Integrale netwerken in de Wmo - · PDF filegemeenten die zelf bezig zijn met kantelen of daarmee ... rond ‘Welzijn Nieuwe ... helpen bij het krijgen en behouden van ondersteuning

Integrale netwerken in de WmoKantelen doe je samen

2010-035

Integrale netwerken in de Wmo Kantelen doe je samen

Vereniging Van nederlandse gemeenten

ColofonDeze publicatie is uitgegeven door de VNG in het kader van project

De Kanteling, maart 2010.

Vereniging van Nederlandse Gemeenten

Postbus 30435

2500 GK Den Haag

www.vng.nl/dekanteling

Foto´s

Rob de Boer

Opmaak

Chris Koning (VNG)

Druk

Drukkerij Excelsior, Den Haag

Copyright 2010, VNG


1 Inleiding en context 5

2 Omschrijving en doel van integrale netwerken 7

3 Het instrument integrale netwerken 9

4 Partners in integrale netwerken 11

5 Doelgroepen en werkgebied integrale netwerken 17

6 Toegang en toeleiding 19

7 Werkwijze, procedures en protocollen 23

Beslissingsbevoegdheid 24

Privacy 24

Samenwerking 25

8 Implementatie 29

Inhoudsopgave


9 Drie pilots in het kort 31

Integrale Netwerken in Almere 31

Sociale wijkteams in Kerkrade 32

Vlechtwerk in Rotterdam – IJsselmonde 34

Verschillende accenten 35

10 Zelf aan de slag met integrale netwerken? 39

Forum De Kanteling 39

Contact met pilotgemeenten 40

5Vereniging Van nederlandse gemeenten

In het najaar van 2008 is de VNG gestart met het Wmo-project

De Kanteling. Het project ondersteunt gemeenten bij het invullen van

de compensatieplicht in de Wmo. De wet schrijft immers niet voor hoe

gemeenten de compensatieplicht vorm moeten geven. Het gaat om het

resultaat dat bereikt moet worden: zelfredzaamheid en participatie van

burgers met een beperking. Die nieuwe manier van werken noemen we

‘kantelen’.

In 2009 zijn 12 pilotgemeenten geselecteerd die ervaring opdoen met

een nieuwe aanpak. De ervaringen van deze gemeenten gebruiken we

bij het realiseren van één van de doelen van project De Kanteling: het

produceren en verspreiden van instrumenten, voorbeelden en model-

len op basis van de praktijkontwikkeling in deze pilotgemeenten. Alle

gemeenten die zelf bezig zijn met kantelen of daarmee willen starten

kunnen er hun voordeel doen.

De Kanteling is opgebouwd rond vijf functies waar een burger mee

te maken krijgt als hij een beperking ervaart in zijn deelname aan de

1 Inleiding en context

6 Vereniging Van nederlandse gemeenten

samenleving. De burger, of iemand die namens hem of haar spreekt,

zal zich vroeg of laat ergens melden (het eerste contact). In het gesprek

tussen burger en (een vertegenwoordiger van) de gemeente wordt

vervolgens de situatie in kaart gebracht en worden afspraken gemaakt

over passende oplossingen. Niet alleen de beperking van de burger staat

hierbij centraal, maar ook de context waarin hij die beperking ervaart.

Uiteindelijk wordt de burger ondersteund met één of meer oplossingen

die passen bij zijn individuele situatie (het arrangement). Soms is daarbij

sprake van een formeel traject als het gaat om de toewijzing van indivi-

duele voorzieningen. Hieronder wordt dit in schema weergegeven.

De leden van een integraal netwerk hebben een rol in dit hele traject,

maar vooral bij ‘het gesprek’.

Eerste contact Vraag verhelderen Oplossingen afspreken

Toewijzen voorziening

Arrangement

Het gesprek


Een integraal netwerk is een onderling verbonden geheel van organi-

saties en instanties waarvan de gemeente ook deel uitmaakt. Integrale

netwerken zijn ontstaan vanuit de behoefte van gemeente en haar

partners om in complexe situaties in beeld te krijgen wat de ondersteu-

ningsbehoefte van de burger in kwestie is en welke oplossingen daar

het beste bij passen.

De manier waarop een integraal netwerk in de praktijk vorm krijgt,

verschilt per gemeente. De onderlinge samenwerking kan verschillen in

vorm en intensiteit. Ook de mate waarin en de manier waarop de inter-

actie tussen de leden van het netwerk is geformaliseerd kan verschillen

per gemeente. De doelstelling van de integrale netwerken is echter in

alle gevallen hetzelfde: het in kaart brengen van de ondersteunings-

behoefte van burgers voor wie alleen een keukentafelgesprek met één

functionaris niet voldoende is en vervolgens het maken van afspraken

over passende oplossingen. Het gaat steeds om een situatie die zo com-

plex is dat verschillende professionals betrokken zijn en er dus afstem-

ming nodig is.

2 Omschrijving en doel van integrale netwerken


Het werken met integrale netwerken sluit aan bij het ‘denken in resul-

taten’1. Er wordt veel aandacht besteed aan het in kaart brengen van

de individuele situatie, zodat er duurzame maatwerkoplossingen tot

stand kunnen komen. Niet alleen de beperking is van belang, maar

vooral ook de context waarin die beperking wordt ervaren. De oplos-

singen die vervolgens worden afgesproken moeten met elkaar samen-

hangen. Doordat professionals vanuit verschillende disciplines bij elkaar

zitten, kunnen zij zich makkelijker een compleet beeld van de situatie

vormen en kan direct afstemming plaatsvinden over ieders inzet bij de

ondersteuning. Aan elke burger wordt één casemanager gekoppeld, die

verantwoordelijkheid draagt voor het traject.

In het kader van de Integrale Netwerken loopt in Almere het project ‘vermaatschap-

pelijking’. Dit project is onder meer gericht op het (door) ontwikkelen van vernieu-

wende individuele en collectieve arrangementen. De doelstelling is het bevorderen

van een maatschappelijk klimaat waarin ook kwetsbare burgers met een complexe

ondersteuningsbehoefte bij de samenleving betrokken kunnen blijven. Voorbeelden

van activiteiten die in dit project zijn ontwikkeld:

• de inzet van mensen met een psychiatrische achtergrond bij leesonderwijs of

cultureel kunstzinnige vorming;

• een tuinproject ‘mijn tuintje eerst,’ waarin mensen geholpen worden hun ver-

waarloosde tuin weer op te knappen.

Ook op individueel niveau worden nieuwe oplossingen bedacht. Wanneer er voor een

individuele situatie geen passende oplossing gevonden wordt met bestaand aanbod,

hebben de leden van het integraal netwerk de vrijheid om nieuwe oplossingen te

ontwikkelen voor die ene specifieke burger.

Een ander pluspunt van het werken in integrale netwerken is dat het

makkelijker is om nieuw aanbod te ontwikkelen. Betrokken organisaties

krijgen via de integrale netwerken complexe en nieuwe problemen voor

hun kiezen. Soms zal blijken dat er voor bepaalde situaties nog geen

pasklare oplossingen voor handen zijn. Een integraal netwerk kan in die

situaties nieuwe (creatieve) oplossingen bedenken. Voorwaarde is wel

1 Zie hiervoor ook de eerdere VNG publicatie ‘Denken in resultaten. Bouwsteen voor een

nieuwe modelverordening Wmo’, te downloaden via forum.vng.nl/dekanteling


dat de gemeente als regievoerder de ontwikkeling van nieuw aanbod

voldoende faciliteert.

Integrale netwerken passen dan ook goed bij een gekantelde aanpak,

waarbij ‘breed kijken’ en oplossingen afgestemd op de individuele situ-

atie van de burger twee belangrijke uitgangspunten zijn.



We beschrijven en analyseren het instrument integrale netwerken op

basis van drie pilotgemeenten van De Kanteling. Elk van deze gemeen-

ten is op eigen wijze bezig met integrale netwerken, met ieder ver-

schillende accenten. In de ene gemeente ligt de nadruk op het eerste

contact en de aansluiting met het gesprek. In de andere gemeente ligt

het zwaartepunt bij (de ontwikkeling van nieuwe) arrangementen. De

gemene deler van de drie modellen is dat ze bedoeld zijn voor burgers

met een complexe ondersteuningsvraag.

We baseren ons op de Integrale Netwerken in Almere, het Vlechtwerk

in Rotterdam-IJsselmonde (deelgemeente) en de Sociale Wijkteams in

Kerkrade. De werkwijzen in deze gemeenten zijn uiteraard niet zonder

meer te kopiëren naar alle andere gemeenten in Nederland. Niet alleen

verschillen gemeenten sterk in demografische, geografische, politiek-

bestuurlijke en historische kenmerken, ook de modellen zelf zijn nog

volop in ontwikkeling. Er is dus geen sprake van grondig getoetste en

beproefde modellen.

3 Het instrument integrale netwerken


De doelstelling van het instrument integrale netwerken is om gemeen-

ten te inspireren en te ondersteunen bij het organiseren of verbeteren

van een integraal netwerk in de eigen lokale situatie. Het instrument is

dus geen ideaaltype of blauwdruk. Elke gemeente kan op basis van de

voorbeelden uit de pilots zelf vaststellen waar zij staat, waar zij naartoe

wil met een eigen integraal netwerk en hoe zij daar wil komen.

Mede op basis van de ervaringen uit de pilotgemeenten is een aantal

algemene aandachtspunten te formuleren als het gaat om integrale

netwerken. Hieronder beschrijven we een aantal aspecten en keuzes

die een rol spelen bij het implementeren of versterken van integrale

netwerken in de eigen gemeente.


De samenstelling van integrale netwerken kan verschillen tussen en bin-

nen gemeenten. Meestal is er sprake van een groep van vaste deelne-

mers en een aantal partnerorganisaties die er afhankelijk van de aard

van de casus deelnemen. Deze groepen worden ook wel aangeduid als

respectievelijk kernpartners en schilpartners. We geven een opsomming

van een aantal (partner)organisaties die in veel integrale netwerken als

kern- of als schilpartner een plek hebben.

De organisatie die hoe dan ook vertegenwoordigd is in een integraal

netwerk is uiteraard de gemeente zelf. Meestal wordt de gemeente

vertegenwoordigd door Wmo-consulenten (gespreksvoerders), maar

ook Wwb-contactambtenaren kunnen een belangrijke rol hebben in het

netwerk. Vanuit haar regierol kan de gemeente ook het integrale net-

werk voorzitten. Vooral in de ontwikkelingsfase heeft het toegevoegde

waarde als een beleidsmedewerker of projectleider direct kan zien hoe

er samengewerkt wordt. Het is dan ook makkelijker om eventueel bij

te sturen. De ervaring uit de pilotgemeenten van De Kanteling laat zien

dat het internaliseren van een nieuwe werkwijze vaak veel investering

4 Partners in integrale netwerken


vraagt van de betrokken medewerkers van alle organisaties.

De lokale welzijnsorganisatie is een belangrijke partner in een integraal

netwerk. De rol van het welzijnswerk in het netwerk is tweeledig. Aan

de ene kant is het welzijnswerk door de aanwezigheid in wijk en buurt

een ‘vindplaats’ van complexe problematiek en heeft daardoor een

signalerende rol. In steeds meer gemeenten krijgen alle ouderen boven

een bepaalde leeftijd een huisbezoek aangeboden. Vaak worden deze

bezoeken afgelegd door een ouderenadviseur. Op deze manier komt

een groot deel van de (potentiële) Wmo doelgroep vroegtijdig in beeld.

Aan de andere kant biedt de welzijnsorganisatie vaak belangrijke on-

derdelen van het ondersteuningsarrangement, vooral in de collectieve

sfeer2. In het perspectief van De Kanteling zal de rol van het welzijns-

werk in de toekomst steeds belangrijker worden. Dit is onder meer te

zien in de toenemende nadruk op de inzet van collectieve boven indivi-

duele voorzieningen, en in de toenemende aandacht voor het verster-

ken van sociale structuren rond burgers. Deze ontwikkeling is ook terug

te vinden in de ideeën rond ‘Welzijn Nieuwe Stijl’, waar het welzijns-

werk nadrukkelijk gepositioneerd wordt als spil in de doorontwikkeling

van de Wmo binnen gemeenten.

Het algemeen maatschappelijk werk (AMW) is een laagdrempelige

eerstelijns voorziening die zich richt op mensen met psychosociale pro-

blematiek. Voor veel burgers is het maatschappelijk werk een logische

eerste stap naar ondersteuning (vaak op doorverwijzing van een huisarts

of andere hulpverlener). Cliënten van het maatschappelijk werk die

langdurig kampen met problemen op meerdere leefgebieden zijn kan-

didaat voor bespreking in een integraal netwerk. Maatschappelijk werk

kan dan ook een belangrijke partner zijn in een integraal netwerk.

2 Hiermee bedoelen we het algemeen toegankelijke aanbod van (welzijns)voorzieningen,

zoals de boodschappendienst, klussendienst, maaltijdservice of rolstoelpool.


Sociaal raadslieden houden zich bezig met advisering op sociaal juri-

disch terrein. Het raadsliedenwerk is een laagdrempelige voorziening

waar veel burgers in eerste instantie voor hulp of ondersteuning komen.

De Sociaal raadslieden hebben daardoor een belangrijke signalerende

functie en zijn vaak partner in het integraal netwerk.

Onderdeel van complexe ondersteuningsvragen van burgers kan een

financieel probleem zijn. Schuldhulpverlening kan burgers helpen bij

het oplossen van deze problemen. Als het gaat om een integrale aanpak

van complexe problemen is schuldhulp vaak een cruciaal onderdeel van

de puzzel.

MEE organisaties bieden cliëntondersteuning aan mensen met een licha-

melijke, verstandelijke of zintuiglijke beperking. Juist in complexe situ-

aties kan (tijdelijke) ondersteuning van MEE nuttig zijn om de situatie

in kaart te brengen en de burger te helpen bij het krijgen en behouden

van ondersteuning en zorg. Dit geldt niet alleen voor ondersteuning

in het kader van de Wmo, maar ook bijvoorbeeld voor AWBZ-functies.

Mede vanuit de opdracht om overeenkomsten te sluiten met gemeenten

is er steeds meer samenwerking tussen MEE organisaties en gemeenten.

Regionale cliëntenorganisaties kunnen vanuit hun rol bij de cliëntonder-

steuning van GGZ-cliënten waar relevant deel uitmaken van integrale

netwerken. Niet in iedere gemeente zijn regionale cliëntorganisaties

actief.

In de meeste integrale netwerken zijn zorgaanbieders ook deelnemer.

Zorgaanbieders hebben soms een groot aantal cliënten met hulp bij

het huishouden binnen een gemeente en hebben daarmee al enig zicht

op een grote groep potentiële kandidaten voor het integraal netwerk

(signaleringsfunctie). Onder zorgaanbieders wordt tevens verstaan

organisaties die actief zijn in de werkvelden psychiatrie, verslavingen,

daklozen, jeugdzorg en vrouwenopvang.


Woningbouwcorporaties hebben een belangrijke rol in de signalering

van probleemsituaties. Zij maken bovendien regelmatig deel uit van de

zogenoemde ‘achter-de-voordeur-teams’ en zijn partner in veel overleg-

gen over zorg en overlast. Door hun aanwezigheid ‘in de wijk’ maar

vooral doordat zij de mogelijkheid hebben op een natuurlijke wijze ach-

ter de voordeur te komen, hebben medewerkers van deze organisaties

vaak ook een goed inzicht in de minder zichtbare problematiek. In de

meeste integrale netwerken zijn de corporaties geen kernpartner, maar

vanwege hun belangrijke signalerende functie meestal wel schilpartner.

Veel gemeenten kennen in het kader van de Openbare Geestelijk Ge-

zondheidszorg bijvoorbeeld een meldpunt zorg en overlast, uitgevoerd

door de GGD. Een deel van de publieke taken betreft de vangnetfunctie

voor mensen met complexe problemen. Dit maakt de GGD een natuur-

lijke partner in het integraal netwerk.


Lokaal en regionaal zijn veel organisaties voor mantelzorg en voor

vrijwilligerswerk actief. Als het gaat om de toeleiding naar een inte-

graal netwerk en om het afspreken van oplossingen kunnen de verte-

genwoordigers van deze organisaties een rol hebben. Vrijwilligers en

mantelzorgers hebben een belangrijke signalerende functie. Via de

ondersteunende organisaties kan de verbinding gelegd worden met een

integraal netwerk. Mantelzorg of vrijwilligerswerk is bovendien vaak

onderdeel van het ondersteuningsarrangement. Het is dan ook nuttig

om direct met vertegenwoordigers van deze organisaties te kunnen

spreken over de inzet van vrijwilligers of de ondersteuning van mantel-

zorgers.

De keuze om bepaalde organisaties wel en andere niet als kernpartner

te betrekken is afhankelijk van verschillende factoren, niet in de laatste

plaats de keuze van de potentiële partij zelf. Ten aanzien van het be-

trekken van zorgaanbieders kan bijvoorbeeld de marktsituatie een rol

spelen.

Leden van integrale netwerken in de pilotgemeenten

Integraal Netwerk

Almere

Sociaal Wijkteam

Kerkrade

Vlechtwerk Rotterdam

Gemeente Almere (waar-

onder het Wmo loket)

GGD (OGGz),

Zorgaanbieders (waaron-

der GGZ instellingen)

Verband van kerken

Politie

Organisaties voor vrijwil-

ligers en mantelzorgon-

dersteuning

Welzijnsorganisaties

(waaronder opbouw-

werk)

Woningbouwcorporaties

Gemeente (waaronder

buurt en opbouwwerk in

dienst van gemeente)

Welzijnsorganisatie (ou-

derenadviseur, maatschap-

pelijk werker, consulent

vrijwilligerswerk en sociaal

raadslieden)

Zorgaanbieder Wmo en

AWBZ zorg

Gemeente (individuele

voorzieningen)

Vraagwijzer (Wmo loket)

Welzijnsorganisatie voor

ouderenwerk

Welzijnsorganisatie voor

opbouwwerk

Maatschappelijk werk

Organisaties voor vrijwil-

ligers en mantelzorgonder-

steuning

Woningbouwcorporatie

Zorgaanbieder (waaronder

GGZ instellingen)



Belangrijke vraag bij het inzetten van een integraal netwerk is wie wel

en wie niet in het netwerk besproken wordt. Zoals eerder beschreven is

een multidisciplinaire benadering niet voor iedereen nodig. Het werken

met een integraal team is bovendien arbeidsintensief waardoor het hoe

dan ook niet haalbaar is om iedereen die op een of andere manier bij de

gemeente aanklopt voor Wmo-ondersteuning in het integraal netwerk

te bespreken. De Wmo doelgroep is daarvoor te groot en te divers.

Gemeenten maken verschillende keuzes om de doelgroep af te bakenen. Een moge-

lijkheid is om onderscheid te maken naar leeftijd, zoals in IJsselmonde gebeurt. Daar

worden alleen mensen van 50 jaar of ouder in het Vlechtwerkteam ingebracht.

Belangrijk onderdeel van het Kerkraads Wmo-model zijn de Sociale Wijkteams. In

Kerkrade zijn er verschillende teams in verschillende wijken (geografische indeling).

Bij de start is een accent gelegd bij ouderen van 75+ vanwege een sterke oververte-

genwoordiging van mensen van 65 jaar en ouder in Kerkrade. Inmiddels wordt aan

alle 65-plussers een huisbezoek aangeboden. Het huisbezoek van de ouderenadviseur

en de signalen die opbouwwerkers krijgen, worden nadrukkelijk als voorportaal voor

de Sociale Wijkteams ingezet.

5 Doelgroepen en werkgebied integrale netwerken


In Almere is het criterium de complexiteit van de vraag en daarvan afgeleid de ver-

schillende ‘doelgroepen’.

In veel gemeenten bestaan al (langere tijd) platforms of netwerken

‘zorg en overlast’. Deze verbanden hebben vaak een focus op de ex-

treme situaties (overlast, waaronder gevallen van vervuiling). De manier

van werken in deze netwerken kan echter ook een grote meerwaarde

hebben voor burgers die in situaties zitten die nog (lang) niet (dreigen

te) ontsporen. Veel partners die in deze verbanden al aan tafel zitten

hebben ook contact met de Wmo-doelgroep in brede zin. Een mogelijk-

heid is om bestaande netwerken te benutten voor het bespreken van

minder extreme, maar toch complexe situaties. Niet in alle gemeenten

zal dit zonder meer mogelijk zijn. De algemene aanbeveling is wel om te

kijken naar de mogelijkheden die bestaande verbanden en netwerken

bieden om de functie van een integraal netwerk te vervullen voor de

hier beschreven doelgroepen.

Doelgroepen en werkgebied pilotgemeenten

Integraal Netwerk

Almere

Sociaal Wijkteam

Kerkrade

Vlechtwerk Rot-

terdam

Doelgroep Kwetsbare burgers

van 24 jaar of ouder,

zelfstandig wonend

met een meervou-

dige, complexe

ondersteuningsbe-

hoefte

Alle burgers met een

ondersteuningsbehoef-

te. In de praktijk vooral

ouderen.

Burgers van 50

jaar of ouder met

een ondersteu-

ningsbehoefte

op verschillende

levensdomeinen.

Bereik en

werkgebied

Drie netwerken:

Stadsdeel Haven,

Bouwmeesterbuurt

en Stedenwijk

Drie wijkteams: Noord,

Oost en West

Eén Vlechtwerk

met een focus op

een pilotgebied,

mogelijk uitbrei-

ding naar de hele

deelgemeente


Het bereiken van burgers van wie de hulpvraag zich leent voor bespre-

king in een integraal netwerk blijkt soms een knelpunt te zijn. De doel-

groep is bepaald, de partners nemen deel aan het integraal netwerk,

maar het aantal aanmeldingen blijft beperkt. In termen van het concep-

tueel kader van De Kanteling vraagt dit om een goede organisatie van

het eerste contact.

Er zijn verschillende manieren waarop een burger bij een integraal

netwerk terecht kan komen. De eerste mogelijkheid is dat hij zich zelf

meldt bij een loket van de gemeente. Dit kan bijvoorbeeld met een

aanvraag voor een individuele voorziening. Volgens de uitgangspunten

van De Kanteling volgt er dan een fase van vraagverheldering. In deze

fase wordt bekeken of er deze persoon meerdere problemen ervaart en

dat hij dus een keukentafelgesprek nodig heeft of dat de kennis van het

integraal netwerk nodig is om passende ondersteuning te organiseren.

Een tweede mogelijkheid om bij een integraal netwerk terecht te

komen is door signalering van één van de partnerorganisaties. Als een

6 Toegang en toeleiding


burger bijvoorbeeld al contact heeft met een ouderenadviseur is hij

in beeld. De ouderenadviseur kan signaleren dat er misschien meer of

andere ondersteuning nodig is, of dat verschillende ondersteuners of

hulpverleners langs elkaar heen werken. In zulke gevallen ligt het voor

de hand dat de casus wordt ingebracht in het integraal netwerk. De

ervaringen in de pilotgemeenten laten zien dat het merendeel van de

casussen in de integrale teams op deze manier binnen komen. Dit is

echter maar één voorbeeld; signalen kunnen overal vandaan komen.

Bijvoorbeeld via de woningcorporatie (huurachterstand) of het energie-

bedrijf (afsluiting, betalingsachterstand), of via sociale diensten (bijzon-

dere bijstand, Wwb) of buren of zorgorganisaties. Voor het integrale

netwerk is het van belang deze signalen te kanaliseren door in een

georganiseerd verband tijdig adequate oplossingen te bedenken en in

gang te zetten.


De toegang tot het Vlechtwerk in Rotterdam IJsselmonde loopt via de medewerkers

van de betrokken partnerorganisaties. Burgers met wie al contact is en bij wie sprake

is van complexe problematiek worden, in principe met toestemming, ingebracht en

besproken in het Vlechtwerkoverleg. Burgers kunnen zichzelf dus niet ‘aanmelden’

voor het Vlechtwerk.

Het is niet zonder meer evident dat alle medewerkers van de partner-

organisaties die in contact komen met de (potentiële) doelgroep op de

hoogte zijn van een integraal netwerk. De medewerkers van de organi-

saties die zelf deel uitmaken van het netwerk zijn doorgaans (uiteraard)

wel goed op de hoogte van het nut van het integraal netwerk en welke

criteria worden gehanteerd voor toegang. Maar collega’s die er niet

geregeld mee te maken hebben moeten bekend gemaakt en gehouden

worden met de mogelijkheden die het integrale netwerk biedt. Dit

vraagt om een stevige communicatie-inzet, waarbij de gemeente als re-

gievoerder het initiatief moet nemen. Het is doorgaans niet voldoende

om ervan uit te gaan dat de betrokken organisaties dit intern voldoende

organiseren.

Het voorportaal voor de Sociale Wijkteams in Kerkrade zijn de huisbezoeken die aan

alle burgers van 65 jaar en ouder worden aangeboden. Als tijdens een huisbezoek

blijkt dat er sprake is van (complexe) problematiek kan dit binnen het wijkteam

worden opgepakt. Met deze ‘erop-af-mentaliteit’ streeft Kerkrade naar een zo groot

mogelijk bereik van het sociale wijkteam.

Daarnaast heeft ieder team een laagdrempelige locatie in de eigen wijk. In deze

sociale wijkpunten wordt een spreekuur gehouden door de verschillende leden van

het wijkteam. Het uitgangspunt hierbij is dat het voor de burger niet uit mag maken

wie er toevallig spreekuur houdt. Ook via het contact met de ouderenadviseur kan

een burger bijvoorbeeld een toewijzing voor hulp bij het huishouden krijgen en kan

toeleiding naar een activiteit van de welzijnsstichting plaatsvinden.


Toegang en toeleiding in de pilotgemeentenIntegraal Netwerk Almere Sociaal Wijkteam Kerk-

rade


Cliënten kunnen alleen

(nog) indirect bij het

integrale netwerk terecht

komen, namelijk via de

professionals van organi-

saties waarvan een cliënt

al zorg of ondersteuning

krijgt. Dit kunnen orga-

nisaties zijn die deel uit-

maken van het netwerk

(zoals het Wmo loket),

maar ook schilpartners als

huisartsen of andere eer-

ste of tweedelijns profes-

sionals. Burgers kunnen

zichzelf niet melden bij

het netwerk.

De cliënt kan zichzelf

direct melden bij het

sociaal wijkpunt in zijn

eigen buurt.

Signalering (indirecte

melding) gebeurt voor

het grootste deel via de

preventieve huisbezoeken

aan burgers 65+ door ou-

derenadviseurs, maar kan

via de professionals van

iedere bij het wijkteam

betrokken organisatie

gebeuren.

Burgers kunnen zichzelf niet

melden voor de integrale

benadering in het Vlecht-

werk. Cliënten komen binnen

via Vraagwijzer en de andere

organisaties in het Vlecht-

werk. Er wordt gestreefd

naar een breed gesprek

voor iedere burger met een

ondersteuningsbehoefte.

De professional met wie de

burger het eerste contact

heeft, beoordeelt of hij/

zij ingebracht wordt in het

Vlechtwerk. De beslissing om

iemand daadwerkelijk te be-

spreken wordt door het hele

Vlechtwerkteam genomen.


Bij het organiseren van en het werken binnen een integraal netwerk

moet flexibiliteit voorop staan. De casussen die besproken worden zijn

per definitie complex en lenen zich doorgaans niet voor een pasklare

aanpak. Het is nodig om de individuele situatie te verkennen en aan de

hand daarvan te bedenken welk resultaat bereikt moet worden met de

ondersteuning. Het denken in resultaten vraagt dus om maatwerkop-

lossingen die passen bij de individuele situatie. Toch is het van belang

om een aantal afspraken te maken (en vast te leggen) over het werken

binnen een integraal netwerk. Hieronder beschrijven we een aantal

aspecten waarover afspraken gemaakt kunnen worden.

In de meeste integrale netwerken wordt er op een of andere manier

met casemanagers gewerkt. De casemanager houdt overzicht over de

inzet van ondersteuning en hulp van een individueel geval. Hij hoeft

niet per se zelf (de meeste) ondersteuning te leveren aan die burger,

maar zorgt ervoor dat hij op de hoogte is van alle afspraken die er over

de ondersteuning van die burger gemaakt worden. Er zijn verschillende

manieren om casemanagers toe te wijzen. Er kan gekeken worden

7 Werkwijze, procedures en protocollen


naar wie het beste contact heeft met een burger of wie meeste zorg of

ondersteuning levert. Er kan ook gekozen worden voor een casemana-

ger die zelf juist geen daadwerkelijke zorg of ondersteuning levert. In

contact met de burger is er dan in feite sprake van een vorm van cliën-

tondersteuning. Voor de hand liggende casemanagers zijn in dat geval

ouderenadviseurs of MEE consulenten.

BeslissingsbevoegdheidEen punt dat in vrijwel alle multidisciplinaire netwerkverbanden

aandacht verdient is de bevoegdheid om beslissingen te nemen. In dit

verband bedoelen we met deze term de mogelijkheid om bij onenigheid

over de oplossingsrichting binnen een integraal netwerk de impasse te

doorbreken. Ook kan er sprake van zijn dat een betrokken partneror-

ganisatie zijn afspraken niet nakomt. Hoewel het werken met integrale

netwerken in principe altijd gericht moet zijn op consensus en afstem-

ming, kan dit in voorkomende gevallen niet (in korte tijd) haalbaar

blijken. De bevoegdheid om ten behoeve van het uitvoeren van een on-

dersteuningsplan voor de cliënt een beslissing te nemen kan op verschil-

lende manieren georganiseerd worden, maar meest voorkomend is het

gebruik van al dan niet getrapte ´opschaling´ naar hogere (bestuurlijke)

niveaus. Het uitgangspunt binnen een integraal netwerk blijft echter

altijd het denken in oplossingen en mogelijkheden, niet in problemen.

De Almeerse Integrale Netwerken hebben allemaal een coördinator uit één van de

deelnemende organisaties. Deze persoon heeft bij vastlopende casussen de bevoegd-

heid om betrokken partners te bewegen om zich aan het afgesproken ondersteu-

ningsplan te houden. Voor de uitzonderlijke gevallen waarin ook dit niet voldoende

is, wordt er in de toekomst een brandpuntfunctionaris aangesteld. Het gaat om een

onafhankelijke gezaghebbende professional die anders dan zijn rol als brandpunt-

functionaris geen binding heeft met het integraal netwerk. Formeel heeft hij geen

doorzettingsmacht, maar door zijn expertise en zijn onafhankelijke positie is de ver-

wachting dat hij/zij voldoende autoriteit bij de leden van het netwerk heeft om hen te

committeren aan zijn/haar voorgestelde aanpak.


PrivacyEen heet hangijzer bij alle vormen van multidisciplinaire samenwerking

is de privacy van de burger. We kunnen in het bestek van dit instrument

niet ingaan op de finesses van alle (juridische) aspecten die hiermee te

maken hebben. Wel geven we een aantal aandachtspunten. Het streven

moet altijd zijn om met toestemming van de burger te werken en dit

ook schriftelijk vast te leggen. In de praktijk is dat niet altijd haalbaar

omdat het soms om ‘moeilijk bereikbare’ burgers gaat die misschien

afhaken als ze onmiddellijk een toestemmingsformulier onder de neus

gedrukt krijgen. Soms kan toestemming verderop in het traject alsnog

verkregen worden.

Maar ook als er (nog) geen toestemming van de burger is, is het moge-

lijk om binnen de wettelijke kaders gegevens uit te wisselen. Cruciaal

is altijd dat er een zorgvuldige afweging gemaakt moet worden en dat

uitwisseling van gegevens altijd in het belang van de burger zelf moet

zijn. Ook het beroepsgeheim van hulpverleners verhindert hen niet

om bepaalde relevante informatie uit te wisselen met andere partijen.

Nadere informatie en uitleg over dit onderwerp is te vinden in de

handreiking ‘Gegevensuitwisseling in de bemoeizorg’ of via de website

van het College Bescherming Persoonsgegevens. We volstaan hier met

de aanbeveling om heldere afspraken te maken over de uitwisseling van

gegevens, deze vast te leggen in een privacyprotocol, en de afwegingen

in individuele gevallen over de uitwisseling van gegevens wanneer er

(nog) geen toestemming is, vast te leggen in het betreffende dossier.

SamenwerkingHet moet voor de burger en voor het uiteindelijke resultaat niet uit-

maken met wie hij ‘aan de keukentafel’ zit. Onze aanbeveling is dan

ook om te kiezen voor één werkwijze/protocol voor alle leden van het

integraal netwerk. Hiervoor is de commitment van de (medewerkers van

de) partnerorganisaties cruciaal. Er kan namelijk makkelijk een span-

ningsveld ontstaan tussen het volgen van de procedures van de eigen

organisatie en die van het integraal netwerk.


Naast deze formele aspecten van de werkwijze bij integrale netwerken

is het nuttig om te werken met een aantal richtlijnen of uitgangspunten

voor het handelen van de leden van het netwerk. Het gaat hierbij om

de werkcultuur, iets dat meestal nog moeilijker te veranderen is dan de

structuur. De ervaring in de pilotgemeenten leert dat de houding van de

leden voor een groot deel bepalend is voor het succes van het integrale

netwerk. Een centraal thema bij De Kanteling is het streven naar pas-

sende oplossingen voor individuele situaties. Dit vraagt aan de ene kant

om de beschikbaarheid van nieuwe en flexibele oplossingen, en aan de

andere kant om contactmedewerkers die bereid en in staat zijn om in

die termen te denken en te handelen.

In Kerkrade hebben de leden van de Sociale Wijkteams zelf een lijst met ‘tegeltjeswijs-

heden’ geformuleerd die richting geven aan hun werk in het team. Door de wijkteams

deze wijsheden zelf te laten formuleren wordt een groot commitment gekweekt on-

der de leden. Met trots spreken de leden van de wijkteams over ‘hun wijk’ en voelen

zich er persoonlijk bij betrokken.

Voorbeelden van deze wijsheden zijn:

• Iedere vraag van de klant is per definitie zinvol

• Leden van het sociale wijkteam vormen één gezicht; onderliggende structuren

of organisaties zijn voor de klant irrelevant

• Benader de klant alsof het je eigen moeder is

• Afspraak = afspraak

• Niet doorverwijzen

• Kwaliteit wordt door mij bepaald

De aard van de samenwerking binnen een integraal netwerk is geba-

seerd op wederzijds vertrouwen en partnerschap. Een voor de hand

liggende vorm om afspraken vast te leggen is dan ook een convenant,

wat in juridische zin minder dwingend is dan een overeenkomst. De be-

doeling van een convenant is niet om een voor de rechter afdwingbare

afspraak te maken, maar om een gezamenlijke intentie vast te leggen.


Procedures en werkwijzen in de pilotgemeenten

Integraal Netwerk

Almere

Sociaal Wijkteam

Kerkrade


In een

noten-

dop

Verzamelen van indi-

viduele en collectieve

signalen uit wijk en

buurt. Via een gestruc-

tureerd en geformali-

seerd multidisciplinair

overleg waar de cliënt

zelf onderdeel van is,

worden oplossingen

op maat afgesproken.

Daarbij is ruimte om

nieuw aanbod te

ontwikkelen.

Het aanpakken van

collectieve en indivi-

duele problemen in

de wijk door multidis-

ciplinaire teams.

Deze teams hebben

veel vrijheid om dit

naar eigen inzicht

te doen. Toegang

voor de burger via

preventieve huisbe-

zoeken of decentrale

wijkpunten.

Signaleren en aanpakken

van complexe proble-

matiek van individuele

burgers. Er is een sterke

nadruk op het ondersteu-

nen van de burger bij het

vergroten en activeren

van het eigen sociaal net-

werk en de eigen kracht.

Cliënten-

rechten/

privacy

De cliënt is nadruk-

kelijk deelnemer van

het integraal netwerk.

Uitgangspunt is dat de

cliënt instemt met het

ondersteuningsplan.

Binnen het convenant

is een kader opgeno-

men waarbinnen een

privacyreglement nog

zal worden opgesteld.

Er is geen apart priva-

cyprotocol voor het

sociaal wijkteam. De

betrokken organi-

saties hebben eigen

privacyreglementen.

Uitgangspunt is het

verkrijgen van instem-

ming van de burger

voor bespreking in het

Vlechtwerk (door middel

van een toestemmings-

formulier). De betrokken

organisaties hebben eigen

privacyreglementen. Voor

het werk met het infor-

matiesysteem Digidos is

een apart privacyprotocol.

Beslis-

sings-

bevoegd-

heid

De coördinator van

het netwerk heeft

beslissingsbevoegd-

heid. Voor de gevallen

waarin dat niet

voldoende is wordt

in de toekomst een

brandpuntfunctionaris

ingezet.

De wijkmanager

heeft beslissings-

bevoegdheid. Bij

dilemma’s, klachten

of vastlopende zaken

is er een begelei-

dingsgroep (en in

tweede instantie de

wethouder) beschik-

baar om knopen door

te hakken.

Voor de invoering van het

Vlechtwerk is een (deel)

gemeentelijk projectlei-

der aangesteld. Hij heeft

onder meer de functie van

bemiddelaar bij vastgelo-

pen cases.


Integraal Netwerk

Almere

Sociaal Wijkteam

Kerkrade


Regie en

casema-

nage-

ment

Een coördinator uit

een van de deelne-

mende organisaties

is voorzitter van het

netwerk. De coördi-

nator wordt betaald

via gemeentelijke

subsidie. De voortgang

van individuele cases

wordt bewaakt door

casemanagers die per

geval worden aange-

wezen.

Wijkmanagers in

dienst van de ge-

meente (opbouwwer-

kers) zijn voorzitter

van wijkteamoverleg.

Casemanagement

wordt in principe

toegewezen aan het

lid van het wijkteam

met wie de burger

in eerste instantie

contact had.

Een medewerker van het

Vraagwijzer loket is voor-

zitter van het Vlechtwerk.

Per geval wordt door

Vraagwijzer een hoofd-

vlechtwerker benoemd

die het casemanagement

op zich neemt. Dit is

meestal de Vlechtwerker

die al goede contacten

heeft met de burger.


Een absolute voorwaarde voor een succesvolle invoering van een

integraal netwerk is een duidelijke visie en stevige regie vanuit de

gemeente. Het is de gemeente die hiermee invulling wil geven aan haar

wettelijke verplichting om burgers met een ondersteuningsbehoefte

te compenseren. Tegelijkertijd is de gemeente sterk afhankelijk van

de medewerking van de (beoogde) betrokken partnerorganisaties. De

gemeente hoeft zich niet te bemoeien met de expertise van de profes-

sionals, maar faciliteert zodat zij hun werk goed kunnen doen.

Dit instrument beschrijft vooral de samenwerking op uitvoerend niveau.

Een succesvolle implementatie van een integraal netwerk vraagt echter

ook om duidelijke afspraken op bestuurlijk (strategisch) niveau. De

uitdaging voor de gemeente is om het integrale netwerk zodanig te re-

gisseren dat de partnerorganisaties er zelf de voordelen van inzien. Wat

deze voordelen zijn verschilt sterk tussen soorten organisaties en tussen

verschillende gemeenten. Belangrijk is hoe een gemeente de betrok-

ken organisaties benadert. Het meeste succes is te verwachten van een

strategie die is gericht op samenwerken vanuit een gedeeld belang en

8 Implementatie


minder op het afdwingen van medewerking.

In de gemeente Kerkrade zijn de afspraken over het werken in Sociale Wijkteams op

bestuurlijk niveau bekrachtigd met een stevige handdruk. Er is geen convenant of

overeenkomst. De basis voor samenwerking wordt gevormd door de meerwaarde die

alle betrokken partners zien in het Kerkraadse Wmo model.

De grootste uitdaging bij het opzetten van een integraal netwerk, zo

blijkt uit de pilots, is het structureel veranderen van de manier van

werken van de leden van het netwerk en van de collega’s daaromheen.

Het opstellen van een beleidsplan of een stroomschema is relatief snel

gedaan, de meeste investering gaat zitten in het overbrengen van de

nieuwe manier van werken en het bekendmaken van het integrale net-

werk bij de professionals binnen de gemeente die in contact komen met

de doelgroep. Dit vraagt om doorlopende aandacht voor de werkwijze

binnen het netwerk door middel van voorlichting en training.

Ook blijkt een vooraf bedacht idee in de praktijk soms anders uit te pak-

ken. De werkwijze binnen een integraal netwerk is eigenlijk doorlopend

in ontwikkeling. Gemeenten kunnen deze doorontwikkeling faciliteren

door specifiek voor dat doel bijeenkomsten te organiseren met de leden

van het integrale netwerk en beleidsmedewerkers. Dit biedt de moge-

lijkheid voor alle betrokkenen om het netwerk te evalueren en sug-

gesties te doen voor bijsturing, waardoor het draagvlak bij de partners

behouden kan blijven.

Het Vlechtwerkteam in IJsselmonde komt geregeld bij elkaar in speciale voortgangs-

bijeenkomsten om het werken in het team te evalueren. Afspraken worden gemaakt

over aanpassing van de werkwijze of er worden bijvoorbeeld nieuwe formulieren

ontwikkeld en besproken.

De Sociale Wijkteams in Kerkrade komen per wijk maandelijks in volledige samenstel-

ling bij elkaar. Deze bijeenkomsten zijn vooral gericht op de doorontwikkeling van de

eigen wijkteams. De teams hebben veel vrijheid in het ontwikkelen van een aanpak

die is toegesneden op de (sub) lokale context van de eigen wijk. Daarnaast is er jaar-

lijks een grote studiedag voor de leden van alle wijkteams.


In het voorgaande hebben we een aantal aspecten beschreven die een

rol spelen bij het werken met integrale netwerken. Daarbij hebben we

per aspect een korte indruk gegeven van hoe de drie pilotgemeenten

daarmee omgaan. Om per pilot een samenhangend beeld te schetsen

geven we hier een korte beschrijving van de integrale netwerken in die

gemeenten.

Integrale Netwerken in Almere De gemeente Almere betrekt alle in Almere actieve zorg- en ondersteu-

ningleverende organisaties en instellingen bij de Integrale Netwerken.

Er zijn er drie in Almere. Door een convenant, waarin de werkwijze en

besluitvorming van het integrale netwerk is opgenomen, zijn deze part-

nerorganisaties daaraan gebonden.

In Almere is de cliënt zelf expliciet onderdeel van het Integrale Netwerk:

hij of zij neemt deel aan de casusbespreking. De plaats en de rechten

van de cliënten zijn dan ook expliciet opgenomen in het convenant.

9 Drie pilots in het kort


De Integrale Netwerken in Almere hebben allemaal een coördinator

uit een van de deelnemende organisaties (worden via die organisatie

gesubsidieerd door de gemeente). De coördinator heeft als hoofdtaken

het signaleren van trends, het opvolgen van signalen, het inschakelen

van professionals, het inhoudelijk aansturen van casemanagers en het

bevorderen van de samenwerking tussen organisaties (i.c. de profes-

sionals). De coördinator heeft de bevoegdheid om besluiten in belang

van de cliënt of de zaak te nemen. Op individueel niveau wordt de

voortgang en afstemming tussen betrokken ondersteuners en zorgverle-

ners bewaakt door een casemanager. Dit gebeurt aan de hand van een

ondersteuningsplan, dat in samenspraak met de cliënt en de betrokken

professionals tot stand is gekomen. Per geval wordt bekeken welk lid

van het Integraal Netwerk het casemanagement op zich neemt.

Almere wil op termijn de functie van brandpuntfunctionaris aan de net-

werken toevoegen, voor de gevallen waarbij de leden van het netwerk

er in gezamenlijkheid niet uitkomen en ook de beslissingsbevoegdheid

van de coördinator niet voldoende is om de zaak vlot te trekken. Het

gaat om een onafhankelijke gezaghebbende professional die anders

dan zijn rol als brandpuntfunctionaris geen binding heeft met het Inte-

grale Netwerk. Formeel heeft hij geen doorzettingsmacht, maar door

zijn expertise en zijn onafhankelijke positie is de verwachting dat hij/zij

voldoende autoriteit bij de leden van het netwerk heeft om hen te com-

mitteren aan zijn/haar voorgestelde aanpak.

De doelgroep van de Integrale Netwerken in Almere bestaat vooralsnog

alleen uit ‘moeilijke gevallen’. De burger heeft nog geen toegang tot

een Integraal Netwerk als hij niet tot deze groep gerekend wordt. Op

proef is inmiddels één netwerk opengesteld voor iedereen (de Wmo-

doelgroep in brede zin).

Sociale wijkteams in Kerkrade Kern van het Kerkraads Wmo model zijn de Sociale Wijkteams met de

sociale wijkpunten. Doelstelling is om vragen en problemen van burgers


met een ondersteuningsbehoefte in één keer te verwerken binnen het

professionele netwerk.

Het voorportaal van de wijkteams zijn de ouderenadviseurs. Zij gaan op

huisbezoek bij iedereen van 65 jaar of ouder. In die huisbezoeken wordt

alles besproken wat de burger bezighoudt. Als blijkt dat er sprake is van

problematiek op meerdere leefgebieden is de link met de partners in de

wijkteams snel gemaakt.

Verder maken een maatschappelijk werker, een consulent vrijwilligers-

werk, een sociaal raadsman van de welzijnsstichting, de zorgconsulent

van de grootste zorgaanbieder, de consulent Wmo en de buurt- en

opbouwwerker van de gemeente deel uit van het team. Het wijkteam

wordt gecoördineerd door de betrokken gemeentelijke wijkmanager,

die een centrale rol speelt. Hij is verantwoordelijk voor de wijkteams en

heeft het daarbij behorende gezag. De wijkmanager kent Kerkrade en

zijn wijk zeer goed en ook de partners in zijn team. Als er partnerorga-

nisaties tegenwerken dan laat hij dat over aan de begeleidingsgroep,

want daarin is de leiding van die organisaties vertegenwoordigd. De

wijkmanager is zelf ook benaderbaar voor burgers.

Een belangrijke succesfactor van de Kerkraadse wijkteams is de autono-

mie die de teams hebben om probleemsituaties aan te pakken en om de

werkwijze van het eigen team te blijven doorontwikkelen. De leden van

de teams zijn bovendien allemaal mensen die bereid zijn om buiten de

gebaande paden te denken en zich persoonlijk betrokken voelen bij het

wel en wee in ‘hun’ wijk.

De Wmo-consulenten in de Sociale Wijkteams zijn geworven in een

loonschaal die hoger ligt dan gebruikelijk voor vergelijkbare functies.

Dit gaf de gemeente de mogelijkheid om goed gekwalificeerde mede-

werkers aan te trekken die over de benodigde competenties beschikken.

De manier van werken in een sociaal wijkteam vraagt namelijk om

consulenten die een pro-actieve houding hebben en bereid zijn om


creatief na te denken over oplossingen.

De aanwezigheid van een sterk bevlogen bestuurder die bereid is om

op basis van vertrouwen met medewerkers en partnerorganisaties te

werken draagt verder bij aan het succes. De lijnen tussen leden van het

wijkteam en de wethouder zijn kort, waardoor bij dilemma’s snel kno-

pen kunnen worden doorgehakt.

De sociale wijkpunten vormen de andere pijler van het integrale net-

werk in Kerkrade. Dit zijn loketten in de wijk waar de burger met een

ondersteuningsvraag terecht kan. Verschil met het Wmo-loket van de

gemeente als geheel is de nabijheid (in de wijk zelf) en de laagdrempeli-

ge inloop (bemensing door bekenden uit de wijk). De Sociale Wijkteams

vormen de backoffice van de wijkpunten.

Vlechtwerk in Rotterdam – IJsselmondeEen centrale doelstelling van het IJsselmondse Wmo beleid is het in

staat stellen van burgers om medemensen te ontmoeten en om de eigen

kracht van de burgers te versterken. Vanwege de sterke vergrijzing in de

deelgemeente is ervoor gekozen om te focussen op de doelgroep 50+.

In IJsselmonde wordt gewerkt met ‘Vlechtwerkers’. Dit zijn medewerkers

van verschillende partners op het gebied van zorg en welzijn die van de

eigen organisatie de ruimte krijgen om deel te nemen aan het Vlecht-

werkteam. Dat team bestaat uit medewerkers van de gemeente (Wmo

en Sociale Zaken), zorgaanbieder, woningcorporatie, welzijnsstichting

en maatschappelijk werk. Belangrijke schakel in het Vlechtwerk is

Vraagwijzer, die de functie van Wmo-netwerkloket vervult. Veel burgers

met een ondersteuningsbehoefte worden al genoeg geholpen met de

ondersteuning die zij via Vraagwijzer ontvangen.

Cruciaal voor de aanpak is om bij iedere burger met een ondersteu-

ningsbehoefte in eerste instantie breed te kijken. Alle levensdomeinen

moeten aan bod komen. Er wordt naar gestreefd om daarin zoveel


mogelijk een eenduidige methodiek te hanteren. In de praktijk blijkt dat

de Vlechtwerkers ieder vanuit hun eigen professie verschillende invals-

hoeken hebben. Voor de burger en het resultaat moet het echter niet

uitmaken met wie hij in eerste instantie te maken krijgt.

De term ‘Vlechtwerk’ verwijst in de IJsselmondse context naar het

organiseren van (nieuwe) betekenisvolle contacten voor de burger. Dit

heeft niet alleen betrekking op het versterken of uitbreiden van de

eigen sociale kring, maar ook op de contacten die er gelegd worden met

ondersteunende vrijwilligers en professionals. Er wordt gestreefd naar

een op maat gesneden arrangement van oplossingen die het best passen

bij de specifieke situatie van burger in kwestie. Bij het opstellen van het

arrangement staat de eigen kracht van de burger en het versterken van

die eigen kracht centraal. In relatie tot het conceptueel kader (zie de

afbeelding in de inleiding van deze publicatie) ligt de nadruk in IJssel-

monde dan ook op het gesprek en de arrangementen. Ontwikkelpunt is

nog de toegang tot het Vlechtwerk; het eerste contact.

Het IJsselmondse project is nog sterk in ontwikkeling. De Vlechtwerkers

zelf worden daar nadrukkelijk bij betrokken. Regelmatig worden zij

uitgenodigd voor bijeenkomsten speciaal gericht op de doorontwikke-

ling van het Vlechtwerk. De Vlechtwerkers zijn allemaal enthousiaste

medewerkers die in staat zijn om vernieuwend en buiten de grenzen

van de eigen organisatie te denken. Dit leidt binnen het Vlechtwerk tot

een constructieve dynamiek die gericht is op verdere verbetering van

het werken in het team.

Verschillende accentenUit de beschrijvingen van de drie pilots blijkt dat er overeenkomsten

zijn tussen de manier waarop integrale teams worden ingezet. In alle

gevallen gaat het om het helpen van burgers met een complexe onder-

steuningsbehoefte. De integrale teams zijn erop gericht deze ondersteu-

ningsbehoefte in kaart te brengen en vervolgens passende oplossingen

te realiseren.


Toch zijn er ook duidelijke verschillen tussen de pilots. Met de vijf

functies van het conceptueel kader in het achterhoofd beschrijven we

hieronder de accentverschillen tussen de drie gemeenten en waar de

uitdagingen nog liggen.

In Almere is het Integrale Netwerk nu nog gericht op mensen met

bijzondere problemen en niet op alle burgers. Het netwerk is alleen

toegankelijk via de professional3. Inbreng van een casus is aan voor-

waarden gebonden, die door de coördinator van het netwerk worden

bewaakt. Terzijde wordt opgemerkt, dat niet geaccepteerde casussen

wel adequaat worden verwezen. Het gesprek, gevoerd door de professi-

onal waartoe de burger of derde zich heeft gewend, wordt ondersteund

door een Wmo vragenlijst, een checklist met onderwerpen en een volg-

orde die start met wat men nog wel kan. Via een (inhoudelijk en niet in

tijd) uitgebreide procesgang wordt in het integraal netwerk gekomen

3 In één wijk wordt inmiddels geëxperimenteerd met een directe toegang voor burgers


tot een ondersteuningsplan en een uitvoerder daarvan.

Het integrale netwerk in Almere biedt veel mogelijkheden om tot ver-

nieuwend aanbod te komen. In relatie tot het conceptuele kader van De

Kanteling (zie de afbeelding in de inleiding van deze publicatie) ligt de

nadruk op het gesprek en het arrangement. De uitdaging in dit proces

ligt vooral aan het leggen van verbindingen met het bestaande Service-

punt Z (het eerste contact).

Kerkrade heeft met de mobiele Sociale Wijkteams het ‘ene loket bij de

burger gebracht’ door huisbezoeken als ‘eerste contact moment’ als

startpunt voor het gesprek te nemen4. In andere gevallen zijn het de

leden van het wijkteam die individuele of collectieve vragen oppakken.

In complexe situaties wordt via bilateraal contact een ondersteunings-

plan opgezet en uitgevoerd en al dan niet met aanpassingen of uitbrei-

dingen achteraf in het Wijkteamoverleg bekrachtigd. De thuisbasis van

het Sociaal Wijkteam is het Sociaal Wijkpunt, een voor de wijkbewoner

bekende plaats. De uitdaging zit in het realiseren van passende arrange-

menten.

IJsselmonde gaat ervan uit, dat de burger met vragen zelf de organisa-

tie/professional kiest om een eerste contact te leggen. Wat erop volgt

is georganiseerd in het integraal netwerk, in de IJsselmondse situatie

Vlechtwerk genoemd. Die eerste contacten kunnen aanleiding zijn om

tot een keukentafelgesprek te komen. De inhoud van die gesprekken

zijn gestroomlijnd door middel van formats en een eenduidige me-

thodiek voor vraagverheldering. De uitkomst van het gesprek wordt

daardoor minder afhankelijk van de beroepsachtergrond of organisatie

waartoe de vrager zich heeft gewend. Voorlopige actieplannen (inclu-

sief het aanwijzen van de coördinerend Vlechtwerker, hoofdvlechtwer-

ker genoemd) worden door Vraagwijzer opgesteld en in het Vlechtwerk-

4 Vanwege demografische kenmerken heeft Kerkrade een accent gelegd bij de doelgroep

ouderen. Inmiddels is uitbreiding van de doelgroep onderwerp van gesprek


overleg ingebracht. Bij crises wordt daar natuurlijk niet op gewacht en is

het bilaterale overleg voldoende om acties in te zetten. De uitdagingen

zitten vooral in het gestroomlijnde gesprek, de samenwerking bij com-

plexe problemen en de vormgeving van de doorzettingsmacht.


In dit instrument hebben wij de meerwaarde aangegeven van integrale

netwerken voor een gekantelde uitvoering van de Wmo. Onvermijdelijk

ten koste van een exacte en gedetailleerde weergave van de werkelijk-

heid hebben we een aantal algemene lijnen gehaald uit de ervaringen

die er in de drie gekozen pilotgemeenten tot nu toe is opgedaan.

Er zijn twee manieren waarop u als gemeente meer te weten kunt ko-

men over integrale netwerken of de voorbeelden uit de pilots.

Forum De KantelingOp het forum van de VNG kunt u een digitale versie van dit instrument

vinden. Daarnaast is daar een aantal ‘bijlagen’ beschikbaar als achter-

grondinformatie en voor verdere verdieping. Dit zijn:

• Een overzicht in flowcharts van de Almeerse integrale netwerken

• Een schematische beschrijving van het werkproces van het Vlecht-

werk in IJsselmonde

• Een beschrijving van het Kerkraadse werkproces binnen de Sociale

Wijkteams.

10 Zelf aan de slag met integrale netwerken?


Als de doorontwikkeling van de Integrale netwerken leidt tot nieuwe

inzichten, dan zullen we die ook weer beschikbaar stelen op het forum.

Het forum is ook beschikbaar om reacties te geven op dit instrument of

iedere andere publicatie van het project De Kanteling. Om het forum te

lezen hoeft u zich niet te registreren, als u een reactie wilt plaatsen wel.

Registreren is eenvoudig. We nodigen u van harte uit om uw reactie op

het forum achter te laten.

Het forum is bereikbaar via http://forum.vng.nl/dekanteling

Contact met pilotgemeentenGemeenten die zelf bezig zijn met of aan het begin staan van het orga-

niseren van integrale netwerken kunnen daarbij geholpen worden door

gemeenten die hiermee al ervaring hebben opgedaan. Als u behoefte

heeft aan zo’n uitwisseling kunt u met ons contact opnemen via

[email protected].

Documents

Integrale netwerken in de Wmo - · PDF filegemeenten die zelf bezig zijn met kantelen of daarmee ... rond ‘Welzijn Nieuwe ... helpen bij het krijgen en behouden van ondersteuning