ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 1 of 82

ISO 14001:2004 Guide Book

Rev-4

Re issue By : อดมศกด สนทฐกวงศ (ก าลงปรบปรงเนอหาเพมเตม)

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 2 of 82

ระบบ ISO 14001 เปนระบบทเนนการปองกนมลพษ หรอ ควบคมมลพษ ?

1. หากทานท าการเปดมาตรฐาน ISO14001 ในหวขอแนะน า introduction ทหนา “V” ตวมาตรฐาน ISO14001 ไดมถอยค าวา “วตถประสงคโดยรวมภาพรวมของมาตรฐานก าหนดวามาตรฐาน ISO14001 นสนบสนนการปกปองสงแวดลอมและปองกนมลพษ ในทางทสมดลยกบเศรษศาสตร (socio-economic needs).

2. มาตรฐาน ISO14001 มขอก าหนดวา นโยบายตองรวมถงความมงม นในการปองกนมลพษ

3. วตถประสงค เปาหมาย ตองรวมถง ความมงม นในการปองกนมลพษ

อะไรคอการปองกนมลพษ 3.18 การปองกนมลพษ การใชกระบวนการ การปฏบตการ เทคนค วสด อปกรณ ผลตภณฑหรอพลงงานเพอหลกเลยง ลด หรอควบคม (โดยการแยกหรอการรวม) การเกดขน การระบาย หรอทงมลสารประเภทตางๆหรอของเสย เพอทจะลดผลกระทบดานสงแวดลอมในดานลบ (adverse environmental impacts) หมายเหต : การปองกนมลพษสามารถรวมถงการลดและก าจดแหลงก าเนด การเปลยนแปลงกระบวนการผลตภณฑ หรอบรการ การใชทรพยากร วตถดบ และพลงงานทดแทนอยางมประสทธภาพ การใช

ซ า การน ากลบมาใชใหม การปรบปรง และการบ าบด

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 3 of 82

ระบบการจดการสงแวดลอมตามกรอบของมาตรฐาน ISO14001 ควรเปนเชนไร

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO14001 ตองไมเนนท ระบบการจดการของเสย ทซ งเปนการบ าบด /ก าจดทปลายทอ (end of pipe treatment) ทซ งเปนเนนการท าการบ าบด หรอก าจดเชน การฝกกลบ การบ าบดน าเสย แตเพยงอยางเดยว แตระบบการจดการสงแวดลอม ISO14001 ตองเปนระบบการจดการสงแวดลอมทเนน การลด /การไมท าให เกดของเสย “Waste minimization” หรอเรยกอกชอวา การปองกนมลพษ (pollution prevention) หรอเรยกอกชอวา เทคโนโลยสะอาด(clean technology/cleaner production) เปนการปองกนและลดปรมาณของเสยใหมากทสด

การปองกนมลพษ เปน การลดมลพษทแหลงก าเนด

1. การปรบปรงผลตภณฑ

การเปลยนองคประกอบ การท าผลตภณฑทดแทน การท าใหผลตภณฑประหยดพลงงาน ( Design for Environmental)

2. การเปลยนวธ

เปลยนวตถดบ ใชวตถดบทมมลพษนอย หรอใชวสดอนทดแทน หรอ หาทางประหยดวสด

เปลยนเทคโนโลย เปลยนแปลงกระบวนการผลต เปลยนรปแบบการตดตงและทอทาง ใชระบบอตโนมต เปลยนแปลงคาปจจยการผลต

ปรบปรงการจดการ เพอเพมประสทธภาพและลดปรมาณของเสย loss control การแยกประเภทของเสย ปรบปรงระบบขนยายวสด ปรบการวางแผนการผลต การวางแผนวสดและทรพยากร

การปองกนมลพษ เปนการน ากลบมาใชใหม ไมวาการน ามาใชใหมในโรงงานหรอนอกโรงงาน

การ reuse คอ การน ากลบไปใชใหมในกระบวนการเดม หรอ การน าไปใชทดแทนในกระบวนการอน

การ reclaim การสกดเอาทรพยากรคน หรอ การผลตผลพลอยได

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 4 of 82

ระบบการจดการสงแวดลอมคออะไร

องคกรทกประเภทก าลงพยายามทจะแสดงใหเหนวาเปนองคกรทชวยรกษาสงแวดลอมกนมากขนดวยการควบคมมใหกจกรรมของตนมผลเสยตอสงแวดลอม ทงนเปนผลมาจากการใชกฎหมายทเขมงวดขน ใช

นโยบายเศรษฐกจทใหความส าคญดานสงแวดลอมมากขน และยงมมาตรการอน ๆ ทชวยเสรมการคมครองสงแวดลอมและการพฒนาอยางยงยน

หลาย ๆ แหงไดใชเครองมอตาง ๆ เชน การตรวจสอบการประเมนผลกระทบสงแวดลอมและการเลอกเทคโนโลย แตวธการเหลานกอาจจะยงไมท าใหมนใจไดวาการรกษาสงแวดลอมใหไดตามกฎหมายและนโยบายจะเกดขนทงในขณะนและในอนาคต แตละวธกมสวนดของมนอย ซ งถาน ามารวมกนไดกจะกลายเปนระบบของการจดการสงแวดลอม (การจดการทรพยากรและสงแวดลอมแบบบรณาการ) และเกดบรณาการของการจดการทงหมด ระบบการจดการสงแวดลอมระบบหนงจะมองคประกอบ ดงน:

ผบรหารสงสดขององคกรยอมรบเปนพนธกจทจะใชระบบการจดการสงแวดลอม เรองนนบเปนสงส าคญทจะจดการสงแวดลอมในองคกรนนใหเปนผลส าเรจได

การทบทวนหรอตรวจสอบเบองตนเพอใชแสดงถงสภาพการรกษาสงแวดลอมทเปนอยขณะนน ผลกระทบสงแวดลอมทส าคญและโอกาสทจะปรบปรงใหดข น

นโยบายดานสงแวดลอมทแสดงถงพนธกจ และแนวทางของการจดการสงแวดลอมขององคกร

วธการทจะท าความเขาใจปญหาสงแวดลอมรวมทงเครองมอวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมอนเกดจากกจกรรมขององคกรนนหรอทองคกรมสวนจะตองรบผดชอบอยดวย โดยเนนผลกระทบดานตาง ๆ ทส าคญ

การวเคราะหแบบครบขนตอนเพอระบประเดนทางสงแวดลอมทเกยวโยงกบผลตภณฑ เรมจากการซอวตถดบและน าไปผลตจนถงขนตอนการบรโภคและการทงเปนขยะเมอใชแลว

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมจากโครงการและการตดสนใจเรองใหญ ๆ ภายในองคกร ซงจะตองวเคราะหกอนทจะมการด าเนนการ

การสอสารภายในองคกรเพอระบประเดนทางสงแวดลอมทเกยวโยงกบกจกรรมทางธรกจทกกจกรรมและผมสวนไดสวนเสยทกฝาย

วธทจะท าใหรวามนโยบาย กฎระเบยบ และเงอนไขตาง ๆ ของกลมผมสวนเกยวของอยอยางไรบางทองคกรจะตองปฏบตตาม ซงจะเปนการก าหนดวตถประสงคและเปาหมายในการจดการสงแวดลอมขององคกรไปดวย

หลงจากทมองคประกอบทงหมดแลว โดยไดจดท าเปนเอกสารและไดน าไปปฏบตแลว องคกรตรวจสอบใหมนใจวาผลงานดานสงแวดลอมก าลงเปนไปตามทตองการ

มาตรฐานระบบการจดการสงแวดลอม 14001 (ISO 14001)

มาตรฐานวาดวยระบบการจดการสงแวดลอม (ISO 14001) ก าหนดขนเพอสงเสรมคณภาพของการจดการสงแวดลอม การปฏบตไดตามมาตรฐานนก าลงเปนทสนใจในตลาดระหวางประเทศและหลายประเทศไดใช

มาตรฐาน ISO นแลว ขอดและขอดอยของ ISO 14001 ไดแสดงไวใน ตารางท 1

องคกรทไดใบรบรองมาตรฐาน ISO 14001 ยอมแสดงใหนานาชาตเหนไดวาเปนองคกรทมพนธกจดานสงแวดลอม อตสาหกรรมจ านวนมากในประเทศไทยและประเทศเวยดนามไดรบการรบรองมาตรฐาน ISO 14001 ซงบรษทเหลานยอมรบภาระทจะด าเนนการตอไปนเปนอยางนอยคอ:

มนโยบายเกยวกบสงแวดลอมเปนลายลกษณอกษร

บอกถงสงตาง ๆ ทเกยวกบสงแวดลอมและผลกระทบทมาจากกจกรรมของตน

ก าหนดล าดบความส าคญ จดมงหมายและเปาหมายทจะปรบปรงทางดานสงแวดลอม

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 5 of 82

ก าหนดความรบผดชอบอยางชดเจนเกยวกบการปฏบต การฝกอบรม การตดตามผล และการแกไขจดบกพรอง

จดท าเอกสารบนทกการด าเนนงานและผลลพธ

ประเมนผลและปรบการท างานใหมเมอเวลาผานไปเพอใหเกดการปรบปรงอยางตอเนองทงในแงของจดมงหมายดานสงแวดลอมและระบบการจดการสงแวดลอม

ตารางท 1 จดแขงและจดออนของระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

จดแขง จดออน

ISO 14001 เพมการสนบสนนจากผบรหารระดบสง เพราะ ISO 14001 สรางความสามารถในการแขงขนไมใชท าเพราะกฎหมายบงคบ

ISO 14001 เปนมาตรฐานของระบบการจดการสง แวดล อม ซงย ง ไม ใชม าตรฐานคณภาพสงแวดลอมตามกฎหมาย และไมไดมงทจะยกระดบมาตรฐานคณภาพสงแวดลอมใหสงขน

ISO 14001 เปนการจดการสงแวดลอมอยางมระบบเปนองครวมซงธรกจควรมองเรองสงแวดลอมอยางเปนองครวม

ISO 14001 ไมบงคบใหท าตามกฎหมายสงแวดลอม จงไมชวยผลกดนใหองคกร รบมาตรฐานคณภาพสงแวดลอมของทองถนหรอของประเทศ ISO 14001 ตองการใหองคกรมพนธกจทจะปฏบตตามกฎหมายแตไมชดเจนวาพนธกจนนคออะไร

ISO 14001 สรางแนวทางส าหรบใหองคกรได ปรบปรงระบบการจดการสงแวดลอมของตนอยางตอเนอง และมการตรวจสอบเปนระยะเพอประเมนความกาวหนาและบอกถงสงทองคกรควรตองแกไขระบบการจดการสงแวดลอม

ISO 14001 ตองการใหประชาชนมสวนรวม แตกลบใหองคกรเปนผเลอกเองวาจะใหประชาชนมาเกยวของดวยในระดบใด

ISO 14001 ชวยใหเกดนวตกรรมของอปกรณอ านวยความสะดวกโดยพนกงาน ถาพนกงานมความตนตวดานสงแวดลอมกจะชวยใหองคกรไดใช

ทกษะทางเทคโนโลยของพนกงาน เพอคดวธการลดผลกระทบสงแวดลอม

ISO 14001 ไมบงคบใหตองมเทคโนโลยส าหรบปองกนภาวะมลพษ การใช ระบบการจดการสงแวดลอมใหเปนไปตามมาตรฐานเกยวกบภาวะมลพษนบเปนกาวแรกทดมาก แตจะดกวามากถามการใชเทคโนโลยทขจดหรอลดภาวะมลพษ

ISO 14001 ชวยใหนานาชาตตนตวกบการอนรกษสงแวดลอม โดยท าใหทวโลกหนมาดส งทตนท ากบสงแวดลอม และ ISO 14001 อาจจะกลายเปนสงตองมตามความตองการของลกคา / ผผลต

การตรวจประเมนดานสงแวดลอม

ใน ISO 14001 ไดใหนยามของการประเมนไววา “คอกระบวนการทเปนระบบและจดท าเปนเอกสารของการยนยนความถกตองของหลกฐานทเกยวกบการตรวจสอบวาองคกรนนมระบบการจดการสงแวดลอมทเปนไปตามเกณฑซงองคกรไดก าหนดไวหรอไม (กคอ เกณฑของ ISO 14001 ทองคกรน ามาใช) และแจงผลใหฝายบรหารไดทราบ”

การตรวจสอบดานสงแวดลอมนแบงเปน 2 แบบใหญ ๆ แบบแรกเปนการรวบรวมขอมลหรอทเรยกวาการทบทวนดานสงแวดลอม หรอการตรวจสอบเรองทางสงแวดลอมและตรวจสอบสถานท ใชในกรณทฝายบรหารตองการขอมลเพอการตดสนใจ แบบทสอง เปนการตรวจสอบเพอยนยนวามการปฏบตตามขอบงคบและเงอนไขทก าหนดไวเชนการตรวจสอบวาเปนไปตามขอก าหนด และการตรวจสอบแบบ due-diligence audits

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 6 of 82

การจดการสงแวดลอมจะท าไดดตอเมอเราเขาใจเทคโนโลยและกระบวนการตาง ๆ แมวาการตรวจสอบและการประเมนผลกระทบสงแวดลอมจะเปนเครองมอทระบปญหาสงแวดลอมอยางไดผล แตในการแกปญหาคณภาพอากาศหรอน ากยงจ าเปนตองมเทคโนโลย

การผลตทางอตสาหกรรมหรอกจกรรมอน เชน การสรางทางหลวงมกท าใหเกดของเสยทเปนของเหลว ของแขง และกาซ นอกจากจะสรางปญหาสงแวดลอมแลว ของเสยยงแสดงถงการสญเสยวตถดบทมคาระหวางการผลตหรอการกอสราง และท าใหตองเสยคาใชจายอยางมากเพอควบคมภาวะมลพษ

ในทนไมอาจกลาวถงเทคโนโลยตาง ๆ ทมอยส าหรบการจดการผลกระทบสงแวดลอมจากกจกรรมทางอตสาหกรรมและทางการพฒนาไดหมด อยางไรกตาม เราอาจดถงกรอบการเลอกวธการและเทคโนโลยในการผลตทมของเสยเกดขนดงตอไปน :

การท าใหเกดของเสยนอยทสด

การลดของเสย

เทคโนโลยสะอาด/ วศวกรรมสะอาด/ กระบวนการสะอาด

การปองกน/ ลดภาวะมลพษ

เทคโนโลยควบคมภาวะมลพษ

เทคโนโลยของเสยต าและไรของเสย

เทคโนโลยทงหลายไมวาจะเปนแบบดงเดมหรอสมยใหม อาจจดใหเปนกลมตามการจดล าดบของการจดการของเสยดงแสดงใน ตารางท 2

ตารางท 2 ล าดบความส าคญของการจดการของเสย (จากความส าคญมากไปหานอย)

ปฏบตการ ผลลพธ

ลดตนก าเนด มการเปลยนกระบวนการหรอขนตอนการผลตทางอตสาหกรรมท าให สามารถหลกเลยง ลด หรอขจดของเสยภายในสถานประกอบการ

การน ากลบมาใช มการใช ใชซ า และการน าของเสยกลบมาใชเพอการใชประโยชนเดมหรอใชท าอยางอน เชนใชเปนปจจยการผลต น ากลบคนมาเปนวสด หรอใช

ผลตพลงงาน

การบ าบด มการท าลาย การลดความเปนพษ การสะเทนของเสยใหเปนสารทมอนตรายนอยลง

การก าจด มการปลอยของเสยสอากาศ น า หรอพนดนโดยควบคมอยางเหมาะสมปลอดภยตามทกฎหมายก าหนด การก าจดของเสยบนดน อาจตองมการลดปรมาตร การหมดวยแคปซล การปองกนน าซมจากขยะและการตดตามผล

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 7 of 82

4.2 นโยบายดานสงแวดลอม

4.2 นโยบายสงแวดลอม ผบรหารสงสดตองก าหนดนโยบายสงแวดลอมส าหรบองคกร และตองมนใจวาอยภายใตขอบเขตของระบบการจดการสงแวดลอมทก าหนดนน นโยบายสงแวดลอมตอง a) เหมาะสมกบลกษณะ ขนาด และผลกระทบทเกดขนของกจกรรม ผลตภณฑและบรการ b) รวมถงความมงมนในการปรบปรงอยางตอเนอง และการปองกนมลพษ (prevention of pollution) c) รวมถงความมงมนในการปฏบตใหสอดคลองกบขอก าหนดของกฎหมาย และขอก าหนดอน ๆ ท

องคกรเกยวของ ทซ งมความสมพนธกบประเดนปญหาดานสงแวดลอมขององคกร d) ใหกรอบส าหรบการก าหนด และทบทวนวตถประสงค และเปาหมายทางดานสงแวดลอม e) ถกจดท าเปนเอกสาร น าไปปฏบตและคงรกษาไว f) ถกสอสารไปยงบคคลทกคนทซ งปฏบตงานให หรอปฏบตงานในนามขององคกร g) พรอมทจะเผยแพรตอสาธารณชน

วตถประสงคและลกษณะของนโยบายดานสงแวดลอม

นโยบายดานสงแวดลอมขององคกรเปนหวใจ เปนพนฐานหลกของการออกแบบและจดท าระบบการจดการสงแวดลอม

ตราบใดทอยภายใตกรอบของมาตรฐาน ISO 14001 การตดสนใจและการด าเนนการทเกยวของกบสงแวดลอมตองสอดคลอง กบถอยแถลงความมงมนทระบไวในนโยบายดานสงแวดลอม

ผตรวจประเมนจะท าการสรปผลการตรวจประเมนระบบการจดการดานสงแวดลอมโดยเปรยบเทยบกบสงทองคกรไดมการระบไวในนโยบายสงแวดลอมดวย ดงนนจ าเปนตองท าการก าหนดนโยบายสงแวดลอมขององคกรอยางเหมาะสม

นโยบายดานสงแวดลอมควรสะทอนวสยทศน เจตนารมณ ปรชญา คานยม และศรทธา ขององคกรในสวนทเกยวกบเรองของสงแวดลอม ผบรหารระดบสงควรใชความคดและวสยทศนเพอก าหนดนโยบายขนเปนอยางด เพราะนโยบายจะกลายเปนบทบญญตทองคกรจะยดถอตอไป นโยบายควรตองเปนแรงบนดาลใจทสามารถปฏบตไดจรง และบอกทศทางส าหรบใชในการตดสนใจทางธรกจและทางเทคนค ขณะเดยวกนกควรจงใจและกระตนใหพนกงานทกคนสรางความเปนเลศทางดานสมรรถนะสงแวดลอม นโยบายสงแวดลอมของ ISO 14001 ขอก าหนดของมาตรฐาน ISO 14001 มดงน

1. ผบรหารสงสดเปนผรบผดชอบในการก าหนดนโยบายดานสงแวดลอม โดยจะตองทบทวนและอนมตนโยบายดวยความรอบคอบ อกทงตองรบนโยบายเปนพนธกจ แมวาโดยปกตแลวนโยบายจะรางขนโดยผจดการฝายแลวสงใหผจดการอาวโสตามสายงานใหความเหนและแกไข แตไมวาอยางไรกตาม ผบรหารสงสดเปนผรบผดชอบนโยบายทเขยนขน

2. นโยบายตองครอบคลมการด าเนนงานทกดานขององคกร การจดการวตถดบ การขนสง การบรรจหบหอ การสงผลตภณฑ ทอาจมผลตอสงแวดลอม

3. นโยบายตองมพนธกจสามดานตามขอก าหนดของ ISO 14001 ทงนเพอเปนพนธะผกพนส าหรบทกคนในองคกร กลาวคอ

1) การปรบปรงอยางตอเนอง( การปรบปรงระบบการจดการสงแวดลอม และผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมอยางตอเนอง)

2) การปองกนมลพษ (หาทางจดการภาวะมลพษใหหมดไป หรออยางนอยกพยายามใหเกดภาวะมลพษนอยทสด)

3) พนธกจทจะปฏบตตามกฎหมายขอบงคบตางๆดานสงแวดลอม ทงในระดบทองถน ภาค และระดบชาต และจะตองปฏบตตามขอตกลงเพอรกษาสงแวดลอมแมจะไมไดเปนกฎหมาย รวมทงการท าตามนโยบายสงแวดลอมขององคกรเอง

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 8 of 82

4. นโยบายตองก าหนดทศทางและกรอบการเดนไปสวตถประสงคและเปาหมายดานสงแวดลอม 5. ตองมการจดท าเอกสารนโยบาย และน าไปปฏบตในการท างานประจ าวนภายใตระบบการจดการ

สงแวดลอม 6. นโยบายจะตองทนตอเหตการณและเหมาะสมกบการปฏบตงานและสภาพแวดลอมทเปนจรง 7. ฝายบรหารสงสดจะตองสอสารใหพนกงานทกคน และผรบเหมาชวง 8. นโยบายตองพรอมทจะน ามาเปดเผยตอสาธารณะได

นอกจากขอก าหนดดงกลาว ยงคงมหลกการตางๆทอาจน ามารวมไวในนโยบายดวย เชน หลกการของการพฒนาอยางยงยน ทรพยากรหมนเวยน และความหลากหลายทางชวภาพ การรบเปนพนธะกจวาจะน าเทคโนโลยทลดผลกระทบสงแวดลอมไดดทสดมาใชโดยม

ความเปนไปไดทางธรกจ การใชตวชวดแบบเชงปรมาณเพอตดตามความกาวหนาการด าเนนงานดานสงแวดลอม การคดแบบครบวงจรวามผลกระทบสะสมอยางไร เรมตนจากขนตอน การออกแบบ

ผลตภณฑ การหาวตถดบ การผลต การบรรจผลตภณฑ การขนสง จนถงการใชผลตภณฑและการใชซ า การเวยนใช หรอการก าจดขยะ

การน ามาตรฐานนมาใชใหไดผลจะตองมการก าหนดหนาทรบผดชอบในการพฒนา การพจารณาใหความเหนชอบ การสอสาร การเผยแพร การน าไปปฏบต การรกษานโยบาย และการทบทวนนโยบายเมอจ าเปน นโยบายสงแวดลอมเปนสวนทมากอนสวนอนใน ISO 14001 แตเพอความรอบคอบ องคกรอาจรอไวกอนจนกวาจะก าหนดผลกระทบสงแวดลอมจากการด าเนนงานและการวางแผนตลอดจนการเตรยมการเบองตนส าหรบระบบการจดการสงแวดลอม แลวจงคอยเลอกถอยค าทจะใชในการเขยนตวนโยบายใหเหมาะสมตรงกบวตถประสงคขององคกร สรปประเดนส าคญ

นโยบายสงแวดลอมเปนมาตรการในการผลกดนในการปฏบตและการปรบปรงระบบการจดการสงแวดลอมในองคกรเพอการรกษาไวและการพฒนาการด าเนนงานในระบบใหดข น

นโยบายจะตองแสดงถงความมงมนของผบรหารสงสดในการปฏบตกฎหมายและขอก าหนดตางๆ ทเกยวของ การปองกนมลพษและการปรบปรงใหดข นอยางตอเนอง นโยบายสงแวดลอมตองแสดงถงคานยมและพนธะกจของบรษทในสวนทเกยวกบการด าเนนงานทางสงแวดลอม

นโยบายควรชดเจน กระชบ สามารถปฏบตได และมแรงบนดาลใจ สะทอนถงหลกการ คานยม และเจตนารมณขององคกรตอสงแวดลอม

นโยบายจะตองไดรบความเหนชอบและสนบสนนโดยฝายบรหารสงสด ซงจะเปนผน าดานสงแวดลอมโดยการกระท าเปนตวอยาง

นโยบายสงแวดลอมควรเสรมกบนโยบายอนขององคกร เชน นโยบายดานคณภาพ สขภาพและความปลอดภย และความส าคญทางธรกจ

นโยบายจะตองแสดงถงแนวทางในการก าหนดวตถประสงคและเปาหมาย นโยบายจะตองมความชดเจนและเขาใจตอผทเกยวของทงภายในและภายนอกองคกร

นโยบายจะตองไดรบการทบทวนและแกไขตามรอบระยะเวลาทเหมาะสมตามสถานการณและขอมลทไดรบมา ส าหรบพนททมการประยกตระบบฯ หรอขอบเขตจะตองระบใหชดเจนและแสดงถงธรรมชาตของกจการอยางเดนชด รวมไปถงขนาดและผลกระทบตอสงแวดลอมของกจกรรม ผลตภณฑและบรการภายใตขอบเขตทระบบการจดการสงแวดลอมไดก าหนดไว

นโยบายสงแวดลอมจะตองสอสารไปสบคลากรทท างานหรอผท างานแทนในองคกร นโยบายจะตองสอสารไปสผรบจางชวงทมาท างานในขอบเขตขององคกรทไดระบไว การสอสารไปสผรบจางชวงสามารถเลอกรปแบบไดหลากหลาย เชน กฎระเบยบ ขอก าหนดในการท างาน ระเบยบปฏบตและ/หรอวธการท างาน ส าหรบหนวยงานทเกยวของโดยตรงตามนโยบาย ผบรหารสงสดจะตองระบและจดท าเปนรปแบบของเอกสารในเรองของนโยบายสงแวดลอมขององคกรทเกยวของทเปนสวนหนงหรอขององคกรภายใตก ากบ

ควรมการตดประกาศแสดงนโยบายใหพนกงานไดเหนโดยทวกน และเปดเผยตอสาธารณะเมอมผ ตองการทราบและจะเปนการด หากจะเปนฝายแสดงนโยบายตอสาธารณะเสยเอง

พนกงานทกคนจะตองมจตส านกและความเขาใจอยางชดเจนในสาระและเจตนารมณของนโยบายสงแวดลอม

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 9 of 82

หมายเหต: ผบรหารสงสดอาจเปนบคคลหรอกลมบคคลในระดบบรหารซงมรบผดชอบในการด าเนนกจการขององคกรนนๆ

ประเดนในการปฏบตและการตรวจประเมน

1. ตรวจสอบวานโยบายไดถกใชในการขบเคลอนระบบการจดการสงแวดลอมในภาพรวมหรอไม และไดดเพยงใด

2. ตรวจสอบความมงมนของผบรหารระดบสงโดยท าการสมภาษณผบรหารสงสดเกยวกบทมาของนโยบายสงแวดลอมวาพจารณาจากอะไรบาง เชน มงเนนแกไขปญหาสงแวดลอมเรองอะไร เพอตรวจสอบวาผบรหารสงสดเปนผก าหนดนโยบายสงแวดลอมหรอไม

3. ท าการตรวจสอบเนอหาสาระของนโยบาย วาสะทอนถงลกษณะปญหาสงแวดลอมทเกดจากกจกรรม ผลตภณฑ และบรการในขอบเขตของระบบการจดการสงแวดลอม หรอไม (ดเชอมโยงกบขอก าหนดท 4.3.1)

4. ท าการตรวจสอบเนอหาสาระนโยบาย การก าหนดกรอบกจกรรม สงทจะท า สงทองคกรจะไมท าวามความเหมาะสมกบธรกจ ขนาดขององคกร และผลกระทบดานสงแวดลอมทเกดจากกจกรรม ผลตภณฑ และบรการหรอไม

5. ท าการตรวจสอบวามขอความแสดงความมงมนทจะปรบปรงอยางตอเนอง และปองกนมลพษหรอไม

6. ท าการตรวจสอบวามขอความแสดงความมงมนทจะปฏบตตามกฎหมาย และขอก าหนดอน ๆ หรอไม

7. ท าการตรวจสอบวา นโยบายไดถกน าไปจดตง จดท าวตถประสงคเปาหมาย ตวเนอหาสาระนโยบายตองมกรอบ (Framework) เพอเปนแนวทางในการก าหนด และทบทวนวตถประสงคและเปาหมาย หรอไม (ดเชอมโยงกบขอก าหนดท 4.3.3)

8. มการจดท านโยบายสงแวดลอมเปนเอกสาร และมการปฏบตตามนโยบายอยางตอเนอง หรอไม ตรวจสอบการน านโยบายไปสภาคปฏบตทหนวยงานตาง ๆ ในองคกร

9. ตรวจสอบความตระหนกของพนกงานและผรบเหมาชวง ในเรองนโยบายสงแวดลอม 10. ตรวจสอบวา นโยบายไดมสอสารไปยงพนกงานทกคน และบคคลอน ๆ ทปฏบตงานใหกบองคกร

หรอในนามองคกร หรอไม (ตวอยางเชน ผสงมอบ ผรบเหมา ผรบเหมาชวง ลกจางชวคราวและนกศกษาฝกงาน เปนตน)

11. ตรวจสอบการรบรของสาธารณะทมตอนโยบายสงแวดลอมและนโยบายมพรอมไวเพอเผยแพรส

สาธารณะหรอไม เชน ปายประกาศ แผนพบ หรอวารสารของบรษท และเวบไซต เปนตน 12. ตรวจสอบวานโยบายไดรบการทบทวนหรอไม ใชหลกเกณฑอะไรในการทบทวน ใชเหตผลอะไร

ในการปรบหรอไมปรบนโยบาย

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 10 of 82

4.3.1 ประเดนปญหาดานสงแวดลอม (environmental aspect)

4.3 การวางแผน 4.3.1 ประเดนสงแวดลอม องคกรตองจดท า น าไปปฏบต และธ ารงรกษาไวซ งขนตอนปฏบต

a) เพอระบประเดนปญหาสงแวดลอมทเกดจากกจกรรม ผลตภณฑ และบรการภายใตขอบเขตของระบบการจดการสงแวดลอมขององคกร ทงในสวนประเดนปญหาสงแวดลอมทองคกรสามารถควบคมได และในสวนประเดนปญหาสงแวดลอมทองคกรสามารถผลกดนน าไปส การวางแผน การปรบปรง การปรบเปลยน หรอจดใหมข นใหมของ กจกรรม ผลตภณฑ และบรการ

b) เพอก าหนดประเดนปญหาสงแวดลอมทมหรอสามารถมผลกระทบทมนยส าคญ (significant impact(s)) ตอสงแวดลอม (เชน ประเดนสงแวดลอมทมนยส าคญ)

องคกรตองจดท าขอมลเหลานในรปเอกสารและจดท าใหทนสมยอยเสมอ องคกรยงตองท าใหมนใจวาประเดนสงแวดลอมทมนยส าคญ(Significant environmental aspects) ถกน ามาพจารณาในการระหวางการจดท า การน าไปปฏบต และการคงรกษาไวซ งระบบการจดการสงแวดลอม

นยามของประเดนปญหาสงแวดลอมและผลกระทบตามขอก าหนด ISO 14001

ประเดนปญหาส งแวดลอม ISO 14001 ใชค าวาประเดนปญหาสงแวดลอม (environmental aspect) เมอหมายถงสงใดก

ตามทเกดจากกจกรรมและผลผลตหรอบรการขององคกรทอาจมผลกระทบตอสงแวดลอมได กจกรรมหมายถงอะไรกตามทองคกรนนกระท าในการประกอบการ ผลตภณฑคอสงทไดจาก

กระบวนการผลต บรการคอกจกรรมทท าเพอสนบสนนการผลต ผลกระทบสงแวดลอมอาจเปนดานบวกหรอดานลบกได

ประเดนปญหาสงแวดลอมทส าคญ(Significant environmental aspects) หมายถงประเดนปญหาทสงผลกระทบ

ตอสงแวดลอมอยางมากหรอมศกยภาพทจะสงผลกระทบรนแรง ค าวาส าคญน เปนการจดล าดบ ความส าคญ โดยการประเมนความเสยงสมพทธของกจกรรม ผลตภณฑหรอบรการตางๆ ดงตวอยางทแสดงในตาราง

Environmental Aspect Environmental Impact

การตดไมท าลายปา

- สญเสยทอยอาศยของสตวปาและความหลากหลายทางชวภาพ - สญเสยความสามารถการดดซบกาซคารบอนไดออกไซด - เพมการพงทลายของหนาดนและโคลนถลม - ท าลายแหลงตนน าล าธาร - สญเสยชมชนหรอพนทเดม - ผลกระทบตอความงดงามตามธรรมชาต

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 11 of 82

ผลกระทบสงแวดลอมหมายรวมถงผลกระทบตออากาศ น า (น าใตดนและน าผวดน) ทดน พช สตวปา ชมชน วฒนธรรมประเพณ ความงดงามทางธรรมชาต การนนทนาการและปฏสมพนธระหวางสงเหลาน ผลกระทบอาจเกดเปนฤดกาล เกดในระดบทองถน ระดบภาคหรอระดบทวโลกกได (เชน ฝนกรด สารท าลายโอโซน ผลกระทบตอบรเวณทายน าของแมน าโขง) การระบประเดนปญหาสงแวดลอมและผลกระทบ เมอจะท าการระบและประเมนความส าคญของปญหาสงแวดลอม ตองพจารณาองคประกอบทงหมดในการปฏบตงานของบรษท มใชพจารณาแตกจกรรมการผลตเทานน ตวอยางเชน บรษทสวนใหญจะมส านกงาน โรงอาหาร และลานจอดรถซงทงหมดนอาจสรางผลกระทบสงแวดลอมจากการทงหรอปลอยของเสย ในการระบประเดนปญหาและผลกระทบตอสงแวดลอมใหนบรวมการขนสงวตถดบไปยงหนวยการผลตและการขนสงผลตภณฑและกากของเสยจากหนวยการผลตดวยเสมอ ถงเกบสารเคมและเชอเพลง กจกรรมของหองปฏบตการ การจดซอและคลงสนคา การซอมบ ารง (เชน การเชอม การซอมยานพาหนะ การกอสราง การทาส เปนตน) การออกแบบวจยและวศวกรรม งานบรการรกษาความปลอดภย การตอบสนองตอเหตฉกเฉน (เชน ไฟไหม สารเคมรวไหล กาซรว ภยธรรมชาต) สภาพการณอนทไมปกต เชน ในระหวางการเรมและการหยดกระบวนการผลต และกจกรรมตางๆจากผรบเหมาและผขายสนคาลวนแลวแตมประเดนปญหาดานสงแวดลอมทงทกอใหเกดผลกระทบโดยตรงและมศกยภาพทกอใหเกดผลกระทบได มหลายเทคนคทสามารถน ามาใชในการรวบรวมประเดนปญหาและผลกระทบสงแวดลอมของบรษท โดยปกตแลววธท ดท สดคอการระดมความคดของบคลากรจากหลายๆหนวยงาน แมแตบคคลทอยในหนวยงานหรอปฏบตงานในททไมมใครสนใจกสามารถใหขอเสนอแนะทเปนประโยชนได ซงผเชยวชาญอาจจะมองขามไป ประเดนปญหาและผลกระทบสงแวดลอมควรครอบคลมทกกจกรรม สนคาและบรการของบรษท ท าไมตองระบประเดนปญหาสงแวดลอม การระบประเดนปญหาสงแวดลอมเปนงานแรกทตองท าในขนตอนการวางแผนงานของระบบการจดการสงแวดลอม เนองจากการตดสนใจวาจะควบคมประเดนปญหาทส าคญทสดอยางไรนนเปนสงส าคญล าดบแรกในชวงเรมตนของงานระบบการจดการสงแวดลอม ระบบ ISO 14001 ตองการใหองคกรจดท าวตถประสงคและเปาหมายทางสงแวดลอมเพอใหแกไขปญหาทส าคญ ดงนนการรวบรวมประเดนปญหาอยางครอบคลมและเปนระบบ และวธการก าหนดล าดบความส าคญเปนขนตอนแรกทจ าเปนเพอบรรลเปาหมายน การควบคมการปฏบตงาน เชน เครองมอ การซอมบ ารง ขนตอนการปฏบตงาน เทคนคและเทคโนโลยการลดมลพษตองมงเนนไปทปญหาทมความเสยงสงทสด (ปญหาทส าคญทสด) และการฝกอบรมบคคลเพอเพมพนความรและทกษะทจ าเปนในการควบคมกระบวนการและการตดสนใจในเรองทส าคญอยางมประสทธภาพ ขนอยกบการก าหนดความส าคญของประเดนปญหาสงแวดลอมทถกตอง การแปลความหมายของขอก าหนด ISO 14001

ในขอก าหนดของ ISO14001 มค าทใชอยเสมอดงน

การจดท า (Establish) ใน ISO หมายถง การพฒนา การด าเนนการ การจดท าขน การคงไว (Maintain) หมายถง ท าใหทนสมย ตรงประเดน และถกตอง ขนตอนการปฏบตงาน (Procedure) หมายถง ล าดบของการกระท าทตองการเพอท าใหงานส าเรจ

อยางไดผลและสม าเสมอ (ขนตอนการปฏบตงานบางขนตอนของ ISO14001 ตองจดท าเปนเอกสาร) การจดท าเปนเอกสาร (Documented) หมายถง การเขยนลงบนกระดาษหรอลงในสออเลกทรอนกส

การปลอยน าเสยจากโรงงานเยอกระดาษ

- ผลกระทบตอคณภาพน าในดานคาของแขงแขวนลอย คาบโอด และสารพษ และผลกระทบตอการใชน า

- ท าใหคณภาพอากาศลดลงเนองจาก กาซ

การปลอยไอเสยจากยานพาหนะ คารบอนมอนอกไซด สารประกอบไฮโดรคารบอน ฝ นละออง

การรวไหลของน ามนจากถงเกบหรอทอสง

- การปนเปอนของดน - การปนเปอนของน าผวดนและน าใตดน - อนตรายตอสตวปา

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 12 of 82

นอกจากนองคกรยงตองใหความสนใจเปนพเศษกบประเดนปญหาดานสงแวดลอมทองคกรควบคมได ซ งหมายถงการด าเนนงานทการจดการของบรษทจะสงผลในทางใดทางหนง ตวอยางเชน การจดการมการควบคมในเรอง :

การออกแบบผลตภณฑและกระบวนการผลต การเลอกเครองมอและสถานทตดตง แหลงวตถดบ การปลอยของเสยสส งแวดลอม การเลอกผรบเหมาและผขายสนคา วธการลดของเสยทเกดขนหรอของเสยทตองน าไปก าจด ใชวสดและสงของทเปนมตรตอสงแวดลอมมากขน

การจดการอาจจะไมสามารถควบคมไดโดยตรง แตสามารถผลกดนไดโดย :

ใหผรบเหมาชวงหรอ ซพพลายเออร มระบบจดการสงแวดลอม ก าหนดขอก าหนดดานสงแวดลอมใหผรบเหมาชวงหรอ ซพพลายเออร ปฏบต

การประเมนความเสยงหรอนยส าคญ (Assessment of Risk or Significant) มเทคนคจ านวนมากส าหรบน ามาใชในการประเมนความเสยงเพอหานยส าคญของปญหาสงแวดลอม โดยทวไปวธทงายคอวธทดทสด นยามพนฐานของความเสยงคอ ความเสยง = ความนาจะเปน x ผลทเกดขน หรออกนยหนง นยส าคญ = ความถ x ขนาดของผลกระทบ ผลของเหตการณทเกดขน (ขนาด/ความรนแรง) (consequence (Magnitude/ Severity) of Occurrence) ใชคะแนน 1 ถง 5 เปนคาประเมนขนาดหรอความรนแรงของผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพอนามยจากแตละประเดนปญหา ( 1 เปนระดบทมผลกระทบต า 5 เปนระดบทมผลกระทบรนแรง) การใหคะแนนอาจใช

ความเหนสวนบคคลซงจะขนอยกบความรหรอวจารณญาณของผใหคะแนนซงเปนตวแทนจากแผนกตางๆทเกยวของ นอกจากนยงประเมนผลกระทบในดานกฎหมาย ธรกจ และการเงนดวยโดยใชระดบคะแนนท านองเดยวกน (กลาวคอ 1 เปนความเสยหายจากการละเมดขอกฎหมายและเสยคาใชจายในระดบต า 5 เปนระดบทเกดความเสยหายรนแรงจากการฝาฝนกฎหมายและองคกรตองเสยคาใชจายสง) และตวทส ท ตองประเมนคอผลกระทบตอภาพลกษณและชอเสยงขององคกร น าคะแนนทงสสวนมาบวกกนจะไดคะแนนรวมส าหรบผลกระทบตอสงแวดลอมของแตละประเดน ความนาจะเปน (ความถ/ความเปนไปได) ของการเกดเหตการณ (Probability (Frequency/Likelihood) of Occurrence) ความนาจะเปนของการเกดผลกระทบสงแวดลอมจากแตละประเดนปญหาจะใชระดบคะแนน 1 ถง 5 เชนกน (กลาวคอ 1 โอกาสเกดขนต ามากหรอยากทจะเกดขน; 5 โอกาสเกดขนสงมากหรอเกดขนทกวน) การประเมนผลกระทบจะพจารณารวมกบมาตรการลดผลกระทบของกระบวนการ เชนการควบคมการปลอยของเสย จะใชระดบคะแนน 1 ถง 5 เชนกน แตมความหมายตรงกนขามโดยท 1 เปนระดบความสามารถในการควบคมสง; 5 เปนระดบทควบคมไดต าหรอควบคมไมได เมอน าคะแนนโอกาสทจะเกดรวมกบคะแนนมาตรการลดผลกระทบ ผลรวมทไดจะเปนระดบของความนาจะเปนของการเกดเหตการณของผลกระทบ

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 13 of 82

การก าหนดประเดนปญหาสงแวดลอมทส าคญ (Designation of Significant Environmental Aspects) น าคะแนนผลทเกดมาคณกบคะแนนความนาจะเปนทจะเกดของแตละประเดนปญหา จะไดคาระดบความเสยงสมพทธ ISO 14001 ไมไดก าหนดระดบความเสยงทองคกรตองมมาตรการปองกนหรอก าหนด วตถประสงคและเปาหมายเพอการปรบปรง การตดสนใจขนอยกบการบรหารจดการของบรษท แตละองคกรตองก าหนดเกณฑส าหรบความมนยส าคญของผลกระทบเอง โดยการพจารณาทบทวนอยางเปนระบบถงประเดนปญหาดานสงแวดลอมรวมทงผลกระทบทเกดขนจรงและทคาดวาจะเกดขนได สรปประเดนส าคญ

องคกรควรมขนตอนในการระบประเดนปญหาสงแวดลอมรวมทงผลกระทบจากทกกจกรรม ผลตภณฑและบรการอยางเปนระบบ และปรบปรงขอมลเหลานใหทนสมยอยเสมอ

ประเดนปญหาสงแวดลอมตองครอบคลมถงการปฏบตงานทงในสภาพทเปนปกตและผดปกตของการด าเนนงาน เชน กระบวนการเรมการผลตและหยดการผลต สถานการณฉกเฉน องคประกอบทงหมดซงรวมถงการสนบสนนการบรการ การซอมบ ารง การเกบรกษา การขนยายและการขนสงวสดอปกรณ และผลตกคางจากการด าเนนการกอนหนา

ผลกระทบสงแวดลอม (environmental impacts ) อาจหมายรวมถงผลกระทบตออากาศ น า ดน มนษย พชปาสตวปา คณคาทางประเพณและวฒนธรรม และความงดงามตามธรรมชาต

ประเดนปญหาสงแวดลอมทมนยส าคญ(Significant environmental aspects) คอปญหาทท าให

เกดผลกระทบตอสงแวดลอมไดอยางมนยส าคญ(Significant environmental impacts) องคกรตองก าหนดประเดนปญหาสงแวดลอมทมนยส าคญ(Significant environmental aspects)

โดยกระบวนการทเปนระบบและสมเหตสมผล สตรอยางงายส าหรบการหาความมนยส าคญขนอยกบคาความเสยงทางสงแวดลอมคอ

ความเสยง = ความนาจะเปน x ผลทเกดขน ตองท าการประเมนประเดนปญหาสงแวดลอมเมอมการเปลยนแปลงกระบวนการผลต ผลตภณฑ

การตดตง วตถดบ หรอกากของเสย แมวาจะไมไดก าหนดมาตรฐานไว แตขอมลทงหมดเกยวกบประเดนปญหาสงแวดลอม ผลกระทบและ

นยส าคญของผลกระทบควรจดท าเปนเอกสารในรปแบบของตารางขอมล

Guideline

ขอก าหนดขอ 4.3.1 ตองการใหองคกรมกระบวนการ ในการระบปญหาสงแวดลอมในขอบเขตทองคกรไดระบไวและทมนยส าคญ ซงปญหาสงแวดลอมทไดถกระบวาเปนสงทจะตองมการจดล าดบความส าคญกอนหลงเพอใชในการวางระบบการจดการสงแวดลอม มาตรการวเคราะหปญหาสงแวดลอมจากกระบวนการจะตองน ามาพจารณาทงปจจยน าเขาและปจจยสงออก (input-output) ทงทตงใจและไมตงใจทจะเกด และรวมถงเหตการณหรอกจกรรมทเคยเกดขนในอดต ผลตภณฑและบรการ หรอปญหาสงแวดลอมทวางแผนส าหรบการพฒนาใหม หรอกจกรรม ผลตภณฑและบรการ ในกระบวนการจะตองพจารณาถงสภาวะปกตซ งรวมถง การเปด-ปดเครองจกร พรอมทงสถานการณทอาจไมคาดฝน

องคกรไมจ าเปนตองพจารณาผลตภณฑแตละตวหรอองคประกอบหรอวตถดบแตละอยาง แตองคกรอาจจดเปนกลมของกจกรรม ผลตภณฑและบรการเพอการระบปญหาสงแวดลอม อยางไรกตามไมมมาตรการอยางใดอยางหนงทสามารถระบ

การพจารณาปญหาสงแวดลอมไดอยางครบถวนตองพจารณาสงตางๆ ดงตอไปน

a) การปลอยมลภาวะทางอากาศ b) การปลอยมลภาวะทางน า c) การปลอยมลภาวะทางพนดน d) การใชวตถดบและทรพยากรธรรมชาต

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 14 of 82

e) สถานทตงและสภาพแวดลอมของชมชนใกลเคยง f) การใชพลงงาน g) การปลดปลอยพลงงาน h) ของเสยและผลตภณฑขางเคยง i) คณสมบตทางกายภาพอนๆ ทอาจมผลตอสงแวดลอม

การพจารณาจะตองอยภายใตปญหาสงแวดลอมทเกดขนโดยตรงและโดยออมซงเกดจากกจกรรม ผลตภณฑและบรการขององคกร ยกตวอยางเชน

a) การออกแบบและการพฒนาผลตภณฑ b) การบรรจรวมทงการขนสงผลตภณฑและสนคา c) เอกสารก ากบของผลตภณฑและบรการ d) ผลการด าเนนการดานสงแวดลอมและการปฏบตของผรบจางชวง ผสงมอบ e) การจดการของเสย f) การคดสรร การกระจายวตถดบและทรพยากรธรรมชาต g) การกระจาย การใชและการก าจดผลตภณฑและ h) ผลกระทบทเกยวของกบสตวปาและความหลากหลายทางชวภาพ

การควบคมและการก ากบทางออมในปญหาสงแวดลอมของผลตภณฑหรอวตถดบ ทสงมอบใหองคกรมกมความหลากหลายของปญหา และผลกระทบสงแวดลอมทเกดขน ซงขนอยกบสถานการณของการตลาดและผ สงมอบ องคกรทมความรบผดชอบตอการออกผลตภณฑเอง กจะมอทธพลตอการเปลยนแปลงปญหาและผลกระทบสงแวดลอมไดโดยตรง ยกตวอยางเชนถามวตถดบประเภทเดยวทสามารถสงมอบไดดวยองคกรเดยวเทานนการเปลยนแปลงกจะสามารถท าไดนอยมาก ถาเปนการกลาวถงการจดเตรยมวตถดบหรอผลตภณฑในการผลตเปนทแนนอนวาบางองคกรจะตองมขอจ ากดในการควบคมการใชและการก าจดผลตภณฑหรอวตถดบเหลอใช เชนอาจมการก าจดโดยผใชเองแตอยางไรกตามในทางปฏบตองคกรสามารถตดตอองคกรหรอผทมกระบวนการวธการในการก าจดของเสยเหลานนทไดรบอนญาตและทองคกรกมความสามารถในการควบคมในทางออม ซงวธการนไมมความตงใจทจะเพมภาระเรองการปฏบตตามกฎหมายใหแกองคกร การเปลยนแปลงทางดานสงแวดลอมไมวาจะเปนสวนดและสวนทไมดทงทเกดขนทงหมดหรอบางสวนซงเกดจากสาเหตของปญหาสงแวดลอมตามทองคกรก าหนดนนกอใหเกดผลกระทบสงแวดลอม ซงความสมพนธระหวางปญหาสงแวดลอมและผลกระทบทเกดขนนนสามารถเรยกไดวาเปนเรองของ “สาเหตและผลทเกดขน”

องคกรบางองคกรอาจมปญหาสงแวดลอมเปนจ านวนมากซงกอใหเกดผลกระทบสงแวดลอมทซบซอน องคกรจะตองสรางเกณฑและวธการในการระบและพจารณาปญหาสงแวดลอมทส าคญเหลานน ไมมวธการใดวธการหนงในการพจารณาปญหาสงแวดลอมใหครอบคลมไดทงหมด อยางไรกตามวธการทใชในการพจารณาจะตองสอดคลองกบเกณฑและผลของการประเมนทไดรบ เชน ประเดนทเกยวของกบสงแวดลอม กฎหมายและความสนใจขององคกรทสามหรอผทเกยวของ

ขณะทองคกรมการพฒนาขอมลทเกยวของกบปญหาสงแวดลอมทมนยส าคญ องคกรจะตองพจารณาความตองการในการจดเกบขอมลส าหรบอางองพรอมกนกบออกแบบและการน าไปปฏบตของระบบการจดการสงแวดลอม กระบวนการในการระบและประเมนปญหาสงแวดลอมจะตองน าคาใชจายและเวลามาใชในการพจารณาและวเคราะหความพรอมทงปรมาณขอมลทมอย การระบประเดนปญหาสงแวดลอม ยงไมตองมการวเคราะหวงจรชวตเขามาเกยวของกได (life cycle) ขอมลทางดานกฎหมาย คามาตรฐานและอนๆ กสามารถน ามาใชในกระบวนการพจารณานไดเชนกน

ประเดนในการปฏบตและการตรวจประเมน

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 15 of 82

1. ประเดนปญหาสงแวดลอมทส าคญ (Significant Environmental Aspects) ทแทจรงตองไดรบการระบ กลาวคอ ISO 14001 ไมไดก าหนดวธการ สตร คาตวเลข ทใชในการก าหนดวาอะไรเปนประเดนปญหาสงแวดลอมทส าคญหรอไมส าคญ ดงนนตองท าการตรวจทานรายการประเดนปญหาสงแวดลอมทส าคญ (Significant Environmental Aspects) วามการระบผดทผดทางหรอไม

2. ตรวจสอบวา ประเดนปญหาสงแวดลอมทส าคญ (Significant Environmental Aspects) ไดถกน าไปใช

ในการจดวางระบบ EMSหรอไม เชน การตงวตถประสงคและเปาหมาย(ดเชอมโยงกบขอก าหนดท 4.3.3), การควบคมการปฏบตงาน(ดเชอมโยงกบขอก าหนดท 4.4.6), การตรวจตดตาม และการตรวจวด (ดเชอมโยงกบขอก าหนดท 4.5.4) หรอ แผนการฉกเฉน(ดเชอมโยงกบขอก าหนดท 4.4.7) หรอไม

3. ตรวจสอบวา ระเบยบปฏบตวาครอบคลมถงการ วธการในการก าหนด แยกแยะประเดนปญหาสงแวดลอม ไดอยางเพยงพอเหมาะสมหรอไม

4. ตรวจสอบผล ประเดนปญหาสงแวดลอมทส าคญ (Significant Environmental Aspects) ไดรบการพจารณากระทบทไดรบการพจารณาจากกจกรรมทเกดมลภาวะ และการใชทรพยากร, แผนกจกรรมในอดต และ อนาคตไดรบการพจารณา, ผลกระทบภายใตภาวะปกต, ผดปกต อบตเหตและเหตฉกเฉนไดรบการพจารณา, ประเดนปญหาทมนยส าคญ ถกระบออกมาโดยใชเกณฑทประกอบดวย ระดบความเสยหายตอสงแวดลอม, เกยวของกบชมชน และขอก าหนดทางกฎหมาย

5. ตรวจสอบวา ระเบยบปฏบตไดใหกลไกส าหรบการจดท าขอมลใหเปนปจจบน ในกรณทจ าเปนจากผลของการตรวจประเมน, การเปลยนแปลงทางกฎหมาย และขอมลอน ๆทเกยวของ

6. ตรวจสอบวา ระเบยบปฏบตไดถกน ามาใชงาน , สงเกตทก ๆ พนท เพอตรวจสอบกจกรรมทกอใหเกดมลภาวะ และใชทรพยากร ไดรบการระบอยางครบถวน และทกๆสถานการณทมความเสยงตอสงแวดลอมไดรบการพจารณา

7. มการระบ Aspects ครบถวนทกกจกรรม ผลตภณฑ และบรการทอยในขอบเขตของระบบการจดการสงแวดลอม หรอไม โดยการระบ Aspects ของผลตภณฑมการพจารณา Aspects ทเกดขนระหวางทลกคาน าผลตภณฑไปใช (Consumer Operation of Unit) และหลงจากผลตภณฑใชงานแลวหรอเสอมสภาพ (End of Life) หรอไม (ในกรณทท าได)

8. ตรวจสอบวาเกณฑการพจารณา Sig. Aspects นนเปนการจดล าดบความส าคญในการน าอนดบแรก ๆ มาด าเนนการแกไข หรอไม

9. มการจดท าขอมลการประเมน Aspects เปนเอกสารหรอไม เชน ทะเบยนลกษณะปญหาสงแวดลอม ทะเบยนลกษณะปญหาสงแวดลอมทส าคญ เกณฑการประเมน และผลการประเมนลกษณะปญหาสงแวดลอม เปนตน

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 16 of 82

4.3.2 กฎหมายและขอก าหนดอนๆ

4.3.2 กฎหมายและขอก าหนดตางๆ องคกรตองจดท า น าไปปฏบต และธ ารงรกษาไวซ งขนตอนปฏบต

a) เพอชบงและเขาถงขอก าหนดดานกฎหมายและขอก าหนดอนๆ ทองคกรเกยวของ ทซ งมความสมพนธกบประเดนปญหาดานสงแวดลอมขององคกร

b) เพอก าหนดวธการในการประยกตใชขอก าหนดเหลานกบประเดนปญหาสงแวดลอม องคกรตองท าใหมนใจวากฎหมายและขอก าหนดตางๆทเกยวของกบองคกรนนไดถกน าไปพจารณาในระหวางการจดท า การน าไปปฏบต และการคงรกษาไวซ งระบบการจดการสงแวดลอม

ท าไมขอก าหนดกฎหมายจงเปนสงส าคญ

ตามนโยบายดานสงแวดลอมขององคกรมขอผกพนทส าคญอยางหนงทตองท า คอการปฏบตตามกฎหมายและกฎระเบยบทเกยวของ ซงส งทส าคญคอความตระหนกในขอผกมดของกฎหมายและกฎระเบยบ นอกจากนเมอองคกรจะก าหนดวตถประสงคและเปาหมายทางสงแวดลอมตองมการพจารณากฎหมายและขอก าหนดทเกยวของ นอกเหนอไปจากขอก าหนดของ ISO 14001 แลว การไมปฏบตตามกฎหมายสามารถท าใหเกดความเสยหายอยางใหญหลวงตอองคกรไดทงในเรองการเงน เวลา การสญเสยผลผลต ลกคาขาดความเชอมน เสยชอเสยงและความสมพนธตอสาธารณชน กลาวอกนยหนงการปฏบตตามกฎหมายและกฎระเบยบดานสงแวดลอมเปนสงสมควรทตองปฏบตเปนอยางยง ความหมายของกฎหมายและขอก าหนดอนๆคออะไร ขอก าหนดดานกฎหมาย ครอบคลมถงสงเหลาน :

กฎหมายและกฎระเบยบระดบประเทศ ระดบภาค/จงหวดและระดบทองถน ทเกยวของกบสงแวดลอมและระบบนเวศ

ใบอนญาตการประกอบการทอนมตโดยรฐบาล มาตรฐานและสนธสญญาระหวางประเทศ (เชน สนธสญญาเกยวโตเรองกาซเรอนกระจก พธสารมอน

ตรออล เรองสารท าลายชนโอโซน อนสญญาบาเซลเรองการคากากของเสยอนตรายระหวางประเทศ อนสญญาความหลากหลายทางชวภาพ ขอตกลงการคาสตวใกลสญพนธ)

ขอผกพนทางกฎหมายทเกดจากสญญาการเปนหนสวนขององคกร ขอก าหนดอนๆ รวมถงสงเหลาน :

ขอตกลงและนโยบายดานสงแวดลอมทจดท าขนโดยสมาคมอตสาหกรรมทองคกรเปนสมาชก ระเบยบการปฏบตในอตสาหกรรมทเกยวของกบองคกร (เชน เยอและกระดาษ เหมองแร น ามนและ

กาซ การผลตสารเคมและยา) ขอตกลงขององคกรกบรฐบาลและชมชน

ขอตกลงการปฏบตตามโดยสมครใจกบชมชนหรอองคกรพฒนาเอกชน นโยบายและขนตอนการท างานของบรษทรวมถงขององคกรแม

แนวทางและการด ารงไวซงความตระหนกในดานกฎหมาย แนวทางขอก าหนดดานกฎหมาย มหลายทางทจะปฏบตใหไดตามขอก าหนดของกฎหมาย บคลากรในแผนกกฎหมายของบรษทอาจชวยงานนไดโดยการคนหาจากวารสารดานกฎหมายเพอใหไดขอมลลาสด รวมทงทบทวนและวจารณกฎหมายทจะน ามาบงคบใช และอาจใชบรการจากบรษททปรกษาดานกฎหมายเมอตองการทราบกฎหมายเฉพาะดานกได สมาคมอตสาหกรรมทองคกรเปนสมาชกอยนน อาจเปนแหลงขอมลทมประโยชนดานกฎหมายและกฎระเบยบทเกยวของกบกจกรรมเฉพาะของบรษท กฎหมายทเสนอใหมการเปลยนแปลงและทก าลงจะ

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 17 of 82

ก าหนดขนมาใหม หนวยงานรฐบาลอาจพมพเผยแพรกฎหมายทออกใหมหรอทเตรยมจะออกใหม การตความกฎหมายและกฎระเบยบปจจบน และการตดตอกบบคคลทท างานดานกฎหมายในหนวยงานรฐทเกยวของจะชวยใหองคกรทราบขอมลลวงหนาวาจะมกฎหมายใดก าลงจะประกาศออกมาใหม การสรางและการคงไวซ งความตระหนกดานกฎหมายภายในองคกร เมอองคกรไดตดตงระบบเพอเปนแหลงขอมลดานกฎหมายและขอก าหนดทเกยวของกบสงแวดลอมแลว ตองมการก าหนดขนตอนการท างานขนเพอเกบรวบรวมเอกสารลงในแฟมเอกสาร มการสรปในสวนทส าคญทกวนและใหทกคนในองคกรสามารถเขาถงขอมลกฎหมายทเกยวของกบหนาทความรบผดชอบของตนได บคคลเหลานจะหมายถงผบรหารอาวโส หวหนาแผนกปฏบตการ บคลากรในแผนกจดการของเสยและสงแวดลอม และรวมถงทมงานการรบ/สงสนคา การจดซอจดหา การซอมบ ารง การฝกอบรมและทรพยากรมนษย ควรท าการลงทะเบยนหรอบนทกขอกฎหมายทเชอมโยงกบการปฏบตงานทเกยวของ รวมทงประเดนปญหาดานสงแวดลอมและผลกระทบตอสงแวดลอม ดงนนเมอมการก าหนดเปนวตถประสงคและเปาหมายดานสงแวดลอมแลว จงควรมแนวทางปฏบตใหถกตองตามกฎหมายดวย สรปประเดนส าคญ

นโยบายสงแวดลอมเปนภาระผกพนทองคกรก าหนดขนเพอปฏบตตามขอก าหนดกฎหมายดานสงแวดลอมทเกยวของ

เมอก าหนดวตถประสงคและเปาหมายดานสงแวดลอม องคกรตองค านงถงกฎหมาย กฎระเบยบและขอก าหนดอนๆทเกยวของกบสงแวดลอม

องคกรตองก าหนดขนตอนการท างานทจะสามารถระบ เขาถง และตามทน ขอก าหนดกฎหมายทเกยวของกบสงแวดลอม ขอตกลงอนๆของสมาคมอตสาหกรรมทองคกรเปนสมาชก ขอตกลงกบองคกรตางๆ และสญญาทมขอผกมดดานสงแวดลอม

ตองมการมอบหมายความรบผดชอบเกยวกบการลงทะเบยนดานกฎหมายและขอก าหนดอนๆ ควรสรปเนอหากฎหมายเพอแจกจายใหบคลากรในองคกรทการท างานอาจจะมผลกระทบตอ

สงแวดลอม หรออาจท าผดกฎหมายหรอละเลยการปฏบตตามกฎหมาย ประเดนในการปฏบตและการตรวจประเมน

1. ตรวจสอบการมอย หรอสามารถเขาถงกฎหมายและขอก าหนดอนๆทจ าเปนส าหรบกจกรรมองคกร องคกรสามารถระบไดวาองคกรของตนนนมกฎหมายหรอขอก าหนดอะไรบางทเกยวของ โดยการตรวจสอบจากรายการกฎหมาย ขอก าหนด

2. ตรวจสอบวา กฎหมายและขอก าหนดอนๆทจ าเปน นนเปนฉบบททนสมย 3. ตรวจสอบวามการจดท าขนตอนการปฏบต ในการชบงและรวบรวมกฎหมายและขอก าหนดอน ๆ

ดานสงแวดลอม หรอไม และมรายละเอยดครอบคลมประเดนตาง ๆ เชน วธการตดตามกฎหมายและขอก าหนดอน ๆ การจดท าระเบยบกฎหมาย และการแจกจายกฎหมายและขอก าหนดอน ๆ ใหผเกยวของ เปนตน รวมถงมการปฏบตตาม

4. ขอก าหนดน เกยวพนกบขอก าหนดขอ 4.3.1 ดงนนใหท าการตรวจสอบวา มการใชขอก าหนดกฎหมายทเกยวของ กบการประเมนประเดนปญหาสงแวดลอมทส าคญอยางไร

5. ท าการตรวจสอบ รายการประเดนปญหาสงแวดลอม Environmental Aspects และ ตรวจสอบสถานท เพอตรวจทานองคกรมกฎหมายทเกยวของครบถวน

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 18 of 82

4.3.3 วตถประสงคและเปาหมาย (Objectives, targets and programme (s))

นยามวตถประสงคและเปาหมาย

วตถประสงคดานสงแวดลอม (Environmental Objectives) วตถประสงคดานสงแวดลอมเปนจดมงหมายในเชงปรมาณทองคกรก าหนดขนเพอชวยใหประสบความส าเรจในการปรบปรงอยางตอเนองและการปองกนภาวะมลพษตามขอตกลงทจดท าขนในนโยบายดานสงแวดลอม เพอความเหมาะสม ควรแบงวตถประสงคออกเปนสวนยอยส าหรบแผนกหรอพนทตางๆเพอชวยใหองคกรบรรลตามวตถประสงครวม ตวอยางของวตถประสงคดานสงแวดลอมมดงตอไปน :

ลดการปลอยกาซซลเฟอรไดออกไซดจากกระบวนการผลตลง 20% ภายในป 2003 ลดปรมาณกากของเสยทสงไปก าจดลง 25% ภายใน 2 ป ลดการใชพลงงาน (เชน ไฟฟา น ามน ถานหน กาซ) 5% ตอป ส าหรบชวง 5 ปขางหนา ลดปรมาณน าส าหรบกระบวนการผลตหรอน าหลอเยนลง 20 % ภายใน 2 ป โดยการใชระบบ

หมนเวยนหรอวธการประหยดน าอนๆ ลดบโอด ของแขงแขวนลอย โลหะหนก หรอสารอนทรยทสลายตวยากในน าเสยทผานการบ าบดแลว

ลง 5 % ส าหรบชวง 5 ปขางหนา ลดปรมาณกากของเสยจากอาหารเลยงปลาในฟารมปลาลง 10 % ตอป ลดการใชสารเคมก าจดแมลงและวชพชทสลายตวยากในพนทเกษตรกรรมลง 5% ตอปจนกวา

สารเคมเหลานจะหมดไป เลกใชสารท าลายชนโอโซนในทกการปฏบตงานของบรษทภายในป 2005 เปลยนไปใชสทาผนงทเปนมตรตอสงแวดลอมมากขนในปถดไป ใชวตถดบในการผลตทไมเปนพษแทนของเดมทเปนพษอยางเฉยบพลนตอปลาภายในปลายป

งบประมาณหนา จดฝกอบรมเกยวกบความตระหนกดานกฎหมายใหกบผจดการอาวโส หวหนาแผนก หวหนางานและ

ผควบคมงานทกคนภายในปลายป มการประเมนความรความเขาใจและถาจ าเปนอาจมการปรบปรงหนาทความรบผดชอบใหม

ลดการปลอยฝ นละอองจากโรงไฟฟาลง 20% ภายในป 2003 และลดลงอก 10 % ภายในปลายป 2005

ออกแบบและทดลองตลาดผลตภณฑทบรรจภณฑน ากลบมาใชใหมไดภายในปลายปงบประมาณหนา

ปลกตนไมในพนทปาทสามารถเกบเกยวผลไดภายใน 1 ป โดยใชพนธพชทใหความหลากหลาย ให ประโยชนแกสตวปาและใหประโยชนทางการคา

ตดฟนไมเฉพาะแตในพนททไมกอใหเกดความเสยงกบสายพนธของพชปาสตวปา ลดการสญเสยน ามนเชอเพลงจากการหกหลนรวไหลจากถงเกบและทอสงใหนอยกวา 50 แกลลอนตอป ขจดเขมาควนจากยานพาหนะและลดการรวไหลของน ามนเครองใหนอยลง (ระบปรมาณทรวไหล ตอ

คนตอป)

4.3.3 วตถประสงค เปาหมายและโครงการ องคกรตองจดท า น าไปปฏบต และคงรกษาไวซ งวตถประสงคและเปาหมายสงแวดลอมทอยในรปเอกสาร ในหนวยงานและระดบตางๆ ทเกยวของภายในองคกร วตถประสงคและเปาหมายตองสามารถวดได (ถาเปนไปไดในทางปฏบต) และตองสอดคลองกบนโยบายสงแวดลอม รวมทงความมงมนในการปองกนมลพษ ความมงมนในการปฏบตตามขอกฎหมายและขอก าหนดอนๆ และความมงมนในการปรบปรงอยางตอเนอง เมอมการจดท าและทบทวนวตถประสงคและเปาหมาย องคกรตองพจารณาขอก าหนดของกฎหมายและขอก าหนดตางๆ ทเกยวของ และพจารณาประเดนสงแวดลอมทมนยส าคญ รวมทงองคกร

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 19 of 82

ตองพจารณาทางเลอกของเทคโนโลย สถานะทางการเงน ขอก าหนดในการปฏบตงาน และขอก าหนดทางดานธรกจ และมมมองของผมสวนไดสวนเสย องคกรตองจดท า น าไปปฏบต และคงรกษาไวซ งโครงการเพอใหบรรลถงวตถประสงคและเปาหมายทก าหนดขน โดยโครงการตองมรายละเอยดครอบคลม

a) การก าหนดบทบาทหนาทความรบผดชอบส าหรบการท าใหบรรลวตถประสงคและเปาหมาย ในหนวยงานและระดบตางๆ ทเกยวของในองคกร

b) วธการและกรอบระยะเวลาทจะท าใหวตถประสงค และเปาหมายทก าหนดไวบรรลผล

เปาหมายดานสงแวดลอม เปาหมายดานสงแวดลอมเปนขอก าหนดการด าเนนงานทเจาะจงและวดได ทจะชวยใหบรรลวตถประสงคดานสงแวดลอม วตถประสงคอาจเปนเรองกวางๆระดบองคกรหรอแผนก สวนเปาหมายซงสอดคลองกบวตถประสงค จะก าหนดส าหรบระดบองคกรหรอแผนกเชนกน แตอาจแบงออกเปนเปาหมายส าหรบกลมยอยๆหรอเฉพาะบคคล การบรรลเปาหมายระดบตางๆจะเปนการท าใหวตถประสงคมความสมบรณดงตวอยาง วตถประสงคดานส งแวดลอม

ลดกากของเสยทจะน าไปฝงกลบลง 25 % ภายในสนป 2003 เปาหมายดานส งแวดลอม

ตดตามตรวจสอบชนด ปรมาณ และแหลงกากของเสยจากทกพนทขององคกรทจะน าไปฝงกลบเปนเวลา 6 เดอน

ระบวธทดทสดในการลดกากของเสยภายในสนไตรมาสแรกของป 2002 ก าหนดวตถประสงค เปาหมายและแผนงานการลดปรมาณกากของเสยส าหรบทกพนทภายในสนไตร

มาสทสอง ของป 2002 เพอบรรลการลดปรมาณกากของเสยโดยรวม 25 % ภายในสนป 2003 น าแผนงานไปปฏบตภายในสนไตรมาสท 3 ของป 2002 ตดตามตรวจสอบชนด ปรมาณและแหลงของกากของเสยจากทกพนททจะน าไปฝงกลบส าหรบป

ถดไป เปลยนแปลงวธการปฏบตงานหากจ าเปนเพอบรรลเปาหมายการลดกากของเสยทตองการ ทบทวนความกาวหนาและก าหนดวตถประสงคและเปาหมายใหมส าหรบป 2004 ถง 2005 ภายในสน

ไตรมาสทสามของป 2003

ข นตอนการก าหนดวตถประสงคและเปาหมายดานสงแวดลอม ปรชญาทดทสดในการก าหนดวตถประสงคและเปาหมาย คอการใหบคคลทเกยวของมสวนรวมอยางเตมท กลาวอกนยหนง บคคลทจะตองรบผดชอบในการด าเนนงานใหบรรลวตถประสงคและเปาหมายตองมสวนรวมในการก าหนด วธนชวยใหเกด ”ความเปนเจาของ”วตถประสงค โดยแผนกหรอบคคลทตองการท างานให ส าเรจมความกระตอรอรนในการท างานมากขน

ขอก าหนดของ ISO 14001 เมอก าหนดวตถประสงคดานสงแวดลอมแลว ระบบมาตรฐาน ISO 14001 ก าหนดหลกเกณฑหลายประการทจะตองพจารณา โดยเฉพาะอยางยง:

ขอผกพนดานนโยบายสงแวดลอม คอการปรบปรงอยางตอเนอง การปองกนภาวะมลพษ และการปฏบตตามขอก าหนดกฎหมาย

การควบคมอยางเขมงวดตอประเดนปญหาสงแวดลอมทส าคญ (กจกรรม ผลตภณฑและบรการทกอใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอมสง) เนองจากการลดความส าคญ (เชนการลดความเสยง) จะเปนการลดผลกระทบโดยอตโนมต

การพจารณาทางเลอกดานเทคโนโลย และขอก าหนดดานการเงน การปฏบตการ และดานทางธรกจ มความหมายวาวตถประสงคและเปาหมายทางสงแวดลอมตองสามารถปฏบตไดในทางเทคนค ดวยงบประมาณทมอยอยางจ ากด สอดคลองกบกลยทธทางธรกจและการปฏบตการ หรออกนยหนงวตถประสงคและเปาหมายตองสามารถเปนจรงได บรรลผลได มใชเปนเพยงแคส งเพอฝน เมอพจารณาประเดนทางดานเทคโนโลย ซงองคกรจะตองพจารณาเทคโนโลยทดทสดทมอยซ งตอง

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 20 of 82

สอดคลองกบสภาพทางเศรษฐกจดวย (คอองคกรตองอยได) พจารณาประสทธภาพของตนทนและความเหมาะสมอนๆ กบองคกร โดยองคกรจะตองไมมการอางองถงขอจ ากดทางดานการเงน เพอเพยงใหองคกรสามารถด าเนนการยกเวนหรอหลกเลยงเรองส าคญในการลงทนในเรองการจดการสงแวดลอม

มมมองของฝายทสนใจ ไดแก บคคลทวไป กลมคน หนวยงานหรอชมชนทอาจไดรบผลกระทบหรอมสวนเกยวของกบการปฏบตงานของบรษทตามระบบการจดการสงแวดลอมกลมคนเหลานรวมถง :

- เจาหนาทรฐทงระดบชาต ระดบภาค จงหวดและระดบทองถน - ตวแทนชมชนทองถน - กลมสาธารณชนทสนใจและผเกยวของอนๆ

มมมองของฝายตางๆทสนใจจะมประโยชนอยางมากเมอองคกรท าการสอสารดานประเดนปญหาสงแวดลอมขององคกร

การรบฟงความเหนจากฝายตางๆ บางองคกรไดรบหลกการ “ลกษณะตงรบ” เพอใหไดความเหนของฝายตางๆทเกยวของโดยการอางวา ถาหากพวกเขาไมไดรบขอรองเรยนจากสาธารณชนกหมายความวาไมมปญหา ISO 14001 คาดหวงใหองคกรเปนฝายรเรมและรองขอความคดเหนและขอเสนอแนะจากผทเกยวของ ส าหรบหลายๆบรษทแลว วธการนเปนการเปลยนแปลงปรชญาแนวความคดจากการตอบสนองไปเปนการมปฏสมพนธระหวางกนมากขน มหลายเทคนคทสามารถน ามาใชเพอใหไดทศนะของฝายตางๆทสนใจ แตโดยปกตแลวการประชมรวมกนจะท าใหไดขอมลทนาเชอถอไดและเปนจรงมากทสด การประชมสามารถท าไดทงในรปแบบของการสมภาษณ การอภปราย การประชมในทสาธารณะหรออะไรกแลวแตทเหมาะสมกบองคกรและวฒนธรรมทองถน การสมภาษณทางโทรศพทและการใชแบบสอบถามนนไดผลนอยกวาแตกยงดกวาไมไดท าอะไรเลย ดงนนจงจ าเปนทบคลากรของบรษทควรมสวนรวมในการรวบรวมขอมลดงกลาวเพอทจะไมตองอยในสภาพตงรบหรอคอยอธบายแสดงเหตผลเกยวกบ สถานภาพขององคกร เพราะกลมบคคลทสามซงเปนกลางบางครงสามารถหาขอมลทมเหตผลและไมล าเอยงไดดกวาผจดการหรอลกจางขององคกร

ประโยชนของการส ารวจความคดเหนของฝายตางๆ การน าขอมลทไดจากการส ารวจความคดเหนจากผทเกยวของบรรจลงในแผนการจดการสงแวดลอมนนเปนการแสดงใหเหนวา องคกรจะด าเนนการดานการจดการสงแวดลอมตามขอผกพนและสนใจทจะใหความรวมมออยางด การส ารวจความคดเหนจากฝายตางๆทสนใจเปนระยะๆนนจะชวยใหองคกรสามารถด ารงอยกบชมชนไดกวางขวางขน สามารถเปลยนแปลงคานยม การรบรและความคาดหวง เมอชมชนมการสอสารและแลกเปลยนความคดเหนอยางสม าเสมอกบองคกรทน าระบบการจดการสงแวดลอมไปปฏบต การชมนมประทวงของชมชนกลมหนงหรอหลายกลมจงเปนไปไดยาก ทส าคญทสด ผเกยวของทงหลายซาบซงใจทมคนรบฟงความคดเหนของพวกเขา อาจจะเรยกไดวาการส ารวจความคดเหนของฝายตางๆทสนใจนนเปนสงทสมควรปฏบตเปนอยางยง

ขอเทจจรงอนๆเกยวกบวตถประสงคและเปาหมาย มาตรฐาน ISO 14001 ไดก าหนดวาขนตอนการท างานหรอผลจากขนตอนการท างานตองจดท าเปนเอกสาร ซงหมายถงเขยนลงบนกระดาษหรอบนทกลงในสออเลกทรอนค วตถประสงคและเปาหมายควรทจะสามารถท าใหบรรลผลไดภายในก าหนดเวลา ในขณะเดยวกนกเปนการปรบปรงเพอยกระดบผลการด าเนนงานขององคกรดวย ในการจดการตองจดสรรทรพยากรอยางเพยงพอเพอใหพนกงานสามารถด าเนนการใหบรรลวตถประสงคแตละอยางได ทงนควรจะมการทบทวนอยางสม าเสมอเพอท าใหมนใจวาความส าคญของวตถประสงคและสงทเกยวของยงคงด าเนนตอไป

อาจงายในการท าใหทกคนใหมสวนรวมในระบบ แตยากทจะไมใหพนกงานในองคกรตอตานการปรบปรงเปลยนแปลง หากมการจดต งเปาหมายวตถประสงคทเหมาะสม ทกอยางจะชวยเสรมกนระหวาง เปาหมายสวนตว เปาหมายแผนก ผลการตรวจประเมน ทกคนชวยกนปรบปรงองคกรเพอใหบรรลนโยบาย

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 21 of 82

สรปประเดนส าคญ การก าหนดและการปฏบตตามวตถประสงคและเปาหมายดานสงแวดลอมเปนวธทส าคญตอการ

ประสบความส าเรจในการปรบปรงอยางตอเนองและปองกนภาวะมลพษตามทนโยบายสงแวดลอมขององคกรตองการ

เพอใหไดผล วตถประสงคและเปาหมายตองจดท าเปนเอกสาร มความเฉพาะเจาะจง สามารถวดผลได สามารถบรรลผลได (แตอยาก าหนดเปาหมายงายจนเกนไป) และตองท าใหทนสมยอยเสมอ

เปาหมายดานสงแวดลอมสนบสนนการบรรลวตถประสงค โดยการแบงวตถประสงคออกเปนจดมงหมายทเลกลงส าหรบแตละแผนก กลมคนหรอแตละคน เมอน าเปาหมายทงหมดมารวมกนจะท าให บรรลวตถประสงค

ในการก าหนดวตถประสงคและเปาหมาย สงทตองพจารณาตามมาคอกฎหมาย กฎระเบยบขอบงคบ ประเดนปญหาสงแวดลอมทส าคญ ทางเลอกดานเทคโนโลย ธรกจ การเงน และขอก าหนดในการปฏบตการ และมมมองของฝายตางๆทสนใจ

การส ารวจความคดเหนของฝายตางๆทสนใจนนเปนการดส าหรบการไดรบความคดเหนจากสาธารณชนทจะชวยในการวางแผนการจดการสงแวดลอมและการก าหนดวตถประสงคและเปาหมาย นอกจากนยงชวยปรบปรงความสมพนธกบชมชนใหกวางขวางขนดวย

การตรวจประเมน 1. ตรวจสอบวา เปาหมายสามารถวดได และมการก าหนดขดจ ากดทยอมรบไดไว มความตอเนอง

เชอมโยงกบนโยบาย และประเดนปญหาสงแวดลอมทมนยยะส าคญ, ขอก าหนดทางกฎหมาย และคาเปาหมายทตงเปนการตงคาปาหมายเพอการปรบปรง โดยท าการตรวจสอบทมาของทมาของการก าหนดวตถประสงคและเปาหมายพจารณาจากอะไรบาง

2. คาเปาหมายทตงน มอกชอหนงวาสมรรถนะสงแวดลอม ท าการตรวจสอบวา วตถประสงคเปาหมายน มโปรแกรมดานสงแวดลอมสนบสนนและ ไดรบการตดตามตรวจวดตามขอก าหนด 4.5.1 อยางเหมาะสม

3. ตรวจสอบวา การตงวตถประสงคและเปาหมายนน ไดมตนทางมาจาก 4 กรอบ คอ 1. นโยบายสงแวดลอม 2. ความมงมนในการปองกนมลพษ 3. ความมงมนในการปฏบตตามขอกฎหมายและขอก าหนดอนๆ และ 4. ความมงมนในการปรบปรงอยางตอเนอง และมเหตผลสนบสนนในการตงวตถประสงคเปาหมายดงกลาว

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 22 of 82

อะไรบางทเราควรน ามาจดท าเปน สมรรถนะดานสงแวดลอม ขอก าหนด ISO14031 “Environmental Management – Environmental performance evaluation Guideline ไดใหแนวทางในการจดท าดชนในการประเมนผลงานดานสงแวดลอม (Environmental Performance) เปน ECI (environmental condition indicator) , EPI ( Environmental Performance Indicator) ตวอยาง การจดท า EPI มดงน

MPI (Management Performance indicator) การปฏบตตามนโยบาย

และโครงการสงแวดลอม เปนดชนทแสดงถงความพยายามของผบรหารทม

อทธพล ตอผลงานสงแวดลอมขององคกร แยกตามประเภทของหนาททควร

ค านงถง

จ านวนวตถประสงคกบเปาหมายทประสบความส าเรจ จ านวนแผนกในองคกรทประสบความส าเรจ ระดบของการปฏบตส าเรจตามแผน 80%, 100% จ านวนทางเลอกทใชในการปองกนมลพษไดส าเรจ ระดบความรดานสงแวดลอมทไดจากการอบรม จ านวนขอเสนอแนะเพอปรบปรงสงแวดลอมจากพนกงาน จ านวนผลตภณฑ ชนสวนทออกแบบเพอส งแวดลอม เชนการน ากลบมาใช

ใหม จ านวนผรบเหมาชวงทไดรบการรบรองระบบสงแวดลอม ความส าเรจตามทคาดหวง ระดบทปฏบตไดตามกฎหมาย ระดบความสามารถในการตอบสนองตอความตองการดานสงแวดลอมลกคา

ตามสญญา ระยะเวลาทใชเพอแกปญหาดานสงแวดลอมเมอเกดเหต จ านวนครงและคาปรบทตองจายใหกบทางราชการ ความถในการปรบปรงคมอปฏบตการ ระดบความพรอมในการปฏบตการในกรณเหตฉกเฉน ดานการเงน ผลตอบแทนทางเงนจากโครงการดานสงแวดลอม คาใชจายทประหยดไดจากการใชวธปองกนมลพษ ความสมพนธกบชมชน จ านวนครงทตกเปนขาวดานสงแวดลอม จ านวนครงทจดโครงการชมชนดานสงแวดลอม ทรยยากรทใหกบทองถนเพอโครงการดานสงแวดลอม คาความนยมจากการส ารวจชมชนรอบขางเกยวกบองคกร

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 23 of 82

OPI (Operation Performance Indicator) ดชนวดทแสดงความสามารถองคกรในการปฏบตการดานสงแวดลอม เปนดชนทแสดงถงความสามารถขององคกรในการปฏบตงานดานสงแวดลอมอาจแบงประเภทไดตามสงทเขาหรอออกจากระบบการท างานของโครงการ วตถดบ ปรมาณวตถดบตอหนวยผลตภณฑ ปรมาณวตถดบทน ากลบมาใชใหม ปรมาณบรรจภณฑทท ง หรอน ากลบมาใชใหมตอหนวยผลตภณฑ ปรมาณการใชน าตอหนวยผลตภณฑ ปรมาณสารอนตรายตอหนวยผลตภณฑ พลงงาน ปรมาณพลงงานทใชตอปหรอตอหนวยผลตภณฑ ปรมาณพลงงานทใชตอลกคาหรอตอหนวยบรการ ปรมารของพลงงานแตละชนด ปรมาณพลงงานทประหยดไดจากโครงการประหยดพลงงาน งานบรการสนบสนน ปรมาณสารอนตรายทใชโดยผรบเหมาชวง ปรมาณวสดทน ากลบมาใชโดยผรบเหมาชวง ปรมาณสารเคม สารท าความสะอาด ปรมาณของเสยทเกดขน กระบวนการ เครองจกร จ านวนชวโมงทเครองจกรแตละเครองท างาน จ านวนครงการเกดเหตฉกเฉน พนทตอหนวยผลต ปรมาณเชอเพลงทใชในพาหนะตอป ผลตภณฑ จ านวนผลตภณฑใหมทมสารอนตรายนอยลง จ านวนผลตภณฑทสามารถน ากลบมาใชใหม จ านวนผลพลอยไดตอหนวยผลตภณฑ อายการใชงานผลตภณฑ ปรมาณพลงงานทผลตภณฑใชในขณะท างาน ของเสย ปรมาณของเสยตอหนวยผลตภณฑ ปรมาณของเสยทสามารถน ากลบมาใชใหม ปรมาณของเสยทตองก าจดตอป ปรมาณของเสยทเกบในโรงงาน มลพษทปลอย

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 24 of 82

ปรมาณและชนดของมลพษทปลอยสส งแวดลอมตอหนวยผลตภณฑ ปรมาณพลงงานสญเสย ปรมาณของเสยทฝงกลบ ปรมาณน าเสยตอหนวยผลตภณฑ ในการจดการโครงการชวด Key Performance (KEPIs) ทดจะท าใหองคกรสามารถตดตาม วดผล หรอมโอกาสทจะ:

ประหยดเงนและท าใหก าไรเพมขน ใชทรพยากรอยางมประสทธภาพ ลดของเสย (วตถดบ พลงงาน น า บรรจภณฑ ฯลฯ) ปองกนมลพษ

มากกวาน KEPIs ยงสามารถชวยใหบรษทแสดงหลกฐานการปฏบตตามกฎหมายสงแวดลอม และความมงมนในการปรบปรงประสทธภาพการด าเนนงานไดอยางชดเจน วดผลได รวมถงการแสดงใหเหนถงการปรบปรงไดเปนอยางด.

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 25 of 82

ตวอยางการจดท าดชนวดส าหรบองคกรการผลตอาหารและเครองดม

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 26 of 82

ตวอยางการจดท าดชนวดส าหรบองคกรการผลตชนสวนอเลขโทรนก

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 27 of 82

นยามของแผนการจดการสงแวดลอม ISO 14001 ใชค าวาแผนการจดการสงแวดลอมเมอตองการหมายถงแผนปฏบตการทจะท าใหบรรลวตถประสงคและเปาหมายดานสงแวดลอม แผนปฏบตการอธบายเกยวกบ:

จะบรรลวตถประสงคและเปาหมายไดอยางไร ใครคอผรบผดชอบทจะท าใหบรรลวตถประสงคและเปาหมาย (ใครจะปฏบตงาน) ใครคอผมอ านาจในการจดการและชแนะการปฏบตงาน และใครคอผรบผดชอบตอการท าใหบรรล

วตถประสงคและเปาหมาย บคคลเหลานจะตองท าอะไร ทรพยากรอะไรบาง (เชน เงน เวลา บคลากร เครองมอ) ทบคคลเหลานตองการ จะวดความกาวหนาไดอยางไร (โดยใชดชนชวดผลการด าเนนงาน) งานตางๆจะเสรจเมอใด (ตารางก าหนดวน เวลา)

การน าแผนการจดการสงแวดลอมไปปฏบต ในทางสรางสรรคนนการประยกตโครงการสงแวดลอมจ านวนมากเปนเรองทมความส าคญทท าใหองคกรประสบความส าเรจในระบบการจดการสงแวดลอม โครงการแตละโครงการจะตองระบถงวตถประสงคและเปาหมายทองคกรจะไดรบ ซงมกรอบระยะเวลาทระบไว ทรพยากรทจ าเปน ความรบผดชอบของบคลากรส าหรบการประยกตโครงการดงกลาว โครงการเหลานสามารถแบงยอยไปสแตละเรองของการปฏบตการในองคกรได ในการด าเนนโครงการตางๆ ใหมประสทธภาพและเหมาะสมจะตองพจารณารวมไปถงเรอง การวางแผน การออกแบบ การผลต การตลาด การก าจดของเสย ซงตองครอบคลมทงในเรองทเกดขนในปจจบนและกจกรรมใหมๆ ผลตภณฑและบรการ ส าหรบผลตภณฑครอบคลมในเรอง การออกแบบ วตถดบ กระบวนการผลต การใช และการก าจดของเสย ส าหรบเรองการตดตงหรอการขยาย ปรบปรงกระบวนการผลตซงอาจครอบคลมเรอง การวางแผน การออกแบบ การกอสราง การทดสอบ การปฏบตการ ในระยะเวลาทก าหนดไวตามองคกร แผนการจดการสงแวดลอมเปนรายการและแผนผงของงานทตองปฏบตเปนเปนประจ าวนประจ าสปดาห ประจ าเดอน ประจ าไตรมาส และบางครงแสดงรายละเอยดของงานทตองด าเนนการใหบรรลวตถประสงคและเปาหมายเปนรายป กลาวคอ ใครจะเปนผด าเนนการระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001 ด าเนนการอยางไร มอะไรบาง ทไหนและเมอใด แผนการจดการสงแวดลอมยงมแบบฟอรมรายการเพอวดความกาวหนาของงานอกดวย องคกรควรใหผทจะมสวนรวมในการด าเนนงานตามแผนปฏบตการนไดชวยพฒนารายละเอยดของแผนปฏบตการซงจะท าใหองคกรไดรบประโยชนจากผเชยวชาญทมอยทกระดบ และเกดขอผกพนในการปฏบตงานจากผ ทตองปฏบตงานนนเอง เพอใหเกดประโยชน แผนการจดการสงแวดลอมควรมความยดหยน ตองมการทบทวนและท าใหทนสมยอยเสมอ เพอตอบสนองตอการเปลยนแปลงในเรองบคลากร ความส าคญของประเดนปญหา ก าหนดการ งบประมาณ รวมทงเมอจ าเปนตองเปลยนแปลงวตถประสงคและเปาหมาย การปรบเปลยนแผนการจดการสงแวดลอมอาจจะจ าเปนเมอเปลยนวตถดบ หรอกระบวนการผลต หรอกระบวนการบ าบดกากของเสย หรอมการดดแปลงอปกรณเครองมอ หรอเมอใดกตามทมการเปลยนแปลงทความเกยวของกบประเดนปญหาดานสงแวดลอมเกดขน การตดตามตรวจสอบแผนการจดการสงแวดลอมอยางสม าเสมอเปนสงจ าเปนทจะท าใหมนใจไดวาแผนปฏบตการนยงคงด าเนนตอไปอยางตอเนอง

4.3.3 วตถประสงค เปาหมายและโครงการ องคกรตองจดท า น าไปปฏบต และคงรกษาไวซ งวตถประสงคและเปาหมายสงแวดลอมทอยในรปเอกสาร ในหนวยงานและระดบตางๆ ทเกยวของภายในองคกร วตถประสงคและเปาหมายตองสามารถวดได (ถาเปนไปไดในทางปฏบต) และตองสอดคลองกบนโยบายสงแวดลอม รวมทงความมงมนในการปองกนมลพษ ความมงมนในการปฏบตตามขอกฎหมายและขอก าหนดอนๆ และความมงมนในการปรบปรงอยางตอเนอง

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 28 of 82

เมอมการจดท าและทบทวนวตถประสงคและเปาหมาย องคกรตองพจารณาขอก าหนดของกฎหมายและขอก าหนดตางๆ ทเกยวของ และพจารณาประเดนสงแวดลอมทมนยส าคญ รวมทงองคกรตองพจารณาทางเลอกของเทคโนโลย สถานะทางการเงน ขอก าหนดในการปฏบตงาน และขอก าหนดทางดานธรกจ และมมมองของผมสวนไดสวนเสย องคกรตองจดท า น าไปปฏบต และคงรกษาไวซ งโครงการเพอใหบรรลถงวตถประสงคและเปาหมายทก าหนดขน โดยโครงการตองมรายละเอยดครอบคลม

c) การก าหนดบทบาทหนาทความรบผดชอบส าหรบการท าใหบรรลวตถประสงคและเปาหมาย ในหนวยงานและระดบตางๆ ทเกยวของในองคกร

d) วธการและกรอบระยะเวลาทจะท าใหวตถประสงค และเปาหมายทก าหนดไวบรรลผล

ดชนชวดผลการด าเนนงานเปนการวดความกาวหนาของงานในเชงปรมาณถงการบรรลผลตามวตถประสงคและเปาหมายและควรเปนสวนหนงของแผนการจดการสงแวดลอม ตามหลกการของ ISO 14004 (แนวทางทวไปของหลกการ ระบบ และเทคนคการสนบสนนส าหรบระบบการจดการสงแวดลอม) ดชนชวดผลการด าเนนการควรหามาจากขอมลทไดโดยใชเทคนคทนาเชอถอและไดรบการตรวจสอบโดยขนตอนการควบคมคณภาพและการประกนคณภาพ ดชนชวดผลการด าเนนงานมกรวมถง:

ปรมาณวตถดบทใชตอหนวยการผลต ปรมาณพลงงานตอหนวยการผลต ระดบของการปลอยสารมลพษหรอกากของเสยทแสดงในรปของความเขมขน หรอปรมาณทงหมดตอวน

หรอตอหนวยการผลต ปรมาณกากของเสยทตองน าไปก าจดตอหนวยวตถดบทปอนเขาไปในการผลต รอยละของการลดปรมาณของเสยทงหมดหรอของเสยอยางใดอยางหนงจากทกพนทของการ

ปฏบตงาน จ านวนครงของการเกดหรอเกอบเกดอบตเหตในชวงเวลาทก าหนด ขนาดพนททจดไวส าหรบเปนทอยอาศยของสตวปา สถานทพกผอนหยอนใจหรอพนท ทให

คณคาทางชวภาพอนๆ จ านวนตนไมสายพนธตางๆทปลกขนเพอฟนฟปา จ านวนสายพนธของสตวปาหรอปลาทอนรกษไวในเขตทไดรบอทธพลจากการปลอยของเสยของบรษท จ านวนครงตอปทการด าเนนงานของบรษทไมเปนไปตามขอก าหนดกฎหมาย จ านวนบคลากรทไดรบการฝกอบรมและมความตระหนกดานสงแวดลอม

การวางแผน ISO14001-ภาพรวม โดยสรปแลวการวางแผนระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001 ม 4 องคประกอบ การก าหนดแผนการจดการสงแวดลอม (หรอแผนปฏบตการ) เพอใหบรรลตามวตถประสงคและเปาหมาย ซงไดมาจากการพจารณาถงประเดนปญหาสงแวดลอมทส าคญ กฎหมายและขอก าหนดอนๆ และทศนะจากฝายตางๆทสนใจ รวมทงปจจยอนๆ (เชน เทคโนโลย ธรกจ การเงนและการปฏบตการ)นน ทงหมดนเปนสงทองคกรตองมงเนนเพอใหการปฏบตงานเปนไปตามขอผกพนทไดก าหนดไวในนโยบายสงแวดลอม

สรปประเดนส าคญ

แผนการจดการสงแวดลอมเปนแผนปฏบตการทมรายละเอยดการปฏบตเพอใหบรรลตามวตถประสงคและเปาหมาย

แผนการจดการสงแวดลอมก าหนดความรบผดชอบ ก าหนดการ และทรพยากรทจ าเปน (กลาวคอ ใครท าอะไร ท าอยางไร ท าเมอไร)

ดชนชวดผลการด าเนนงานเปนตวชวดในเชงปรมาณและมความเฉพาะเจาะจง ใชตดตามความกาวหนาของแผนการจดการสงแวดลอมใหเปนไปตามวตถประสงคและเปาหมาย

แผนการจดการสงแวดลอมตองไดรบการทบทวนและท าใหทนสมยอยเสมอ เพอแสดงสภาวะทเปนปจจบน

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 29 of 82

แนวทางตรวจประเมน

1. ตรวจทานกจกรรมทระบในแตละโครงการดานสงแวดลอม (Environmental Management Program : EMP) วามความเปนไปได เพยงพอ เหมาะสมในการท าใหองคกรบรรลคาเปาหมายทระบหรอไม

2. ตรวจสอบในแตละโครงการดานสงแวดลอม (Environmental Management Program) โดยการ

สมภาษณผทรบผดชอบเกยวของ เพอพจาณาวามการก าหนดหนาทรบผดชอบจดเชน ซงรวมถงการตรวจสอบความคบหนา กาวหนา ของโครงการ

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 30 of 82

4.4.1 ทรพยากร บทบาท ความรบผดชอบ

และอ านาจหนาท

โครงสรางองคกรและหนาทความรบผดชอบ โครงสรางขององคกรเปนการอธบายโดยสงเขปถงล าดบชนของการปกครองและความสมพนธของการรายงานผลระหวางหนาทและระดบตางๆในองคกร หนาทในแตละระดบความรบผดชอบของแตละแผนกอาจสรปให เหนรายละเอยดมากขนในแผนภมองคกร ความส าเรจในการประยกตระบบการจดการสงแวดลอมนนขนอยกบความมงมนของพนกงานทกคนในองคกร บทบาทและความรบผดชอบทางดานสงแวดลอมของพนกงานอาจมการระบไวนอยมาก แตอาจระบแทรกอยในหนาทหรอกจกรรมอนๆ ในองคกรกได เชน ฝายปฏบตการ หนาทของพนกงานมากกวาในงานสงแวดลอมโดยตรง

ความมงมนของการจดการสงแวดลอมจะตองเรมจากผบรหารระดบสงสด ซงผบรหารจะตองจดท านโยบายสงแวดลอมขององคกรและตองแนใจวาระบบการจดการสงแวดลอมไดถกน าไปใชอยางถกตอง

สวนหนงของความมงมนนการแตงตงผแทนฝายบรหารดานการจดการสงแวดลอมจะตองถกจดท าขนซงมการระบหนาทความรบผดชอบ อ านาจการสงการในการประยกตใชระบบการจดการสงแวดลอม ในองคกรขนาดใหญและทมความซบซอนอาจมการแตงตงผแทนฝายบรหารดานการจดการสงแวดลอมมากกวา 1 คนกได ส าหรบองคกรขนาดกลางและเลกกอาจมผรบผดชอบคนเดยวกได

ผบรหารสงสดจะตองแนใจวาทรพยากรทจ าเปนในการขบเคลอนและรกษาระบบการจดการสงแวดลอมนนจะตองเพยงพอและเหมาะสม ดงนนสงส าคญในการจดการสงแวดลอมนนคอบทบาทและความรบผดชอบได ถกระบไวอยางชดเจนและสอสารใหกบพนกงานทกระดบหรอผทเปนตวแทนขององคกรไดรบทราบ

นยาม หนาทความรบผดชอบ คอ แผนกหรอพนทความรบผดชอบ ตวอยาง : การเงน สงแวดลอม การตลาด การซอมบ ารง บทบาท คอ ต าแหนงทบคคลครองอยและมความสมพนธกบต าแหนงอนๆในองคกร ตวอยางเชน : ประธาน หวหนาแผนก ตวแทนดานการจดการสงแวดลอม ผจดการฝายจดซอ หวหนาควบคมคนงานซอมบ ารง หนาทความรบผดชอบ คอ หนาททไดรบมอบหมายและหนาทโดยต าแหนง ตวอยางเชน : การตรวจประเมนดานสงแวดลอมตามก าหนดการ การรายงานผลการตรวจสอบการด าเนนงานตามขอก าหนดกฎหมายใหกบรฐบาล ใหค าชแนะกบทมงานแกปญหากรณเหตการณฉกเฉน การดแลรกษาอปกรณเครองมออยางสม าเสมอ อ านาจ คอ อ านาจและอทธพลของบคคลทเกดจากต าแหนงหนาทรวมทงเกดจากบคลกลกษณะนสยสวนบคคล ตวอยางเชน : อ านาจในการขอรายงานการด าเนนงานดานสงแวดลอม อ านาจในการสงการใหบคคลเกบตวอยางหรอท าการวเคราะห และการลงโทษทางวนยลกจางทมพฤตกรรมไมเหมาะสม ค าอธบาย ISO 14001 ขอ 4.4.1 ISO 14001 ขอ 4.4.1 ระบวาองคกรตอง “บทบาท ความรบผดชอบ และอ านาจหนาทตองถกก าหนด จดท าเปนเอกสาร และสอสารเพอใหเกดประสทธผลในการจดการสงแวดลอม” บทบาทความรบผดชอบและอ านาจหนาทในระบบการจดการสงแวดลอม ความหมายของค ากลาวนคออะไร ก าหนดบทบาท คอ องคกรไดระบต าแหนงและอธบายหนาทความรบผดชอบทจ าเปนตอการก าหนดแผนการน าไปปฏบตและคงไวซ งทกๆสวนของระบบการจดการสงแวดลอมอยางมประสทธผล การจดท าเปนเอกสาร คอ การก าหนดรายละเอยดของบทบาท อ านาจหนาทเปนลายลกษณอกษร จดท าเปนแผนภมองคกร ขนตอนการปฏบตการ บนทกเตอนความจ า ขอสงเกต

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 31 of 82

การสอสาร คอ การท าใหทกคนทเกยวของและคนทจ าเปนตองรหนาทของระบบการจดการสงแวดลอมซงไดแกทกคนในองคกรนนไดรบทราบถงบทบาท และอ านาจหนาทความรบผดชอบ ISO 14001 ขอ 4.4.1 จงมความส าคญเนองจากระบบการจดการสงแวดลอมเกยวของกบคนและบทบาทหนาทความรบผดชอบของแตละคนซงท างานเปนสวนหนงของทมทจะท าใหระบบ การจดการสงแวดลอมท างานไดผล ทกๆคนจะท างานไดดทสดเมอพวกเขาม:

เปาหมายและหนาทความรบผดชอบทระบไวอยางชดเจน ชองทางการรายงานและการสอสารทชดเจนทงในแนวตงและแนวนอนของแผนผงองคกร การจดสรรทรพยากรตางๆทเหมาะสมและการสนบสนนดานเวลา เครองมอ งบประมาณและผรวมงาน

ความรบผดชอบของการจดการ ผบรหารระดบสงมความรบผดชอบตอ :

ก าหนดนโยบายสงแวดลอมขององคกร เปนผน าโดยการปฏบตเปนตวอยางในขอตกลงเรองการปรบปรงอยางตอเนอง การปองกนมลพษและการ

ปฏบตตามขอก าหนดกฎหมายทเกยวของ จดสรรทรพยากรอยางพอเพยงเพอการน าระบบการจดการสงแวดลอมไปปฏบตและคงไว ใหรางวลส าหรบผลการด าเนนงานระบบการจดการสงแวดลอมทด เปนผน าในการจดการทบทวนระบบการจดการสงแวดลอมอยางสม าเสมอ รวมหลกการจดการสงแวดลอมและวธปฏบตใหเขากนกบวฒนธรรมขององคกร

ทรพยากร

ถอยค าทดและความตงใจทดนนยงไมเพยงพอตอการประสบความส าเรจในระบบ การจดการสงแวดลอม การจดการตองใหอ านาจและท าใหมนใจวาสามารถจดหาทรพยากรไดอยางพอเพยงเพอท าใหการปฏบตงานของบคคลเปนไปตามหนาทและตามขนตอนการปฏบตงานทจ าเปน ทรพยากรประกอบไปดวย :

บคคลทไดรบการฝกอบรมมาอยางด มประสบการณ ทกษะและความสามารถในการปฏบตงานและปฏบตตามหนาทความรบผดชอบไดอยางมประสทธผลและมประสทธภาพ

เวลาในการวางแผนงาน การน าไปปฏบตและการปฏบตตามระบบการจดการสงแวดลอม รวมถงเวลาส าหรบการปฏบตตามหนาทความรบผดชอบตามปกตดวยถาจ าเปน

การสนบสนนดานการเงนอยางพอเพยง (การจดสรรงบประมาณ) เพอใหโครงการด าเนนไปได การปรบปรงขนตอนการท างาน การฝกอบรม ฯลฯ เปนไปตามแผนทก าหนดไว

เครองมอ ไดแก อปกรณ เครองมอและสงอ านวยความสะดวกตางๆทจะท าใหบรรลวตถประสงคและเปาหมายและคงไวซ งระบบการจดการสงแวดลอม

การจดการส งแวดลอม

4.4.1 ทรพยากร บทบาท ความรบผดชอบและอ านาจหนาท ผบรหารตองมนใจวาทรพยากรทจ าเปนส าหรบการจดท า น าไปปฏบต คงรกษาไว และปรบปรงระบบการจดการสงแวดลอมมความเพยงพอ ทรพยากรเหลานรวมถงทรพยากรบคคลทมทกษะเฉพาะดาน สาธารณปโภคพนฐาน เทคโนโลย และทรพยากรดานการเงน บทบาท ความรบผดชอบ และอ านาจหนาทตองถกก าหนด จดท าเปนเอกสาร และสอสารเพอให เกดประสทธผลในการจดการสงแวดลอม ผบรหารสงสดขององคกรตองแตงตงผแทนฝายบรหาร ซงนอกเหนอจากหนาทความรบผดชอบอยางอนแลว ตองไดรบการก าหนดบทบาท อ านาจ และหนาทความรบผดชอบเพอ

a) ท าใหมนใจวาระบบการจดการสงแวดลอมไดถกจดท า น าไปปฏบต และคงรกษาไวอยางสอดคลองกบมาตรฐานสากลฉบบน

b) รายงานผลการด าเนนงาน และสมรรถนะของระบบการจดการสงแวดลอม รวมถงขอเสนอแนะเพอการปรบปรงตอผบรหารสงสด เพอใชส าหรบการทบทวนระบบการจดการดานสงแวดลอม

โครงสรางองคกรควรยดหยน เนองจากการจดการสงแวดลอมมการปรบเปลยนตลอดเวลา

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 32 of 82

ความรบผดชอบของตวแทนระบบ แตละองคกรทปฏบตตามขอก าหนดของระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001 ตองแตงตงตวแทนฝายระบบการจดการสงแวดลอมหนงคนหรอมากกวาซงมหนาท:

ใหค าชแนะและแนวทางในการบรหารงานบรษทตามแผนงาน การน าไปปฏบต การคงไวและการปรบปรงระบบการจดการสงแวดลอม

ตดตามตรวจสอบการด าเนนงานและความกาวหนาของระบบการจดการสงแวดลอม ระบปญหาของระบบการจดการสงแวดลอมและก าหนดวธการแกไขและปองกนถาจ าเปน รายงานความกาวหนาและปญหาของระบบการจดการสงแวดลอมตอผบรหารระดบสงอยางสม าเสมอ ใหค าแนะน าในการเปลยนแปลงระบบการจดการสงแวดลอมตอผบรหารระดบสง

ความสามารถ ทกษะ และบคลกลกษณะของตวแทนฝายบรหารการจดการสงแวดลอม ตวแทนฝายจดการสงแวดลอมทมประสทธผลควรมคณสมบตทผสมผสานระหวางความถนด ความรในเทคโนโลยและบคลกภาพ บคคลทไดรบการคดเลอกจะตอง :

มความรเกยวกบประเดนปญหาสงแวดลอมโดยทวไปและประเดนปญหาสงแวดลอมเฉพาะภายในองคกร

มความมงมนในการปรบปรงสงแวดลอม เปนผทไดรบความนาเชอถอและไดรบความไววางใจทงจากภายในและภายนอกองคกร มวสยทศน ความสามารถในเชงการทต ไมยอทอตออปสรรค อดทน มอ านาจ มความสามารถในการจด

องคกร และการกระตนจตใจทงของตนเองและผอน

สรปประเดนส าคญ ทกคนในองคกรมบทบาททส าคญตอการปฏบตงานและความรบผดชอบเพอท าใหการวางแผนงาน

การน าไปปฏบต การคงไวและการปรบปรงระบบการจดการสงแวดลอมประสบความส าเรจ ตองมการก าหนดนยามการสอสารและการท าความเขาใจอยางชดเจนเกยวกบบทบาท ความ

รบผดชอบ อ านาจ และรปแบบการรายงานผล การบรหารตองน าโดยการท าเปนตวอยางและจดหาทรพยากรมาใหพอเพยงทงคนทมคณภาพ เวลา

เงนและเครองมอ ตวแทนฝายจดการสงแวดลอมมความส าคญมาก ตองมอ านาจ ประสบการณ ความร นาเคารพ

นาเชอถอ มทกษะการบรหารงานและเวลา มความสามารถในการสอสารและมบคลกความเปนผน า ชแนะและจงใจผอนในองคกร

ตวแทนฝายจดการสงแวดลอมเปนตวแทนดานการจดการระดบสงในการด าเนนงานระบบการจดการสงแวดลอมวนตอวนและเปนตวแทนของผจดการฝายปฏบตการทกฝาย หวหนางานและพนกงานทกคนจนถงผบรหารระดบสง

การตรวจประเมน

1) ระหวางการตรวจประเมน ตองไมพบเหนประเดนของการขาดทรพยากรใดๆ ไมวาในเรองการน าระบบไปปฏบต การตดตาม การกระท าตามโครงการสงแวดลอม หลกฐานการอนมตหรอไมอนมตงบประมาณตางๆอาจใชเปนหลกฐานได

2) มหลกฐานการก าหนดบทบาท ความรบผดชอบ และอ านาจหนาทของบคลากรตาง ๆ ทเกยวของในการน าระบบการจดการสงแวดลอมไปปฏบตเปนเอกสาร

3) ระหวางการตรวจประเมน ไมพบวามงานดานสงแวดลอมมผรบผดชอบ การก าหนดอ านาจหนาท ชดเจน โดยการตรวจประเมนตามฝายงานตางๆ

4) สมภาษณ ตรวจสอบหลกฐานวาผแทนฝายบรหาร หรอทเรยกวา EMR (Environmental Management Representative) วาตระหนกรบทราบ มหลกฐานทแสดงใหเหนถงการแสดงบทบาท หนาท อ านาจ ของตนเปนอยางด (หลกฐานวาไดมการกระท าตามหนาท)

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 33 of 82

Tip & Trick ผบรหารระดบสงมหนาทหลกในการใหทรพยากรทจ าเปน ซงเปนหนาททส าคญของการเปนผบรหารระดบสง บางองคกรผบรหารระดบสงเปนบคลคนเดยวขณะทบางองคกรเปนองคคณะ ในการจดท าโครงสราง การระบ อ านาจ หนาท และตองถายทอดใหพนกงานเขาใจ ไมใชแครบทราบ การแบงหนาทความรบผดชอบ ในครงแรกอาจกระท าไมงายนก

เราจะออกแบบ โครงสรางองคกรไดอยางไร สงทตองคดค านงในการก าหนด วาคนทเกยวของกบระบบการจดการสงแวดลอมมใคร บาง มากนอย เพยงใด ค าถามททานตองถามตวทานเองกอนเรมวางโครงสรางมดงน 1.อะไรคอขอบเขตของระบบ EMS ใครบางทจะเปนผชวยในการท าใหระบบ EMS มประสทธผล ในขอบเขตของระบบ

EMS อะไรคอการอบรมและทรพยากรอนๆทจ าเปน

2. อะไรคอ Sign Aspect และการท าใหสอดคลองทจ าเปน อะไรคอ กจกรรม การปฏบตงานทตองควบคม ใครบางจ าเปนตองมสวนรวมในการท าใหมนใจวา กจกรรม การปฏบตงานขางตน

ไดรบการควบคม 3. อะไรคอผลการตรวจประเมนอนๆทผานมา โครงสรางปจจบนมขอด ขอเสยอยางไร และจะปรบปรงอยางไร 4. อะไรคอความรบผดชอบปจจบนของการจดการสงแวดลอมทมอย (ตามกฎหมาย หรอตามระบบปจจบนทเปนอย) ท าอยางไรถงท าใหเกดความรบผดชอบดานสงแวดลอม เกดถวนทวทงองคกร ท าอยางไรใหหนวยงานฝายงานทมอย สามารถใชกรอบงานหลกปจจบนในการม

สวนรวมในการออกแบบระบบการจดการสงแวดลอม เชน

จดซอ พฒนาความสามารถผสงมอบใหสามารถตอบสนองตอขอก าหนดสงแวดลอม ประกนวาผรบเหมา ผสงมอบปฏบตตามขอก าหนดกฎหมาย และขอก าหนด

สงแวดลอมทองคกรจดท าขน จดท ามาตรการและท าการควบคมการใชสารเคม/การซอวสดอน ๆ

ทรพยากร บคคล ก าหนดความสามารถและก าหนดใบพรรณนาลกษณะงานส าหรบ หนาท

รบผดชอบในระบบ EMS ตางๆ อบรมพนกงานชวคราว และ และผรบเหมาชวง จดเกบบนทกการฝกอบรม

ขาย ตลาด ก าหนด บงบอก ความจ าเปน คาดหวง ดานสงแวดลอม ประเมนความเปนไปไดในการตอบสนองดานสงแวดลอม ซอมบ ารง

จดท าโปรแกรมการบ ารงรกษาส าหรบเครองจกรทส าคญ ชวยในการระบประเดนปญหาสงแวดลอม

ฝายการเงน

คดถงการควบรวมกบระบบปจจบน

จดซอ ระเบยบปฏบต

ขนตอนการท างาน

แผนงานอบรม การสอสาร

การรายงาน

การสรรหา วาจาง etc

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 34 of 82

ท าการจดเกบคาใชจายทเกยวของกบสงแวดลอม เชน คาวตถดบ คาพลงงาน คาจดการของเสย

เตรยมงบประมาณส าหรบระบบการจดการสงแวดลอม จดท าการศกษาความเปนไปได/คมทนของโครงการสงแวดลอม วศวกร ภาพรวม : แนะน าหนทางแกไข คดเลอก ตดตาม รายงาน สงหยดกระบวนการท

เกยวของกบ EMS รวมก าหนดวธปฏบตตางๆ การควบคมการปฏบตการ การวดตดตาม การปรบปรง พจารณาผลกระทบดานสงแวดลอมส าหรบผลตภณฑใหม รวมถงการปรบเปลยน

กระบวนการในการผลต (DfE) ระบ โอกาส ใน การ ปองกน มลพษ

Top Management อนมต ก าหนดนโยบาย ตดสนใจ ทศทางการด าเนนงานดานสงแวดลอม สอสาร ความส าคญของ EMS ทวทงองคกร ทบทวนประสทธผลของระบบ ใหทรพยากร ท จ าเปนz

ผจดการทกคน

ภาพรวม : อนมต ตดสนใจ ก าหนดนโยบาย แนะน าหนทางแกไข คดเลอก ตดตาม รายงาน สงหยดกระบวนการทเกยวของกบ EMS

ชวยก าหนด กระจาย สอสาร นโยบายสงแวดลอม ท าการชบงประเดนปญหาสงแวดลอม รวมก าหนด เปาหมาย วตถประสงค โครงการ ใหความรพนกงาน ท าตวเปนตวอยาง สรางคานยมดานสงแวดลอม

พนกงานปฏบตการ ใหขอมล ดานประเดนสงแวดลอมทเกยวของกบการด าเนนงานของเขา ใหการฝกอบรมกบพนกงานใหม ภาพรวม ปฏบตตามระบบ หยดกระบวนการ ปฏบตการแกไข รายงานตอหวหนา ..

5. อะไรคอวตถประสงคเปาหมาย ส าหรบการจดการดานสงแวดลอมและการปองกนมลพษ ท าอยางไรใหโครงสรางองคกรปจจบนชวยในการท าใหวตถประสงคเปาหมายของ

องคกรบรรล 6. ระบบการจดการปจจบนโครงสรางปจจบนทมอย อะไรคอหนาท ความรบผดชอบ ทก าหนดในระบบปจจบนนน จะท าการควบรวมกนได

อยางไร

เทคนคการท า Flow chart จะชวยในทานเขาใจในกระบวนการและผลตภณฑ จะท าให ทานทราบวา หนวยงาน กจกรรมไหนมความสมพนธกบระบบการจดการสงแวดลอม มากกวานนยงชวยในการก าหนดพจารณาวาม สารเคม การจดจาง การกระจายสนคา ผสงมอบ ใดทเกยวของกบระบบการจดการสงแวดลอม ดงรปภาพ “Sample Process Map for Printing Operation’ เปนสงด ททานจะเรมระบ ก าหนดหนาทงานโดยฝากฝงใหกบ ล าดบบงคบบญชา สายงานทมอยโดยใช Responsibility Matrix ตามทแนบทายมาน

ขอดขององคกรขนาดเลก สายการบงคบ

บญชาสน

องคกรไมซบซอน

คนไมเรองมาก ไมมอาณาเขตสวนตวแยะ

ไมตองมอบหมายงานยาวๆๆๆ

งายตอการตรวจสอบ เขาถง ลวงลกของ

ระ

สงแวดลอม ISO 01 4.4.1

Page 35 of 82

Sample Process Map for Printing Operation

Packaging

- kraft wraps - skids & pallets

Raw Supplies

- spray powder

- shop

Materials - plates

- paper & - water

Chemicals

- cleaning solvents

- ink preservers - plate gums

PRINTING PRESS

web dryer

emissions

thermal

oxidizer

atmosphere

waste ink

waste paper

recycled

recycled

trash

recycled

recycled

sewer

fuel blend

recycled

recycled

waste solvents

waste solutions

waste plates

waste packaging

waste oil & antifreeze

solvent-containing towels

centrifuge fugitive air emissions

atmosphere spun shop towels

commercial laundry

sewer

recovered solvents

secondary use in parts washers

distillation

recycled back to company

PRODUCTS brochures catalogs art prints annuals

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 36 of 82

Intro

Responsibility

Plant

M’gr

EHS

M’gr

HR

M’gr

Maintenanc

e

Purchasing /

Materials

Engineering

Production

Supervisor(s)

Finance

EMS

Mg’t Rep.

Employee

s

Communicate importance of

environmental management

L S S

Coordinate auditing efforts L S S

Track / analyze new regulations

(and maintain library)

L

Obtain permits and develop

compliance plans

L S

Prepare reports required by

regulations

L

Coordinate communications

with interested parties

L

Train employees S L

Integrate environmental into

recruiting practices

L

Integrate environmental into

performance appraisal process

L

Communicate with contractors

on environmental expectations

L

Comply with applicable

regulatory requirements

L L S S S S S S S S

Conform with organization's

EMS requirements

L L S S S S S S S S

Maintain equipment / tools to

control environmental impact

L

Monitor key processes S L

Coordinate emergency response

efforts

L S

Identify environmental aspects

of products, activities, or

services

S L S S S S S S S

Establish environmental

objectives and targets

L S S

Develop budget for

environmental management

S L

Maintain EMS records (training,

etc.)

L

Responsibility Matrix Legend: L = Lead Role S = Supporting Role

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 37 of 82

Intro

Coordinate EMS document

control efforts

S L

4.4.2 ความสามารถ การฝกอบรม และความตระหนก

จดประสงคและประโยชนของการฝกอบรมทมประสทธผล ผบรหารระดบสงขององคกรมความรบผดชอบหลกในการสรางความตระหนก ใหแรงกระตน จงใจโดยการสอสาร ตอกย า อธบาย ความส าคญในการดแลสงแวดลอม นโยบาย และสนบสนนใหพนกงานและผ รบจางชวงยอมรบความส าคญในการบรรลวตถประสงคเปาหมายดานสงแวดลอมทเกยวของ พนกงานและผรบจางชวงควรไดรบการเชอเชญในการใหขอเสนอแนะในการปรบปรงสมรรถนะดานสงแวดลอม และมงมนในการเปลยนระบบการจดการแวดลอมในกระดาษสการปฏบต องคกรจะตองระบความรความสามารถ ความเขาใจและทกษะทตองการของแตละบคคลทมอ านาจและรบผดชอบในการท างานหรอตวแทน (ผรบจางชวง) ซงในมาตรฐานสากลฉบบนไดระบความตองการ 3 ระดบคอ

a) พนกงานทท างานทอาจกอใหเกดปญหาสงแวดลอมทมนยส าคญ ตองมความรความสามารถในงานและการควบคมปญหาสงแวดลอมตามทองคกรก าหนด

b) การฝกอบรมตองมการระบและด าเนนการความทองคกรก าหนด c) พนกงานทกคนในองคกรจะตองมความตระหนกในเรองปญหาสงแวดลอมจากกจกรรม

ผลตภณฑและบรการขององคกร

ความตระหนก ความรความสามารถ ความเขาใจและทกษะจะสามารถก าหนดไดจากการศกษาและเพมเตมไดจากการฝกอบรม การศกษาเพมเตมและประสบการณทไดรบ องคกรจะตองก าหนดคณสมบตของพนกงานของผรบจางชวงทมาท างานเปนตวแทนขององคกรทมความรความสามารถในงานทท าหรอไดรบการฝกอบรมทเหมาะสม

ผบรหารจะตองก าหนดระดบของประสบการณ ความรความสามารถและประสบการณทจ าเปนเพอใหแนใจวาพนกงานหรอบคคลมความรความสามารถตามความเหมาะสมหรอความรความสามารถเฉพาะกรณทตองควบคมสงแวดลอมเปนพเศษ จดประสงคโดยรวมของการฝกอบรมใน ISO 14001 คอเพอพฒนาความตระหนกและความสามารถของบคลากรใหมความรและทกษะทจ าเปนส าหรบการจดท าแผน การน าไปปฏบต การคงไว การด าเนนงานและการปรบปรงระบบการจดการสงแวดลอม ผลลพธจากแผนงานการฝกอบรมมกจะลมเหลวเสมอเพราะวาผสนบสนนการฝกอบรมไมไดก าหนดจดประสงคของการฝกอบรมทชดเจนหรอแมแตตดสนใจวาจ าเปนตองท าการฝกอบรมหรอไม รวมทงแผนงานการฝกอบรมอาจลมเหลวเนองจากขาดการสนบสนนทพอเพยง หรอขาดการสงเสรมจากหวหนางาน ผรวมงาน หรอองคกรในการน าความร ทกษะหรอพฤตกรรมใหมๆ ไปปฏบต ถาหากไมน าความรใหมไปปฏบตเพอท าใหผลการด าเนนงานสวนบคคลดขน และสงผลกระทบตอการด าเนนงานของแผนก สวนงาน และขององคกรดข นแลว การฝกอบรมทงหมดกเปนการสญเปลา เปนสงทนาเสยดายทความพยายามทมเทฝกอบรมกลบใหผลลพธคอความผดหวง การสญเสยเวลา ความพยายามและเงน

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 38 of 82

Intro

ในบทนมไดบอกวธการประเมนความจ าเปนของการฝกอบรม การออกแบบหลกสตรฝกอบรม วธการฝกอบรมหรอการประเมนผลการฝกอบรมอยางลกซง แตไดมงเนนสงทมความส าคญในการฝกอบรมนนคอประสทธผลและผลกระทบยอนกลบในทท างาน

การระบความจ าเปนของการฝกอบรม ISO 14001 กลาววาองคกรตองระบ :

กจกรรมทอาจมผลกระทบทส าคญตอสงแวดลอม ความตระหนก ความร ทกษะและความสามารถทจ าเปนส าหรบการปฏบตกจกรรมเหลาน ความจ าเปนของการฝกอบรมเพอเพมความตระหนก ความร ทกษะและความสามารถใหไดถง

ระดบทตองการ

ซงแสดงใหเหนวาตองก าหนดผลลพธทตองการจากการฝกอบรมไวใหชดเจน กลาวอกนยหนงบคคลทเปนผใหจดการฝกอบรมตองเปนผก าหนดระดบความร ทกษะ ความสามารถ และ/หรอการเปลยนแปลงทศนคตและพฤตกรรมทตองการเพอใหสามารถปฏบตงานในระดบทก าหนดไว กลาวคอ ตองมการออกแบบแผนการฝกอบรมอยางเหมาะสมเพอใหผเขารบการฝกอบรมมความสามารถในระดบทตองการ มเทคนคหลากหลายทสามารถน ามาใชในการประเมนความจ าเปนของการฝกอบรม เทคนคทดทสดจะเกยวของกบทงผสนบสนนการฝกอบรม(โดยปกตเปนตวแทนจากฝายบรหาร)และกลมตวอยางของผเขารบการฝกอบรม (กลมเปาหมายส าหรบการฝกอบรม) วธนสามารถหาความจ าเปนของการฝกอบรมทได ก าหนดมาแลว (ซงก าหนดโดยผสนบสนนการฝกอบรม) และความตองการฝกอบรมโดยมแรงจงใจ (ความตองการของผเขารบการอบรม) ดงนนสงส าคญส าหรบการก าหนดหลกสตรการฝกอบรมอยางหนงกคอท าใหทงสองกลมนพอใจ

4.4.2 ความสามารถ การฝกอบรมและความตระหนก องคกรตองท าใหมนใจวาบคลากรตางๆ ผซ งปฏบตงานใหหรอปฏบตงานในนามองคกร ทซ งมศกยภาพในการกอใหเกดผลกระทบสงแวดลอมทมนยส าคญตามทองคกรไดบงชไว บคคลเหลานนม(ตองม)ความสามารถบนพนฐานของการศกษา การฝกอบรม หรอประสบการณทเหมาะสม องคกรตองเกบรกษาบนทกทเกยวของไว องคกรตองระบการฝกอบรมทจ าเปนทเกยวของกบประเดนสงแวดลอมและระบบการจดการสงแวดลอม องคกรตองจดใหมการฝกอบรมหรอท ากจกรรมอนใดเพอใหบคลากรมความสามารถตามทก าหนด องคกรตองเกบรกษาบนทกทเกยวของไว องคกรตองจดท า น าไปปฏบต และคงรกษาไวซ งขนตอนปฏบต เพอท าใหบคลากรผซ งปฏบตงานหรอปฏบตงานในนามองคกร มความตระหนกถง a) ความส าคญของการปฏบตตามนโยบายสงแวดลอมและขนตอนปฏบตตาง ๆ รวมทงขอก าหนดของ

ระบบมาตรฐานการจดการสงแวดลอม b) ประเดนสงแวดลอมทมนยส าคญ และผลกระทบทเกยวของทงทมอยจรงและมโอกาสเกดขนไดจาก

การปฏบตงานของเขาเหลานน รวมถงประโยชนดานสงแวดลอมทไดรบจากการปรบปรงสมรรถนะในการท างานของบคลากรใหดข น

c) บทบาทหนาทและความรบผดชอบของเขาในการมสวนรวมในการบรรลถงขอก าหนดของระบบบรหารจดการสงแวดลอม

d) โอกาสเกดขนของผลทจะตามมาจากการไมท าตามระเบยบปฏบตทก าหนดไว (specified procedure)

การวเคราะหการปฏบตงาน บางครงการแบงงานเปนสวนประกอบยอยๆของความรบผดชอบ กจกรรม ภาระหนาท กมประโยชนในการระบถงความร ทกษะ และความสามารถเฉพาะดานทตองการ การวเคราะหการปฏบตงานซงเรยกไดอกอยางวาการวเคราะหภาระหนาท คอวธการแบงแยกการปฏบตงานออกเปนสวนยอยๆ เพอใหไดผลลพธท

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 39 of 82

Intro

มคณภาพในการวเคราะหนนจ าเปนตองอาศยการมสวนรวมของผทปฏบตงานในงานทจะท าการวเคราะห กระบวนการวเคราะหจะประกอบดวยการวเคราะหล าดบของงานซงกระท าเปนหลายขนตอนตามสวนของงาน จากขอก าหนดของ ISO 14001 สงทเนนคองานทอาจสงผลกระทบสงแวดลอมทส าคญ ดงตวอยางซงรวมถงบคลากรท:

อยในแผนกทรบผดชอบในการบ าบดกากของเสย ผรบผดชอบโดยตรง เรองการอนรกษพลงงาน ผสงการ ควบคม ท างานในกระบวนการทไดรบการชบงวาเปนกระบวนการทสงผลกระทบตอ

สงแวดลอมทมนยยะ เชน งานชบผว งานพนส ผควบคมหมอไอน า ผควบคมระบบบ าบดน าเสย และอนๆ (ระบบการควบคมมลพษโดยตรง มลพษน า อากาศ ของเสยขยะอนตราย)

ท าการดแลรกษาอปกรณเครองมอทหากท างานผดพลาดแลวจะเปนสาเหตใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอม

ท าตรวจตราเพอปองกนการรวไหลของถงเกบสารเคมและเชอเพลง ทอสง วาลว ปม และหนาแปลน (flanges)

ท าการเกบตวอยางทางสงแวดลอมและการวเคราะหในหองปฏบตการ การตอบสนองตอเหตการณฉกเฉน ท าการคนหาอบตการณทางสงแวดลอม น าการแกไขและการปองกนไปปฏบต จดการกบวตถอนตราย

การฝกอบรม ความตระหนกและความสามารถ

การฝกอบรมจะมประโยชนกตอเมอผเขารบการฝกอบรมไดปรบปรงความตระหนก ความรและความเขาใจดานสงแวดลอม ตลอดจนความสามารถและน ากลบไปใชในการปฏบตงาน โดยทวไปแลว เปนความจรงทวาการเพมความรทเหมาะสม และความเขาใจในการน าความรไปประยกตใชกบการปฏบตงานนน จะเปนการเพมความตระหนก จตส านกและความสามารถ บคคลทรบรถงผลจากวธการปฏบตงานเทานนทจะชวยปกปองสงแวดลอม พวกเขาจะปฏบตงานอยางมสตและสม าเสมอ เมอบคคลมความเขาใจถงความส าคญของขนตอนการปฏบตงานทมตอส งแวดลอม พวกเขากจะปฏบตตามขนตอนการปฏบตงานมากขน ความตระหนกเปนพนฐานของการสรางแรงจงใจดวยตวเอง เพราะวาเมอพนกงานมความตระหนกเกดขน ความตองการการชแนะและตดตามตรวจสอบกจะนอยลง นอกจากความร ความตระหนกและความเขาใจกคอความสามารถซงบคคลแสดงความสามารถและมวจารณญาณทเหมาะสมในการประยกตใชความรและทกษะทไดเรยนรมา และสามารถปฏบตงานใหส าเรจในระดบทสงขนอยางตอเนอง ความมงหมายของแผนการฝกอบรมทงหมดของขอก าหนด ISO 14001 คอเพอใหมความสามารถทดข นนนเอง

การออกแบบแผนการฝกอบรมส าหรบระบบการจดการส งแวดลอม ISO 14001 เมอทราบความจ าเปนของการฝกอบรมอยางชดเจนแลวกสามารถออกแบบแผนการฝกอบรมได แผนการฝกอบรมแบบ “ส าเรจรป” นนมกไมคอยเหมาะสมหากไมไดปรบเปลยนใหตรงตามความตองการของกลมเปาหมาย ในขนตอนแรกของกระบวนการพฒนาหลกสตรควรใหผทจะเขารบการฝกอบรมไดเขามามสวนรวมเพอชวยใหแนใจวาเนอหาและวธการสอนตรงตามตองการ ตองก าหนดวตถประสงคของการฝกอบรมทกระชบไดใจความ ชดเจน ซงรวมถง :

ผเขารบการฝกอบรมแตละคนจะสามารถท าอะไรไดบางหลงเสรจสนการฝกอบรม กลาวคอ วดความส าเรจของงานจากกจกรรม

ภายใตเงอนไขใดทพวกเขาจะท างานไดส าเรจ (กลาวคอ ดวยขอมลภมหลง เครองมอ หรอความชวยเหลอเชนใด)

ระดบของผลการด าเนนงาน ความร ทกษะ หรอความสามารถทตองการ

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 40 of 82

Intro

ควรเลอกผเขารบการฝกอบรมทกๆโครงการฝกอบรมอยางระมดระวงโดยพจารณาจากความรพนฐาน ประสบการณและทกษะทตองการ เพอใหไดประโยชนจากขอมลใหมทพวกเขาจะไดรบ และค านงถงโอกาสทพวกเขาจะน าทกษะและความรใหมๆไปใชในการปฏบตงาน การฝกงานในโรงงาน การเขารวมสมมนาหรอการฝกอบรมแบบใดกตามทผเขารบการฝกอบรมไมมความรพนฐานทจ าเปนหรอขาดแรงกระตนเพอการเรยนร หรอไมมโอกาสทจะน าขอมลไปประยกตใชในการปฏบตงานแลวกจะเปนการถวงการฝกอบรมและการเรยนรของผเขารบการฝกอบรมคนอนๆ

การฝกอบรม ISO 14001

ขอก าหนดทมผลกระทบตอทกคน ทกๆคนในองคกรทน าระบบการจดการสงแวดลอม ISO14001 ไปปฏบตตองสรางความตระหนกและสามารถแสดงความเขาใจในเรอง:

นโยบายสงแวดลอมและขนตอนการปฏบตงานดานสงแวดลอมทกอยางทเกยวของกบภาระหนาทความรบผดชอบของพวกเขา

ขอก าหนดของระบบการจดการสงแวดลอมทเกยวของรวมถงการแกไขปญหากรณเหตการณฉกเฉน

ประเดนปญหาสงแวดลอมทส าคญและผลกระทบในพนทการปฏบตงานของพวกเขา รวมทงวตถประสงคและเปาหมายทก าหนดขนเพอแกปญหาเหลานน

บทบาทและความรบผดชอบของพวกเขาใน : ก) ระบบการจดการสงแวดลอม ข) การบรรลวตถประสงคและเปาหมาย ค) การปฏบตตามกฎหมายและขอบงคบ

ความจ าเปนทตองปฏบตตามขนตอนการปฏบตงานทก าหนดไวเสมอเมอมความเสยงทจะกอใหเกดผลกระทบสงแวดลอมทส าคญ

ขอก าหนดดานความสามารถในการท ากจกรรมส าหรบบคคลทมสวนเกยวของกบกจกรรมทอาจสงผลกระทบสงแวดลอม

ขอก าหนดส าหรบบทบาทและความรบผดชอบเฉพาะ การฝกอบรมเพอตอบสนองความจ าเปนเฉพาะดานจะจดขนส าหรบ :

ผบรหารระดบสงทมบทบาทเปนผด ารงรกษานโยบายสงแวดลอม(รวมถงการปฏบตตามกฎหมาย) เปนผน าในการน าระบบการจดการสงแวดลอมไปปฏบต เปนผจดหา และจดสรรทรพยากรทจ าเปน และเปนผประเมนผลความกาวหนาในสวนการทบทวนการบรหาร

บคลากรทรบผดชอบในการระบประเดนปญหาและผลกระทบและความส าคญของผลกระทบ บคลากรทรบผดชอบในการท าใหมนใจวาการปฏบตเปนไปตามกฎหมาย พนกงานทปฏบตการในกจกรรมทมศกยภาพกอใหเกดผลกระทบสงแวดลอม สมาชกของทมแกไขปญหากรณเหตการณฉกเฉน บคลากรทใชหรอจดการวตถอนตรายทรบผดชอบในการตดตามตรวจสอบดานสงแวดลอม บคลากรในแผนกบ าบดกากของเสย บคลากรทเกยวของกบการเขยนขนตอนการปฏบตงาน บคลากรทความรบผดชอบในการควบคมเอกสารและการจดบนทก สมาชกทมงานตรวจประเมนภายใน พนกงานและผรบเหมารายใหม

บคลากรทมหนาทความรบผดชอบในการมอบหมาย จดก าหนดการ หรอจดการฝกอบรมตองมขนตอนการท างานในการ :

จดท าก าหนดการและแผนงานการฝกอบรมดานสงแวดลอมใหทนสมย

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 41 of 82

Intro

จดบนทกขอมลการฝกอบรมของพนกงานแตละคน ผลการทดสอบการวดความร ทกษะหรอความสามารถ (เปนการพสจนวาการฝกอบรมนนเปนทพงพอใจ)

ก าหนดความถในการฝกอบรมซ าเพอทบทวนและรบทราบขอมลใหมๆและการฝกอบรมเพอยกระดบความร

ท าใหมนใจวาพนกงานและผรบเหมารายใหมไดรบการฝกอบรมเพอใหมความตระหนกทางสงแวดลอมทนทและเหมาะสม

ก าหนดคณวฒและประสบการณทจ าเปนของแตละต าแหนงทสามารถมผลกระทบสงแวดลอมได ประเมนประสทธผลของการฝกอบรม

การประเมนผลการฝกอบรม การประเมนประสทธผลของแผนการฝกอบรมเปนเรองทไมคอยไดกระท ากน ยงไปกวานนคอไมคอยไดท าการประเมนอยางเหมาะสม ในบทนจะไมไดใหรายละเอยดถงวธการประเมนผลแตพอเพยงทจะกลาววาถาหากปราศจากการประเมนอยางละเอยดถถวนถงคณคาของการฝกอบรมโดยใชหลายๆวธการแลว กอาจจะเปนการสญเสยเปลาทงความพยายาม เวลาและคาใชจาย การประเมนทสามารถท าไดมอยางนอย 5 ระดบ เรมจากวธทงายทสดมขอมลนอยทสดไปจนถงวธทสลบซบซอนทสดและส าคญ วธตางๆเหลานนไดแก: การมสวนรวม(Participation)-ระดบของการมาเขาฝกอบรมและความเกยวของกบการฝกอบรมทงสวนบคคลและกลมบคคล ปฏกรยา(Reaction)-การตอบสนองของผเขารบการฝกอบรมในทนทระหวางการฝกอบรม เชน การเสนอความคดเหนทเกยวกบเนอหา และรปแบบของการฝกอบรมและคณคาทมตอพวกเขา การเรยนร(Learning)-ผเขารบการฝกอบรมสามารถจ าไดและมความเขาใจเนอหารวมทงสามารถน าไปประยกตใชไดมากนอยเพยงใดภายหลงการฝกอบรม การถายทอด(Transfer)-ความร ทกษะ พฤตกรรม ทศนคตและความสามารถไดถกถายทอดไปยงการปฏบตงานเปนประจ าของผเขารบการฝกอบรมมากนอยเพยงใด ผลกระทบ(Impact)-อะไรคอผลกระทบทงในระยะสนและระยะยาวของการฝกอบรมทมตอการด าเนนงานดานสงแวดลอมและการปฏบตงานขนพนฐานขององคกร เชนเดยวกบความพยายามในการด าเนนงานตางๆ งานทยากทสดมกเปนงานทมคณคามากทสด ถงแมวาองคกรจะไมคอยไดประเมนคณคาของการฝกอบรมในแงของผลกระทบสงสดตอการปฏบตงานของพวกเขา แตในทสดแลวการฝกอบรมกใหประโยชนถามเหตผลเพยงพอส าหรบเวลา ความพยายามและเงนทไดลงทนไป

สรปประเดนส าคญ

ISO 14001 ก าหนดมาตรฐานการคาดหวงไว วาองคกรจะจดการฝกอบรมอยางเหมาะสมเพอพฒนาความตระหนกและความสามารถของพนกงานตามระบบการจดการสงแวดลอม และมสวนในการปรบปรงการด าเนนงานดานสงแวดลอมและการปองกนมลพษ

ตองมการก าหนดความจ าเปนในการฝกอบรมเฉพาะเรองส าหรบบคลากรทงานของเขาอาจมผลกระทบสงแวดลอมและจดการฝกอบรมใหทนการ

วธการประเมนความจ าเปนของการฝกอบรมอยางหนงคอการวเคราะหการปฏบตงาน(การวเคราะหภาระหนาทงาน)

ตองท าใหบคลากรทกดานรวมทงพนกงานและผรบเหมารายใหมตระหนกถงขอก าหนดในนโยบายสงแวดลอม ประเดนปญหาสงแวดลอมทส าคญ ผลกระทบทเกดขนจรงและอาจเกดขนได ขนตอนการปฏบตงานทเกยวของกบการปองกนมลพษ ขอก าหนดของระบบการจดการสงแวดลอม และบทบาทหนาทและความรบผดชอบของพวกเขาในระบบการจดการสงแวดลอม

บคลากรทไดแสดงใหเหนวามความสามารถเทาน นทจะไดรบการอนญาตใหปฏบตงานทอาจมผลกระทบสงแวดลอม

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 42 of 82

Intro

ตองมแผนการฝกอบรมอยางตอเนองรวมทงการอบรมเพอทบทวนและเพมทกษะเพอเปนสวนหนงของการขบเคลอนใหมการปรบปรงอยางตอเนอง

ตองมการจดเกบบนทกของผเขารบการฝกอบรมวาท างานอยสวนใด ทกษะและความสามารถอยในระดบใด

องคกรควรใหเวลาและความพยายามในการประเมนอยางละเอยดถถวนถงประสทธผลของแผนการฝกอบรม

.

แนวทางตรวจประเมน

1. ตรวจสอบวาพนกงานทท างาน ในกระบวนการ หรอกจกรรมทมผลตอเกดผลกระทบทส าคญตอสงแวดลอม ทงหมดมความสามารถทเพยงพอ โดยเฉพาะทเกยวของกบกฎหมายระบ

2. ตรวจสอบหลกฐานการชบงความจ าเปนในการฝกอบรม (Training Needs) ของบคลากรแตละต าแหนง ตามประเดนปญหาสงแวดลอม และระบบ EMS

3. ตรวจทานขนตอนการปฏบตงานเพอมนใจวา บคคลใด ๆ กตามทปฏบตงานใหองคกร หรอปฏบตงานในนามองคกร เกดความตระหนกในประเดนตาง ๆ ตามขอก าหนด 4.4.2 a ถง d หรอไม เชน ขนตอนการฝกอบรม ขนตอนการประเมนประสทธผลในการฝกอบรม กจกรรมการสรางการมสวนรวมของพนกงาน และกจกรรมกลมเพอเสนอผลงานดานสงแวดลอม เปนตน

4. สมสมภาษณบคลากรในหนวยงาน หรอสงเกตการณผลของการท างาน รวมทงบคลากรทท างานในนามองคกร เพอตรวจสอบความตระหนกดานสงแวดลอม เชน สอบถามนโยบาย และการมสวนรวมท าใหบรรลตามนโยบายสงแวดลอม ความเขาใจขนตอนการปฏบตงาน และขอก าหนดของระบบการจดการสงแวดลอมทเกยวของ , สอบถามถง Sig. Aspects และผลกระทบดานสงแวดลอมทส าคญ (Significant Environmental Impacts) ในงานทบคลากรนนเกยวของ พรอมทงสอบถามถงประโยชนทไดรบจากปรบปรงการปฏบตงานของตน , สอบถามถงบทบาท และความรบผดชอบของบคลากรในการบรรลตามขอก าหนดของระบบการจดการสงแวดลอม โดยเปรยบเทยบสงทบคลากรตอบกบเอกสารทก าหนดหนาท ความรบผดชอบในต าแหนงนนวาสอดคลองกนหรอไม , สอบถามถงผลเสยของการไมปฏบตตามขนตอนการปฏบตงานท องคกรเปนผก าหนด เชน ถาไมปฏบตตามขนตอนดงกลาวจะเกดผลกระทบดานสงแวดลอมอยางไรบาง หรอถาขามขนตอนการปฏบตงานจะเกดผลเสยอยางไร

5. ในกรณทองคกรมผรบเหมาชวง ใหท าการตรวจสอบหลกฐานความพยายาม ขององคกรในการสรางความตระหนก หรอการควบคมมลพษผานผรบเหมาชวงของตน

Tip & Trick มเหตผลงายๆอย 2 ประการวาท าไมตองอบรมพนกงานในเรองทเกยวกบ ระบบการจดการสงแวดลอม 1. เพราะพนกงานสามารถมผลกระทบตอสงแวดลอม 2. พนกงานใดๆสามารถทจะมแนวคด ความคดทด ในการปรบปรงระบบการจดการ

สงแวดลอม

พนกงานในแตละคนและในแตละหนาทในองคกร มบทบาทหนาทในระบบการจดการสงแวดลอม ดวยเหตผลนการอบรมตองครอบคลมพอใหกบพนกงานของทาน พนกงานและผจดการของทานควรตองตระหนก รบร นโยบายสงแวดลอม ประเดนปญหาสงแวดลอมทส าคญในงานนน หนาทและความรบผดชอบหลกๆ ระเบยบปฏบตทเกยวของกบงานนนๆ รถงผลดผลของการไมกระท าตามระเบยบปฏบตดานสงแวดลอม เชน การหก การถกปรบ การถกฟองรอง

เหตผลในการอบรม สรางแรงกระตน สรางความตระหนก ความมงมน ทกษะ/ความสามารถ สมรรถนะ สอดคลอง

การน าระบบไปปฏบต และการธ ารงรกษาระบบ EMS เกยวของกบทกคน

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 43 of 82

Intro

พนกงานควรไดรบการอบรมตามความเหมาะสม ทซ งควรมการปรบใหเหมาะสมกบความจ าเปนในแตละระดบและหนาทในองคกรของทาน แตไมวาอยางไรการอบรมเปนเพยงสวนหนงของการท าใหมความสามารถ competence ทซ งประกอบดวย การศกษา การฝกอบรม หรอประสบการณทเหมาะสม ส าหรบบคคลทท างานทซ งมศกยภาพในการกอใหเกดผลกระทบสงแวดลอมทม นยส าคญ ควรตองมเกณฑวธการในการประเมนความสามารถนนๆ

การน าระบบไปปฏบต สงทส าคญคอการก าหนด วาพนกงานของทานทท างานแลวมผลกระทบตอสงแวดลอมทมนยยะ และ อนๆเปนใครบาง และเขาเหลานนตองมความรหรอทกษะทจ าเปนอะไร (มาตรฐานISO14001 มขอก าหนดทตางกน) หวขอการอบรมททานไดจดท าอยแลว อาจสอดคลองกบความตองการของระบบ EMS อยแลวกได ทานไมจ าเปนตองอบรมใหมแตอยางใด การอบรมหนางานเปนวธการอบรมทงาย และเหมาะสม ในการอบรมทเกยวของกบระบบ EMS ทานควรท าการวางแผนการอบรมอยางระวง หวขอการอบรมตางๆจะตองจดให สอดคลองเปนจรงในเวลาทเหมาะสมและกบบคลากรทถกตองดวย ทานอาจไมมเวลาพอ วธการทใชในการอบรมมมากมายซงรวมถง การประชมรายสปดาห การประชมความปลอดภย toolbox meeting ซงสามารถใชส าหรบการใหการอบรมและตอกย าประเดนตางๆดานสงแวดลอม การอบรมสงแวดลอมใหกบพนกงานใหมเปนสงทนาสนใจ ทานควรจดท าชดอบรมปฐมนเทศ หรอใชสออบรมประเภท VDO ททานไดอดไวแสดงใหกบ ในขณะททานท าการระบหวขออบรมทจ าเปน อยาลมผจดการของทาน รวมถง ตวแทนฝายบรหารหรอผจดการดานสงแวดลอม และ ผฝกสอนภายในของคณ หากทานมผรบเหมาชวง พนกงานชวคราว อยาลมก าหนดหวขออบรมทจ าเปนใหดวยา การก าหนดเกณฑ วธการในการประเมนความร ทกษะ ส าหรบพนกงานทท างานทสงผลกระทบสงแวดลอมทมนยยะ เปนสงทกระท าไมงายนก การประเมนในรปแบบทไมเปนทางการเชน การถามพนกงานผนนใหแสดงใหด….. หรอใหตอบค าถามบางอยาง หลงจากนนอาจท าใหทานสามารถก าหนดหวขออบรมเพมเตมเพอใหเขามความรความสามารถตามทก าหนด การใช ปายเตอน รปภาพ ระเบยบปฏบต ขนตอนท างานใหเหนโดยงายทพนทท างาน สามารถใชเปนสอเสรมในการอบรมทด บางองคกรอาจควบรวมการอบรมความตระหนกดานสงแวดลอมกบความปลอดภยเขาดวยกน โดยเฉพาะองคกรทมขอบงคบทตองอบรมความปลอดภยตามกฏหมาย เชนประกาศกระทรวงมหาดไทยเรองความปลอดภยในการท างานกบสารเคม

เร องของความสามารถ

แหลงอบรม ผสอน ผเชยวชาญภายใน

ทปรกษา ลกคา ผขาย ผสงมอบ สมาคม องคกรการคา ศกษาดวยตวเอง Computer base

ความสามารถ

เมอไหรทจ าเปนตองอบรม รบพนกงานใหม พนกงานยายหนวยงาน ไมท าตามกฏ ระเบยบ เปลยนกฏ ระเบยบ มเปลยนกระบวนการ วตถดบ เครองจกร

องคกรเปลยนเปาหมาย วตถประสงค

มกฏหมายใหม ตองการปรบสมรรถนะในการท างาน

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 44 of 82

Intro

ผทท างานหรอมสวนเกยวของ ประเดนปญหาสงแวดลอมทมนยยะ Significant aspect ตองมความสามารถตามทระบซ ง ในการก าหนดความสามารถ เราตองท าการก าหนด “ความร ความเขาใจ ทกษะ สงทตองกระท าได” ตวอยางชอกลมความสามารถทจ าเปนทตองสรางหรอพฒนา

ผทเกยวของกบการก าหนดลกษณะปญหาสงแวดลอมและผลกระทบตอสงแวดลอมทมนยยะ รวมถงการจดการโครงการสงแวดลอม

ผทควบคมการปฏบตใหสอดคลองกฏหมายและขอก าหนดอนๆ ผทกระท างานบางงานทมขอกฏหมายคม เชนท างานกบสารเคม ผควบคม

หมอไอน า ผควบคมมลพษ … ผทวางแผน ควบคมในการลดและควบคมความเสยงดานสงแวดลอม รวมทง

การเตรยมพรอมและตอบสนองตอภาวะฉกเฉน

ความสามารถอนๆในระดบรองลงมา ผทสรางแรงจงใจ ท าใหพนกงานมสวนรวม ผทรบผดชอบในการปรบปรงผลการปฏบตงานดานสงแวดลอมใหดข น ความสามารถในการควบคมการปฏบตการ

จะวด ประเมนความสามารถนไดอยางไร

อยในหวขอการประเมนผลงานประจ าป ประเมนผลจากการปฏบตงาน โดยดจากตวชวดสมรรถนะ ท าการประเมน ความร ความเขาใจ ทกษะ ตามทก าหนด ดจากพฤตกรรม การแสดงออกในการท างาน

ตวอยางการก าหนดหวขออบรม

1. ระดบผจดการทงหมด 1. นโยบายสงแวดลอม และ ความจ าเปนในการจดท าระบบการจดการ

สงแวดลอม 2. ผลกระทบดานสงแวดลอม เหตการณทจะกอใหเกดผลกระทบ ของ

องคกร 3. การตงเปาหมายดานสมรรถนะสงแวดลอม และโปรแกรม 4. เทคนคการลดมลพษ 5. การรณรงคสงเสรมใหเกดการปรบปรงดานสงแวดลอม 6. วธการพจารณาความตองการการอบรมเพอใหพนกงานมความสามารถ

ท างานใหบรรลผล

2. ระดบผปฏบตการ ความส าคญทจะตองปฏบตตามนโยบายและแนวทางการจดการดาน

สงแวดลอม ผลกระทบดานสงแวดลอม เหตการณทจะกอใหเกดผลกระทบ บทบาทความรบผดชอบของพนกงานตอความส าเรจในการปฏบตใหได

ตามนโยบายสงแวดลอม การปฏบตทท าอยสามารถชวยลดปญหาดานสงแวดลอมในองคกรได

อยางไรหรอมผลเสยอยางไรหากไมปฏบตตามแนวทางทวางไว บทบาทของตนเองในขณะเกดเหตฉกเฉนและควรจะมบทบาทอยางไร วธการตางๆมาตรฐาน เกณฑตางๆทเกยวของ

การก าหนดหวขออบรม

ISO 14001 แยกกลมคนทตองไดรบการอบรมเปน 3 กลม 1. พนกงานทท างานทอาจ

กอใหเกดปญหาสงแวดลอมทมนยส าคญ ตองมความรความสามารถในงานและการควบคมปญหาสงแวดลอมตามทองคกรก าหนด

2. ตามการชบงหวขออบรมทองคกรก าหนดเอง

3. พนกงานทกคนในองคกรจะตองมความตระหนกในเรองปญหาสงแวดลอมจากกจกรรม ผลตภณฑและบรการขององคกร

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 45 of 82

Intro

3 หวหนางาน: ทเกยวของกบปญหาดานสงแวดลอม ปญหาอนเกดจากกจกรรมทปฏบตอยและสงผลกระทบตอสงแวดลอม ขอกฎหมายทเกยวของกบกจกรรมทตนเองปฏบตอย ผลกระทบอนเกดจากการไมปฏบตตามแนวทางระบบการจดการ

สงแวดลอม การสอนงานดานสงแวดลอม

4 ฝายจดซอ จดหา

การควบคม ผรบเหมา ผรบจาง ผขาย ผรบเหมาชวง ในประเดนดานสงแวดลอม

เขาใจถงความจ าเปนในการควบคมการจดซอ จดหา จดจางทจะสงผลกระทบตอการด าเนนการดานสงแวดลอม

5 ตวแทนผบรหาร ผจดการดานสงแวดลอม

การวเคราะหปญหาดานสงแวดลอม ขอกฏหมาย ระบบการจดการดานสงแวดลอม การตรวจประเมน เทคนควธการจดการมลพษ เทคโนโลย ทเหมาะสม ( เชน Cleaning Technology, Pollution

prevention)

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 46 of 82

Intro

4.4.3 การสอสาร

วตถประสงคและธรรมชาตของการสอสาร การสอสารภายในมความส าคญมากเพอใหแนใจถงความมประสทธภาพของระบบการจดการสงแวดลอม วธการในการสอสารนนรวมไปถงการประชมกลมตามปกต จดหมายขาว แผนพบ โปสเตอรและการสอสารดวยระบบคอมพวเตอรภายใน องคกรจะตองจดท าระเบยบปฏบตในการรบขอมล การจดท าเอกสารและการตอบโตขอมล ค าถามของบคคลทสนใจ ระเบยบปฏบตนนรวมไปถงการตอบโตส าหรบเรองทส าคญทเปนทสนใจ ซงเปนขอมลเกยวกบปญหาและผลกระทบสงแวดลอมในการปฏบตงานขององคกร ในระเบยบปฏบตนจะตองรวมไปถงความจ าเปนในการสอสารกบสาธารณชนรวมไปถงสถานการณฉกเฉนและเรองอนๆ ทเกยวของ การตดสนใจในการสอสารสภายนอกในเรองปญหาและผลกระทบสงแวดลอมจะตองจดท าเปนระเบยบปฏบต การเปลยนแปลงระเบยบปฏบตนสามารถกระท าไดข นอยกบปจจยตางๆ เชนประเภทของขอมลทจะสอสาร กลมเปาหมาย และปจจยดานบคคลขององคกร วธการในการสอสารสภายนอกรวมไปถง รายงานประจ าเดอน รายงานประจ าป จดหมายขาว และขอมลใน website การสอสารทแทจรงไดถกออกแบบมาเพอใหประสบความส าเรจในการแลกเปลยนความเขาใจถงความหมายของขอความ (สารสนเทศ ความคด ขอคดเหน ความรสก) ทแตละคนตงใจจะสอใหทราบถงความหมายทแทจรงของขอความนน การสอสารเปนการกระท า (ไมใชถกระท า) เปนความพยายามทเกยวของกบล าดบการแลกเปลยนระหวางผมสวนรวมดงน:

1. ขอความจากผสงไปยงผรบ 2. ผรบแปลความหมายของขอความทไดยนสงกลบไปยงผสง 3. ผสงอธบายความหมายใหผรบเขาใจชดเจนขน 4. ผรบปรบขอความตามทเขาใจสงกลบไปยงผสง 5. ผสงยนยนกบผรบวาไดเขาใจขอความถกตองแลวหรอท าซ าขนตอนท4 จนกวาจะเขาใจตรงกน

จากค าอธบายดงกลาวขางตนน จะเปนหลกฐานอางองทใชอธบายวาการสอสารในรปแบบตางๆ เชน บนทกเตอนความจ า การตดประกาศ อเมล เสยงบนทกจากโทรศพท สนทรพจน การบรรยาย เอกสารคมอ หรอสารสนเทศทเปนลายลกษณอกษรนน ไมใชรปแบบการสอสารทแทจรงทงทมการใชกนตามปกตโดยทวไป เพราะวาวธการเหลานเปนเพยงการสงขอมลใหทราบ แตขาดขนตอนยอนกลบและการท าให กระจางชดตามขนตอนทจ าเปนของการสอสารจรง

4.4.3 การสอสาร ในสวนทเกยวของกบประเดนสงแวดลอมและระบบบรหารจดการสงแวดลอม องคกรตองจดท า น าไปปฏบตและคงไวซ งขนตอนปฏบตเพอ a) ท าการสอสารภายในระหวางพนกงานในระดบตาง ๆ และหนวยงานตาง ๆ ขององคกร b) การรบการสอสาร การจดท าเอกสาร และการตอบสนองตอการตดตอสอสารทเกยวของจากองคกร

ภายนอก องคกรตองตดสนใจวาจะมการตดตอสอสารสภายนอกเกยวกบประเดนสงแวดลอมทมนยส าคญหรอไม และองคกรตองระบการตดสนใจดงกลาวไวในรปเอกสาร ถามการตดสนใจวาใหมการตดตอสอสาร องคกรตองจดท า และน าไปปฏบตซ งวธการตดตอสอสารกบภายนอกไว

ขอก าหนด ISO 14001 ส าหรบการสอสารภายในและภายนอกองคกร

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 47 of 82

Intro

การสอสารทมประสทธผลเปนสงทจ าเปนในระบบการจดการสงแวดลอม การสอสารขอมลสารสนเทศเกยวกบในระบบการจดการสงแวดลอมหมายถงการแบงอ านาจใหมสวนรวมในการน าไปปฏบต การคงไว และการปรบปรงระบบการจดการสงแวดลอม การแจงขาวสารขอมลและการท าใหพนกงานมความรจะท าใหพนกงานเปนผมสวนรวมอยางแขงขนในระบบการจดการสงแวดลอม ในทางตรงกนขามหากมการสอสารขอมลไมเพยงพอและขอมลไมครบถวนจะท าใหระบบการจดการสงแวดลอมไมเขมแขง การสอสารภายในองคกร ISO 14001 ก าหนดวา ตองมการก าหนดขนตอนการสอสารทชดเจนเกยวกบการจดการสงแวดลอมทงภายในและระหวางระดบความรบผดชอบและภาระหนาทตางๆ (เชน แผนก พนทการปฏบตงาน) ภายในองคกร มเหตผลหลายประการส าหรบการสอสารดงกลาว ตวอยางเชน:

เพอแสดงขอตกลงดานการจดการในการปกปองสงแวดลอม การปองกนภาวะมลพษ การปฏบตตามกฎหมายและขอบงคบ และการปรบปรงระบบการจดสงแวดลอมอยางตอเนอง

เพอกระตนใหพนกงานปฏบตเหมอนๆกน เพอเปนการแกปญหาผลกระทบสงแวดลอม เพอยกระดบความตระหนกในนโยบายสงแวดลอม วตถประสงคและเปาหมาย ขนตอนการ

ปฏบตงานและระบบการจดการสงแวดลอม เพอใหฝายตางๆทงภายในและภายนอกองคกรเกดความเขาใจทดข นเกยวกบระบบการจดการ

สงแวดลอมและการด าเนนงานดานสงแวดลอมขององคกร

ขอก าหนดและวธการสอสารภายในองคกรบางอยางใน ISO 14001 ไดแก:

นโยบายสงแวดลอม กฎหมายและขอก าหนดอนๆ ประเดนปญหาสงแวดลอมทส าคญและผลกระทบ วตถประสงคและเปาหมายดานสงแวดลอม การเปลยนแปลงกจกรรม ผลตภณฑ หรอบรการทสงผลกระทบตอแผนการจดการสงแวดลอม บทบาทและความรบผดชอบในระบบการจดการสงแวดลอม ขอก าหนดการฝกอบรม ความตระหนก และความสามารถ ขนตอนการควบคมการปฏบตงานและการควบคมเอกสารทอาจมผลกระทบสงแวดลอม การเตรยมการและการปฏบตการเพอแกไขกรณเหตการณฉกเฉน ขอก าหนดและผลลพธของการตดตามตรวจสอบและการวดผล อบตการณทางสงแวดลอม การปฏบตทไมเปนไปตามกฎหมายและขอบงคบ การปฏบตทไมเปนไปตามขอก าหนดของระบบการจดการสงแวดลอม การปองกนแกไข และการตดตามเพอใหเกดประสทธผล ผลการตรวจประเมนดานสงแวดลอม การรายงานขอมลระบบการจดการสงแวดลอมใหแกผบรหารระดบสง ผลการทบทวนระบบการจดการสงแวดลอมโดยฝายบรหาร ประสทธผลของระบบการจดการสงแวดลอม

กลาวอกนยหนง ทกสวนของ ISO14001 นนจ าเปนตองมการสอสาร ซงมหลายวธ เปนทนาสงเกตวาวธการสอสารตอไปนไมมวธใดเลยทเปนการสอสารทแทจรงถาไมมวงจรการยอนกลบระหวางผรบและผสงเพอย าความเขาใจซงกนและกน:

การตดประกาศสารสนเทศลงบนปายประกาศ บทความและการประกาศในจดหมายขาว วารสาร หรอบนทกขององคกร การแจงประกาศไปกบซองเงนเดอน การแจงดวยวาจาหรอเปนลายลกษณอกษรในการประชมของฝายบรหาร หวหนางานและผ

ปฏบตการ ขอความบนอนทราเนตขององคกร ขอความอเมล

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 48 of 82

Intro

การสอสารกบฝายตางๆภายนอกองคกร

ตามขอก าหนด ISO 14001 องคกรตองเปดรบการสอสารทเกยวกบระบบการจดการสงแวดลอมขององคกรหรอเกยวกบประเดนทางสงแวดลอมโดยทวไปจากบคคลภายนอก กลมตางๆ หนวยงานหรอองคกรอนๆ การสอสารทงหมดควรจดท าเปนเอกสาร จดบนทก (คอการเขาแฟมเพอการอางองภายหนา) และควรมการตอบสนองอยางทนทวงทและเหมาะสม

ในโลกของ ISO 14001 ไมมองคกรใดอยอยางเอกเทศ ทกองคกรตองเตมใจทจะใหขอมลสารสนเทศเกยวกบระบบการจดการสงแวดลอมและประเดนปญหาสงแวดลอมเมอมการรองขอ บรษททน าเสนอขอมลใหกอนทจะมการรองขอจากบคคลภายนอกทเกยวของนนมแนวโนมทจะไดรบความมนใจและสนบสนนจากสาธารณชน ISO 14001 น าพาใหองคกรเขารวมเปนสมาชกอยางสมบรณของชมชนและวฒนธรรมทองถน

ฝายตางๆภายนอกองคกรทอาจมการสอสารกบองคกรนนรวมถง :

บคคลทวไป คนพนเมอง หนวยงานรฐทงในระดบทองถน ระดบจงหวด ระดบภาค ระดบประเทศ และเจาหนาทชมชน ชาวประมง เกษตรกร คนตดไม พนกงานรกษาปา ลกคาขององคกร ผขายเครองมอ วสดและบรการใหกบองคกร กลมสาธารณชนทสนใจ ตวแทนบรษทน าเทยว นกทองเทยว เจาของทดน ทรพยสน สมาคมธรกจ องคกรพฒนาเอกชนดานสงแวดลอมและดานอนๆ นกเรยนและครอาจารยของมหาวทยาลย วทยาลย โรงเรยน สมาคมของชมชน ตวแทนสอขาวสารทงโทรทศน หนงสอพมพ วทย

องคกรตองใหความใสใจกบกลมคนเหลานและแจงใหทราบถงขอมลตางๆ เชน :

นโยบายสงแวดลอม ประเดนปญหาสงแวดลอมทส าคญและผลกระทบ วตถประสงคและเปาหมายทางสงแวดลอม

ผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมเปรยบเทยบกบขอก าหนดทางกฎหมาย การเตรยมความพรอมและแผนการแกปญหากรณเหตการณฉกเฉนส าหรบชมชนทองถน การตดตงเครองมอควบคมมลพษใหมในโรงงาน ผลการตดตามตรวจสอบดานสงแวดลอมและแผนงานการตรวจวด บคคลในองคกรทสามารถตดตอไดกรณมขอรองเรยนหรอขอซกถาม

การสอสารกบฝายตางๆภายนอกองคกรเปนสงททาทายมากกวาการสอสารภายในองคกรแตผลจากความพยายามกใหคณคาในแงของความเชอมนของสาธารณชน ภาพลกษณและชอเสยงขององคกร วธการสอสารกบฝายตางๆภายนอกองคกรมดงเชน :

รายงานดานสงแวดลอมประจ าปขององคกร รายงานเรองผลการด าเนนงานตางๆทตองปฏบตตามกฎหมายทสงใหหนวยงานรฐ จดหมายขาวของบรษท วารสารสมาคมอตสาหกรรม บทความในสอตางๆและบทสมภาษณของบคลากรในบรษท การโฆษณา การประชมรวมกบชมชน การเปดใหเขาชมโรงงาน หมายเลขโทรศพทสายดวนส าหรบขอรองเรยน เวบไซตอนเตอรเนตขององคกร

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 49 of 82

Intro

โปรดสงเกตวาสอตางๆเหลานไมใชรปแบบของการสอสารเลยถาหากวาทงสองฝายไมมโอกาสทจะให ขอมลยอนกลบและมนใจในความเขาใจทไดรบ การสอสารอยางเหมาะสมจงเปรยบเสมอนสวนทงดงาม สวนการสอสารทไมดเปนดงทงแหงขวากหนาม สรปประเดนส าคญ

การสอสารคอวงจรการสอสารแบบสองทางทใหผลลพธคอความเขาใจรวมกน ถาหากวาไมมการส ารวจตรวจตราขาวสารสงพมพทเผยแพรไปสงนนกจะเปนเพยงแคบทความท

ใหขอมล หรอใหขอมลทผดพลาดเทานน การสอสารภายในทมประสทธผลเปนรากฐานของระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001 ท าใหเกดการสอสารภายนอกองคกรอยางเขมแขงในเรองประเดนปญหาสงแวดลอม

ทส าคญ องคกรทน าระบบการจดการสงแวดลอมมาปฏบตตองรบขาวสาร จดท าเปนเอกสารและตอบขอ

ซกถาม ขอปญหาและขอรองเรยนจากฝายตางๆภายนอกองคกร การสอสารภายนอกองคกรในระบบการจดการสงแวดลอมเปนสงทสมควรตองปฏบต

การตรวจประเมน

ตรวจสอบขนตอนการปฏบตงาน เรอง การสอสารภายใน และภายนอกองคกร ตรวจทานหาหลกฐานการสอสารดานสงแวดลอมภายในองคกร วามความเพยงพอเหมาะสม ตอ

ขนาดขององคกรหรอไม เชน บนทกรายงานการประชม กจกรรมผบรหารพบพนกงาน กจกรรมการประชมในหนวยงานกอนเรมงาน (Morning Meeting) นทรรศการทางดานสงแวดลอม อนทราเนต อเมล วารสารภายในองคกร ปานประกาศ เปนตน

ตรวจสอบวาองคกรมชองทางทเปดกวาง เพอรบเรองราว ขาวสารจากปญหาดานสงแวดลอมจากภายนอกเชน โทรศพทกลองรบขอรองเรยนทตดไวดานหนาโรงงาน การไปเยยมชมชน กจกรรมชมชนสมพนธ และการเปดโรงงานใหชมชนมาดงาน (Open House) รายงานสงแวดลอม ปายประกาศตาง ๆ หนาโรงงาน แผนพบประชาสมพนธ

ตรวจสอบการมอยของแผนและผลการประชาสมพนธ และขอมลทใชในการสอสาร เชน ผลการด าเนนงานดานสงแวดลอม การรณรงคใหประหยดพลงงาน

ตรวจสอบบนทกการรบขอรองเรยนและขอเสนอแนะดานสงแวดลอม ตรวจหาหลกฐานวามการด าเนนการแกไขขอรองเรยน การท าหนงสอแจงกลบผรองเรยนเกยวกบ

ผลการแกไข หรอการชแจงเหตผลในกรณทปญหาทรองเรยนไมเกยวกบองคกร ตรวจสอบรายการสอสาร Sig. Aspects วามอะไรบางทสามารถสอสารสภายนอก โดยผใด และ

ท าการพจารณาความเพยงพอเหมาะสม

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 50 of 82

Intro

4.4.4 เอกสาร / 4.4.5 การควบคมเอกสาร นยามการจดท าเอกสาร ระดบความละเอยดของเอกสารตองเพยงพอทจะอธบายถงระบบการจดการสงแวดลอมและความเชอมโยงของงานตางๆ ในระบบฯ เอกสารตองระบถงชองทางของเอกสารเพอทจะไดรบรายละเอยดของขอมลขาวสารมากขนในเรองการปฏบตการในสวนพเศษของระบบฯ ระบบเอกสารนสามารถรวมกบระบบการจดการอนๆ ในองคกรได และไมจ าเปนตองมรปแบบเหมอนกบคมอ เอกสารในระบบการจดการสงแวดลอมของแตละองคกรจะมความแตกตางกนไปขนอยกบปจจยตามทระบน

a) ขนาดและประเภทขององคกร และกจกรรม ผลตภณฑและบรการ b) ความซบซอนของกระบวนการและความสมพนธเชอมโยงในกจกรรมตางๆ c) ความรความสามารถของพนกงานในองคกร

ยกตวอยางเอกสาร ซงรวมถง

a) นโยบายสงแวดลอม วตถประสงคและเปาหมายดานสงแวดลอม b) ขอมลทางดานสงแวดลอมทมนยส าคญ c) ระเบยบปฏบต d) ขอมลกระบวนการ e) โครงสรางหนาทความรบผดชอบ f) แผนฉกเฉนขององคกร g) บนทกทตองการ

การตดสนใจในเรองเอกสารใดๆ ระเบยบปฏบตจะตองขนอยบนพนฐานของเรองตางๆ ดงน

a) ความตองการในแสดงออกถงความสามารถในการปฏบตตามกฎหมายและขอก าหนดทเกยวของ

b) ความตองการทแนใจวาองคกรสามารถปฏบตตามระบบฯ ไดอยางสม าเสมอ c) ประโยชนของการปฏบตตามระบบฯ ซงรวมถง

- ความสะดวกในการปฏบตตามระบบฯ ผานทางการสอสารและการฝกอบรม - ความสะดวกในการรกษาระบบฯ และการทบทวน - ลดความเสยงของการลดความสอดคลองในขอบกพรอง - ความสามารในการปฏบตตามและผลทเปนไปได

การสรางเอกสารตนฉบบเพอวตถประสงคอนๆ นอกเหนอจากระบบการจดการสงแวดลอมสามารถใชเปนสวนหนงของระบบฯ นได สามารถใชอางองไดในระบบนเชนกน ขอก าหนดท 4.4.5 เพอใหแนใจวาองคกรสามารถรกษาเอกสารทเพอเพยงพอทจะแสดงถงประสทธภาพในการปฏบตตามระบบการจดการน อยางไรกตามความมงมนทส าคญขององคกรคอการน าระบบการจดการสงแวดลอมไปใชอยางมประสทธภาพซงแสดงออกดวยผลการด าเนนงาน ไมใชการแสดงถงความซบซอนของระบบการควบคมเอกสาร ISO 14001 ใชค าวา “การจดท าเปนเอกสาร” ซงหมายถงสถานการณใดกตามในระบบการจดการสงแวดลอมทตองจดบนทกบางสงบางอยางลงไป ในทางปฏบต เอกสารรวมถงนโยบาย ขนตอนการปฏบตงาน คมอ แผนงาน แผนภาพ ล าดบแผนภาพ บนทกเตอนความจ าและอนๆทเกยวของกบระบบการจดการสงแวดลอม การจดบนทกกจดเปนเอกสารอยางหนงแต ISO 14001 ไดแยกออกไปตางหากเพราะวา:

เอกสารเปนตวก าหนดวาตองท าอะไรและอะไรควรเกดขน บนทกเปนขอมลทบอกวาอะไรไดเกดขนแลว

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 51 of 82

Intro

4.4.4 เอกสาร ระบบเอกสารในระบบการจดการสงแวดลอมตองรวมถง

a) นโยบายสงแวดลอม วตถประสงคและเปาหมาย b) รายละเอยดของขอบเขตของระบบบรหารสงแวดลอม c) ค าอธบายสวนประกอบหลกของระบบการจดการสงแวดลอมและความสมพนธขององคประกอบ

เหลานน รวมถงการอางองไปยงเอกสารตาง ๆ ทเกยวของ d) เอกสาร ซงรวมถงบนทกทตองมตามทมาตรฐานฉบบนก าหนดไว e) เอกสาร ซงรวมถงบนทกทไดรบการก าหนดขนโดยองคกรตามความจ าเปน เพอทจะท าใหมนใจถง

ประสทธผลในการวางแผน การปฏบตงาน และการควบคมกระบวนการตาง ๆ ทซ งสมพนธกบประเดนสงแวดลอมทมนยส าคญ

4.4.5 การควบคมเอกสาร เอกสารทถกก าหนดขนโดยระบบการจดการสงแวดลอม และโดยมาตรฐานสากลฉบบนตองไดรบการควบคม บนทกคอเอกสารชนดพเศษประเภทหนง และตองไดรบการควบคมใหสอดคลองกบขอก าหนดทใหไวในขอ 4.5.4 องคกรตองจดท าและคงไวซ งขนตอนปฏบตเพอ a) อนมตเอกสารเพอแสดงถงความเพยงพอกอนประกาศใหใชในระบบ b) ทบทวนและท าใหทนสมยตามความจ าเปน รวมทงการอนมตซ า c) ท าใหมนใจวามการระบการเปลยนแปลงเอกสารและสถานะปจจบนของเอกสารฉบบลาสด d) ท าใหมนใจวาเอกสารฉบบลาสดทเกยวของไดถกจดใหมอยางเพยงพอ ณ จดปฏบตงาน e) ท าใหมนใจวาเอกสารยงคงอยในสภาพทสามารถอานออกได และสามารถชบงไดอยางทนท f) ท าใหมนใจวาเอกสารทมาจากแหลงภายนอก ทซ งองคกรไดก าหนดวามความจ าเปนตองใชงาน

ส าหรบการวางแผน และการปฏบตงานของระบบการจดการสงแวดลอม ไดถกชบง และควบคมการแจกจาย

g) ปองกนการน าเอกสารทยกเลกแลวไปใชอยางไมตงใจ และตองมการชบงไวอยางเหมาะสมถามการเกบไวส าหรบวตถประสงคอน

ขอก าหนด ISO 14001 ทตองจดท าเปนเอกสารม 10 ขอ แตอยางไรกตามคณภาพของระบบการจดการหมายถง การท าบางสงอยางสม าเสมอ และขนตอนการปฏบตงานทจดท าเปนเอกสารกชวยสงเสรมใหเกดการปฏบตอยางสม าเสมอ ดงนนในระบบการจดการสงแวดลอมจงมการจดท าเปนเอกสารมากกวา 10 หวขอแนบไปดวย เชนเดยวกนกบการด าเนนชวตโดยทางสายกลาง จงไมจ าเปนตองจดท าเอกสารในทกๆเรองในระบบการจดการสงแวดลอม ความรอบคอบเปนสงจ าเปนเมอตองท าการตดสนใจวาเรองใด ทจะไดประโยชนจากการเขยนเพอหลกเลยงการสรางกองภเขากระดาษหรอสออเลกทรอนกส นอกจากนปจจยทส าคญกคอเปนการท าใหมนใจวาเอกสารอยภายใตการควบคมเพอหลกเลยงความสบสนในระบบ ขอ 4.4.5 ใน ISO 14001 มเนอหาครอบคลมหลกการบรหารของการควบคมเอกสาร ขอก าหนดของการควบคมเอกสาร ISO 14001 ไดระบขอก าหนดการควบคมเอกสารไววา เอกสารตอง:

จดหามาไดในสถานททก าหนดไวและในเวลาทตองการโดยผทรบผดชอบตอการปฏบตงานในระบบการจดการสงแวดลอม

ชดเจน ทนสมย ระบได (ท าเครองหมายทชดเจน) ระบวนท จดเกบอยางเปนระเบยบเปนหมวดหม และเกบไวในระยะเวลาทก าหนด

ไดรบการจดท า ทบทวน ปรบปรงและอนมตโดยบคคลทไดรบมอบหมายอ านาจเทานน เลกใชเมอเอกสารลาสมย จดเกบไวในหองเกบเอกสารและท าเครองหมาย หรอท าลาย

แนวทางปฏบตการควบคมเอกสาร

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 52 of 82

Intro

ISO 14001 มไดก าหนดเงอนไขวาจะตองควบคมเอกสารอยางไร แตจะก าหนดผลลพธทตองการมากกวา ในบทนจะไมกลาวถงรายละเอยดวธการควบคมเอกสาร แตจะแนะน าดงน:

เอกสาร(ขนตอนการปฏบตงาน)ควรมรปแบบทเปนมาตรฐานเพอจะไดเปนรปแบบเดยวกนและมความสมบรณ เอกสารขนตอนการปฏบตงานควรประกอบดวย :

- หวขอเรอง และผจดท า - องคกร แผนกหรอหนาท - จดประสงค ขอบเขต นยามของค าทใชในขนตอนการปฏบตงาน - ค าอธบายขนตอนการปฏบตงานซงรวมถงบคคลทรบผดชอบตอการมอบหมายอ านาจ

การชแนะ การด าเนนงานและการอนมตผลการด าเนนงานตามขนตอน - บนทก แบบฟอรม เอกสารทเกยวของและการอางองทมา - ลายเซนอนมตของผทไดรบมอบหมายอ านาจ - วนทไดรบการอนมต วนทของการทบทวน และวนทท าการปรบปรง

ส าเนาของเอกสารระดบท 2 และระดบท 3 ควรท าเครองหมาย “ไมควบคม” และมขอความวาส าเนาเอกสารฉบบนอาจไมใชฉบบลาสด ควรอางองจากตนฉบบหรอจากสออเลกทรอนกส

เอกสารฉบบควบคมควรจดเกบลงในสออเลกทรอนกสอยางดทสด ถาเปนไปไดควรจดเกบขอมลทางเครอขายคอมพวเตอรและจ ากดการเขาถงเฉพาะผทไดรบอ านาจเทานนและตองเปนฉบบทอานไดอยางเดยวแกไขไมได

การเปลยนแปลงเอกสารตองท าโดยผมอ านาจเทานน ตองมการทบทวนเอกสารอยางสม าเสมอเพอความถกตอง ความเกยวเนองสมพนธกน และปรบ

ใหทนสมยเสมอ เมอมการเปลยนแปลงเอกสารตองแจงใหผทไดรบผลกระทบทราบ เมอมการแจกจายส าเนาเอกสาร (เชน คมอการแกปญหากรณเหตการณฉกเฉน) จะตองจดเกบ

รายชอเอกสารทแจกจายเพอใหแนใจวาส าเนาเอกสารทกฉบบไดรบการปรบปรงใหทนสมย และขอมลทยกเลกแลวใหท าลายทนทหรอเกบไวในทเกบเอกสาร

ในการฝกอบรมผทไดรบการคดเลอกในเรองวธการเตรยมเอกสาร และฝกอบรม ผจดการและพนกงานทกคนในเรองวธการคนหาและการใชเอกสารนบเปนเรองส าคญทตองด าเนนการ

สรปประเดนส าคญ

ตองมการควบคมเอกสารในระบบการจดการสงแวดลอมเพอใหมนใจถงล าดบความส าคญของเอกสารรวมทงการมรปแบบเอกสารเหมอนกน

บคคลทไดรบอ านาจเทาทมสทธจดท าหรอเปลยนแปลงเอกสาร พนกงานทกคนตองคนหาเอกสารทเกยวของกบหนาทและความรบผดชอบของตนเองในระบบ

การจดการสงแวดลอมไดงาย การเกบเอกสารดวยระบบคอมพวเตอรเปนวธการควบคมและการเขาถงเอกสารทมประสทธผล

มากทสด เอกสารขนตอนการปฏบตงานตองจดเกบอยางเปนระเบยบ สามารถบงชได อานไดชดเจน ระบวนท

และควรจะมรปแบบเดยวกน เอกสารฉบบลาสดเทานนทตองจดใหมอยในทและเวลาทตองการ เอกสารฉบบส าเนาตองท าเครองหมาย “ไมควบคม” เพอเตอนผอานวาฉบบลาสดอาจหาอานไดจาก

คอมพวเตอร เอกสารทเลกใชตองน าออกไปท าลายหรอท าฉลากระบวาเลกใชและเกบไวในหองเกบเอกสาร

การตรวจประเมน

1. ตรวจสอบวาเอกสารทเกยวของกบระบบการจดการสงแวดลอมตามทระบในขอก าหนด 4.4.4

ไดรบการควบคมตามขอก าหนด 4.4.5 (เอกสารประเภทนไดแก นโยบายสงแวดลอม, วตถประสงคและเปาหมาย, รายละเอยดของขอบเขตของระบบบรหารสงแวดลอม, ค าอธบายสวนประกอบหลกของระบบการจดการสงแวดลอมและความสมพนธขององคประกอบเหลานน, บนทก, เอกสาร ซงรวมถงบนทกทไดรบการก าหนดขนโดยองคกรตามความจ าเปน) การไดรบ

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 53 of 82

Intro

การควบคมหมายถงการควบคมการอนมต ปรบปรงแจกจาย ในกรอบของระบบ EMS เปนตน ซงการตรวจประเมนเรองนตองท าการตรวจประเมนกบผควบคมเอกสารและผรบผดชอบในทกสวนงานกจกรรม

2. ตรวจทาน คมอขนตอนการปฏบตงาน เรอง การควบคมเอกสาร 3. ตรวจสอบหลกฐานการควบคมเอกสาร ไมวา ใบขออนมตจดท า/แกไข/เปลยนแปลงการถอ

ครอง/ยกเลกเอกสาร (Document Action Request – DAR) ในองคกรขนาดเลกมกท าการสมเอกสารในระบบโดยตรงกบเอกสารอนๆขององคกร ตรวจสอบบญชแมบทเอกสาร หรอทะเบยนเอกสาร (Master List) ของคมอคณภาพ เอกสารขนตอนการปฏบตงาน วธการปฏบต แบบฟอรม

4. ท าการสมตรวจวามหลกฐานการอนมตเอกสารใหม และเอกสารทแกไข กอนใชงานหรอไม 5. ตรวจสอบทะเบยนการแจกจายเอกสาร (Distribution Lists) หรอทะเบยนผถอครองเอกสาร

(Holder Lists) และหลกฐานการแจกจายเอกสาร และท าการตรวจสอบทพนทหนางานวาไดรบเอกสาร ทจ าเปนหรอไม

6. ตรวจสอบวธการควบคมเอกสารภายนอก เชนดจาก บญชรายการเอกสารภายนอก ตรวจสอบทพนทหนางานวามเอกสารภายนอกไดรบการควบคมอยางเหมาะสมหรอไม

7. สมตรวจเอกสารทยกเลก ตรวจวามการชบงใหทราบวายกเลก อยางไร เกบไวนานขนาดไหน ท าไม

8. หากมการใช ระบบควบคมเอกสารอเลกทรอนกส ท าการตรวจสอบความทนสมยของการ upload ตรวจสอบวาผใชงานเอกสารสามารถเขาถงไดงาย โดยการสมตรวจ ณ พนท โดยเนนเอกสารทเกยวของกบหนวยปฏบตการ

9. ระหวางท าการตรวจประเมนพนท ใหท าการตรวจสอบหนางานวาเอกสารทมอยนนพรอมใชและเปนปจจบนทพนทปฏบตงาน

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 54 of 82

Intro

4.4.6 การควบคมการปฏบตการ

นยามการควบคมการปฏบตการ การควบคมปฏบตการรวมไปถงการประเมนการปฏบตการ ตองสอดคลองกบปญหาสงแวดลอมในระบบการจดการสงแวดลอมขององคกร และตองแนใจวาปญหาสงแวดลอมไดถกควบคมหรอลดผลกระทบจากปญหานนๆ เพอทจะไดรบและคงไวซ งนโยบายสงแวดลอม วตถประสงคและเปาหมาย ในสวนการควบคม การปฏบตการของระบบการจดการสงแวดลอม จะเปนการก าหนดแนวทางในการปฏบตการในแตละวนหรอตามระยะเวลาทก าหนด ขอก าหนดขอ 4.6.6 a)ระบวาการควบคมการปฏบตการนตองเปนเอกสารในการควบคม ซงถากจกรรมดงกลาวไปมเอกสารส าหรบการปฏบตงาน อาจน าไปสการเบยงเบนไปจากนโยบายสงแวดลอม วตถประสงคและเปาหมาย การควบคมปฏบตการรวมไปถงการประเมนการปฏบตการซงสอดคลองกบปญหาสงแวดลอมในระบบการจดการสงแวดลอมขององคกร และตองแนใจวาปญหาสงแวดลอมไดถกควบคมหรอลดผลกระทบจากปญหานนๆ เพอทจะไดรบและคงไวซ งนโยบายสงแวดลอม วตถประสงคและเปาหมาย ในสวนนของระบบการจดการสงแวดลอมจะเปนแนวทางในการปฏบตการโดยละเอยดในแตละวนหรอตามระยะเวลาทก าหนด การปฏบตนตองการเอกสารในการควบคมสถานการณของปญหา ซงถากจกรรมดงกลาวไปมเอกสารส าหรบการปฏบตงานอาจน าไปสความบกพรองของนโยบายสงแวดลอม วตถประสงคและเปาหมาย การควบคมการปฏบตการเปนวธการตางๆทองคกรใชในการปองกนภาวะมลพษจากการปฏบตงาน การควบคมน นสามารถท าไดโดย :

การใชเครองมอเครองจกร เชน เครองดกจบกาซ ตวกรอง เครองท าการตกตะกอน ถงท าใส สวนการบ าบดแบบชวภาพและเคมเพอก าจดหรอลดระดบการปลอยกาซเสยหรอของเสย

การมการเตอนและการปดวาลวทถกควบคมโดยผลการวดจากเครองมอวดอตโนมต เชน คาความเปนกรดดาง คาการน าไฟฟาเฉพาะ อณหภม ความทบแสง ความเขมขนของกาซ ระดบของเหลวในถง

การมแผนงานการปองกนดแลรกษาเครองจกรเปนประจ าทจดท าขนเพอไมใหเกดปญหาทอาจมผลกระทบสงแวดลอมกอนทเหตการณน นจะเกดขน

การม ข นตอนการปฏบตงานเปนเอกสารหรอดวยวาจา

4.4.6 การควบคมการปฏบตการ องคกรตองระบและวางแผน ส าหรบการปฏบตงานตาง ๆ ทซ งเกยวของกบประเดนสงแวดลอมทมนยส าคญทถกระบไว ใหสอดคลองกบนโยบายสงแวดลอม วตถประสงคและเปาหมาย เพอทจะท าให มนใจวาการปฏบตงานเหลานนไดถกด าเนนการภายใตสภาวะทไดรบการก าหนด โดยองคกรตอง a) จดท า น าไปปฏบต และคงรกษาไวซ งเอกสารขนตอนปฏบตงาน ส าหรบการควบคมสถานการณตาง

ๆ ทซ งถามความบกพรองในการปฏบตเกดขนจะท าใหเกดความเบยงเบนไปจากนโยบายสงแวดลอม วตถประสงคและเปาหมาย

b) ก าหนดเกณฑในการปฏบตงานในขนตอนปฏบตทจดท าขน c) จดท า น าไปใช และคงรกษาไวซ งขนตอนปฏบตทเกยวของกบประเดนสงแวดลอมทมนยส าคญทถก

ระบไว ของสนคาและบรการซงถกน ามาใชโดยองคกร และด าเนนการสอสารขนตอนปฏบตและขอก าหนดตางๆไปสผสงมอบและผรบเหมาจางชวง

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 55 of 82

Intro

ขอก าหนด ISO 14001 ส าหรบการควบคมการปฏบตงาน คนจ านวนมากทน าระบบการจดการสงแวดลอมไปใชมกคดวา ขอก าหนด ISO 14001 ขอ 4.4.6 นนเกยวของกบการผลตเอกสารขนตอนการปฏบตงาน ในความเปนจรงแลวกลบตรงกนขาม ขอก าหนดขอนเกยวของกบการ จดท าระบบควบคม การตดตงเครองจกรควบคมมลพษทมประสทธผลและการปฏบตงานตามขนตอนทเขยนไวในเอกสารอยางเหมาะสม ตามมาตรฐานก าหนดวาเอกสารข นตอนการปฏบตงานจ าเปนตองใชเฉพาะเมออาจเกดปญหาภาวะมลพษไดหากขาดเอกสารข นตอนการปฏบตงาน หรอกลาวไดวาถาหากการปฏบตงานด าเนนไปอยางราบรนดอยแลวกไมจ าเปนตองใชเอกสารขนตอนการปฏบตงาน การแปลความหมายขอก าหนด ISO 14004 ขอ 4.4.6 การควบคมการปฏบตการ ขอก าหนดมาตรฐาน ISO 14001 ขอนกลาวถงความจ าเปนของการระบกจกรรมและการปฏบตงานทกอใหเกดประเดนปญหาสงแวดลอมทส าคญ ซงตองมการควบคมในเรอง (ก) การปองกนภาวะมลพษ (ข) การปฏบตตามกฎหมายและขอก าหนดอนๆ (ค) การปรบปรงอยางตอเนอง และ (ง) การบรรลวตถประสงคและเปาหมาย การควบคมอาจอยในรปของ:

การใชเครองจกรหรอเครองมอทางอเลกทรอนกสส าหรบการลดการปลอยของเสย การมแผนงานการปองกนดแลรกษาเครองจกรเปนประจ าเพอลดการสกกรอนและความ

เสยหายของเครองจกร การท าการตดตามตรวจสอบและสงเกตผลการปฏบตงานของเครองจกรและระดบของ

มลพษ

บทบาทส าคญของการปองกนดแลรกษาเครองจกร การปองกนดแลรกษาเครองจกรเปนสงทมกถกมองขามมากทสดอยางหนงในระบบการจดการสงแวดลอมโดยเฉพาะอยางยงในประเทศก าลงพฒนา หากองคกรลงทนมากขนในเรองการซอมบ ารงเปนประจ าเพอยบยงปญหากอนทปญหาจะเกดขนกจะสามารถประหยดเวลา ความพยายามและเงนไดมาก ทงนจะสามารถหลกเลยงการสญเสยวสด สารเคม เชอเพลง ผลตภณฑ เวลา และเงนไดจากเหตการณตางๆเหลาน :

การรวไหลของขอตอ วาลว ปม ทอและถง การขดของของเครองจกร ปมและเครองมอควบคมมลพษ การอดตนของปม วาลว ทอและเครองจกรอนๆ เครองมอวดอานไดไมถกตองเนองจากขาดการสอบเทยบมาตรฐาน การระเบด ทอแตก ถงแตก ไฟไหม

บทสรปเกยวกบเอกสารข นตอนการปฏบตงาน เอกสารขนตอนการปฏบตงานตองมการแจกจายเพอใชควบคมการปฏบตการ นอกจากประเดนทวาถาหากไมมเอกสารขนตอนการปฏบตงานอาจจะท าใหการปฏบตงานคลาดเคลอน ไปจากนโยบายสงแวดลอม วตถประสงคและเปาหมาย (กลาวคอมความเสยงทจะเกดภาวะมลพษ)แลว ขนตอนการปฏบตงานควรจดท าเปนเอกสารเมอกจกรรมนนมความซบซอน ท าไมสม าเสมอ ท าโดยบคคลและเวลาตางๆกน หรอมความไวตอตวแปรการปฏบตการทหลากหลาย เอกสารขนตอนการปฏบตงานจะชวยใหเกดความคงเสนคงวา มการก าหนดเปาหมาย ขอจ ากด และสภาพการปฏบตงานทชดเจน และเกดความระมดระวงซงจะเปนประโยชนเมอมการฝกอบรมพนกงานใหม ขนตอนการปฏบตงานเปนกจกรรมทด าเนนการสอดคลองกบวธการปฏบตทก าหนด โดยระบผมอ านาจและความรบผดชอบ ทรพยากรทจ าเปนตองใช ก าหนดแลวเสรจ และล าดบของงานเพอท าใหกจกรรมเสรจสน ขนตอนการปฏบตการจดเปนเอกสารในระดบ 3 (ขนตอนการปฏบตงานมาตรฐาน) และระดบ 4 (คมอการปฏบตงาน)

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 56 of 82

Intro

หนาทตางๆในองคกรทมกมการจดท าเอกสารขนตอนการปฏบตงานในระบบการจดการสงแวดลอมถงแมวาบางหนาทอาจมความเกยวของกบสงแวดลอมไมชดเจนนกแตจรงๆแลวทกหนาทมบทบาทในระบบการจดการสงแวดลอมทมการวางแผนอยางด

การผลต การซอมบ ารง การจดซอวตถดบ การขนสงวตถดบและการขนสงสนคา การจดการและการจดเกบวตถดบและผลตภณฑ การจดซอ การจดสง การรบสนคา การจดการของผจดหาวสดอปกรณและผรบเหมา การบ าบดกากของเสย การปลอยของเสย การรไซเคล การน ากลบมาใชใหม การปฏบตการในหองทดลอง(เชน การเกบตวอยาง การวเคราะห การสอบเทยบมาตรฐาน

การท าความสะอาด) การเปดและปดเครองจกร อปกรณหรอกระบวนการ การวจย พฒนา ออกแบบ วศวกรรม การกอสราง การเลกใชเครองจกรอปกรณ

การจดท าเอกสารข นตอนการปฏบตงาน-ใครและอยางไร การวเคราะหการปฏบตการเปนเครองมอทมประโยชนในการแบงกจกรรมออกเปนงานยอยๆ บคคลทท างานนไดดทสดคอคนทเกยวของกบการปฏบตงานนนๆทกวน เลอกพนกงานทปฏบตงานไดโดดเดนของหนวยงานแลวใชความรและประสบการณจากพวกเขา ผจดการและหวหนางานควรมสวนเกยวของดวยแตไมควรมบทบาทเหนอผอนในการวเคราะห เมอไดท าการแบงยอยกจกรรมออกเปนงานทงายทสดเทาทจะเปนไปไดแลว ใหเขยนเรยงเปนล าดบขนตอน กจะไดเอกสารขนตอนการปฏบตงาน รปแบบของเอกสารไดกลาวไปแลวในบททเกยวกบการควบคมเอกสาร ขอควรระวง ขนตอนการปฏบตงาน (ไมวาจะเปนเอกสารหรอไมกตาม) เปนสงทไดปฏบตจรง ถาหากในการปฏบตจรงแตกตางจากทเขยนไวในเอกสารจะท าใหเอกสารฉบบนนกลายเปนเพยงทฤษฎเทานน

ความรบผดชอบของผจดหาวสด อปกรณและผรบเหมา องคกรจะตองรบผดชอบตอผลกระทบสงแวดลอมทเกดจากผรบเหมาและผจดหาวสดอปกรณ ดงนนจงเปนหนาทขององคกรทจะตองท าใหมนใจวาผจดหาวสดอปกรณและผรบเหมาทกรายมความตระหนกในขอก าหนดของระบบการจดการสงแวดลอมและปฏบตตามขอก าหนดทเกยวของ นคอเหตผลวาท าไมตองมการจดแผนงานการฝกอบรมความตระหนกดานสงแวดลอมใหกบบคคลทปฏบตงานชวคราวในพนทขององคกร

สรปประเดนส าคญ การควบคมการปฏบตการรวมถงเครองมอควบคมมลพษ สญญาณเตอน การปองกนดแลรกษา

และขนตอนการปฏบตการ การปองกนดแลรกษาเปนการชวยการควบคมการปฏบตการและการปองกนภาวะมลพษ ISO 14001 ก าหนดใหจดท าขนตอนการปฏบตงานเปนเอกสารส าหรบงานซงหากไมมเอกสาร

ดงกลาวอาจท าใหเกดปญหาสงแวดลอมได เอกสารขนตอนการปฏบตงานก าหนดบทบาท ความรบผดชอบ อ านาจหนาทและเกณฑการ

ปฏบตงาน ซงชวยใหผลการด าเนนงานมความสม าเสมอและมประโยชนส าหรบการฝกอบรม ขนตอนการปฏบตงานควรจดท าเปนเอกสารกตอเมอท าใหเกดประโยชนเพมขน

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 57 of 82

Intro

การวเคราะหการปฏบตการเปนเทคนคทมประโยชนในการแบงกจกรรมออกเปนงานสวนยอยๆเพอจดท าเอกสารขนตอนการปฏบตงาน

ผเชยวชาญของแตละพนทเปนแหลงความรทดทสดในการวเคราะหการปฏบตการ เอกสารขนตอนการปฏบตงานควรมรปแบบเดยวกนทเปนมาตรฐาน ตองมการสอสารใหผรบเหมาทปฏบตงานในโรงงานและผจดหาวสดอปกรณทราบถงขอก าหนดท

เกยวของในระบบการจดการสงแวดลอม

การตรวจประเมน

1. ตรวจสอบวาการปฏบตงานตาง ๆ ทซ งเกยวของกบประเดนสงแวดลอมทมนยส าคญ ไดรบการควบคม โดยดจากกจกรรมขององคกรตางๆ ไมวา (man machine material method maintenance)

2. ท าการตรวจสอบพนท ท าการสมภาษณ และหาหลกฐานการควบคมการท างานในกจกรรมของ

องคกรทเกยวของกบ aspects and impacts วาเพยงพอเหมาะสมอยางไร 3. ท าการตรวจสอบพนท วาเอกสาร วธการในการควบคมไดมการจดท าเพอจดการกบประเดน

ปญหาสงแวดลอมทมนยยะอยางเพยงพอหรอไม 4. ท าการสมภาษณ สงเกตการณท างานวา พนกงานทท างานมผลตอปญหาสงแวดลอมทมนยยะ

ไดรบการอบรมอยางเพยงพอเหมาะสม 5. ท าการตรวจสอบพนท วามมาตรการควบคม ตรวจวด บนทก อยางเพยงพอเหมาะสมในการ

จดการกบประเดนปญหาสงแวดลอมทมนยยะเพอลดผลกระทบ 6. ตรวจสอบ ณ สถานทวาม เครองมอ เครองจกร วธการท างานทไมเหมาะสมในการควบคม

กจกรรมทมผลตอประเดนปญหาสงแวดลอมหรอไม อยางไร

7. มขนตอน แผน ในการด าเนนงานในกรณทเกดภาวะฉกเฉน หรอในกรณ start-up or shut-

down procedures ทเกยวของกบประเดนปญหาสงแวดลอมทมนยยะหรอไม

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 58 of 82

Intro

Tip & Trick เพอใหมนใจวาการด าเนนกจการจะเปนไปตามความมงมนทก าหนดในนโยบายสงแวดลอม กจกรรมและกระบวนการตางๆตองไดรบการควบคม ส าหรบกจกรรมทไดมการชบงวาเปนประเดนปญหาสงแวดลอมทมนยยะ องคกรมทางเลอกวา คณสามารถมองหาทางเลอกในการปรบเปลยน วธการ กระบวนการ เครองจกร … เพอท าการลดผลกระทบ “โดยจดท า Environmental Management Program” หรอ “ท าการก าหนดข นตอนปฏบตเพอท าการควบคมการปฏบตงาน เพอควบคมผลกระทบสงแวดลอม “ ในกรณทซ งการด าเนนงานหรอกจกรรมทซ งสงผลกระทบตอประเดนปญหาสงแวดลอมทมนยยะ ตองเปนเอกสารระเบยบปฏบต การมขนตอนปฏบตสามารถชวยองคกรในการจดการ ประเดนปญหาสงแวดลอม เพอท าใหมนใจวาจะสอดคลองกบกฎหมาย และ บรรลเปาหมาย ขนตอนปฏบตนสามารถใชในการอบรมพนกงาน ม อย 3 เรอง วาอะไรควรเปนเอกสาร อะไรไมตอง

กรณท 1. จดท า น าไปใช และ ธ ารงรกษา ขนตอนปฏบตท เปนลายลกษณอกษร ในกรณทหากไมมเอกสารนแลวอาจเกดผลตอการไมบรรลตามนโยบาย วตถประสงค เปาหมาย กรณท 2. ก าหนดเกณฑการปฏบตในข นตอนปฏบต ส าหรบงานทวไป กรณท 3. จดท า น าไปใช และ ธ ารงรกษา ข นตอนปฏบต ทเกยวของกบประเดนปญหาทมนยยะ โดยองคกร และตองสอสาร ขนตอนทเกยวของและขอก าหนดไปใหกบผรบเหมาชวง

หวงวาทานจะจ าไดวา ขนตอน กบ ขนตอนทเปนลายลกษณอกษรตางกน สงทตองเปนเอกสารตามท ISO1400 บงคบ เปนในกรณขอ 1 เทานน อนๆทานตองมระบบและมการควบคมกพอ ทานตองพจารณาวา กจกรรม/กระบวนการอะไรทตองควบคม และ จะควบคมกจกรรม/กระบวนการนไดอยางไร มขนตอนใด จดใด การปฏบตใดทตองควบคมเพอประสทธผลของ EMS กอนทานจะเขยนเกณฑ วธการใด ตองค านงเสมอวาอะไรบางทจ าเปนตองควบคมการปฏบตเพอจดการกบประเดนปญหาสงแวดลอมทส าคญและกฎหมาย ในการพจารณาวา การปฏบตการหรอกจกรรมใดทจ าเปนตองควบคม ใหมองกจกรรมหรอการปฏบตการทนอกเหนอการท างานในปกตประจ าวน ไมวางานซอมบ ารง หรอ อนๆ ทซ งรวมถงกจกรรมทกระท าโดยผรบเหมาชวง

ปจจยทอาจมผลตอความจ าเปนของข นตอนปฏบตท

เปนเอกสาร

ความเสยงของกจกรรม

ความซบซอน ของกจกรรมหรอวธการ

ระดบในการควบคมดแล หรอการมระบบอตโนมต เครองมอตรวจ

ทกษะ หรอการอบรมส าหรบพนกงาน

ไมใชทกกจกรรม ในขนตอนท างานหรอกทมผลกระทบตอสงแวดลอม มเพยงบางงาน บางจดปฏบตเทานน ทตองควบคมและตองไดรบการควบคมอยางเขมงวด

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 59 of 82

Intro

ข นตอนการจดท า Operation Control Procedure

1. พจารณาหา สาเหตของการกระท าทเปนไปได ในการท าใหเกดผล

กระทบ 2. ตงเปาหมาย ส าหรบการวดสมรรถนะ 3. จดท าราง การควบคมการปฏบตการ

ในการจดท ารางน ควรทจะใหพนกงานทจะตองปฏบตตามขนตอนนนมสวนรวมในการราง หรอ พบกบคนงาน และใหพนกงานอธบายระบขนตอนปจจบน ท าการชแจง ปรกษาเรองวตถประสงคดานสงแวดลอม และท าการก าหนดขนตอนทจะท าใหการท างานนนบรรลวตถประสงคดานสงแวดลอม หรอมอบหมายใหใครบางคนท าการสมภาษณ สงเกตการณท างาน เพอจดท าขนตอนการท างาน และใหคนงาน ผจดการในพนทนนเปนผทบทวนความถกตอง ความเปนไปได ตองท าใหเอกสารควบคมการปฏบตนนงายตอความเขาใจ และงายตอการกระท าตาม เอกสารนตองก าหนดถงสงทตองท าหรอหามท า โดยใหเนนก าหนดการควบคมเฉพาะ การกระท าทอาจมผลกระทบสงแวดลอม ในการก าหนดวา ขนตอบการปฏบตใดบางทตองจดท าสามารถใช

แบบฟอรมนในการจดท า

4. ก าหนดผรบผดชอบในการควบคมใหมการกระท าตามทระบ ท าการ

ก าหนดหนาทงาน ต าแหนงงานทมหนาทในการควบคม ใหมการกระท าตามขนตอนดงกลาว โดยทวไป พนกงานจะมหนาทในการน าขนตอนระเบยบไปปฏบต สวนหวหนางานในพนทท าหนาททบทวนและควบคม การก าหนดรายชอ ทานสามารถใชแบบฟอรมนชวยในการจดท า

ตวอยางกจกรรม กระบวนการทซงมกตองมการควบคมการ

ปฏบตการ:

การจดการ การก าจดของเสย

การอนมตสารเคมชนดใหม

การจดเกบ การขนยาย วตถดบและสารเคม

การซอมบ ารง การขนสง

การบ าบดน า

การผลตส

การท าการชบผว

การบรหารจดการผรบจางชวง

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 60 of 82

Intro

5. ใหการอบรม ความส าเรจในการบรรลวตถประสงคดานสงแวดลอม ขนอยวาในพนกงานทรบผดชอบในการควบคมแตละประเดนปญหาดานสงแวดลอม ไดรบการอบรมทเหมาะสมหรอไม หลงจากไดท ารางระเบยบเสรจสน ใหท าการอบรม สอสาร ระเบยบน ทงผมหนาทในการปฏบตและการควบคม วธในการอบรม แบบ On the job มกถกใชในการอบรมน

6. ท าการแกไข ปรบแกเมอวตถประสงค เปาหมายดานสงแวดลอม ไมบรรล และท าการปรบปรง กระบวนการ วธการ ใหมเมอจ าเปน

7. ท าการตรวจสอบขนสดทาย วากจกรรมทเกยวของกบระบบการจดการสงแวดลอมไดรบการชบง จดท า อยางเหมาะสมหรอไม

Operation or Activity

Procedure is needed

(none exists)

Procedure exists, but is not

documented

Procedure exists and is documented

No procedure is needed

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 61 of 82

Intro

1 X

2 X

3 X

4 X

- END -

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 62 of 82

Intro

4.4.7 การเตรยมความพรอมและการแกไขปญหากรณเหตการณฉกเฉน

เปนความรบผดชอบขององคกรทจะพฒนามาตรการระบบการปองกนสภาวะฉกเฉน ซงเหมาะสมกบความตองการเฉพาะ ในการพฒนาระเบยบปฏบตองคกรตองพจารณาเรองตางๆ ดงน

a) ธรรมชาตของกจกรรมทอาจเกดสภาวะฉกเฉนขององคกร เชน สารเคมตดไฟ ขนาดของภาชนะบรรจสารเคม กาซทมแรงดน ทอสงสารอนตราย เปนตน

b) อบตเหตทมโอกาสจะเกดขนได c) วธการทเหมาะสมในการตอบสนองตอภาวะฉกเฉนนนๆ d) การปฏบตการเพอลดผลกระทบสงแวดลอมใหนอยทสด e) การปฏบตการเพอการจดการของเสยหลงเกดอบตเหตแลว f) การบวนการประเมนอบตเหตเพอการแกไขและปองกนอบตเหต g) ตองมกระบวรการทดสอบแผนการเตรยมพรอมตอบสนองตอภาวะฉกเฉน h) การฝกอบรมพนกงานถงการตอบสนองตอภาวะฉกเฉน i) การเตรยมพรอมของเบอรโทรศพทส าหรบการตดตอบคคลและหนวยงานทส าคญในการขอ

ความชวยเหลอ j) เสนทางอพยพและจดรวมพล k) ศกยภาพในการเกดอบตเหตส าหรบกจกรรมบรเวณใกลเคยง (โรงงาน ถนน รถไฟ เปนตน) l) ความเปนไปไดในการขอความชวยเหลอจากองคกรเพอนบานใกลเคยง

ความส าคญของการปองกน ขอก าหนด ISO 14001 ในตอนตนๆ ไดก าหนดเกณฑทส าคญประการหนงในนโยบายสงแวดลอมคอการปองกนภาวะมลพษ ไมใชการขจดหรอการลดภาวะมลพษ การปองกนนบเปนสาระส าคญของระบบมาตรฐาน ISO 14001 ทโดดเดนขอหนงคอ ขอ 4.4.7 การเตรยมความพรอมและการแกไขปญหากรณเหตการณฉกเฉน องคกรสวนใหญเมอคดถงเหตการณฉกเฉนกจะมงเนนทการแกไขปญหาโดยมองขามสงทมคณคามากกวาคอการเตรยมความพรอมหรอการปองกน จดประสงคของขอก าหนด ISO 14001 ขอนคอ:

ลดความเสยงการเกดเหตการณฉกเฉนใหเหลอนอยทสด ระบเหตการณฉกเฉนทเปนไปไดใหมากทสด จดท าแผน น าไปปฏบตและซกซอมแผนเพอแกไขปญหาไดอยางทนทวงทและมประสทธผล

ส าหรบทกเหตการณฉกเฉนทมผลกระทบสงแวดลอมได ลดผลกระทบของเหตการณฉกเฉนทมตอส งแวดลอมใหเหลอนอยทสด ท าการปรบปรงขนตอนการปฏบตการเตรยมความพรอมและการแกไขปญหากรณเหตการณ

ฉกเฉนอยางตอเนอง

การระบสถานการณทอาจเกดเหตฉกเฉนได สงแรกทขอก าหนดขอนตองการคอการระบอบตการณ อบตเหตและเหตฉกเฉนทงหมดทอาจจะเกดขนได ภายใตสภาวะการปฏบตงานตามปกต และในระหวางเหตการณเชนการเรมเดนเครองจกร การหยดเครองจกร เหตการณอนๆทไมเปนไปตามการปฏบตงานตามปกต และเหตการณทอยนอกเหนอการควบคมขององคกร มกลยทธหลากหลายทสามารถน ามาใชระบเหตการณฉกเฉนทอาจเกดขน ดงตวอยาง

ทบทวนอบตการณทบนทกในไว 5 ปทผานมา ตรวจสอบสถตประเภทอบตการณและเหตฉกเฉนทเคยเกดขนรวมทงพนท เวลาทเกด กะ

(shifts) สภาพการปฏบตการ สภาพอากาศและปจจยส าคญอนๆ ทบทวนประเดนปญหาสงแวดลอมทอาจเกดเปนเหตฉกเฉนไดภายใตสภาพการปฏบตงานท

ผดปกต ระดมความคดจากกลมบคคลทท างานในพนทตางๆถงเหตการณฉกเฉนและอบตการณทเปนไป

ได

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 63 of 82

Intro

4.4.7 การเตรยมพรอมและตอบสนองตอภาวะฉกเฉน องคกรตองจดท า น าไปปฏบต และคงรกษาไวซ งขนตอนปฏบตส าหรบการระบสถานการณเหตฉกเฉนทศกยภาพในการเกดขน และการเกดอบตเหตทศกยภาพในการเกดขน ทสามารถสงผลกระทบตอสงแวดลอม และก าหนดวธการในการตอบสนองตอเหตการณเหลานน องคกรตองตอบสนองตอสถานการณฉกเฉนและอบตเหตตางๆ ทเกดขน และตองปองกนหรอบรรเทาผลกระทบสงแวดลอมทเกยวของ องคกรตองท าการทบทวนขนตอนปฏบตส าหรบการเตรยมพรอม และโตตอบตอสถานการณฉกเฉนตามรอบระยะเวลาท าก าหนด และด าเนนการแกไขขนตอนปฏบตดงกลาวเมอมความจ าเปน โดยเฉพาะอยางยงในกรณหลงเกดอบตเหตหรอสถานการณฉกเฉน องคกรตองท าการทดสอบขนตอนปฏบตท าก าหนดขนตามระยะเวลาทก าหนด (ในกรณทเปนไปไดในทางปฏบต)

ตวอยางของเหตการณฉกเฉนทอาจเกดขนดงแสดงในตารางขางลาง

เหตการณฉกเฉนทอาจเกดขน พนทท อาจเกดเหตฉกเฉน

ไฟไหม การระเบด กาซรว หก อบตภยทางธรรมชาต- ฟาผา แผนดนไหว น า

ทวม สภาพอากาศทเลวราย งานลมเหลว เครองจกรหรอโครงสราง

เสยหาย ไฟฟาดบ กาซหมด การชนกน การกอการราย การจบเปนตวประกน

บรเวณเกบสารเคมอนตราย บรเวณเกบกากของเสยอนตราย ถงเกบน ามน เชอเพลง สารเคมขนาดใหญ กระบวนการเรมเดนเครองจกรและหยด

เครองจกร ภาชนะอดความดนสง รางหรอถนนล าเรยงวสด จดรบสงสนคาขนลงจากยานพาหนะ โรงบ าบดกากของเสยและจดปลอยของเสย รางระบายน าฝน

พนททอาจเกดเหตการณฉกเฉนไดควรท าเครองหมายบนแผนทไวใหชดเจนและ จดอปกรณส าหรบเหตการณฉกเฉนไวใกล ๆ พนทใกลเคยงทอาจเสยหายไดจากกาซหรอสงอนๆทเกดจากเหตการณฉกเฉนในโรงงานควรระบและท าเครองหมายไวบนแผนทส าหรบการแจงใหทราบอยางรวดเรวหรอกระท าการใดๆถาหากเกดเหตการณฉกเฉนขน ควรมการระบทศทางของลมไวบนแผนทเพอก าหนดพนทใตลมทเปนไปไดมากทสด บรเวณใกลเคยงทออนไหวตอเหตการณฉกเฉนนนรวมถง :

แหลงทอยอาศย อตสาหกรรม พนทการเกษตร สถานทพกผอนทางธรรมชาต หรอพนทตกปลา แหลงน าดม (เชน น าผวดนหรอน าใตดน) พนททไวตอการเปลยนแปลงสภาพสงแวดลอม พนทอนรกษธรรมชาตและสงมชวตทใกลสญ

พนธ บรเวณทมคณคาทางประวตศาสตรและวฒนธรรม

ระดบของเหตการณฉกเฉน แผนแกไขปญหากรณเหตการณฉกเฉนของหลายๆองคกรก าหนดเปน 3 ระดบ ส าหรบจดการกบเหตการณทมขนาดและขอบเขตตางๆกน

1. สามารถจดการไดโดยบคคลในแผนกนนๆเอง 2. ตองการความชวยเหลอจากทมแกไขปญหากรณเหตการณฉกเฉนในโรงงานและอาจตองการ

อพยพคนออกจากโรงงาน 3. ตองการความชวยเหลอจากหนวยงานภายนอกอยางเตมท อาจตองอพยพคนในพนทใกลเคยง

หรอท าการปองกนอนตราย

แผนการแกไขปญหากรณเหตการณฉกเฉน

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 64 of 82

Intro

ในการจดท าแผนการแกไขปญหากรณเหตการณฉกเฉนในโรงงานนนตองอาศยผเชยวชาญ ในบทนจะกลาวถงขอก าหนดพนฐานทควรมในแผน ทงนมาตรฐาน ISO 14001 ไมไดก าหนดใหมการจดท าแผนการแกไขปญหากรณเหตการณฉกเฉนเปนเอกสาร แมวาในความเปนจรงจะไมสามารถเขาใจไดวาแผนงานนนสมฤทธผลหรอไมถาหากไมมเอกสารแผนงานใหปฏบตตาม สงส าคญทควรก าหนดในแผนการแกไขปญหากรณเหตการณฉกเฉน ไดแก:

ข นตอนการเตอนภยคร งแรก ควรจะท าอะไรบางเมอไดพบเหตฉกเฉนทางสงแวดลอม(หรอเหตฉกเฉนทอาจเกดขนได) จะตดตอกบใคร หมายเลขโทรศพทฉกเฉนอะไร รายงานเหตการณตอใคร แกไขปญหาขนตนอยางไร

ก าหนดสายการบงคบบญชา

อธบายโครงสรางองคกรของทมแกไขปญหากรณเหตการณฉกเฉนวาใครเปนคนสงการ สายการรายงานเปนอยางไร แตละคนตองรบผดชอบอะไรบาง

อธบายการแกไขปญหากรณเกดเหตการณฉกเฉนระดบตางๆ ก าหนดหวขอแผนปฏบตการส าหรบเหตการณไฟไหม สารเคมรวไหล กาซรว หรออนๆในระดบ 1 ระดบ 2 และระดบ 3 และรวมถงการก าหนดค าสงการ การดแลความปลอดภยของพนทเกดเหต การแจงขอความชวยเหลอจากภายนอก การสอสารทงภายในและภายนอก แผนการอพยพ (ทงในโรงงานและพนทใกลเคยง) จดรวมพล วธการลดและขจดผลกระทบ

การรายงาน ก าหนดวาใครเปนผรบผดชอบในการรายงานเหตการณฉกเฉนภายในโรงงานและองคกร และรายงานตอหนวยงานนอกองคกร อาท ชมชน หนวยงานรฐ และสอสารมวลชน

การคนหาอบตการณ อธบายขนตอนการปฏบตส าหรบทมแกไขปญหากรณเหตการณฉกเฉนหลงเสรจสนเหตการณนนแลว เพอสบคนหาสาเหตและวธการปองกนและแกไขมใหอบตการณนนเกดขนอก

การฝกซอมการแกไขปญหากรณเหตการณฉกเฉน

ISO 14001 ก าหนดใหมการซอมแผนฉกเฉนหากท าไดในทางปฏบต ก าหนดการซอมแผนฉกเฉนควรครอบคลมเหตฉกเฉนชนดตางๆและทกพนท ควรมการประเมนประสทธผลของการฝกซอมแผนฉกเฉนและปรบปรงใหดข นหากจ าเปน หรอท าการซอมเพมมากขนเพอใหไดผลตามทก าหนดไว แผนการแกไขปญหากรณเหตการณฉกเฉนฉบบส าเนาตองแจกจายใหทวทงองคกรและทกคนตองรบรถงขนตอนการเตอนภยครงแรกและการอพยพ สมาชกของทมแกไขปญหากรณเหตการณฉกเฉนตองเปนผน าในการปฏบตอยางสม าเสมอและทกๆคนในพนทควรไดรบการฝกซอมการแกไขปญหากรณเหตการณฉกเฉนและการอพยพ ควรจดเกบบนทกผลการฝกซอมและบนทกการเปลยนแปลงขนตอนการแกไขปญหากรณเหตฉกเฉน สงทนอกเหนอไปจากเอกสารอนๆคอแผนการแกไขปญหากรณเหตการณฉกเฉนนนตองท าให ทนสมยอยเสมอ ประกอบดวย รายชอบคคลและหมายเลขโทรศพททตดตอไดในปจจบน และการอธบายขนตอนการปฏบตงานเฉพาะทเปนปจจบนเทานน

สรปประเดนส าคญ การปองกน(เชน การจดการความเสยง) เปนองคประกอบส าคญของการเตรยมการแกไขปญหา

กรณเหตการณฉกเฉน องคกรตองมขนตอนส าหรบการระบแหลง ชนด ผลกระทบของอบตเหตตอสงแวดลอม และ

เหตการณฉกเฉนทอาจเกดขนได แผนงานการแกไขปญหากรณเหตการณฉกเฉนควรรวมถงการอธบายบทบาทและ ความ

รบผดชอบในการแกไขปญหากรณเหตฉกเฉน การลดผลกระทบ การสอสารภายในและภายนอกองคกร การฝกอบรม การซอมแผนฉกเฉน การคนหาอบตการณ และการทบทวนขนตอนการปฏบตการ

ตองมการซอมแผนฉกเฉนเพอทดสอบประสทธผลของแผนการแกไขปญหากรณเหตการณฉกเฉน

ตองปรบปรงแผนการแกไขปญหากรณเหตการณฉกเฉนใหทนสมยอยเสมอ

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 65 of 82

Intro

การตรวจประเมน

1. ตรวจสอบเอกสารในระบบในระบบ EMS ทท าการระบสถานการณฉกเฉน วา ทกๆสถานการณเหตฉกเฉนทศกยภาพในการเกดขน และการเกดอบตเหตทมศกยภาพในการเกดขนทสามารถสงผลกระทบตอสงแวดลอม ไดรบการระบครบถวนหรอไม

2. ตรวจทาน emergency response plans วามไวในเพอลดผลกระทบตอสงแวดลอม หรอไม

แผน emergency response plans นนมรายละเอยดทเพยงพอเหมาะสมตอความเสยงของ

กจกรรม จ านวนพนกงานทเกยวของอยางไร

3. ตรวจสอบวา emergency response plans ไดรบการฝกปฏบตตามแผนและมการปรบปรง

emergency response plans หลงการฝกปฏบต

4. ตรวจทานบนทก หมายเลขตดตอ แผนการตดตอ องคกรภายนอกในกรณเกดเหตฉกเฉน

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 66 of 82

Intro

4.5.1 การเฝาตดตามและวดผล

จดประสงคของการตดตามตรวจสอบและการวดผล การตดตามตรวจสอบเกยวของกบการสอดสองดแลหรอการสงเกตการปฏบตงานเปนประจ าเพอท าให มนใจวาผลการด าเนนการเปนทนาพงพอใจ เพอตรวจสอบความกาวหนาและการปรบปรงทตองการและเพอตรวจหาปญหา การวดเกดขนเมอมการอานคาเชงปรมาณของตวแปรตางๆในการปฏบตการ การปลอยของเสย หรอผลกระทบสงแวดลอม การตดตามตรวจสอบและการวดผลใชในการ :

ตรวจสอบความกาวหนาของระบบการจดการสงแวดลอม เชน ตามวตถประสงคและเปาหมายในการลดจ านวนขอบกพรองในการฝกอบรมบคคล

ระบแหลงของปญหาและผลกระทบสงแวดลอมอยางทนทวงทและถกตอง เรงใหเกดการแกไขและปองกนอยางรวดเรวและเหมาะสมเมอมบางสงผดปกต ประเมนผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมเปรยบเทยบกบขอก าหนดกฎหมาย เปนการแสดงความขยนหมนเพยรและใชประเมนตนเอง ท าตามขอตกลงในนโยบายสงแวดลอม

4.5 การตรวจสอบ 4.5.1 การเฝาตดตามและวดผล องคกรตองจดท า น าไปปฏบต และคงไวซ งขนตอนปฏบตในการเฝาตดตามและวดลกษณะจ าเพาะทส าคญ (Key Characteristic) ของการปฏบตงานทสามารถมผลกระทบตอสงแวดลอมทมนยส าคญ ขนตอนปฏบตส าหรบการเฝาตดตามและวดผลตองรวมถงการจดท าเอกสารขอมลส าหรบการเฝาตดตามสมรรถนะทางดานสงแวดลอม การควบคมการปฏบตงาน และความสอดคลองกบวตถประสงคและเปาหมายขององคกร องคกรตองมนใจวาอปกรณทใชในการเฝาตดตามและวดผลทไดรบการสอบเทยบหรอทวนสอบแลวไดถกน ามาใชงาน และธ ารงรกษาไว บนทกทเกยวของกบการด าเนนการดงกลาวตองเกบรกษาไว

ควรตดตามตรวจสอบและ/หรอควรวดอะไร มตวแปรจ านวนมากทควรมการตดตามตรวจสอบเพอใหขอมลเกยวกบระบบการจดการสงแวดลอม องคกรสวนใหญตดตามตรวจสอบตวแปรนอยเกนไปและท าไมบอยนก หลกในการก าหนดแผนงานการตดตามตรวจสอบคอการระบตวแปรทส าคญทจะสามารถตรวจสอบระบบ การจดการสงแวดลอมไดชดเจน และประเมนวาตองท าบอยเพยงใด การตดตามตรวจสอบและการวดผลตองการความถกตองและความแมนย าระดบใด เพอท าใหมนใจวาระบบการจดการสงแวดลอมยงคงด าเนนไปดวยด หวขอตอไปนคอหวขอทวไปทตองตดตามตรวจสอบเปนประจ า

ผลการปฏบตงานตามขอก าหนดของระบบการจดการสงแวดลอมโดยรวม ความกาวหนาของงานเพอบรรลวตถประสงคและเปาหมาย ตวชวดผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมตามแผนงานการจดการสงแวดลอม และตามขอก าหนด

กฎหมาย การปฏบตงานของการผลต เครองจกร กระบวนการทกอใหเกดปญหาสงแวดลอมทส าคญและ

เครองจกรควบคมมลพษ การตดตามตรวจสอบและการวดผลบางอยางทควรท าประจ า ตวอยางเชน :

การปลอยของเสยสอากาศ การปลอยน าเสยลงแหลงน า การทงกากของเสย ผลกระทบสงแวดลอมดานอากาศ น า ดน สงมชวต นเวศวทยา มนษย การใชพลงงาน การใช/การจดการ การจดเกบและการทงสารเคม เชอเพลง วสดและกากของเสยอนตราย ความจ าเปนของการฝกอบรม ตารางก าหนดการฝกอบรม ความตระหนกและความสามารถดาน

สงแวดลอมของพนกงาน

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 67 of 82

Intro

การสอสารจากฝายตางๆและการโตตอบขององคกร การแกไขปญหากรณอบตการณฉกเฉน

การประกนคณภาพและการควบคมคณภาพส าหรบการสมตวอยางและการวเคราะหในหองปฏบตการดานสงแวดลอม

ประสทธผลและความทนตอเหตการณในการปองกนแกไข

ผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมของผรบเหมา

เอกสารไดรบการปรบปรงใหมความทนสมยและมการควบคมอยางพอเพยงหรอไม เครองมอทใชในการวดส าหรบระบบการจดการสงแวดลอมตองสอบเทยบมาตรฐานอยางสม าเสมอ

เพอท าใหมนใจวาคาทอานไดมความถกตอง และตองตดตามตรวจสอบการปฏบตตามกฎหมายและกฎระเบยบดานสงแวดลอมเปนประจ าเพอใหเปนไปตามตามขอตกลงในนโยบายสงแวดลอม สรปประเดนส าคญ

การตดตามตรวจสอบและการวดผลอยางละเอยดถถวนเปนสงส าคญทท าใหมการปรบปรงการด าเนนงานดานสงแวดลอมอยางสม าเสมอและตอเนอง

การตดตามการปฏบตตามกฎหมายเปนภาระผกพนในระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001 ผลการทดสอบจะดกตอเมอตวอยางทน ามาทดสอบไดมาโดยปราศจากความล าเอยง และมการ

สอบเทยบเครองมอวดอยางถกตอง ทกๆสงท ISO 14001 กลาววา “ตองคงรกษาไว” น นตองท าการวดผลและตดตาม

ตรวจสอบ

การตรวจประเมน

1. ตรวจสอบวามการเฝาตดตามและวดลกษณะจ าเพาะทส าคญ (Key Characteristic) ของการปฏบตงานทสามารถมผลกระทบตอสงแวดลอมทมนยส าคญ อยางครบถวนหรอไม

2. ตรวจสอบวามการตดตาม ตรวจวด ทครอบคลมในดาน สมรรถนะทางดานสงแวดลอม, การควบคมการปฏบตงานม และความสอดคลองกบวตถประสงคและเปาหมายขององคกร หรอไม โดยคาตวชวดสมรรถนะสงแวดลอม ควรมกรอบทครอบคลมดงน

Management Performance Indicator เชน จ านวนการบรรลตามวตถประสงคและเปาหมาย จ านวนพนกงานทเขารวมโครงการ จ านวนขอเสนอแนะในการปรบปรงดานสงแวดลอมจากพนงงาน จ านวนครงในการตรวจตดตามเทยบแผน จ านวนขอเสนอแนะ/ขอรองเรยนดานสงแวดลอมจากภายนอก และการคนทนจากโครงการปรบปรงดานสงแวดลอมเปนตน

Operational Performance Indicator เชน ปรมาณวสดทใชหนวยการผลต ปรมาณการ recycle หรอ reuse วสดทใช ปรมาณพลงงานทใชตอปหรอตอหนวยการผลต จ านวน NC Products ตอหนวยการผลต ปรมาณขยะตอป หรอตอหนวยการผลต และปรมาณมลพษ (อากาศ น า) ทปลอยตอป เปนตน

Environmental Condition Indicator เชน การตรวจวดความเขมขนของมลพษทางอากาศรอบรวโรงงาน การตรวจวดกลนของโรงงานในระยะทางทคาดวาไดรบผดกระทบ การตรวจวดเสยงทรอบรวโรงงาน การวดการเปลยนแปลงของระดบน าใตดน การวดความเขมขนของการปนเปอนในน าใตดนและน าผวดน เปนตน

3. ตรวจสอบวา รายงานปฏบตการ ทใหขอมลในการ ด าเนนงานทเกยวของกบสถานะของ วตถประสงคและ

เปาหมายและตวชวดสมรรถนะ ตามระบบและความถทก าหนด

4. อปกรณทใชในการตดตาม ตรวจสอบ ทส าคญ ไดรบการชบงและ calibrated

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 68 of 82

Intro

4.5.2 การประเมนผลความสอดคลอง

องคกรควรมการจดท า น าไปใช และธ ารงรกษา ขนตอน ส าหรบการประเมนความสอดคลองกบขอก าหนด กฎหมายเปนระยะตามรอบเวลาและจดเกบผลของการประเมนความสอดคลอง องคกรสามารถท าการประเมนความสอดคลองในกฎหมายแตละฉบบหรอรวมๆกนกได วธการทเราสามารถใชในการประเมนความสอดคลอง เชน

1. การตรวจประเมน audits, 2. การทบทวนเอกสาร บนทก document and/or records review, 3. การตรวจสอบสถานประกอบการ facility inspections, 4. การสมภาษณ interviews, 5. การทบทวนงาน โครงการ project or work reviews, 6. การสมปกต กบการทดสอบ/การวเคราะห และ/หรอ ท าการทวนสอบการสม/ทดสอบ routine

sample analysis or test results, and/or verification sampling/testing 7. การเขาส ารวจสถานประกอบการ หรอสงเกตโดยตรง facility tour and/or direct observation

องคกรควรจดท าความถ และ วธการในการประเมนความสอดคลองนใหเหมาะสมกบขนาดขององคกร ชนด และ ความซบซอน การก าหนดความถควรขนอยกบปจจยเชน ประสบการณในการผดพลาดหรอเกดปญหาในอดต หรอ ตามก าหนดโดยกฎหมาย ในการประเมนความสอดคลองเปนสงดทจะใชระบบ Independent review โดยการใหมการ cross check กนไดในองคกร

แผนงานการประเมนความสอดคลองน สามารถควบรวมกบการกจกรรมการประเมนอนๆ ขององคกรซงรวมถงการตรวจประเมนภายในระบบการจดการสงแวดลอมหรออาชวอนามย หรอ การตรวจสอบความปลอดภยตามปกตกได ไมจ าเปนตองท าซ าซอนหรอแยกบนทกแตอยางใด

เชนเดยวกนกบขอก าหนดอนๆทไมใชกฎหมายซงองคกรเกยวของ ตามขอก าหนด 4.3.2 b ในประเดนนองคกรอาจจะแยกกระบวนการตางหาก หรอท าไปพรอมๆกนกบการประเมนความสอดคลองกฎหมาย เชนการทองคกรปฏบตตาม RoHs ระบบในการตดตามความสอดคลองอาจมรอบเวลา วธการทไมเหมอนกบการประเมนความสอดคลองกบกฎหมาย

4.5.2 การประเมนผลความสอดคลอง

a) ตามความมงมนขององคกรในการปฏบตใหสอดคลองกบขอก าหนดของกฎหมาย และขอก าหนดอน ๆ ทเกยวของ องคกรตองจดท า น าไปปฏบต และคงรกษาไวซ งขนตอนปฏบต ในการประเมนความสอดคลองกบขอก าหนดของกฎหมายทเกยวของตามรอบระยะเวลาทก าหนดไว

องคกรตองจดเกบบนทกผลของการประเมนไว b) องคกรตองประเมนความสอดคลองกบขอก าหนดอนๆ ทองคกรเกยวของ องคกรอาจจะท าการ

ควบรวมการประเมนผลนกบการประเมนความสอดคลองกบกฎหมายทกลาวไวในขอ 4.5.2a ขางตน หรอจดท าขนตอนปฏบตตางหาก

องคกรตองจดเกบบนทกผลของการประเมนตามรอบระยะเวลาน

สรปประเดนส าคญ

1. ในเรองการประเมนความสอดคลองกบกฎหมาย องคกรตองมระเบยบปฏบต ขณะทการประเมนความสอดคลองกบขอก าหนดอน อาจไมจ าเปนตองมขนตอนปฏบต

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 69 of 82

Intro

2. ขอก าหนดขอน เปนการเรมตนของกระบวนการแกไขและปองกน ดงนนในกรณทพบความไมสอดคลองตองมระบบในการด าเนนการตอตามขอก าหนด 4.5.3

3. บนทกการประเมนความสอดคลองนตองมการจดเกบเปนอยางด เพราะถอเปนเอกสารหนงในการแสดงสมรรถนะของระบบ EMS

4. ขอก าหนดขอน แยกออกจากขอก าหนด การตดตามตรวจวดขอ 4.5.1 เนองจากในการตรวจตดตามและการตรวจวดนน เราสามารถท าการตรวจตดตามวด ในปจจยอนๆ ทซ งอาจก าหนดเองเชนการวดคาสมรรถนะในกระบวนการผลตในแงพลงงานตามกรอบนโยบาย ดงนน เราไมไดท าการวดแคประเดนการสอดคลองกบขอก าหนดกฎหมายเทานน จงมการแยกขอก าหนดออกมาตางหาก เปนขอก าหนด 4.5.2 น

การตรวจประเมน

ตรวจสอบวาประเดนทเกยวของกบกฎหมายหรอขอก าหนดอนๆ ไดรบการประเมนการสอดคลองทงหมด ซงหลกฐานการประเมนการสอดคลองอาจมาจากบนทกทหลายหลาย (audits, document and/or records review, facility inspections, interviews, project or work reviews, routine sample analysis or test results, and/or verification sampling/testing, facility tour and/or direct observation) ใหท าการสมตรวจ โดยเนนล าดบความส าคญกบประเดนปญหาสงแวดลอมทส าคญ รวมถง ปญหามลพษตางๆ

ท าการตรวจทาน คมอขนตอนการปฏบตงานเรอง การประเมนความสอดคลองกบกฎหมาย และการประเมนความสอดคลองกบขอก าหนดอนๆ วาจดท าไดอยางเหมาะสมหรอไม

สมตรวจบนทกเพอพสจนทราบความถกตองของบนทก และรปแบบการจดเกบ ซงรวมถงคาวเคราะหหรอทดสอบคาพารามเตอรดานสงแวดลอม ตางๆ

ตรวจสอบ แผนการตรวจสอบการสอดคลองกบกฎหมาย ไดมการจดท าและปฏบตตามอยางเครงครด ผทท าหนาทตรวจสอบการสอดคลองกบขอก าหนดกฎหมายมความสามารถอยางเพยงพอ

ในกรณทพบสงทไมเปนไปตามขอก าหนด หรอ ใกล ๆ กบเกนคา limit องคกรไดมการกระท าการออกรายงานขอบกพรอง เพอวเคราะหหาสาเหต ด าเนนกสนแกไขและปองกนการเกดซ า หรอไม เชอมโยงกบขอก าหนดท 4.5.3)

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 70 of 82

Intro

4.5.3 ขอบกพรอง การด าเนนการแกไขและปองกน

ขนอยกบธรรมชาตของความไมสอดคลองซงองคกรตองจดท าระเบยบปฏบตเพอพจารณาถงความสอดคลองกบระบบฯ ทองคกรไดก าหนดขน องคกรอาจจะมการก าหนดแผนอยางกวางๆ ในการจดการกบปญหาทพบ ซงปญหาทเกดขนอาจเปนกจกรรมการแกไขในระยะสนและระยะยาว ซงตองเหมาะสมกบระดบปฏบตตางๆ ขอบกพรองคออะไร “มขอบกพรองในระบบการจดการสงแวดลอม” ค ากลาวนไมมองคกรใดตองการไดยนจากผตรวจประเมนหรอผจดการ จะเหนไดวาไมมใครจงใจจะท าใหเกดขอบกพรอง แตวาถามองใน แงบวกการคนพบขอบกพรองคอโอกาสทองคกรจะไดปรบปรงระบบการจดการสงแวดลอมและ ผลการด าเนนงานดานสงแวดลอมโดยรวม ในมมมองของผตรวจประเมน (กลาวคอ องคกรทใหใบรบรอง)

4.5.3 ขอบกพรอง การด าเนนการแกไขและปองกน องคกรตองจดท า น าไปปฏบต และคงไวซ งขนตอนปฏบตส าหรบการด าเนนการกบความไมสอดคลองทงทมอยจรงและมโอกาสเกดขนได และส าหรบการด าเนนกจกรรมการแกไขและปองกน ขนตอนปฏบตตองก าหนดขอก าหนดส าหรบ

a) การระบและการแกไขความไมสอดคลอง รวมถงการด าเนนการใด ๆ เพอบรรเทาผลกระทบสงแวดลอมทเกดขน

b) การสบสวน และการระบสาเหตของความไมสอดคลอง รวมถงการด าเนนการใด ๆ เพอปองกนการเกดขนซ าของความไมสอดคลองดงกลาว

c) การประเมนความจ าเปนส าหรบการปฏบตการเพอปองกนความไมสอดคลอง และการปฏบต ตามวธการทเหมาะสมทไดรบการก าหนดขนเพอปองกนการเกดขนของความไมสอดคลอง

d) การบนทกผลของการปฏบตการแกไข และปองกนทไดด าเนนการ e) การทบทวนความมประสทธผลของการปฏบตการแกไข และปองกนทไดด าเนนการ

การปฏบตการแกไขและปองกนทไดด าเนนการตองเหมาะสมกบความรนแรงของปญหา และผลกระทบสงแวดลอมทพบ

องคกรตองมนใจวาการเปลยนแปลงใดๆ ทจ าเปนไดรบการด าเนนการส าหรบเอกสารในระบบการจดการสงแวดลอม

ขอบกพรองม 2 ชนด คอขอบกพรองหลกและขอบกพรองเลกนอย ขอบกพรองหลก เปนขอบกพรองทท าใหเกดผลเสยรายแรงตอความมนคงและความมประสทธผลของระบบการจดการสงแวดลอม มตวอยางดงน :

ขอก าหนด ISO 14001 ทไมไดน าไปปฏบต เชน ขาดแผนงานการตดตามตรวจสอบการปฏบตตามขอก าหนดอยางมประสทธผล หรอความลมเหลวของการจดท าเอกสารก าหนดบทบาทและความรบผดชอบในระบบการจดการสงแวดลอม

ไมไดจดท าขนตอนการปฏบตงาน เชน ไมมขนตอนการตอบขอซกถามและขอรองเรยนจากหนวยงานภายนอก หรอขาดขนตอนการควบคมเอกสารทมประสทธผล

ความลมเหลวในการด าเนนการปองกนและแกไขขอบกพรอง ขอบกพรองเลกนอยหลายๆขอรวมกน

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 71 of 82

Intro

ขอบกพรองเลกนอย เปนขอขอบกพรองทไมสงผลเสยหายรนแรงตอการด าเนนงานของระบบการจดการสงแวดลอม เชน :

มบคคลจ านวน 1 คนหรอ2-3 คน(จากจ านวนมาก)ทไมปฏบตตามขนตอนการปฏบตทถกตองซงอาจสงผลกระทบสงแวดลอม หรอท าใหการปรบปรงขนตอนการปฏบตงานใหทนสมยตามก าหนดการขององคกรลมเหลว

ขนตอนการปฏบตงานทตองการการปรบปรงอกเพยงเลกนอยเพอใหเกดประสทธผล เชน ไมมการปรบปรงรายการกฎหมาย ในชวง 6 เดอนทผานมา หรอผรบเหมาไมไดรบขอมลตามขอก าหนดของระบบการจดการสงแวดลอม

การบนทกไมสมบรณ เชน บนทกการซอมบ ารงเครองจกรบ าบดกากของเสยขาดหายไป (แตไมมหลกฐานวาเครองจกรนนเสย ซงหากเครองจกรเสยกจะเปนขอบกพรองหลก) หรอการบนทกขอมลเกยวกบผทเขารบการฝกอบรมเรองความตระหนกในระบบการจดการสงแวดลอมไมสมบรณ (แตไดจดการฝกอบรม มฉะนนแลวจะกลายเปนขอบกพรองหลก)

การด าเนนการปองกนและแกไขคออะไร การแปลความหมายนยามของการปองกนและการแกไขมทแตกตางกนอยเลกนอย ความหมายอยางเปนทางการตามมาตรฐาน ISO การปฏบตการแกไข คอการกระท าหลงจากเกดความบกพรองหรอเกดอบตการณทางสงแวดลอมหรอเหตฉกเฉนขน เปนการกระท าเพอปองกนการเกดเหตการณเดมซ าหรอเกดขอบกพรองหรอสถานการณฉกเฉนซ าอก สวนการปฏบตการปองกน ตามความหมายของ ISO หมายถง การกระท าลวงหนาเพอปองกนขอบกพรองทอาจเกดขน ส าหรบค านยามทมผอ นใหไวกลาววา การปฏบตการแกไขคอการปฏบตทนทหลงคนพบขอบกพรองหรออบตการณหรอเหตฉกเฉนเพอแกปญหาเฉพาะหนาและควบคมสถานการณใหได สวนการปฏบตการปองกน คอ การด าเนนตามขนตอนเพอคนหาสาเหตของปญหาและน าไปเปลยนแปลงระบบเพอก าจดความเสยงในการเกดปญหาซ า การปฏบตการปองกนอาจเปนการก าจดตนตอขอบกพรองหรออบตการณทอาจเกดขนดวยเชนเดยวกบค านยามของ ISO 14001 ค านยามทงสองกลมนนมความมงหมายเหมอนกนคอ การปฏบตการปองกนและแกไขนนคอ :

เปนสงทส าคญทจะชวยใหเกดการปรบปรงอยางตอเนองในระบบการจดการสงแวดลอม ตองกระท าทนท ตองอยบนพนฐานของการทดสอบและความเขาใจสาเหตของปญหา

จะท าการปฏบตการปองกนและแกไขอยางไร ขนตอนตอไปนสามารถใชระบ สบสวนและวเคราะหหาสาเหต แลวท าการตดสนใจและน าไปปฏบตการปองกนและแกไขส าหรบขอบกพรองในระบบการจดการสงแวดลอม

1. ระบขอบกพรองในระบบการจดการสงแวดลอมจากการตรวจตราเปนประจ า หรอการตดตามตรวจสอบ การตรวจประเมนดานสงแวดลอม การวเคราะหแนวโนม การสงเกตของพนกงานหรอผบรหาร ขอรองเรยน ประสบการณหรอวธการอนๆ

2. สบสวนปญหาโดยทมงานทมความรรวมทงพนกงานทปฏบตการใกลชดกบเหตการณในพนทมปญหา และบคคลทมอ านาจและน าวธการแกไขปญหาไปปฏบต การสบสวนเปนการคนหาสาเหตของปญหา แจกแจงปญหาอยางเปนระบบ และไมยดตดอยกบอาการปญหาภายนอกหรอ “แกไข(อยางรวดเรว)โดยวธทางวศวกรรม”

3. วเคราะหปญหาอยางละเอยดถถวนและถกตอง ตรวจสอบวธการแกปญหาหลายๆวธ แลวเลอกวธการแกปญหาทมประสทธผลและยนนานมากทสด จากขอก าหนด ISO 14001 เสนอวาการปฏบตการปองกนและแกไขตองมน าหนกเพยงพอทจะสามารถแกไขปญหาใหญๆ ไดและตองมขอบเขตกวางขวางเพยงพอทจะลดผลกระทบสงแวดลอมใดๆได(กลาวคอ เหมาะสมกบความรนแรงของปญหาและลกษณะของผลกระทบสงแวดลอม) ในแงของกฎหมาย การปองกนและแกไขเปนเรองของความขยนหมนเพยร กลาวโดยสรปวธการแกไขปญหาควรแกทสาเหตซ งจะท าใหปญหาหมดไป

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 72 of 82

Intro

4. น าแผนปฏบตการและหมายก าหนดการไปใชในการแกปญหาทงในระยะสนและระยะยาวโดยก าหนดบคคลทรบผดชอบ แผนปฏบตการนจะกลายเปนสวนหนงของแผนงานการจดการสงแวดลอม

5. ตองตดตามตรวจสอบอยางสม าเสมอถงความกาวหนาในการน าการปองกนและการแกไขไปปฏบตทท าใหเกดการเปลยนแปลงในระบบการจดการสงแวดลอมและตดตามผลอยางตอเนองเพอท าใหมนใจวาการเปลยนแปลงแกไขใหผลลพธตามทตองการ

6. การเปลยนแปลงขนตอนการปฏบตงานใดๆทเปนผลมาจากการปรบปรงระบบการจดการสงแวดลอมตองจดท าเปนเอกสารและบคคลทเกยวของตองไดรบทราบและไดฝกอบรมขนตอนการปฏบตงานใหมน

ขอบกพรองในมมมองของผใหใบรบรอง ISO14001 ถาหากมการตรวจพบขอบกพรองหลกในระหวางการตรวจประเมน กจะเลอนการออกใบรบรอง ISO 14001 ออกไปจนกวาจะไดแกไขขอบกพรองนนจนเปนทพอใจของผตรวจประเมน การแกไขและการตรวจประเมนตองท าภายใน 90 วน มฉะนนแลวจะตองท าการตรวจประเมนใหมทงหมด ท าใหยดระยะเวลาการไดรบใบรบรองออกไปอก ส าหรบขอบกพรองเลกนอย ผตรวจประเมนจะขอใหเขยนเปนแผนงานการแกไขปญหาภายใน 60 วน ถาแผนนนสงภายในก าหนดและเปนทพอใจ ผตรวจประเมนอาจใหด าเนนการออกใบรบรอง ISO 14001 ตอไป สวนการตรวจสอบวาไดมการปฏบตการปองกนและแกไขแลวจะด าเนนการในการตรวจประเมนครงตอไป โดยปกตคอ ภายใน 6 เดอน การพจารณาขอบกพรองข นสดทาย โดยธรรมชาตแลวระบบเปนเครอขายทเกยวของเชอมโยงกน ความลมเหลวหรอมจดออนทสวนใดสวนหนงของระบบจะสงผลกระทบถงสวนอนๆไมทางใดกทางหนง การแกไขความบกพรองของขอก าหนดขอหนงของระบบการจดการสงแวดลอมอยางทนการณนนเปนสงทส าคญมากตอการคงอยของทงระบบ โดยปกตแลวปญหาหนงจะชกน าใหเกดปญหาอนๆตามมา ความลมเหลวของการจดการกบปญหาอยางทนทอาจจะท าใหระบบลมเหลวดวยอยางหลกเลยงไมได สรปประเดนส าคญ

การสอสารเกยวกบขอบกพรองอยางเปดเผยและทนเวลาโดยไมกลวการถกท าโทษเปนสงจ าเปน บคคลทมอ านาจในการรเรมและด าเนนการตามการเปลยนแปลงทจ าเปนใดๆตองเปนผรบผดชอบ

ตอการปฏบตการปองกนและแกไข ตองมการสบสวนทงอาการและรากเหงาสาเหตของขอบกพรองอยางทวถง บคคลทกระดบทรบผดชอบและมความรเกยวกบพนททไดรบผลกระทบจากขอบกพรองควรม

สวนเกยวของในการสบสวนขอบกพรอง ตองก าหนดวธการทถาวรในการแกไขปญหาและปองกนมใหเกดปญหาซ าอกและน าไปปฏบต

โดยทนท วธการแกไขปญหาควรเปนการเปลยนแปลงสงทเปนพนฐานของปญหา (กลาวคอการปรบปรง

ระบบ) ไมใชเพยงแคจดการกบอาการของปญหา การน าวธการแกไขปญหาไปปฏบตตองมการตดตามตรวจสอบเพอใหแนใจวาไดผลลพธเปนไป

ตามทตองการ ตองปรบเปลยนเอกสารขนตอนการปฏบตงานใหสอดคลองกบการปฏบตการปองกนและแกไข

รวมทงตองแจงใหบคคลทเกยวของทราบและไดรบการฝกอบรม การตรวจประเมน

1. สมตรวจ สงทไมเปนไปตามขอก าหนด กจกรรมการแกไข ปองกน ไมวาจากผลการตรวจตดตาม

ตรวจวด ตรวจประเมน การสอบinspection วาไดรบการจดอยางเหมาะ กบผลกระทบตอสงแวดลอม หรอสภาพปญหานนๆหรอไม

2. ทบทวน เอกสารระเบยบปฏบต และ ตรวจสอบวา มการกระท าตามวธการทระบหรอไม หรอวธทระบไวเพยงพอเหมาะสมหรอไม

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 73 of 82

Intro

3. มการจดการกบ สงทไมเปนไปตามขอก าหนด กจกรรมการแกไข ปองกนทลาชา ไมสมเหตสมผลหรอไม การสบสวน หาสาเหตไดมการกระท าอยางจรงๆ จงๆ หรอท าแบบขอไปท

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 74 of 82

Intro

4.5.4 การควบคมบนทก

4.5.4 การควบคมบนทก องคกรตองจดท า และคงรกษาไวซ งบนทกตามความจ าเปน เพอแสดงความสอดคลองกบขอก าหนดในระบบการจดการสงแวดลอมขององคกรและของมาตรฐานสากลฉบบน รวมไปผลการด าเนนการทไดรบ องคกรตองจดท า น าไปปฏบตและคงรกษาไวซ งขนตอนปฏบตส าหรบการระบ การเกบรกษา การปองกน การเรยกใช ระยะเวลาการจดเกบ รวมไปถงการท าลายบนทก บนทกทจดท าตองมและเกบรกษาไวใหสามารถอานออกได สามารถระบและสามารถสอบยอนได

ท าไมตองมบนทกในระบบการจดการสงแวดลอม

เหตผลของการมบนทก นนชดเจนและเปนเรองพนฐานมากๆ ทานจ าตองแสดงใหเหนวาองคกรทานไดมการปฏบตตามระบบ EMS ทไดออกแบบไว ! ทานตองไมลมวานอกจากบนทกสวนมาก จะมไวเพอเปนหลกฐานภายในองคกร แตในขณะเดยวกนอาจตองมไวใหกบบคคลภายนอกเชน ลกคา ผให การรบรอง หรอสาธารณะ ดวย การจดเกบบนทกอาจเปนเรองนาเบอดเปนทางการ แตหากขาดบนทก คงจนตนาการล าบาก หรอแสดงใหใครตอใครเหนไดล าบากวาทานไดมการปฏบตตามระบบทก าหนดขนอยางไร เหตผลโดยทวๆไป

บนทกชวยในการตดตาม ตรวจสอบไดวาเกดอะไรขนบางทเกยวกบระบบการจดการสงแวดลอม และเกดขนเมอใด

บนทกประกอบดวยขอมลผลการด าเนนงานในระบบการจดการสงแวดลอมทผานมา ซงไดแก กจกรรม สารสนเทศ การเปลยนแปลงตางๆ ขอมลเกยวกบตวแปรการปฏบตงาน กากของเสย และวนท

บนทกประกอบดวยหลกฐานความคบหนา พฒนา ปรบปรง ตามวตถประสงคและเปาหมาย

บนทกชวยใหสามารถตดตามแนวโนม เชน การเกดเหตฉกเฉนทางสงแวดลอม การเกดขอบกพรอง และระดบการปนเปอน เปนตน

บนทกเปนหลกฐานวากจกรรมตางๆไดเกดขน บนทกชวยประเมนประสทธผลของระบบการจดการสงแวดลอม

หลกการในการจดการกบบนทก หลกการในการจดการบนทกนนเรยบงาย โดยเรมจากทานตองตดสนใจวา บนทกอะไรททานตองจดเกบ ใครเปนคนเกบ และเกบไวนานขนาดไหน

เรมตนโดยท าการระบวาบนทกตามระบบEMS อะไรทตองม โดยพจารณาทระเบยบปฏบตและคมอในการท างานตางๆเพอพจารณาวา จะตองมหลกฐานอะไรในการแสดงวาทานไดมการน าไปปฏบต โดยเฉพาะอยางยงบนทกทจ าเปนตองมตามกฏหมาย

Key Questions

บนทกอะไรทตองเกบ?

ใครจะเปนคนเกบ?

เกบไวทไหน?

เกบดวยวธใด?

เกบไวนานขนาดไหน?

จะเขาถง เรยกหาบนทกนไดอยางไร?

จะท าลายทงไดอยางไร?

บนทกมไวเพอแสดงความ

สอดคลองกบ

ขอก าหนดในระบบ EMS ขององคกร

มาตรฐาน ISO14001

ผลการด าเนนงาน

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 75 of 82

Intro

ใหเนนไปทบนทกทมความส าคญหรอมประโยชนกบองคกร หากไมมความจ าเปนทตองเกบหรอไมประโยชนทจะเกบ กอยาเกบ บนทกททานเกบนตองสมบรณเพยงพอ

ทานอาจจ าเปนตองสรางแบบฟอรมตางๆเพอน าระบบEMSไปปฏบตใช เมอได กตามทแบบฟอรมไดรบการกรอก มนจะกลายเปนบนทก แบบฟอรมททานออกแบบตองเรยบงายตอผใชแบบฟอรมนนๆ

ใหก าหนดอายในการจดเกบและท าตามอยางเครงครด ใหพจารณาโดยละเอยดส าหรบอายการจดเกบบนทกทตองมตามกฏหมาย

ในการก าหนดระบบจดการบนทก อยาลมพจารณาในเรอง

ผใด ต าแหนงงานใด สามาถเขาถง บนทกอะไรทใหเขาถง ในสถานการณหรอกรณใดบาง การรกษาความลบ

การแบคอพส าหรบบนทกทส าคญ

ตวอยางบนทก บนทกสงแวดลอม รวมถง

a) บนทกการรองเรยน b) บนทกการฝกอบรม c) บนทกการตรวจตดตามกระบวนการตางๆ d) บนทกการตรวจสอบ การรกษาและการสอบเทยบ e) บนทกการท างานของผรบจางชวงและผสงมอบ f) บนทกอบตเหตและอบตการณ g) บนทกการทดสอบการเตรยมพรอมสถานการณฉกเฉน h) บนทกผลการตรวจประเมน i) การตดสนใจในการสอสารบางเรอง j) บนทกการปฏบตตามกฎหมายและขอก าหนดทางดานสงแวดลอม k) บนทกลกษณะปญหาสงแวดลอมทมนยส าคญ l) ขอมลการด าเนนงานดานสงแวดลอม m) บนทกความสอดคลองกบกฎหมาย n) การสอสารกบหนวยงานหรอองคกรทสาม

ตามขอก าหนดของ ISO 14001 บนทกทตองจดเกบมดงตอไปน :

บนทกการฝกอบรมดานสงแวดลอมของแตละบคคลในองคกร ผลการตรวจประเมนทางสงแวดลอมส าหรบการทบทวนโดยฝาย

บรหารระดบสง การทบทวนของฝายบรหาร

นอกจากนทานควรจดเกบบนทกของทกๆปจจยทชวยแสดงใหเหนวาระบบการจดการสงแวดลอมเปนไปตามขอก าหนด ISO 14001 ซงอาจไดแก :

ตารางขอมลประเดนปญหาและผลกระทบสงแวดลอม รายการประเดนปญหาและผลกระทบสงแวดลอมทส าคญ และวธการ

ก าหนดความส าคญของผลกระทบ รายการกฎหมาย ใบอนญาตทางสงแวดลอมทเกยวของกบประเดนปญหา

สงแวดลอมทส าคญ บนทกการตรวจสอบการสอดคลองขอก าหนดกฏหมายหรอขอก าหนดท

เกยวของ

หมายเหต : บนทกไมใชหลกฐานทงหมดของการแสดงถงความสอดคลองกบมาตรฐานฉบบน

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 76 of 82

Intro

ผลการตดตามตรวจสอบและการวด เกยวกบตวชวดผลการด าเนนงานทางสงแวดลอม

รายงานแผนการจดการสงแวดลอม การตดตามความกาวหนาของงานเพอบรรลวตถประสงคและเปาหมาย

การฝกอบรมดานสงแวดลอม ใครไดรบการฝกอบรมแลวบาง ฝกอบรมเรองอะไร และเพอใหมความสามารถระดบใด

ใบอนญาต หรอเอกสารส าคญทางกฏหมายตางๆ บนทกการสอบเทยบ บนทกการตรวจประเมนตางๆ รายงานการหกปนเปอน หรอ รายงานอบตการณตางๆ การตดสนใจขององคกรในเรองการสอสารดานปญหาสงแวดลอมทส าคญกบ

หนวยงานภายนอก การสอสารกบหนวยงานภายนอก ประวตการเปลยนแปลงเอกสารขนตอนการปฏบตงาน สญญาและขอตกลงของผ รบเหมาและผ จดหาวสดอปกรณท

เกยวของกบสงแวดลอม การแกไขปญหากรณอบตการณฉกเฉน การอพยพ และการสบสวน

อบตการณ การตดตามตรวจสอบดานสงแวดลอม การสมตวอยาง ผลการ

วเคราะหจากหองทดลอง การสอบเทยบเครองมอ การตรวจตราและการปองกน บ ารงรกษาเปนประจ าตามระบบการ

จดการสงแวดลอม ขอบกพรอง การวเคราะหสาเหต และการปฏบตการแกไขและปองกน การตดตามประสทธผลของการปฏบตการแกไขและการปองกน รายงานผลการปฏบตตามกฎหมายและรายงานดานสงแวดลอมตอ

หนวยงานรฐ ผลการตรวจประเมนทางสงแวดลอม

หวขอประชมและผลการประชมการทบทวนของฝายบรหาร

สรปประเดนส าคญ

1. บนทกใชเปนหลกฐานวาระบบการจดการสงแวดลอมเปนไปตามขอก าหนดของ ISO 14001 และนโยบายรวมทงขนตอนการปฏบตงานขององคกร

2. บนทกเปนประวตขอมลทเกยวของกบระบบการจดการสงแวดลอม 3. บนทกตองจดเกบอยางเปนระบบจงจะมคณคาตอระบบการจดการ

สงแวดลอม การตรวจประเมน

1. ตรวจทานเอกสารระเบยบปฏบตการระบ การเกบรกษา การปองกน การเรยกใช ระยะเวลาการจดเกบ รวมไปถงการท าลายบนทก วาระบเกณฑ วธการ ไวอยางเหมาะสมหรอไม

2. ระหวางการตรวจประเมนพนทโดยทวไป มบนทกใดทไมถกชบงเพอการควบคมหรอไมอยางไร

3. ทดสอบระยะเวลาในการจดเกบบนทก โดยการสมเรยกหาบนทกทจ าเปนกบผทเกยวของ

4. ตรวจสอบสภาพทวไปของบนทก โดยเฉพาะบนทกทเกยวของกบ การปฏบตงานทมเกยวของกบปญหาสงแวดลอมทมนยยะ

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 77 of 82

Intro

4.5.5 การตรวจประเมนภายใน

การตรวจประเมนระบบการจดการสงแวดลอมคออะไร นยามการตรวจประเมน การตรวจประเมนใชค าตางๆทมความหมายเฉพาะดงน : เปนระบบ-ท าใหเปนระเบยบ เปนวธการ เปนแผนงาน ท าเปนเอกสาร-การบนทกเปนลายลกษณอกษร การพสจน-ขอมลไดรบการตรวจสอบ ท าใหถกตองและไดรบการยนยน เปนรปธรรม-เปนอสระ ไมล าเอยง ไมมผลประโยชนขดแยงกน การประเมนผล- การประเมน การใชวจารณญาณ หลกฐาน-การสงเกตและขอมลทไดพสจนแลว เกณฑการตรวจประเมน-มาตรฐานทใชเปรยบเทยบกบผลการตรวจประเมน (เชน ISO 14001 ในกรณของระบบการจดการสงแวดลอม) ขอบเขตของการตรวจประเมน-ขอก าหนดของ ISO 14001 พนทปฏบตการ และกรอบเวลาการตรวจประเมน วตถประสงคของการตรวจประเมน-ประเมนวาไดมการน าระบบการจดการสงแวดลอมไปใชอยางเหมาะสมหรอไม การตรวจประเมนในระบบการจดการสงแวดลอมในทางปฏบต การตรวจประเมนในระบบการจดการสงแวดลอมมกด าเนนการหนงหรอสองครงตอป อาจจ าแนกการตรวจประเมนเปนการตรวจประเมนภายในหรอภายนอก โดยปกตแลวการตรวจประเมนภายในจะเกยวของกบบคลากรทไดรบการฝกอบรมภายในสวนงานทถกตรวจประเมนหรอจากสวนงานอนๆภายในองคกร บางครงอาจวาจางผตรวจประเมนมออาชพจากภายนอกมารวมตรวจดวย การตรวจประเมนภายนอกอาจจะเปนผใหใบรบรองซงจะประเมนความเหมาะสมของระบบการจดการสงแวดลอมเพอออกใบรบรอง ISO เพอท าใหมนใจวาระบบการจดการสงแวดลอมยงคงมความเหมาะสมอย นอกจากนนมการตรวจตดตามผลเปนระยะทก 6 เดอน หรอทก 1 ป รายละเอยดบางประการเกยวกบการตรวจประเมนระบบการจดการส งแวดลอม บคคลทมบทบาทและความรบผดชอบทส าคญในการตรวจประเมนระบบการจดการสงแวดลอม ไดแก ผถกตรวจประเมน- องคกรหรอสวนงานทถกประเมน(มกจะเปนลกคาดวย) ทมงานตรวจประเมน-บคคลทมคณสมบตตามก าหนด ขนตรงกบหวหนาผตรวจประเมนซงเปนผน าการตรวจประเมน ผจดการสวนงาน หวหนางานหรอพนกงาน-รบผดชอบตอการใหความรวมมอในการตรวจประเมน การให ขอมลตามทผประเมนรองขอ ผบรหารระดบสงของสวนงาน- รบผดชอบในการมอบหมายใหมการปฏบตตามผลการตรวจประเมน

4.5.5 การตรวจประเมนภายใน องคกรตองท าใหมนใจวาไดจดใหมการตรวจประเมนระบบการจดการสงแวดลอมภายในตามแผนทไดก าหนดไวเพอ a) พจารณาวาวาระบบบรหารสงแวดลอมนน

1) สอดคลองกบสงตางๆ ทไดจดท าขน (planned arrangements) ส าหรบการจดการสงแวดลอม รวมไปถงขอก าหนดของมาตรฐานสากลฉบบนและ

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 78 of 82

Intro

2) ไดถกน าไปใชอยางถกตองและคงรกษาไวอยางสมบรณ b) จดหาขอมลของผลการตรวจประเมนเพอน าไปสการจดการตอไป โปรแกรมการตรวจประเมนตองถกวางแผนไว จดท าขน น าไปปฏบตและคงรกษาไวโดยองคกร โดยพจารณาถงความส าคญดานสงแวดลอมของการปฏบตงานทเกยวของ และผลของการตรวจประเมนครงทผานมา ขนตอนปฏบตของการตรวจประเมนตองจดท าขน น าไปปฏบต และคงรกษาไว โดยมการระบถง

- หนาทความรบผดชอบและขอก าหนดของการวางแผนและการด าเนนการตรวจประเมน การรายงานผลและการจดเกบบนทกทเกยวของ

- การก าหนดเกณฑการตรวจประเมน ขอบเขต ความถ และวธการ การคดเลอกผตรวจประเมนและการตรวจประเมนจะตองมนใจวาเปนไปตามวตถประสงคและม

ความยตธรรมในการกระบวนการตรวจประเมน

การแปลความหมายของขอก าหนด ISO 14001 ขอก าหนด 4.5.5 ก าหนดวา องคกรตองจดท าก าหนดการตรวจประเมนภายในระบบ การจดการสงแวดลอมเพอตดสนวาระบบยงคงเปนไปตามขอก าหนดทงหมดใน ISO 14001 หรอไม และปรบปรงให ทนสมยอยเสมอ (กลาวคอบ ารงรกษาอยางเหมาะสม) ขอบเขตของการตรวจประเมนแตละครง ไมได ครอบคลมทกขอก าหนดของมาตรฐานหรอไมจ าเปนตองตรวจประเมนทกหนาทในสวนงาน แตไดก าหนดวาตองใหความส าคญกบประเดนปญหาสงแวดลอมทส าคญโดยการพจารณาจากผลการตรวจประเมนครงทผานมา องคกรจ าเปนตองจดท าก าหนดการตรวจประเมนทมความสมดลระหวางความเขมงวดกบ ความยดหยน เพอใหสามารถตรวจสอบเรองทส าคญทสดไดทนเวลา ควรมการตรวจประเมนขอก าหนดทงหมดของมาตรฐานทกๆป ในทางปฏบต การตรวจประเมนขอก าหนด ISO 14001 และพนทสวนงาน ขอก าหนดของข นตอนการปฏบตการตรวจประเมน ขนตอนการตรวจประเมนภายในควรมขอมลเหลาน :

ขอบเขต ความถ(เชน ก าหนดการ) วธการ บทบาทและความรบผดชอบของสมาชกทมงานตรวจประเมน ผจดการและพนกงาน คณวฒและประสบการณของสมาชกทมงานตรวจประเมนและหวหนาผตรวจประเมน ออกแบบและจดท ารายการตรวจเชคส าหรบการตรวจประเมน รปแบบของรายงานการตรวจประเมน การแจกจาย และก าหนดการทบทวนและการตอบใน

ประเดนทตรวจพบ ก าหนดความรบผดชอบ(ใคร อยางไร)ส าหรบการรายงานสงทตรวจพบจากการประเมนใหกบ

ผบรหารระดบสง ก าหนดความรบผดชอบส าหรบการจดท าแผนปฏบตการและการน าไปปฏบตเพอจดการกบสงท

ตรวจพบ(เชน ปฏบตการปองกนและแกไข) การตรวจประเมนการปฏบตตามขอก าหนดดานส งแวดลอม เพอใหเปนไปตามขอก าหนด ISO 14001 ขอ 4.5.1(การตดตามตรวจสอบและการวดผล) องคกรตองชกน าใหมการตรวจประเมนเปนระยะในเรองการปฏบตตามขอก าหนดตางๆดงน:

กฎหมาย กฎระเบยบและใบอนญาตทเกยวกบสงแวดลอมทงในระดบชมชน ทองถน จงหวด ภมภาคและระดบประเทศ

ขอก าหนดของการปฏบตอยางสม าเสมอ นโยบายบรษท แผนงานและขนตอนการปฏบตงาน วธการจดการสงแวดลอมทดตามประเภทของอตสาหกรรมขององคกร

หลกการและขนตอนการปฏบตของการตรวจประเมนนจะเหมอนกบการตรวจประเมนใน

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 79 of 82

Intro

ระบบการจดการสงแวดลอม แมวาขอบเขต มาตรฐาน วตถประสงคและรายการตรวจเชคตางๆจะแตกตางกน

สรปประเดนส าคญ

การตรวจประเมนดานสงแวดลอมเปนการตรวจเชคเปนระยะในเรองระบบการจดการสงแวดลอมขององคกรหรอสถานภาพของการปฏบตตามกฎหมาย และเปนตวเรงใหม การปรบปรงระบบการจดการสงแวดลอมอยางตอเนอง

ในขนตอนการปฏบตการตรวจประเมนตองระบบทบาท ความรบผดชอบ ขอบเขต เกณฑ วตถประสงค ก าหนดการ เกณฑการเลอกผตรวจประเมน ขอก าหนดส าหรบการรายงาน การทบทวน และการด าเนนการเมอตรวจพบสงทตองจดการจากการตรวจประเมน

การตรวจประเมน

1. ตรวจสอบวา การตรวจประเมน ไดมการกระท า โดยค านงถงความส าคญดานสงแวดลอมของการปฏบตงานน นๆหรอไม ไมวา การวางโปรแกรมการตรวจ การก าหนดผตรวจ การจดท ารายการค าถาม

2. ตรวจทานวาการตรวจตดตามภายใน ครอบคลม ทง “กจกรรมการปฏบตการใดๆในองคกร (planned arrangements)” และ “ขอก าหนด ISO14001”

3. ตรวจดผลของการตรวจประเมนภายใน รอบทผานๆมา วาไดมการกระท าการตรวจประเมนภายใน ทสามารถ ดกจบปญหา ระบโอกาสในการปรบปรงใหกบองคกรไดหรอไม

4. ผทรบผดชอบในการตรวจประเมนสงแวดลอมในกระบวนการผลต มความรในการปองกนมลพษ Cleaning Technology ขอก าหนด กฎหมาย ไดดเพยงไร

5. ตรวจทาน รายการค าถาม นยามของการผดขอก าหนด ไดมการก าหนด ระบ จดท าไว เพอเอออ านวยใหผตรวจตดตามภายใน สามารถท าการตรวจประเมนเพอใหสามารถระบอากาศในการปรบปรงไดอยางเหมาะสมหรอไม โดยพจารณาจากความสามารถ ระดบของผใชรายการค าถาม

6. ตรวจทานเอกสาร ขนตอนปฏบตของการตรวจประเมนตองจดท าขน ไดมการน าไปปฏบต และคงรกษาไวอยางเหมาะสมหรอไม

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 80 of 82

Intro

4.6 การทบทวนของฝายบรหาร จดประสงคของการทบทวนโดยฝายบรหาร ตองมการจดท าก าหนดการทบทวนของฝายบรหารเพอประเมนระบบการจดการสงแวดลอม ซงเปนโอกาสใหผบรหารระดบสงไดยนยนในขอตกลงการปรบปรงระบบการจดการสงแวดลอมอยางตอเนอง และเปนการแสดงความเปนผน าดานสงแวดลอม

4.6 การทบทวนของฝายบรหาร ผบรหารสงสดตองทบทวนระบบการจดการสงแวดลอมขององคกรตามแผนทไดวางไว เพอใหมนใจวาระบบการจดการสงแวดลอมยงคงมความเหมาะสมอยางตอเนอง มความเพยงพอ และมประสทธผล การทบทวนนตองรวมไปถงการประเมนโอกาสในการปรบปรง และความจ าเปนในการปรบเปลยนสวนหนงสวนใดของระบบการจดการสงแวดลอม ซงรวมถงนโยบายสงแวดลอม วตถประสงคและเปาหมายทางดานสงแวดลอม บนทกผลการทบทวนของฝายบรหารตองท าการจดเกบไว ขอมลน าเขาเพอใชในการทบทวนของฝายบรหารตองรวมถงขอมลตางๆ ดงน

- ผลการตรวจประเมนภายในและผลการประเมนการสอดคลองกบขอก าหนดของกฎหมาย หรอขอก าหนดอนๆทองคกรเกยวของ

- การตดตอสอสารจากหนวยงานภายนอกทเกยวของ รวมถงค ารองเรยน - สมรรถนะทางดานสงแวดลอมขององคกร - จ านวน ขอบเขตของวตถประสงคและเปาหมายสามารถบรรลได - สถานะของการปฏบตการแกไขและปองกน - กจกรรมการตดตามผลจากการประชมทบทวนของฝายบรหารครงทแลว - การเปลยนแปลงตาง ๆ ซงรวมถงการปรบปรงของขอก าหนดกฎหมาย และขอก าหนดอน ๆ ท

เกยวของกบประเดนสงแวดลอม - ขอเสนอแนะในการปรบปรง

ผลลพธจากการทบทวนของฝายบรหารตองรวมถงการตดสนใจ และการด าเนนการใดๆ ทเกยวของกบการเปลยนแปลงทเปนไปไดตอ นโยบายสงแวดลอม วตถประสงค เปาหมาย และองคประกอบอน ๆ ของระบบการจดการดานสงแวดลอม ทซ งสอดคลองกบความมงมนในการปรบปรงอยางตอเนอง

ภาพรวมของการทบทวนโดยฝายบรหาร ก าหนดการทบทวนระบบการจดการสงแวดลอมโดยฝายบรหารไมควรนอยกวา 1 ครงตอป และการทบทวนควรเกยวของกบผบรหารระดบสงทกคน (ผบรหาร, ผท าการตดสนใจ)ในสวนงาน รวมทงหวหนาเจาหนาทฝายบรหารหรอผจดการทวไป และตวแทนฝายจดการดานสงแวดลอม ตวแทนฝายจดการดานสงแวดลอมควรเตรยมเอกสารโดยสรปเพอใหผบรหารไดอานทบทวนเตรยมตวกอนเขาประชม ซงควรมขอมลตางๆดงน :

นโยบายสงแวดลอม บทสรปของสงทตรวจพบจากการตรวจประเมนภายในและภายนอก สรปขอบกพรองของระบบการจดการสงแวดลอม และการปฏบตการปองกนและแกไข รายการวตถประสงคและเปาหมาย ความคบหนา และก าหนดเวลาการบรรลผล หวขอการประชมทบทวนโดยฝายบรหารและประเดนส าคญทจะอภปราย

การประชมควรด าเนนการตามหวขอการประชม และเปดโอกาสใหมการอภปราย และท าการตดสนใจอยางเพยงพอ ตวอยางหวขอการประชม ไดแก :

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 81 of 82

Intro

1. สรปประเดนส าคญของสรปผลการประชมทจดท าโดยตวแทนฝายจดการดานสงแวดลอม 2. การอภปรายโดยผบรหารระดบสงในเรองความเหมาะสมของนโยบายดานสงแวดลอมและ

วตถประสงคและเปาหมาย โดยพจารณาถงความเปลยนแปลงของปจจยดานความมงหมายของธรกจ การผลต ขอก าหนดกฎหมาย เศรษฐกจ สงคม และเทคโนโลย

3. การสอสารและขอรองเรยนจากหนวยงานทเกยวของ 4. ชนดและแนวโนมของขอบกพรองในระบบการจดการสงแวดลอม 5. ประสทธผลของการปฏบตการปองกนและแกไขโดยพจารณาจากขอก าหนดกฎหมาย 6. ทรพยากรทตองการส าหรบการด ารงไวและการปรบปรงระบบการจดการสงแวดลอม 7. วสยทศนการจดการสงแวดลอมทรเร มข นทสวนงาน

ควรมการบนทกผลการประชมโดยระบผเขารวมประชม ค าอภปราย และการตดสนใจจากการทบทวนโดยฝายบรหาร จากขอสรปของการประชมควรมการก าหนดแผนปฏบตการพรอมดวยผรบผดชอบและก าหนดการแลวเสรจ ซงจะเปนสวนหนงของการปรบปรงแผนงานการจดการสงแวดลอมใหทนสมย ควรมก าหนดวนทของการทบทวนครงตอไปเพอใหเกดการปรบปรงอยางตอเนอง สรปประเดนส าคญ ผบรหารระดบสงตอง :

ทบทวนการจดการอยางสม าเสมอเพอประเมนความเหมาะสม ความพอเพยง และความมประสทธผลของระบบการจดการสงแวดลอม

ท าการตดสนใจอยางระมดระวงจากการทบทวน ก) ผลลพธจากการตรวจประเมนทางสงแวดลอม ข) ขอบกพรอง และการปฏบตการปองกนและแกไข ค) ความกาวหนาของงานตามวตถประสงคและเปาหมาย ง) ขอมลอนๆทเกยวของกบระบบการจดการสงแวดลอม

การทบทวนโดยฝายบรหารตองพจารณาการเปลยนแปลงในเรอง : ขอก าหนดทางกฎหมายดานสงแวดลอม สภาพเศรษฐกจและธรกจ ผลตภณฑและบรการขององคกร เทคโนโลย ความคดเหนของสาธารณชนและความตองการของสงคม

ผบรหารระดบสงตองจดสรรทรพยากรทจ าเปนอยางเพยงพอเพอคงรกษาระบบการจดการสงแวดลอมไวและท าใหเกดการปรบปรงอยางตอเนอง

การตรวจประเมน

1. ตรวจสอบวา การทบทวนของฝายบรหารน ไดม การระบโอกาสในการปรบปรง และ/หรอใชเพอการควบคมระบบ EMS ในภาพรวม จรง!!

2. ตรวจสอบวา ผบรหารระดบสงไดท าการทบทวนระบบ EMS จรงหรอไม โดยการท าการสมภาษณ

3. ตรวจสอบวา ผลลพธจากการทบทวนของฝายบรหาร นน มการตดสนใจ และการด าเนนการใดๆ ทเหมาะสม โดยการตรวจทานบนทกการทบทวนและบนทกทเกยวของ

4. ตรวจสอบวา การทบทวนของฝายบรหารน มการระบ/ ประเมนโอกาสในการปรบปรง และความจ าเปนในการปรบเปลยนสวนหนงสวนใดของระบบการจดการสงแวดลอม บางไหม อยางไร

5. ระบบการจดการสงแวดลอมยงคงมความเหมาะสมอยางตอเนอง มความเพยงพอ และมประสทธผล การทบทวนนตองรวมไปถงการ

6. ตรวจสอบวา ระยะเวลา รอบเวลา ของการทบทวนเหมาะสม

7. ตรวจสอบวา หลกฐานแนบทายการทบทวนวา ขอมลน าเขาในการทบทวน มการเตรยมการไว เพยงพอ เหมาะสม สอบยอนได และครอบคลม ชนดประเภทของขอมลน าเขาตามทก าหนด

ระบบการจดการสงแวดลอม ISO 14001

Page 82 of 82

Intro

BSI Group (Thailand) Co., Ltd. 127/25 Panjathani Tower, Floor 20th Nonsee Road, Chongnonsee, Yannawa, Bangkok 10120 Tel: (02) 2944 889-92 Fax: (02) 2944 467 Email: infothai@bsigroup.com Web: www.bsigroup.co.th