Inside ตามรอย 2 - philosophy.cmru.ac.th · พระราชทาน นาม “สถาบันราชภัฏ” เมื่อวันที่ 14 กุมภาพันธ

ตามรอยพระยคลบาทเรองชวตวฒนธรรมประมวลพระบรมราโชวาท และพระราชดารส ในพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช

มหตลาธเบศรรามาธบด จกรนฤบดนทร สยามนทราธราช บรมนาถบพตร

เอกสารทางวชาการสบสานศาสตรพระราชา ฉบบท 2ศนยศกษาศาสตรพระราชาเพอการพฒนาทองถน

มหาวทยาลยราชภฏเชยงใหม

ISBN : xxx-xxx-xxx-xxx-x

บรรณาธการ : ผชวยศาสตราจารยชสทธ ชชาต

จดพมพโดย : ศนยศกษาศาสตรพระราชาเพอการพฒนาทองถน มหาวทยาลยราชภฏเชยงใหม

พมพครงท 1 : เดอนตลาคม พ.ศ.2561จานวน : 6,000 เลมออกแบบ/พมพท : หจก.วนดาการพมพ โทรศพท 081-7838569

ตามรอยพระยคลบาทเรองชวตวฒนธรรมประมวลพระบรมราโชวาท และพระราชดารส ในพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช

มหตลาธเบศรรามาธบด จกรนฤบดนทร สยามนทราธราช บรมนาถบพตร

คานยมพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช รชกาลท 9 ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ

พระราชทาน นาม “สถาบนราชภฏ” เมอวนท 14 กมภาพนธ 2535 และตอมาทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทาน ตราพระราชลญจกรประจาพระองค ใหใชเปนตราสญลกษณประจาสถาบนราชภฏ นบเปนพระมหากรณาธคณอยางหาทสดมไดทมตอชาวราชภฏทวประเทศ ซงตอมาเมอมการตราพระราชบญญตมหาวทยาลยราชภฏ พ.ศ. 2547 ยงผลใหสถาบนราชภฏทวประเทศเปลยนสถานภาพเปน “มหาวทยาลยราชภฏ”

มหาวทยาลยราชภฏเชยงใหม มภาระหนาทสาคญประการหนงตามมาตรา 8 แหงพระราชบญญต มหาวทยาลยราชภฏ พ.ศ. 2547 คอ “ศกษา วจย สงเสรมและสบสานโครงการอนเนองมาจากแนวพระราชดาร ในการปฏบตภารกจของมหาวทยาลยเพอการพฒนาทองถน” ซงเปนททราบโดยทวกนวา พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช รชกาลท 9 ไดพระราชทานองคความรและศาสตรตาง ๆ ทเปนประโยชนตอการพฒนาทยงยนของประเทศชาตไวเปนจานวนมาก เปนทยอมรบกนวาศาสตรพระราชาเปนองคความรทสามารถนาพาใหสงคมไทยเปนสงคมทยงยน (Sustainable society) สมควรทคนไทยตองมความร ความเขาใจ และนอมนาสการปฏบต ดวยเหตน มหาวทยาลยราชภฏเชยงใหมจงตระหนกถงความสาคญในเรองน และมนโยบายทจะรวมธารงและรกษาไวซงศาสตรพระราชานใหอยคกบผนแผนดนไทยตลอดไป และประการสาคญ การนาศาสตรพระราชาเขาสกระบวนการเรยนการสอนดวยการพฒนาเปนหลกสตรการศกษานาจะกอใหเกดประโยชนอยางยงตอประชาชนในทกสาขาวชาชพ ดงนน เพอเปนการสบสานพระราชปณธานและนอมนาศาสตรพระราชาเขาสกระบวนการการเรยนการสอนอยางเปนรปธรรมอนจะเกดประโยชนตอสงคมและประเทศชาต มหาวทยาลยราชภฏเชยงใหมจงไดจดทาหลกสตรศาสตรพระราชา ใน 2 ลกษณะ คอ (1) จดใหมการสอนรายวชาศาสตรพระราชาในหมวดวชาศกษาทวไป สาหรบนกศกษาระดบปรญญาตร และ (2) เปดสอนหลกสตรระดบบณฑตศกษา ทงระดบปรญญาโทและปรญญาเอก ในสาขาวชาศาสตรพระราชา โดยเรมดาเนนการตงแตปการศกษา 2561 และในขณะเดยวกน มหาวทยาลยราชภฏเชยงใหมไดจดตงหนวยงานขนใหมทอยในการกากบดแลของมหาวทยาลย คอ “ศนยศกษาศาสตรพระราชาเพอการพฒนาทองถน” มผลตงแตวนท 14 กมภาพนธ 2561 เพอทาหนาทสนบสนนและขบเคลอนการสบสานศาสตรพระราชาของมหาวทยาลยอยางตอเนอง

นอกจากน มหาวทยาลยราชภฏเชยงใหมยงไดจดอบรมหลกสตรระยะสน ใหแกนกศกษาทกคนพระบรมราโชวาท และพระราชดารส เรอง ชวตวฒนธรรม ทศนยศกษาศาสตรพระราชา

เพอพฒนาทองถน ไดประมวล คดสรร ลวนเปนประโยชนตอนกศกษาในการศกษาเลาเรยน และการดารงชวต มใชแตนกศกษาเทานน รวมทงประชาชนผสนใจดวย

รองศาสตราจารย ดร.ประพนธ ธรรมไชยรกษาราชการแทนอธการบดมหาวทยาลยราชภฏเชยงใหม

ก

ตามรอยพระยคลบาท เรองชวตวฒนธรรม

คานาผรวบรวมพระบรมราโชวาท พระราชดารสของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช (พ.ศ.

2470-2559) ทพระราชทาน ณ วโรกาสตาง ๆ ในการครองสรราชสมบตระหวาง พ.ศ. 2489-2559 มนานปการ ทงดานวทยาศาสตร นเวศวทยา สงแวดลอม ศลปศาสตร การศกษา สงคมวฒนธรรม ศาสนา ดนตร ฯลฯ มประโยชนคณคาอนนตแกมนษยชาต และสรรพสงในระบบชวาลย

หนงสอเลมน เจาะจงรวบรวมเฉพาะ ชวตวฒนธรรม หรอหลกในการครองตนเพอการดารงชวตทดของนกศกษา และประชาชนผสนใจ ผรวบรวมไดเนนพระบรมราโชวาท หรอคาสอน 10 ประการ เพอศกษา นาไปใชในการดาเนนชวต เพอจะไดเกดกศลทด มประโยชนตอชวตของตนเอง ทาใหตนเองประพฤตด มความกาวหนาในชวตสวนตว และการปฏบตงาน อนเปนผลดตอตนเอง ชมชน ประเทศชาต และสรรพสงในโลกาตอไป

หวงวาประมวลพระบรมราโชวาท พระราชดารสทรวบรวม จะเกดประโยชนแกผสนใจทกทาน

ผชวยศาสตราจารยชสทธ ชชาตผอานวยการศนยศกษาศาสตรพระราชาเพอการพฒนาทองถน

มหาวทยาลยราชภฏเชยงใหม

ข


สารบญคานยม ..................................................................................................... ก

คานาผรวบรวม .......................................................................................... ข

สารบญ ..................................................................................................... ค

ประมวลพระบรมราโชวาท และพระราชดารส ดานความร ................................ 1

ประมวลพระบรมราโชวาท และพระราชดารส ดานคณธรรม ............................ 9

ประมวลพระบรมราโชวาท และพระราชดารส ดานความพอเพยง ...................... 15

ประมวลพระบรมราโชวาท และพระราชดารส ดานความเพยร .......................... 21

ประมวลพระบรมราโชวาท และพระราชดารส ดานสต ..................................... 25

ประมวลพระบรมราโชวาท และพระราชดารส ดานปญญา ............................... 29

ประมวลพระบรมราโชวาท และพระราชดารส ดานวนย ................................... 33

ประมวลพระบรมราโชวาท และพระราชดารส ดานความเสยสละ ...................... 37

ประมวลพระบรมราโชวาท และพระราชดารส ดานความสามคค ....................... 41

ประมวลพระบรมราโชวาท และพระราชดารส ดานการทางานอยางมความสข ..... 47

บรรณานกรม ............................................................................................. 51

ค


ตามรอยพระยคลบาทเรองชวตวฒนธรรม

เนอหาของบทความตอนน ตองการศกษาแนวพระราชดารในเรองชวตวฒนธรรม โดยวเคราะหกลมตวอยางจากพระราชดารส พระบรมราโชวาท ททรงเนนใหนกศกษา ขาราชการ ประชาชนทวไปพงปฏบต ณ วโรกาสตาง ๆ กน เพอใหผสนใจศกษานาไปปฏบตจรงในชวตประจาวน หรอดาเนน “ชวตวฒนธรรม” ตามรอยพระยคลบาท

เนอหาประกอบดวยหวขอสาคญ 10 ประการ ดงน1. ความร2. คณธรรม3. ความพอเพยง4. ความเพยร5. สต6. ปญญา7. วนย8. ความเสยสละ9. ความสามคค10. การทางานอยางมความสข

ง


ประมวลพระบรมราโชวาทและพระราชดารส

ด�านความร�

ความร เกดจากการเรยนรหรอการศกษา ความรเกดจากประสบการณตรงทผเรยนประสบดวยตนเอง หรอเกดจากประสบการณทางออมจากครผสอน จากคนแนะนา ความรคอการศกษาตลอดชวต ใหกาวทน เพอปรบตวใหสอดคลองกบการเปลยนแปลง ความรเปนบอเกดของปญญาในการนาพาชวตไปสความสข และสงทดงาม

ความสาคญของความร“...ความรนนสาคญยงใหญ เพราะเปนปจจยใหเกดความฉลาด สามารถ และ

ความเจรญกาวหนา มนษยจงใฝศกษากนอยางไมรจบสน แตเมอพเคราะหดแลว การเรยนความร แมมากมายเพยงใด บางทกไมชวยใหฉลาดหรอเจรญไดเทาไรนก ถาหากเรยนไมถกถวน ไมรจรงแท การศกษาหาความรจงสาคญตรงทวา ตองศกษาเพอใหเกด “ความฉลาดร” คอรแลวสามารถนามาใชประโยชนไดจรง ๆ โดยไมเปนพษเปนโทษ...”

พระบรมราโชวาท ในพธพระราชทานปรญญาบตรของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒวนท 22 มถนายน พทธศกราช 2524

“...ความรเปนสงทสาคญทสดในชวตของเรา เพราะวาเราจะทาอะไรกตองประกอบดวยความร เมอไดมาเหนสงใดแลว กตองใชสตพจารณาเหมอนกน หมายความวา ถาเราไดฟงการพจารณาทงสน คาวาพจารณานตองใหเขาใจวาหมายถงวาเหนอะไร ไดฟงไดยนอะไร แลวนามาคด คดวาถกหลกการของเหตผลไหม...”

พระบรมราโชวาท พระราชทานแทนแกคณะเยาวชนจาก 20 จงหวดวนท 6 เมษายน พทธศกราช 2559

ความร นอกจากเปนประโยชนตอตนเองแลว ยงเปนประโยชนตอสงคม ประเทศชาต ชวยใหสงคมมความเขมแขง เปนระเบยบเรยบรอย และมความมนคง ดงกระแสพระราชดารส

“...ความรนเปนสงทสาคญ จะตดตวไปสาหรบอนาคต ถาผมความรในดานวชาการพยายามทจะฝกฝนตนเองใหมความร ในชวต ในสงทดทงามทควร ใหสามารถทจะปฏบตตนวางตวใหดในสงคมไดเพยงไรกเปนกาไรเพยงนน กาไรนน


2

จะเปนสงทจะทาใหชวตและอนาคตมความรงเรองได รวมทงจะทาใหบานเมองอยได เพราะวาพลเมองมความร พลเมองสามารถทจะเขาหากนและกนไดเพอสรางสงคมทแขงแรง สงคมทมระเบยบเรยบรอยและมความมนคง...”

กระแสพระราชดารส พระราชทานแกคณะนกศกษาวทยาลยการคาวนท 11 กนยายน พทธศกราช 2516

ความร นอกจากทาใหเราฟนฝาอปสรรคไดแลว ความร ทาใหคนมเกยรต มความสามารถ เชอมนและพอใจในตนเอง เหนตวเองมคณคา และไดทรงแยกความรออกเปน ความรวชาการ ความรรอบตว และความรในชวต ดงพระบรมราโชวาท

“...ความรในวชาการเปนสงหนงททาใหสามารถฟนฝาอปสรรคได และทาใหเปนคนทมเกยรต เปนคนทสามารถ เปนคนทจะมความพอใจไดในตววา ทาประโยชน แกตวเองและแกสวนรวม นอกจากวชาความรกจะตองฝกฝนในสงทตวจะตองปฏบตใหสอดคลองกบสงคม สอดคลองกบสมย และสอดคลองกบศลธรรมทดงาม ถาไดทงวชาการ ทงความรรอบตวและความรในชวต กจะทาใหเปนคนทครบคน...”

พระบรมราโชวาท พระราชทานเนองในโอกาสวนปดภาคเรยนของโรงเรยนจตรลดา ปการศกษา 2514

ณ ศาลาผกาภรมย พระราชวงดสต วนท 25 มนาคม พทธศกราช 2515

ความร เกดจากการศกษา เพราะการศกษาเปนปจจยสาคญในการสรางและพฒนาความร ความคด ความประพฤต และคณธรรม ดงพระบรมราโชวาท

“...การศกษาเปนปจจยสาคญในการสรางและพฒนาความร ความคด ความประพฤต และคณธรรมของบคคล สงคมและบานเมองใดใหการศกษาทดแกเยาวชนไดอยางครบถวน ลวนพอเหมาะกนทก ๆ ดาน สงคมและบานเมองนนกจะมพลเมองทมคณภาพ ซงสามารถธารงรกษาความเจรญมนคงของประเทศชาตไว และพฒนาใหกาวหนาตอไปไดโดยตลอด...”

พระบรมราโชวาท พระราชทานแกคณะครและนกเรยนทไดรบพระราชทานรางวลฯวนท 27 กรกฎาคม พทธศกราช 2524


3

การศกษาเพอหาความร ตองใหเกด “ความฉลาดร” มขอปฏบตทควรฝกเปนหลก 2 ประการ คอ

1. ศกษาเรองใด ตองศกษาใหรจรง ครบถวนทกแงทกมม2. ศกษาดวยจตใจทเทยงตรง เปนกลาง ปราศจากอคต ดงพระบรมราโชวาท“...การศกษาเพอความฉลาดร มขอปฏบตทนาจะยดเปนหลกอยางนอย

สองประการ ประการแรก เมอจะศกษาสงใด เรองใดใหรจรง ควรจะไดศกษาใหตลอดครบถวนทกแงทกมม ไมใชเรยนรแตเพยงบางสวนบางตอน หรอเพงเลงเฉพาะแตเพยงบางแงบางมม อกประการหนง ซงจะตองปฏบตประกอบพรอมกนไปดวยเสมอคอตองพจารณาศกษาเรองนน ๆ ดวยความคดจตใจทตงมนเปนปรกต และเทยงตรง เปนกลาง ไมยอมใหรเหนและเขาใจตามอานาจความเหนยวนาของอคต ไมวาจะเปนอคตฝายชอบหรอฝายชง มฉะนนความรทเกดขนจะไมเปนความรแท หากแตเปนความรทถกอาพรางไว หรอคลาดเคลอนวปรตไปตาง ๆ จะนาไปใชใหเปนประโยชนจรง ๆ โดยปราศจากโทษไมได...”

พระบรมราโชวาท ในพธพระราชทานปรญญาบตรของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒวนท 22 มถนายน พทธศกราช 2524

ผทมงหวงความด และความเจรญมนคงของชวต ตองปฏบตและยดมนในหลกการ 4 ประการ คอ

1. ศกษา ความรวชาการ ความรปฏบตการ และวเคราะหหาเหตผลตามความเปนจรง2. ตองมความจรงใจ บรสทธใจตอตนเอง และผอน3. สารวจขอบกพรองของตนเอง และหาวธการแกไข4. ฝกฝนตนเองใหมความสงบหนกแนน ดงพระบรมราโชวาท“...ผทมงหวงความดและความเจรญมนคงในชวต จะตองไมละเลยการศกษา

ความรทจะศกษามอยสามสวน คอความรวชาการ ความรปฏบตการและความรคดอานตามเหตผลความเปนจรง ซงแตละคนควรเรยนรใหครบ เพอสามารถนาไปใชประกอบกจการงานและแกปญหาทงปวงไดอยางมประสทธภาพ อกประการหนง จะตองมความจรงใจและบรสทธใจ ไมวาในการงาน ในผรวมงาน หรอในการรกษาระเบยบแบบแผนความดงาม ความถกตองทกอยาง เพราะความจรงใจนเปนปจจยสาคญยงในการผดงและสรางเสรมความมสมานฉนท ความประสานสามคค และความเปนปกแผนมนคงของสวนรวม ประการทสาม จาเปนตองสารวจดความ


4

บกพรองของตนเองอยสมาเสมอ แลวพยายามปฏบตแกไขเสยโดยเรว ไมปลอยใหเจรญเตบโตทาความเสอมเสยแกการกระทา และความคด ประการทส ตองฝกฝนใหมความสงบหนกแนน ทงในกาย ในใจ ในคาพด เพราะความสงบหนกแนนเปนเครองผอนปรนระงบความรนแรง ความขดแยง ความไมเขาใจในกนและกนไดทกกรณ โดยเฉพาะความสงบหนกแนนในจตใจนน ทาใหเกดความยงคดพจารณาตามเหตตามผล จงชวยใหสามารถขบคดวนจฉยเรองราว ปญหา และกระทาไดถกตอง พอเหมาะ พอด มประสทธภาพ...”

พระบรมราโชวาท ในพธพระราชทานปรญญาบตรกตตมศกดและพระราชทานปรญญาบตรแกผสาเรจการศกษาของมหาวทยาลยเชยงใหม

ณ มหาวทยาลยเชยงใหม วนท 24 มกราคม พทธศกราช 2530

ความรทางวชาการ หรอความรทางวตถ ซงรแตภาคทฤษฎประการเดยวไมเพยงพอ ตองรภาคปฏบตดวย ดงพระบรมราโชวาท

“...การมความรความถนดทางทฤษฎประการเดยว ไมเพยงพอทจะทาใหบคคลสามารถปฏบตงานไดเตมท ผทฉลาดสามารถแตในหลกวชา โดยปรกตวสยจะไดแตเพยงชนวใหผอนทา ซงเปนการไมศกดสทธ ไมอาจทาใหผใดเชอถอหรอเชอฟงอยางสนทใจได เหตดวยไมแนใจวาผชนวเองจะรจรง ทาไดจรงหรอหาไม ความสาเรจทงสนเกดขนไดเพราะการลงมอทา ดงนน ผทชานชานาญทงทางทฤษฎและทางปฏบต จงจดวามคณสมบตครบถวน และมขดความสามารถสง เปนทเชอใจและวางใจวาจะดาเนนงานทงปวงอยางมประสทธภาพ เพราะสามารถทางาน สงงาน และสงคนไดอยางถกตองแทจรง...”

พระบรมราโชวาท ในพธพระราชทานปรญญาบตรของสถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาวนท 18 ตลาคม พทธศกราช 2517

ความรทางวตถ คอความรเพอใชในการประกอบอาชพ ตองประสานกบความรดานจตใจ ดงนนความรทางวตถ และความรทางจตใจ จงเปนสงควบคกน

“...ความรนหมายถง ทางวตถ เพราะวาคนเรากตองการทจะมวชาความร เพอทจะทามาหากน เลยงชพตวเองเปนสาคญ ในเวลาเดยวกนความรทางวตถนน กจะตองประสานดวยความรทางจตใจ หมายถง วธทคมกนปองกนรางกายของตวคอ วตถทางจตใจ หมายถง วธทจะคมกนปองกนรางกายของตวคอ วตถตอสงท


5

ไมเปนวตถ ตอนามธรรมทเปนจตใจ คอความโลภ ความโกรธ ความหลง ความกระหายอานาจกเปนสงทยากทจะควบคม เราจะตองสอนทงสองอยาง สอนวทยาการเพอใหทามาหาเลยงชพ นหมายความวาอาชพ มความรทางวตถ และตองรจกควบคมจตใจ ควบคมสตของตวใหสามารถใชความรทางวตถนเพอประโยชนของตวเอง ประโยชนของตวเองนกอยทประโยชนของสงคมดวย ถาไมรจกควบคมความรทมในทางวตถกอาจเกดความเดอดรอนตอผอน ในทสดกเปนความเดอดรอนตอตนเอง...”

พระบรมราโชวาท ในโอกาสทสถาบนและองคการทเกยวกบศาสนาเขาเฝาฯถวายพระพรชยมงคล และทลเกลาฯ ถวายสงของ เนองในวนเฉลมพระชนมพรรษา

วนท 4 ธนวาคม พทธศกราช 2511

ความรทางจตใจ คอตองมความรในทางธรรมะ เพราะธรรมะทาใหคนเปนคนด มเหตผล มความสามคค และมธรรมะปลอบใจตนเอง เมอเกดปญหาหรอความทกข ธรรมะทาใหคนมความเจรญ และเปนสงสาคญในการดาเนนชวต

“...ในสมยปจจบน นอกจากความรในวชาการซงสอนกนอย ยงตองมความรในทางธรรมะ คอความเปนอยในจตใจของแตละคน การทเปนคนด เปนคนทมความรในทางเหตผลน สามารถทจะทาใหคนอยดวยการรวมกนอยางด ไมทะเลาะเบาะแวงกน ชวยเหลอสามคค นอกจากนจะชวยใหคนสามารถทจะเรยนวทยาการได ผใดทเรยนวทยาการแตฝายเดยว จะไมสามารถปฏบตตนเปนมนษย ถามศลธรรมอยในจตใจกสามารถปฏบตเปนมนษยทด เปนประโยชนตอตนเองและตอผอน

“ฉะนน จงเปนเหตใหเหนความสาคญของศลธรรม มใชวาจะใหคนทวไปทกคนสนใจศาสนา ศกษาศาสนาใหมากจนเปนผทไดชอวา “ธรรมะธมโม” แตตงใจทจะใหผทมความรทางวทยาการสามารถทจะใชวชานนใหเปนประโยชน โดยอาศยธรรมะซงเปนสงทเปนประโยชนแกทกคน ถาคนมความของใจ มความไมสบายใจ ธรรมะกปลอบใจ คนไหนทมความร คนไหนมความตงใจทจะปฏบตงาน กจะชวยใหปฏบตงานสาเรจ คนไหนมธรรมะแลว จงมความเจรญ และธรรมะจงเปนสงสาคญสาหรบชวต...” ดงพระราชดารส

พระราชดารส พระราชทานแกคณะกรรมการจดตงโรงเรยนสงเคราะหเดกยากจนณ พระตาหนกจตรลดารโหฐาน วนท 23 กมภาพนธ พทธศกราช 2517


6

สาหรบการศกษาหาความรในมหาวทยาลย เปดทางใหบคคลศกษาหาความร ความชานาญ และนาวทยาการมาสรางสรรคประโยชนใหแกตวเองและสงคม

“...การศกษาขนมหาวทยาลยเปนปจจยสาคญ ทเปดทางใหบคคลสามารถศกษาคนควาหาความรความชานาญในวทยาการอนกวางขวาง ลกซง ซงจะนามาสรางสงทเปนประโยชน เปนความเจรญใหแกตนและสงคมไดโดยไมมเขตจากด ดงนน ผทสาเรจการศกษาขนน จงนบเปนคนสาคญ เปนความหวงของชาตทจะเปนตนคดและเปนผนา นาพางานของชาตทกสาขา และนาพาประชาชนทกเหลาทกคนใหกาวไปสความเจรญ ความเปนอสระและความผาสกมนคง...”

พระบรมราโชวาท ในพธพระราชทานปรญญาบตรของมหาวทยาลยเชยงใหมวนท 14 มกราคม พทธศกราช 2515

การศกษาในมหาวทยาลย หรอการศกษาระดบอดมศกษา เปนการศกษาเพอสรางความเจรญงอกงามทางวทยาการ และความเจรญงอกงามทางความคด แตความคดตองเปนตวนาวชาการ ดงพระบรมราโชวาท

“...การศกษาขนอดม กลาวโดยยอ คอการฝกฝนสรางเสรมความสามารถและความเจรญงอกงามในวทยาการสวนหนง ในวธใชความคดสวนหนง ซงเมอรวมกนเขาแลวจะยงผลใหบคคลมความสามารถเตมท อาจนาเอาวทยาการทงปวงไปใชไดอยางถกตอง และบงเกดประโยชนอนสมบรณ วทยาการกบความคดจงเปนปจจยสาคญคกน จาเปนตองใชประกอบกน และหากจะพจารณาใหลกลงไป กจะเหนไดวา ความคดเปนตวนาวชาการเพราะตองมความคดกอนจงจะใชวชาการได ดงนน จะตองใชความคดโดยอสระอยางกวางขวาง จงจะทางานไดสดฝมอ...”

พระบรมราโชวาท ในพธพระราชทานปรญญาบตรและอนปรญญาบตรของจฬาลงกรณมหาวทยาลย

วนท 11 กรกฎาคม พทธศกราช 2517


7

ความรเปนปจจยสาคญในการพฒนาตนเอง และประเทศชาต ความรเกดจากการศกษา และคงเปนการศกษาตลอดชวต เพราะการศกษาคอการเจรญงอกงามใหมนษยปรบเปลยนกาวทนกบความเปลยนแปลงของโลกไดอยางมนคง ยงยน

ความรประกอบดวย 3 สวน คอ ความรวชาการ ความรปฏบตการ หรอรวมเรยกวา ความรทางวตถ สาหรบสวนท 3 ของความร คอ ความรทางจตใจ ซงอาศยธรรมะ เปนองคประกอบสาคญ ทาใหเกดสต ปญญา เหตผล และรจกควบคมยบยงจตใจ

การศกษาในระดบอดมศกษา ฝกฝนสรางเสรมความสามารถ และความเจรญงอกงามทางวชาการ และวธใชความคด อยางไรกตาม ความสาเรจในการทางานไดสดฝมอตองใช

“ความคดเปนตวนาวชาการ เพราะตองมความคดกอนจงจะใชวชาการได”พระบรมราโชวาท ในพธพระราชทานปรญญาบตร และอนปรญญาบตรของจฬาลงกรณมหาวทยาลย



8


ด�านคณธรรม

คณธรรม เปนเงอนไขควบคกบความร ในหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง คณธรรมในหลกปรชญาดงกลาวแลว หมายถง ซอสตยสจรต ขยนอดทน สตปญญา แบงปน (ชสทธ ชชาต, 2554 : 65) นอกจากนพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ยงไดมพระราชดารสในหลายวโรกาสวา “คณธรรม ยงรวมถงไมตรตอกน ความจรงใจ ความกตญกตเวท ความยตธรรม”

พระราชดารส ในพระราชพธบวงสรวงสมเดจพระบรพมหากษตรยาธราชเจาวนท 5 เมษายน พทธศกราช 2525

คณธรรม ประกอบดวย 4 ประการ1. การรกษาความสจ ความจรงตอตวเองทจะปฏบตในสงทเปนประโยชนและ

เปนธรรม2. การรจกขมใจตนเอง ฝกตนเองใหอยในความสจ ความด3. การอดทน อดกลน และอดออมทจะไมประพฤตลวงความสจสจรต4. การรจกละวางความชว ความทจรต และรจกสละประโยชนสวนนอยของตน

เพอประโยชนสวนใหญของบานเมองดงพระราชดารส วาดวยประเภทของคณธรรม 4 ประการดงน“...คณธรรมททกคนควรจะศกษาและนอมนามาปฏบต มอยสประการ

ประการแรก คอการรกษาความสจ ความจรงใจตอตวเอง ทจะประพฤตปฏบตแตสงทเปนประโยชนและเปนธรรม ประการทสอง คอการรจกขมใจตนเอง ฝกใจตนเองใหประพฤตปฏบตอยในความสจความดนน ประการทสาม คอการอดทน อดกลน และอดออม ทจะไมประพฤตลวงความสจสจรต ไมวาจะดวยเหตประการใด ประการทส คอการรจกละวางความชว ความทจรต และรจกสละประโยชนสวนนอยของตนเพอประโยชนสวนใหญของบานเมอง คณธรรมสประการน ถาแตละคนพยายามปลกฝงและบารงใหเจรญงอกงามขนโดยทวกนแลว จะชวยใหประเทศชาตบงเกดความสข ความรมเยน และมโอกาสทจะปรบปรงพฒนาใหมนคงกาวหนาตอไปไดดงประสงค...”

บคคลทยดหลกคณธรรม ควรคดดวยจตใจเปนกลาง กอนพดตองคด มสต และจตใจสวางแจมใส ดงพระบรมราโชวาท ดงน

“...หลกของคณธรรมคอการคดดวยจตใจทเปนกลาง กอนจะพดทาสงไร จาเปนตองหยดคดเสยกอน เพอรวบรวมสตใหตงมน และใหจตสวางแจมใส ซงเมอฝกหดจนคนเคยชานาญแลว จะกระทาไดคลองแคลว ชวยใหสามารถแสดงความร


10

ความคดในเรองตาง ๆ ใหผ ฟงเขาใจไดงาย ไดชด ไมผดทงหลกวชาทงหลกคณธรรม...”

พระบรมราโชวาท ในพธพระราชทานปรญญาบตรแกบณฑตจฬาลงกรณมหาวทยาลยณ จฬาลงกรณมหาวทยาลย วนท 10 กรกฎาคม พทธศกราช 2535

ตวอยางพระบรมราโชวาท และพระราชดารสทเกยวกบคณธรรม ไดแก คณธรรม เกยวกบ ความจรงใจ

“...ความจรงใจตอผ อน เปนคณธรรมสาคญมากสาหรบผ ทต องการความสาเรจและความเจรญ เพราะชวยใหเราสามารถขจดปดเปาปญหาไดมาก โดยเฉพาะอยางยงปญหาอนเกดจากความกนแหนงแคลงใจและเอารดเอาเปรยบกน นอกจากนนยงทาใหไดรบความเชอถอไววางใจและความรวมมอสนบสนน จากทกคนทกฝายทถอมนในเหตผลและความด ผ มความจรงใจจะทาการสงใดกมกสาเรจไดโดยราบรน...”

พระบรมราโชวาท ในพธพระราชทานปรญญาบตรแกบณฑตจฬาลงกรณมหาวทยาลยวนท 11 กรกฎาคม พทธศกราช 2535

“...ความจรงใจน เปนสงสาคญทสด เพราะคนเราถามความจรงใจแลว กเปนคนทนารก ถาเปนคนทนารกแลว เขาใจวาอนตรายทงหลายจะไมม...”

พระราชดารส ในพธพระราชทานธงประจาลกเสอชาวบาน จงหวดนครพนมวนท 20 พฤศจกายน พทธศกราช 2522

“...คนทจรงใจตอผอนนน ยอมไดรบความนยมเชอถอ ไววางใจ รวมมอสนบสนนจากสาธชนอยเสมอ จะทาการสงใดกสาเรจและราบรน ทานจงสอนใหรกษาความจรงใจในกนและกนไวทกเมอ นอกจากความจรงใจตอผอนแลว ยงมความจรงใจตอตนเองอกประการหนง ซงจะตองรกษาใหมนคง และใหยงขนไป คอเมอไดตงใจในความประพฤตปฏบตอนใด ตามทไดไตรตรองเหนวาชอบวาเปนประโยชนแทแลว กใหตดตามรกษาความตงใจทจะกระทาดงนนใหตลอด ทงทเปนมาแลว ทกาลงเปนอย และทจะเปนตอไป ผทรกษาความจรงใจตอตนเองไดมนคง จะไมเปนคนสบปลบ หากเปนคนเทยงตรง หนกแนน ทาอะไรตามกฎเกณฑ ตาม


11

ระเบยบ และตามความถกตองเปนธรรม สามารถสรางสมความดความเจรญใหเพมทวขนได ไมมวนถอยหลง...”

พระบรมราโชวาท ในพธพระราชทานปรญญาบตรของมหาวทยาลยรามคาแหงณ อาคารใหม สวนอมพร วนท 14 มนาคม พทธศกราช 2524

คณธรรม ดานความสจรต ความสจรตเปนเกราะกาบง ไมใหคนทาชว และคนจะไดใชความร ความสามารถในทางทดเพยงอยางเดยว ดงพระบรมราโชวาทเกยวกบความสจรต

“...รากฐานทนบวาสาคญ คอรากฐานทางจตใจ อนไดแก ความหนกแนน มนคงในสจรตธรรมอยางหนง ในความมงมนทจะประกอบกจการงานใหดจนสาเรจอกอยางหนง เหตใดจงตองมความสจรตและมงมน กเพราะความสจรตนนยอมกดกนบคคลออกมาจากความชวและความเสอมเสยทงหมดได จงชวยใหบคคลมโอกาสใชความรความสามารถแตในทางทถกทเจรญแตเพยงทางเดยว...”

พระบรมราโชวาท ในพธพระราชทานปรญญาบตรของมหาวทยาลยรามคาแหงณ อาคารใหม สวนอมพร วนท 11 มนาคม พทธศกราช 2524

“...ความซอสตยสจรตเปนพนฐานของความดทกอยาง เดก ๆ จงตองฝกฝนใหเกดมขนในตนเอง เพอจกไดเตบโตขนเปนคนดมประโยชน และมชวตทสะอาด ทเจรญมนคง”

พระบรมราโชวาท พระราชทานเพอเชญลงพมพในหนงสอวนเดก พทธศกราช 2531

คณธรรมดานไมตร คณธรรมขอนทาใหคนไทยรวมกนเปนเอกภาพ สามารถธารงชาตบานเมองใหมนคงเปนอสระยงยนมาชานาน ดงพระราชดารส

“...ความพรอมเพรยงเปนนาหนงใจเดยวกนททกคนทกฝายแสดงใหเหน ทาใหขาพเจาระลกถงคณธรรมขอหนง ทอปถมภและผกพนคนไทยใหรวมกนเปนเอกภาพ สามารถธารงชาตบานเมองใหมนคงเปนอสระยงยนมาชานาน คณธรรมขอนนกคอไมตร ความมเมตตาหวงดในกนและกน คนทมไมตรตอกน จะคดอะไรกคดแตในทางสรางสรรคทเปนประโยชนเกอกลกน จะพดอะไรกใชเหตผลเจรจากน


12

ดวยความเขาอกเขาใจกน จะทาอะไรกชวยเหลอรวมมอกน ดวยความมงด มงเจรญตอกน...”

พระราชดารส ในการเสดจออกมหาสมาคมในงานพระราชพธมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษาครบ 6 รอบ

ณ สหบญชร พระทนงอนนตสมาคม วนท 5 ธนวาคม พทธศกราช 2542

ความรคคณธรรมคณธรรมกบความรเปนของคกนในตวบคคล บคคลทมความร ตองมคณธรรม

จงทาใหตวเองและประเทศชาตกาวหนา เจรญรงเรองได พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเปรยบเทยบความรเหมอนเครองยนต ทาใหยวดยานขบเคลอนไปได แตตองมพวงมาลยและหางเสอเพอบงคบทศทาง ดงพระบรมราโชวาท ดงน

“...การจะทางานใหสมฤทธผลตามความปรารถนา คอ ทเปนประโยชนและเปนธรรมดวยนน จะอาศยความรเพยงอยางเดยวมได จาเปนตองอาศยความสจรต ความบรสทธใจ และความถกตองเปนธรรมประกอบดวย เพราะเหตวาความรนนเปนเหมอนเครองยนต ทจะทาใหยวดยานขบเคลอนไปไดประการเดยว สวนคณธรรมดงกลาวแลว เปนเหมอนหนงพวงมาลยและหางเสอ ซงเปนปจจยทนาพาใหยวดยานดาเนนไปถกทางดวยความสวสด คอ ปลอดภยจนบรรลถงจดหมายทพงประสงค ดงนนการทจะประกอบการงานเพอตนเพอสวนรวมตอไป ขอใหทกคนสานกไวเปนนตย โดยตระหนกวา งานสงคมและบานเมองนน ถาขาดผมความรเปนผบรหารดาเนนการ ยอมเจรญกาวหนาไปไดยาก แตถางานใดสงคมใดและบานเมองใดกตาม ขาดบคคลผมความสจรตแลว จะดารงอยมไดเลย...”

พระบรมราโชวาท ในพธพระราชทานปรญญาบตรแกนสตนกศกษาทสาเรจการศกษาของมหาวทยาลยรามคาแหง


แนวพระราชดาร เรอง ความร คคณธรรม พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดมพระบรมราโชวาท ในพธพระราชทานปรญญาบตร ของจฬาลงกรณมหาวทยาลย ดงน

“...บณฑตนอกจากจะเปนผมความรทถกตองทวถงในวทยาการ มความฉลาดทจะใชความคดวทยาการของตนใหเปนผลแลว ยงจะตองปฏบตใหเหมาะสมกบฐานะของตนอกดวย การปฏบตตนใหเหมาะสมนเปนสงละเอยดออน ไมมสงหนง


13

สงใดเปนเครองวด และไมมกฎขอบงคบใด ๆ กาหนดไวใหบคคลปฏบตตามไดโดยเดดขาด หากแตกาหนดไดดวยคณธรรม ซงมอยในจตสานกของแตละคนเอง ผทมจตสานกในคณธรรมสามารถหกหามความคดทไมถกตอง สามารถยบยงคาพดทไมสมควร และสามารถควบคมตนเองใหประพฤตปฏบตแตในทางทดได จงไดรบการยกยองนบวาเปนบณฑตอยางแทจรง...”

พระบรมราโชวาท ในพธพระราชทานปรญญาบตรของจฬาลงกรณมหาวทยาลยวนท 13 กรกฎาคม พทธศกราช 2537

ความรค คณธรรม เปรยบเหมอน “คนเกงกบคนด” คนเกง คอคนมความร เกดปญญา หรอฉลาดร คนด คอคนทมคณธรรม การศกษาตองกระทาใหคนมคณสมบตพรอมทงสองประการ แยกจากกนไมได

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 มาตรา 23 กลาววา“การจดการศกษา ทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตาม

อธยาศย ตองเนนความสาคญทงความร คณธรรม กระบวนการเรยนร และบรณาการตามความเหมาะสมของแตละระดบการศกษา”

นนคอ การศกษาตองใหทงความร คณธรรม และกระบวนการเรยนรตองบรณาการพรอม ๆ กน


14


ด�านความพอเพยง

ความพอเพยง เปนหลกการสาคญของหลกเศรษฐกจพอเพยง หรอปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ความพอเพยง หมายถง ความพอประมาณ ความมเหตผล และระบบภมคมกนในตวทด ดงพระราชดารสแหงความพอเพยง ดงน

“...ความพอเพยงนกแปลวา ความพอประมาณและความมเหตผล...”พระราชดารส พระราชทานแกคณะบคคลตาง ๆ ทเขาเฝาฯ ถวายชยมงคล

เนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา ณ ศาลาดสดาลย สวนจตรลดา พระราชวงดสตวนท 4 ธนวาคม พทธศกราช 2541

ความพอเพยง หมายถง ความพอประมาณ ความมเหตผล รวมถงความจาเปนทจะตองมระบบภมคมกนในตวทดพอสมควรตอการมผลกระทบใด ๆ อนเกดจากการเปลยนแปลงทงภายนอกและภายใน

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2554

พระราชดารสอกตอนหนงไดขยายความพอเพยงวา “ทาอะไรตองพอเพยง หมายความวา พอประมาณ ไมสดโตง ไมโลภอยางมาก คนเรากอยเปนสข พอเพยงนอาจจะมมาก อาจจะมของหรหรากได แตวาตองไมไปเบยดเบยนคนอน ตองใหพอประมาณตามอตภาพ พดจากพอเพยง ทาอะไรกพอเพยง ปฏบตตนกพอเพยง...”

พระราชดารส พระราชทานแกคณะบคคลตาง ๆ ทเขาเฝาฯ ถวายชยมงคลเนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา ณ ศาลาดสดาลย สวนจตรลดา พระราชวงดสต

วนท 4 ธนวาคม พทธศกราช 2541

ความพอเพยง มความหมายกวางออกไปอก คอไมไดพอเพยงสาหรบตวเรา แตพอเพยงสาหรบประเทศชาต คอใหคนทวประเทศพอมพอกน

“...คาวาพอเพยงมความหมายอกอยางหนง มความหมายกวางออกไปอก ไมไดหมายถง การมพอสาหรบใชเองเทานน แตมความหมายวาพอมพอกน พอมพอกนน ถาใครไดมาอยทนในศาลาน เมอป 2517 ถง 2541 นก 24 ปใชไหม วนนนไดพดวาเราควรจะปฏบตใหพอมพอกน พอมพอกนนกแปลวา เศรษฐกจพอเพยงนนเอง ถาแตละคนพอมพอกนกใชได ยงถาทงประเทศพอมพอกนกยงด สมยกอนนพอมพอกน มาสมยนชกจะไมพอมพอกน จงตองมนโยบายทจะทาเศรษฐกจพอเพยง


16

เพอใหทกคนมพอเพยงได ใหพอเพยงน กหมายความวามกนมอย ไมฟมเฟอย ไมหรหรากได แตวาพอ...” นคอพระราชดารสของ “ระบบพอเพยง”

พระราชดารสเนองในวโรกาสวนเฉลมพระชนมพรรษาวนท 4 ธนวาคม พทธศกราช 2541

คนเราทกคน มระดบความพอเพยงไมเทากน ขนอยกบองคประกอบของบคคลทเกดจาก “ความรคคณธรรม” หรอ “ความรอบรคคณธรรม” สถานภาพทางครอบครว สถานภาพทางสงคม และสถานภาพทางเศรษฐกจ แตทกคนตองมความพอเพยงขนพนฐาน ในการแสวงหาปจจย 4 คอ อาหาร เครองนงหม ทอยอาศย และยารกษาโรค เลยงตวเอง เลยงครอบครวไดตามอตภาพแหงความพอเพยง ตามสถานภาพ และ “ความรคคณธรรม” ดงกลาวแลว

ดงนนคนทพอเพยง ตองมอาหารกอน มบานอยอาศย มเครองนงหมตามอตภาพ ยามเจบไขไดปวยมเงนทองในการรกษาโรคภยไขเจบ มเงนทองในการสงเสยลกหลานเพอการศกษาเลาเรยน การทองเทยว ซอสงของเพอความบนเทง พกผอนจตใจ ตามสมควรแกอตภาพ แตไมใชหรหรา ฟมเฟอย ทาลายสงคม และสงแวดลอม

“การรจกประมาณตน ไดแกการรจกและยอมรบวาตนเองมภมปญญาและความสามารถในดานไหน เพยงใด และควรจะทางานดานไหน อยางไร การรจกประมาณตนนจะทาใหคนเรารจกใชความรความสามารถทมอยไดถกตองเหมาะสมกบงาน และไดประโยชนสงสดเตมตามประสทธภาพ ทงยงทาใหรจกขวนขวายศกษาหาความรและเพมพนประสบการณอยเสมอ เพอปรบปรงสงเสรมศกยภาพทมอยในตนเองใหยงสงขน สวนการรจกประมาณสถานการณนน ไดแกการรจกพจารณาสถานการณตาง ๆ ทเกดขนใหทราบชดถงความเปนมา และทเปนอย รวมทงทคาดวาจะเปนไปในอนาคต การรจกประมาณสถานการณไดน จะทาใหสามารถวางแผนงานและปฏบตการไดถกตรงกบปญหา ทนแกสถานการณ และความจาเปน อนจะทาใหงานททาไดประโยชนทสมบรณคมคา การรจกประมาณตนและรจกประมาณสถานการณจงเปนอปการะอยางสาคญ ทจะเกอกลใหบคคลดาเนนชวตและกจการงานไปไดอยางราบรนและกาวหนา...”

พระบรมราโชวาท พระราชทานเพอเชญไปอานในพธพระราชทานปรญญาบตรของจฬาลงกรณมหาวทยาลย

ณ จฬาลงกรณมหาวทยาลย วนท 18 กรกฎาคม พทธศกราช 2541


17

ดงนนการดาเนนชวต หรอการใช “ชวตวฒนธรรม” และการดาเนนธรกจ ตองรจก “ความพอประมาณ” คอ พอประมาณตามความร สตปญญา ความสามารถ กาลงกาย กาลงใจ กาลงทรพย หรอทน ในการประกอบอาชพ ความตองการของการตลาด ในการบรโภคสนคาในขณะนน

ความพอประมาณ อาจขยายความถง ระบบกลไกของการผลต กลไกแหงราคา และระบบการตลาด เชน การผลตสนคา ตองผลตสนคาใหพอด หรอพอประมาณกบอปสงค (Demand) และอปทาน (Supply) เพราะกลไกแหงราคาเปนไปตามกฎของอปสงค และอปทาน

ความพอเพยง องคประกอบท 2 คอ หลกเหตผลหลกเหตผล คอ ผลเกดจากเหต หรอผลของการกระทา เกดจากสาเหต เชน

ถานกศกษาเกยจคราน ไมขยนหมนเพยรในวชาความร นคอเหตหรอสาเหต ผลทตามมาคอสอบตก หรอมวชาความรไมเพยงพอในการประกอบอาชพ เชน เรยนภาษาตางประเทศ แตไมสามารถใชทกษะ 4 ดาน คอ ฟง พด อาน เขยน นาไปประกอบอาชพได นคอผล ดงนน “ผลเกดขนจากเหต”

การทจะทางานใหบรรลผลด พระองคไดทรงแนะนาวา ประการแรก ตองหาวธการทเหมาะสม ประการทสอง ลงมอกระทาดวยความตงใจ ประการทสาม ตองมความสจรต ประการทส ความละเอยดรอบคอบ และเอาจรงเอาจง ผลงานจงออกมาด มความเจรญมนคง ดงพระบรมราโชวาท ดงน

“...ขาพเจาอยากใหทกคนคานงถง กฎแหงเหตผล วาผลทเกดขนเพราะเหต คอ การกระทาและผลนนจะเปนผลดหรอผลเสยกเพราะกระทาใหดหรอใหเสย ดงนน การทจะทางานใดใหบรรลผลทพงประสงค จะตองพจารณาถงวธการทเหมาะสมกอนเปนเบองตน แลวลงมอกระทาตามหลกเหตผลดวยความตงใจจรง และดวยความสจรต งานของแตละคนจงจะเปนผลด และเชอไดวา ผลงานของแตละคนจะประมวลกนเปนความเจรญมนคงของบานเมองได ดงปรารถนา...”

พระบรมราโชวาท พระราชทานแกบณฑตของจฬาลงกรณมหาวทยาลยวนท 9 กรกฎาคม พทธศกราช 2513

การทางานโครงการใหญ ๆ ตองอาศยความรวมมอการประสานงาน และเวลา อยาคดแตเพยงวา เหตเกดจากใคร หนวยงานใดทากอน แตตองคานงถงผลมากกวา เมอโครงการใหญสาเรจ ผลกจะตกอยกบประชาชน และประเทศชาต


18

“...การวางโครงการใด ๆ ทจะใหไดผลสมบรณจะตองอาศยเหตผลทหนกแนนเปนพนฐาน ตองจดวางรปขนดวยความละเอยดรอบคอบ แลวตองดาเนนการอยางจรงจงโดยขะมกเขมน ขอสาคญทควรคานงถงอยางยงนน ไดแกความจรงทวา การทางานใหญ ๆ ทกอยางตองการเวลามาก กวาจะทาสาเรจ ผทรเรมโครงการอาจไมทนทาใหสาเรจโดยตลอดดวยตนเองกได ตองมผอนรบทาตอไป ดงนไมควรยกเอาเรองใครเปนผเรมงาน ใครเปนผรบชวงงานขนเปนขอสาคญนก จะตองถอผลสาเรจทจะเกดจากงานเปนใหญยงกวาสงอน...”

พระบรมราโชวาท พระราชทานแกบณฑตของมหาวทยาลยศลปากรวนท 14 ตลาคม พทธศกราช 2514

อนาคตของคนไมไดเปนไปตาม “พรหมลขต” แตเกดจากการกระทาในปจจบน หรออนาคตจะเปนอยางไรเราทราบไมได เรองนพระบาทสมเดจพระเจาอยหวมพระราชดาร ศกษาจากพระบรมราโชวาท ไดดงน

“...พดกนวาใหพจารณาเหตผลใหดนน กลาวอกนยหนงกคอ ใหพจารณาการกระทา หรอกรรมของตนใหดนนเอง คนเราโดยมากมกนกวาอนาคตจะเปนอยางไร เราทราบไมได แตทจรงเรายอมจะทราบไดบางเหมอนกน เพราะอนาคตกคอผลของการกระทาในปจจบน ถาปจจบนทาดอนาคตกไมควรจะตกตา...”

พระบรมราโชวาท พระราชทานแกบณฑตของจฬาลงกรณมหาวทยาลยวนท 8 กรกฎาคม พทธศกราช 2519

ความพอเพยง องคประกอบท 3 คอ การมภมคมกนในตวทด หมายถงการเตรยมตวใหพรอมรบผลกระทบ และการเปลยนแปลงตาง ๆ ทจะเกดขนโดยคานงถงความเปนไปไดของสถานการณตาง ๆ ทคาดวาจะเกดขนในอนาคตทงใกลและไกล

การมภมคมกนในตวทด ทงเกยวกบตวเองในการดาเนนชวต และการประกอบธรกจ ตองอาศยการจดการความเสยงเขามาเกยวของเพอปองกนปญหาทเกดขน เชน มนษยยอมมการเจบปวย อบตเหต หรอชราภาพ ทางานไมได ขาดเงนทอง ดงน ตองจดการความเสยงโดยการสรางเงนออม ระยะสน ระยะกลาง และระยะยาว เพอปองกนความเสยง หรอมการประกนชวตทงดานอบตเหต และการเจบปวย


19

ในการดาเนนธรกจ กตองมการปองกนความเสยง โดยศกษาปจจยททาใหเกดความเสยง แลวเรยงลาดบความสาคญเปนขอ ๆ ตอจากนนจงหาวธปองกนความเสยงทจะเกดขน

ความเขมแขงของจตใจ นบเปนภมคมกนภายในทสาคญทสด ดงนนตองฝกฝนความเขมแขงทางจตใจ

“...การฝกหดทางใจนสาคญอยางยงยวด จาเปนทจะตองระมดระวงฝกฝนอยเสมอตลอดชวต จงจะคงความสจรต เขมแขง และเปนระเบยบไวได ไมพายแพแกความลมหลงลมตว...”

พระบรมราโชวาท ในพธพระราชทานปรญญาบตรและอนปรญญาบตรณ จฬาลงกรณมหาวทยาลย วนท 13 กรกฎาคม พทธศกราช 2516

ความพอเพยง โดยยดทางสายกลางตามหลกพทธศาสนา เปนองคประกอบสาคญของความพอประมาณ ความมเหตผล รวมทงระบบภมคมกนในตวทด บนเงอนไขของความรคคณธรรม นาไปสเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม วฒนธรรมทสมดล และพรอมรบการเปลยนแปลงตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ทสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ประมวลจากพระราชดารส เรอง เศรษฐกจพอเพยง ไวดงน

เศรษฐกจพอเพยง เปนปรชญาชถงแนวการดารงอย และปฏบตตนของประชาชนในทกระดบตงแตระดบครอบครว ระดบชมชน จนถงระดบรฐ ทงในการพฒนาและบรหารประเทศใหดาเนนไปในทางสายกลาง โดยเฉพาะการพฒนาเศรษฐกจเพอใหกาวทนตอโลกยคโลกาภวตน ความพอเพยง หมายถง ความพอประมาณ ความมเหตผล รวมถงความจาเปนทจะตองมระบบภมคมกนในตวทดพอสมควรตอการมผลกระทบใด ๆ อนเกดจากการเปลยนแปลงทงภายนอกและภายใน ทงนจะตองอาศยความรอบร ความรอบคอบ และความระมดระวงอยางยงในการนาวชาการตาง ๆ มาใชในการวางแผนและการดาเนนการทกขนตอน และขณะเดยวกนจะตองเสรมสรางพนฐานจตใจของคนในชาต โดยเฉพาะเจาหนาทของรฐ นกทฤษฎและนกธรกจในทกระดบใหมสานกในคณธรรม ความซอสตยสจรต และใหมความรอบรทเหมาะสม ดาเนนชวตดวยความอดทน ความเพยร มสต ปญญา และความรอบคอบ เพอใหสมดลและพรอมตอการรองรบการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและกวางขวางทงดานวตถรองรบการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและกวางขวางทงดานวตถ สงคม สงแวดลอม และวฒนธรรมจากโลกภายนอกไดเปนอยางด


20


ด�านความเพยร

แนวพระราชดาร ในเรองความเพยร ไดมพระราชดารส และพระบรมราโชวาท ตางวาระกนหลายครง ยกตวอยางไดดงน

“...การทจะประกอบกจใด ๆ ใหเจรญเปนผลดนน ยอมตองอาศยความอตสาหะพากเพยร และความซอสตยสจรตเปนรากฐานสาคญ ประกอบกบจะตองเปนผมจตใจเมตตากรณาไมเบยดเบยนผอน และพรอมทจะบาเพญประโยชนเกดแกสวนรวมตามโอกาสอกดวย ถาปฏบตไดดงน การงานของทานกจะสาเรจตามความปรารถนาทกประการ...”

พระบรมราโชวาท ในพธพระราชทานปรญญาบตรแกนสตจฬาลงกรณมหาวทยาลยวนท 12 กรกฎาคม พทธศกราช 2499

ความเพยร ตองมความซอสตยสจรต มความเมตตากรณา และกระทาเพอสวนรวม ไมใชเพยรพยายามไปสความชว เหนแกตว และทาลายสวนรวม

“...ความเพยรนหมายความวา ไมใชความเพยรในการทางานเทานนเอง หมายถงความเพยรทจะขมใจตวเองดวย ความกลาหาญทจะขมใจตวเองใหอดทน ไมใชอดทนแลวกเหมอนวาใครทากทาไป เราทนเอาไว เทากบคนอนเขาเอาเปรยบเรา ไมใชอดทนทจะยงไมเหนผล อดทนทจะทราบวาสงใดทเราทาตองใชเวลา ถาเราอดทน หรอถาพดตามธรรมดาวา “เหนยว” ไว อดทนในความด ทาใหด เหนยวไวในความดแลว ภายภาคหนาไดผลแน...”

กระแสพระบรมราโชวาท พระราชทานแกนกเรยน นกศกษา คร และอาจารย ในโอกาสเขาเฝาฯณ อาคารใหม สวนอมพร วนท 27 ตลาคม พทธศกราช 2516

ความเพยร หรอ วรยะ มใชหมายความเฉพาะความขยน อดทน แตวรยะยงหมายรวมถง ความกลา ดงพระราชดารสทวา

“...คาทชอบมากในพทธศาสนาคอ “วรยะ” วรยะนออกมาในรปภาษาพดธรรมดา กหมายถงความอตสาหะ เพราะเขาใชคาวาวรยอตสาหะ คนนนมความวรยะมาก หมายความวามความอตสาหะมาก มความขยน มความอดทนมาก แตวรยะกลายมาเปนคนทมวระ เปนคนทกลา อยางเชนคาวา วรบรษ วรชน คนทกลา กวรยะน ความอตสาหะหรอความกลาทเปนคาทสาคญ ตองกลาทจะเผชญตวเอง เมอกลาเผชญตวเอง กลาทจะลบลางความขเกยจ เกยจครานในตว หนมาพยายามอตสาหะกไดเปนวรยอตสาหะ วรยะในทางทกลาทจะคานตวเอง


22

ในความคดพเรนทร กเปนคนทมเหตผล เปนคนทละอคตตาง ๆ กหมายความวาเปนคนทคดด มฉลาดวรยะในทางทไมยอมแมแตความเจบปวด ความกลว จะมาคกคามกทาสงทถกตอง กเปนคนกลา ถงชอบคาวาวรยะ...”

พระราชดารส ในโอกาสทพระครวบลสารธรรม เจาอาวาสวดคลอง 18 และคณะ เขาเฝาฯณ พระตาหนกจตรลดารโหฐาน วนท 20 มถนายน พทธศกราช 2518

คนมความเพยร ตองไมทอถอยในการฝกตนเอง การเผยแพรความร และการชวยเหลอผอน ดงพระบรมราโชวาทดงน

“...ความเพยรนนคอไมทอถอยในการฝกตนเอง ไมทอถอยในการเผยแพรความร ไมทอถอยในการชวยเหลอผอน...”

พระบรมราโชวาท พระราชทานแกคณะครฝกตารวจตระเวนชายแดนณ ศาลาเรง พระราชวงไกลกงวล วนท 21 พฤษภาคม พทธศกราช 2518

“...ความเพยร ตองอดทน ตองไมใจรอน ตองไมพดมาก ตองไมทะเลาะกน...”พระราชดารส พระราชทานแกบคคลตาง ๆ ทเขาเฝาฯ ถวายชยมงคล

ณ ศาลาดสดาลย สวนจตรลดา พระราชวงดสต วนท 4 ธนวาคม พทธศกราช 2541

ความเพยร 2 ประการทควรกระทา1. ความเพยรทจะกาจดความเสอมใหหมดไป และปองกนมใหเกดขนใหม2. ความเพยรในการสรางสรรค ความดงามดงพระราชดารส พระราชทานในพธกาญจนาภเษก ทรงครองราชย ครบ 50 ป

พทธศกราช 2539 (www.news.mthai.com/hot3news/403289.html)“...ความเพยรทถกตองเปนธรรม และพงประสงคนนคอ ความเพยรทจะ

กาจดความเสอมใหหมดไป และระวงปองกนมใหเกดขนใหมอยางหนง กบความเพยรทจะสรางสรรคความดงามใหบงเกดขน และรกษามใหเสอมสนไปอยางหนง ความเพยรทงสองประการนเปนอปการะอยางสาคญตอการปฏบตตน ปฏบตงาน ถาทกคนในชาตจะไดตงตนตงใจอยในความเพยรดงกลาว ประโยชนและความสขกจะบงเกดขนพรอมตงแตสวนตวและสวนรวม...”


23

ความเพยร เปนหลกธรรมขอหนงในเรอง “อทธบาทส” คอ ฉนทะ (ใจรกงาน) วรยะ (ความเพยร) จตตะ (เอาใจฝกใฝ) และวมงสา (ใชปญญาไตรตรอง)

ดงนน บรษ สตรใด ตองการความสาเรจในทางทดงาม จงตองใชความเพยร และอทธบาทส


24


ด�านสต

สต คออะไร“..สต คอ ความรสกระลกไดวาอะไรเปนอะไรนนสาคญมาก ทจะชวยใหบคคล

หยดคดพจารณากอนทจะพด จะทา หรอแมจะคดอานในเรองใด ๆ อกขอหนงทจะชวยใหระลกได คดอานไดถกจดถกตอง กคอจตใจทตงมนและหนกแนนเปนกลาง เพราะไมมอคต สองสงนเปนคณสมบตทสาคญทสดของการศกษาด มหนาทสง ทจะตองเปนบคคลชนนาในวงงานตาง ๆ ทงในปจจบนและอนาคต...”

พระบรมราโชวาท พระราชทานแกสามคคสมาคม ในพระบรมราชปถมภเพอเชญไปอานในการประชมสามญประจาประหวางวนท 7-8 เมษายน พทธศกราช 2527

สต สาคญอยางไร“...ความรสกระลกไดวาอะไรเปนอะไร หรอเรยกสน ๆ วา “สต” นน เปน

สงสาคญทสดอยางหนงทจะทาใหบคคลหยดคดพจารณากอนทจะทา จะพด และแมแตจะคดสงใดหรอสงหนง วาสงนนดหรอชว มคณมประโยชนหรอเสยหาย ควรกระทาหรอควรงดเวนอยางไร เมอยงคดไดกจะชวยใหพจารณาทกสงทกอยางอยางละเอยดประณต และสามารถกลนกรองเอาสงทไมเปนสาระ ไมเปนประโยชนออกไดหมด คงเหลอแตเนอแททถกตองและเปนธรรม ซงเปนของควรคดควรพดควรทาแท ๆ...”

พระบรมราโชวาท พระราชทานแกสามคคสมาคม ในพระบรมราชปถมภเพอเชญไปอานในการประชมสามญประจาป

ระหวางวนท 16-20 กรกฎาคม พทธศกราช 2520

การคดด ตองมสตตงมนเปนกลาง“...บณฑตนน เมอจะทาจะพดหรอจะคด ยอมพยายามทาใหด พดใหด

คดใหดเสมอ ทาใหด หมายถงทาดวยความตงใจและจรงใจ ใหเปนการสรางสรรคแท ไมวาการเลกการใหญ กพยายามทาอยางดทสด เพอใหบรรลเปาหมายและประโยชนของการททานนโดยครบถวน ไมทาโดยเพทบาย หรอมเจตนาไมบรสทธแอบแฝง การพดใหด หมายถงการกลาววาจาชอบใหเกดประโยชน เชน กลาวในสงทจะกอใหเกดความร ความฉลาด ความเจรญ ความด ความสามคคปรองดอง


26

ไมกลาวในสงทไมรจรง ทกอใหเกดความสบสน หรอททาลายความดงาม ความเจรญมนคง การคดใหดนน หมายถงการคดดวยความดสตตงมนเปนกลาง ไมถกเหนยวนาดวยอคต หากอาศยความถกตองดวยหลกวชาเหตผลความเปนจรง และศลธรรมจรยธรรมเปนพนฐานเครองวนจฉยเพอใหความคดนนปราศจากพษภย เปนคณเปนประโยชนแทจรง...”


ความทอใจทาใหขาดสต“...คนเราถาทอใจแลวเปนคนอนตราย เพราะวาถาเปนคนทมความรแลว

ทอใจ ความทอใจนนทาใหการควบคมจตใจ สตของตวนอยลง เพราะวามนทอ ความทอใจนเปนสงกดขวางความดไปไดมาก เพราะวาไมระวงตว เวลาทอใจกเกดนอยใจ นอยใจกเกดประชด เปดโอกาสใหจตใจรบสงทไมดเขามาในจตใจได เพราะวามความฟงซาน คนไหนถาทอใจ สงเกตด ๆ พวกเพอน ๆ ททอใจ บางทคนนนพดฟงซาน พดอะไรไมไดเรอง แลวถาใครมาชกชวนใหทาอะไรกอาจจะเปนผรายไปกได ทาใหขาดการพจารณา คอขาดสตนนเอง...”

พระราชดารส พระราชทานแกบณฑตอาสาสมคร รนท 13และคณะกรรมการประจาสานกบณฑตอาสาสมคร

ณ พระตาหนกจตรลดารโหฐาน วนท 21 กรกฎาคม พทธศกราช 2524

คนเราตองมสต มปญญาในการตงรบความเปลยนแปลง“...สภาวะทบบรดความเปนอยของเราทเกดขนน เปนผลกระเทอนมาจาก

ความวปรตของวถความเปลยนแปรทางเศรษฐกจ การเมอง และทางอน ๆ ของโลก เราจงไมสามารถทจะหลกพนได หากแตจะตองเผชญปญหาอยางผมสต มปญญา มความเขมแขงและกลาหาญ เพอเราจกไดรวมกนอยอยางมนคงไพบลย...”

พระราชดารส พระราชทานแกประชาชนชาวไทย ในโอกาสขนปใหม พทธศกราช 2522วนท 31 ธนวาคม พทธศกราช 2521


27

ในทางพทธศาสนา สต คอความระลกได นกได ความไมเผลอ การควบคมใจไวกบกจ หรอกมจตไวกบสงทเกยวของจากการกระทาและคาทพดแลว แมนานได

อนสต ความระลกถง อารมณทควรระลกถงเนอง ๆ ม 10 อยาง คอ1. พทธานสต ระลกถงคณของพระพทธเจา2. ธมมานสต ระลกถงคณของพระธรรม3. สงฆานสต ระลกถงคณของพระสงฆ4. สลานสต ระลกถงศลทตนรกษา5. จาคานสต ระลกถงทานทตนบรจาคแลว6. เทวตานสต ระลกถงคณททาคนใหเปนเทวดา7. มรณสต ระลกถงความตายทจะตองมเปนธรรม8. กายคตาสต ระลกทวไปในกายใหเหนวาไมงาม9. อานาปานสต ตงสตกาหนดลมหายใจเขาออก10. อปสมานสต ระลกถงธรรมเปนทสงบระงบกเลสและความทกข คอ นพพาน

ทมา พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพทพระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต)พระธรรมปฎก (ประยทธ ปยตโต)

สต เปนสงสาคญในการเรยนร เพราะสต คอ “การควบคมใจใหกบกจ กมจตไวกบสงทเกยวของ” คอ คาสอน บทเรยน ถา “สตแตก” คอ ใจลอย ขาดสมาธ กเรยนไมรเรอง ไมเขาใจบทเรยน ทงระบบ หรอเขาใจในองคความร

ดงนน สต คอ ความระลกได การควบคมใจไวกบกจ สตทาใหคนเกดความคด แลวคดกอนพด กอนทา กจะกอใหเกดการคดด พดด และทาด


28


ด�านป�ญญา

ปญญา คอ การทาความร ความคดใหแจง“...คณธรรมททกคนควรจะตองมไว ประจาตวประจาใจใหมนเสมอ

ประการหนงกคอ การรจกคด พจารณาใหจนกระจางชด ไมวาจะพจารณาเรองราว ปญหา สถานการณ หรอแมบคคลใด ๆ กตาม กพยายามพจารณาดวยจตใจทมนคงเปนกลาง ไมหวน ไมสะเทอนดวยอคต เพอจตใจทมนคงเปนกลางนน จกไดประคบประคองความคดความเหนใหพงตรงเขาสสาระ คอแกนและความสาคญของเรอง ทงจบเหตจบผลของเรองนน ๆ ซงเกยวเนองถงกนและกนเปนกระบวนการไดทงหมด ทกขนตอน ทาใหความรความเหนในเรองทพจารณากระจางแจมแจง และสามารถจาแนกแจกแจงประเดนไดโดยถกตองแมนยา วาสงใดผดสงใดถก สงใดดสงใดชว สงใดควรทาไมควรทา อยางไร เพยงใด การทาความรความคดใหแจงนคอ ปญญา...”

พระบรมราโชวาท ในพธพระราชทานปรญญาบตรแกนสตจฬาลงกรณมหาวทยาลยณ จฬาลงกรณมหาวทยาลย วนท 14 กรกฎาคม พทธศกราช 2526

ปญญาเปนปจจยสรางสรรคความด ความเจรญ ดงพระบรมราโชวาทปญญา “...มอปการะแกการปฏบตตว ปฏบตงานเปนอนมาก เพราะเปนปจจย

สรางสรรคความดความเจรญทกอยางไดอยางวเศษสด...”พระบรมราโชวาท ในพธพระราชทานปรญญาบตรแกนสตจฬาลงกรณมหาวทยาลย

ณ จฬาลงกรณมหาวทยาลย วนท 14 กรกฎาคม พทธศกราช 2526

ปญญาชน ควรมปญญา หรอความฉลาดรอบรเทาทนสงทงปวง รเทาทนคน ทนเหตการณ ดงพระราชดารส

“...ปญญาชนน แทจรงควรจะเปนคนทมความรอบร และมความฉลาดอนเกดจากความรอบรหรอการไดศกษามากนน และโดยเหตทปญญาชนเปนผมความรดวยฉลาดดวย จงควรจะเปนผสามารถรเทาทนสงทงปวง กลาวโดยเฉพาะทสาคญควรจะรเทาทนคน และรเทาทนเหตการณ หมายความวา เมอไดพบปะพดจากบใคร กสามารถมองตามความคดและคาพดของเขาเขาไปดวยปญญาใหเหนทะลปรโปรงเขาไปจนถงความคดและเจตนาทแทของเขา ทานองเดยวกน เมอเผชญกบเหตการณอนใดเขา กพจารณาเหตการณนนดวยความร ความฉลาด


30

และดวยจตใจทมนคงและหนกแนนเปนกลาง จนมองเหนความจรงอนแนชด ไมตองแพรใครและตกหลมพรางใด ๆ ทงสน...”

พระราชดารส พระราชทานแกสามคคสมาคม ในพระบรมราชปถมภในการเปดการประชมใหญสามญประจาพทธศกราช 2521

ปญหาทกอยางทเกดขน ไมวาเลกหรอใหญ สามารถแกไขไดดวยการใชสตปญญา ไมใชการคดดวยลกคด หรอสมองกล ดงพระบรมราโชวาท

“...ปญหาทกอยางไมวาเลกหรอใหญ มทางแกไขได ถารจกคดใหด ปฏบตใหถก การคดไดดนน มใชการคดดวยลกคด หรอดวยสมองกล เพราะโลกเราในปจจบนจะววฒนาการไปมากเพยงใดกตาม กยงไมมเครองมออนวเศษชนดใด สามารถขบคดแกไขปญหาตาง ๆ ไดอยางสมบรณ การขบคดวนจฉยปญหา จงตองใชสตปญญา คอคดดวยสต รตวอยเสมอ เพอหยดยงและปองกนความประมาทผดพลาด และอคตตาง ๆ มใหเกดขน ชวยใหการใชปญญาพจารณาปญหาตาง ๆ เปนไปอยางเทยงตรง ทาใหเหนเหต เหนผลทเกยวเนองกนเปนกระบวนการไดกระจางชด ทกขนตอน...”

พระบรมราโชวาท ในพธพระราชทานปรญญาบตรมหาวทยาลยธรรมศาสตรวนท 1 สงหาคม พทธศกราช 2539

ดงนนการปฏบตภารกจอนใด ตองใชทงสต และปญญา หรอสตปญญา


31


ด�านวนย

วนย แยงออกเปน 2 ประเภท คอ วนยทบญญตไวเปนกฎหมาย หรอระเบยบขอบงคบตาง ๆ ใหถอปฏบต วนยในตนเองเปนวนยทกลนกรองจากสตปญญา ความเฉลยวฉลาด พจารณาไตรตรองอยางละเอยดรอบคอบ

“...วนย แทจรงมอยสองอยาง อยางหนงคอวนยตามททราบกนและถอกน อนไดแกขอปฏบตทบญญตไวเปนกฎหมาย หรอระเบยบขอบงคบตาง ๆ ใหถอปฏบต อกอยางหนงคอวนยในตนเอง ทแตละคนจะตองบญญตขนสาหรบควบคมบงคบใหมความจรงใจ และใหประพฤตปฏบตตามความจรงใจนนอยางมนคง มลกษณะเปนสจจาธษฐาน หรอการตงสตยสญญาใหแกตว วนยอยางนจดเปนตววนยแท เพราะใหผลจรงและแนนอนยงกวาวนยทเปนบทบญญต ทงเปนปจจยสาคญทจะเกอกลใหการถอการใชวนยทเปนบทบญญตนนไดผลเทยงตรง ถกตอง สมบรณ เตมเปยมตามเจตนารมณ สาคญทวนยในตนเองนจะตองบงเกดขนจากการทไดยงคดแลว ไดใชสตปญญา ความเฉลยวฉลาด พจารณาไตรตรองอยางละเอยดรอบคอบแลว จนเหนประจกษในเหตในผลทแนแท และเมอเปนวนยทกลนกรองขนจากสตปญญาความฉลาดรอบคอบ กยอมจะทาใหรจกผดชอบชวด ทรงความศกดสทธ คมครอง ปองกนผปฏบตใหพนจากภยอนตรายและเหตแหงความเสอมเสยทงปวงได ทงทางกายทางใจ พาใหเจรญรงเรองพรอมดวยศกดศร เกยรต อานาจทกประการ...”

พระบรมราโชวาท ในพธพระราชทานกระบ และปรญญาบตร แกผสาเรจการศกษาจากโรงเรยนนายรอยพระจลจอมเกลา โรงเรยนนายเรอ และโรงเรยนนายเรออากาศ

วนท 25 มนาคม พทธศกราช 2524

ระเบยบวนยทเกดจากตวบคคล ไดแก ระเบยบวนยในรางกาย และระเบยบวนยในใจ หรอวนยในความคด ระเบยบวนยทงสองประการ คอ ในรางกาย และในจตใจ อธบายดงพระราชดารส ดงน

“...ถาคนใดมระเบยบมวนยในรางกาย คอหมายถงการปฏบตของตวในกรยามารยาท ทาใหไมมอปสรรคตอการขวนขวายหา จะหาความรกได หาอะไรกมความสาเรจ คอหาสงทตวกาลงมงทจะปฏบต การปฏบตดวยความมระเบยบ มวนย การปฏบตนนสาเรจ อนนเปนระเบยบวนยชนดหนง ระเบยบวนยอกชนดทกลาวเมอตะกกคอ ระเบยบในใจ ในใจนนกคอการกระทาอะไร เราตองคด เมอมระเบยบในความคด คอมเหตผล สงใดทคดกคดออก สมมตวาเราคดเรองหนง แลวกไปคดถงอกเรองหนงทไมเกยวของ แลวไปคดถงเรองทสาม เรองทส เรองทงสามสเรองน


34

กไมมความสาเรจแนนอน เพราะวามนฟงซาน ฉะนนตองมระเบยบในความคด ทเรยกวา ระเบยบในใจ หรอวนยในความคด...”

พระราชดารส พระราชทานแกนกศกษามหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ วทยาเขตภาคใต จงหวดสงขลา

ณ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ จงหวดสงขลา วนท 10 กนยายน พทธศกราช 2524

วนยตองเกดจากการฝกฝน ครงแรก ๆ อาจจะเกดความยากลาบาก แตเมอฝกฝนและปฏบตโดยเคยชน กเปนไปโดยอตโนมต ทาใหเปนคนมระเบยบ และเปนระเบยบ ดงพระบรมราโชวาทดงน

“...วนยนน เมอนามาฝกหดปฏบตจะเปนดงขอบงคบทควบคมบคคลใหประพฤตปฏบตเปนระเบยบ จงอาจทาใหเกดความอดอดลาบากใจ เพราะตองฝนกระทา แตเมอปฏบตไปใหชน จนรสกวาเปนไปโดยอตโนมตแลว กจะสาเรจผล ทาใหเปนคนมระเบยบและเปนระเบยบ คอ คดกเปนระเบยบ ทากเปนระเบยบ ตามลาดบขนตอน ตามกาลเทศะ ตามความพอเหมาะ พอควร หายสบสน หายลงเล และหายขดแยง ทงในความคดทงในการทางาน สามารถนาวชาความรและความชานาญทก ๆ ประการไปใชไดอยางถกตองคลองแคลว สาเรจผลเตมเมดเตมหนวย ชวยใหเกดประโยชนสมบรณบรบรณตามจดหมาย ทงจะเกอกลรกษาผมวนยใหเจรญสวสดทกเมอ...”

พระบรมราโชวาท ในพธพระราชทานปรญญาบตรแกบณฑตมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชประจาปการศกษา 2525 ณ อาคารใหม สวนอมพร วนท 31 มนาคม พทธศกราช 2527

วนย สามคค หนาท 3 อยางนเปนคณสมบตประจาตวของทกคน แตตองใชคณสมบตทงสามอยางในทางทดเปนประโยชนตอสวนรวม จงเกดประโยชนสงสด ดงพระราชดารส

“...การมวนย มความสามคค และรจกหนาท ถอกนวาเปนคณสมบตสาคญประจาตวของคนทกคน แตในการสรางเสรมคณสมบตสามขอน จะตองไมลมวา วนย สามคค และหนาทนน เปนไดทงในทางบวกและทางลบ ซงยอมใหคณหรอใหโทษไดมากเทา ๆ กนทงสองทาง เพราะฉะนน เมอจะอบรมจาเปนตองพจารณาใหถองแทแนชดกอนวาเปนวนย สามคคและหนาททด คอปราศจากโทษ เปนประโยชน เปนธรรม ไมเคลอบแฝงไวดวยสงชวราย เชน วนย กตองไมใชวนยเพอ


35

ตนเพอหมคณะของตนเทานน ตองเปนวนยเพอคนทกคน เพอคนสวนใหญ เปนวนยทถกตอง ทเปนการสรางสรรค ทานองเดยวกน การสามคคกนทาการหรอทาหนาทอยางใดอยางหนงกจะตองเปนไปเพอประโยชนเกอกล มใชเพอการเพมพนประโยชนเฉพาะพวกตน แลวเบยดเบยนผอนใหเดอดรอนเสยหาย จงเปนไดวาการสรางวนย สามคค และความรจกหนาทใหแกเยาวชน ตองกระทาดวยความเพงพนจอยางละเอยดถถวนเปนพเศษ มฉะนนจะไมบงเกดผลทพงประสงค หรอซาราย อาจกลบกลายเปนการทาลายอนาคตและความเจรญมนคงของชาตไปกได...”

พระราชดารส พระราชทานแกผบงคบบญชาลกเสอในโอกาสเขาเฝาทลละอองธลพระบาท และรบพระราชทานเหรยญลกเสอสดด

ณ ศาลาดสดาลย พระราชวงดสต วนท 12 กรกฎาคม พทธศกราช 2526

ในดานการศกษา และนกศกษา พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดมพระราชดารสเกยวกบระเบยบในการทางาน ตองมวนย การเรยนทกวชาตองมวนย ถาไมมวนย การเรยน การงานลมเหลว ขาดความรบาง ดกวาขาดวนย ถามทงความร และวนยกดยง

“...ระเบยบในการทางานน จาเปนตองมคอ วนยนนเอง ถาไมมวนยทาอะไรกจะเปะปะไปหมด แมในหองเรยนจะไมไดสอนวาวชานน ๆ ตองมวนย แตทกวชาตองมวนย แมจะไปสงสรรคกน ไปเลนกฬากน ไปพฒนาชนบทกตาม ตองมวนยทงนน ถาไมมวนยงานนนมหวงลมเหลว หรอยงกวานนงานนนอาจจะมหวงทาลายสวนรวมกได ถาไมมวนย ขาดความรหนอยอาจจะยงด ดกวาขาดวนย และถามทงความร และวนยกยงด...”

พระราชดารส พระบาทสมเดจพระเจาอยหว พระราชทานแกนกศกษามหาวทยาลยขอนแกนณ สโมสรอาจารย มหาวทยาลยขอนแกน วนท 20 ธนวาคม พทธศกราช 2522

(www.ded-d.com/board/view/1246993/)

ดงนน “...คนทมระเบยบมวนยนนเปนผทเขมแขง เปนผทหวงดตอตวเอง เปนผทจะมความสาเรจในอนาคต...”

พระราชดารส พระราชทานแกนกศกษามหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ วทยาเขตภาคใต จงหวดสงขลา

วนท 10 กนยายน พทธศกราช 2524


36


ด�านการเสยสละ

การเสยสละ เปนองคประกอบทสาคญอยางหนงในการอยรวมกนในสงคม หรอเปนพฤตกรรมทสาคญอยางหนงของชวตวฒนธรรม การเสยสละ อาจเกดจากกาลงกาย กาลงใจ กาลงทรพย หรอแมแตชวต เพอใหบคคลทเรารก บคคลดอยโอกาส สงคม หรอประเทศชาตอยรอดปลอดภยได ประเทศไทยดารงความมนคง ยงยน เปนเอกราชมาไดทกวนน เพราะมบรรพบรษ “สละความสขสวนตวเพอสวนรวม” และความเสยสละทยงใหญทสด คอ “สละชพเพอชาต”

การทางานทด มความเสยสละ ยอมไดรบประโยชนทงผ เสยสละและผลงานสวนรวม ทาใหเกดความสามคคปรองดอง รวมกนสรางสรรคความเจรญมนคงของบานเมอง ดงพระบรมราโชวาทเกยวกบผลแหงความดทเกดขนจากการทางานดวยความเสยสละ พระราชทานในพธพระราชทานปรญญาบตรแกนสตจฬาลงกรณมหาวทยาลย เมอวนท 11 กรกฎาคม 2524 ความตอนหนงวา (www.chaoprayanews.com/2014/10/14)

“...การเสยสละทางาน ทาดเพอการสรางสรรค ดวยความรบผดชอบเตมทนน ชวยใหผปฏบตไดรบผลดอยางหนง คอ มผศรทธาเชอถอ และนยมยกยองอยางกวางขวาง บคคลเหลานน เมอศรทธาเชอถอในตวผปฏบตดแลว ยอมจะรบเอาความคดจตใจของผปฏบตดทนยมยดมนในความดเขาไวดวย แลวนอมนามาปฏบตชอบปฏบตดดวยตนเอง ดงน กจะมผทศรทธาในความดเพมขนเปนลาดบ เมอคนสวนใหญมศรทธาความเชอมนในคณความดรวมกนและเสมอกนแลว กจะเกดเปนความสามคคปรองดองเปนปกแผนขน ความสามคคเปนปกแผนนคอกาลงอนแขงกลาทสดในแผนดน ซงเมอเกดขนและจะบนดาลใหคนในชาตมสมานฉนท มงมนทจะรวมกาลงกนสรางสรรคความเจรญมนคงของบานเมองใหสมบรณ บรบรณขนทกสถาน...”

กระแสพระราชดารสเกยวกบความเสยสละตอนนง พระราชทานวา

“...ขาพเจาจงขอชกชวนพนองชาวไทยทงหลายใหระลกถงพระคณของบรรพบรษ ซงไดกอบกรกษาบานเกดเมองนอนของเรามานนใหจงหนก แลวถอเอาความสามคค ความยนยอมเสยสละสวนตวเพอประโยชนยงใหญของประเทศชาต เปนคณธรรมประจาอยเนองนตย จงขอใหชาวไทยทงหลาย จงบาเพญกรณยกจของตนแตละคนดวยความซอสตยสจรต ขยนหมนเพยร อดทนและกลาหาญ แลว


38

อทศความเสยสละสวนตว ความเหนดเหนอยลาบากยากเคนเปนพลบชาบรรพบรษ ผซงไดกอสรางชาตเปนมรดกตกทอดมาถงพวกเราชาวไทยจนบดน...”

พระบรมราโชวาท พระราชทานแกกลมชาวไรหมบานตวอยาง โครงการไทย-อสราเอล จงหวดเพชรบรวนท 25 พฤษภาคม พทธศกราช 2513

(www.acsrband86.wordperss.com/2009/04/10)

“...การทประเทศเราไดรกษาอธปไตย และดารงฐานะมาดวยดตลอดมานน กดวยความรวมมอของทกฝายตางชวยกนปฏบตงานเพอประโยชนของประเทศชาต ดวยความสามคค และความพรอมทจะเสยสละเพอประโยชนสวนรวม...”

พระราชดารส พระราชทานในพธประดบยศนายตารวจชนนายพลณ พระตาหนกจตรลดารโหฐาน วนท 15 มกราคม พทธศกราช 2519

“...เมองไทยน อยไดดวยความสามคค ดวยความเขมแขง ดวยความเสยสละ อาศยความเหนอกเหนใจซงกนและกน และถารกษาความเหนอกเหนใจนแลว ประเทศของเรากจะเปนทอาศยทอดมสมบรณ และนาสบายตอไปชวกาลนาน...”

พระราชดารส พระราชทานแกคณะประชาชน จงหวดราชบรณ พระตาหนกจตรลดารโหฐาน วนท 16 พฤศจกายน พทธศกราช 2531

“...การทประเทศของเราไดรกษาอธปไตยและดารงฐานะมาดวยดไดตลอดมานน กดวยอาศยความรวมมอของทก ๆ ฝาย ตางชวยกนปฏบตงานเพอประโยชนของประเทศชาต ดวยความสามคคและความพรอมเพรยงทจะเสยสละ เพอประโยชนของสวนรวมมาแลวแตหนหลง ฉะนนขาพเจามความชนชมยงนกทไดฟงคาปฏญาณของทหารวา พรอมทจะปฏบตหนาทเพอชาต แมแตชวตกสละได...”

พระบรมราโชวาท พระราชทานแกทหารรกษาพระองคในพธตรวจพลสวนสนามเนองในโอกาสเฉลมพระชนมพรรษา เมอวนท 3 ธนวาคม พทธศกราช 2504


39

การเสยสละทยงใหญอยางหนง คอ “สละชพเพอชาต” ถาบคคลของชาตใดไมสละชวตเพอปกปองประเทศชาตแลว ประเทศชาตกสญเสยเอกราช ถกชาตอนปกครองอยางกดข ขดรด ประชาชนหาความสขมได การรกราน การสงครามระหวางประเทศ เปนของคกนในประวตศาสตรของมนษยชาต ตงแตเรมววฒนาการของสงคมมนษยจนถงปจจบน ดงนนตองอาศยผเสยสละปกปอง เพอใหประเทศชาตอยได ดงพระบรมราโชวาท หรอพระราชดารสดงไดกลาวมาแลว


40


ด�านความสามคค

“...ประวตศาสตรไดแสดงใหปรากฏตลอดวา ชาตใดเสอมสญยอยยบอบปางไป กเพราะประชาชาตขาดสามคคธรรม แตกแยกเปนหมคณะ เปนพรรคเปนพวก คอยเอารดเอาเปรยบ ประหตประหารซงกนและกน บางพรรคบางพวกถงกบเปนไสศกใหศตรมาจโจมทาลายชาตของตนดงน ขาพเจาจงขอชกชวนพนองชาวไทยทงหลายใหระลกถงพระคณของบรรพบรษ ซงไดกอบกรกษาบานเกดเมองนอนของเรามานนใหจงหนก แลวถอเอาความสามคค ความยนยอมเสยสละสวนตวเพอประโยชนยงใหญของประเทศชาต เปนคณธรรมประจาใจอยเนองนตย จงขอใหชาวไทยทงหลายจงบาเพญกรณยกจของตนแตละคนดวยความซอสตยสจรต ขยนหมนเพยร อดทนและกลาหาญ แลวอทศความเสยสละสวนตว ความเหนดเหนอย ลาบากยากเคนเปนพลบชาบรรพบรษ ผซงไดกอสรางชาตเปนมรดกตกทอดมาถงพวกเราชาวไทยจนบดน...”

กระแสพระราชดารส พระราชทานแกประชาชนชาวไทยในโอกาสขนปใหม 2494วนท 31 ธนวาคม พทธศกราช 2493

จากกระแสพระราชดารสดงกลาวแลว แสดงใหเหนวา ความสามคคมความสาคญตอประวตศาสตรของมนษยชาตเพยงใด ถาชาตใดแตกความสามคค ชาตนนกยอยยบ ถกศตรรกรานไดงาย ดงนนความสามคคจงเปนสงสาคญอยางหนงในการดารงเอกราชและพฒนาประเทศชาตใหเจรญทดเทยมชาตอน

“...เราประเทศไทยถาสามคคกนด ชวยเหลอซงกนและกนในทางทมเหตผล เราเองจะเปนทตงของความมนคงผาสกของราษฎรทเปนประชากรแหงประเทศน เปนตวอยางแกมวลมนษย มวลมนษยกมนษยชาตนเอง...”

พระราชดารส พระราชทานแกคณะกรรมการอานวยการสนนบาต มลนธแหงประเทศไทยณ พระตาหนกจตรลดารโหฐาน วนท 19 ธนวาคม พทธศกราช 2518

มนษยเปนสตวสงคม ตองอยรวมกนเปนหมคณะ ดงนน ความสามคคเหนอกเหนใจกน จงมความสาคญในการอยรวมกน

“...คนเราอยคนเดยวไมได จะตองอยเปนหมเปนคณะ และถาหมคณะนนมความสามคคคอเหนอกเหนใจซงกนและกน ชวยเหลอในทกเมอ ชวยกนคดวา


42

สงใดสมควร สงใดไมสมควร สงใดทจะนามาซงหายนะหรอเสยหายกเวน และชวยกนปฏบตทงหนาททางกาย ทงหนาททางใจ...”

พระราชดารส พระราชทานในพธพระราชทานธงประจารนลกเสอชาวบาน จงหวดสระบรณ วดหนองเขอนชาง อาเภอเมองสระบร จงหวดสระบร

วนท 16 เมษายน พทธศกราช 2519

ความสามคค คออะไร จากกระแสพระราชดารส และพระบรมราโชวาท สรปไดวา ลกษณะของความสามคค ประกอบดวย

ประการท 1 การททกคนเหนใจกน พรอมเพรยงกน ดงพระราชดารส ดงน“...สามคคนนเปนการททกคนเหนใจกน ซงกนและกน และพรอมเพรยงกน

หมายความวา ไมไดทาคนละทสองท แตทาพรอมกน ความสามคคและความพรอมเพรยงนมผลตอเนองอกอยางหนงอกตอไปวา ทาใหทกคนมความเขมแขง แขงแรง ซงจะนามาสความสขของแตละคน เพราะวาคนเรามทงสขและทกข เมอมความทกข มคนอนมาชวยกทาใหความทกขนอยลง ฉะนนความสามคคและความพรอมเพรยงนนจงเปนสงทสาคญ...”

พระราชดารส ในพธพระราชทานธงประจารนลกเสอชาวบานจงหวดนครศรธรรมราชณ สนามกฬาชาตตระการโกศล วนท 12 กนยายน พทธศกราช 2521

ประการท 2 ความสามคค คอการใชสตปญญา ปรองดองกน“...ความสามคคนน หมายถงความเหนใจซงกนและกน ทงในทางสวนบคคล

ทงในดานวชาการ ตองเหนใจวาแตละคนมหนาท มความรในวชาการของแตละคน ถาดาเนนวชาการนน ๆ ไปตามลาพง หรอตามแนวเดยวเทานนเอง กจะไมสามารถทจะดาเนนไดโดยด...”

พระบรมราโชวาท พระราชทานแกคณะกรรมการจดงานสรสหราลกณ พระตาหนกจตรลดารโหฐาน วนท 21 มนาคม พทธศกราช 2522

“...ความสามคคนนอาจหมายถงเหนชอบเหนพองกน โดยไมแยงกน ความจรงงานทกอยางหรอการอยเปนสงคมยอมตองมความแยงกน ความคดตางกน ซงไมเสยหาย แตอยทจตใจของเรา ถาเราใชหลกวชาและความปรองดองดวยการ


43

ใชปญญา การแยงตาง ๆ ยอมเปนประโยชน ถามรากฐานของความคดอยางเดยวกน รากฐานของความคดนนคอแตละคนจะตองทาใหบานเมองมความสข มความเปนปกแผน ถาถอรากฐานวาเราทกคนเปนคนไทยทงนน จะตองรกษาความเปนไทยอย โดยทถอวาชาตไทยเปนทพกอาศยของเรา เปนทยนของเรา เปนทนงของเรา เปนทนอนของเรา ยงตองมรากฐานของความสามคคได แมหลกวชาหรอความคดในทางการเมอง ความคดในทางสวนตวจะแตกตางกน ผลประโยชนอนสวนรวมคอททเรายนอยนน ททเราอยยงมนคงอยนน เปนรากฐานอนเดยวกน...”

พระราชดารส พระราชทานแกผเขาเฝาฯ รบพระราชทานเครองราชอสรยาภรณชนสายสะพายณ ศาลาดสดาลย วนท 29 ตลาคม พทธศกราช 2517

“...สามคคหรอการปรองดองกน ไมไดหมายความวา คนหนงพดอยางหนง คนอนตองพดเหมอนกนหมด ลงทายชวตกไมมความหมาย ตองมความแตกตางกน แตตองทางานใหสอดคลองกน แมจะขดกนบางกตองสอดคลองกน ถาไมสอดคลองกน พง...”

พระราชดารส พระราชทานแกบคคลตาง ๆ ทเขาเฝาฯ ถวายชยมงคลในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา


ประการท 3 สามคค หรอรจกสามคค คอการอะลมอลวยกน“...รรกสามคค หมายความวา รจกการอะลมอลวยกน แมจะไมใชถกตอง

เตมท คอหมายความวาไมถกหลกวชาเตมท กจะตองใช เพราะวาถาไมใชกไมมอะไรใช อาจมสงทมอยแลวทจะใชไปไดชวคราว คณภาพอาจไมคอยดนก ทกสงทกอยางไมมอะไรทดรอยเปอรเซนต แตวาตองใชอะไรทพอใชไดไป ไมอยางนนไมมวนทจะมชวตรอดได...”

พระราชดารส พระราชทานแกบคคลตาง ๆ ทเขาเฝาฯ ถวายชยมงคลในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา



44

ความสามคคกบการอยรอดของประเทศชาต พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมพระราชดารสหรอพระบรมราโชวาทอยางตอเนองในวโรกาสตาง ๆ กน เกยวกบความสามคค เพอการอยรอดของประเทศ เพอเนนใหประชาชนชาวไทยตระหนกในเรองน (www.acsrband86.wordpress.com/2009/04/10)

“ประเทศไทยถาประชาชนพลเมองมความสามคคกลมเกลยวกนด มระเบยบวนย ประเทศนนกเจรญและอยในฐานะด จงเหนไดวาความสามคคกลมเกลยวกนระหวางคนในชาต และความเขาใจรกษาระเบยบวนย เปนปจจยสาคญอนหนงทจะชวยประเทศชาตสความวฒนาถาวร...”

พระราชดารส เนองในโอกาสเสดจฯ ออกใหประชาชนเฝาณ พระทนงอนนตสมาคม วนท 19 มกราคม พทธศกราช 2504

“...สามคค คอการเหนแกบานเมองและชวยกนทกวถทาง เพอทจะสรางบานเมองใหเขมแขงดวยการเหนอกเหนใจซงกนและกน ทางานดวยความซอสตยสจรตอยางตรงไปตรงมา นกถงประโยชนสวนรวม เพราะประโยชนสวนรวมนน คอความมนคงของบานเมอง...”

พระราชดารส พระราชทานในพธประดบยศนายตารวจชนนายพลณ พระตาหนกจตรลดารโหฐาน วนท 15 มกราคม พทธศกราช 2519

“...เมองไทยนอยไดดวยความสามคค ดวยความเขมแขง ดวยความเสยสละ อาศยความเหนอกเหนใจซงกนและกน และถารกษาความเหนอกเหนใจนแลว ประเทศชาตของเรากจะเปนทอาศยทอดมสมบรณและนาสบายตอไปชวกาลนาน...”

พระราชดารส พระราชทานในพธพระราชทานธงประจารนลกเสอชาวบาน จงหวดขอนแกนณ มหาวทยาลยขอนแกน วนท 19 กมภาพนธ พทธศกราช 2519


45

“...ตราบใดทชาวไทยมความสามคคเปนนาหนงใจเดยวกน รวมแรงรวมใจกนเพอประเทศชาตแลว ชาตกไดรอดพนจากภยพบตส ความสขความเจรญ แตคราวใดทขาดความสามคคกลมเกลยวกน กตองประสบเคราะหกรรมกนทงชาต จงเปนหนาทของเราทงหลายทจะตองรวมใจกนปฏบตหนาทใหดทสด...”

พระบรมราโชวาท ในพธสวนสนามทหารรกษาพระองคณ ลานพระราชวงดสต วนท 3 ธนวาคม พทธศกราช 2505


46


ด�านการทางานอย�างมความสข

การทางานอยางมความสข ตองอาศยสขภาพกาย สขภาพจตทด มจตใจรกงาน หรอการทางานอยางมความสข และประสบผลสาเรจตองยดหลก “อทธบาทส” คอ ฉนทะ (ใจรกงาน) วรยะ (ความเพยร) จตตะ (เอาใจฝกใฝ) วมงสา (ใชปญญาไตรตรอง)

“อทธบาท” คอองคประกอบสาหรบททาใหพระราชกรณยกจทงหลายสาเรจลลวงไปดวยด ดงคาถามท พล.ต.อ. วสษฐ เดชกญชร กราบบงคมทลถามพระเจาอยหววา

“ทรงทาอยางไร จงทรงงานไดโดยไมมพระอาการเหนดเหนอย หรอเบอหนายเชนนน มหนาซาพระราชกรณยกจทงหลายสาเรจลลวงไปดวยดอกดวย”

มกระแสพระราชดารสตอบวา“ฉนใชอทธบาท”อทธบาท คอปจจยสาคญสวนพระองค ทาใหเกดผลสาเรจในการทรงงานอยางม

ความสขความเครยด กบความตงเครยด หรอมความเสยดสกน เปนอปสรรคสาคญในการ

ทางาน ความเครยดทาใหคดวชาการหรอความรไมออก และรางกายทรดโทรม ความตงเครยดกอใหเกดการกระทบกระทง สงผลตอความสาเรจของงาน ดงนน ตองทางานปราศจากความเครยด และความตงเครยด ดงพระราชดารส

“...การทางานนถามความเครยดไมสามารถทจะปฏบตงานใหสาเรจได เพราะวาในตวเองในงานการตองมหลกวชา และตองมรางกายทแขงแรง ถาหากวามความเครยดทาวชานนไมออก รางกายกทรดโทรม ในสวนรวมถามความเครยดกมอยางหนงทเขาเรยกวาความตงเครยด หรอมความเสยดสกน มนกไมเหมาะสม ทาใหงานของกจการใดทตองรวมมอกนหลายฝายไมมความสาเรจ ฉะนนการทมรางกายแขงแรง จตใจราเรง ลดความตงเครยด กทาใหงานการทกอยาง จนกระทงถงงานของสวนรวม มใชเฉพาะในกองทพ หรอในสวนราชการสงกดแตทงประเทศมความสาเรจเรยบรอย...”

พระราชดารส ในโอกาสทสมหราชองครกษ นาเขาราชการสงกดสานกงานปลดกระทรวงกลาโหมกองบญชาการทหารสงสด กองทพบก กองทพเรอ กองทพอากาศ และกรมตารวจ

เฝาฯ นอมเกลาฯ ถวายเรอใบ ณ พระตาหนกจตรลดารโหฐานวนท 26 สงหาคม พทธศกราช 2530


48

ดงนน การทางานสงใด ควรทาดวยความราเรงใจ“...จะทางานทาการอะไรกตาม ถาทาดวยรางกายมนกเมอยกาย แตถาทา

ดวยใจจะวาเมอยใจ มนหนกใจ มนเหนอยใจ มนเปนไปได ฉะนน การทางานทาการ ถาทาดวยความราเรงใจทจะทางานทาการ ความเมอยนนจะหมดไป ความเหนอยจะไมม หรอมแลวเรากไมรบ เพราะวาความเมอยของกายความเหนอยของใจนนมนมเสมอ แตถาเราไมรบมนจะไปไหน มนกไมม มนเกดเมอยขนมาแลวกหายไป ฉะนน การทจะทางานใหไดดกตองมความราเรง ความตงใจทจะทา เมอมความตงใจแลว ตองมความอดทนเหนยวแนน...”

พระราชดารส พระราชทานแกคณะบคคลทเขาเฝาฯถวายพระพรชยมงคลเนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา

ณ ศาลาดสดาลย วนท 4 ธนวาคม พทธศกราช 2523

การทางานใหประสบผลสาเรจตามเปาหมาย ตองอาศยองคประกอบหลายประการ ดงน

“...การทางานใหสาเรจผลแนนอนและสมบรณตามเปาหมายนน จะตองใชความรความสามารถ พรอมทงคณสมบตทสาคญ ๆ ในตวบคคลหลายประการ ทงความตงใจทมนคง ความคดสรางสรรค ความอตสาหพยายาม ความรบผดชอบ ตลอดจนความสจรต เปนธรรมนามาปฏบตโดยสมาเสมอ...”

พระบรมราโชวาท ในพธพระราชทานปรญญาบตรของมหาวทยาลยเกษตรศาสตรวนท 19 กรกฎาคม พทธศกราช 2528

(www.sl.ac.th/html_edu/cgi-bin/s/smain)

“...การทางานใด ๆ ไมวาใหญหรอเลก ควรอยางยงทจะตงเปาหมาย ขอบเขต และหลกการไวใหแนนอน เพราะจะชวยใหสามารถปฏบตมงเขาสผลสาเรจไดโดยตรง และถกตองพอเหมาะพอด เปนการปองกนและขจดความลาชา ความสนเปลอง ความเสยเปลา ทกอยางไดอยางสนเชง...”



49

“...หลกการสาคญประการหนงทจะสงเสรมใหปฏบตงานสาเรจและเจรญกาวหนาไดแทจรง คอ การไมทาตว ทาความคดใหคบแคบ หากใหมเมตตา และไมตร ประสานสมพนธกบผอน โดยเฉพาะผรวมงานอยางจรงใจ...”



50

บรรณานกรมชสทธ ชชาต. หลกการทรงงานตามรอยพระยคลบาท. เชยงใหม : มหาวทยาลยเชยงใหม, วนดา

การพมพ, 2524.

ธลพระบาท. ธรรมะแหงพระราชา. กรงเทพฯ : แสงดาว, 2554.

พาณชย, กระทรวง. เอกอจฉรยราชาปญญาแหงแผนดน. กระทรวงพาณชย, 2550.

ปราโมทย ไมกลด. การทรงงานของพอในความทรงจา. สมาคมสงเคราะหสตวในพระบรมราชปถมภ, โรงพมพตะวนออก จากด, 2555.

ภมพลอดลยเดช, พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหา. คาพอสอน : ประมวลพระบรมราโชวาท และพระราชดารสเกยวกบความสขในการดาเนนชวต. สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพและมลนธสดศร-สฤษดวงศ. กรงเทพฯ : โรงพมพกรงเทพฯ, 2544.

. คาพอสอน ประมวลพระบรมราโชวาท และพระราชดารสเกยวกบเดกและเยาวชน. มลนธโตโยตา และมลนธพระดาบส. กรงเทพฯ : โรงพมพกรงเทพฯ, 2552.

. คาพอสอน ประมวลพระบรมราโชวาท และพระราชดารสเกยวกบเศรษฐกจพอเพยง. มลนธพระดาบส. กรงเทพฯ : โรงพมพกรงเทพฯ, 2554.

มลนธสถาบนวจยและพฒนาประเทศตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง. ตามรอยพระราชดารสปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง. กรงเทพฯ : ศนยการพมพเพชรรง, 2555.

ศลปากร, กรม. พระบดาแหงการอนรกษมรดกไทย. กรงเทพฯ : กรมศลปากร, 2550.

. ภมแผนดนมรดกไทยพระบาทสมเดจพระเจาอยหวกบการเสดจพระราชดาเนนแหลงมรดกไทย. กรมศลปากร, 2554.

สเมธ ตนตเวชกล. หลกธรรมทาตามรอยพระยคลบาท. พมพครงท 15. กรงเทพฯ : โรงพมพดานสทธาการพมพ, 2545.


51

Documents

Inside ตามรอย 2 - philosophy.cmru.ac.th · พระราชทาน นาม “สถาบันราชภัฏ” เมื่อวันที่ 14 กุมภาพันธ