ISSN 0125-8583 ฉบบท ๔/๕๓

นานาสาระ

หอมกลน “ดอกโมก”

“สวนสนนทา” พระราชอทยานสวนปาในสมย ร.๕

ตอนรบราชทตฝรงเศสท “สามโคก”

จากวรรณคดไทยเรองรามเกยรต

พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช รชกาลท ๑ แหงกรงรตนโกสนทร

นางนวลจบตนอนทนล นกกระทาจบกระถนขนกอง เคาโมงจบโมกเมยงมอง แกวจบเกดรองรมทาง

และอกตอนหนง ทวา

เดนพลางทางชมรกขชาต งอกงามเกลอนกลาดหลายหลน โศกไทรสนสกชงชน มกมนประดหกวาง

Wrightia in Thai ForestsThere are 23 kinds of Wrightia in Asia, Africa and Australia. In Thailand, there are 12 kinds in forests around the country. Knowledge is Light Magazine offers the stories and photos of these small flowers with fragrant.

๓ความรคอประทป

สารบญโมกในปาเมองไทย ๒

สามโคก ๓๒๕ ป รอยอดตสมยอยธยา ๘ความสมพนธไทย-ฝรงเศส สมเดจพระนารายณและพระเจาหลยสท ๑๔

ไขขานเรองภเกต ๑๒

ยอนรอย...วงสวนสนนทา ๒๐

คณคาของการประกวดโครงงานวทยาศาสตร ๒๖อาชวศกษา-เอสโซ

๒ ทศวรรษแหงความสำาเรจของ ๓๐ ธรกจสำารวจและผลตกาซธรรมชาตนำาพอง

ประทปปรทรรศน ๓๔

อาร.เอม.คเปอรประธานกรรมการและกรรมการผจดการมงคลนมตร เออเชดกลกรรมการและผจดการฝายกจกรรมองคกรและรฐกจสมพนธกตยาวด นลวรรณผจดการสอสารองคกรวาสนา ประสทธจตระก ลบรรณาธการโทร. ๐-๒๒๖๒-๔๓๗๘e-mail : vassana.prasitjutrakul@exxonmobil.comบรษท เอสโซ (ประเทศไทย) จำากด (มหาชน)๓๑๙๕/๑๗-๒๙ ถนนพระราม ๔ ต ปณ. ๑๘๙ กรงเทพมหานคร โทร. ๐-๒๒๖๒-๔๐๐๐www.esso.co.th

จะเหนไดวาทงสองตอนพรรณาถง ตนโมก และตนมกมน ซงเปนหลกฐานบงบอกไดวาในสมยดงกลาว (ประมาณ ๒๐๐ ปมาแลว) มตนโมกและตนมกมนอยในปาเมองไทย เปนทรจกกนโดยทวไป จากเรองราว “ถนนามตามไม” ซงหมายถงการตง ชอบานชอเมองของคนไทยในสมยกอน ทตงตามชอของตนไมเดนทมอยเปนจำานวนมากในถนดงกลาว และชอนกยงคงยนยาวมาจนถงปจจบนน หลายครงทผคนอยากเหนตนไมตามชอเมอง แตปรากฏวา เมอตามไปด กพบวาตนไมสญพนธไปแลว หรอเกอบจะสญพนธอยแลว ดงเชนทอำาเภอปาโมก จงหวดอางทอง กม การตงชอตามตนโมกบาน (Wrightia religiosa) ซงเจรญงอกงามอยในสภาพพนทราบลม มนำาหลากในชวงฤดฝน เปนตนโมกทมกลบดอกชนเดยวทเรยกวา โมกลา สำาหรบบานเนนโมกทอยในจงหวดชลบร กตงชอตามตนโมกหรอโมกมน (Wrightia pubescens) ซงตามกงและใบจะมขนหนาแนน สามารถเจรญเตบโตอยบนพนทดอน หรอบนเนนทไมมนำาขงแฉะ

๔

ชอทองถนทเรยก โมก โมกมน มก มกมน ใชเรยกกบพรรณไมทอยในสกลโมก (Genus Wrightia) เปนชอเรยกทสบสน เนองจากมพรรณไมในสกลนอยหลายชนด และผคนสวนมากกไมสามารถแยกชอหรอแยกตนไมออกจากกนไดอยางเดนชด แตในทางพฤกษศาสตรมเกณฑทแยกออกจากกนไดอยางชดเจน โดยเฉพาะอยางยงจากการพจารณาลกษณะของดอกและผล วารสารความรคอประทป จงขอเปนสอกลางนำาภาพดอกไมและถนทขนอยทวประเทศมาแนะนำาใหไดรจกกน นบถงปจจบนมรายงานการคนพบวา มพรรณไมในสกลโมกอยทวโลกทงในทวปเอเชย แอฟรกา และออสเตรเลย รวม ๒๓ ชนด สวนในประเทศไทยมโมกพนเมองอยรวม ๑๒ ชนด ขนอยในพนทแตกตางกน สวนมากมทรงตนเปนไมพมหรอไมตนขนาดเลก สงไมเกน ๑๐ เมตร ดงเชน

๑. โมกมน Wrightia arborea (Dennst.) Mabb. มชอเรยกอนๆ ไดแก มกมน มกนอย มกมน โมกนอย ฯลฯ ขนอยในปาดบแลงหรอปาโปรงในภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอลงมาจนถงภาคกลาง เปนไมตนขนาดเลก สงไดถง ๑๐ เมตร ตามกงยอดและใบมขนนม ออกดอกในชวงเดอนกมภาพนธ-เมษายน ดอกสขาวนวลปนชมพ มขนาดดอก ๒.๕-๓.๕ เซนตเมตร มฝกแฝดตดกนยาว ๓๐ เซนตเมตร มกระจายในตางประเทศ เชน อนเดย ศรลงกา พมา จน เปนพชสมนไพร มการนำาไมมาใชทำาอปกรณการเกษตร เชน ดามจอบ เสยม มด หรอใชในงานกอสรางทไมใหญนก นอกจากนมการใชโมกมนเปนตนตอแลวนำาโมกประดบสวยงามมาเสยบ เชน โมกดาง

๒. โมกขน Wrightia coccinea (Roxb.) Sims. มชอเรยกอยางอน คอ มกขน ขนอยในปาดบชนในภาคตะวนออก มขนาดตนและใบคลายคลงกบโมกมน ออกดอกในชวงเดอนพฤษภาคม ดอกสชมพเขม ขนาดดอก ๓-๔ เซนตเมตร มฝกคยาว ๓๐ เซนตเมตร มกระจายในตางประเทศ เชน ในอนเดย ปากสถาน จน ยงไมมรายงานการนำามาใชประโยชน เนองจากมจำานวนตนไมมากนกและขนอยในปาลก

๓. โมกแดง Wrightia dubia (Sims.) Spreng. มชอเรยกอยางอน คอ โมกสม ขนอยในปาดบชนในภาคตะวนออกและภาคใต เปนไมพมเลกๆ สงเพยง ๒ เมตร

โมก โมกมน

โมกเขา

๕ความรคอประทป

ตามกงและใบเรยบ ออกดอกในชวงเดอนสงหาคม-ตลาคม ดอกสแดงปนชมพ ขนาดดอก ๓-๔ เซนตเมตร มฝกคยาว ๓๐ เซนตเมตร กระจายพนธในตางประเทศ เชน กมพชา เวยดนาม และมาเลเซย มการใชประโยชนเปนสมนไพรพนบานและมการนำามาปลกเปนไมประดบ

๔. โมกเหลองหอม Wrightia laevis Hook f. มชอเรยกอยางอนคอ โมกมน ขนอยในปาดบชนภาคใต เปนไมตนขนาดเลก สง ๕-๑๐ เมตร ตามกงและใบมขน ออกดอกชวงเดอนกมภาพนธ-เมษายน ดอกสเหลองออน ขนาดดอก ๒-๒.๕ เซนตเมตร มฝกคยาว ๒๐ เซนตเมตร มกระจายในตางประเทศ เชน จน อนโดนเซย ออสเตรเลย ยงไมม

รายงานการนำามาใชประโยชน เนองจากมจำานวนตนไมมากนกและขนอยในปาลก

๕. โมกเขา Wrightia lanceolata Kerr ขนอยในปาดบแลงหรอปาโปรงบนภเขาหนปนในภาคกลางตอนลาง เปนไมพมขนาดเลก สง ๑-๓ เมตร ใบหนาแขงและคอนขางเรยบ ออกดอกชวงเดอนกมภาพนธ-เมษายน ดอกสชมพเขม ขนาด ๓-๓.๕ เซนตเมตร มฝกคยาว ๒๐ เซนตเมตร เปนพรรณไมถนเดยวทมขนอยเฉพาะในประเทศไทยเทานน หรอทเรยกกนวา endemic มการใชประโยชนเปนสมนไพรพนบาน

๖. โมกใบบาง Wrightia lecomtei Pitard ขนอยในปาดบชนภาคใต เปนไมพมขนาดเลก สง ๑-๔ เมตร มลกษณะของตน ใบ และดอก คลายคลงกบ โมกบาน แตมใบบางกวา และมดอกสชมพออน ออกดอกชวงเดอนมนาคม-กรกฎาคม ขนาดดอก ๒-๒.๕ เซนตเมตร มฝกคยาว ๒๐ เซนตเมตร มกระจายในตางประเทศ เชน กมพชาและมาเลเซย เรมมการนำามาปลกเปนไมประดบ

๗. โมก Wrightia pubescens R.Br. มชออนคอ โมกมน โมกเกอ ขนอยในปาดบแลงหรอปาโปรงกระจายอยทวประเทศ มขนาดของลำาตนใหญกวาชนดอนๆ มความสงไดถง ๑๕ เมตร ออกดอกชวงเดอน

พดพชญา

โมกใบบาง โมกขน

๖

กมภาพนธ-เมษายน ดอกสขาวนวล มขนาดดอก ๒.๕-๓.๕ เซนตเมตร มฝกแฝดตดกนยาว ๓๐ เซนตเมตร มกระจายในตางประเทศ ตงแตในจนจนถงตอนเหนอของออสเตรเลย มการใชประโยชนเหมอนกบตนโมกมน มลกษณะตนคลายคลงกบโมกมนมาก ลกษณะทแตกตางกนคอ ตองดจากดอก โดยใชความยาวของกระบงทอยขางในกลบดอกหรอลอมรอบเกสร เพศเมยเปนเกณฑ ตนโมกจะมความยาวของกระบงเทากบความยาวของเกสรเพศเมย แตตนโมกมนจะมกระบงสนกวาเกสร เพศเมย และผลมลายจดมากกวา

๘. โมกบาน Wrightia religiosa Benth. ex Kurz เปนตนโมกทคนไทยรจกมากทสด เนองจากมทรงตนขนาดเลก ดอกดก และมปลกประดบกนอยทวไปในชอของ โมกลา เนองจากกลบดอกมเพยงชนเดยว ออกดอกไดเกอบตลอดปและสงกลนหอมเยน มขนกระจายอยในประเทศ เพอนบานทกประเทศ

๙. โมกเหลอง Wrightia viridiflora Kerr ขนอยในปาดบชนและปาดบแลงบนภเขาหนปนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคกลาง เปนไมพมขนาดเลก สง ๒-๔ เมตร มใบขนาดเลก ดอกสเหลองอมเขยวขนาด ๑.๕-๒ เซนตเมตร ในชวงเดอนกมภาพนธ-เมษายน มฝกคยาว ๒๐ เซนตเมตร เปนพรรณไมถนเดยวทมขนอยเฉพาะในประเทศไทยเทานน มการใชประโยชนโดยปลกเปนไมบอนไซหรอไมดด

๑๐. โมกราชน Wrightia sirikitiae D.J.Middleton & Santisuk มการประกาศการคนพบในป พ.ศ. ๒๕๔๔ ขนอยในปาดบแลงบนเขาหนปนในจงหวดนครสวรรค กาญจนบร สระแกว ลพบร และสระบร เปนไมตนขนาดเลกสง ๕-๘ เมตร ออกดอกเดอนกมภาพนธ-เมษายน มดอกสขาวขนาด ๓-๓.๕ เซนตเมตร มฝกคยาว ๓๐ เซนตเมตร เปนพรรณไมถนเดยวทมขนอยเฉพาะในประเทศไทยเทานน มการใชประโยชนโดยปลกเปนไมดอกไมประดบ

๑๑. โมกสยาม Wrightia siamensis D.J.Middleton เปนโมกชนดใหมทประกาศการคนพบในป พ.ศ. ๒๕๕๐ ขนอยในปาดบแลงบนเขาหนปนในจงหวดกระบและพงงา เปนไมพมขนาดเลก สง ๑-๓ เมตร ออกดอกเดอนมนาคม-พฤษภาคม มฝกคยาว ๒๐ เซนตเมตร เปนพรรณไม ถนเดยวทมขนอยเฉพาะในประเทศไทยเทานน มลกษณะคลายคลงกบโมกเขา แตมดอกสชมพออนและกลบดอกหอ

สวนโมกทกำาลงอยในระหวางการรายงานการตงชอ คอ โมกตอก Wrightia tokiae D.J.Middleton ซงพบในจงหวดตาก เปนไมตนขนาดเลก สง ๕-๑๐ เมตร ออกดอกในเดอนกมภาพนธ-เมษายน ดอกมขนาด ๒-๒.๕ เซนตเมตร มฝกคยาว ๓๐ เซนตเมตร คลายคลงกบโมกและโมกมน และคาดวาจะเปนพรรณไมถนเดยวเชนกน ตนโมกทกชนดมลกษณะทเหมอนกน คอ กงเปราะ ทกสวนมยางสขาวคลายนำานม จงมขอสงเกตไดงายๆ โดยดงใบออก แลวจะมยางสขาวไหลออกมา นำายางจะตดมอเหนยวแลวเปลยนเปนสดำา ตามลำาตนและกงจะมชองหายใจเปน จดนนสขาวกระจายอยทวไป ดอกมกลนหอมออนและบานอยได ๑-๒ วน ในปจจบนตนโมกแตละชนดไดรบความนยมปลกเปนไมดอกไมประดบ มวธการขยายพนธแบบงายๆ นอกเหนอจากการเพาะเมลด คอ การปกชำา สามารถปกชำาลงดนโดยตรง หรอปกชำาลงในถงเพาะชำา เมอออกรากและแตกยอดดแลว จงเปลยนลงปลกในกระถางหรอนำาลงปลกในแปลง มการนำามาปลกเปนตนเดยว แลวตดแตงใหเปนพมสวยงาม ใหมรปทรงกลม ทรงร หรอเปนแทงเปนเหลยม แตหากปลกเปนแถวเดยวหรอแนวรว กสามารถตดแตงใหเปนแถวสวยงามได และเมอมการบำารงรกษาตนโมกทปลกประดบกนอยางด มการใหนำาและปยอยางเพยงพอ จงพบวา โมกทปลกเลยงจะมดอกใหญ ดอกดก และออกดอกไดเกอบตลอดป สำาหรบโมกทชอบขนอยบนภเขาหนปน ไดแก โมกเขา โมกเหลอง โมกราชน และโมกสยาม เมอตดชำากงแลวนำามาปกลงดนโดยตรง จะตายทงหมด หรอมตนทเหลออยนอยมาก และกจะไมเจรญเตบโต วธทเหมาะสมในการขยายพนธโมกทง

โมกพวง

๗ความรคอประทป

๔ ชนดดงกลาว จงใชโมกหรอโมกมนเปนตนตอ แลวนำากงยอดของโมกดงกลาวแตละชนดมาเสยบ กสามารถเจรญเตบโตไดดและออกดอกไดสวยงามเหมอนกบตนทขนอยบนเขาหนปนตามธรรมชาต จากการปลกเลยงโมกบานทมดอกชนเดยว หรอทเรยกวา โมกลา มาเปนระยะเวลายาวนาน พบวามการกลายพนธออกไปโดยลำาดบ กลายเปนโมกทมกลบดอกหลายชนทเรยกวา โมกซอน ซงเปนพนธทเปนหมน ไมตดฝก นอกจากนยงกลายไปเปนโมกพวง ทมจำานวนดอกในแตละชอมากมาย และกลายไปเปนโมกเวยดนาม ทมทรงตน ใบ และดอกขนาดเลกลง ในชวงสบปทผานมามการนำาโมกชนดหนงจากประเทศศรลงกา เขามาปลกในประเทศไทย แตเรยกกนในชอของ พดพชญา Wrightia dysenterica แลวไดรบความนยมอยางแพรหลายและรวดเรว ในปจจบนมการปลกกนไปทวประเทศ มดอกสขาวและระยางคคลายคลงกบโมกราชน แตมขนาดดอกเลกกวา

ดร.ปยะ เฉลมกลนผเชยวชาญพเศษ สถาบนวจยวทยาศาสตร

และเทคโนโลยแหงประเทศไทย (วว.)

ปจจบนเปนผเชยวชาญพเศษ สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย ทำางานวจยเกยวกบเรองทางดานเทคโนโลยการเกษตร ในการพฒนาพรรณไมทหายากและใกลสญพนธเพอการใชประโยชนและอนรกษอยางยงยน

ในอนาคตอนใกลน คาดวาจะมลกผสมของโมกแตละชนดผลตกนออกมาสตลาดไมดอกไมประดบ อาจจะมดอกซอนมากขน ดอกใหญขน หรอมดอกสอนๆ สวยงามใหเลอกปลกเลยงกนไดมากขน

โมกซอน โมกราชน โมกตอก

โมกสยาม ผลโมก

๘

Samkoc: Community in the Ayudhya Period325 Years of French-Thai RelationsAlexandre, Chevalier de Chaumont – the first French ambassador for King Louis XIV – stayed at Ban Samkoc for a while before heading to Ayudhya. In his journal, Abbé de Choisy, assistant to the ambassador, said the entourage was welcomed by Samkoc governor. There was already a church for Thais converted to Christianity.

สามโคก รอยอดตความสมพนธไทย-ฝรงเศส ในสมยสมเดจพระนารายณและพระเจาหลยสท ๑๔ นน มปรากฏ หลกฐานเปนบนทกจดหมายเหตรายวนของทานบาทหลวงแหง ชวส ผชวยราชทต อาเลกซองดร อศวนแหงโชมองต (Alexandre, Chervalier de Chaumont) หรอทชาวไทยเรยกวา เชอวาเลย เดอ โชมองต ความวา

บานพกราชทตทสรางไวตอนรบราชทตตามหวเมองรายทาง เมองธนบร เมองบางกอก เมองสามโคก ตามลำานำาเจาพระยากอนเขาสกรงศรอยธยา

“วนพฤหสบดท ๑๑ ตลาคม พ.ศ. ๒๒๒๘ เชาวนนเราเหนเรอกำาปนวลนดาและองกฤษแลนขนไปตามลำานำามงตรงไปยงกรงศรอยธยา เรอทงสองลำานเปนเรอเลก ดทาจะเปนเรอไมสดนก ทเรอวลนดายงปนเปนการคำานบ ๙ นด เรอองกฤษ ๕ นด เวลานมองเหนหมบานตำาบลสามโคก ซงอยทางซายมอ

๙ความรคอประทป

ไดถนด ทนนมโรงสวดสรางขนไวเปนอนสาวรยแหงเสนตแพร และมชชนนารผดแลรกษาโรงสวดเกาและไดลวงลบไปแลว ทางขวามอกมหมบานเหมอนกน บรรดาคฤศตศาสนกชนพากนไปเปนหมเปนเหลา ไปชมนมสวดกนทโรงสวดตำาบลสามโคกทกๆ วนอาทตยเปนนจกาล มคนนบถอคฤศตศาสนาเครงครดอยเพยง ๒-๓ คนเทานน “เวลารบประทานอาหารกลางวนมออกพระ ๒ นาย ซงเปนแมทพคมทหารขดตาทพอยทางชายแดนตออาณาเขตต เมองมอญ กบขาราชการอก ๒๐ นายกมาถง ตางพากนไปคำานบทานเจาเมอง พอตกเวลาเยนมขาราชการผใหญผนอยพากนมาอกเปนอนมาก บานชองทพกกสรางเปนแบบเดยวกนทงหมด การสรางและการตกแตงกทำากนเสรจในวนนน มคนทำางานไมตำากวา ๒๐,๐๐๐ คน” “บานสามโคก” จากบนทกของทานบาทหลวงแหงชวส ทำาใหเราไดรวา ทเมองสามโคก อนเปนจดพกของคณะราชทตฝรงเศสกอนเขาสกรงศรอยธยา ทานเจาเมองสามโคกพรอมขาราชการขนนางใหญนอย ไดมาตอนรบคณะราชทตทเดนทางมาถง พรอมทงไดสรางบานพกราชทตเสรจภายในวนเดยว ซงมผคนมากมายถง ๒๐,๐๐๐ คน และทสำาคญ เมองสามโคก เปนบานเปนเมองทมมาตงแต “สมยพระเจาปราสาททอง” มหลกฐานปรากฏในกฎหมายเกาลกษณะพระธรรมนญวาดวย การใชตราราชการ พ.ศ. ๒๑๗๙ แผนดนพระเจาปราสาททอง ระบวา สามโคกเปนหวเมองขนกบกรมพระกลาโหม ครนถงป พ.ศ. ๒๒๐๒ ในสมยสมเดจพระนารายณ ชาวมอญเมองเมาะตะมะ ซงมหวหนาสมงนายกอง ๑๑ คน ไดอพยพเขามาทางดานเจดยสามองค เขามาพงโพธสมภารฯ โปรดใหไปตงบานเรอนอยทสามโคก ขางคลองคจามบาง ทใกลวดตองปบาง กองกำาลงทหารมอญของกรงศรอยธยาทำาหนาทปกปองชายแดนดานตะวนตก ดงปรากฏหลกฐานจากบนทกของทานบาทหลวง แหงชวส ในสมยอยธยา ชายฉกรรจทกคนตองมหนาทเปนทหาร ชาวมอญกเชนเดยวกนกบชาวสยามสงกดมลนาย มหนาทรบผดชอบ เชน เปน “ไพรหลวง” สงกดวงหลวงหรอพระเจาแผนดน เขารบราชการทหารปละ ๖ เดอน “ไพรสม” สงกด เจานายหรอขนนางใหญนอย อาย ๑๓-๑๗ ป และ “ไพรสวย” คอพวกทถกยกไวไมตองเกณฑเขารบราชการทหาร แตตองสงสงของมาใหหลวงแทน ไพรสวยชาวมอญทสามโคกคงมจำานวนไมนอย เพราะมฝมอเปนชางปนเครองปนดนเผามาตงแตอยเมองเมาะตะมะ จงถกเกณฑใหทำาอฐมอญทใชสรางบาน แปงเมองสงทางการ อกสวนหนงกปนเครองปนดนเผา เชน ตมสามโคก หมอนำา อางนำา ครก ทอนำา และเครองปนดนเผาชนดตางๆ ททางการตองการ ดงปรากฏหลกฐานจาก “รายงานการขดคนศกษาทางโบราณคดเตาสามโคก” ของกรมศลปากร ป พ.ศ. ๒๕๔๒ เตาสามโคกทบานสามโคกมมานาน

แผนทแมนำาเจาพระยาในสมยอยธยาทปรากฏอยในจดหมายเหต เดอ ลา ลแบร เขยนโดยอาศยขอมล การสำารวจของเดอ ลา มาร พ.ศ. ๒๒๒๘ ปรากฏชอ Samkoc (สามโคก)

๑๐

เครองถวยลายครามบรรจกระดกจากจนสมยราชวงศชง ในสถปเจดยวดสงห และเครองถวยแกวจากยโรป จากสมยอยธยา

แผนอฐมอญทพบทวดสงห ตราประทบ IOU กลางดวงอาทตยทมขดเปลวรศม

เชอวาเลย เดอ โชมองต ราชทตเขาเฝาสมเดจพระนารายณมหาราช ถวายพระราชสาสนจากพระเจาหลยสท ๑๔ ทพระทนงสรรเพชญมหาปราสาท ณ กรงศรอยธยา

แลวตงแตสมยอยธยา นอกจากพบชนสวนเครองปนดนเผาเปนจำานวนมากแลว ยงพบชนสวนเครองปนดนเผาทมจารกขอความวา “หนงสอออกหลวง” ซงเปนชอตำาแหนงขนนางในสมยอยธยา ซงสอดคลองกบบนทกของทานบาทหลวงแหงชวส นอกจากนยงพบชนสวนของทอนำาดนเผา ระบบสาธารณปโภค เทคโนโลยสมยใหมทฝรงตางชาตนำาเขามาใชในบานในเมองสมยกรงศรอยธยา บทบาทกองกำาลงทหารมอญทเมองสามโคกมหนาทขดตาทพอยชายแดน ดงบนทกของบาทหลวงแหงชวส นาจะเปนกองกำาลงทสงกด “กรมอาทมาต” ซงแบงเปนกรมอาทมาตซายและอาทมาตขวา ซงมบทบาทหนาทลาดตระเวนเขตแดนระหวางไทยกบพมา สบขาวสอบถามหาขาวความเคลอนไหวจากชาวมอญและพมาตามหวเมองชายแดน และคอยดกจบทหารพมาสงมายงกรงศรอยธยา จะเหนไดวากองกำาลงทหารมอญทเมองสามโคกมบทบาทสำาคญยงในการปกปองบานเมองใหอยกนอยางสงบสขในยคสมยแผนดนสมเดจพระนารายณ การเผยแพรศาสนาครสตทเมองสามโคกจากบนทกของบาทหลวงแหงชวส มอยวา “ทนนมโรงสวดสรางขนไวเปนอนสาวรยแหงเสนตแพร และมชชนนารผดแลรกษาโรงสวดเกาผไดลวงลบไปแลว ทางขวามอกมหมบานเหมอนกน บรรดา คฤศตศาสนกชนพากนไปเปนหมเปนเหลา ไปชมนมสวดกนทโรงสวดตำาบลสามโคกทกๆ วนอาทตยเปนนจกาล” จากบนทกนแสดงใหเหนผลของความสำาเรจในการเผยแพรศาสนาครสตในดนแดนสยามไดอยางเสรหลงจากฝรงเศสเขามาในสยามป พ.ศ. ๒๒๐๕ โดยมจดมงหมายจะเอากรงศรอยธยาเปนศนยกลางเผยแพรศาสนาครสต และมแผนการทจะเกลยกลอมใหสมเดจพระนารายณเขารต เพอการเผยแพรศาสนาไดอยางเสรโดยไดรบการคมครองจากพระเจาแผนดนสยาม สมเดจพระนารายณทรงบายเบยงตอคำาเชอเชญของบาทหลวงใหพระองค

ความรคอประทป ๑๑

ทรงเปลยนศาสนาตามพระราชดำารสทวา “พระเจาทแทจรงทรงสรางสวรรคและโลกตลอดจนสตวโลกใหมรปรางลกษณะและธรรมชาตแตกตางกนนน ยอมเหนชดแลววา พระเจาทรงประสงคมใหมเพยงศาสนาเดยวกน ใหทกคนอยภายใตกฎเกณฑเดยว การททรงสรางธรรมชาตใหแปลกแตกตางกน พระองคกคงตองการสรางศาสนาใหแปลกแตกตางกนดวย” จากบนทกของบาทหลวงแหงชวส ทสามโคกวา ทนนมโรงสวดสรางขนไวเปนอนสาวรยแหงเสนตแพร และมชชนนารผดแลรกษาโรงสวดเกาผไดลวงลบไปแลว “เสนตแพร” ทกลาวถงกคอชอของนกบญหญงในอดตผเปนพระแมของพระนาง มารย ในศาสนาครสตนกายโรมนคาทอลก สวนมชชนนารคอพระธรรมทตผเดนทางไปเผยแพรศาสนา โรงสวดกคอโบสถ จากบนทกนแสดงใหเหนวา ดนแดนทตงเมองสามโคกเมอ สามรอยกวาปกอนในสมยสมเดจพระนารายณ ศาสนาครสตไดเขามามบทบาทในบานเมองและชมชนมากขน จากการททางการใหเสรภาพในการเผยแพร กอตงศาสนสถาน และไดรบความคมครองจากทางการในทามกลางชมชนทนบถอพทธศาสนา แตกมไดมความขดแยงบาดหมางรนแรงอะไรเกดขน ปจจบนน เราไมสามารถบงบอกสถานทตงของโบสถครสตไดแนนอน เพราะบรเวณดงกลาวเตมไปดวยสงปลกสรางบานเรอนตลอดรมฝงนำา ตงแตทายวดสะแกจนถงหนาวดไกเตย ซงชาวบานทตำาบลสามโคกบอกเลากนวา เมองสามโคกนน ตงอยบรเวณบานพรมเหนอ ปากคลองบานทาส โบราณวตถท พบจากโครงการบรณะโบราณสถานวดสงห วดสำาคญคบาน คเมองสามโคก ของสำานกงานศลปากรท ๒ จงหวดสพรรณบร สำานกโบราณคด กรมศลปากร ไดพบเครองถวยแกวของฝรง

ตางชาตรปทรงตางๆ จำานวนหนง และพบแผนอฐมอญทมจารกขอความภาษาองกฤษภายในวงกลมทมตวอกษร “IOU” อย ตรงกลางสญลกษณรปดวงอาทตย ประทบตรากลางแผนอฐมอญ อยหลายแผน นอกจากนยงพบขวดดนเผาเครองดมชนดตางๆ และกลองยาสบของฝรงตางชาต และลกปนใหญ โบราณวตถตางๆ เหลานลวนเปนหลกฐานทางประวตศาสตรของความสมพนธระหวางไทยกบฝรงเศสทสามโคก ๑๑ ตลาคม พ.ศ. ๒๒๒๓ ดนแดนสยามเมองสามโคกแหงนไดตอนรบคณะราชทตแหงฝรงเศส ในพระนามของ พระเจาหลยสท ๑๔ ครงยงใหญอยางสมพระเกยรต ดงทสมเดจ พระนารายณทรงมพระราชประสงคจะใหเลองลอระบอพระเกยรตยศ ปรากฏไปนานาประเทศนอยใหญ นคอบนทกหนาหนงของประวตศาสตรชาตไทยและประวตศาสตรเมองสามโคกทถกคนพบ และนำามาสการแลกเปลยนเรยนรความเปนมาของประวตศาสตรทองถนทนาภาคภมใจของจงหวดปทมธาน

Pierre Marie Lambert de la Motte Frondeville พระสงฆราชแหงเบรตผมบทบาทในการเผยแพรศาสนาครสตสดนแดนหางไกล

พระเจาหลยสท ๑๔ กษตรยฝรงเศสทสงคณะทตคณะใหญนำาโดยทานราชทต เชอวาเลย เดอ โชมองต เขามากรงศรอยธยา

วรวฒน วงศศปไทย

นกเขยนบทความสารคด ประวตศาสตร โบราณคด ประเพณวฒนธรรม ศลปนดเดนจงหวดปทมธาน สาขาวรรณศลป ศลปนรวมสมยกระทรวงวฒนธรรม

๑๒

ผเขยนเกดความสนใจเรองการทำาเหมองแรทภเกตในสมยกอน แลว

ไดพยายามรวบรวมขอมล และตองการทจะเผยแพรใหเพอนนกอานไดรบร

ตามผเขยนมาไดเลยครบ

๑๓ความรคอประทป

ทมาของคำาวา จงซลอน (Junk Ceylon)๑

จากหลกฐานทเกาแกทสดคอหนงสอภมศาสตรและแผนทการเดนเรอของคลอดอส ปโตเลม (Cladius Ptolemy) นกปราชญชาวกรก ทเขยนขนประมาณป พ.ศ. ๗๐๐ ไดเรยกบรเวณเกาะแหงหนงวา จงซลอน (Junk Ceylon) ระบวาอยในตำาแหนงระหวางละตจดท ๖-๘ องศาเหนอ ตรงกบตำาแหนงของเกาะภเกต และไดเรยกชายฝงบนแผนดนสวรรณภมวา “แหลมตะโกลา” (Cape Takola) โดย ไดกลาวถงการเดนทางมาแหลมมลายหรอแหลมทองวา จะตองผานแหลมจงซลอน ชอนจงเปนทรจกของนกเดนเรอมานาน ในยคการขยายการคาและการลาอาณานคมของยโรป ชาวตางประเทศ เชน อนเดย เปอรเซย อาหรบ ฯลฯ ไดเดนเรอสำาเภามาตดตอการคากบเกาะจงซลอน เพราะมอาว มสนเขา สามารถกำาบงลมมรสมไดเปนอยางด เหมาะกบการจอดเรอพกสนคา และยงอดมไปดวยแรดบก ในสมยนนเปนแรทมราคาสงมาก ปโตเลม กลาววา ปจจยททำาใหคนเดนทางอพยพมายงเกาะจงซลอนเพราะมตะกวดำา คอ แรดบก๒

มการใชคำาวา ภเกจ มากอนคำาวา ภเกต จากการตรวจสอบหนงสอราชการสมยกรงศรอยธยา มการเรยกเกาะนวา เกาะถลาง หรอฉลาง สวนคำาวา ภเกจ เพงมาปรากฏในสมยธนบร ตอมาในชวงตนกรงรตนโกสนทรป พ.ศ. ๒๓๒๘ กปรากฏชอ ภเกจ ในเอกสารถลางซงไดมาจากกรงลอนดอน ประเทศองกฤษ และปรากฏในหนงสอราชกจจานเบกษาตงแตป พ.ศ. ๒๔๕๐ เปนตนมา และไดมการเปลยนแปลงชออกครงหนงเปน ภเกต ตามพระราชดำารของรชกาลท ๖ เมอครงดำารงพระยศเปนพระบรมโอรสาธราช ในป พ.ศ. ๒๔๕๒

ความสำาคญของภเกต จากบนทกของมองซเออรเวเรต พอคาชาวฝรงเศส ไดบนทกไวเมอป พ.ศ. ๒๒๒๙ กลาววา “นอกจากมแรดบกแลว ยงมการดำานำาหาไขมกปหนงไดจำานวนมาก นอกจากนยงมอำาพนเทา๓” จากการเปนแหลงทมไขมก อำาพนเทา และดบก ทำาใหภเกตกลายเปนเมองทาทสำาคญของสยาม ในสมยนน ถลาง (มการใชคำาวาถลางและภเกตแทนกนไปกนมาเสมอ ) จงเปนทดงดดใหผคนเขามาตงถนฐานอยจำานวนมากทงไทย ชาวเล (ชนพนเมองดงเดมบนเกาะ) พวกมาเลย พมา มอญ อนเดย จน

๑ Junk Ceylon - Junk เรอสำาปนจนทองเรยบ Ceylon ประเทศศรลงกา จาก พจนานกรมองกฤษ-จน-ไทย โดย เธยรชย เอยมวรเมธ

๒ ในสมยนนชาวพนเมองเรยกดบกวา ตะกวดำา และมการเรยกตามชอสถานทวา ตะกวถลาง ประโยชนของดบกมมาแตยคโบราณเนองจากเปนสวนประกอบสำาคญในการทำาสำารด สำารดไดรบความนยมนำามาทำาเปนเครองประดบ อาวธ ตลอดจนทำารปเคารพตางๆ ๓ อำาพนเทา เปนวตถทออกมาจากทองปลาวาฬ มลกษณะเหมองฟองนำาสเทาและเหลอง กลนเหมนคาวคลายเนอสตวเนา แตเมอถกแสงแดดจนแหงจะมกลนหอม นำาไปใชทำายาแผนโบราณและผสมเปนสวนหนงของนำาหอม สามารถพบอำาพนในเดอนพฤษภาคมจนถงเดอนพฤศจกายน เพราะชวงนจะมพายพดเขามาอยางแรงและมกจะพดเอาอำาพนเทาเขามาดวยเสมอ เมออำาพนถกพดพามาทชายฝงทะเล ตามชายฝงทะเลจะมเจาพนกงานของพระเจากรงสยามมาคอยประจำาอยสำาหรบเกบอำาพนทถกพดมาพามาตดบนชายหาดและจะรอชาไมได เพราะมกจะมกวางและหมปามากนอำาพนเทาเหลานเปนอาหาร

ภาพจำาลองเมองภเกต

๑๔

หนจำาลองกรรมกรเหมองแร

ตลอดจนชาวยโรป ดบกถอวาเปนแรมคาทนำามาทงความ รงเรองและความวนวายมาสชาวพนเมองถลางดวยในเวลาเดยวกน เพราะความตองการแรดบกทำาใหชาตตะวนตกหลายชาตตางขบเคยวกนเพอใหตนมอทธพลเหนอเกาะแหงน จากหลกฐานทางประวตศาสตร ถลางขนตรงตอกรงศรอยธยาตงแตสมยพระเจาอทองแลว แตเนองจากพนทแหงน เปนพนทชายฝงทะเลดานตะวนตกทหางไกลและทรกนดาร อกทงทางบกไมสามารถตดตอกนไดโดยสะดวก ตลอดระยะทางจากมะรดจนถงตะกวปาไมคอยมผคนอาศยอย เปนเหตใหภเกตเปนศนยอำานาจทขนตรงตออยธยาแตเพยงในนามเทานน และเมอชาวตะวนตก เขามาตงบรษทเพอคาดบก ทางอยธยาจงยนดใหชาวดตชหรอฝรงเศสเขาผกขาดการคาดบกมากกวา เพราะเหนวาดกวาทจะปลอยใหถลางเปนเพยงเมองทาของอยธยาหรอทำาการคาเอง เนองจากอยหางไกล ยากทจะควบคมได ยอนไปในป พ.ศ. ๒๑๖๙ สมเดจพระเจาทรงธรรมไดทรงยนยอมทำาสญญากบบรษทอนเดยตะวนออกของชาวดตชผกขาดการคาดบกทนครศรธรรมราชและถลาง ถอไดวาเปนสญญาทางคาฉบบแรกทใหชาวตางชาตเขามากำาหนดราคาซอขายดบกไดตามความพอใจ จากสญญาทางการคาน การขดรดราษฎรภายใตการยนยอมของรฐบาลกลางจงเรมขน นอกจากนยงกอใหเกดปญหาทางดานพลเมองอกดวย เมอพอคาชาวดตชเขามาทภเกตมกจะมภรรยาเปนชาวพนเมอง และเมอมลกเกดมา กหาไดใสใจตอเดกทเกดมาไม ทำาใหเดกนนเปนภาระแกภรรยาฝายเดยว และเมอทำาธรกจของตนเสรจแลว กไมพาภรรยาและบตรกลบไปดวย

จากปญหาทางสงคมผนวกกบวธทำาการคาแบบผกขาด การกดราคาแรดบก คดเอาแตกำาไรฝายเดยว จงเกดจดแตกหกกนขนระหวางป พ.ศ. ๒๒๐๔-๒๒๑๔ ชาวถลางไดรวมมอกบชาวมลายทเขามาทำาการคาและพกพงในถลางลกฮอขนมาฆาฟนพวกดตชตายเสยหมดสน ตงแตบดนนมาบรษทของชาวดตชก ไมไดจดสงคนมาควบคมถลางอกเลย ตอมาในป พ.ศ. ๒๒๒๙ เจาอาณานคมทงหลาย ทงองกฤษ ฝรงเศส ตลอดจนชาวดตชไดมองเหนผลประโยชนมหาศาลในถลาง จงไดพยายามเขามาขอทำาสญญากบสมเดจพระนารายณมหาราช แตในทสดกลบมเพยงฝรงเศสชาตเดยวเทานนทไดทำาสญญา แตกอนทสญญานจะมผลบงคบ สมเดจพระเพทราชากไดยดอำานาจในป พ.ศ. ๒๒๓๑ จงเปนเหตใหไมมการบงคบใชสญญาฉบบน

เกดสองวรสตรแหงถลาง เกาะถลางนนเปนเพยงรฐชายขอบทอยหางจาก กรงศรอยธยา จงมความใกลชดกบเมองมะละกา มะรด ไทรบร โดยเฉพาะกบเมองไทรบรทเปนเมองใหญทสด มการคมนาคมถงเกาะถลางไดสะดวกสบาย พงศาวดารถลางกลาวถงความสมพนธอนแนบแนนระหวางรฐไทรบรและถลางวา “ขนนาง ทปกครองภเกตมาตงแตครงสมยกรงศรอยธยา คอ จอมรางและจอมเฒา เปนพนองตางมารดากน สบเชอสายมาจากสลตานของไทรบร ลกหลานของทานทงสองเปนผมบทบาทอยางมากในการปกครองภเกตตอมาเปนเวลานาน สายสกลของทานคอ ณ ถลาง และ ประทป ณ ถลาง และยงมสายสมพนธมความใกลชดทางการแตงงานกบอกสองตระกลคอ รตนดลก ณ ภเกต และจนทโรจวงศ กลมเครอญาตถลางทโดดเดนทสดคอ ทาวเทพกระษตร (จน) และทาวศรสนทร (มก)” ทาวเทพกระษตรและทาวศรสนทรเกดเมอปลายสมยอยธยา เปนธดาคนโตและคนรองของจอมรางบานตะเคยน ในป พ.ศ. ๒๓๒๘ กองทพพมายกเขามาตสยามในสงครามเกาทพ ตรงกบสมยรชกาลท ๑ เมอพมาสามารถตตะกวปาและตะกวทงไดแลว พมากยกพลเลยเขาตถลาง เวลานนพระยาพมล เจาเมองถลางผเปนสามของคณหญงจน เพงถงแกอนจกรรม ดงนน คณหญงจนกบนางมกนองสาวไดรวมมอกบพระยาทกขราช (เทยน) ลกชายคณหญงจน ซงมตำาแหนงเปนเจาเมองภเกตในขณะนน รวมกนตอตานและปองกนเมองถลางไวได หลงจากปองกนภเกตไดสำาเรจแลว ตำาแหนงเจาเมองถลางวางอย ทางกรงเทพฯ ไดแตงตงใหเจาพระยาสรนทราชา (จนทร จนทโรจวงศ) มาเปนผสำาเรจราชการแปดหวเมองภาคใตและเปนใหญในถลาง สวนทางกลมของคณหญงจนและกลมเครอญาตถลางไดพยายามใหคนของตนไดกลบมาเปนเจาเมอง ความสมพนธของทงสองฝายจงไมคอยจะราบรนเทาไรนก จนตอมาในป พ.ศ. ๒๓๓๑ พระยาทกขราช (เทยน) กไดรบการแตงตงใหเปนพระยาถลาง ความขดแยงตางๆ จงยตลง

๑๕

กอนแรดบก

Phuket in the RetrospectPhuket was called “Junk Ceylon” in the marine map of Cladius Ptolemy. It was an important port for Indian, Arabian and Persian merchants who came to Malaya cape. People came to Phuket for tin mining and pearls since the Ayudhya period.

ความรคอประทป

การทำาเหมองดบกเมอครงอดต ดบกเปนทรพยากรทเปนปจจยสำาคญในการสรางเมองภเกตใหเจรญเตบโตอยางแทจรง นบตงแตพระยาทกขราช (เทยน) ไดคนพบดบกทบานสะปำาซงอยทางตอนใตของเกาะถลาง กไดอพยพบรวารมาตงหลกปกฐานทำาเหมองแร เกดเปนกลมเมองภเกตขน ซงขณะนนยงขนอยกบถลาง เนองจากเมองสะปำาอยใกลทาเรอ มลำาคลองใหญใหขนสนแรไดสะดวก ชมชนสะปำาจงไดขยายตวเปนเมองขนมาตามสายแรดบกทพบ สายแรขยายไปถงกระท ในป พ.ศ. ๒๓๕๒ เกดสงครามครงใหญกบพมาอกครงหนง แตคราวนถลางพายแพอยางยบเยนจนแทบกลายเปนเมองรางไปเลย หลงจากนนแขกอนเดยจากเมองมทราส (ตนสกลรตนดลก ณ ภเกต) ไดรวบรวมผคนมาสรางเมองใหมอกครงหนง และในขณะนนพระภเกต (แกว) ทายาทคนหนงของกลมเครอญาตถลาง ไดคนพบแหลงแรใหญทกระท จงไดเรมสรางเมองภเกตขนใหมทบานเกตโฮ ตอมาลกหลานชน ถดมาไดเสาะหาพบแหลงแรดบกททงคา ชาวเมองภเกตเดม จงไดยายมาอยทบานทงคาซงเปนภเกตในปจจบนน เนองจากการทำาเหมองแรดบกมการขยายตวอยางรวดเรว เจาเมองซงไดเปนเจาของเหมองแรดวยจงไดสงใหนำากรรมกรชาวจนจำานวนมากเขามาเปนแรงงาน ตอมาในป พ.ศ. ๒๓๙๖ ภเกตไดยกฐานะเปนเมองเทยบเทาถลาง แตพอถงสมยรชกาลท ๔ ในป พ.ศ. ๒๔๐๔ เมองภเกตไดรบการแตงตงใหเปนหวเมองขนตอกรงเทพฯ โดยตรง แตเมองถลางกลบตองขนกบเมองภเกตนบแตนนมา แรดบกถอเปนพระราชทรพยทมคามากตงแตสมยอยธยาจนถงตนรตนโกสนทร แตเดมราชสำานกกำาหนดใหดบกเปนสนคาตองหาม ใครหาไดตองขายใหแกราชสำานกในราคาถก ทำาใหราษฎรทวไปไมนยมหากนมากนก จนในสมยรชกาลท ๓ การสงสวยทเปนดบกจากหวเมองชายฝงดานตะวนตกเปลยนแปลงไป เนองจากรชกาลท ๓ ทรงดำาเนนนโยบายการตงระบบเจาภาษนายอากรในลกษณะการเหมาเมอง โดยให เจาเมองเปนผผกขาดเกบภาษและผลประโยชนตางๆ เขากรงเทพฯ ในรปตวเงน กอปรกบเวลานนทางราชสำานกไดทำา สนธสญญาเบอรนกบองกฤษ ตรงกบป พ.ศ. ๒๓๖๙ ในสารสำาคญของสญญาเบอรนมความวา “ใหภเกตสามารถทำาการคา โดยตรงกบปนง มะละกา และสงคโปรได” ตอมาในป พ.ศ. ๒๓๙๘ ไทยตองทำาสญญาเบารงกบองกฤษอกครงหนง ทำาใหระบบเศรษฐกจไทยเปลยนเปนระบบการคาเสรมากขน สงผลให

ราษฎรขายดบกไดมากและคลองตวขน เหมองแรดบกจงขยายตว อยางรวดเรว พอดกบชวงเวลานนตลาดโลกมความตองการทวขน เนองจากดบกมสวนสำาคญในการใชถนอมอาหาร โดยมการนำาอาหารมาบรรจไวในภาชนะกระปองเหลกทภายในชบดวยดบกเพอกนสนม เรยกวา เหลกวลาศ จงทำาใหพอคาจากยโรปมารบซอแรดบกทเกาะปนงและสงคโปร จากผลของการใชดบกนเอง ภเกตจงตองเขาไปมความสมพนธกบกลมเมองอาณานคมขององกฤษในแหลมมลายโดยตรง จงเกดประโยชนอยางยงกบเมองภเกต แตขณะเดยวกน การขาดประสบการณในการคาของเจาเมองเมอเทยบกบกลมคนจนทมความชำานาญมากกวา ทำาใหเจาเมองภเกตในกลมเครอญาตถลางคนสดทายคอ พระยาภเกตโลหะเกษตรารกษ (ลำาดวน) ไมสามารถจดสงภาษเขาหลวงได เกดเปนภาษคงคางอยทกป เนองจากความผนผวนของราคาดบกในตลาดโลก อกทงทางราชการของฝายภเกตขาดความชำานาญในการพลกแพลงสถานการณทางการคา พรอมกบในชวงเวลานน กลมคนจนในภเกตไดขนยายทนจากปนงและมลายเขามาสรางธรกจของตนเองขน เปนกำาลงหลกทางเศรษฐกจกลมใหมทเขามาแทนท และทางเจาเมองภเกต ไมสามารถเขาควบคมกลมทนจนทเขามาใหมนได ตลอดจนเมอเกดการจลาจลของพวกคนงานจนทตงตนเปนองยกอการกบฏหลายครง ทำาใหอำานาจของผปกครองภเกตออนกำาลงลงอยางมาก ทางราชสำานกจงเขาแทรกแซงโดยใชนโยบายเลยง

๑๖

การแตงกายของชาวภเกตยคเหมองแรเฟองฟ

ตลาดภเกตในป พ.ศ. ๒๔๕๒

องย สนบสนนใหคนจนแตละแซทมหวหนา ไกลเกลยปญหากนเองภายใน เพอปองกนมใหภเกตเกดการจลาจล การพฒนาการทำาเหมองแรของกลมเจาเมองภเกตทเคยชนกบการทมแรงงานลงไปอยางเดยวในการทำาเหมองแรแบบดงเดม เปนเหตใหกลมอำานาจเดมไมอาจปรบตวใหอยรอด ได แตกลมทนจนมกมองหาวธการทำาเหมองแรแบบใหมๆ เสมอ ตงแตป พ.ศ. ๒๔๓๑ เปนตนมา คนจนไดใชเครองจกรไอนำาสำาหรบสบนำาและฉดนำาตามแบบมลายทเรยกวา เหมองสบและเหมองฉด ตอมาทางราชสำานกทำาการปฏรปการปกครองเปนระบบเทศาภบาลในสมยรชกาลท ๕ ทำาใหพวกตระกลขนนางกลมเครอญาตถลางสญเสยอำานาจไปโดยสนเชง

สภาพวถชวตเมอครงยงมเหมองดบก แตเดมทการทำามาหากนของชาวเกาะ มเพยงการเลยงชพดวยการตดฟน ทำานา และขดดนรอนหาดบก ใชเปนสนคาในการแลกเปลยนสนคากบพอคา มบนทกประชมพงศาวดารภาคท ๑๘ เรอง จดหมายเหตในแผนดนสมเดจ พระนารายณมหาราช โดยบาทหลวงฝรงเศส บาทหลวง แหงชวส (father de choisir) บนทกไวเมอ พ.ศ. ๒๒๒๙ ความวา “การทำาการขดแรเปนการเสยงโชค พวกคนขดแรตองขดลงไปถงความลกตางๆ กนจาก ๑๐ ฟต ถง ๑๐๐ ฟต และตอนนนพวกเขาไมแนใจวาจะไดรบความสำาเรจทจะไดพบสนแร พวกคนงานขดแรไดทำาการขดดนในรปวงกลมกวางใหญหรอกลมกอนรปวงร ขาพเจาไดรบคำาบอกเลาวา คนขดแรเหลานไมเคยพยายามขดแรไปทางขางๆ ของกนบอเลย ทำาใหไดเพยงสนแรทพบเหนตามแนวดงเทานน และแลวกทำาการขดใหมอกหลมหนง ทำาแบบนเรอยไป” นอกจากนยงมจดหมายเหตของ รอยโทเจมส โลว ทตองกฤษทเดนทางเขามายงนครศรธรรมราชและแวะทถลางในป พ.ศ. ๒๓๖๗ ความวา “วธการปนผลประโยชนใหแกลกจางทมาทำาเหมองแร ใชวธใหลกจางขดแรไดเทาใด ตองมาถลงทโรงคลองของนายเหมอง ตองเสยคาเชาโรงใหนายเหมองคลองละ ๓๐ เหรยญ เมอถลงไดเนอแรดบกเทาใดกปนสวนเปนของนายเหมอง ๕๙ สวน ลกจางได ๔๑ สวน แตสวนทแบงนยงไมแนนอนอกดวย ถาเหมองดใหเนอแรดบกด นายเหมองเอาสวนมากขนไป แตถาเมอใดเหมองไมด ตองนำาเอาสวนทตองปนสวนใหของลกจางใหไดนอยลงอก สวนการขายดบก ของลกจางตองมอบใหนายเหมองไปขายทเกาะหมาก (ปนง) ไดเทาใดนายเหมองยงหกเปนคาทดลองจายใหลกจางไปกอน เหลอเปนสวนของลกจางเทาใด นายเหมองเกบไวถงปคอยคดบญชแจกจายกนครงหนง” จากพระราชนพนธในรชกาลท ๕ ทรงเลาเรองระยะทางเสดจพระราชดำาเนนประพาสทางบกและทางเรอรอบแหลมมลาย รตนโกสนทร ศก ๑๐๙ เลม ๑ พ.ศ. ๒๔๓๓ ความวา “...นายเหมองเรมผกขาดขายฝน สรา ตงบอนเบยในตำาบลทตง

๑๗

พระยารษฎานประดษฐมหศร (คอซมบ ณ ระนอง)

ความรคอประทป

เหมองของตน นอกจากนนตลาดขายของกนและเครองใชตางๆ ทตำาบลนนกเปนของนายเหมอง ทำาการตงขายเอากำาไรอกชนหนง เหมองมกตงอยไกลบานเมอง ดงนนพวกกลทอยประจำาเหมอง เหมองละหลายรอยคน ตองทำางานหนกตลอดทงวนเมอถงเวลาสนงาน อยากหยอนใจใหสนกสนานกมกพากนหนมาเลนบอนเบยและสบฝน กนสรา หรอซอของทรานของนายเหมอง” จากสาสนสมเดจฯ กรมพระยาดำารงราชานภาพ ความวา “บนทกหนาแลวหนาเลา พลกผานวนเวลาหลายรอยปจากการรอนหาดบกทปะปนมากบตะกอนหนดนทรายตามลำาแมนำาเพอนำามาแลกเปลยนสนคากบพอคานกเดนเรอชาวตะวนตกใน ยคแรก ผานยคเหมองปลอง (วธการทำาเหมองแรแบบหนง) ทชาวบานสองสามคนขดรตามสายแรกนบนภเขา สยคเหมองหาบ ทกลจนหอบเสอผนหมอนใบหลงไหลเขามาทำาเหมองหลายรอยคน จนทำาใหประชากรในภเกตเพมมากขนอยางรวดเรว จนกระทงถงวนทเทคโนโลยราคาแพงอยางเรอขดแรของชาวตะวนตกเขามาเปดศกราชของการขดแรใตผนดนภเกตอยางจรงจงโดยไมจำาเปนตองใชแรงงานคนมากมายเหมอนเดม” สมยสงครามโลกครงท ๒ เหมองแรดบกตองปดตวลงชวคราว และเมอสนสงคราม เหมองเรมเปดใหม ในป พ.ศ. ๒๔๔๒ แรงงานราคาถกจากอสานรนแรกกถกพาขนรถไฟจากบานมาทำางานแทนกลจนทเขาเมองไทยไมไดตามนโยบายชาตนยมของ จอมพล ป. พบลสงคราม แตอยางใดเสย สภาพชวตการทำางานของชาวเหมองกดไมเปลยนแปลงไปจากเวลาทผานมา ลกจางรายวน (เงนคาจางของคนงานทำาเหมองดบกจะออกเปนงวด งวดละ ๑๕ วน และเมอหกบญชทคางแลว จงคอยเหลอเงนทจะสามารถนำาไปใชจายได) ลกจางขดแรเหลาน ยงตองฝากชวตกบการทำางานทหนกหนาสาหสและรานคาลงบญชในเหมอง ทเปลยนแปลงไปบางกเหนจะเปนแตความบนเทงเรงใจทเคยหาไดจากโรงบอนเบยและโรงยาฝนทตองถกยกเลกไปตามประกาศของรฐบาล นอกจากนกมความบนเทงจากโรงรำาวง รำากนสารพดตงแตหวคำาจนถงตหนงตสอง แตละแหงมนางรำาหลายสบคน ตองซอตวเปนรอบๆ

และอกหนงภาพคนตาจากอดต กคอ บรรยากาศของ

ถนนสายตางๆ ในตวเมองภเกตทมสำานกงานเหมองแรตงอย และรานกาแฟ (โกปเตยม 咖啡店) สถานททพวกพอคา นายเหมอง พากนตนแตเชามาพบเพอน กนกาแฟ และคยกน รานกาแฟจะเปดอยใกลๆ กบสำานกงานเหมองแร เปดขายตงแตหวรงถงเทยงคน สภาพเชนนเหนจนชนตาของคนทวไปในสมยการทำาเหมองดบกยงเฟองฟ หลงป พ.ศ. ๒๕๐๕ มเทคโนโลยการทำาเหมองแรเขามาใหม ทำาใหชาวเหมองสวนใหญ

ตองกระจดกระจายกนไป คนงานจนทกลายเปนไทยไดตงรกรากตามชมชนในหมบานรอบเหมองแร กตองเปลยนอาชพไปทำาการคาขาย หรอทำาสวนทำาไรแทน สวนแรงงานอสาน สวนหนงไดพากนกลบบานเพราะเปนชวงเวลาทจอมพลสฤษด ธนะรชต ไดพฒนาอสานพอด บางคนกไปเปนแรงงานกรดยาง ในสวนยางตอไป หลงจากนนชวตของชาวเหมองกไดรบหร จางหายไปจากความทรงจำาของชาวภเกต

จากชาวจนฮกเกยนผอพยพสตำาแหนงพระยา พระยารษฎานประดษฐมหศร (คอซมบ ณ ระนอง) ผมความสำาคญตอความเจรญกาวหนาของเมองภเกตนน มนามเดม คอซเจยง (許泗 漳 kor-si-chiang) ทานเปนชาวจนฮกเกยนทอพยพมาจากตำาบลหลงซในเขตมณฑลฮกเกยน แลวมาอยทปนง ตอมาเขามายงสยามตอนลาง ไดเขามาอยในระบบอปถมภ๔ โดยทานไดอยในการอปถมภของสมหกลาโหม (ผมอำานาจในการตดสนคดในสยามตอนลาง) ทานสามารถประมลภาษได และไดรบการแตงตงเปนหลวงรตนเศรษฐ

๔ ในระบบอปถมภกนดงทกลาวมา ม.ร.ว.อคน รพพฒน กลาววา “เจาภาษนายอากรตองจายเงนจำานวนมากใหกบผอปถมภตนเอง ในบรรดาขนนางและ

ขาราชสำานกจำานวนมากจงอยากใหความชวยเหลอแกผอยภายใตอปถมภตนเองไดเปนเจาภาษนายอากร โดยการโนมนาวพระมหากษตรยสยามใหทรงยนยอมใหคนใตอปถมภของตนเองไดเปนเจาภาษนายอากร จากตำาแหนงเจาภาษนายอากรดงกลาว ชาวจนเหลานอกทงลกหลานของเขาอกหลายคนไดกลายเปนขนนางไทย และพวกเขามกไดเปนขาราชการในตางจงหวดทเรยกวา กรมการทาจน บางกเปนถงเจาเมอง เปนตนตระกลขนนางไทยทสำาคญกมากมาย”

๑๘

เจาภาษดบกในระนอง และในป พ.ศ. ๒๓๙๗ ไดเปนเจาเมองระนอง ในป พ.ศ.๒๔๓๗ ทางราชสำานกสยามจดใหมการปกครองทางภาคใตใหมโดยใชระบบมณฑลเทศาภบาล ไดมการจดตงมณฑลภเกต อนประกอบดวยเมองภเกต พงงา กระบ ตรง ทานจงไดรบการแตงตงเปนพระยารษฎานประดษฐมหศร ในสมหเทศาภบาลมณฑลภเกตในป พ.ศ. ๒๔๔๕ กลาวไดวา ทานคอซมบเปนผวางผงการพฒนาเมองระบบมณฑลเทศาภบาล ไดรวมอำานาจหวเมองตางๆ เขาสราชสำานกโดยตรง มการจดแบงกลมเมองเปนมณฑล แตละมณฑลมขาหลวงเทศาภบาล ภายหลงเรยกวา สมหเทศาภบาล เปนผมอำานาจสงสดและเปนผวาการเมอง เปนผดแลความสงบเรยบรอยของแตละเมอง และทานคอซมบยงไดสรางคณปการอนเปนรากฐานทสำาคญของการเตบโตทางสงคมเศรษฐกจของภเกตไวอยางดยง ทานไดรบบรรดาศกดเลอนฐานะเปนขนนาง แมทานจะไมรหนงสอ แตกสามารถพดไดถง ๙ ภาษา คอ ไทย มลาย องกฤษ ฮนดสตาน๕ และจนอก ๕ สำาเนยง (แตจว ฮกเกยน ไหหลำา กวางตง แคะ) ทานดแลเมองภเกต ใหมความกาวหนาอยางมาก รชกาลท ๖ ไดเคยตรสเมอคราว

เสดจประพาสภเกตเมอครงพระองคยงทรงพระยศเปนพระบรมโอรสาธราช ความวา “ถามๆ ดตามพวกทตามเสดจมา ดมความเหนตรงกนๆ มากวา ยกกรงเทพฯ เสยแลว ยงไมเคยเหนเมองใดสนกเทาภเกจ แตผมขอยกเชยงใหมอกเมองหนง” ภเกตในยคนนมทงรถยนต สถานเรงรมย โรงทำาโซดา และโรงทำานำาแขง มความเจรญกแตรองกรงเทพฯ เนองจากภเกตอยใกลปนงแตกลบไมมเสนทางบกใดๆ ทสามารถตดตอกบกรงเทพฯ ได มเพยงเรอกลไฟจากภเกตไปมากบปนงเสมอ ความสมพนธระหวางภเกตกบปนงมความใกลชดกนมาก เสยกวาภเกตกบกรงเทพฯ และกบหวเมองฝายใตอนๆ ลกษณะเชนนเกดกบหวเมองชายทะเลฝงตะวนตกทมเศรษฐกจผกพนกบการผลตดบกทมปนงเปนศนยกลางเชนกน รชกาลท ๕ ทรงมความเหนเกยวกบการปกครองภเกตวา “มณฑลภเกตไดมนายเหมองชาวจนฮกเกยนจากปนงไดยายมาทำาแรดบกในภเกตจำานวนมาก และคหบดเขาเหลานเปนผ มอนจะกนในภเกต มกจะสงลกหลานไปเรยนทปนง ซงมระบบการศกษาแบบองกฤษ เพอใหมความรกวางขวางขน อกทงคนภเกตเองทำาตวเปนคนหยงไมเขาเรอง มกจะทำาตวอยางคนปนงเสมอ การทำาดงนเอง ทำาใหผทจะมาปกครองมณฑลภเกตตอง

ภาพจำาลองรานกาแฟสมยเหมองแรดบกกำาลงเจรญ

๕ เปนคำาทเกดในสมยทองกฤษมอำานาจในอนเดย คอองกฤษเหนวาเรยกภาษาอรด ภาษาฮนด มารวมกนแลวใหชอวา ฮนดสตาน ฮนดสตานจงหมายถงภาษาตลาดทใชพดทวๆ ไป

๑๙

ดานหนาพพธภณฑเหมองแรภเกต

ภาพจำาลองภเกตสมยยคเหมองแรเฟองฟ

ความรคอประทป

มความรสง ดงนน การจดหาผปกครองไปบรหารมณฑลภเกตควรจะตองหาคนทมความรพอทจะไดรบมอพวกนนได และเหนวาพระยารษฎานประดษฐมหศร (คอซมบ ณ ระนอง) เปนผมความรมาก มความคดกวางไกลในการทจะรบมอกบนายเหมองทงชาวจนและฝรงตะวนตกทเขามาแสวงหาโอกาสบนแผนดนภเกต” ทำาใหสยามไดรบผลประโยชนสวนหนงกลบคนมาส แผนดนภเกตโดยตรง และคนทวไปกนาจะไดรบประโยชนจากการดำารของทานสบตอมาจนถงปจจบน ถนนหนทางกอนทพระยารษฎานประดษฐมหศร (คอซมบ ณ ระนอง) จะไดมาเปนขาหลวงใหญนน มหลกฐาน กลาววา “ถนนหนทางมแคพอเดนไปมากนไดเพยงบรเวณ ตลาด นอกนนกเปนเพยงทางเดนเทาและทางเกวยน และเนองจากสมยนนภเกตเปนเมองทเตมไปดวยการทำาแรดบก แมนำาลำาคลองจงมกตนเขน เพราะมมลดนมลทรายจากการทำาแรทะลกลงมาทวม ทำาใหไมสะดวกในการใชทางนำา แผนผงการสรางและขยายเมองภเกตจงตองอาศยถนนทสรางขนมา ใหมเปนสำาคญ หากทางราชการจะลงทนเองตองใชเงนมใช นอย ทานจงไดคดวธอยางแนบเนยนใหมการตกลงกบเจาของเหมองใหเสยเงนคาบำารงเมองแทนการขดลอกแมนำาคลองท ตนเขนตามแบบเดม เงนคาบำารงเมองเกบไดมากนอยเพยงใด ขออนญาตไมสงเขาพระคลง และใชเงนจำานวนนในการทำาถนนขนแทน” วธการของทานทำาใหสามารถตดถนนและขยายถนนหลายสาย เชน ถนนเยาวราช ถนนนคร ถนนโกมารทต ถนนไปอำาเภอกระท ประวตศาสตรภเกตเพยงบอกเลาอารยธรรมและ ความเปนมาของคนรนกอนบนเกาะแหงน ทมทงความเจรญและความเสอมถอย ชนรนหลงพงไดศกษาเพอใหทราบถงความ

ยากลำาบากของคนรนกอน ทในแตละชวงชวตของทานเหลานน มการสะสมความดงามสบเนองกนมา แลวทสำาคญกคอ ปจจบนพวกเราชนรนหลงควรจะชวยกนรกษาความดงามทมอยในภเกต และทำาอนาคตของภเกตใหมความเจรญ เปนแหลงทองเทยวทสำาคญ เพอชวยเผยแพรสงดงามอนเปนอารยธรรมทเชดหนาชตาใหกบประเทศไทยสบไป

ขอขอบพระคณ : เจาหนาทพพธภณฑเหมองแรจงหวดภเกต

ทอนเคราะหภาพและขอมล

อานนท ตรงตรชาต

จบการศกษาปรญญาตร คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ชนชอบและศกษาวฒนธรรมและประเพณจน เคยเขยนบทความเกยวกบสภาษตจน ลงใน "ความรคอประทป"

๒๐

Suan Sunandha PalaceAfter his second trip to Europe in 1907, King Chulalongkorn thought about turning a 122-rai plot of land behind Suan Dusit Palace to be a garden that would be “the country in the palace.” The garden palace was named “Suan Sunandha Palace” after his beloved Queen Sunandha Kumariratana.

๒๑ความรคอประทป

และทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหสรางพระราชนเวศนแหงใหมสำาหรบประทบพระราชอรยาบถในฤดรอนโปรดใหเรยกวา “วงสวนดสต” สบมา ในเบองตนโปรดใหสรางพลบพลาทประทบชวคราวเปนอาคารไมสกทองหลงใหญชนเดยว สำาหรบเปนทประทบสวนพระองคพรอมดวยพระมเหสเทว พระบรมวงศานวงศและเจาจอมทงหลาย พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ไดเสดจพระราชดำาเนนมาประทบเปนพระฤกษเมอวนท ๒๘ ตลาคม พ.ศ. ๒๔๔๒ จวบจนกระทงไดทรงยายไปประทบ ณ พระทนงวมานเมฆและพระทนงอมพรสถานเปนการถาวรเมอป พ.ศ. ๒๔๔๔ และ ๒๔๔๙ ตามลำาดบ ในระหวางทประทบ ณ พระทนงอมพรสถาน ระยะแรกๆ ทรงพอพระราชหฤทยกบบรรยากาศในสวนอมพร ตอเมอ ไดเสดจประพาสยโรปครงหลงในป พ.ศ. ๒๔๕๐ ไดทอดพระเนตร อทยานสวนปาของประมขประเทศตางๆ เชน ทวงรงบลเย ประเทศฝรงเศส หรอทวลลาโนเบล เมองซนเรโม ประเทศอตาล และทพระราชวงเบรนสตอฟ ในประเทศเดนมารก จงทรงเหนวา บรเวณพระทนงอมพรสถานยงมสงขาดตกบกพรอง และทสำาคญยงพลกพลานจากบคคลภายนอก ในชวงเวลาเยนมกจะมพวกฝรง จน แขกเขามาเทยวยมยามสงเสยงดงในสวน ทรงรสกรำาคาญ จงทรงนกถงสวนรางทอยทายวงสวนดสต ทรงตงพระราชหฤทยอยากจะใหมสวนแหงใหมสำาหรบเปนทสำาราญพระราชอรยาบถ นนกคอ “สวนสนนทา” ในเวลาตอมานนเอง ถงกบมพระราชหตถเลขามายงพระยาสขมนยวนต (ปน สขม) ดงความตอนหนงวา

ในป พ.ศ. ๒๔๔๑ หลงจากทพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวเสดจพระราชดำาเนนกลบจากประพาสยโรปครงแรก ไดมพระราชดำารจะหาทประทบแหงใหมเปนทสำาราญพระราชอรยาบถแทนการเสดจประพาสตนตามหวเมอง เนองจากไดทอดพระเนตรสวนอทยานของประมขประเทศตางๆ ดวยความสนพระราชหฤทยยง ประกอบกบทรงเหนวาภายในพระบรมมหาราชวงมสถานทคบแคบแออดไปดวยพระมหาปราสาทราชมณเฑยร ในยามหนารอนอากาศกอบอาวไมมทออกพระกำาลง เปนเหตใหประชวรบอยๆ อกทงพระราชอธยาศยโปรดพระราชดำาเนนดวยพระบาทในระยะทางยาว ดงนนจงไดทรงซอทดนจากชาวบานและขาราชการนอยใหญอนเปนเขตสวนไรนา อยชวงระหวางปากคลองผดงกรงเกษมจนถงคลองสามเสนดานตะวนออกจดทางรถไฟ ดวยพระราชทรพยสวนพระองค ทรงตงชอตำาบลนวา “สวนดสต”

ตำาหนกนำาในสวนสนนทา

ภายในพระทนงนงคราญสโมสร

๒๒

“...ยงไมเหนวามทไหนดกวาเทาทมาแลว เวนไวแตพนทซงไดตงเรอนลงไปผดนนรแลวแตแรก มาเดยวนยงคดเหนมากขน ทางทจะคดแกกไดคดไวแลว แตยงเสยดายเงนจงได รออย หนาทจะตองทำาคอพระทนงเดยวนไมมทสงดซงจะเทยวเลนแตลำาพงได ลงกระไดลงมากเปนขางหนา ออกจากกำาแพงไป ฝรงกมาถง เราควรจะมสวนขางในซงเทยวไดตามลำาพง ยงมาเหนพวกเจาแผนดนฝรงถอลกประแจสวนหลายคนเขา ยงคดถงสวนทนกไวจะทำามากขน...” นอกจากน พระราชประสงคขอหนงในการสรางสวนสนนทากคอ เพอเปนพระราชานสรณแหงความรกในสมเดจพระนางเจาสนนทากมารรตน พระบรมราชเทว ทไดเสดจสวรรคตในเหตการณเรอพระประเทยบลมทตำาบลบางพด อำาเภอปากเกรด จงหวดนนทบร เมอวนท ๓๑ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๒๓ แมจะผานกาลเวลามาเนนนานถง ๒๘ ปแลวกตาม แตพระองคกยงทรงรกพระนางฯ ตราบนรนดร ดงทเจาจอม ม.ร.ว.สดบ ในรชกาลท ๕ ไดเลาไวตอนหนงวา “...เพราะเหตทสมเดจพระนางเจาสนนทาฯ พระองคน เปนมเหสใหญและทรงพระกรณาโปรดปรานมากพเศษกวาทกพระองค ทนเมอทานไมมชวตแลวพระองคกอยากใหมอะไรๆ ไวเปนทระลก ทานทรงตงชอโรงเรยนราชนวาโรงเรยนสนนทาไว สวนสนนทานกเหมอนกน...ใครๆ เขาใจกนอยางนน ทานเรยกแมใหญ หญงใหญ คดถงหญงใหญบาง...” ภายหลงเสดจพระราชดำาเนนกลบจากประพาสยโรปครงหลงในป พ.ศ. ๒๔๕๑ ไดทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ แตงตง

เจาพระยายมราช (ปน สขม) เปนผอำานวยการกอสรางสวนสนนทา ไดทรงจดการวางแบบแปลนสวนสนนทา และทรงควบคมการกอสรางพระราชอทยานแหงใหมอยางจรงจง เชน ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหกอกำาแพงวงสวนดสตตรงดานหลงคอถนนนครราชสมา พรอมกบกำาแพงลอมสวนสนนทาทงสดาน และสรางประตกำาแพงเขา-ออกดานหลงระหวางวงสวนดสตไปสสวนสนนทาตรงถนนนครราชสมา พระราชทานนามวา “ประตสแซ” ตามพระราชนยม ซงตอมาในรชกาล ท ๖ ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหเปลยนนามใหมวา “ประต สนนทาทวาร” เพอเปนพระราชานสรณรำาลกถงสมเดจพระนางเจาสนนทากมารรตนฯ และคำาวา “สวนสนนทา” กไดปรากฏครงแรกในพระราชหตถเลขาททรงมมาถงพระยาสขมนยวนต เมอวนท ๒๒ มถนายน พ.ศ. ๒๔๕๑ ดงน

สวนดสต วนท ๒๒ มถนายน รตนโกสนทรศก ๑๒๗

ถง พระยาสขม

มาคดดครอบครวเรามนมแตจะนอยลงไปทกท นานเขาคงแยกยายกนไป กำาแพงทคดจะกนตอออกไปทสวนสนนทาเลกเสยดกวา ถาไปเลกภายหลงจะเขาแปลนกนยาก ดานเหนอจะเปนซอกเขาททงรางเปลา แกขยายเสยเวลานยงมทจะขยบขยายได เพราะลงมอปกทางขางใตไปกอน

สยามนทร

สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟากรมขนอทองเขตขตตยนาร

พระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาอาทรทพยนภา

พระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาอภนตรประชา

พระวมาดาเธอ กรมพระสทธาสนนาฏ ปยมหาราชปดวรดา

พระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาอดศยสรยาภา (ซาย)พระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจา อรประพนธรำาไพ (ขวา)

สมเดจพระราชปตจฉา เจาฟากรมหลวงเพชรบรราชสรนธร

พระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาศศพงษประไพ

๒๓ความรคอประทป

ในการวางแผนสรางพระราชอทยานสวนสนนทานน พระองคไดทรงกำาหนดรายละเอยดในการกอสรางไวทกขนตอนและรดกม นบตงแตการเลอกหาพนธไมทจะนำามาปลก รวมทงรปแบบของตำาหนกและพระมหาปราสาท เพอใหไดบรรยากาศของกลนอายธรรมชาตความเปนชนบทแบบ “บานนอกในวง” ตามทไดทอดพระเนตรมาจากพระราชวงเบรนสตอฟ ของพระเจากรงเดนมารก นนกคอรปแบบของสถาปตยกรรมเปนแบบเรอนมะนลา หลงคาทรงจวผสมปนหยา เพดานสง ชองลมทกบานสลกลวดลายฉลชางงดงามวจตร บรเวณระเบยงแนวยาวตลอดเปนบานชองลมเปดปดได แตเปนทนาเสยดายวา เมอบรรดาพระมหาปราสาทราชมณเฑยรและหมพระตำาหนกตางๆ ททรงวางแผนการกอสรางไวนนไดเรมลงมอกอรากฐาน กทรงมาดวนเสดจสวรรคตเสยกอนในวนท ๒๓ ตลาคม พ.ศ. ๒๔๕๓ จงเปนอนวา สวนสนนทาในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว นนมสภาพเปนพระราชอทยานสวนปาทอดมสมบรณสวยสดงดงาม ปกคลมดวยกลนอายธรรมชาตของพนธไมนานาชนด อกทงยงสงกลนหอมตลบอบอวลของไมดอกนานาพนธ ดอกลนทมซงเปนทโปรดของสมเดจพระนางเจาสนนทาฯ รวมถงดอกแกวจลจอมซงทรงนำามาจากเกาะชวา ซงตอมาไดกลายเปนดอกไมสญลกษณของมหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา ตอมาในสมยรชกาลท ๖ ในป พ.ศ. ๒๔๕๔ พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวไดทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหสรางองคพระทนง พระตำาหนก และตำาหนกตางๆ ทยงคางคา อยรวม ๓๒ ตำาหนก บนเนอท ๑๒๒ ไรในพระราชอทยานสวนสนนทาตามพระราชประสงคของสมเดจพระบรมราชชนก และไดทยอยสรางแลวเสรจในป พ.ศ. ๒๔๖๒ รวมระยะเวลากอสราง ๙ ป หลงจากนน ไดมการสรางเพมเตมอกบางสวน เชน ในป พ.ศ. ๒๔๖๕ สมเดจพระศรสวรนทราบรมราชเทว พระพนวสสาอยยกาเจาทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหสราง พระตำาหนกใหญเปนอาคารสงสามชนแทนพระตำาหนกเดม ททรงบนวารอน อากาศไมถายเท และนอกจากน ทรงโปรดเกลาฯ ใหใชพระทนงนงคราญสโมสรซงแลวเสรจในป พ.ศ. ๒๔๖๖ เปน ทองพระโรงสวนกลางในการประกอบพระราชพธตางๆ ของพระบรมวงศานวงศทประทบในสวนสนนทา ซงเปนทงเขต พระราชฐานฝายในและพระราชอทยานสวนปาตามแบบอยางพระราชวงเบรนสตอฟในประเทศเดนมารก

อาณาเขตพระราชฐานสวนสนนทา

- ทศเหนอ จดถนนซางฮ (ปจจบนเรยกวา ถนนราชวถ) - ทศใต จดถนนใบพร (ปจจบนเรยกวา ถนนอทองนอก) - ทศตะวนออก จดถนนดวงดาว (ปจจบนเรยกวา ถนนนครราชสมา) - ทศตะวนตก จดถนนสามเสน

พระตำาหนกและตำาหนกตางๆ ภายในเขตพระราชฐานสวนสนนทาในปจจบนยงคงเหลอเพยง ๑๑ ตำาหนก อยในสวนของมหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทารวม ๗ ตำาหนก ประกอบดวย

๑. ตำาหนกพระวมาดาเธอ กรมพระสทธาสนนาฏ ปยมหาราชปดวรดา ๒. ตำาหนกสมเดจพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟากรมขนอทอง เขตขตตยนาร ๓. ตำาหนกพระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาจฑารตนราชกมาร ๔. ตำาหนกพระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาพศมยพมลสตย ๕. ตำาหนกพระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาอาทรทพยนภา ๖. ตำาหนกพระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาศศพงษประไพ ๗. เรอนเจาจอมเออนและเจาจอมแถมในรชกาลท ๕

นอกจากนยงมอก ๔ ตำาหนก อยในมหาวทยาลยราชภฏสวนดสตรวม ๒ ตำาหนก ไดแก พระตำาหนกสมเดจ พระศรสวรนทราบรมราชเทว พระพนวสสาอยยกาเจา และตำาหนกพระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาอภนตรประชา และพระองคเจาทพยาลงการ สวนอก ๒ ตำาหนกอยในเขตกรม สงเสรมการปกครองสวนทองถน กระทรวงมหาดไทย ไดแก พระตำาหนกสมเดจพระนางเจาสขมาลมารศร พระอครราชเทว และพระทนงนงคราญสโมสร เมอองคพระทนง พระตำาหนก และตำาหนกตางๆ ไดทยอยสรางแลวเสรจใหมๆ ยงไมมเจานายเสดจมาประทบ เพราะวาสวนใหญยงพอพระทยประทบทพระราชวงดสต จนกระทงในราวป พ.ศ. ๒๔๖๐ เรมมเจานายเสดจมาประทบใน

สมเดจพระศรสวรนทราบรมราชเทว พระพนวสสาอยยกาเจา

๒๔

สวนสนนทากนบางแลว จากการสำารวจจำานวนเจานายฝายในและเจาจอมในรชกาลท ๕ ตามทปรากฏในแผนผงสวนสนนทาฉบบสำานกพระราชวงและเอกสารอนประกอบ ปรากฏวาเจานาย ฝายในทประทบในสวนสนนทาพรอมพระตำาหนกและตำาหนกสวนพระองคมจำานวน ๒๓ พระองค สวนบรรดาเจาจอมมจำานวน ๑๓ ทาน นอกเหนอจากนนเปนพระญาตทเสดจมาประทบและพำานกเปนครงคราว รวมประชากรทงสนมจำานวน ๑๐,๐๐๐ คนเศษ

รายพระนามองคเจาของพระตำาหนกและตำาหนกตางๆ ใน

สวนสนนทา

๑. สมเดจพระศรสวรนทราบรมราชเทว พระพนวสสา อยยกาเจา (ภายหลงเสดจฯ ไปประทบ ณ วงสระปทม) ๒. สมเดจพระนางเจาสขมาลมารศร พระอครราชเทวใน รชกาลท ๕ (เสดจฯ ไปประทบ ณ วงบางขนพรหม) ๓. พระวมาดาเธอ กรมพระสทธาสนนาฏ ปยมหาราชปดวรดา ๔. พระราชชายา เจาดารารศม ๕. สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟากรมหลวงศร รตนโกสนทร (เสดจไปประทบ ณ วงบางขนพรหม) ๖. สมเดจพระราชปตจฉา เจาฟากรมหลวงเพชรบรราชสรนธร ๗. สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟากรมขนศรสชนาลย สรกญญา

๘. สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟากรมขนอทอง เขตขตตยนาร ๙. พระเจาบรมวงศเธอ กรมหลวงทพยรตนกรฎกลน ๑๐. พระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาวาปบษบากร ๑๑. พระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาจฑารตนราชกมาร ๑๒. พระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาอาทรทพยนภา ๑๓. พระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาอรประพนธรำาไพ ๑๔. พระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาประภาพรรณพไลย ๑๕. พระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาเยาวภาพงษสนท ๑๖. พระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาอดศยสรยาภา ๑๗. พระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาเหมวด ๑๘. พระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาอภนตรประชา ๑๙. พระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาศศพงษประไพ ๒๐. พระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาสวภกตรวไลยพรรณ ๒๑. พระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาพศมยพมลสตย ๒๒. พระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาทพยาลงการ ๒๓. พระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาวรลกษณาวด

รายนามเจาจอมและเจาจอมมารดาในรชกาลท ๕ ทเคยพำานก

ในสวนสนนทา

๑. เจาคณพระประยรวงศ (เจาคณจอมมารดาแพ ในรชกาลท ๕)

ตำาหนกพระวมาดาเธอ กรมพระสทธาสนนาฏฯ และสมเดจเจาฟานภานภดลฯ (ตำาหนกแฝด)

๒๕ความรคอประทป

๒. เจาจอมมารดาแส ในรชกาลท ๕ ๓. เจาจอมมารดาเหม ในรชกาลท ๕ ๔. เจาจอมมารดาออน ในรชกาลท ๕ ๕. เจาจอม ม.ร.ว. สดบ ในรชกาลท ๕ ๖. เจาจอม ม.ร.ว. เฉยด ในรชกาลท ๕ ๗. เจาจอมเอบ ในรชกาลท ๕ ๘. เจาจอมอาบ ในรชกาลท ๕ ๙. เจาจอมเออน ในรชกาลท ๕ ๑๐. เจาจอมเอยม ในรชกาลท ๕ ๑๑. เจาจอมแกว ในรชกาลท ๕ ๑๒. เจาจอมแถม ในรชกาลท ๕ ๑๓. เจาจอมแส ในรชกาลท ๕

จวบจนกระทงภายหลงเปลยนแปลงการปกครองในป พ.ศ. ๒๔๗๕ บรรดาเจานายและเจาจอมตางทรงเกรงวาชวตจะไมปลอดภย และทสำาคญ สวนสนนทาตงอยใกลกบพระทนงอนนตสมาคม ซงเปนกองบญชาการของคณะราษฎร ดงนนจงตางทยอยเสดจไปประทบและพำานกทสวนนอก ยานถนนสามเสน ถนนราชวถ ถนนพชย และถนนสโขทย ซงเปนทดนพระราชทานจากพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว บางกเสดจไปประทบทวงของพระญาต หรอเสดจตางประเทศ ยคสมยนนจงเรยกขานกนวา “วงแตก” หรอ “ยคพฆาตเจา” วงเจานายทไดรบผลกระทบ เชน วงบางขนพรหม วงวรดศ วงสวนสนนทา วงปทมวน และวงบานดอกไม เปนตน ดงนน เขตพระราชฐานสวนสนนทาในยคหลงเปลยนแปลงการปกครอง จงมสภาพเปน “วงราง” อยหลายป จวบจนกระทงป พ.ศ. ๒๔๘๐ สวนสนนทาจงถกแปรสภาพจากพระราชสำานกฝายในมาเปนสถานศกษาของกลสตร ตามมตของคณะรฐมนตรและคณะผสำาเรจราชการแผนดน โดยมอบให กระทรวงธรรมการเปนผกำากบดแล สวนกรรมสทธในสถานท ยงคงเปนของพระมหากษตรย โดยมเงอนไขวา เนองจากอาณา บรเวณกวางใหญเกนไปยากตอการดแล ใหกนพนทบางสวน ออกไป เชน พระทนงนงคราญสโมสร และพระตำาหนกสมเดจ พระนางเจาสขมาลมารศร พระอครราชเทวในรชกาลท ๕ ปจจบนโบราณสถานทง ๒ แหงนเปนของกรมสงเสรมการ ปกครองสวนทองถน กระทรวงมหาดไทย สวนตำาหนกสมเดจพระราชปตจฉา เจาฟากรมหลวงเพชรบรราชสรนธร พระตำาหนกสมเดจพระศรสวรนทราบรมราชเทว พระพนวสสาอยยกาเจา ตำาหนกพระองคเจาอภนตรประชา ตำาหนกพระราชชายาฯ เรอนเจาจอมกกออ และบรเวณใกลเคยง พนททงหมดนตอมาทางโรงเรยนการเรอนพระนครซงปจจบนคอ มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต ไดยายมาขอใชเปนสถานศกษา สวนบรเวณทเหลอทงหมดซงเปนพนทสวนใหญมอบใหเปนเขตสถานศกษาของสวนสนนทา ไดมการจดตงเปนโรงเรยนกลสตรตงชอวา “โรงเรยนสวนสนนทาวทยาลย” เปดสอนทงแผนกสาย

สามญตงแตชนประถมศกษาจนถงชนมธยมศกษาตอนปลาย ฝกหดคร และเลขานการ โดยสวนหนงรบโอนนกเรยนมธยมและฝกหดครจากโรงเรยนเบญจมราชาลย สตรวทยา เพชรบรวทยาลงกรณ และแผนกเลขานการจากโรงเรยนสตรโชตเวช ในระยะแรกไดใชตำาหนกใหญของพระวมาดาเธอ กรมพระสทธาสนนาฏฯ ตำาหนกเลกของสมเดจเจาฟามาลนนพดาราฯ และเรอนของเจาจอม ม.ร.ว.สดบ เปนสถานทเรยน สวนตำาหนกอนๆ ทวาง ใชเปนหอนอนของนกเรยนประจำา เรมเปดทำาการสอนเทอมแรกเมอวนท ๑๗ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๘๐ เปนตนมา ในป พ.ศ. ๒๕๐๑ ไดยกฐานะเปนวทยาลยครสวนสนนทา ในป พ.ศ. ๒๕๓๘ ไดยกฐานะเปนสถาบนราชภฏฯ เปดการเรยนการสอนถงระดบปรญญาตร และในป พ.ศ. ๒๕๔๗ ไดรบพระมหากรณาโปรดเกลาฯ สถาปนาเปน มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา ตราบจนปจจบน ฉะนนในป พ.ศ. ๒๕๕๓ พระราชอทยานสวนสนนทาในพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา เจาอยหว จะมอายครบ ๑๐๓ ป

กตตพงษ วโรจนธรรมากรนกเขยนและนกวชาการอสระ

ครำาหวอดอยในแวดวงหนงสอในฐานะนกเขยนและนกคอลมนสตแนวประวตศาสตรและ ศลปวฒนธรรม รวมถงเขยนบทสารคดรายการโทรทศนแนวประวตศาสตร และมผลงานหนงสอซงเปนทรจกของนกอาน เชน ชวตในวงบาง ขนพรหม, ในวงแกว, รอยเรยงเวยงวง, เรองรก... รกในวงหลวง,ยอนรอยราชสกลวงศ-วงหนา วงหลง, ประเพณชาววง, เรองเลาชาววง, เรองราวในสมยพระพทธเจาหลวง, ชวตสาวชาววง, รกเดยวของทลกระหมอมหญงประชาธปก, ในรมฉตร เปนตน

เรอนเจาจอมเออน ในรชกาลท ๕

๒๖

เปนเวลายาวนานถง ๒๐ ปแลว นบแต พ.ศ. ๒๕๓๔ ทเอสโซไดรวมกบกระทรวงศกษาธการ และสมาคมวทยาศาสตรแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภ จดประกวดโครงงานวทยาศาสตรอาชวศกษา-เอสโซขน และไดสนบสนนโครงการนอยางตอเนอง เพอสงเสรมการพฒนาความรความสามารถของบคลากรทมศกยภาพดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย โดยเฉพาะนกเรยนระดบอาชวศกษา ใหมโอกาสคดรเรมสรางสรรคคนควาและวจยผลงานดานวทยาศาสตร อนจะเปนประโยชนตอชวตประจำาวน สงคม และการพฒนาประเทศตอไป ทผานมาโครงการดงกลาวประสบความสำาเรจเปนอยางด มหลายผลงานทไดรบรางวลจากการประกวดในตางประเทศ

และใน พ.ศ. ๒๕๕๓ น ผลงานทไดรบรางวลชนะเลศระดบอาชวศกษาตอนปลาย (ปวส.) คอ โครงงานวทยาศาสตร “การศกษาประสทธภาพการทำางานของอปกรณกายบรหารพยงเดนแบบปรบนงได” ของวทยาลยเทคนคเดชอดม จงหวดอบลราชธาน และชนะเลศระดบ ปวช. คอ โครงงานวทยาศาสตร “ถงสมนไพรขจดกลนรองเทา” ของวทยาลยเทคนคชยนาท ซงไดนำามาจดแสดงในงานมหกรรมวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต ประจำาป ๒๕๕๓ ระหวางวนท ๗-๙ สงหาคม ซงจดโดยองคการพพธภณฑวทยาศาสตรแหงชาต ณ ศนยนทรรศการและการประชมไบเทค บางนา สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ ไดเสดจเปนองคประธานในพธเปด

๒๗ความรคอประทป

เปดใจทมชนะเลศ ผชนะเลศโครงงานวทยาศาสตร ป พ.ศ. ๒๕๕๓ ตวแทนอาจารยทปรกษาและนกเรยนผเขาแขงขนทงระดบ ปวส. และ ปวช. ไดรวมกนเปดใจดงน โครงงาน “การศกษาประสทธภาพการทำางานของอปกรณกายบรหารพยงเดนแบบปรบนงได” วทยาลยเทคนคเดชอดม อาจารยสรยา สามแกว ในวย ๓๓ ป ผเปนหวเรยวหวแรงของการจดทำาโครงงานไดกลาวถงทมาของโครงงานนวา ตนเองเปนหวหนางานวจยพฒนานวตกรรมและสงประดษฐ ประจำาแผนกชางอเลกทรอนกส มสวนโดยตรงในการจดประกวดโครงงานในทกๆ ป ซงนกศกษากอนทจะสำาเรจการศกษาระดบ ปวช. คอ ปวช.ป ๓ และระดบ ปวส. คอ ปวส.ป ๒ จะตองนำาผลงานมาบรณาการเปนโครงงานเพอจบการศกษา วทยาลยจงจดเวทการประกวดโครงงานใหทกระดบชน ซงวนจดงานและประกาศผลคอวนสถาปนาวทยาลย วนท ๒๗ กรกฎาคม ของทกป อาจารยสรยา ซงเปนอาจารยทปรกษาของนายชาตร ไดเผยถงทมาของโครงงานทไดรบรางวลชนะเลศนวา “พอดชาตรไปเจอ Walker ๔ ขา ทอยในโรงพยาบาล เหนปญหาวา ผปวยทใชอปกรณนพยงเดนแลวกตองหาทนง เลยมาปรกษาผมวา Walker อลมเนยมมเยอะ แตกแคพยงเดน และตองมผดแลหาทนง เขาไมสามารถชวยเหลอตวเองได ๑๐๐% จะทำาอยางไรทจะใหผปวยชวยเหลอและดแลตวเองได ผมจงรวมกบลกศษยคอนายชาตรตลอดจนเพอนๆ และรนพของเขา ชวยกนคดคน

และทรงเยยมชมคหาสาธตโครงงานวทยาศาสตรของเอสโซฯ อยางใกลชดดวยความสนพระทยยง คณมงคลนมตร เออเชดกล กรรมการและผจดการฝายกจกรรมองคกรและรฐกจสมพนธ บรษท เอสโซ (ประเทศไทย) จำากด (มหาชน) กลาววา “ผมภมใจทเหนวาการสงเสรมดานการศกษาคดคนทางวทยาศาสตรทเราสนบสนนอยางจรงจง ตอเนองยาวนานรวม ๒๐ ป เปนจดเรมในการสรางแรงบนดาลใจและเปนเวทใหเยาวชนไทยพฒนาทางความคด และกลารเรมสรางสรรค สามารถนำาเวลาวางมาใชใหเปนประโยชนตอตนเองและสวนรวม โดยกลมอาชวศกษาถอเปนเยาวชนไทยทมคา ประดจอญมณรอการเจยระไนใหเปลงประกายความคดเพอ รวมกนพฒนาประเทศไทยสบไปในอนาคต” คณอศรา สนทรวภาต ทปรกษากจกรรมองคกรและรฐกจสมพนธ บรษท เอสโซฯ กลาววา “ปจจบนโครงงาน วทยาศาสตรอาชวศกษา-เอสโซ ไดจดประกวดมาแลว ๑๙ ครง ซงเวทประกวดนมวตถประสงคเพอสงเสรมใหผสอนใชกระบวนการสอน ทสามารถชวยใหผเรยนไดคดเปน ทำาเปน แกปญหาเปน และกลาตดสนใจในการลงมอปฏบตงาน สามารถวจยงานทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยไดดวยตนเอง อกทงใหผสอนสามารถใชเทคนควธการสอน การเลอกใชสอ และกจกรรมทสงเสรมใหผเรยนมโอกาสแลกเปลยนความคดเหนและประสบการณระหวางกนอยางกวางขวาง และวตถประสงคประการสดทาย เพอใหผสอนสามารถกระตนใหผเรยนได นำาความร ความคด และประสบการณทมอย ไปสรางสรรค ผลงานทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยใหเปนประโยชนตอ ชวตประจำาวนและสงคมเพอการพฒนาประเทศ โดยมเปาหมายคอ การรวมจดประกวดโครงงานวทยาศาสตร ระดบ ปวช. และระดบ ปวส. ในระดบภาค ๕ ภาค มสถานศกษาสงโครงงานเขารวมประกวดรวมทง ๒ ระดบไมนอยกวา ๓๕๐ โครงงาน และการรวมประกวดโครงงานวทยาศาสตรในระดบประเทศ และจดแสดงนทรรศการแสดงผลงาน ซงโครงงานวทยาศาสตรแบงได ๔ ประเภท คอ ๑. โครงงานประเภทการทดลอง ๒. โครงงานประเภทสำารวจ ๓. โครงงานทฤษฎ ๔. โครงงานประเภททฤษฎ นบเปนอกหนงความภมใจของเอสโซฯ ทไดรวมสรางความกาวหนาทางวทยาศาสตรและโอกาสทางการศกษาของเยาวชนไทยใหเตบโตอยางยงยน”

2010 Esso-Vocational Science Esso, in cooperation with the Ministry of Education and the Science Society of Thailand under the Royal Patronage of His Majesty the King, initiated the Esso-Vocational Science Contest Program in 1991. This year the winner of the high vocational level is a group of students from Detudom Technical College who invented a physical therepy equipment that can be adjusted to be a chair. The winner of the vocational level is a group of students from Chainat Technical College whose project is herbal bags for household use.

๒๘

ออกมา ใชเวลาไมนาน เรมจากรางแบบ ออกแบบซออปกรณคอ Walker นำามารอ มาออกแบบระบบปรบลอก เรมทำาตงแตป ๕๒ อปกรณในรนแรกๆ ยงหนกอย เราจงแกไขในรนท ๒ ใหผใช คอ คนชรา สามารถทำากจกรรมออกกำาลงกายไปไดในตว เลยใสตวออกกำาลงกายแขนและขา และในรนท ๓ กออกแบบโดยคำานงถงผปวยทวไปและผทเพงไดรบการผาตด สามารถทำากายภาพบำาบดไดอกดวย “อปกรณทสงประกวดเปนรนท ๔ นน เราไดนำาไปทดสอบเพอขอคำาแนะนำาจากคณะแพทยและนกกายภาพบำาบดทโรงพยาบาลสมเดจพระยพราชเดชอดม จงหวดอบลราชธาน แลวนำามาพฒนาและแกไขขอบกพรอง โดยรนท ๔ ใสลอรถเขาไปทงสลอและตดเบรกดวย ยางดานลางสามารถยดไมให ลนไถลได สามารถปรบใหคอยๆ เลอนเคลอนทไปได จงเปนรนทหมอและนกกายภาพบำาบดยอมรบวาใชงานไดจรงและมความปลอดภย ตอนนทางวทยาลยไดจดสทธบตรสงประดษฐนไวแลว” สำาหรบประวตของอาจารยคนเกง อาจารยสรยา สามแกว สำาเรจการศกษาจากคณะวศวกรรมศาสตร สาขาอเลกทรอนกส สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง ภายหลงสำาเรจการศกษา อาจารยไดทำางานในองคกรเอกชนประมาณ ๔-๕ ป กอนจะกลบบานเกดทจงหวดอบลฯ มาเปนอาจารยทวทยาลยเดชอดม นบถงปนกเปนเวลากวา ๔ ปแลว โครงงานวทยาศาสตรอาชวศกษาน มสวนสนบสนนใหเยาวชนไทยนำาพลงความคด พลงสมอง พลงกาย และพลงใจ มาเปนพลงสรางสรรค ประเทศชาตกจะมโอกาสพฒนากาวหนา เพราะเยาวชนไทยเรามคณภาพและใชเวลาวางใหเปนประโยชน

เฉกเชนสมองและกำาลงสำาคญททำาใหโครงงานนประสบความสำาเรจคอ นายชาตร ตงสะ อาย ๒๐ ป ปจจบนอยในชน ปวส. ป ๒ เขาเปนประธานชมรมสงประดษฐรนใหมรนท ๓ ของวทยาลย ชาตรเปนลกชาวนาขนานแท พอและแมของเขาทำานา อาบเหงอ ตางนำา หลงสฟาหนาสดนในแปลงนา ๖ ไร ทเขาและพอแมภมใจ โดยสวนตวชาตรไมมทนทรพยมากพอทจะมาใชจายเพอใหเขาไดศกษาในระดบสงขนไปอก ทกวนนเขาจงสำานกในพระคณของสถาบนศกษาทไดกรณาใหทนเลาเรยนฟร ทำาใหเขามโอกาสตกตวงความรและประสบการณทดจากอาจารยแตละทาน และไดคนพบความถนดของตนเอง เขาพยายามเรยนรและเขาไปมสวนรวมในการทำาโครงงานสงประดษฐตางๆ จนอาจารยเหนความตงใจจงชวนเขาชมรมสงประดษฐคนรนใหม ชาตรเปนเดกเรยนด ไดเกรดเฉลย ๓.๘ เปนเดกใฝรและความประพฤตด ในปน ชาตรไดรบรางวลชนะเลศอนดบ ๑ ระดบ ประเทศถง ๒ รางวลดวยกน คอ จากการคดคนสงประดษฐ เครองอนขาวเหนยว ไดรบรางวลอนดบ ๑ ในรายการถนนเทคโนโลยฯ ทางสถานโทรทศนโมเดรนไนนทว (ชอง ๙ อสมท.) และจากสงประดษฐ “อปกรณกายบรหารพยงเดนแบบปรบนงได” รางวลชนะเลศระดบ ปวส. จากการจดประกวดโครงงานวทยาศาสตรของเอสโซฯ นอกจากนนายชาตรยงไดรบพระราชทานรางวลเยาวชนดเดนสาขาสงประดษฐและนวตกรรมประจำาป พ.ศ. ๒๕๕๓ จากสมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ เมอวนท ๒๑ กนยายนทผานมา ชาตรมความมงมนทจะเรยนจนสำาเรจขนอดมศกษา และกลบมาเปนครสอนในสถาบนแหงนหรอในสถานศกษาในบานเกดของเขาทอบลราชธาน เพอใหเยาวชนในชมชนไดมความร สามารถชวยพฒนาบานเกดและความเปนอยทดขนของชาวบานทน มาถงโครงงานวทยาศาสตร “ถงสมนไพรขจดกลนรองเทา” วทยาลยเทคนคชยนาท อาจารยณชยา รศม ผสานฝนของกลมเยาวชนเจาของรางวลชนะเลศอนดบ ๑ ในระดบ ปวช. ไดกรณาเลาถงทมาของโครงงานนวา “สงผลงานเขาประกวดโครงงานวทยาศาสตรของเอสโซฯ นมาเปนเวลาตอเนองเขาปท ๑๔ ในปนแลวคะ โครงงานถงสมนไพรขจดกลนรองเทาเปนโครงงานทเดกๆ ชวยกนคดขนมา เนองจากเมอเดกๆ เขามาเรยนในวทยาลย บางหองตองถอดรองเทา ทำาใหเกดกลน ทไมพงปรารถนา เดกๆ กชวยกนคดชวยกนพฒนาทดบกลนรองเทา จากเดมเปนกลอง เปลยนเปนต แรกๆ แคดบกลน ตอมากคดวานาจะมกลนหอมดวย โชคดทจงหวดชยนาทเปนแหลงสมนไพรหางาย เรากใชสมนไพรพนบานหางายในทองถนทวไปมาใช อยางใบมะกรด ผลมะกรด กศกษาจากสมนไพร ๑๐ ชนด นำามาทดลองและเลอกสมนไพรเพยง ๕ ชนด มา รวมกนกลายเปนสมนไพรในถง” นอกจากน อาจารยณชยากลาวเสรมวา ชยนาทเปนแหลงสมนไพรไทยตางๆ สถาบนเราจงมโครงงานวทยาศาสตร

๒๙ความรคอประทป

ตางๆ ทเกยวเนองกบการนำาสมนไพรมาใชหลายโครงงาน “ตองขอบคณทานผอำานวยการวทยาลยทสนบสนนและใหโอกาสอยางเตมทมาโดยตลอด” อาจารยณชยากลาวเสรม “โครงงานวทยาศาสตรน เปนสวนหนงของวชา วทยาศาสตรพนฐาน มสอนเรองการทำางานโครงงานวทยาศาสตร เราในฐานะอาจารยกจะเรมเลงเดกตงแตเขาเขาศกษาในระดบ ปวช. ป ๑ แลววา ใครมแวว พอขน ปวช. ป ๒ กดงตวมา กใหมาชวยทำาโครงงาน หรอบางทกตอยอดโครงงานจากรนพ โครงงานอะไรทยงทำาครงๆ กลางๆ กเอามารวมใหเดกๆ ทำาตอ ของเราไดชนะเลศท ๑ ของภาคกลาง เมอแขงระดบประเทศ ๕ ภาค กแขงกนประมาณ ๒๐ โครงงาน อาจารยณชยา กลาววา ถงสมนไพรขจดกลนรองเทาสามารถนำามาใชงานไดจรง เปนการประยกตใชสมนไพรทหางาย ในทองถนชมชน และตนจะสนบสนนผลกดนเดกๆ ของวทยาลยสงผลงานเขาประกวดในเวททเอสโซฯ จดทกปตลอดไป แมตน จะเกษยณไปแลว กยนดเปนทปรกษาใหเดกๆ ทนเสมอ อาจารยรกวทยาลยเทคนคชยนาทนมาก ทนเปนททำางานทแรก และทเดยวมากวา ๒๖ ปแลว ภายหลงจากทตนสำาเรจการศกษาจากวทยาลยครสวนสนนทา เอกทางดานวทยาศาสตร ปจจบน อาจารยณชยาดำารงตำาแหนงครชำานาญการพเศษ คศ.๓ (หรอเทยบระดบซ ๘) มาถงความในใจของทมเยาวชนคณะผจดทำาโครงงาน ถงสมนไพรขจดกลนรองเทา หนงในนนคอ นายเมธาวฒน โสะอาด อาย ๑๘ ป นกเรยนอาชวะปวช. ป ๓ สาขาอเลกทรอนกส วทยาลยเทคนคชยนาท กลาววา “บงเอญผมมคณตาซงเปนคนสมยกอน ทานใชมะกรดดบกลนตางๆ กเลยเสนอไอเดยมะกรดไปดวย รวมๆ กจะมการเสนอสมนไพรรวม ๑๐ ชนดเขามาทดลอง” เมธาวฒนไดเลาใหฟงวา ตนและทมงาน ใชเวลาหลงเลกเรยนและเวลาวางหรอวนหยดเสารอาทตยไปรวมกนทชนบนสดของอาคารหองสมด ซงใชเปนหองทดลองและคนควาโครงงานสมนไพรตางๆ ทนำามาทดลองกเปนสมนไพรทเอามาจากบานนกเรยน ไมไดซอเลย โดยมอาจารยณชยาและคณะ

อาจารยรวมกนใหคำาปรกษา รวมทงสนบสนนการจดหาอปกรณตางๆ เชน ตอบลมรอนทใชอบสมนไพร เปนตน นอกจากน เมธาวฒนยงกลาววา “ผมดใจมากครบ ถอเปนการขนเวทระดบชาตครงแรกของผม อยากใหมการ จดประกวดโครงงานอยางนอยางนอยปละ ๒ ครง เพราะลำาพง ผมเองถอวาไดนำาเวลาวางมาใชประโยชนศกษาคนควาเกบขอมล ดกวาเอาเวลาไปยงเกยวกบยาเสพตด เพราะชวงวยนเปนชวงหวเลยวหวตอครบ การประกวดโครงงานวทยาศาสตรของเอสโซฯ ถอเปนเวททเปดโอกาสและสงเสรมใหเยาวชนไทยใชเวลาวางใหเกดประโยชนครบ อยากใหมตลอดไปครบ” เมธาวฒนใฝฝนทจะเปนโปรแกรมเมอร และกอนทจะไตบนไดไปสความฝน วนนเมธาวฒนและเพอนๆ ดใจกบรางวลชนะเลศจากการประกวดครงน และยนยนวากอนทเขาจะสำาเรจการศกษา ปวส. จากสถาบนน เขาและเพอนๆ จะผลตโครงงานทดและเปนประโยชนตอไปอยางแนนอน โครงการประกวดโครงงานวทยาศาสตรอาชวศกษา-เอสโซ จงมคณอนนตตอวงการการศกษาคนควาทางวทยาศาสตรของไทยเปนอยางมาก เพราะชวยสรางโอกาสและอนาคตของเยาวชนคนรนใหม บมเพาะใหเปนทรพยากรบคคลทมคณคาของประเทศ และใชเวลาวางใหเปนประโยชนไปในทางสรางสรรค จากทเคยปลอยเวลาใหเปลาประโยชนกเพมคาเปนนาทสรางสรรค คาดวาโครงงานวทยาศาสตรอาชวศกษา-เอสโซ จะดำาเนนตอไปตราบทเอสโซฯ ยงคงมงมนสรรคสรางพลงงานโลกตลอดไป

กรปณต วงษสนทร

เปนศษยเกาจามจร สชมพ สำาเรจการศกษาจากคณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย เมอ ๒๕ ปกอน ขดเขยนเวยนวายในวงการโฆษณาประชาสมพนธ ปจจบน ไดผนตวเองมาเปนนกเขยนอสระ และทำาธรกจเลกๆ ตามทตนเองใฝฝน

๓๐

เปนเวลากวา ๒๐ ปทศนยผลตกาซธรรมชาตนำาพอง จงหวดขอนแกน ของบรษท เอกซอนโมบล เอกซโพลเรชน แอนด โพรดกชน โคราช องค ในฐานะผประกอบการรายแรกทไดรบสมปทานการสำารวจและขดเจาะแหลงกาซธรรมชาตในภาคอสาน เปนสวนหนงทชวยสรางความมนคงดานพลงงาน

ใหแกประเทศไทย ดวยการสนบสนนการผลตกระแสไฟฟาในภมภาค เพอพฒนาใหเกดความเจรญทางเศรษฐกจและสงคม และประหยดเงนตราของประเทศดวยการลดการนำาเขานำามนเพอผลตกระแสไฟฟา

๓๑ความรคอประทป

คณยงยศ หาญสวณช รองประธาน บรษท เอกซอน-โมบล เอกซโพลเรชนฯ กลาวถงความสำาเรจทผานมาวา เกดจากหลายปจจย ไมวาจะเปนการใหความสำาคญตอการปฏบตงานอยางปลอดภย บคลากรทเชยวชาญและพนธมตรทางธรกจทแขงแกรง รวมถงความมงมนเพอใหบรรลเปาหมายในการเปนองคกรพลเมองดของสงคม ตามรอยทางของบรษทแม เอกซอน- โมบล สหรฐอเมรกา “ศนยผลตกาซธรรมชาตนำาพอง เรมดำาเนนการผลตมาตงแตวนท ๑๔ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๓๓ ถงวนน เปนเวลา ๒๐ ปเตม ทเราทำางานโดยไมมอบตเหตททำาใหสญเสยเวลาทำางาน อนนเปนสงทเราทกคนภมใจทสด” ความสำาเรจในเรองน คณยงยศกลาววามาจากการใหความสำาคญกบความปลอดภยเปนอนดบแรก “เราหมนตรวจสอบดแลอปกรณตางๆ ใหอยในสภาพสมบรณ มการฝกอบรมบคลากรใหมความเชยวชาญ และสรางจตสำานกของความปลอดภยอยเสมอไมวาในเวลาหรอนอกเวลาปฏบตงาน” ปจจบน บรษทมพนกงาน ๑๗ คน และทงหมดเปนคนไทย บรษท เอสโซ เอกซโพลเรชน แอนด โพรดกชน องค (ตอมาเปลยนชอเปน บรษท เอกซอนโมบล เอกซโพลเรชน แอนด โพรดกชน องค ในป พ.ศ. ๒๕๔๔) ไดรบสมปทานจากกระทรวงพลงงานในป พ.ศ. ๒๕๒๒ เรมดำาเนนงานสำารวจและขดเจาะชวงแรกในพนทหลายจงหวดในบรเวณแหลงทราบสงโคราช เชน ชยภม กาฬสนธ อดรธาน ขอนแกน ดวยเงนลงทนขณะนนกวา ๒ พนลานบาท มการสำารวจขดเจาะแหลงกาซธรรมชาตถง ๒๑ หลม แตทสามารถนำาขนมาผลตในเชงพาณชยเปนผลสำาเรจ คอทหลมขดเจาะนำาพอง จงหวดขอนแกน

Two Decades of Nam Phong Gas Processing PlantNam Phong Gas Processing Plant has achieved its 2-decade milestone of safe operations with no Loss-Time-Incident (LTI) in supplying natural gas for electrical power generation for households and the industrial sector in the North East region. Yongyot Harnsuvanich, vice president, ExxonMobil Exploration and Production Khorat Inc. (EKEMPI), said that the success has been accounted for by safety as priority at work, human resource expertise, strategic alliances with business partners and ExxonMobil’s commitment in citizenship.

To name just a few for CSR programs, EKEMPI initiated “Esso-Namphong educational funds” to generate hundreds of scholarships to local needy students each year. The company also supported the Namphong district hospital to purchase medical equipment for better health care. Above all, the company has taken its pride as a good corporate citizen, being a part of Thailand’s energy security and the national development.

๓๒

“เราจดสงกาซธรรมชาตทผลตไดใหแก บรษท ปตท. จำากด (มหาชน) เพอสงตอใหการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย (กฟผ.) ใชในการผลตกระแสไฟฟาทโรงไฟฟานำาพอง ซงอยหางจากศนยผลตกาซฯ ของเราเพยง ๓ กโลเมตร และมกำาลง การผลตอยท ๗๒๐ เมกะวตต” โรงไฟฟานำาพอง เปนโรงไฟฟาโรงเดยวในเขตอสานตอนบน ทผลตกระแสไฟฟาใหกบชมชนและโรงงานอตสาหกรรมในภาคอสาน แมจะไมเพยงพอ แตกเปนสวนหนงจากแหลงผลตพลงงานภายในประเทศ ซงชวยลดการนำาเขาพลงงานจากตางประเทศไดมาก แนนอนวาพนธมตรทแขงแกรง และมการประสานความรวมมอกนเปนอยางด ทำาใหการดำาเนนธรกจเปนไปอยางมประสทธภาพและราบรน “บรษท ปตท. สำารวจและผลตปโตรเลยม จำากด (มหาชน) หรอ ปตท.สผ. เปนบรษทปโตรเลยมระดบชาตทมสวนในสมปทานนำาพองอย ๒๐% สวน กฟผ. เปนลกคาทด ชวยกนแกไขปญหาและขอขดของตางๆ ตลอดเวลา ๒๐ ป เราไมเคยตองหยดสงกาซกะทนหน (unplanned shutdown) ซงอาจทำาใหโรงไฟฟาตองหยดการผลตและทำาใหไฟฟาดบ และมผลกระทบตอโรงงานอตสาหกรรมและชมชน นบเปนสถตการประกอบการทดเยยม” ดานความรบผดชอบตอสงคม บรษท เอกซอนโมบล เอกซโพลเรชนฯ มนโยบายเดยวกบเอกซอนโมบลทวโลก ทมง

เปนองคกรพลเมองด และเปนมตรกบชมชน “ทกๆ ๒ ป เราจะทำาการสำารวจความคดเหนของชมชน ทมตอการดำาเนนงาน ของเราในการผลตกาซธรรมชาต เพอนำามาทำาแผนโครงการชมชนสมพนธ ซงเนนใหความสำาคญกบ ๔ ประเดนหลก คอ การศกษา สขภาพอนามย สงแวดลอม และวฒนธรรมประเพณ” กองทนการศกษาเอสโซนำาพอง จงถอกำาเนดขนเมอ ๒๐ ปทแลว โดยมการมอบทนการศกษาปละหลายรอยทน ใหเยาวชนในทองถนไดมโอกาสทางการศกษาอยางทวถงกน โรงพยาบาลนำาพอง ไดรบเงนสนบสนนจากบรษทฯ ในการจดซอเครองมอแพทยเพอดแลสขภาพของชมชน มการสงเสรมการจดการสงแวดลอม รวมถงการอนรกษปาไมเพอรกษาคณภาพของนำา อากาศ และดน ซงเปนหวใจของภาคเกษตรกรรม ผานทางองคการบรหารสวนตำาบลในพนทใกลเคยง สวนการอนรกษวฒนธรรมประเพณ เชน งานบญของวดตางๆ ประเพณบญบงไฟ ซงเปนความเชอหรอพธกรรมทเปนมรดกตกทอดมายาวนานของผคนในทองถน ตางไดรบการจรรโลงเพอสบสานไวใหคนรนหลงอยางตอเนอง “แมกาซธรรมชาตจะเปนพลงงานสะอาดทสดเมอเทยบกบนำามนหรอถานหน แตเรากยงตองสรางความมนใจใหชมชนวาการดำาเนนงานของเอกซอนโมบล จะไมกอใหเกดมลภาวะ เราเปนเพอนบานทด ใหการสนบสนนชมชน อยากอยรวมกบชมชนอยางสมานฉนทและมความสข”

๓๓ความรคอประทป

"ความสำาเรจทผานมาเกดจากหลายปจจย ไมวาจะเปนการใหความสำาคญตอการ

ปฏบตงานอยางปลอดภย บคลากรทเชยวชาญและพนธมตรทางธรกจทแขงแกรง

รวมถงความมงมนเพอใหบรรลเปาหมายในการเปนองคกรพลเมองดของสงคม

ตามรอยทางของบรษทแม เอกซอนโมบล สหรฐอเมรกา"

อกสวนหนงของความภาคภมใจในฐานะองคกรพลเมองดของชมชนและประเทศชาต คอการมสวนสรางรายไดคนกลบสประเทศไทยผานคาภาคหลวง (Royalty) ทจายใหกบกรมเชอเพลงธรรมชาต กระทรวงพลงงาน ตามปรมาณกาซทผลตไดแตละป เพอการพฒนาประเทศในภาพรวม “รายไดจากคาภาคหลวง สวนหนงคอ ๒๐% จะจดสรรคนสทองถนโดยรอบพนทการผลต ในเขตการดแลขององคการบรหารสวนตำาบลมวงหวาน และตำาบลนำาพอง และเทศบาลตำาบลกดนำาใส ซงครอบคลมพนทประมาณ ๓๗ ตารางกโลเมตร อก ๑๐% สงมอบเพอสนบสนนการบรหารงานขององคการบรหารสวนตำาบลอนๆ ในจงหวดขอนแกน อก ๑๐% สนบสนนการบรหารงานขององคการบรหารสวนตำาบลทเหลอทวประเทศ และอก ๒๐% ใหกบองคการบรหารสวนจงหวดขอนแกน สวนทเหลอ ๔๐% เปนรายไดแผนดนซงรฐบาลสามารถนำาไปใชประโยชนในการพฒนาประเทศในรป งบประมาณทจดสรรผานกระทรวงการคลง” ทงหมดน คอความภาคภมใจทไดรวมสรางสรรคสงคมไทยมานานถง ๒ ทศวรรษ บรษท เอกซอนโมบล เอกซโพลเรชนฯ พรอมจะกาวตอไปดวยพลงแหงความเชอมนในการผลตพลงงานดวยเทคโนโลยและนวตกรรมทไมเคย หยดนง ความมงมนดานความปลอดภย การรกษาสงแวดลอมและชมชนใหนาอย และเหนออนใดคอเสถยรภาพแหงพลงงานไทยในทศวรรษหนา

ภาพโดย : คณสรนย น�ใส และคณคมภร ตรประเสรฐ

๓๔

เอสโซเปดศนยฝกอบรมอาชพสตร ในเขตเทศบาลนครแหลมฉบง

นายโรเบรต ไมเคล คเปอร (ท ๕ จากขวา) ประธานกรรมการและกรรมการผจดการ บรษท เอสโซฯ และนายพรชย ขวญสกล (ท ๔ จากขวา) ปลดจงหวดชลบร รวมเปนประธานในพธเปดศนยฝกอบรมอาชพสตรในเขตเทศบาลนครแหลมฉบง จงหวดชลบร

ศนยฝกอบรมอาชพสตรฯ แหงน จดตงขนเพอเปนศนยกลางในการพฒนาศกยภาพและเพมรายไดใหกบสตรในชมชน พรอมสนบสนนการดำาเนนงานดานวชาชพ รวมถงใหคำาแนะนำาเกยวกบการทำา การตลาด การออกแบบบรรจภณฑ ตลอดจนการหาแหลงจำาหนายสนคาใหแกชมชนอกดวย ศนยแหงนดำาเนนงานโดยคณะกรรมการซงเปนตวแทนของชมชนชาวบาน ๑๐ แหง ทอยรอบโรงกลนนำามน เอสโซ ศรราชา

เอสโซมอบเงนชวยเหลอผประสบภยนำาทวมผานสภากาชาดไทย

นายโรเบรต ไมเคล คเปอร (ท ๓ จากขวา) ประธานกรรมการและกรรมการผจดการ บรษท เอสโซ (ประเทศไทย) จำากด (มหาชน) มอบเงนจำานวน ๒,๐๐๐,๐๐๐ บาท ใหแกหมอมราชวงศปรยางคศร วฒนคณ (ท ๒ จากขวา) ผชวยเลขาธการฯ ฝายการจดหารายได และผอำานวยการสำานกงานจดหารายได สภากาชาดไทย เพอนำาไปชวยเหลอผประสบภยนำาทวมในประเทศไทย

เงนบรจาคดงกลาวน จะถกนำาไปชวยเหลออยางเรงดวนใหสอดคลองกบความตองการของประชาชนและครอบครวทประสบอทกภย ซงรวมถงการจดหาอาหาร เครองอปโภค บรโภค นำาดม ของใชทจำาเปน เสอผาเครองนงหม ยารกษาโรค อปกรณเพอทำาความสะอาด วสดสำาหรบการซอมแซมบาน บรการดานสขอนามย และอนๆ อกตอไป

เอสโซสมทบทน “กองทนโรงกลนนำามนเอสโซ” ฉลอง ๑๐๘ ปโรงพยาบาลสมเดจฯ

นายเสรวฒน เจรญทรพย ผจดการอาวโสประจำาโครงการปรบปรงคณภาพนำามน โรงกลนนำามนเอสโซ ศรราชา มอบเงนสมทบทน “กองทนโรงกลนนำามนเอสโซ” จำานวน ๑๐๐,๐๐๐ บาท ใหแก โรงพยาบาลสมเดจพระบรมราชเทว ณ ศรราชา ในโอกาสครบรอบ ๑๐๘ ป โดยมนายแผน วรรณเมธ เลขาธการสภากาชาดไทย เปน ผรบมอบ กองทนนกอตงเมอป ๒๕๓๒ มวตถประสงคเพอนำาดอกผลไปใชจายเปนคายาใหแกผปวยอนาถา การสมทบเงนทนในครงนทำาใหกองทนมยอดเงนตนทงสน ๑,๓๕๖,๓๓๘.๙๒ บาท

เอสโซรบรางวลองคกรทมความรบผดชอบตอสงคมดเดนจากหอการคาไทย-อเมรกน

นางจดธ เบธ เซฟคน (ซาย) อครราชทตทปรกษาและอปทตสหรฐอเมรกาประจำาประเทศไทย มอบรางวลองคกรทมความ รบผดชอบตอสงคมดเดน จากหอการคาไทย-อเมรกน ใหแกนาย โรเบรต ไมเคล คเปอร (ขวา) ประธานกรรมการและกรรมการ ผจดการ บรษท เอสโซฯ เพอยกยององคกรทมการดำาเนนกจการทมความโปรงใส ดวยหลกธรรมาภบาล และการพฒนาธรกจอยางยงยน ซงสะทอนถงวฒนธรรมในการทำาธรกจทเปนแบบอยางทดใหแก องคกรอนๆ ในสงคม

๓๕ความรคอประทป

เอสโซสนบสนนมลนธชางหสดนทร จ.ประจวบครขนธ

นายโรเบรต ไมเคล คเปอร (ท ๕ จากซาย) ประธานกรรมการและกรรมการผจดการ บรษท เอสโซฯ มอบเงนสนบสนนจำานวน ๕๐,๐๐๐ บาท ใหกบนายสมบรณ กอบทองสรโชค (ท ๔ จากขวา) รองประธานกรรมการ มลนธชางหสดนทร เพอสนบสนนการดแลและรกษาชาง ทถกทอดทง โดยนายคเปอรไดพากลมผบรหารและพนกงานบรษท เอสโซฯ และบรษทในเครอเอกซอนโมบลในประเทศไทยกวา ๖๐ คน เขาเยยมชมการดำาเนนงานของมลนธชางหสดนทร และรวมสนบสนนในการอนรกษชางไทย โดยกจกรรมนเปนสวนหนงของโครงการพนกงานอาสา ในระหวางการจดกจกรรมเสรมความสามคคของพนกงาน ณ จงหวดประจวบครขนธ

พนกงานเอกซอนโมบลเยยมผสงอายท ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานบางละมง จ.ชลบร

นายพอล เทพเกยน (แถวยน - ท ๒ จากซาย) ผจดการเครอขาย ดานคาปลกของบรษททวโลก เอกซอนโมบล คอรปอเรชน พรอมดวยพนกงานศนยสนบสนนการปฏบตงานการตลาดขายปลก ภาคพนเอเชยแปซฟก บรษท เอกซอนโมบล จำากด จำานวนประมาณ ๒๐๐ คน รวมทำากจกรรมบำาเพญประโยชนเพอสรางรอยยมและชวยเหลอ ผสงอาย ณ ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานบางละมงจงหวดชลบร พรอมทงมอบของใชทจำาเปนใหกบศนยฯ คดเปนมลคาประมาณ ๑๕,๐๐๐ บาท โดยกจกรรมนเปนสวนหนงของโครงการ อาสาสมครของพนกงาน เพอมสวนรวมในการชวยเหลอสงคม ซงจดขนในระหวางการจดงานเสรมความสามคคของพนกงานทจงหวดชลบร

โรงกลนนำามนเอสโซมอบทนสนบสนน การศกษา

ดร.อดศกด แจงกมลกลชย (ท ๔ จากซาย) กรรมการและผจดการฝายปฏบตการกลน บรษท เอสโซฯ มอบทนสนบสนนการศกษาสำาหรบนกเรยนในเขตอำาเภอศรราชา จำานวน ๓๒๐ ทน รวมเปนเงนทงสน ๓๘๐,๒๐๐ บาท ใหแกนายทรงพล จำาปาพนธ รองผวาราชการจงหวดชลบร ณ โรงกลนนำามนเอสโซ ศรราชา จงหวดชลบร

กองทนสนบสนนการศกษาโรงกลนนำามนเอสโซ มวตถประสงคทจะสนบสนนใหนกเรยนทมความประพฤตดไดมโอกาสทางการศกษา ขณะนมเงนตนทงสน ๒.๙ ลานบาท และไดจดสรรเงนบรจาคจากพนกงานบรษทเอสโซฯ มาเปนทนสนบสนนการศกษาใหกบนกเรยนเปนปท ๑๑ ตอเนองกน

ปมเอสโซรวมโครงการปมคณภาพ ปลอดภย นาใชบรการ ปท ๓

นายยอดพงศ สตธรรม (ท ๒ จากซาย) กรรมการและผจดการ การตลาดขายปลก บรษท เอสโซฯ เขารวมงานเปดตวโครงการ “ปมคณภาพ ปลอดภย นาใชบรการ ปท ๓” ทจดโดยกรมธรกจพลงงาน กระทรวงพลงงาน เมอวนท ๑๑ พฤศจกายน ๒๕๕๓ ทผานมา

การประกวดปมคณภาพ ปลอดภย นาใชบรการ ในครงน จะชวยสรางแรงจงใจใหสถานบรการนำามนเอสโซทวประเทศปรบปรงมาตรฐานใหดขนอยางตอเนอง ทงในดานความปลอดภย คณภาพของสนคาและบรการ และยงชวยสงเสรมการพฒนาสงแวดลอม ของชมชนผานทางสถานบรการนำามน อนนบเปนสวนหนงในความ รบผดชอบตอสงคมอกดวย