IZVJETAJ O KRETANJU CIJENA II KVARTAL 2015. GODINE

Godina XI, broj 34

IZDAVA: Centralna banka Crne Gore Bulevar Svetog Petra Cetinjskog broj 6 81000 Podgorica Telefon: +382 20 664 997, 664 269 Fax: +382 20 664 576

WEB ADRESA: http://www.cbcg.me

SAVJET CENTRALNE BANKE: Mr Milojica Daki, guverner Dr Velibor Miloevi, viceguverner Dr Nikola Fabris, viceguverner Asim Telaevi Dr Milivoje Radovi Dr Milorad Jovovi Dr Sra Boovi

GRAFIKA PRIPREMA: Andrijana Vujovi Nikola Nikoli

Molimo korisnike ove publikacije da prilikom korienja podataka iz Izvjetaja obavezno

navedu izvor.

1. INDIKATORI INFLACIJE 5

2. INFLACIONA OEKIVANJA 92.1. Oekivanja banaka 92.2. Oekivanja privrede (osim banaka) 11

3. DETERMINANTE INFLACIJE 153.1. Tranja 15

3.1.1. Kretanje plata i ostale raspoloive determinante tranje 163.1.2. Analiza budeta 183.1.3. Privreda 193.1.4. Eksterna tranja - platni bilans 20

3.2. Ponuda i proizvodnja 203.3. Berzanski indeksi 21

4. MONETARNA POLITIKA 23

5. PROGNOZA INFLACIJE ZA 2015. I PRVA DVA KVARTALA 2016. GODINE 255.1. Modelska procjena 25

6. OEKIVANA INFLACIJA U 2015. GODINI 29

SADRAJ

5

Indikatori inflacije

1. INDIKATORI INFLACIJE

Potroake cijene u Crnoj Gori su u drugom kvartalu 2015. godine zabiljeile rast od 1,0%, pri emu su najvei rast zabiljeile cijene iz kategorije hoteli i restorani 8,3%, zatim cijene iz kategorije prevoz 5,0% i alkoholna pia i duvan 2,4%. Posmatrajui kretanje cijena na mjesenom nivou, rast potroakih cijena je zabiljeen u sva tri mjeseca drugog kvartala: maju (0,6%), aprilu (0,3%) i junu (0,1%). Na godinjem nivou potroake cijene su u junu poveane za 1,9%, dok je prosjena stopa (period na pe-riod) iznosila 1,5%.

Tabela 1

Inflacija, %

2014. 2015.

III VI IX XII III VI

Promjena u odnosu na kraj prethodne godina -0,8 0,0 0,0 -0,3 1,2 2,2

Godinja promjena -0,9 -0,1 -0,7 -0,3 1,6 1,9

Izvor: Monstat

Tokom drugog kvartala, poveane su cijene kategorije hoteli i restorani za 8,3%, najvie zbog rasta cijena usluga smjetaja za 26,3% i usluga ishrane za 2,4%. Poveane su cijene kategorije prevoz za 5%, zbog rasta cijene goriva i maziva za 9,6%, velikim dijelom kao rezultat odluke Vlade Crne Gore da u cijene naftnih derivata ukljui naknadu za izgradnju autoputa i finansiranje reprezentativnog sporta (7 centi po litru)1. To je uslovilo najvei pozitivan doprinos prevoza ukupnoj inflaciji od 0,5 p.p. Cijene u kategoriji alkoholna pia i duvan vie su za 2,4%, najvie zbog rasta cijena duvana od 3,6%. U ovom periodu poveane su i cijene kategorije pokustvo i rutinsko odravanje stana od 0,7%, hrana i bezal-koholna pia i stanovanje, voda, struja, gas i druga goriva od po 0,5% i cijena u kategoriji rekreacija i kultura od 0,1%. Najvei pad cijena od 1,3% zabiljeen je u kategoriji odjea i obua, pri emu su najvie smanjene cijene odjee za 1,6%, a obue za 0,9%. Tokom drugog kvartala smanjene su cijene i u kategorijama ostali proizvodi i usluge za 0,3% i komunikacije za 0,2%. Cijene u kategorijama zdravlje i obrazovanje ostale su nepromijenjene u drugom kvartalu.

1 Uredba o dopuni Uredbe o nainu obrazovanja maksimalnih maloprodajnih cijena naftnih derivata Sl. list Crne Gore br.18/15, 20.04.2015. godine

6

Centralna banka Crne Gore Izvjetaj o kretanju cijena II kvartal 2015

Mjesena bazna inflacija je tokom aprila i maja imala nii nivo od zvanine mjesene inflacije, dok je u junu bazna inflacija bila via od zvanine. Bazna inflacija je u aprilu imala negativan a zvanina pozi-tivan predznak, dok su u maju i junu zabiljeene pozitivne stope oba pokazatelja.

Tabela 2

Uee pojedinih kategorija u ukupnoj inflaciji*

Ponderi VI 15/III 15indeks Stopa Doprinos

UKUPNO 1000 101,0 1,0 1,0Hrana i bezalkoholna pia 386,4 100,5 0,5 0,2Alkoholna pia i duvan 37,9 102,4 2,4 0,1Odjea i obua 70,7 98,7 -1,3 -0,1Stanovanje, voda, struja, gas i druga goriva 153,1 100,5 0,5 0,1Pokustvo i rutinsko odravanje stana 46,9 100,7 0,7 0,0Zdravlje 38,2 100,0 0,0 0,0Prevoz 101,0 105,0 5,0 0,5Komunikacije 57,1 99,8 -0,2 0,0Rekreacija i kultura 27,2 100,1 0,1 0,0Obrazovanje 15,7 100,0 0,0 0,0Hoteli i restorani 23,0 108,3 8,3 0,2Ostala dobra i usluge 42,8 99,7 -0,3 0,0

* Napominjemo da se, i pored indeksnih promjena, doprinos uea pojedinih kategorija zbog ponderacione strukture evidentira tek na drugoj, odnosno treoj decimali.

Izvor: Monstat i CBCG kalkulacije

U drugom kvartalu 2015. godine dolo je do rasta cijena nafte u odnosu na prvi kvartal. Cijena referentne korpe OPEC-a je u drugom kvartalu, u prosjeku, iznosila 59,9 USD/barel, to je za 19,1% vie u odnosu

Potroake cijene, mjesena stopa

Grafik 1

Izvor: Monstat

Cijene nafte, mjesena stopa rasta

Grafik 2

Izvor: Monstat i Monthly Oil Market Reports, OPEC

7

Indikatori inflacije

na prosjenu cijenu iz prvog kvartala ove godine. Prosjena cijena brenta u drugom kvartalu je bila 61,8 USD/barel, to je za 14,6% vie u odnosu na prosjenu cijenu iz prvog kvartala ove godine. Rast cijena nafte na svjetskim tritima u drugom kvartalu rezultat je znaajno vee tranje za sirovom naftom od oekivane, zatim smanjenja amerikih zaliha, odnosno usporavanje snabdijevanja nafte od strane SAD-a, kao i prisutnih geopolitikih nemira. Najvea cijena brenta u drugom kvartalu zabiljeena je u maju, kada je iznosila 64,32 USD/barel, to je ujedno i najvea cijena u prvoj polovini ove godine.

Godinja stopa potroakih cijena u junu je iznosila 1,9% i via je za 0,3 p.p. u odnosu na godinju sto-pu iz marta mjeseca. Najvei rast na godinjem nivou zabiljeile su cijene iz kategorija hoteli i restorani 4,2%, alkoholna pia i duvan 3,4%, rekreacija i kultura 3%, odjea i obua i zdravlje od po 2,7%, dok su godinji pad zabiljeile jedino cijene iz kategorije prevoz (-0,7%).

Cijene proizvoaa industrijskih proizvoda su u junu u odnosu na kraj 2014. godine zabiljeile rast od 0,1%. Rast cijena zabiljeen je u sektoru preraivake industrije od 0,2%, dok su cijene u sektoru vaenja ruda i kamena smanjene za 0,6%. Cijene u sektoru snabdijevanja elektrinom energijom, gas-om i parom su ostale nepromijenjene. Na godinjem nivou, cijene proizvoaa industrijskih proiz-voda, porasle su za 0,4%.

Poreenjem godinje inflacije ostvarene u Crnoj Gori i inflacije u izabranim zemljama, vidi se da je u Crnoj Gori i Srbiji zabiljeena najvea godinja stopa inflacije od 1,9%. Negativnu godinju stopu imaju: Rumunija (-0,9%), Slovenija (-0,9%), Bugarska (-0,6%), Poljska (-0,6%), Bosna i Hercegovina (-0,5%), Litvanija (-0,2%) i Slovaka (-0,1%). Od susjednih zemalja, pored Srbije, najvia godinja in-flacija ostvarena je u Albaniji (1,4%).

Komponente potroakih cijena: doprinos godinjoj stopi rasta (u indeksnim poenima)

Grafik 3

Izvor: Monstat i kalkulacija CBCG

8

Centralna banka Crne Gore Izvjetaj o kretanju cijena II kvartal 2015

Kretanje izabranih kategorija Potroake cijene, mjesena stopaPotroake cijene, godinja stopa

Grafik 5Grafik 4

Izvor: Monstat Izvor: Monstat

Inflacija u euro zoni i Crnoj Gori od uvoenja eura (godinje stope)

Grafik 7

Izvor: Monstat i Eurostat

Godinja inflacija u izabranim zemljama, jun 2015. godine

Grafik 6

Izvor: Nacionalni zavodi za statistiku i Eurostat

Godinja stopa ostvarena u Euro zoni, mjerena harmonizovanim indeksom potroakih cijena iznosi-la je 0,2%, a u Crnoj Gori mjerena takoe harmonizovanim indeksom potroakih cijena iznosila je 2%, to je za 1,8 p.p. vie od stope u Euro zoni.

9

Inflaciona oekivanja

Oekivana visina inflacije (banke)

Grafik 9

Inflaciona oekivanja (banke)

Grafik 8

2. INFLACIONA OEKIVANJA

2.1. Oekivanja banaka

Kada su u pitanju inflaciona oekivanja banaka, na osnovu anketa sprovedenih u junu ove godine, deset banaka oekuje veu stopu inflacije, a isti nivo inflacije u 2015. godini u odnosu na 2014. godinu oekuju tri banke, dok niu stopu inflacije ne oekuje nijedna banka. (grafik br. 8).

Kao to je na grafiku br. 9 prikazano, postoje razliita oekivanja banaka o kretanju i visini inflacije do kraja ove godine. etiri banke oekuju inflaciju u rasponu od 2% - 3%, tri banke inflaciju u rasponu od 0% - 0,5%, po dvije banke oekuju inflaciju izmeu 0,5% i 1% i izmeu 1,5% i 2%, dok po jedna banaka oekuje inflaciju od 1% do 1,5% i veu od 3%. Nijedna banka ne oekuje inflacuju u rasponu od -0,5% do 0%.

to se tie oekivanja o kretanju aktivnih kamatnih stopa, jedanaest banaka oekuje pad, a dvije banke isti nivo i nominalnih i efektivnih kamatnih stopa u 2015. godini u odnosu na 2014. godinu.

10

Centralna banka Crne Gore Izvjetaj o kretanju cijena II kvartal 2015

Kada je rije o oekivanju kretanja pasivnih kamatnih stopa, dvanaest banaka predviaju pad, a jedna banke oekuju isti nivo pasivnih kamatnih stopa u 2015. u odnosu na 2014. god-inu.

Za potrebe izraunavanja inflacionih oekivanja koristimo konjunkturni indikator (linija na grafiku br. 12). On se dobija kao razlika izmeu broja banaka koje oekuju rast inflacije i broja banaka koje oekuju pad inflacije. Ukoliko kon-jukturni indikator ima negativnu vrijednost, u narednom periodu oekuje se opadanje stope in-flacije. Ukoliko ima pozitivnu vrijednost u nar-ednom periodu se moe oekivati rast inflacije. Ukoliko ima nultu vrijednost u narednom peri-odu se oekuje nepromijenjena stopa inflacije. to je njegova vrijednost vie negativna to su infla-ciona oekivanja nia, a via pozitivna vrijednost predstavlja vii nivo inflacionih oekivanja. In-flaciona oekivanja su tokom prethodne godine, uz manje oscilacije, bila znaajno niska, dok su tokom prvih est mjeseci 2015. godine u porastu.

Oekivanja u pogledu kret