( na poetku i na kraju) predstavlja tok jednog radnogprocesa na jednoj etapi;- vrijeme trajanja jednog toka na jednom zahvatu upisuje se na vertikali izmedju dvijekrunice koje oznaavaju poetak i kraj jednog toka rada;- vrijeme koje je potrebno da protekne izmedju poetka dva toka rada na dva razliitazahvata upisuje se na dijagonalnoj isprekidanoj liniji;- proraun vremena, iznalaenje kritinih puteva, obiljeavanje i sve ostalo radi sepravilima koja vae za konstruisanje mrenih dijagrama.

29. UOPTE O PROJEKTOVANJU ORGANIZACIJE GRADJENJA

30. PRIPREMA ZA PROJEKTOVANJE ORGANIZACIJE GRADJENJAProuavanje tehnike dokumentacijeTehnika dokumentacija treba da je uradjena u potpunosti u skladu sa vaeim propisima,standardima i normativima za tu vrstu objekata. Tehniku dokumentaciju treba prouiti iprovjeriti sve njene elemente. Prouavanje i provjera se moraju izvriti bez obzira naveliinu, znaaj i autora projektne dokumentacije jer e i najmanji propust uiniti projekatorganizacije gradjenja nerealnim. Tehnika dokumentacija treba da predstavlja sistem


7/21

informacija iz kojih se moe sagledati namjena i funkcija objekta, konstruktivno rjeenje,obim radova, propisani kvalitet, vrste materijala, cijena izgradnje, rok izgradnje. Projektantorganizacije gradjenja treba da se upozna i da detaljno proui sve elemente tehnikedokumentacije a posebno: projektni zadatak za sve faze; namjenu objekta, funkcionalnost,tehnoloka rjeenja; tehniki opis za sve faze; arhitektonske crtee; konstruktivno rjeenje;projekte instalacija; premjer i predraun sa detaljnim opisima svih vrsta radova i njihovimkoliinama; posebni uslovi za pojedine radove ili materijale i dr. Provjeru kompletnostitehnike dokumentacije treba vriti paralelno sa upoznavanjem. Treba panju usredsrediti

na kompletnost u smislu zakonskih i tehnikih propisa, a posebno na kompleksnost usmislu potreba za izradu projekta organizacije gradjenja. U tehnikoj dokumentaciji radovisu najee podijeljeni po vrstama i po fazama izvrenja, a pojedine faze su daljepodijeljene na podfaza.Prouavanje licitacione,ugovorne i ostale dokumentacijeU postupku izbora izvodjaa radova investitori pripremaju licitacionu (tender)dokumentaciju koju dostavljaju zainteresovanim preduzeima radi pripreme svoje ponude.Dokumentacija je najee tako koncipirana da ujedno predstavlja osnov za ugovaranjeradova sa najpovoljnijim ponidjaem. Sastavni dio ove dokumentacije je tehnikadokumentacija. Prouavanje ove dokumentacije ima veliki znaaj za blagovremenu,kompletnu i realnu pripremu ponude. To znai da ponudja, kao potencijalni izvodja, mora

znati uslove pod kojima nudi izgradnju i pod kojima e graditi objekat ako mubudepovjeren.Prouavanje terenskih uslova i lokalnih prilikaPored tehnikih i ekonomskih prednosti ima veliki znaaj na skraenje roka za izvrenjepripremnih radova,a samim tim i glavnih. Prikupljanje i evidentiranje podataka i informacijatreba ostvariti aktivnostima u blioj i iroj okolini lokacije budueg objekta.Geografske uslove treba prouavati uvijek a naroito kada se radi o podrujima na kojimapreduzee prvi put izvodi radove. Potrebno je prouiti i evidentirati: taan geografskipoloaj mjesta u kojem se objekat gradi i poloaj objekta u gradu; najblia mjesta (gradovei naselja); poloaj saobraajnica; razmjetaj odredjenih proizvodnih kapaciteta koji su odinteresa za gradjevinsku proizvodnju i objekat; odstojanje od centra za snadbijevanje i

pruanje usluga.Topografski uslovi su od velike vanosti za organizaciju gradilita, izbor mehanizacije,obezbjedjenje saobraajnih uslova, snadbijevanje energijom i vodom i za izgradnjuprivremenog gradilita. Od konfiguracije terena zavisi dispozicioni razmjetaj pojedinihpostrojenja. Najpogodnija razmjera topografske karte je 1:250.Potrebno je sakupiti podatke o postojeim objektima i instalacijama; geoloko-mehanikimuslovima; hidrolokim uslovima; saobraajnim uslovima za spoljni transport; klimatskim imeteorolokim uslovima; mogunostima snadbijevanja vodom i odvod prljavih voda;snadbijevanje energijom; uspostavljanje telefonskih i drugih veza; obezbjedjivanje lokalneradne snage; obezbjedjivanje uslova ivota radnika; snadbijevanje materijalom ipoluproizvodima; iznajmljivanje mehanizacije i transportnih sredstava; obezbjedjivanje

radnog i skladinog prostora; podaci o lokalnim cijenama; mogunostima kooperacije salokalnim preduzeima; podaci o propisima i standardima; posebni podaci koje trebaprikupiti za radove u inostranstvu.Prouavanje mogunosti preduzeaProuavanje mogunosti preduzea treba kompleksno izvriti posmatrajui istovremenovrstu, kvalitet, kvantitet, vrijeme i prostor u kojemu raspolaemo sa odgovarajuimresursima potrebnim za dati objekat. Posebnu panju treba obratiti na: prouavanjeraspoloive radne snage prema zanimanjima i kvalifikacijama; stanje mehanizacije i ostalihsred. za rad; mogunost korienja materijala, elemenata i poluproizvoda iz sopstveneproizvodnje; mogunost korienja raspoloivih objekata i kontejnera za radni, skladini istambeni prostor; mogunost organizovanja ishrane radnika na gradilitu.


8/21

Prouavanje fronta radaObjekat moe biti lociran na slobodnom prostoru bez ikakvih prostornih ogranienja, nadjelimino ogranienom prostoru i na jako ogranienom prostoru. Ogranienja mogu biti:fizika usled postojanja prirodnih ili vjetakih prepreka i uslovna usled postojanjaodgovarajuih usjeva, parkova, zatite okoline,saobraajnica i dr. Uobiajeno je da se ovajprostor naziva front rada. Prouavanje fronta rada uslovljeno je sa dobrim poznavanjemtehnike dokumentacije i lokalnih uslova. Bfront rada se definie preliminarnom emomobjekta, radilita i gradilita sa tanom naznakom svih prepreka i ogranienja.

31. EMA ORGANIZACIJE GRADILITA I PRIVREMENOG NASELJAema organizacije gradilita je grafiki prikaz planiranih i postojeih objekata i pripremnihradova, mehanizacije, uredjaja,materijala i elemenata koji su potrebni za izvravanje radovana planiranom objektu. ema organizacije se radi u dvije faze: kao preliminarna u kojoj secio sadraj ucrtava sa priblinim dimenzijama, i kao definitivna u kojoj se cio sadrajucrtava sa svim potrebnim dimenzijama i elementima. ema treba da sadri: postojeeobjekte, saobraajnice, izvore energije, zelenilo; objekte ija se izgradnja planira iscrtane urazmjeri; mjesto prikljuka za elektriku, vodu kanalizaciju, telefon; ogradegradilita sa svimznacima obavjetenja, upozorenja i signalizacijom; privremene objekte: kancelarije,

restoran, magacini, radionice, skladita, platoi, WC-i i dr.; proizvodne pogone za oplatu,armaturu, beton, betonske prefabrikate, malter, asfalt i dr.; gradjevinsku mehanizaciju:toranjska dizalica, derik kranovi, autodizalice, pretovarni silosi i dr.; infrastrukturu unutargradilita; bazu mehanizacije sa radionicama, garaama, skladitima,...Pripremni radovipodrazumijevajuizgradnju niza privremenih objekata, montau postrojenjai instalacija koji su potrebni za normalno odvijanje cjelokupne proizvodnje.Podjela pripremnih radova: dvije grupe objekata:a) prva grupa u koju spadaju svi objekti koji su neophodni za izvravanje glavnih radova ikoji su uglavnom locirani u neposrednoj blizini glavnog objekta. Kompleks ovih objekatanazivamo privremeno radilite.b) druga grupa u koju spadaju svi objekti koji su neophodniza ivot, rekreaciju, zabavu i

odmor radnika posle radnog vremena. Kompleks ovih objekata nazivamo privremenonaselje.Objekti privremenog radilita: privremene saobraajnice, gradilini wc, ograda gradilita,kancelarijske prostorije, trpezarija, garderoba, elektrine instalacije, instalacije zakomprimirani vazduh, termotehnike instalacije, sistemi veza, vodovod, kanalizacija,proizvodnja kamena, proizvodnja agregata, tesarska radionica, radionica za izraduarmature, proizvodnja betona i maltera, prefabrikacija betona, proizvodnja asfalta,laboratorija, proizvodne radionice, baza mehanizacije, skladita materijala, opreme i alata.Objekti privremenog naselja: objekti smjetaja, restoran, prodavnice, zanatske radionice,kole i djeji vrtii, zdravstvena stanica, objekti za zabavu sport i rekreaciju.Izrada elaborata za pripremne radove

Elaborat treba da sadri: spisak objekata, uredjaja i instalacija; koncept razmjetaja;proraun kapaciteta; izvodjake projekte; predmjer radova; predraun kotanja materijala,radne snage, mehanizacije i transporta; specifikaciju materijala; specifikaciju opreme;dinamiki plan izvrenja pripremnih radova sa dinamikom materijala, radne snage imehanizacije i tehniki opis.

32. UOPTE O TEHNICI MRENOG PLANIRANJADinamiki plan uradjen primjenom tehnike mrenog planiranja naziva se mreni dijagram.To je ustvari konaan graf orijentisan strelicama. Njime se interpretiraju odredjenetehnoloke zamisli za realizaciju projekta sa svim neophodnim aktivnostima i njihovim


9/21

medjusobnim zavisnostima. Tehniku mrenog planiranja moemo primijeniti kod svih vrstagradjevinskih objekata. Osnovne karakteristike tehnike mrenog planiranja su:- prikazivanje tehnolokih procesa i svih vrsta radova putem mree;- uspostavljanje optimalnog redosleda radova i njihovih medjusobnih zavisnosti;- operativnost i objektivnost u pogledu planiranja, upravljanja i korienja informacija;- mogunost odvajanja glavnih od sporednih aktivnosti (racionalnije vodjenje posla);- mogunost iskazivanja aktivnosti po nosiocima njihovog izvravanja;- mogunost iznalaenja optimalnog roka izvrenja projekta;

- mogunost prilagodjavanja promjenama koje nastaju u ma kojem periodu realizacijezadatka;-mogunost objektivnog i blagovremenog praenja procesa rada i utvrdjivanje rezultata;- racionalnost, za oko 25% vea nego kod drugih metoda;- mogunost korienja raunara.Elementi mrenog dijagrama1. Projekat - U tehnici mrenog planiranja svaki poduhvat (zadatak) naziva se projekat. Zaprojekat se moe rei da je to opti naziv za svaki zadatak koji nije ni sa ime ogranien( veliinom, prostorom, vremenom, vrstom).2. Aktivnost predstavlja dio projekta tj. odredjenu vrstu i koliinu posla za ije su izvrenjepotrebna sredstva, materijal, vrijeme i rad. U cilju prikazivanja medjuzavisnosti pojedinih

vrsta radova koristimo i prividne, tj. fiktivne aktivnosti za ije izvrenje nijesu potrebninikakvi resursi ni rad. Aktivnost moe biti posmatrana, prethodna i naredna.3. Dogadjaj predstavlja vremenski trenutak kada poinje ili se zavrava neka aktivnost, tjoznaava mogunost prelaska sa izvrenja jedne na izvrenje druge aktivnosti. Njime seujedno i predstavlja i vremenski trenutak kada poinje i kada se zavrava projekat. Otuda usvakom projektu imamo dogadjaje aktivnosti i dogadjaje projekta i to uvijek poetne izavrne.4. Put predstavlja neprekidnu tehnoloku postupnost lanac odredjenih aktivnosti odpoetnog do zavrnog dogadjaja odredjenih aktivnosti ili cijelog projekta. Pun put je akopolazi od poetnog i ide do zavrnog dogadjaja projekta, a skraeni put je onaj koji polaziod poetnog dogadjaja projekta a zavrava se u nekom dogadjaju ili polazi od tog

dogadjaja do zavrnog dogadjaja projekta. Pun put ije je trajanja najdue nazivamokritini put. Kritini put odredjuje trajanje projekta. U jednom mrenom dijagramu moepostojati vie kritinih puteva put, ija je duina kraa, ali je priblina duini trajanjakritinog puta, naziva se subkritini put. Svi ostali putevi su nekritini.Vrste mrenih dijagramaImamo dvije osnovne vrste mrenih dijagrama:1. Mreni dijagram orjentisan aktivnostima ( i j tehnika)Smatra se osnovnom metodom, jer se sve druge tehnike i metode oslanjaju na nju.Aktivnosti se predstavljaju pravim ili izlomljenim linijama sa strelicom orjentisanom s lijevana desno, tj. u pravcu odvijanja projekta. Svaka aktivnost poinje i zavrava se dogadjajemkoji se oznaava krugom u koji se upisuje: broj dogadjaja, vrijeme najranijeg poetka

(zavretka) i vrijeme najkasnijeg poetka (zavretka) aktivnosti. Svaka aktivnost mora imatipoetni i zavrni dogadjaj. Dobre osobine ovog mrenog dijagrama su u tome to se moepredstaviti cio tehnoloki model procesa proizvodnje, to obezbjedjuje postupnost uprikazivanju aktivnosti, to je dobro medjusobna povezanost aktivnosti, to je pogodan zaprimjenu u poetku primjene TMP i to se iz njega moe konstruisati MD orjentisandogadjajima.2. Mreni dijagram orjentisan dogadjajima ( PERT METODA)I kod ove metode aktivnosti se predstavljaju pravim ili izlomljenim linijama sa strelicama upravcu odvijanja projekta. Sve ostalo to je uopteno reeno o i-j tehnici vai i kod ovemetode, jedino je razlika u analizi vremena.


10/21

33. ANALIZA STRUKTURE KOD MD ORJENTISANIH AKTIVNOSTIMA (i-j tehnika)Prouavanje zadatka ( projekta)- prouavanje tehnike dokumentacijeIzrada inicijalne liste aktivnostiInicijalna lista aktivnosti se radi paralelno sa prouavanjem objekta. Njome se definiu sveaktivnosti koje treba izvriti u toku realizacije projekta. Predmjer radova je osnova zaizradu ove liste. Lista se mora popunjavati po tehnolokom redosledu izvrenja pojedinihaktivnosti, pa je korisno da se jo u fazi projektovanja i izrade predmjera i predrauna vodirauna o tehnolokom procesu gradjenja; takodje se moraju provjeriti opisi i koliineradova, jer one predstavljaju osnov za utvrdjivanje duine trajanja pojedine aktivnosti.

Utvrdjivanje medjuzavisnosti aktivnostiUtvrdjivanje medjuzavisnosti aktivnosti je preduslov za konstruisanje mrenog dijagrama.Svaka aktivnost moe biti: posmatrana, prethodna i naredna.Ako jednu odredjenu aktivnost proglasimo za posmatranu onda:- sve aktivnosti koje moraju biti zavrene da bi posmatrana aktivnost mogla da otponenazivamo prethodnim aktivnostima;- sve aktivnosti koje mogu da otponu poslije zavretka posmatrane aktivnosti nazivamonarednim aktivnostima.

Treba imati u vidu da odredjen broj aktivnosti moe da se radi paralelno sa posmatranomaktivnou. Zbog toga treba utvrditi:- koje se aktivnosti mogu istovremeno raditi sa posmatranom aktivnou;- koje aktivnosti prethode posmatranoj aktivnosti;- koje aktivnosti slijede poslije posmatrane aktivnosti.Za prikazivanje ovih odnosa postoje tri naina:a) Pomou tabele

Tabela ima tri kolone u koje se upisuju: posmatrana, prethodna i naredna aktivnostb) Pomou eme

Kod ovog naina svaku aktivnost moemo dvojako posmatrati:- ako u kolone upiemo posmatrane aktivnosti onda e nam u redove biti prethodne;

- ako posmatrane aktivnosti upiemo u redove onda e u kolonama biti naredne aktivnostiNa presjeku kolone i reda znakom plus (+) oznaavamo medjuzavisnost aktivnosti.

Popunjava se samo eme i to gornji dio po emu je i dobila naziv. Ovaj nain se moeuspjeno primijeniti ako ukupan broj aktivnosti ne prelazi 70c) Pomou 2/2 eme

Kod ovog naina se popunjava cijela ema, pa je otuda i dobila ime. Ovdje semedjuzavisnost oznaava posebnim simbolima:- sa I sve aktivnosti koje se izvode istovremeno paralelno;- sa P prethodna aktivnost;- sa N naredna aktivnost.Simboli u odnosu na dijagonalu zauzimaju simetrian odnos.

Osnovna pravila konstruisanjaPostoji devet osnovnih pravila:1.pravilo Svaka aktivnost mora da otpone i da se zavri sa dogadjajem.2.pravilo Ako neka aktivnost ne moe zapoeti prije nego to bude zavrena nakaaktivnost koja joj prethodi, onda se moraju postaviti po redosledu, na taj nain da zavrnidogadjaj prve aktivnosti bude poetni dogadjaj druge aktivnosti.3.pravilo Ako vie aktivnosti moraju biti zavrene da bi naredna mogla da otpone, tadase sve aktivnosti moraju zavriti u poetnom dogadjaju naredne aktivnosti.4.pravilo Ako vie aktivnosti moraju da otponu poslije zavretka jedne aktivnosti, ondazavrni dogadjaj te aktivnosti predstavlja poetni dogadjaj narednih aktivnosti.


11/21

5.pravilo U sluaju da dvije ili vie aktivnosti imaju zajedniki poetni i zavrni dogadjaj,onda se mora obezbijediti njihovo jednoznano oznaavanje uvodjenjem prividnihaktivnosti.6.pravilo Kada se u jednom dogadjaju zavravaju i otpoinju vie aktivnosti koje nijesumedjusobno zavisne, onda se prave zavisnosti moraju prikazati pomou prividnihaktivnosti.7.pravilo U niz redoslednih aktivnosti moe se ukljuiti proizvoljan broj fiktivnihaktivnosti ime se ne naruavaju osnovni principi konstruisanja mrenih dijagrama.

8.pravilo Ako neka aktivnost moe da otpone prije nego prethodna bude zavrena, ondase prethodna aktivnost mora podijeliti na dvije ili vie podaktivnosti9.pravilo Ma koja aktivnost moe se vremenski samo jedanput odigrati, to znai da se umrenom dijagramu ne smiju pojavljivati petlje.Konstruisanje mrenog dijagramaOsnov za konstruisanje md su utvrdjene medjuzavisnosti aktivnosti. Crtanje mrenogdijagrama poinje od poetnog dogadjaja prema zavrnom dogadjaju. Crtanje s lijeva nadesno poinje na taj nain to iz poetnog dogadjaja projekta prvo ucrtamo one aktivnostikoje ne zavise ni od jedne druge aktivnosti. Koristei emu ili tabelu medjuzavisnosti naove sktivnosti docrtavamo sve naredne. Na taj nain emo doi do zavrnog dogadjajaprojekta koji je ujedno i zavrni dogadjaj svih onoh aktivnosti poslije kojih nema narednih.

Sve aktivnosti je potrebno oznaiti usvojenim brojem iz inicijalne liste aktivnosti.Numerisanje mrenog dijagramaNajbolje je oznaavanje aktivnosti sa brojevima dogadjaja tj. i-j pri emu treba teiti uslovui


12/21

34. IZRAUNAVANJE TRAJANJA AKTIVNOSTI; NAZIVI PARAMETRI I

DEFINICIJE VREMENA; POSTUPCI ZA PRORAUN VREMENA U i-j TEHNICI MDIzraunavanje vremena trajanja aktivnostiPitanje 24.Nazivi, parametri i definicija vremenaSvaka aktivnost ima etiri vremena i to:- najraniji poetak RP,- najkasniji poetak KP,- najraniji zavretak RZ,- najkasniji zavretak - KZ.Vremena koja se poklapaju sa poetkom i zavretkom raspoloivog vremena nazivaju se

primarna vremena. To su : najraniji poetak (RP) i najkasniji zavretak (KZ).Ostala dva vremena nazivaju se sekundarna,a to su: najkasniji poetak i najraniji zavretak.a) Najraniji poetak aktivnosti (RP)RP je jednak sumi trajanja prethodnih aktivnosti najdueg puta koji ulazi u poetni dogadjajposmatrane aktivnosti. .ajraniji poetak aktivnosti se moe definisati i kao najkasniji odsvih najranijih zavretaka prethodnih aktivnosti.b) Najraniji zavretak aktivnosti (RZ)RZ se dobija kada se najranijem poetku posmatrane aktivnosti doda vrijeme trajanja teaktivnosti. To je trenutak kada se najranije moe zavriti neka posmatrana aktivnost.c) Najksniji zavretak aktnsti (KZ)KZ je trenutak kada se mora zavriti posmatrana aktivnost. Prolongiranje ovog roka dovodido kanjenja te i svih narednih aktivnosti, to neminovno dovodi do kanjenja cijelogprojekta. Najkasniji zavretak aktivnosti se dobija kada se od trajanja projekta oduzmetrajanje narednih aktivnosti na najduem putu koji izlazi iz zavrnog dogadjaja posmatraneaktivnosti. Najkasniji zavretak aktivnosti moe se definisati kao najraniji od svihnajkasnijih poetaka narednih aktivnosti.d) Najkasniji poetak aktivnosti (KP)KP je trenutak kada neka posmatrana aktivnost mora da otpone. Svako prolongiranjeovog roka neminovno dovodi do kanjenja posmatrane i svih narednih aktivnosti a samimtim i do kanjenja projekta.e) Vremena odigravanja dogadjajaPoetno vrijeme dogadjaja je trenutak kada se najranije moe dogadjaj odigrati, a zavrnovrijeme kada se najkasnije dogadjaj moe odigrati. Kod dogadjaja razlikujemo dvijevremenske koordinate i to:RT najranija vremenska taka ( odigravanja dogadjaja)KT najkasnija vremenska taka (odigravanja dogadjaja)Za dogadjaje i aktivnosti vae identina vremena, pri emu vae sledee relacije:- kod poetnog dogadjaja aktivnosti najranije vrijeme odigravanja dogadjaja (RT) identino

je sa najranijim poetkom aktivnosti tj. RT=RP- kod poetnog dogadjaja aktivnosti najkasnije vrijeme odigravanja dogadjaja (KT)identino je sa najkasnijim poetkom aktivnosti tj. KT=KP- kod zavrnog dogadjaja aktivnosti najranije vrijeme odigravanja dogadjaja (RT) identino

je sa najranijim zavretkom aktivnosti tj. RT=RZ- kod zavrnog dogadjaja aktivnosti najkasnije vrijeme odigravanja dogadjaja (KT)identino je sa najkasnijim zavretkom dogadjaja tj. KT=KZPostupci za proraun vremenaa) Postupak naprijed nazadOvaj postupak sprovodi se u samoj mrei i to u dva dijela. Prvi dio tj. postupak naprijedpoinjemo od poetnog dogadjaja projekta i idemo naprijed (udesno) tj. ka zavrnomdogadjaju projekta. Na ovaj nain dobijamo najraniji poetak svake aktivnosti (RP) inajranije vrijeme odigravanja dogadjaja (jer je RP=RT). Drugi dio tj. postupak nazad


13/21

poinjemo od zavrnog dogdjaja projekta i idemo nazad (ulijevo), tj. ka poetnomdogadjaju projekta. Na ovaj nain dobijamo nalkasniji zavretak aktivnosti (KZ) i najkasnijevrijeme odigravanja dogadjaja (KZ=KT)b) Matrini FONDALOV postupakMatrini postupak je slian postupku naprijed - nazad s tom razlikom to se postupaksprovodi u tabeli a ne u mrei. Cio postupak se sprovodi kroz dvije faze: u prvoj fazi seizraunavaju najraniji poeci aktivnosti, a u drugoj fazi najraniji zavreci aktivnosti. Ovajnain obrauna vremena nije pogodan ako ima vei broj aktivnosti. Posebna mu je mana

jer vremena nijesu iskazana na samoj mrei, to oteava praenje realizacije. Rad po ovompostupku poinje crtanjem matrice u kojoj se u prvom redu upisuju zavrni dogadjaji iaktivnosti (j), u prvoj koloni ostavi mjesto za upisivanje najranijih poetaka aktivnosti a udrugoj koloni upiu poetni dogadjaji aktivnosti (i).

35. IZNALAENJE I IZRAUNAVANJE VREMENSKIH REZERVI, ODREDJIVANJE

KRITINIH AKTIVNOSTI I PUTEVA, TERMINIRANJE MD U i j TEHNICIIznalaenje vremenskih rezerviRazlika uzmedju raspoloivog vremena za izvrenje neke aktivnosti i njenog trajanja nazivase vremenskom rezervom. Ako je raspoloivo vrijeme jednako vremenu trajanja aktivnostionda je vremenska rezerva ravna nuli. Vremenske rezerve u TMP ukazuju da je moguepomjeriti vrijeme izvrenja dotine aktivnosti ili produiti njeno trajanje. Zavisno od odnosaposmatrane aktivnosti prema prethodnim i narednim aktivnostima, imamo etiri vrstevremenskih rezervi koje su po kvalitetu razliite:a) Ukupna vremenska rezerva (UR)UR je vremenski raspon za koji se moe pomjeriti poloaj ili produiti trajanje aktivnosti, ada se time ne utie na rok postizanja cilja mrenog dijagrama. UR 0 . Ukupna vremenskarezerva se dobija ako od najkasnijeg zavretka aktivnosti oduzmemo vrijeme najranijegpoetka i trajanja te aktivnosti.b) Slobodna vremenska rezerva (SR)SR je vremenski raspon za koji se moe pomjeriti izvrenje neke aktivnosti ili produitinjeno trajanje uz uslov da se ne ugroze najraniji poloaji prethodnih i narednih aktivnosti.Slobodna vremenska rezerva se moe pojaviti ako su sve prethodne aktivnosti u svomnajranijem zavretku, a sve naredne u svom najranijem poetku. SR 0c) Nezavisna vremenska rezerva (NR)NR je vremenski raspon za koji se posmatrana aktivnost moe pomjeriti, ili produiti njenoizvrenje, uz uslov da se njoj prethodne aktivnosti zavravaju u najkasnijem zavretku, anaredne poinju u najranijem poetku. Moe biti pozitivna, ravna nuli ili manja od nule.d) Uslovna vremenska rezerva (RU)Za razliku od prethodnih rezervi koje se odnose na aktivnosti, uslovna vremenska rezervase odnosi samo na dogadjaje. Ona definie kritinost dogadjaja. Uslovna vremenskarezerva se moe pojaviti na poetnom i zavrnom dogadjaju aktivnosti. Otuda moemodefinisati dvije uslovne vremenske rezerve:- RUP uslovno vremenska rezerva poetnog dogadjaja neke aktivnosti,- RUZ uslovna vremenska rezerva zavrnog dogadjaja neke aktivnostiIzraunavanje vremenskih rezerviNajjednostavnije i najpreglednije izraunavanje vremenskih rezervi kod mrenog dijagramaorijentisanog aktivnostima, sprovodi se tabelarno. U zaglavlju tabele upisuju se oznakeaktivnosti, nazivi vremena i vremenske rezerve kao i nain njihovog izraunavanja.Popunjavanje tabele poinje upisivanjem oznaka za aktivnost i za dogadjaje. Zatim se izmrenog dijagrama upisuju ve izaunata primarna i sekundarna vremena, tj: najranijipoetak posmatrane aktivnosti, najkasniji zavretak, najraniji zavretak, tj. najkasniji odsvih najranijih zavretaka i najkasniji poetak tj. najraniji od svih najkasnijih poetaka.Zatim se upisuje trajanje posmatrane aktivnosti. Sve ostale kolone se popunjavaju sa


14/21

vrijednostima koje se izraunavaju na bazi upisanih vrijednosti. Na ovaj nain smoizraunali sve vremenske rezerve.Odredjivanje kritinih aktivnosti i putevaKritini put je najdui put u mrei . on odredjuje trajanje projekta kritini put poinje upoetnom a zavrava se u zavrnom dogadjaju projekta. Na kritinom putu lee kritineaktivnosti. Kritina aktivnost lei izmedju dva dogadjaja koji su kritini. Kritini dogadjaj jeonaj kod koga je najranije i najkasnije vrijeme odigravanja dogadjaja jednako tj. RT=KT.Kritini dogadjaj ima samo jedno vrijeme u kojemu se mora odigrati. Poetni i zavrni

dogadjaji projekta su uvijek kritini dogadjaji. Kritine aktivnosti su one kod kojih jetrajanje aktivnosti jednako raspoloivom vremenu, znai da kod kritinih aktivnosti nemanikakvih vremenskih rezervi.Ako se ne izraunavaju vremenske rezerve, onda zaodredjivanje kritine aktivnosti postoje dva kriterijuma:- kod kritine aktivnosti poetni i zavrni dogadjaj moraju biti kritini;- vrijeme trajanja kritine aktivnosti mora biti jednako razlici vremena odigravanja zavrnogi poetnog digadjaja aktivnosti.Odredjivanjem kritinih aktivnosti odredili smo i kritini put(eve) u mrei.Terminiranje mrenih dijagramaPod terminiranjem mrenih dijagrama podrazumijevamo prevodjenje terminskih jedinica izmrenog dijagrama na kalendarske dane. Terminiranje vrimo na paralelnim dinamikim

planovima gantogramima. Tabelu popunjavamo na sledei nain:- u prvu kolonu upisujemo oznaku aktivnosti;- u drugu kolonu upisujemo opis aktivnosti;- u treu i etvrtu kolonu upisujemo broj poetnog i zavrnog dogadjaja aktivnosti;- u kolone ispod terminskih aktivnosti upisujemo trajanje aktivnosti tj. njihove poetke izavretke.Ovako terminirani dinamiki plan gantogram slui nam za :- praenje izvrenja pojedinih aktivnosti i uopte realizacije zadatkla;- izradu dinamikih planova radne snage, materijala, mehanizacije i finansijskih sredstava;- poboljanje rasporeda radne snage, materijala, mehanizacije, tj. eliminacija piceva.Prednost je to se uspjeno mogu pratiti potrebni kapaciteti za svaku aktivnost.

36. ANALIZA SREDSTAVA (OPTIMIZACIJA) KOD TMPTrea faza TMP je analiza sredstava. Pod sredstvima podrazumijevamo:- radnu snagu prvenstveno po strukama i zanimanjima;- materijal, po vrstama, kvalitetu, dimenzijama, i drugim karakteristikama;- mehanizaciju i opremu po vrstama, karakteristikama, uincima i sl.;- finansijska sredstvaNakon izvrene analize sredstava vri se optimizacija istih u funkciji vremena s ciljem dase ista to racionalnije rasporede. U sutini analiza sredstava i optimizacija istih moe sepodijeliti na dva osnovna dijela:1) Optimizacija odnosa vrijeme - trokovi

Kod optimizacije odnosa vrijeme trokovi mogu se postaviti razliiti zadaci:- skraenje vremena trajanja projekta uz minimalno poveanje trokova;- iznalaenje roka zavretka projekta, uz minimalne trokove;- minimizacija trokova projekta, kada je zadato njegovo trajanje;- optimizacija vremena trajanja projekta (roka), pri zadatim trokovima;- skraenje trajanja vremena projekta bez poveanja trokova;- iznalaenje najkraeg roka izvrenja bez obzira na trokove.Redosled mjera koje treba preduzeti radi skraivanja trajanja pojedinih aktivnosti i projekta- preraspodjela radne snage sa nekritinih na kritine aktivnosti;- uvodjenje viesmjenskog rada;- uvodjenjem tzv. preraspodjele radnog vremena;


15/21

- uvodjenje prekovremenog rada;- primjena materijala sa brim vremenskim dejstvom;- primjena efikasnijih metoda rada;- poveanje broja maina;- stimulativne mjere za poveanje produktivnosti kroz uvodjenje sistema premiranja.Mreni dijagram se radi na bazi normalnog trajanja aktivnosti uz normalne trokoveizvrenja. Pomenutim mjerama skraujemo rok izvrenja pojedinih aktivnosti u toj mjeri dase ni pod kakvim uslovima ne moe postii novo skraenje vremena. Zbog toga ovo novo

vrijeme nazivamo usiljenim. Ovako skraeno vrijeme izaziva poveanje trokova kojenazivamo usiljenim trokovima. Za nas su interesantni samo oni trokovi koji su zavisni odtrajanja aktivnosti ili projekta tj. promjenljivi trokovi. Za svaku aktivnost mora se odreditinormalno i usiljeno vrijeme trajanja i njima odgovarajui promjenljivi trokovi.

Osnovna polazita u postupku optimizacije su sledea:- Da se skraivanje vremena trajanja projekta moe postii samo skraivanjem vremenatrajanja kritinih aktivnosti;- Da se pri skraivanju vremena trajanja kritinih aktivnosti mogu pojaviti novi kritiniputevi. Skraivanje vremena trajanja kritinih aktivnosti moe se vriti samo do pojavenovih kritinih aktivnosti;

- Pojavom novog ili novih kritinih puteva skraivanje se moe vriti simultano, tj. na svimkritinim putevima u mrei;- Skraivanje vremena trajanja kritinih aktivnosti poinje od onih koje imaju najmanjiprirast promjenljivih trokova u jedinici vremena, idui ka onim iji je prirast trokova vei.2) Optimizacija odnosa vrijeme resursiPod resursima podrazumijevamo radnu snagu, materijal, mehanizaciju i sl. Cilj optimizacijeresursa je da se dobije to rvnomjerniji raspored istih.Optimizacija radne snage treba da seradi prema zanimanjima, materijala prema vrsti i kvalitetu, a mehanizacija prema vrsti ikapacitetima.a) Grafiki postupakTrai se optimalni plan radne snage to podrazumijeva angaovnje minimalnog broja radne

snage, uz zadravanje priblino istog broja tokom trajanja projekta. Uradimo gantogramaktivnosti gdje dopiemo oznaku aktivnosti, trajanje i broj radnika. Ovakav gantogramnacrtamo dva puta: prvi put postavljajui sve nekritine aktivnosti u svom najranijempoetku, a drugi put u svom najkasnijem zavretku. Uradimo dinamiki plan resursa gdjena apscisu nanosimo vrijeme trajanja aktivnosti projekta, a na ordinatu intenzitet resursa uperiodu njenog trajanja. Uradimo dva ovakva dijagrama i to prvi sa postavljanjem svihnekritinih aktivnosti u svom najranijem poetku, a drugi sa zavretkom svih nekritinihaktivnosti u svom najkasnijem zavretku. Unosei potreban broj radnika i vrijeme trajanjaaktivnosti, dobijamo jednu figuru ija povrina odgovara ukupnopotrebnim resursima zaodredjenu aktivnost. Dobijena dva dijagrama preklopimo i primijetiemo 3 povrine.b) Tabelarni ( GRAY-KIDDOV) postupak

Sutina ovog postupka je u tome da su resursi u odredjenom vremenskom intervaluogranieni, pri emu se polazi od najranijeg poetka svih nekritinih aktivnosti. Da bi moglida otponemo sa optimizacijom po ovom postupku moramo izraunati vremenske rezerve.U daljem postupku nacrtamo gantogram sa slobodnim i ukupnim vremenskim rezervama.Sada izraunamo potrebnu koliinu resursa za svaku aktivnost. Zatim odredimo srednjinivo tj. prosjean broj radnika u jednom danu. Optimizacija se vri koracima. U prvomkoraku rasporedimo sve radnike na kritinim aktivnostima. Za svaku terminsku jedinicuupiemo angaovani i slobodni broj radnika-dana. Kada zavrimo sa raspodjelom nakritinim prelazimo na nekritine aktivnosti.Na bazi podataka koji su dobijeni optimizacijomvrijeme radna snaga nacrtan je novi mreni dijagram.


16/21

37. PERT METODA MDI kod ove metode aktivnosti se predstavljaju pravim ili izlomljenim linijama sa strelicama upravcu odvijanja projekta.Sve ostalo je uopteno reeno o ij tehnici vai i kod ove metode.Razlika je u analizi vremena.

Analiza struktureAnaliza strukture kod PERT metode je istovjetna kao i kod i - j tahnike.

Analiza vremenaOsnovna razlika izmedju metode kritinog puta i PERT metode je u nainu odredjivanjavremena trajanja aktivnosti. Dok se vrijeme trajanja aktivnosti kod metode kritinog puta(i-j tehnika) odredjuje na bazi poznatih elemenata i parametara, dotle se kod PERT metodevri procjena trajanja vremena i na taj nain uvodi odredjeni element nesigurnosti.PERTmetoda se uglavnom koristi kod nauno istraivakih projekata i eksperimentalnih radova iuopte kada se radi o realizaciji nekih projekata koji se prvi put realizuju i za koje nemamoiskustva.Izraunavanje vremena trajanja aktivnostiPri procjeni trajanja aktivnosti kod ove metode uzimaju se u obzir tri veliine za iji seobraun koriste zakoni vjerovatnoe. Za svaku aktivnost vrimo tri procjene vremena i to:- OT optimistiko vrijeme - procijenjeno najkrae mogue vrijeme trajanja jedne aktivnosti- VT najvjerovatnije vrijeme - procijenjeno trajanje jedne aktivnosti, za koje se, uz

normalne uslove u veini sluajeva, moe realizovati dotina aktivnost.- PT pesimistiko vrijeme procijenjeno najdue trajanje jedne aktivnosti.Treba da bude ispunjen uslov: OT VT PTPomenuta tri vremena nam slue da iznadjemo oekivano vrijeme trajanja aktivnosti tzv.izraunato vrijeme trajanja (IT). Procjena vremena OT, VT i PT upisuju se po redu iznad crtena mrenom dijagramu, a oekavano vrijeme ispod crte (IT). Izraunavanje oekivanogvremena trajanja aktivnosti temelji se na pretpostavci da se oekivano trajanje aktivnostiponaa po zakonu (beta) raspodjele, a trenutak odigravanja dogadjaja po zakonunormalne raspodjele. Osnovno to karakterie raspodjelu je da se cijelo vrijeme trajanjaaktivnosti sve vrijednosti trajanja aktivnosti nalaze u intervalu OT-PT. Oekivano(izraunato) vrijeme trajanja aktivnosti dobijamo iz obrasca: IT = (OT+4VT+PT)/6 Pri

ovakvom proraunu vremena stepen nesigurnosti je dosta veliki pa je od interesa odreditii stepen vjerovatnoe izvrenja pojedinih aktivnosti.Nazivi i parametri vremenaProraun vremena po metodu PERT bazira se na vremena odigravanja dogadjaja, tj.iznalaenje najranijeg i najkasnijeg vremena odigravanja dogadjaja predstavljenih kao:- RT najranija vremenska taka dogadjaja (najranije vrijeme odigravanja dogadjaja)- KT najkasnija vremenska taka dogadjaja (najkasnije vrijeme odigravanja dogadjaja)Najranija vremenska taka predstavlja najraniji rok kada se moe odigrati neki dogadjaj i.Najkasnija vremenska taka predstavlj najkasniji rok odigravanja i - tog dogadjaja.Vremena odigravanja dogadjaja proraunavaju se kao kod metode i-j.Iznalaenje vremenskih rezervi

Kod PERT metode vremenska rezerva se izraava preko dogadjaja. Vremenska rezervanekokog dogadjaja predstavlja vremensku razliku izmedju najkasnijeg zavretka svihaktivnosti koji mu prethode i najranijeg poetka svih aktivnosti koji neposredno slijede.Vremenska rezerva dogadjaja moe se definisati i kao razlika izmedju najkasnije i najranijevremenske take dogadjaja. Kod PERT metode ne mora uvijek biti ispunjen uslov da jenajraniji zavretak jednak najkasnijem zavretku projekta.Mogu nastupiti sljedei sluajevi:1) Ako je izraunato vrijeme (IT) najranijeg odigravanja zvrnog dogadjaja projekta jednakovremenu najkasnijeg odigravanja tog dogadjaja, onda je zavrni dogadjaj projekta kritian.Vremenske rezerve u mrei mogu biti jednake ili vee od nule. Ovo znai da projekat moebiti zavren u oekivano vrijeme.


17/21

2) Ako je unaprijed odredjeno vrijeme zavretka projekta vee od oekivanog vremenanajranijeg odigravanja zavrnog dogadjaja projekta onda e se projekat zavriti prijezadatog vremena. U ovom sluaju vremenske rezerve su vee od nule.3) ako je unaprijed odredjeno vrijeme trajanja projekta manje od izaunatog vremenanajranijeg odigravanja zavrnog dogadjaja projekta onda se projekat ne moe zavriti uodredjeno vrijeme. U ovom sluaju vremenske rezerve mogu biti nula, vee ili menje odnule.Odredjivanje kritinih dogadjaja, aktivnosti i puteva

Definicija kritinosti aktivnosti i puteva kod PERT metode se donekle razlikuje od definicijekod ij metode. Kod i- j metodepoetni i zavrni dogadjaji projekta su uvijek kritini i leena kritinom putu. Ostali dogadjaji mogu biti kritini ili ne. Kod PERT metode se mora uzetidrugaiji tretman kritinosti ovih dogadjaja u odnosu na druge dogadjaje u mrei. esto seto razvrstava na stepene kritinosti, pa se kae da su poetni i zavrni dogadjaji projekta isvi drugi koji imaju istu vrijednost vremenske rezerve, u prvom stepenu kritinosti, a sviostali zavisno od veliine vremenske rezerve,u II-om, III-em ili nekom narednom stepenukritinosti. Kritini dogadjaj je onaj kod kojih je vremenska rezerva jednaka nuli. Kodkritine aktivnosti i poetni i zavrni dogadjaj moraju biti kritini ili vie nego kritini.Kritini put sainjavaju medjisobno povezani niz kritinih aktivnosti od poetnog dozavrnog dogadjaja projekta koji sumarno imaju najdue vrijeme. U sluaju kada je

unaprijed odredjeno vrijeme zavretka projekta vee od izraunatog vremena najranijegodigravanja zavrnog dogadjaja onda mreni dijagram nee imati kritinih puteva.Terminiranje mrenog dijagramaTerminiranje mrenog dijagrama kod PERT metode vri se na isti nain kao i kod i-jmetode.

38. ANALIZA STRUKTURE KOD PRECEDENCE METODE MD

Kod ovih mrenih dijagrama aktivnosti se predstavljaju dogadjajima. Dogadjaj predstavljastanje sktivnosti a ne model procesa proizvodnje. Zbog toga su ovimreni dijagramipraktiniji za utvrdjivanje stanja nego za praenje odvijanja procesa. Veoma su pogodni za

sloenije projekte gdje su informacije o postignutom stanju veoma bitne, ime se olakavapraenje i kontrola realizacije projekta. Nedostaci ovih mrenih dijagrama su u tome to jeteko utvrditi koje aktivnosti treba realizovati da bi sepostiglo neko stanje. PRECEDENCEmetoda se jo zove PD metoda.

Analiza struktureSve to je reeno o analizi strukture kod i-j tehnike vai i kod PD tehnike. Razlika je samokod predstavljanja aktivnosti i njihovihmedjusobnih veza.Kod PD tehnike aktivnosti se umjesto sa pravom i strelicom predstavljaju sa krugom(PRECEDENCE krug - dijagram) ili sa pravougaonokom (PRECEDENCE blok - dijagram).Prave sa strelicom slue samo za prikazivanje medjuzavisnosti aktivnosti. U PD tehnicimedjuzavisnost aktivnosti prikazuje se pomou direktnih veza. Zbog toga nema potrebe za

uvodjenje prividnih aktivnosti, to mreu ini preglednijom i jasnijom, a uz to tedi se iu vremenu pri crtanju. Medjuzavisnosti se mogu crtati na razne naine. Strelice mogu iidirektno iz dogadjaja u dogadjaj, lomiti se pod pravim ili tupim uglom ili se spajati u jednustrelicu. Kod TD poetak i kraj projekta mogu da budu izraeni sa jednom ili vie aktivnosti.Ako istovremeno poinje vie aktivnosti, onda e MD imati onoliko poetaka koliko je tihaktivnosti. To se isto odnosi na kraj projekta. Radi lakeg obrauna vremena a i boljepreglednosti, jednostavnije je na poetku i na kraju projekta imati jednu aktivnost. Zbogtoga se redovno uvodi po jedna prividna aktivnostna poetku (npr poetak projekta) i nakraju (npr kraj projekta). Kod PD tehnike ako se primjenjuje krug dijagram moe se kao ikod i j metode uspostaviti samo jedna medjuzavisnost dvije aktivnosti i to samo narelaciji poetak zavretak. Medjutim ako se koristi blok dijagram onda se


18/21

medjuzavisnosti mogu oznaiti na baznu aktivnost, od koje se odmjerava bilo poetak bilozavretak ma koje aktivnosti vezano za nju. U ovom sluaju primjenjuje se poseban sistemmedjuzavisnosti aktivnosti:- sa oznakom S oznaava se poetak neke aktivnosti (strelica od poetka kvadrata)- sa oznakom F oznaava se zavretak aktivnosti (strelica od kraja kvadrata)- sa oznakom F-S oznaava se zavretak poetakPrimjena ovog naina oznaavanja je vrlo znaajna kod aktivnosti koje se djeliminopreklapaju tj kada naredna aktivnost moe da otpone prije nego prethodna bude potpuno

zavrena.Sve ostalo to vai za MD : prouavanje projekta, izrada inicijalne liste aktivnosti,utvrdjivanje medjuzavisnosti aktivnosti, konstruisanja, numerisanja, kontrole i izradekonane liste akticnosti vai i kod PD tehnike mrenog planiranja.


19/21


20/21

39. ANALIZA VREMENA KOD PRECEDENCE METODE MDKao kod i-j tehnike i ovdje je isti cilj analize vremena. Predstavljanje aktivnosti krugomomoguava upisivanje oznake aktivnosti, trajanja aktivnosti i vremena najranijeg inajkasnijeg zavretka aktivnosti. Ako je predstavljanje aktivnosti pomou pravougaonikaonda je mogue jo upisivati i opis aktivnosti. U PD tehnici izraunavamo ista vremena kaokod metode kritinog puta (i-j tehnika) (RP,RZ,KP,KZ), ukupnu (UR) i slobodnu (SR)vremensku rezervu.Izraunavanje vremena trajanja aktivnostikod ove metode vri se na isti nain ako i kod i-jmetode, tj. na bazi poznatih normativa rada, utvrdjenih kapaciteta, iskustvenih i statistikihpodataka.Postupci za proraun vremenaSvi pojmovi objanjeni kod i-j tehnike vae i ovdje.Obraun vremena obavlja se na tri postupka:a) Postupak naprijed nazadKod ovog postupka se razlikuju dva sluaja unoenja podataka zavisno od nainapredstavljanja aktivnosti:

(1) u krug dijagram i blok dijagram upisujemo najraniji zavretak (EZ) i najkasnijizavretak (KZ) aktivnosti;

(2) u blok dijagram upisujemo sva etiri vremena i dvije vremenske rezerve (UR i SR)

Ako najraniji zavretak neke aktivnosti ima samo jednu prethodnu aktivnost:- Najraniji zavretak neke aktivnosti dobija se ako se najranijem poetku te aktivnosti dodavrijeme njenog trajanja;- Najraniji zavretak posmatrane aktivnosti dobija se ako najranijem zavretku prethodneaktivnosti dodamo vrijeme trajanja posmatrane aktivnosti.Ako ima vie prethodnih aktivnosti:- Najraniji zavretak posmatrane aktivnosti dobija se kada se max vrijednost od svihnajranijih zavretaka prethodnih aktivnosti doda vrijeme trajanja posmatrane aktivnosti,ili- Najraniji zavretak aktivnosti se dobija kada se najkasnijem od svih najranijih zavretakaprethodne aktivnosti doda vrijeme trajanja posmatrane aktivnosti.Najkasniji zavretak aktivnosti ako ima samo jednu narednu aktivnost dobija se ako se od

najkasnijeg zavretka naredne aktivnosti odbije vrijeme njenog trajanja.U postupku naprijed izraunavamo najranije poetke i najranije zavretke aktivnosti, a upostupku natrag najkasnije zavretke i najkasnije poetke.b) Matini postupakI ovim postupkom obraunavamo dva vremena RZ i KZ za svaku aktivnost, ime suodredjeni vremenski parametri. Ovaj postupak nam omoguava da u istoj tabliciobraunavamo ukupnu vremensku rezervu.c) Tablini postupakOvaj postupak omoguava da se u tablici izraunavaju ukupna i slobodna vremenskarezerva.Iznalaenje vremenskih rezervi

Kod PD metode izraunavamo ukupnu i slobodnu vremensku rezervu:a) Ukupna vremenska rezerva se dobija kada se od vremena najkasnijeg zavretka(poetka) odbije najraniji zavretak (poetak) te aktivnosti.b) Slobodna vremenska rezerva se izraunava zavisno od poloaja aktivnosti u mrei, azavisna je od najranijeg poetka naredne ili narednih aktivnosti. Mogu nastati tri sluaja:- Ako za posmatranu aktivnost postoji samo jedna naredna aktivnost onda se slobodnavremenska rezerva dobija ako od vremena najranijeg poetka naredne aktivnostioduzmemo vrijeme najranijeg zavretka aktivnosti za koju traimo slobodnu vremenskurezervu.- Ako za posmatranu aktivnost postoji vie narednih aktivnosti onda se slobodnavremenska rezerva dobija kada od najranijeg poetka od svih najranijih poetaka narednih


21/21

aktivnosti oduzmemo vrijeme najranijeg zavretka aktivnosti za koju traimo slobodnuvremensku rezervu.- Ako se posmatrana aktivnost zavrava u zavrnom dogdjaju projekta onda je slobodnavremenska rezerva jednaka ukupnoj vremenskoj rezervi, jer je KZ = RZ.Odredjivanje kritinih aktivnosti i putevaVai sve isto kao kod i j tehnike.Terminiranje mrenih dijagramaVri se na isti nain kao i kod i j tehnike.

Documents

II Grupa Pitanja