WyrokSdu Najwyszegoz dnia 8 lutego 2013 r.IV CSK 332/12Tytu: Zasady stosowane do oceny sytuacji wsplnika spki jawnej reprezentujcego spk i prowadzcego jej sprawy. Zakres prawa wsplnika do reprezentacji spki jawnej a wytoczenie przez niego powdztwa w imieniu spki. Dopuszczalno reprezentowania spki jawnej przez wsplnika w umowie oraz sporze midzy nim a spk.Do wsplnika spki jawnej reprezentujcego spk i prowadzcego jej sprawy naley stosowa odpowiednio przepisy o osobach prawnych, a nie o penomocnictwie.OSNC 2013/10/1171380744Dz.U.2013.1030: art.29Dz.U.1964.16.93: art.33(1) 1; art.981. Do oceny sytuacji wsplnika spki jawnej, ktry reprezentuje spk i prowadzi jej sprawy naley, zgodnie z art. 331 1 k.c., stosowa odpowiednio przepisy o osobach prawnych, a nie przepisy o penomocnictwie.2. Kady wsplnik moe wystpi z powdztwem w imieniu spki jawnej.3. Wsplnik spki jawnej nie moe reprezentowa spki w umowie midzy nim a spk oraz w sporze pomidzy spk a tym wsplnikiem.LEX nr 1311806, Biul.SN 2013/6/81311806Dz.U.2013.1030: art.29; art.30Dz.U.1964.16.93: art.33(1) 1przegld orzeczn.: Popardowski P. Spki osobowe w orzecznictwie Sdu Najwyszego.Skad orzekajcySdzia SN Katarzyna Tyczka-Rote (przewodniczcy)Sdzia SN Jzef Frckowiak (sprawozdawca)Sdzia SN Marta RomaskaSentencjaSd Najwyszy w sprawie z powdztwa "A.E" spki jawnej D. i R. G. w L. przeciwko Ryszardowi G. o zapat, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 8 lutego 2013 r. skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sdu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 9 lutego 2012 r.uchyli zaskarony wyrok i wyrok Sdu Okrgowego w Lublinie z dnia 14 kwietnia 2011 r. i przekaza temu Sdowi spraw do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postpowania kasacyjnego.Uzasadnienie faktyczneWyrokiem z dnia 9 lutego 2012 r. Sd Apelacyjny w Lublinie oddali apelacj powdki od wyroku Sdu Okrgowego w Lublinie z dnia 25 padziernika 2011 r. Ustalono, e powodowa spka powstaa w wyniku przeksztacenia spki cywilnej w dniu 3 kwietnia 2001 r. W umowie wsplnicy - Magorzata S.-G. i pozwany Ryszard G. - przyjli, e kady wsplnik jest uprawniony i zobowizany do przeprowadzenia spraw spki w zakresie nie przekraczajcym czynnoci zwykego zarzdu, do ktrych zaliczono czynnoci rozporzdzajce i zobowizujce nieprzekraczajce kwoty 200.000 z. Dla pozostaych czynnoci wymagana bya zgodna uchwaa wszystkich wsplnikw.Przedmiotem dziaalnoci spki byo prowadzenie apteki. Konflikt midzy wsplnikami powsta na przeomie lat 2004 i 2005, a jego podoem byy ze osobiste relacje midzy wsplnikami, ktrzy obecnie s w trakcie sprawy rozwodowej i o podzia majtku. Narastajce nieporozumienia przenosiy si na dziaalno gospodarcz, ktr maonkowie prowadzili wsplnie i odrbnie w rnych formach organizacyjnoprawnych w brany farmaceutycznej.Pozwany w dniu 1 stycznia 2005 r. zawar z Elbiet G. jako kierownikiem apteki umow o wiadczenie usug, ktrych przedmiotem byo szeroko pojte doradztwo, o czym nie zostaa poinformowana wsplniczka Magorzata S.-G. Doradztwo to dotyczyo m.in. planowania i koordynacji zakupw, efektywnoci finansowej apteki, obsugi technicznej apteki, remontw itp. Umowa zostaa zawarta na 10 lat, a wynagrodzenie ustalono ryczatowo na kwot 6.500 z netto miesicznie. Na tej podstawie pozwany wystawia faktury na rzecz spki, ktre zostay zapacone.Strona powodowa reprezentowana przez wsplniczk Magorzat S.-G. domagaa si zasdzenia od pozwanego kwoty 276.940 z z odsetkami od dnia wniesienia pozwu z tytuu odszkodowania za szkody wyrzdzone spce przez pobrane w okresie od dnia 28 listopada 2007 r. do dnia 1 padziernika 2010 r. z jej majtku wynagrodzenie za fikcyjnie wiadczone usugi, ewentualnie tytuem zwrotu nienalenie pobranych w tym okresie wiadcze.Jako podstaw da wskazano art. 415 k.c., ewentualnie art. 405 w zwizku z art. 410 1 i 2 k.c. Pozwany, nie uznajc powdztwa i powoujc si na prawo reprezentacji spki, zoy owiadczenie o cofniciu pozwu wraz ze zrzeczeniem si roszczenia i wnosi o umorzenie postpowania. Pozwany zakwestionowa formaln moliwo kierowania pozwu przez spk jawn reprezentowan przez jednego wsplnika przeciwko drugiemu wsplnikowi. Wskaza ponadto na brak przesanek jego odpowiedzialnoci na podstawie art. 415 k.c.Wyrokiem z dnia 25 padziernika 2011 r. Sd Okrgowy w Lublinie powdztwo oddali, a rozpoznajcy spraw na skutek apelacji powdki Sd Apelacyjny wskaza, e Sd pierwszej instancji trafnie przyj, i pierwszoplanow kwesti dla rozstrzygnicia sporu byo ustalenie, czy wystpujcy w imieniu spki jawnej wsplnik moe wytoczy powdztwo przeciwko drugiemu wsplnikowi, gdy danie nie wynika z naruszenia zakazu konkurencji. Sd Okrgowy zasadnie wskaza, e przepisy kodeksu spek handlowych wyczaj tak moliwo, przy czym kodeks nie zawiera specjalnych regulacji dla spek jawnych dwuosobowych. Jedyny przepis pozwalajcy kademu wsplnikowi spki osobowej na moliwo realizacji na drodze sdowej roszcze odszkodowawczych przeciwko drugiemu wsplnikowi dotyczy sytuacji przewidzianej art. 57 k.s.h., gdy roszczenia wynikaj z naruszenia przez wsplnika zasad konkurencji. Tylko w takiej sytuacji ustawodawca dopuci moliwo wytoczenia powdztwa przez wsplnika spki osobowej przeciwko drugiemu wsplnikowi.Zdaniem Sdu Apelacyjnego, jest to celowa regulacja, istot bowiem spki osobowej jest wsppraca, a wyrazem organizacji pracy wymaganej w art. 43 k.s.h. jest zgoda wszystkich wsplnikw - take wyczonych od prowadzenia spraw spki - w sprawach przekraczajcych zakres zwykych czynnoci spki. W spce jawnej co do zasady wymagana jest jednomylno, obowizek wspdziaania bowiem jest jednym z elementw istotnych kadej umowy spki, skoro wic Sd Okrgowy uzna, e wsplnik nie moe skutecznie reprezentowa spki jawnej w sprawie przeciwko drugiemu wsplnikowi, nie dysponujc stosown uchwa, a stanowisko to zaaprobowa w caoci Sd Apelacyjny, istota sprawy zostaa rozpoznana. (...)W skardze kasacyjnej powdka zarzucia naruszenie prawa materialnego, tj. art. 8 k.s.h. przez odmwienie powdce - wbrew wyraniej treci powoanego przepisu - moliwoci pozwania wasnego wsplnika Ryszarda G. bez jego zgody, art. 39 i 43 k.s.h. przez ich bezpodstawne zastosowanie oraz art. 29 1-3 k.s.h. przez ich niezastosowanie, co doprowadzio do bezzasadnego przyjcia, e Magorzata S.-G., w braku zgody pozwanego Ryszarda G., nie moe samodzielnie, skutecznie dochodzi w imieniu spki jawnej "A.E" D. i R. G. od pozwanego wsplnika Ryszarda G., ktry jest jednoczenie kontrahentem spki, roszcze odszkodowawczych lub roszcze o zwrot nienalenie pobranych wiadcze, art. 44 k.s.h. w zwizku z art. 4421 1 i art. 118 k.c. przez jego bezpodstawne niezastosowanie, co doprowadzio do przyjcia, e Magorzata S.-G., w braku zgody pozwanego Ryszarda G., nie moe samodzielnie, skutecznie dochodzi w imieniu spki od pozwanego wsplnika roszcze odszkodowawczych lub o zwrot nienalenie pobranych ze spki wiadcze w sytuacji, w ktrej brak wytoczenia i nastpczego popierania powdztwa prowadziby do przedawnienia roszcze, art. 2 i 45 ust. 1 w zwizku z art. 8 ust. 2 Konstytucji przez przyjcie, e pozwany moe decydowa o tym, czy zostanie przeciw niemu wytoczone powdztwo, przez odmwienie powodowej spce jawnej "A.E" merytorycznego rozpoznania istoty sprawy w zakresie roszczenia odszkodowawczego lub o zwrot nienalenie pobranych wiadcze wytoczonego przeciw jej wsplnikowi Ryszardowi G., ktry jest jednoczenie kontrahentem spki, mimo i spk w procesie reprezentowa naleycie umocowany przedstawiciel ustawowy, oraz naruszenie art. 5 k.c. przez przyjcie, e pozwany moe decydowa o tym, czy bdzie pozwany, czy te nie.Ponadto strona powodowa zarzucia naruszenie przepisw postpowania, ktre miay istotny wpyw na wynik sprawy, tj. art. 386 4 k.p.c. przez nieuchylenie wyroku Sdu Okrgowego z dnia 21 listopada 2011 r. w sytuacji, w ktrej w toku sprawy przed Sdem pierwszej instancji doszo do nierozpoznania sprawy co do istoty, art. 382 oraz art. 378 1 k.p.c. przez niewaciwe zastosowanie, art. 382, 227 i art. 217 2 w zwizku z art. 391 1 k.p.c., a take 382 k.p.c. przez niewaciwe zastosowanie, art. 64 11 i art. 67 1 k.p.c. w zwizku z art. 8 i 29 1-3 k.s.h. oraz 331 1 k.c. w zwizku z art. 3 k.s.h. przez przyjcie, e powodowa spka jawna "A.E" D. i R. G. reprezentowana przez wsplnika Magorzat S.-G. nie moe - w braku zgody pozwanego wsplnika spki skutecznie pozwa wsplnika, ktry jest jednoczenie kontrahentem powodowej spki, art. 378 1 i art. 382 k.p.c. przez pominicie okolicznoci, e Ryszard G. jest osobicie zainteresowany przegraniem przez spk sporu toczcego si z nim samym w niniejszej sprawie i z tego wzgldu nie moe decydowa o moliwoci pozwania przez spk wsplnika. (...)Uzasadnienie prawneSd Najwyszy zway, co nastpuje:Sdy orzekajce w sprawie nie rozpoznay zgoszonego przez powodow spk roszczenia o naprawienie wyrzdzonej jej szkody lub wydania spce utraconych korzyci jako uzyskanych bez podstawy prawnej, gdy uznay, e spce nie przysuguje legitymacja do wystpowania z takim roszczeniami wobec pozwanego, ktry jest jej wsplnikiem. Pozwany podnis, e powodowa spka bya reprezentowana przez drugiego wsplnika; wystpi on z powdztwem w imieniu spki samodzielnie bez uprzedniej uchway wsplnikw. Wystpienie z powdztwem jest, zdaniem pozwanego, spraw przekraczajc zakres zwykych czynnoci spki i dlatego, zgodnie z art. 43 k.s.h., przed wystpieniem z powdztwem wsplnicy powinni podj w tej sprawie uchwa. Sdy podzieliy ten pogld pozwanego, wskazujc dodatkowo, e charakter spki jawnej, ktra zakada wspdziaanie wsplnikw, wycza moliwo wystpowania jednego wsplnika w imieniu spki przeciw drugiemu wsplnikowi, poza sytuacj wyranie przewidzian w ustawie. Takie uprawnienie przyznaje wsplnikowi art. 57 k.s.h., gdy wystpuje on z roszeniem o wydanie spce korzyci, jakie osign inny wsplnik, naruszajc zakaz konkurencji sprecyzowany w art. 56 k.s.h., lub gdy da naprawienia szkody wyrzdzonej przez zamanie zakazu konkurencji.Taka wykadnia przepisw kodeksu spek handlowych regulujcych reprezentacj i prowadzenie spraw spki jawnej nie ma adnego uzasadnienia. Przede wszystkim jest ona sprzeczna z brzmieniem art. 29 k.s.h.; w spce jawnej, inaczej ni w podobnej do niej konstrukcyjnie spce cywilnej, ustawodawca wyranie odrni zakres uprawnienia do reprezentacji spki od zakresu prowadzenia jej spraw. Zgodnie z art. 866 k.c., jeeli nic innego nie wynika z umowy lub uchway wsplnikw, kady wsplnik jest umocowany do reprezentowania spki w takich granicach, w jakich jest uprawniony do prowadzenia jej spraw. W spce cywilnej zakres uprawnienia wsplnika do jej reprezentacji, co do zasady pokrywa si wic z uprawnieniem do prowadzenia jej spraw. Ponadto o zakresie uprawnienia do reprezentacji moe decydowa umowa spki lub uchwaa wsplnikw. Spka jawna natomiast, w wietle art. 8 k.s.h. i art. 331 k.c., jest odrbn od wsplnikw jednostk organizacyjn wyposaon w zdolno prawn, czyli nie osob prawn, lecz odrbn od niej osob, do ktrej przepisy o osobach prawnych mona stosowa tylko odpowiednio. Taka osoba ma zdolno do nabywania praw i zacigania zobowiza, co wynika z art. 8 k.s.h., ale take konieczn dla ich ochrony zdolno sdow, o czym stanowi nie tylko art. 8 k.s.h., ale od 2007 r. rwnie art. 64 11 k.p.c.Osoba okrelona w art. 331 k.c., podobnie jak kada osoba prawna ma take wasn zdolno do czynnoci prawnych, realizuje j jednak inaczej ni osoby prawne. W przypadku osb prawnych ustawa upowania okrelone osoby (zaoycieli, czonkw rady nadzorczej, wsplnikw) do powoywania czonkw zarzdu, czyli organu, ktry reprezentuje osob prawn i prowadzi jej sprawy (art. 38 k.c.). Gdy natomiast chodzi o osoby okrelone w art. 331 k.c., to ustawa wskazuje, czyje zachowanie bdzie przez prawo uznawane jako zachowanie tej osoby. W przypadku spki jawnej, zgodnie z art. 29 k.s.h., osob, ktrej zachowanie jest uznawane za zachowanie samej spki, jest kady wsplnik. Nie jest on wic przedstawicielem ustawowym wsplnikw ani samej spki. Uznanie wsplnika tylko za przedstawiciela ustawowego spki jawnej musiaoby prowadzi do wniosku, e taka spka nie ma wasnej zdolnoci do czynnoci prawnej, gdy zawsze za ni dziaaaby inna osoba. Sytuacja wsplnika spki jawnej tylko w tym wzgldzie zblia si do sytuacji przedstawiciela ustawowego, gdy ustawa wskazuje, kto ma kompetencje do reprezentowania spki jawnej i prowadzenia jej spraw. Z punktu widzenia skutkw do jakich prowadzi dziaanie przedstawiciela ustawowego oraz wsplnika spki jawnej istnieje midzy nimi zasadnicza rnica. Owiadczenie woli przedstawiciela ustawowego jest jego wasnym owiadczeniem woli, ktrego skutki przypisywane s innej osobie, natomiast owiadczenie woli wsplnika spki jawnej, zoone w ramach przyznanych mu przez ustaw kompetencji, jest owiadczeniem woli samej spki. Sytuacja wsplnika spki jawnej jest wic zbliona do sytuacji czonka organu osoby prawnej, a nie do sytuacji przedstawiciela ustawowego, ktry jest w istocie penomocnikiem, ktrego umocowanie wynika z ustawy. Z tego wzgldu do oceny sytuacji wsplnika spki jawnej, ktry reprezentuje spk i prowadzi jej sprawy, naley - zgodnie z art. 331 1 k.c. - stosowa odpowiednio przepisy o osobach prawnych, a nie przepisy o penomocnictwie.Podejmujc prb dookrelenia sytuacji wsplnika spki jawnej, ktrego zachowanie na podstawie ustawy ma by traktowane jako zachowanie samej spki, naley zwrci uwag na nastpujce cechy charakterystyczne regulacji zawartej w kodeksie spek handlowych. Ustawodawca wyranie podkreli, e prawo wsplnika do reprezentowania spki dotyczy wszystkich czynnoci sdowych i pozasdowych. Co wicej, inaczej ni w przypadku spki cywilnej, nie wie prawa do reprezentowania spki jawnej z zakresem uprawnienia do prowadzenia spraw spki oraz wyklucza moliwo ograniczenia prawa do reprezentowania spki jawnej w umowie lub uchwale wsplnikw (art. 29 3 k.s.h.). Literalna wykadnia art. 29 k.s.h. prowadzi wic do jednoznacznego wniosku, e kady wsplnik moe wystpi z powdztwem w imieniu spki. Prawa do dziaania za spk moe zosta wsplnik pozbawiony tylko w umowie spki; tylko umowa spki moe to prawo wsplnika rwnie ograniczy przez wskazanie, e moe reprezentowa spk cznie z innym wsplnikiem lub prokurentem (art. 30 k.s.h.). Poza tym pozbawienie prawa wsplnika do reprezentowania spki moe nastpi jedynie z wanych powodw na podstawie prawomocnego orzeczenia sdu.W przypadku spki jawnej ustawa nie czy zakresu prawa do jej reprezentowania z przysugujcym wsplnikowi uprawnieniem do prowadzenia jej spraw. Brak wobec tego podstaw, aby - jak uczyniy to Sdy w rozpoznawanej sprawie - z przepisw o prowadzeniu spraw spki wyciga wnioski dotyczce ograniczenia uprawnienia wsplnika do jej reprezentowania. To, e pozew w imieniu powodowej spki zoy tylko jeden ze wsplnikw nie stanowi przeszkody w uznaniu jej zdolnoci procesowej, jeeli z umowy spki nie wynika, i jest on pozbawiony prawa do reprezentowania spki lub, e prawo to zostao ograniczone. Bez znaczenia jest rwnie to, e pozwanym jest inny wsplnik, jeeli pozew dotyczy jego odpowiedzialnoci wobec spki albo na podstawie przepisw o niewykonaniu lub nienaleytym wykonaniu zobowizania wobec spki przepisw o czynach niedozwolonych lub bezpodstawnym wzbogaceniu.Powoane przez Sdy przepisy o prowadzeniu spraw spki nie maj znaczenia dla oceny jej zdolnoci prawnej i zdolnoci do czynnoci prawnych. W spce jawnej, inaczej ni w spkach kapitaowych, ustawodawca nie wymaga do wanoci niektrych czynnoci prawnych dokonywanych przez spk uchway wsplnikw. Wobec tego, jeeli w przypadku okrelonej czynnoci prawnej, ktra jest czynnoci take zwizan z prowadzeniem spraw spki, wymagana jest uchwaa wsplnikw, a takiej uchway brak, nie ma to znaczenia dla wanoci dokonanej czynnoci prawnej lub sdowej przez spk, lecz moe stanowi podstaw podjcia przez wsplnikw, ktrzy jej nie dokonywali, do wystpienia z roszczeniami wobec tego wsplnika, cznie z roszczeniem o wyczenie ze spki lub o rozwizanie spki (art. 63 k.s.h.).Taka wykadnia przepisw kodeksu spek handlowych o reprezentacji i prowadzeniu spraw spki jawnej ma jednoznaczne wsparcie nie tylko w ich treci, ale przemawiaj za ni take wane wzgldy celowociowe. Wsplnik, jak pokazuje stan faktyczny rozpoznawanej sprawy, moe dziaa ewidentnie na niekorzy spki. W takiej sytuacji uznanie - do czego jzykowa wykadnia przepisw kodeksu spek handlowych nie daje adnych podstaw - e wystpienie z pozwem w imieniu spki przez drugiego wsplnika jest uzalenione od uchway wsplnikw podjtej w zakresie ich kompetencji do prowadzenia spraw spki, prowadzioby wprost do niemoliwoci ochrony wanych interesw samej spki. Interes spki nie moe by utosamiany z interesem tylko jednego wsplnika, szczeglnie gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, e dziaa na szkod spki.W rozpoznawanej sprawie pojawi si jeszcze jeden problem; jak oceni sytuacj, w ktrej pozwany wsplnik, majcy pene prawo do reprezentowania spki, owiadcza, e cofa pozew. Sdy nie podjy tej kwestii, skoro jednak wyranie podkrelone zostao prawo do reprezentowania spki jawnej przez kadego z jej wsplnikw, ktremu tego uprawnienia umowa lub orzeczenie sdu nie odejmuje, to zagadnienia tego nie mona pomin. Jak wskazano, nie mona ograniczenia kompetencji wsplnika do reprezentacji spki jawnej wywodzi z przepisw o prowadzeniu jej spraw, nie mona jednak uzna, e wobec tego wsplnik, przeciwko ktremu wytoczono powdztwo, moe reprezentowa spk i skutecznie takie powdztwo cofn. Trudno take zaakceptowa sytuacj, w ktrej wsplnik miaby reprezentowa spk w umowie, bdc drug stron umowy. Przepisy o spce jawnej nie zawieraj regulacji, ktra mogaby stanowi podstaw do rozwizania tego problemu, skoro jednak spka jawna jest jednostk organizacyjn, ktra co prawda nie jest osob prawn, ale ktrej ustawa przyznaje zdolno prawn i do ktrej przepisy o osobach prawnych naley stosowa odpowiednio, to rozwizanie rozwaanego problemu atwo wskaza. Wsplnik spki jawnej nie moe reprezentowa spki w umowie midzy nim a spk oraz w sporze pomidzy spk a tym wsplnikiem. Do takiego wniosku prowadzi art. 210 1 k.s.h., zastosowany do spki jawnej zgodnie z art. 331 1 k.c. Skoro sytuacja wsplnika spki jawnej, ktry reprezentuje spk i prowadzi jej sprawy, zbliona jest do sytuacji czonka zarzdu osoby prawnej, to takie odpowiednie stosowanie art. 210 1 k.s.h., regulujcego analogiczne sytuacje, jest uzasadnione. (...)Majc na wzgldzie, e zarzuty podniesione w skardze kasacyjnej okazay si zasadne, Sd Najwyszy, na podstawie art. 39815 k.p.c., orzek, jak na wstpie.